Çelik Yapıların Tasarımı PDF

TMMOB
NAAT
MHENDSLER ODASI
ANKARA UBES
2008 LKBAHAR DNEM MESLEK ETM

SEMNERLER
ELK YAPILARIN TASARIMI
Mustafa OBANOLU
Tamer FENERCOLU
n.Mh.
n.Mh.
08 Nisan 2008
MO-ANK-080408-ELK YAPILARIN TASARIMI

elik yaplarn tasarmnda gnmzde iki temel
yaklam vardr
vardr.
Emniyet
E i tG
Gerilmeleri
il l i Y
Yntemi
t i
Allowable Stress Design-ASD (TS 648, AISC-ASD)
Tama Gc Yntemi
Limit State Design (EN 1993
1993, SNIP)
Load Factor Design-LFD (AASHTO Standard)
Load and Resistance Factor Design-LRFD
g
((AASHTO-LRFD,,
AISC-LRFD)

Emniyet Gerilmeleri Yntemi
Malzemenin akma dayanm
dayanm, gvenlik faktrne
blnerek, servis ykleri altnda izin verilen
maksimum emniyet
y g
gerilmesi bulunur.
Yk kombinasyonlardaki tm yk faktrleri 1.0 alnr.
Olaand ykleme durumlarnn bulunduu yk
kombinasyonlarnda,emniyet gerilmesi arttrlr ;
Rzgar yk kombinasyonlar iin %15

Fren kuvvetlerii yatay yanal kuvvetler (kreynler) iin %15
Montaj ve benzeri nedenlerle ksa sre iin %33
D
Deprem
yk
k kkombinasyonlar
bi
l iiin
i %33

Emniyet Gerilmeleri Yntemi
elik birim deformasyon
deformasyon-gerilme
gerilme erisinde ;
Eilme eleman tasarmlarnda, Elastik
Mukavement Momenti,
Momenti Wel kullanlr

Tama Gc Yntemi
Malzemenin akma dayanm esas alnr
alnr.
Kesitin dayanm azaltlr (akma dayanm malzeme
faktrne blnr yada kesit kapasitesi dayanm
azaltma faktr ile arplr.), uygulanan ykler yk
katsaylar ile arplarak arttrlr.
Balca ki limit tanmlanmtr ;
1)) letme
Durumu ((Service Limit State-SLS),

), yyk
faktrleri 1.0 alnr.
2) Dayanm Durumu (Ultimate Limit State-ULS)

Tama Gc Yntemi
elik birim deformasyon
deformasyon-gerilme
gerilme erisinde ;
Eilme eleman tasarmlarnda, Plastik Mukavement
Momenti Wpl kullanlr (kompak kesitler iin)
Momenti,

ki yntem arasndaki farkllklar ;
Yk kombinasyonlarndaki yk faktrleri.
Emniyet gerilmeleri ynteminde kesitteki gerilmeler incelenirken,
tama gc ynteminde
ynteminde, kesitin kuvvet ve moment tama
kapasiteleri incelenir.
Emniyet gerilmeleri ynteminde elastik mukavemet momenti
-W
Wel, tama gc ynteminde plastik mukavemet momenti
momenti-W
Wpl
(narin kesitler haricinde) kullanlr.
Tama gc ynteminde, elemanlar enkesit zelliklerine gre
snflandrlr (kompak
(kompak, yar
yar-kompak,
kompak narin vs
vs.)) ve buna gre
dayanm hesaplar yaplr.
Stabilite (burkulma vs.) ve letme (sehim, titreim) koullarnn
salanmas
l
ve sabit
bit yklerin
kl i h
hareketli
k tli yklere
kl
gre
d
daha
h ffazla
l
olmas durumunda tama gc yntemi ile daha ekonomik
kesitler elde edilebilir.
STANDART ve YNETMELKLER (Trkiye)

Trk Standardlar;
TS 498
TS 648
TS 4561
TS 3357
DBYBHY
Yap
Yap Elemanlarnn
Boyutlandrlmasnda Alnacak
Yklerin Hesap
p Deerleri
elik Yaplarn Hesap ve Yapm

Kurallar
elik Yaplarn Plastik Teoriye Gre
Hesap Kurallar
elik Yaplarda Kaynakl Birleimlerin
Hesap ve Yapm Kurallar
Deprem Blgelerinde Yaplacak
Binalar Hakknda Ynetmelik
8
STANDART ve YNETMELKLER (Trkiye)
STANDART ve YNETMELKLER (Avrupa)

Avrupa Standardlar;
EN 1990
Eurocode-Yap
Eurocode Yap Tasarmnn Temelleri
Temelleri
EN 1991-1
EN 1991-2
Eurocode-Yaplara olan etkiler- Genel etkiler

Eurocode-Yaplara olan etkiler- Kprlerdeki
Trafik Ykleri
Eurocode
Eurocode-elik
elik Yaplarn Tasarm
Tasarm-Genel
Genel
Kurallar ve Bina Kurallar
Eurocode-elik Yaplarn Tasarm-elik
Kprler
Eurocode-elik ve Beton Karma Yaplarn
Tasarm-Genel
Tasarm
Genel Kurallar ve Bina Kurallar
Kurallar
Eurocode-elik ve Beton Karma Yaplarn
Tasarm-Genel Kurallar ve Kprler iin
K ll
Kurallar
EN 1993
1993-1
1
EN 1993-2
EN 1994-1
EN 1994-2
10
STANDART ve YNETMELKLER (Avrupa)
11
AVRUPA STANDARDLARI
Avrupa birlii yelerinin kullanmaya balad Eurocodes
standardlar,, her lkenin kendi durumlarna g
gre
hazrlayaca Ekler ile lkenin kendi standard durumuna
gemektedir. (rnein EN 1990, Trkiye iin TS EN
1990 ngiltere
1990,
il
iiin,
i BS EN 1990
1990, Al
Almanya iiin
i DIN EN
1990 olmaktadr.)
a
b
c~e
f
: Ulusal kapak sayfas

: Ulusal giri sayfas
: EN XXXX
: Ulusal Ek
12
AVRUPA STANDARDLARI
BS EN 1990:2002
13
AVRUPA STANDARDLARI
Terminoloji
EN
ENV
prEN
DD
: EuroNorm
(Zorunlu standard)
: EuroNorm Voluntaire
(steyen lkenin kulland)
: Preliminary EuroNorm
(DD ile EN arasndaki aama)
: Draft for Development
((Gelime
aamasnda)
14
STANDART ve YNETMELKLER (Amerika)

Amerikan Standardlar;
ASCE
ASCE-7
7
Binalar
Binalar ve dier yaplar iin minimum
tasarm ykleri
IBC 2003
Uluslararas Bina Ynetmelii
AISC 360-05 Binalar iin Yapsal elik artnamesi
AISC 341-05 elik Binalar iin Sismik Koullar
AISC 325-05 elik naat
El Kitab (AISC ASD/LRFD

El Kitaplar yerine geti)
AISC Design Guides -1~
1~ 21 (Tasarm Klavuzlar)
AWS D1.1
Kaynak Ynetmelii-elik
AASHTO
Karayolu
Karayolu Kpr artnamesi
artnamesi
FEMA 450
NEHRP Recommended Provisions for Seismic Regulations
for New Buildings and other structures
15
STANDART ve YNETMELKLER (Amerika)
16
STANDART ve YNETMELKLER (Rusya)

Rus Standardlar;
SNIP 2.01.07-85
Ykler
Ykler ve Etkiler
Etkiler
SNIP II-23-81
elik Yaplar
SNIP II-7-81
Sismik Blgelerde
g
naat
17

Yaplarn tasarm genel olarak yinelemeli
(iteratif) bir alma olup aadaki aamalardan
olumaktadr ;
1) Yap malzemesinin ve tayc sisteminin
belirlenmesi,
2) Ykl
Yklerin
i b
belirlenmesi
li l
i
3) Yapsal analizlerin gerekletirilmesi
4) Elemanlarn boyutlandrlmas
5) Servis koullarnn kontrolleri
6) Balant detaylar
18
MALZEME
Tayc sistem malzemeleri ;
Betonarme
elik
elik-Betonarme Kompozit (Karma)
19
MALZEME-ELK
Ortam Scaklna bal olarak
Gerilme Birim Deformasyon Erileri
((EN 1993-1-2,
993
,3
3.2)(S275,
)(S 5, S
St44 iin)
)
20
MALZEME-ELK
elik Akma (fy) ve Kopma (fu) Dayanmlar ;
Kalnlk, t (mm)
elik
Snf
t < 40
40 < t 100
f MPa
fy,
MP
f MPa
fu,
MP
f MPa
fy,
MP
f MPa
fu,
MP
S275
275
390
255
370
S355
355
490
335
470
S235
235
360
215
340
21
TAIYICI SSTEMN BELRLENMES

lkemizin byk bir blm iddetli depremler
yaratacak faylar zerinde yer almaktadr
almaktadr.
B
Bu nedenle
d l tayc sistemlerin
i
l i tasarmnda
d
Depreme Dayankl Yap Tasarm konusu
nem
kkazanmaktadr.
kt d
Tayc sistem elemanlarnn tasarlandrlmas
yyapy
p y ayakta
y
tutacak bu elemanlarn bir dzen
ierisinde yerletirmesi ile ilgili konudur.
22

