5 NTE

ASENKRON MOTORLARA YOL VERME

EMALARI

KONULAR
1. Rotoru Ksa Devreli Fazl Asenkron Motorlara Yol verme emalar
2. Asenkron Motorlarda Otomatik Kumanda emalar

2. SINIF ELEKTRK TESSATILII

MESLEK RESM
5.1. Rotoru Ksa Devreli Fazl Asenkron
Motorlara Yol verme emalar
5.1.1. Asenkron Motor Balant ekli ve zellikleri
fazl asenkron motorlarda stator sarglar motor ierisinde deiik ekillerdebalandktan sonra motor dna genellikle alt u kartlr. Sarg giri ve k ularnn motor dna kartld bu blme klemens balant kutusu denir (Resim
5.1). Kutu ierisinde alt utan oluan klemens bulunur ve sarg giri k ular bu
klemense balanr.
lanr.

Klemensin ucuna sarg giri ular, dier ucuna da sarg k ular ba-

fazl asenkron motorlarda sarg ular;

R faz iin giri ucu: U, k ucu X,
S faz iin giri ucu: V, k ucu Y,
T faz iin giri ucu: W, k ucu Z,
harfleri ile ifade edilir. Klemens ularna giri ular soldan saa U-V-W sras; k
ular ise Z-X-Y srasile balanr.

Resim 5.1:Asenkron motor balant klemensleri ve kprleri

k ular Z-X-Y sras yerine X-Y-Z sras ile balanrsa motorun yldz almas durumunda bir sorun olmaz. Ancak motorun gen balanmas durumunda
her fazn giri ve k ular balant kprleri tarafndan ksa devre edildiinden
sarglardan akm gemez ve motor almaz (ekil 5.1).

5.1.1.1. Motorun Yldz Balants ve zellii

Stator sarglarn giri ular olan U,V,Wye faz (RST) gerilim uygulanp sarglarn k ular olan ZXY ksa devre edilirse bu balantya yldz balant denir.
Yldz balant eklinde gsterilir (ekil 5.2).

127

2. SINIF ELEKTRK TESSATILII

MESLEK RESM

ekil 5. 1: Asenkron motor klemens balantlar

Yldz balant, sarglarn ZXY ularna ebeke gerilimi uygulanp UVW ular
ksa devre edilerek de yaplabilir. Bu durum, motorun almasnda herhangi bir deiiklikmeydana getirmez.

ekil 5. 2: Yldz balant ( )

Yldz balant sarglar arasnda 120 faz fark olduundan hat gerilimi faz gekatdr. Hat akm ise faz akmna eittir (ekil 5.3).
riliminin

5.1.1.2. Motorun gen Balants ve zellii

Motor klemensi zerindeki birinci fazn k ucu ikinci fazn giri ucu ile, ikinci
fazn k ucu nc fazn giri ucu ile, nc fazn k ucu birinci fazn giri
ucuna balanrsa bu ekilde olan balantya gen balant denir.

128

2. SINIF ELEKTRK TESSATILII

MESLEK RESM

ekil 5. 3 Yldz balant ( ) ve zellii

ekil 5. 4: gen balant ( )

Klemens balant kutusu konusunda ularn karlkl gelmemesi gerektii

sylenmiti. Ularn karlkl gelmesi, yldz balant durumunda sorun kartmad hlde gen balant durumunda sakncaldr. ekil 5.1de de grld gibi u
balantlar pirin kprlerle yaplrken U-X, V-Y, W-Z ular birletirilirse sarg ular

129

2. SINIF ELEKTRK TESSATILII

MESLEK RESM
ksa devre edilir ve birer ular bo brakldndan herhangi bir akm geii olmaz
ve motor almaz. Bunedenle ular UVW, ZXY sras ile balanr ve pirin kprlerle
UZ, VX, WY ular ksadevre edilir (ekil 5.4).
gen balant () eklinde sembolize edilir. Bu balantda hat akm, faz akmnn3 katdr. gen balantda hat gerilimi faz gerilimine eittir (ekil 5.5).Motor
etiketinde () 380 V yazan motorlar gen balanr. Motor etiketinde 220/380
Volt yazmas, bir faz sargsna yldz almas durumunda 220 Volt; gen almas durumunda ise 380 Volt uygulandn ifade eder.