Yani sadece kolon, kiri, perde, deme veya
merdiven gibi elemanlar boyutlandrmak tek
bana yeterli deildir.
Bu elemanlarn planda ve deyde nasl
bi l ti ildikl i ve bi
birletirildikleri
birleim
l i noktalarnn
kt l
nasll
detaylandrld, konu deprem gibi yapda
di
dinamik
ik kkuvvetler
tl oluturan
l t
ykler
kl olduunda
ld d
ok daha nemlidir.
23

Depreme dayankl yap tasarmnda salanmas
gereken koul vardr
vardr.
Dayanm (St
D
(Strength)
th)
Rijitlik, snrl yanal telenme (Stiffness)
S klilik (D
Sneklilik
(Ductiliy)
tili )
Stabilite (Stability)
24

Tayc Sistemi oluturan elemanlarn ve
bunlarn malzemeleri ile ilgili olarak da ayn
koullarn salananabilmesi gereklidir. Yukarda
ki kavramlar malzeme
malzeme, eleman ve sistem
baznda zetleyecek olursak;
25

Malzeme Asndan;
Dayanm (Strength); Belli bir gerilme deerini atktan sonra
malzemenin yk tama kapasitesinde kalc ve nemli deiim
olduunun
ld
gstergesidir.
t
idi B
Bu gerilme
il
akma
k
gerilmesi
il
i yada
d kkopma
gerilmesi olabilir.
26

Malzeme Asndan;
Rijitlik (Stiffness); Malzemenin Elastik Modulus, (E=gerilme/birim
deformasyon) deeri kabul edilir. Yani malzemenin elastik
snrlar ierisinde birim deformasyon yapmas iin gerekli
gerilmedir.
27

Malzeme Asndan;
Sneklilik(Ductility); Malzemenin kopma-gme durumunda
llen inelastik birim deformasyonun, elastik birim
d f
deformasyonuna
orandr.
d
28

Tayc Sistem Eleman Asndan;
Dayanm (Strength); Belli bir yk deerini atktan sonra
elemann tasarmna gre gmesi yada belli bir hasar
mertebesine ulamasdr. rnein bir kiriin
gmeden/krlmadan tayabilecei maksimum yayl yk
miktar o kiriin dayanmdr.
29

Rijitlik (Stiffness); Belli bir yk altnda elemann herhangi bir
yerinde grlen deplasman-telenmedir. ounlukla maksimum
deplasman-telenme deeridir.
30

Sneklilik(Ductility); Elemann gme veya yklma durumuna
kadar karlayabildii inelastik deformasyondur. Malzemede
olduu gibi gme durumundaki inelastik deformasyonun akma
durumundaki elastik deformasyona orandr.
31

Stabilite(Stability); Elemann eklini ve pozisyonunu korumasdr.
rnein bir kablonun eksenel basn altnda eklinin bozulmas,
belli bir basn altnda bir kolonun burkulmas, bir kiriin yanal
burkulmas vs. gibi.
32

Tayc Sistem Asndan;
Dayanm (Strength); Belli bir hasar seviyesine (kalc deformasyon
yada gme gibi) ulamadan, sistemin tayabilecei yk
miktardr.
ikt d yii ttasarlanm
l
bi
bir yap, bi
bir ok
k elemanda
l
d ciddi
iddi h
hasar
olumasna ramen yk tamaya devam edip ayakta
kalabilmektedir.
33

Tayc Sistem Asndan;
Rijitlik (Stiffness); Yk altnda sistemin herhangi bir blgesinde
grlen deplasman-telenmedir. rnein, ok katl bir yapda
rzgardan veya depremden dolay en st katta oluan telenme
telenme,
bir kprnn aklk ortasnda dey yklerden dolay oluan dey
deplasman gibi.
34

Tayc Sistem Asndan;
Sneklilik(Ductility); Sistemin gme veya yklma durumuna kadar
karlayabildii inelastik deformasyondur. Sneklilik zetle, tama
gcnde nemli bir azalma olmadan enerji tketebilme yeteneidir
yeteneidir.
Deprem ynetmeliimizde, yap elemanlarn snek davranarak
yeterli enerjiyi tketebilecekleri varsaym ile, ngrlen deprem
k
kuvvetleri
tl i R (T
(Tayc Si
Sistem
t
d
davran kkatsays,
t
S
Sneklilik
klilik
Katsays) ile blnerek azaltlmaktadr.
35

Tayc Sistem Asndan;
Stabilite(Stability); Sistemin eklini ve pozisyonunu korumasdr.
rnein yatay ykler altnda, deprem, rzgar gibi, yapnn btn
olarak kaymas; aprazsz mafsal balantl bir erevenin yatay
yk altnda devrilmesi gibi.
36

Tayc sistemi tasarlandrrken dikkat edilecek en nemli nokta,
sistem eidi her ne olursa olsun, sistemin planda simetri (yapda
simetri
i t i akslar)
k l ) oluturacak
l t
k ekilde
kild kkurulmasdr.
l
d
yi tasarlandrlm yaplarda bu artn yan sra dey yklerin de
yap plannda simetri oluturmasna zen gsterilmelidir. (rnein
duvarlarn simetrisi.)
37

Tayc sisteminin belirlenmesinde;
Fonksiyonel ihtiyalar (kullanm amac ve yerleimi)
Kaynak:http://www.kuleuven.be/bwk/materials/Teaching/mast
er/wg01b/l0100.htm#SEC_1
38

Ekonomik zorunluluklar (malzeme ve iilik maliyetleri
vs.))
Servis/iletme durumu gereklilikleri
Estetik kayglar
yg
((mimari ve statik sistemin uyumu)
y
)
veren istekleri (minimum inaat sresi, mevcut
malzemelerin kullanm, vs.))
Standart ve Ynetmelikler
gznne alnr.
39

Bina tr yaplar iin Tayc sistemler;
ereve Sistemler (moment aktarabilen
balantlardan olumu)
Perdeli Sistemler (elik aprazl)
40
TAIYICI SSTEMLER
41
TAIYICI SSTEM-EREVEL SSTEMLER

Yatay ve Dey yklerin, kolon ve kiri
tarafndan ereve oluturarak karlanmasna
gre tasarlanan sistemlerdir.
lkemizde bugne kadar sadece fabrika ve
endstri
d t i yaplarnda
l
d kkullanlm
ll l
olmasna
l
kkarn,
betonarme yaplara gre daha hafif ve inaatn
d h h
daha
hzl
l olmas
l
avantajlar
t jl ilile yaygnlk
lk
kazanmaktadr.
42

Kolon ve Kiri balant noktalar rijit kabul edilir
(moment aktarabilen dm noktalar) ve buna
gre boyutlandrlr.
elik ereve sistemlerde kolon
kolon-kiri
kiri balantlar
tasarm ve montaj asndan kritik noktadr.
nk ereve davran iin gerekli olan kolon
kolonkiri birleiminin rijitliidir.
ereve
sistemler
i t l d
daha
h ffazla
l yatay
t rijitlik
ijitlik
salamak iin, elik aprazl perde sistemler ile
k
karma
olarak
l k kkullanlabilir.
ll l bili
43
KOLON-KR BRLEMLER
Kolon-Kiri
Birleimlerinde
deneysel MomentMoment
Erilik ilikileri ;
44

Kolon ve Kiri rijitlikleri doru oranlarda
tasarlandnda yani kiri
kiri mekanizmas
mekanizmas tercih
edildiinde ve balantlarn eleman
kapasitesinden fazla olmas durumunda
durumunda, yatay
yk tayc sistemler ierisinde sneklilii en
yksek sistemdir
sistemdir.