ekil 5. 5: gen balant ve zellii ( )

5.1.2 Kumanda Devre emas izimi

Otomatik kumanda devreleri; kontaktrler, rleler, sinyal lambalar ve koruma
rleleri gibi kumanda elemanlarnn bulunduu devrelerdir. Geen akm, kumanda
elemanlarnn ektii kk deerdeki akm olduundan devrenin kurulmasnda
kullanlan buton ve kontaklar da genellikle kk akmlara dayanacak ekilde seilir.
Gerek devrenin kurulmasnda gerekse kurulu bir devrenin incelenmesinde
akm takibi ok nemlidir. Yeni izilecek bir kumanda devresine akm giriinden,
yani devreye enerji uyguland yerden balanr. Enerji girii, sigorta, koruma elemannn (ar akm rlesi, gerilim kontrol rlesi vb.) normalde kapal konta, stop
butonu, kontaktr bobini ve ntr hatt eklinde devrenin ilk kademesi izilir (ekil
2.3).

130

2. SINIF ELEKTRK TESSATILII

MESLEK RESM

ekil 5.6: Asenkron motorun srekli altrlmasna ait kumanda devre emas izimi

Daha sonra devrenin zelliine gre bir alt kademeye geilerek mhrleme
konta ve dier elemanlar izilir. ekil 5.6da direkt yol verme kumanda emas,
ekil 5.6da ise yldzgen ( / ) yol verme kumanda devresinin izim aamalar
TSE normu ile verilmitir.
Trk (TSE) normuna gre kumanda devreleri dikey olarak izilir. ekil 5.6da
kumanda devre emas, devrenin almazken bulunduu konumu gsterir. Bu
nedenle buton ve kontaklarn konumu, normaldeki durumlardr. (normalde ak,
normalde kapal) lk anda enerji sigortadan, normalde kapal ar akm rlesi (AA)
konta zerinden stop butonuna ve oradanda start butonuna uygulanr. Start butonu ve C konta normalde ak olduundan buradan akm gemez ve kontaktr
enerjilenmez.
Start butonuna basldnda akm, start butonundan geerek C kontaktrn
enerjilendirir ve kontaklar konum deitirir.Kumanda devresinde kapanan C konta, start butonu ile paralel bal olduundan onu mhrler. Bu durumda start
butonundan basn kaldrlp buton kontaklar alsa dahi akm, bu kez C konta
zerinden geerek bobinin enerjili kalmasn salar.

Start butonuna paralel balanan normalde ak kontaktr kontana

mhrleme konta denir.

131

2. SINIF ELEKTRK TESSATILII

MESLEK RESM

ekil 5. 7: fazl asenkron motora otomatik yldz gen yol verme kumanda devre
emasnn izimi

Stop butonuna basldnda ise akm geii durduundan kontaktr bobininin enerjisi kesilir ve kontaklar normal konumunu alr.
Kumanda devresi izilirken dikkat edilmesi gereken hususlardan birisi de ii
bitenelemann devreden kartlmasdr. ekil 5.7de grlen otomatik yldz-gen
yol vermeyeait kumanda devresinde motor ilk anda yldz bal olarak almaya
balar. Zaman rlesi ileayarlanan yol alma sresi sonunda ise gen bal olarak
alr. Motorun yldz durumundan gen durumuna getii andan itibaren yldz
kontaktr ve zaman rlesi, grevini tamamlam olur. ekil5.7deki gen kontaktrnn normalde kapal konta, grevi biten yldz kontaktrn ve zaman rlesinin devreden kartlmasn salar.

132

2. SINIF ELEKTRK TESSATILII

MESLEK RESM
5.1.3. G Devre emas izimi
Otomatik kumanda devrelerinde motorun (veya alclarn) ektii akmn getiidevredir. Bu nedenle burada kullanlan kontaklar ve dier devre elemanlar, kumanda edilenmotorun (veya alclarn) ektii akma dayanacak ekilde seilir. ekil
5.8 ve ekil 5.9da grld gibi TSE normuna gre g devresi dikey olarak izilir ve ema izimine enerji giriinden balanarak sigorta, kontaktr kontaklar, ar
akm rlesi, motor eklinde tamamlanr. Akm, ayn elemanlardan sras ile geerek
devresini tamamlar.

ekil 5.8 fazl asenkron motorun srekli altrlmasna ait g devresi veyldz gen yol
verme g devresi

Gerek kumanda devresi gerekse g devresi iziminde izgilerin kesime durumlarna dikkat edilmelidir. ki izginin (iletkenin) kesitii yerde elektriki balant
(ek) varsa mutlaka belirtilmelidir. emalarda ekli olarak ve ek yaplmadan kesien iki
izginingsterilii ekil 5.10da verilmitir.