ereve sistemlerde
i t l d snekliliin
klilii ffazla
l
olabilmesine karn, yeterli rijitlik salanamaz ise
yanall t
telenmeler
l
l kkolonlarda
l l d iki
ikincii mertebe
t b
momentler olutururlar. Dolays ile sistemin
yanall telenmesi
t l
i snrlanmaldr.
l
ld
45
46
Dnya Ticaret Merkezi

Merkezi, WTC
WTC-1,
1 Tp sistem
47
Dnya Ticaret Merkezi, WTC-1, Tp sistem

48
49
TAIYICI SSTEM-PERDEL SSTEMLER

elik yaplarda ounlukla rijit kolon-kiri
birleimleri yerine mafsall balantlar kullanlr
kullanlr.
Bu durumda sistemin yatay kuvvetleri
karlamas iin apraz balant elemanlar
kullanlr.
Bu tr balantlar, apraz oluturan kiri-kolondi
diyagonal
l elemanlarn
l
l
akslarnn
k l
akmas
k
(merkezi) yada akmamas (d merkezli)
d
durumuna
gre
d
deiebilir.
i bili
50
WTC 3 Bi
WTC-3
Binas
51
Hotel De Las Artes

Artes, Barcelona
Barcelona, spanya
spanya, 45
Katl, 1992
52
DEME SSTEMLER
Perdeli sistemlerde nemli bir nokta ise
demelerin kendi dzlemlerindeki rijitlikleridir
rijitlikleridir.

nk
k yatay kkuvvetleri
l i yatay yk
k tayc
sistemine aktaran elemanlar demelerdir.
Eer
deme
rijitlii
j p
perde sistemin rijitliinden
j
ok daha az ise (esnek deme-flexible
diaphragm)
p g ) bu durumda p
perdeler,, sadece kendi
dorultularndaki erevelerin deprem
kuvvetlerini demeden
alabilirler.
53
DEME SSTEMLER
Demenin rijitlii perde sistemine gre daha
byk ise (rijit diyafram-rigid diaphragm)
diaphragm),
perdeler deprem kuvvetlerini rijitlikleri orannda
paylarlar.
paylarlar
Bu durum zellikle perde-ereve sistemlerinin
bir arada kullanld karma sistemlerde ok
nemlidir ve demenin rijitliini arttracak
nlemler alnmaldr.
alnmaldr (demedeki boluklarn
snrlandrlmas ve deprem tasarmda dikkate
alnmas elik/ahap yaplarda kompozit
alnmas,
deme yada ereveleri birbirine balayan
yatay aprazlarn kullanlmas gibi
gibi.))
54
DEME SSTEMLER-RJT DYAFRAM

Grld gibi yatay kuvvetler, ideal rijit demede yatay kuvvet
tayc sistemlerinin rijitlikleri orannda (bu durumda eit olarak)
erevelere-perdelere
l
d l
d
datlmaktadr.
t l kt d
Betonarme deme durumunda da yaklak olarak ayn sonular
kmaktadr.
Bu nedenle betonarme demeler doru tasarlandrldnda ideal
rijit diyafram grevi grrler.
55
DEME SSTEMLER-ESNEK DYAFRAM

Aada esnek diyafram deme (burada esnek ve rijitlik deme
kavramlarnn yatay kuvvet tayc sistemin rijitliine bal olduunu
unutmamalyz)
t
l
) ilile id
ideall rijit
ijit di
diyafram
f
d
deforme
f
ekli
kli gsterilmitir.
t il i ti
Grld gibi yatay kuvvetler, esnek diyafram deme durumunda

rijitlikleri orannda deil, efektif yk alanlar orannda erevelereperdelere
d l
aktarlmtr.
kt l
t
56
YKLERN BELRLENMES
elik yaplarn tasarmnda dikkate alnan ykler;
Sabit Ykler
Hareketli Ykler
Kar Yk
Scaklk Fark Etkileri
Rzgar Ykleri
Deprem Yk
Analizlerde kullanlacak yk deerleri, tasarmda

k ll l
kullanlacak
k standard/ynetmeliklerle
t d d/ t likl l uyumlu
l
olmaldr.
57
SABT YKLER
Yapnn inaasnda kullanlan tm sabit malzemelerin
oluturduu
kalc yyklerdir.
Bunlar;
Tayc sistem zat arlklar

Sabit blme duvarlar
Sabit cephe ve dier blc elemanlar
S
Sva,
yer kkaplamas
l
d
duvar kkaplamas
l
v.b
b
Baz malzemelere ait zglarlk deerleri;
elik
Betonarme
Demirsiz Beton
Asfalt
Cam
..
..
..
..
..
7850 kg/m3
2500 kg/m3
2200 kg/m
g 3
2000 kg/m3
2500 kg/m3
58
SABT YKLER
Yapnn analizine balamadan nce mutlaka, her bir
ksm (deme, at, merdiven vs.) iin yk analizi
yaplmaldr
l ld ;
- 25 cm betonarme deme, 0.25 m x 2.5 t/m3

- 5 cm tesviye/eim betonu, 0.05 m x 2.2 t/m3
- 5 cm kuru har,
har 0.05
0 05 m x 2.2
2 2 t/m3
- 10 cm granit deme, 0.10 m x 2.5 t/m3
- servis borular vs (elektrik, tesisat vb.)
Toplam yayl yk, g
= 0.625 t/m2
= 0.110 t/m2
=0
0.110
110 t/m2
= 0.250 t/m2
0.030 t/m2
= 1.125 t/m2
59
HAREKETL YKLER
nsanlarn,
mobilya ve
eyalarn,
tatlarn
oluturduu, ksa
veya uzun sreli
yklerdir.
TS 498
standardnda her
mekan iin ayr
ayr belirtilmitir.
60
HAREKETL YKLER
Hareketli ykler, yaplarn analiz ve tasarmlarnda dzgn yayl yk olarak idealize edilir ;
61
HAREKETL YKLER
TS 498 standardnda yer alan hareketli ykler 3
snfa ayrlabilir ;
Hafif ykler :
Orta ykler :
200 kg/m2 (konutlar, ofis odalar)

350 kg/m2 (muayene odalar
odalar, snflar
snflar,
konut merdivenleri)
Ar ykler : 500 kg/m2 (camiler,
(camiler tiyatro ve sinema
salonlar, depolar ktphaneler vs.)
Deme zerindeki 10~11

10 11 cm kalnlnda tula
blme duvarlar, erit yk olarak dikkate
alnabilecei gibi
gibi, 150 kg/m2 deerinde hareketli
yk olarak alnabilir. Eer hareketli yk ar yk
snfnda ise ihmal edilebilir
edilebilir.
62
HAREKETL YKLER (IBC 2003)
1psf ~ 5 kg/m2
2000 lbs ~ 1000 kg
63
HAREKETL YKLER (EN 1991-1-1)

Kullanm
amacna gre 4
kategoriye
ayrlm ve
buna gre
ykler
verilmitir.
64
HAREKETL YKLER (EN 1991-1-1)
65
HAREKETL YKLER-Tat
Karayollar Kprlerinin tasarmnda, lkemizde
yaygn olarak H20-S16 ve H30-S24 kamyon
ykleri kullanlr.
Yk snfn belirtilen sembollerde H iki dingilli bir
k
kamyona,
S iise ona b
bal
l bi
bir yarm ttreylere
l
karlk gelmektedir. (Tat snf H30-S24,
AASHTO d
da ttanmlanan
l
HS20
HS20-44
44 kkamyon
yknn ~1.5 daha ar, yk modeline denk
gelmektedir.)
l kt di )
66
HAREKETL YKLER-Kamyon Yk
H harfinden sonra gelen rakam kamyonun iki
dingilinden intikal eden W arln (W = 30 ton)
ton),
S harfinden sonra gelen rakam ise yarm
treylerin tek dingilinden intikal eden (24 ton)
arl vermektedir.
67
HAREKETL YKLER-erit Yk
Her bir erit yk, trafik eridinin birim boyu bana
niform yyayl
y bir P1 yyk ile bir tek mnferit P2 yyknden
(srekli aklklar iin iki mnferit ykten) ibaret olup
bunlar azami etki douracak ekilde yerletirilir.
Gerek mnferit yk gerekse niform yayl ykn, eridin
3 metre geniliince niform olarak yayld kabul ediir.
P1,M
1M :
P1,V :
Moment kuvvetleri iin
Kesme kuvvetleri iin