133

2. SINIF ELEKTRK TESSATILII

MESLEK RESM

ekil 5.10 Ekli ve eksiz olarak kesien iletkenlerin gsterilii

5.2. Asenkron Motorlarda Otomatik

Kumanda emalar
5.2.1.Motorun Kesik almas
Endstrideki baz motorlarn kesik (aralkl) altrlmas gerekir. Byle bir kumanda devresi ekil 5.11de grlmektedir. Devredeki balatma (b2) butonuna basldnda C kontaktr enerjilenerek g devresindeki normalde ak kontaklarn
kapatr. Bu durumda ebeke gerilimi motora uygulandndan motor alr. Buton
zerinden elimizi kaldrdmzda ise balatma butonu kontaklar alarak kontaktr
enerjisi kesildiinden gdevresindeki C kontaklar alr ve motor durur.

5.2.2. Motorun Srekli almas

En ok uygulanan kumanda devrelerinden birisidir. Kesik altrma devresindeki b2butonuna ve C kontaktrnn normalde ak konta paralel balandnda
srekli altrmadevresi elde edilir. Start butonuna balanan bu kontaa mhrleme konta denir. ekil 5.12deki b2 butonuna basldnda C kontaktr enerjilenir
ve kumanda devresindeki C kontan kapatr.
Start butonundan elimizi ektiimizde buton kontaklar alr ve daha nce
buton zerinden geen kontaktr akm bu kez kapanan C konta zerinden geer.
Bylece kontaktr kesintisiz olarak almaya devam eder. Ayn anda g devresindeki C kontaklar da kapandndan motor almaya balar. Motorun almas stop
butonuna baslncaya kadar devam eder. b1 butona basldnda kontaktrn enerjisi kesildiinden kumanda ve g devresindeki C kontaklar alr ve motor durur.

134

2. SINIF ELEKTRK TESSATILII

MESLEK RESM

ekil 5.11: Asenkron motorun kesik almas kumanda ve g emas

5.2.3. Motorun Uzaktan Kumandas

Baz durumlarda bir motorun kumandasnn iki ayr yerden yaplmas gerekebilir. Bu nedenle motorun bulunduu yerde bir start-stop buton grubu, ikinci
kumanda merkezinde de ayr bir start-stop buton grubu bulunur. Stop butonlar
birbirleriyle seri, start butonlar birbirleriyle paralel balanr.
Otomatik kumanda uzaktan kumanda devrelerinde stop butonlar
birbirleriyle seri, start butonlar birbirleriyle paralel balanr.

135

2. SINIF ELEKTRK TESSATILII

MESLEK RESM

ekil 5.12 Asenkron motorun srekli almas kumanda ve g emas

ekil 5.13 Asenkron motorun uzaktan kumandasna ait kumanda ve g emas

136

2. SINIF ELEKTRK TESSATILII

MESLEK RESM
ekil 5.13teki devrede b2 balatma butonuna basldnda C kontaktr
enerjilenir ve kontaklarn kapatarak motoru altrr. Ayn zamanda kumanda devresindeki C mhrleme konta kapanarak enerjinin sreklilii salanr. ekilde 1.
kumanda merkezi ile 2.kumanda merkezi ayr ayr izilmi ve serbest el izgisi ile
belirtilmitir.
Motor 1. kumanda merkezinden altrlp 2. kumanda merkezinden durdurulabildii gibi 2. kumanda merkezinden altrlp 1. kumanda merkezinden durdurulabilir. Ayrca motorun ayn merkezden altrlmas ve durdurulmas da mmkndr. ki kumanda merkezli devreler kurulurken dikkat edilecek husus, iki merkez
arasnda en az kablonun kullanlmasdr. ekil 5.1.3te 3 kablo ile yaplan uzaktan
kumandadevresi, 4 kablo kullanlarak da yaplabilir. Ancak fazla kablo kullanldndan ekonomik olmaz.