68
HAREKETL YKLER-Dinamik Etki

Kprden geen tatlarn dinamik etkisini hesaplara
katmak amac ile standard kamyon
y ve veya
y erit
yklerinden elde edilen kuvvetler, dinamik etki katsays
ile arplr.
Dinamik etki katsays aadaki formulle hesaplanr ;
15
I = 1+
L + 37
Burada ;
I
: dinamik etki katsays (azami deeri 1.30 alnr.)
L : hesap uzunluu, metre
69
KAR YKLER
Kar yk corafi ve meteorolojik artlara gre
deikenlik gsterir
gsterir.
at alannn plandaki dzgn yayl yk olarak
dikkate alnr
alnr, 30o ye kadar eimli atlarda kar
yk hesap deeri Pk, kar yk, Pko deerine
eit kabul edilir
edilir.
Kar yamayan yerlerde kar yk hesap deeri
sfr
f alnr.
l
Tasarmda belirleyici ykn kar yk olmas
durumunda TS 498 standardnda verilen
deerlerin arttrlmas!
70
KAR YKLER (TS 498)
71
KAR YKLER
Kar Ya Ykseklii Haritas (TS 498)
72
KAR YKLER
TS 7046, atlardaki Kar Yknn Tespiti, EkB2
2.4
4 te kar kalnlna gre kar zglktle
deerleri belirlenebilir;
= 300
300-200
200 EXP(
EXP(-1.5d)
1 5d)
350
300
250
200
150
100
0
0.5
1.5
2.5
3.5
73
KAR YKLER
Yabanc artnamelerde parapet ve oluklarda
oluabilecek
kar yylmalar
iin
kriterler verilmitir.
1 : ekil katsays
(EN 1991-1-3)
1991 1 3)
74
KAR YKLER
(EN 1991-1-3)
1,2 : ekil katsaylar
w
: Rzgar etkisi iin ekil katsays
s
: Yksek yapdan gelen kar
ylmas iin ekil katsays
75
KAR YKLER
at ekline gre kar yklerinin dalmnda deiiklik
olabilir ; ((EN 1991-1-3,, Fig.5.3)
g
)
76
SICAKLIK FARKI ETKLER

D ortam ssnn deiiklii tayc sistem
elemanlarnda g
genleme
veya
y bzlme eilimi
yyaratr.
Sistemin elemanlarnn serbest olmad durumlarda i
gerilme ve kuvvetler oluur.
Is gerilmeleri sonucu olarak ortaya kan gerilme ve
deformasyonlar tasarmda dikkate alnmaldr.
Isda ykselme ve azalma miktarlar, yapm srasnda
kabul edilen bir s derecesine bal olarak ve yapnn
bulunduu blgeye gre saptanr
saptanr.
rnein;
Yapm srasnda kabul edilen scaklk :
20o C
En yksek scaklk
:
50o C
En dk scaklk
:
-10
10o C
77

elik tayc sistemin s deiikliklerine maruz kald
durumlarda,, uzama ve ksalmalara izin verilmedii
zaman, kesit zelliine bal olarak ok byk i

kuvvetler oluur.
P = A E t
burada ;
A
E
: Kesit alan
: elik elastik modl
: Is genleme katsays, 1.17x10-5
: Oluan scaklk fark
78

P kuvvetini kesit alanna bldmzde, kesitte oluacak
eksenel g
gerilmeyi
y bulabiliriz;;
rnek olarak 30oC lk bir scaklk farknda, eer eleman

iki ucunda tutulu ise
= 2100 t/cm2 x 1.17x10-5 x 30 = 0.737 t/cm2

S235 elii iin, em = 1.440 t/cm2 !.
79

Eer elemann bir ucunu serbest brakp uzama veya
ksalmasna izin verecek olursak,, yyapaca
p
uzama veya
y
ksalma ;
L = t L
olacaktr, ve bu deere
g
gre balant
detaylar
y
oluturulmaldr. (oval delik, kayc mesnet)
80

Elemann alt ve st noktalar arasnda scaklk fark
olumas
durumunda elemann u mesnetlenmesine

bal olarak, dnme yada eilme momentleri oluacaktr.
81
SICAKLIK FARKI ETKLER (EN 1991-1-5)

EN 1991-1-5 Blm 5te tanmlanan etkiler ;
(a)
(b)
(c)
(d)
Kesit merkezi boyunca dzgn deiim (Eksenel)

z-z ekseni etrafnda lineer deiim (Mz momenti)
y-y eksan etrafnda lineer deiim (My momenti)
lineer olmayan deiim
82
RZGAR YKLER
Normal yaplarda rzgar yk yap yzeyinde etkiyen bir
basn kuvveti olarak alnp irdelenir.
Ancak rzgar, hzna bal bir kinetik enerjiye sahiptir.
Rzgarnda bir periyodu vardr.
Amerikada Washingtonda TACOMA kprsnn
kmesinden sonra rzgarn periyodu ile yapnn
periyodunun akmas halinde kuvvetlerin ne kadar
byyebilecei grlmtr.
Mnferit tayc yap elemanlar iin (mertek, ak, cephe
eleman vs.) rzgar basnc deeri %25 arttrlr.
83
RZGAR YKLER (TS 498)

Rzgar yk hesab yapnn geometrisine baldr ve
basn,
, emme ve srtnme etkileri birletirilerek
hesaba
alnr.
Rzgar yk,
W = Cf q A(kN)
forml ile bulunur,
Cf : aerodinamik yk katsays
q : Emme ((hz basnc),
), kN/m2
A : Etkilenen yzey alan, m2
q
= v2/1600
kN/m2
84
RZGAR YKLER (TS 498)

Ykseklie bal olarak Rzgar hz ve Emme deerleri
(izelge
(
g 5))
Rzgar yknn kapal yaplardaki dalm;
85
RZGAR YKLER
86
RZGAR YKLER (EN 1991-1-4)

EN 1991-1-4 Standardnda, basn katsaylar yapnn
boyutlarna
y
(ykseklik,, p
(y
plan boyutlar)
y
)g
gre deikenlik
gsterir ;
87
RZGAR YKLER (EN 1991-1-4)

Planda dikdrtgen yaplarn duvarlarna etkiyen rzgar
yykleri iin
basn
katsaylar
y
((Tablo 7.1);
);
88
RZGAR YKLER (SNIP 2.01.07-85)
89
DEPREM YKLER
lkemizde Bina tr yaplar iin 2007 ylnda yrrle
girmi
g
olan Deprem
p
Blgelerinde
g
Yaplacak
p
Binalar
Hakknda Ynetmelik (DBYBHY-07) esas alnr.
Depreme Dayankl Tasarm ilkesi ;
Hafif iddetteki depremlerde : binalardaki yapsal ve yapsal
olmayan sistem elemanlarnn herhangi bir hasar grmemesi,
Orta iddetteki depremlerde : hasarlarn snrl ve onarlabilir
dzeyde kalmas,
iddetli
ddet dep
depremlerde
e e de
: ise
se ca
can g
gvenliinin
e
sa
salanmas
a as
amac ile kalc yapsal hasar oluumunun snrlandrlmas.
Bina nem katsays I=1 olan yeni yaplacak yaplar

iin tanmlanan tasarm depremi iddetli depreme
kar gelmekte olup, 50 yllk sre iinde alma
olasl %10dur
%10 dur.
90
DEPREM YKLER
Binalara etkiyen yklerinin belirlenmesi iin Spektral
ivme katsays
y A(T)
( ) ve Deprem
p
yyk azaltma katsays
y
Ra(T) esas alnr.
Ynetmelikte tanmlanan deprem blgeleri ve zemin
snflarna gre spektral ivme katsaysnn A(T),
yerekimi ivmesi ile arplmas sonucunda Elastik
spektral ivme, Sae(T) hesaplanr.
A(T) = Ao I S(T)
Sae(T) = A(T) g
91
DEPREM YKLER
Deprem Ynetmeliinde tanmlanan parametreler;
Ao
I
TA, TB
S(T)
: Etkin y
yer ivmesi katsays
y
: Bina nem katsays
: Spektrum karakteristik periyotlar
: Spekrum katsays
92
DEPREM YKLER
93
DEPREM YKLER
Spektrum Katsays, S(T);
94
DEPREM YKLER
Tayc sistemin elastik olmayan davrann gznne
almak zere,, elastik deprem
p
yykleri Deprem
p
yyk
Azaltma Katsaysna Ra(T) blnr;
Burada T yapn doal titreim periyodu, R ise Tayc

Sistem Davran Katsaysdr.
95
DEPREM YKLER
elik Yaplar iin Tayc Sistem Davran
Katsaylar R
Katsaylar,
ereveli Sistemler
Konsol Kolonlar
Sadece Perdeli Sistemler;
Merkezi aprazl Perdeler
Dmerkez aprazl Perdeler
Betonarme Perdeli
S.D.Normal S.D.Yksek
5
8
4
4
4
5
7
6
5
4
6
8
7
ereve+Perdeli
Sistemler;;
Merkezi aprazl Perdeler
Dmerkez aprazl Perdeler
Betonarme Perdeli
96
DEPREM YKLER
Edeer Deprem Yk Yntemi ;
Tm deprem blgelerinde,
blgelerinde ynetmelikte tanml
dzenli yap snfna giren binalarda 40 metre
yykseklie
kadar uygulanabilir.
yg
Gznne alnan deprem dorultusundaki, 1. doal
titreim periyoduna gre aadaki forml ile Taban
Kesme Kuvveti hesaplanr ve katlara datlr ;
Tek katl bir yapda, at kat seviyesinden etki ettirilir.
97
YK KOMBNASYONLARI
Yk kombinasyonlar, bamsz yk durumlarnn
lineer birletirilmesi ile elde edilen tasarm
ykleridir.
Yklerin belirlenmesinden sonra Analiz ve
t
tasarmda
d kkullanlacak
ll l
k yk
k kkombinasyonlarnn
bi
l
belirlenmesi gerekir.
Tasarm yyntemine ve kullanlan artnameye
y
gre belirlenmelidir.
98
YK KOMBNASYONLARI (TS 648)

letme ve tasarm durumlarnda zet olarak;
SY
SY + HY + KY
SY + HY + KY + SF
SY RY + 0.5
0 5 KY
SY + HY RY +0.5 KY
SY DY
SY + HY DY
SY
HY
RY
DY
: Sabit Ykler
: Hareketli Ykler
: Rzgar Ykleri
: Deprem Ykleri
KY : Kar Ykleri
SF : Scaklk Etkileri
99
YK KOMBNASYONLARI (AISC-ASD)
letme ve tasarm durumlarnda zet olarak;
SY
SY + HY
SY RY
SY + HY RY
SY DY
SY + HY DY
SY
HY
RY
DY
: Sabit Ykler
: Hareketli Ykler
: Rzgar Ykleri
: Deprem Ykleri
100
YK KOMBNASYONLARI (AISC-LRFD)
Tasarm iin zet olarak;
1.4 SY
1.2 SY + 1.6 HY
0.9 SY 1.3 RY
1.2 SY 1.3 RY
1.2 SY + 0.5 HY 1.3RY
0.9 SY 1.0 DY
1.2 SY 1.0 DY
1.2 SY
S + 0.5 HY 1.0 DY
SY
HY
RY
DY
: Sabit Ykler
: Hareketli Ykler
: Rzgar Ykleri
: Deprem Ykleri
101
YK KOMBNASYONLARI (AASHTO std)
D
L
I
CF
E
: Sabit Ykler
: Hareketli Ykler
: Dinamik katsay
: Merkezka Kuvveti
: Toprak Basnc
W
WL
RST
EQ
: kprye etki eden Rzgar ykleri

: Tatlara etki eden Rzgar ykleri
: Bzlme ve Scaklk tesirleri
: Deprem ykleri
102
YK KOMBNASYONLARI (EN 1990)

Tasarm iin zet olarak;
1
1.35
35 SY
1.35 SY + 1.5 HY
1.35 SY 1.50 RY
1.00
1 00 SY 1.50
1 50 RY
1.35 SY + 1.35 HY 1.35RY
1.00 SY 1.00 DY
1.00
1 00 SY + 1.50x0.3
1 50 0 3 HY 1.00
1 00 DY
SY
HY
RY
DY
: Sabit Ykler
: Hareketli Ykler
: Rzgar Ykleri
: Deprem Ykleri
103
YAPISAL ANALZ
Yklerin ve tayc sistemin belirlenmesinden
sonra yapnn matematiksel modeli
sonra,
oluturularak bilgisayar programlarnn da
yardm ile
elemanlarda oluan i kuvvetler
deformasyon
d f
d
deerleri
l i
elde edilir.
Hiperstatik sistemlerde
sistemlerde, analiz ncesinde n
boyutlandrma yaplmas gerekmektedir.
104
N BOYUTLANDIRMA
Kiri ve Makas elemanlarnn n boyutlandrmasnda kullanlabilecek aklk/ykseklik oranlar ;
Hazr
Ha r I Profiller
L/D : < 20
Tek Ynl Makaslar (Ar yk)
L/D : 12~15
Tek
T k Y
Ynl
l M
Makaslar
k l (O
(Orta
t yk)
k)
L/D : 15~18
15 18
Tek Ynl Makaslar (Hafif yk)
L/D : 18~21
Uzay
U
at/ki
t /ki Y
Ynl
l IIzgara M
Makas
k
L/D : 15~45
15 45
105
L/D ORANI
Tek aklkl kiri/makas tr eilme elemanlar
iin en uygun Aklk/ykseklik orannn tespit
edilmesi ;
L
: Kiri akl
D
: Kiri ykseklii (balk merkezleri aras mesafe)
q
: Dzgn yayl yk (Sabit + Hareketli)
A
: Kiri/Makas alt ve st balk alan
em : elik emniyet gerilmesi (S235 veya St37 iin 1.44 t/cm2)
E
:
elik elastik modls deeri
((2100 t/cm2)
sehim snrn L/300 kabl edebiliriz. (TS 648, Blm 2.4.2.4)
106
L/D ORANI
Gerilme Kontrol ;
em =M / W
W, M=q L2 / 8
8,
W=AxD
q = 8 em x A x D / L2, deeri elde edilir.
sehim Kriteri,, L/300 iin
;
L / 300 = 5/384 x q x L4 / (E I)
I = 2 A (D/2)2 = A D2/2
q = 384 E I / ( 5 x 300 x L3 )
107
L/D ORANI
Her iki kriter sonucu bulunan q deeri eitlendiinde ;
L
E
= 0.016
D
em
em = 0.6 akma ve L/300 sehim snr iin ;
S235 (St37) iin L/D deeri 23.3
rnein 20 metre bir aklk ve S235 malzemesi iin
kesit ykseklii 20 m / 23
23.3
3 = 0.86
0 86 metreden
byk olduu durumda gerilme,
kk olduu durumda ise sehim
kesit tasarmnda etkin olacaktr.
108
N BOYUTLANDIRMA-DBYBHY
Yapnn Sneklilik dzeyine gre elik kiri ve
kolonlarn minimum enkesit koullar
koullar,
elemanlarn lokal stabilite problemlerine maruz
kalmadan akma gerilmesine ulaabilmeleri
amac ile deprem blgelerinde mutlaka
salanmaldr.
salanmaldr
G
Genell olarak
l k t
tm h
hazr profiller
fill b
bu minimum
i i
enkesit koullarn salamakla birlikte kontrol
edilmelidir.
dil lidi
109
N BOYUTLANDIRMA-DBYBHY, Tablo4.3
110
rnekler: S235 (a=2.4 t/cm2, Es=2100 t/cm2)iin
(Es / a)1/2 = 29.58
HEA 300, h=290,

h 290, b=300,
b 300, t=14,
t 14, tw=8.5
tw 8.5 mm
Balk b/2t = 300/2/14 = 10,71 > 0.3 x 29.58 = 8.87
< 0.5 x 29.58 = 14.79
Sneklilik dzeyi yksek durumlarda kullanlamaz!.
Gvde h/tw = 290/8.5 = 34.12 < 3.2 x 29.58 = 94.66
Gvde koulunu S.D.Y durumda salyor.
111
rnekler: S235 (a=2.4 t/cm2, Es=2100 t/cm2)iin
(Es / a)1/2 = 29.58
IPE 300, h=300,

h 300, b=150,
b 150, t=10.7,
t 10.7, tw=7.1
tw 7.1 mm
Balk b/2t = 150/2/11 = 7.01 < 0.3 x 29.58 = 8.87
y yksek
y
koulunu
salyor.
y
Sneklilik dzeyi
Gvde h/tw = 300/7.1 = 42.25 < 3.2 x 29.58 = 94.66
Sneklilik dzeyi
y yksek
y
koulunu salyor.
y