5.2.4. Devir Yn Deitirme

Motorun dn ynnn deitirilmesinde, motor bir ynde dnerken
(kontaktrlerden birisi alrken) dier ynde almamas istenir. almas durumunda fazlar aras ksa devre oluacandan tesisat ve ebeke zarar grr.
Bunu nlemek iinkilitleme devreleri kullanlr.

5.2.4.1. Buton Kilitlemeli Devir Yn Deitirme

ki yollu butonlarla (jog butonu) yaplan bu devrede ileri dn kontaktrnn (C1 )enerjisi geri butonunun (b2) st kontandan, geri dn kontaktrnn
(C2 ) enerjisi ise ileri butonunun (b3) st konta zerinden salanr. Kk gl
motorlarda ani olarak yndeitirme sakncal olmadndan bu devreler rahatlkla
kullanlr (ekil 5.14).
Buton kilitlemeli devir yn deitirme devresi zellikle kk gl motorlarda kullanlr. b2 ileri yn butonuna basldnda akm b2 butonunun alt konta
ve b3 butonunun st konta zerinden geerek C1 kontaktr bobininin enerjilenmesini salar.
G devresindeki C1 kontaklar kapanarak motor ileri ynde alr. Motorun
geri ynde almas istenildiinde b3 butonuna baslr. nce C1 kontaktrnn
enejisi kesildiinden motorun ileri dn durur. Daha sonra b3 butonunun alt
konta zerinden b2 butonunun st konta zerinden C2 kontkatr enerjilenir.
G devresindeki C2 kontaklar kapanarak bu kez motor geri ynde alr. Her iki
ynde de alan motorun durdurulmas iin stop butonuna baslr.

137

2. SINIF ELEKTRK TESSATILII

MESLEK RESM

ekil 5.14: Asenkron motorun buton kilitlemeli devir yn deitirme kumanda ve g devresi

5.2.4.2. Elektriksel Kilitlemeli Devir Yn Deitirme

Dn yn deitirme devrelerinde ileri dn yn kontaktrnn normalde kapal konta geri dn yn kontaktr bobinine seri balanr. ekil 5.14te
geri dn yn kontaktrnn normalde kapal konta da ileri dn yn kontaktr bobinine seri balanr.
Bu ekildeki balantya elektriksel kilitleme denir. Bu ekilde devrelerde motor ileri ynde alrken geri yn kontaktrnn (C2) enerjisini, normalde kapal
kontan aarak keser. Bu nedenle ileri ynde alrken geri yn butonuna (b3) baslsa dahi motor dn yn deimez. Ayn durum, motoru geri ynde altrrken
de meydana gelir. Motorun dn ynn deitirmek iin nce stop butonuna
baslarak motor durdurulur, daha sonra dier yn butonuna baslr.

138

2. SINIF ELEKTRK TESSATILII

MESLEK RESM

ekil 5.15 Asenkron motorun elektriksel kilitlemeli devir yn deitirme kumanda ve g devre
emas

5.2.5. Motorun almas ve Zaman Ayarl Durmas

Bir motorun balatma butonuna basldnda almas ve ayarlanan sre sonundadurmas isteniyorsa ekil 5.16daki devre kurulur. Bu devrede b2 butonuna
basldnda Ckontaktr enerjilenir ve kontaklar durum deitirir. Ayn anda d zaman rlesi de enerjilendiinden ayarlanan sre sonunda zaman rlesi C kontaktrne seri bal olankonta (d) alarak kontaktrn enerjisini keser. Bylece motor
zaman ayarl olarak durmu olur.
ekil 5.16: Asenkron motorun zaman ayarl almas kumanda ve g devre emas