323x9, D=323, t=10 mm
D/t = 323 / 10 = 32.3 < 0.05 x 2100 / 2.4 = 43.75 OK.
Sneklilik dzeyi yksek koulunu salyor.
112
MEVCUT BNA ZERNDE ELK YAPI ANALZ

Bu blmde, sk karlalan bir durum olarak,
mevcut betonarme bir binann zerine
zerine, hafif
olmas gerekesi ile yaplan elik at analizi
incelenecektir.
incelenecektir
ereve aralklar,
6 metre kabul
edilmitir.
113
YKLER
Betonarme ereve iin (C25) ;
g = 0.700 t/m2, q = 0.200 t/m2
(Kolon ve Kiriler : 40x60 cm)
elik at iin (S235) ;
g = 0.050 t/m2, q = 0.100 t/m2
(Kolon ve Kiriler : NPI 300)
Deprem Parametreleri ;
A = 0.4
I
= 1.0
R = 4,
Zemin Snf : Z4
114
DURUM #1 - ANALZ MODEL

elik kolon altlar mafsal (pin) balantl
115

Sabit Ykler
116

Hareketli Ykler
117
DURUM #1
Her bir Mod iin Ktle Katlm Oranlar;
118
DURUM #1 MOD EKLLER
119
DURUM #1 KESME DYAGRAMI
Sol ereve, V=12.65+16.84+12.65 = 42.14 ton

Orta ereve, V=10.07+13.40+10.07 = 33.54 ton (%20 Fark)
elik,
V=2.79x2 = 5.58 ton
Sa ereve,
ereve V=0.83x2
V=0 83x2 = 1
1.66
66 ton
120
DURUM #1 DEERLENDRME
elik ereve iin W = 6.81 ton
V = W A I S(T) / R = 6
6.81x0.4x1x2.5/4
81x0 4x1x2 5/4
V = 1.70 ton ~ 1.66 ton (Analiz Sonucu)
ABYYHY-98, 6.11.2 ye gre

fe = we A I (1+Hi/HN) = 6.8x0.4x1x(1+15/15)
fe = 5.45 ton ~ 5.58 ton (Analiz Sonucu)
DBYYBY-07, 2.11.1 e gre

fe = 0.5 A I We (1+2 Hi/HN)=0.5x0.4x1x6.8 (1+2x15/15)
fe = 4.09 ton
121

elik kolon altlar rijit (ankastre-fixed) balantl
122
DURUM #2
Her bir Mod iin Ktle Katlm Oranlar;
123
DURUM #2 MOD EKLLER
124
DURUM #2 KESME DYAGRAMI
Sol ereve, V=12.65+16.84+12.65 = 42.14 ton

Orta ereve, V=12.42+16.54+12.42 = 41.38 ton (%2 Fark)
elik,
V=1.61x2 = 3.22 ton < 5.58 ton (Durum #1)
Sa ereve,
ereve V=0.83x2
V=0 83x2 = 1
1.66
66 ton
125
LGL FORMLLER
ABYYHY-98e gre (Denk 6.22)
DBYBHY-07ye gre (Denk 2.21)
ASCE 7
7-05
05e
e gre
(Denk 13
13.3-1)
3 1)
(SDS =
2.5Ao)
126
ELK ELEMANLARIN TASARIMI

Analiz sonucunda bulunan kuvvetler gznne
alnarak elik elemanlarn gerilme ve stabilite
alnarak,
kontrolleri yaplr.
Bu blmde
ekme
Basn
Eilme
Eilme + basn
etkilerine maruz elemanlarn tasarmlar incelenecektir.
127
EKME ELEMANLARI
ekmeye alan ubuklar (TS 648)
em 0.6 a
ekme
Emniyet
Gerilmesi
em 0.5 d
Akma
Emniyet
Gerilmesi
ekme
Dayanm
< 250
N i lik
Narinlik
128
BASIN ELEMANLARI
Basnca alan Elemanlar
Narinlik deeri, = k L / i< 20, olduu durumlarda
basn emniyet gerilmesi ekme emniyet
gerilmesine eittir.
N
Narinlik
i lik d
deeri,
i > 20
20, olduu
ld zaman b
basnca
maruz elemann burkulmas dikkate alnarak
basn emniyet
y g
gerilmesi hesaplanr.
p
Basn
Emniyet
Gerilmesi
bem =
em
w
Burkulma
Katsays
129
BASIN ELEMANLARI
Narinlie bal olarak deien basn emniyet
gerilmesi;
130
BASIN ELEMANLARI
Burkulma Boyu
131
BASIN ELEMANLARI
IC
L
C
G=
IB
L
B
Rijit
j ,G = 1
Mafsal , G = 10
132
BASIN ELEMANLARI
Yanal telenmenin nlenmi olduu sistem;
Yanal telenmenin nlenmemi olduu sistem;
133
BASIN ELEMANLARI-RNEK
Etkili burkulma boyu ve basn emniyet gerilmesi hesaplar ile ilgili
bir rnek ;
134
Burkulma Analizi Modelleri ;
135
Kolonun Kuvvetli Yn iin ;
Kolon Boyu, L = 1200 cm

Etkili boy katsays
katsays, k = 1
1.2
2 (TS 648
648, izelge
izelge-3c)
3c)
Atalet yarap, i = 31.55 cm
Narinlik = k L / i = 1200 x 1
Narinlik,
1.2
2 / 31
31.55
55 = 45
St 52 (S355) iiin,
i p = 107
bem = 1.651
1 651 t/cm
t/ 2
em = 2.160 t/cm2
(0.6 akma)
136
Kolonun Zayf Yn iin ;
G deerleri yardm ile narinlikler hesaplanacaktr
hesaplanacaktr.
Yanal telenme nlenmemitir.
Ib = 215300 cm4,
Ic = 235400 cm4
GA = 1 (Ankastre-rijit
(Ankastre rijit balant)
GB = GC = 2 x (235400/400) / (215300/800) = 4.37
GD = (235400/400) / (215300/800) = 8
8.75
75
137
AB arasndaki kolon iin

Etkili boy katsays, k = 1.662 (TS 648, izelge-5)
Atalet yyarap,
p , i = 19.55 cm
Narinlik, = k L / i = 400 x 1.662 / 19.55 = 34
BC arasndaki kolon iin

Etkili boyy katsays,
y
k = 2.417 ((TS 648,
izelge-5)
g )
Atalet yarap, i = 19.55 cm
Narinlik, = k L / i = 400 x 2.417 / 19.55 = 49
St 52 (S355) iin, p = 107

bem = 1.589 t/cm2
138
ELME ELEMANLARI
Eilmeye alan Elemanlar :
Eilmeye alan elemanlarda, momenti oluturan ekme
ve basn
b
kkuvvetlerinden
l i d d
dolay
l
gerilme
il
kkontrolleri
ll i yaplr.
l
=My/I
Basn kuvvetine maruz yzeyin yanal burkulmasnn

nlendii durumlarda, < em kontrol yeterlidir.
139
ELME ELEMANLARI
Basn balnn yeterli sayda mesnet ile
tutulmad durumda, kolonlarda olduu gibi
burkulma problemi meydana gelir. (LTB : Lateral
Torsional Buckling)
140
ELME ELEMANLARI
Kirilerdeki bu zel duruma Yanal Burkulma
denir, ve kesitteki gerilme Yanal
Yanal Burkulma
Emniyet Gerilmesi, B ile kontrol edilir.
30000000 Cb
s
iy
a
30000000 Cb
s
iy
a
a
iy
2
B =
a < 0.6 a
3 90000000 Cb
B =
10000000 Cb
s
iy
141
ELME ELEMANLARI
Eer basn bal dolu ve yaklak dikdrtgen enkesite
sahip ve enkesitin ekme bal enkesitinden daha ufak
deilse, Yanal burkulma emniyet gerilmesi :
840000 Cb
B =
s d / Fb
142
ELME ELEMANLARI
M1: U Momentlerden K

M2: U Momentlerden By
2
M1
M1
Cb = 1.75 + 1.05
+ 0.3
2.3
M2
M2
Maksimum Moment u momentlerden fazla

ise Cb: 1.0 alnr
143
ELME ELEMANLARI-RNEK
B
Basn
b l serbest
bal
b t
Cb = 1
NPI 220
144
ELME ELEMANLARI-RNEK
Basn bal
B
b l ortada
t d
tutulu,Cb = 1.75
NPI 180
145
ELME ELEMANLARI
Burkulmay engellemek iin kullanlacak yanal
desteklerin tasarmnda
tasarmnda, pratikte
pratikte, basn
kuvvetinin %2~%5 arasnda bir deer dikkate
alnr ;
146
YANAL BURKULMA (EN 1993-1-1, 6.3.5.2)

Moment yada moment ve eksenel kuvvet tayan
elemanlar iin
(y
(yanal burkulma ve burulma))
mesnetlenme ;
Moment yada moment ve ekme kuvveti tayan

elemanlar iin mesnetlenme; (1 : basn bal)
147
YANAL BURKULMA
at yada Deme Sistemleri;
Basn bal ortada

tutulu deil;
Basn bal ortada

tutulu;
Cb = 1.0
Cb = 1.75
s = kiri akl
s = kiri akl / 2
148
ELME ELEMANLARI-KESME
Sac plakalar ile yaplan derin I tipi kirilerde, D/t
(gvde ykseklii/gvde kalnl) orannn ok
olmas durumunda kesme kuvvetinden dolay
gvde plakasnda burkulma sorunu (gvde
burumas) olabilir.
149
ELME ve BASIN ELEMANLARI

Basn ve iki ynde eilmeye alan elemanlarda
aadaki eitsizliin salanmas kontrol edilerek
boyutlandrma yaplr.
bx = My/Ix
eb = P/A
eb bx by
+
+
1
bem
Bx
By
b
B
B
150
BURKULMA TRLER
Eleman kesitindeki (balk ve gvde enkesit
koullar)
151
BURKULMA TRLER
Elemandaki (basn burkulmas, kirilerde yanal
burkulma)
H
Hepside
id b
basn kkuvvetinin
ti i yoll at
t stabilite
t bilit
problemleridir.
152
SERVS KONTROLLER
elik elemanlarn gerilme ve stabilite kontrolleri
dnda ayrca iletme durumuna ilikin
koullarn salanmas (kullanlabilirlik)
gerekmektedir ;
Bunlar
B l ;
sehim
Titreim
Yorulma
Yangna dayanm
Korozyon
153
sehim-DEPLASMAN LMTLER
TS 648
Akl 5 metreden byk olan kirilerde
K
Konsollarda
ll d
L/300
L/2 0
L/250
EN 1990:2002
1990:2002, Fig A1
A1.1
1 (Ulusal Ekte
Ek te tanmlanmal)
wc
w1
w2
w3
wtot
wmax
: Yklemeden nce yaplan ters sehim

: Sabit Ykler altndaki ani sehim
: Sabit
S bit ykler
kl altnda
lt d uzun d
dnem sehimi
hi i
: Hareketli ykler altnda ani sehim
: Toplam sehim, w1+w2+w3
: Maksimum sehim
154
ENV 1993-1-1:1992, Tablo 4.1
Durum
uu
Limitler
e
wmax
w3
atlar-genel
atlar
genel
L/200
L/250
atlar-bakm dnda ska yrnen
L/250
L/300
Demeler-genel
L/250
L/300
Demeler ve atlar, krlgan kaplamal yada

flexible olmayan blmelerin olduu
L/250
L/350
Demeler-kolon
Demeler
kolon tayan
L/400
L/500
Toplam deplasmann yapnn grntsn

etkiledii durumlarda
L/250
155
IBC 2003, Tablo 1600.4
HY
Kar veya
Rzgar
SY+HY
L / 360
L / 240
L / 180
L / 150
L / 360
L / 240
L / 180
-
L / 240
L / 180
L / 120
L / 60
L / 360
L / 240
L / 240
L / 120
L / 90
at Elemanlar
-
Asma tavan tayan

Asma tavan tamayan
Alt kaplamasz
Metal kaplama tayan
Deme
Elemanlar
D duvar ve Blme Elemanlar
-
Krlgan kaplamal
Flexible kaplamal
Metal kaplama tayan tali elemanlar
156
TTREM KONTROL (Eurocodes)

ENV 1993-1-1
Kiri Doal Frekans
Frekans, (Dzgn yayl yk
yk, basit mesnetli)
f =
18
SW
( Hz ) > 3 ~ 5 Hz
3H
Hz : Ofi
Ofis ve K
Konutt
5 Hz : Jimnastik ve dans salonlar
SW : l Yk ve %10 H
Hareketli
k tli Yk K
Kombinasyonundan
bi
d
oluan dey deplasman, mm
157
TTREM KONTROL (AISC)

AISC Design Guide-11, Vibrations
Dey frekans ile ivme deeri hesaplanarak
hesaplanarak,
maksimum ivme deeri ile karlatrlr.
158

Aadaki forml yardm ile sistemin tahmin edilen
maksimum ivmesi bulunarak,, limit deerin
altnda kald
dorulandnda titreim problemin olmayaca kabul

edilir.
ap/g
fn
a0/g
P0
W
= Tahmini maksimum dey ivme,g

= Deme sisteminin doal frekans, Hz (Zati+Sabit)
= Kullanm alanna gre Figrdeki limit deer
= Sabit Kuvvet
Kuvvet, Demeler iin 0
0.29
29 kN
kN, Yaya
kprleri iin 0.41 kN
= Deme sisteminin arl, kN (Zati+Sabit Ykler)
= Modal snmleme oran
159

Tavsiye edilen parametreler ve ivme limitleri ;
160

rnek ;
Yaya Kprs
a0/g
= %5 g
P0
= 0.41 kN
= 0.01
W
fn
= 290 kN
= 4.16
4 16 H
Hz
ap
P0 e (035 f n ) a0
=
= 0.05
g
W
g
a p 0.41 e ( 0354.16 )
a0
=
= 0.033
= 0.05
0.01 290
g
g
161
BALANTI DETAYLARI
162
BALANTILAR-BRLEMLER
Balant iin kullanlan malzemeler;
Ankraj Bulonlar
Balkl Kayma ivileri
Bulonlar
B l l (Ci
(Civatalar)
t l ) ve S
Somunlar
l
Kaynak
163
ANKRAJ BULONLARI
Ankraj Bulonlar
Beton dkmnden nce yerletirilen ankrajlar;
Beton dkmnden sonra yaplan ankrajlar;
164
ANKRAJ BULONLARI
165
ANKRAJ BULONLARI
Ankraj Bulonlar (Beton Dkmnden nce)
Genellikle 4.6 ve 5.6 kalite kullanlr. elik
malzemesinden de retilebilir
retilebilir. (St37
(St37, St52 vb
vb.))
Terminoloji ;
4.6
:Min.ekme Dayanm, Fu = 400 MPa
Akma Dayanm
Dayanm, Fy
= 240 MPa
anlamndadr. (Fy = 400 x 0.6 = 240 MPa)
166
ANKRAJ BULONLARI (AISC-ASD, Tablo 1-B ve 1-C)

Ankraj Hesaplarnda Kullanlan emniyet
gerilmeleri;
ekme
k
emniyet
i t gerilmesi;
il
i
Ft
= 0.33 Fu
K
Kesme
gerilmesi
il
i (k
(kesme yzeyi
i di
didibinde
dibi d iise);
)
Fv
= 0.17 Fu
Kesme gerilmesi (kesme yzeyi didibinde olumuyorsa)
Fv
= 0.22 Fu
Ezilme gerilmesi;
Fp
= 1.20 Fu
167
ANKRAJ BULONLARI
Ankraj Bulonlar
Beton dkmnden sonra yaplan ankrajlar mekanik
ve kimyasal olmak zere ikiye ayrlrlar.
Genelde retici firmalarn tavsiye ettii kapasite
deerleri kullanlr.
ACI 318-05,
318 05, Amerikan Betonarme artnamesi EK-D,
EK D,
de detayl hesap kriterleri verilmitir.
168
ANKRAJ BULONLARI
Ksa Ankraj Bulonlar, tasarm esaslar;
Bulon Kopmas
Bulon Syrlmas
Betonun konik kopmas
169
BALIKLI KAYMA VLER

elik kiriler ve betonarme arasndaki balanty
salamak amac ile yaygn olarak akma kayma
ivileri kullanlr.
Standard aplar, 19 ve 22 mm
Mekanik zellik;;
Minimum ekme Dayanm, Fu
Akma Dayanm, Fy
=
=
415 MPa
345MPa
170
BULONLAR (CVATALAR)
elik elemanlarn birbirleri ile balantsnda ve genelde
antiyedeki
y
montajlarnda
j
yyksek mukavemetli bulon
kullanlr.
Bulon snflar;
8.8
10.9
(Avrupa),
(Avrupa),
A325
A490
(Amerika, ASTM)
(Amerika, ASTM)
Mekanik
M k ik
zellikler;
llikl
8.8
10.9
Min.ekme Dayanm, Fu
= 800 MPa
Akma Dayanm
Dayanm, Fy
= 640 MPa
Min.ekme Dayanm, Fu
= 1000 MPa
Akma Dayanm, Fy
= 900 MPa
171
6 KEBALI CVATA (DIN 7990)
172
BULONLAR (AISC-ASD ve AASHTO Std)

Birleimlerde kullanlan emniyet gerilmeleri ;
173
BULONLAR (AISC-ASD ve AASHTO Std)

ASIC-ASD standardnda, kesme ve ekme
kuvvetlerine gre boyutlandrlan bulonlarn
hesaplarnda di dibi deil normal bulon ap
esas alnr
alnr. Emniyet gerilmeleri buna gre
verilmitir.
M20 cvata iin, A = 3.14 x 202 /4 = 314 mm2
174
BULONLAR
Avrupa normlarnda ise her durumda di-dibi kesit alan
esas alnr.
Di dibi kesit alan,, As
As = 0.7854[D 0.9743P ]
D
P
: Bulon ap, mm
: Di adm
adm, mm
M20 cvata ve P=2

P=2.5
5 mm iin
iin, As = 243 mm2.
175
KAYNAKLI BRLEMLER
elik elemanlarn, fabrika veya antiye ortamnda,
birletirilmesi amac ile kullanlr.
Standardlar : TS 3357, AWS D1.1
Kaynak elektrod tipleri ve Mekanik zellikler ;
E70XX iin (70 ksi ekme dayanm) ;
ekme dayanm,
dayanm
Fu = 480 Mpa
Akma dayanm,
Fy = 400 MPa
E60XX iin (60 ksi ekme dayanm) ;
ekme dayanm,
Fu = 415 Mpa
Akma dayanm,
Fy = 330 Mpa
Ke kaynaklar iin Kesme emniyet gerilmesi;

Fv = 0.3 Fu
176
KAYNAKLI BRLEMLER
Kaynak eitleri ;
Yarm nfziyetli kt kaynaklar (Partial Penetration)
Tam nfziyetli kt kaynaklar (Full Penetration)
Ke Kaynaklar
177
KAYNAKLI BRLEMLER
Kaynak Yntemleri ;
SMAW : rtl Elektrod Kayna
(Shild d Metal
(Shilded
M t l Arc
A Welding)
W ldi )
GMAW : Gazalt Kayna (MIG/MAG : Avrupa)
(Gas Metal Arc Welding)
(Metal Inert Gas)
SAW
: Tozalt Kayna
(Submerged Arc Welding)
178
RTL ELEKTROD KAYNAI (SMAW)

rtl elektrod ark kayna, kaynak iin gerekli snn,
rt kapl
p tkenen bir elektrod ile i
p
paras
arasnda
oluan ark sayesinde ortaya kt, elle yaplan bir ark
kaynak yntemdir.
179
GAZALTI KAYNAI (GMAW)

Gazalt kayna, kaynak iin gerekli snn, tkenen bir
elektrod ile i paras arasnda oluan ark sayesinde
ortaya kt bir ark kaynak yntemdir.
Kaynak blgesine srekli ekilde beslenen (srlen),
masif haldeki tel elektrod ergiyerek tkendike kaynak
metalini oluturur.
180
TOZALTI KAYNAI (SAW)

Tozalt kayna, kaynak iin gerekli snn, tkenen
elektrod ((veya
y elektrodlar)) ile i p
paras
arasnda oluan
ark (veya arklar) sayesinde ortaya kt bir ark kaynak

yntemidir.
Ark blgesi kaynak tozu tabakas ile, kaynak metali ve
kaynaa yakn ana metal de ergiyen kaynak tozu (cruf)
ve kaynak
k
k dikii
diki i ttarafndan
f d kkorunur
181
KAYNAKLI BRLEMLER
Kaynak Yntemine gre Kt kaynaklar iin kaynak az lleri
deikenlik gsterir.
182
BALANTI DETAYLARI
183
BALANTI DETAYLARI
184
BALANTI DETAYLARI
185
BALANTI DETAYLARI
186
BALANTI DETAYLARI
187
BALANTI DETAYLARI
188
BALANTI DETAYLARI
189
KAYNAKLAR
Nuri Akka, etin YILMAZ, Analysis and Design
of Steel Structures
Structures , 1985
Katholieke Universiteit Leuven, Web Sitesi
(http://www kuleuven be/bwk/materials/Teaching
(http://www.kuleuven.be/bwk/materials/Teaching
/master/toc.htm)
Web
W b Sit
Sitesi;
i
(http://stalforbund.com/Eurokoder/eurokode3.ht
m))
Web Sitesi;
(http://www.oerlikon.com.tr)
190
SORULAR ?
191
TEEKKRLER
192

Çelik Yapıların Tasarımı PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Çelik Yapıların Tasarımı PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TMMOB

2008 LKBAHAR DNEM MESLEK ETM

MO-ANK-080408-ELK YAPILARIN TASARIMI

ELK YAPILARIN TASARIMI

MO-ANK-080408-ELK YAPILARIN TASARIMI

ELK YAPILARIN TASARIMI

Rzgar yk kombinasyonlar iin %15

MO-ANK-080408-ELK YAPILARIN TASARIMI

ELK YAPILARIN TASARIMI

MO-ANK-080408-ELK YAPILARIN TASARIMI

ELK YAPILARIN TASARIMI

Durumu ((Service Limit State-SLS),

ELK YAPILARIN TASARIMI

MO-ANK-080408-ELK YAPILARIN TASARIMI

ELK YAPILARIN TASARIMI

STANDART ve YNETMELKLER (Trkiye)

MO-ANK-080408-ELK YAPILARIN TASARIMI

elik Yaplarn Hesap ve Yapm

STANDART ve YNETMELKLER (Trkiye)

MO-ANK-080408-ELK YAPILARIN TASARIMI

STANDART ve YNETMELKLER (Avrupa)

Eurocode-Yaplara olan etkiler- Genel etkiler

MO-ANK-080408-ELK YAPILARIN TASARIMI

STANDART ve YNETMELKLER (Avrupa)

MO-ANK-080408-ELK YAPILARIN TASARIMI

: Ulusal kapak sayfas

MO-ANK-080408-ELK YAPILARIN TASARIMI

MO-ANK-080408-ELK YAPILARIN TASARIMI

MO-ANK-080408-ELK YAPILARIN TASARIMI

STANDART ve YNETMELKLER (Amerika)

El Kitab (AISC ASD/LRFD

MO-ANK-080408-ELK YAPILARIN TASARIMI

for New Buildings and other structures

STANDART ve YNETMELKLER (Amerika)

MO-ANK-080408-ELK YAPILARIN TASARIMI

STANDART ve YNETMELKLER (Rusya)

MO-ANK-080408-ELK YAPILARIN TASARIMI

ELK YAPILARIN TASARIMI

elik-Betonarme Kompozit (Karma)

MO-ANK-080408-ELK YAPILARIN TASARIMI

MO-ANK-080408-ELK YAPILARIN TASARIMI

MO-ANK-080408-ELK YAPILARIN TASARIMI

TAIYICI SSTEMN BELRLENMES

TAIYICI SSTEMN BELRLENMES

MO-ANK-080408-ELK YAPILARIN TASARIMI

TAIYICI SSTEMN BELRLENMES

MO-ANK-080408-ELK YAPILARIN TASARIMI

TAIYICI SSTEMN BELRLENMES

MO-ANK-080408-ELK YAPILARIN TASARIMI

TAIYICI SSTEMN BELRLENMES

MO-ANK-080408-ELK YAPILARIN TASARIMI

TAIYICI SSTEMN BELRLENMES

MO-ANK-080408-ELK YAPILARIN TASARIMI

TAIYICI SSTEMN BELRLENMES

MO-ANK-080408-ELK YAPILARIN TASARIMI

TAIYICI SSTEMN BELRLENMES

MO-ANK-080408-ELK YAPILARIN TASARIMI

TAIYICI SSTEMN BELRLENMES

MO-ANK-080408-ELK YAPILARIN TASARIMI

TAIYICI SSTEMN BELRLENMES

MO-ANK-080408-ELK YAPILARIN TASARIMI

TAIYICI SSTEMN BELRLENMES

MO-ANK-080408-ELK YAPILARIN TASARIMI