139

2. SINIF ELEKTRK TESSATILII

MESLEK RESM
5.2.6. Motorlarda Kalk Akmn Drme
5.2.6.1. Kalk Akmnn ebeke zerindeki Etkisi
Asenkron motorlarn almaya baladklar ilk anda ebekeden ektii akmakalknma akm, yol alma akm veya kalk akm denir. Bu akm, motorun gcne
ve kutup saysna bal olmakla birlikte yaklak olarak anma akmnn 3 ile 6 kat
arasnda deiir.
Durmakta olan bir asenkron motora gerilim uygulandnda stator sarglarndameydana gelen manyetik alan kuvvet izgilerinin tamam rotor ubuklarn
kestiindenrotorda indklenen gerilim dolaysyla rotor ubuklarndan geen akm
en byk deerindeolur. lk anda rotor dnmediinden zr emk en kk deerindedir ve bu nedenle motor
ebekeden en byk akm eker. Rotor dnmeye balaynca stator dner
alan hz (nS) ile rotor hz (nr) arasndaki fark azalmaya balar. Bunun sonucunda zt
EMKnin deeri ykseleceinden ebekeden ekilen kalknma akm gittike azalr.
Yukarda belirttiimiz nedenlerden dolay kk gl motorlarn ektii kalknmaakm gittike azalan bir durumda olduundan sarglar ve ebeke iin bir sorun yaratmaz.
Ancak 3 HPin zerindeki byk gl motorlarn kalknma akmlar, hem ebeke iin hem de motor sarglar iin zararldr nk bu fazla akm motor sarglarnda ar snmalara, ebekede ise gerilim dmlerine ve gerilim dalgalanmalarna
neden olur.
Bu nedenle byk gl motorlarn ve ok sk yol alan kk gl
motorlarn,kalknma akmlarnn ebekeyi olumsuz ynde etkilememeleri iin deiik yntemler uygulanr.

5.2.6.2. Kalk Akmn Azaltma Yntemleri

Asenkron motorlarn kalknma akmlarn azaltmak iin aadaki yol vermeyntemleri uygulanr.
Yldz gen yol verme
Oto trafosu ile yol verme
Diren ile yol verme
Yukardaki yntemler dk gerilimle yol verme mantna dayanr.

5.2.6.3. Yldz gen Yol Vermenin nemi

Motorlarn kalk akmlarn azaltmak amac ile uygulanan / yol verme

140

2. SINIF ELEKTRK TESSATILII

MESLEK RESM
ynteminin temel prensibi, dk gerilimle yol vermektir. Sarglar bal bir
motora ebeke gerilimi uygulandnda Uhat = Ufaz olur. ebekeden ekecei akm
ise 3 .Ifaz dr.
Eer sarglar alacak ekilde sarlan bir motor balanarak ebeke geriliniuygulanrsa sarglarna Uhat/ 3 = Uhat /1,73 =0,58.Uhat gerilimi uygulanm olur. Bu
kezebekeden ekilen akm, bir faz sargsndan geen akma eit olur (Ih = If ). gen balantdaebeke akm Ih= 3. If iken yldz balantda Ih = If olmas, ebekeden
ekilen akmn 3 orannda azalmas demektir. Yani alan bir motor, alan bir
motora gre% 33,3 orannda daha az akm eker.

Bunu formlle gsterirsek;

/yol verme yntemi, ebeke fazlar aras gerilimi motorun faz gerilimine eit
olan byk gl motorlarda uygulanr. Bu yntemin uygulanmasnda kontaktr
ve zaman rlesi kullanlr. Hlbuki dier yntemlerde motorun gcne gre oto trafosu veya yol vermedirenci gerekir. Bu da ekonomik deildir. En ekonomik yntem
olan /yol vermede motorsarglarnn 6 ucu hibir kprleme ve balant yapmadan klemens tablosuna kartlr. /yol verme yntemi, ebeke fazlar aras gerilimi
motorun faz gerilimine eit olan bykgl motorlarda uygulanr.

5.2.6.4. Yldz gen Yol Vermede Yldz alma Sresinin

nemi
/yol vermede yldz olarak kalknan motorun devir says yaklak anma devirsaysna yaklatnda, gen durumuna geilir. Burada iki nemli durum ortaya
kar. Birincisi motorun gene gemeden nceki yldz alma sresi, dieri ise
yldz balantdan gen balantya gei sresidir.
Motor yksz olarak kalknmaya baladnda devir says sfrdan itibaren
anma devir saysna kadar bir art gsterir. Devir says anma devrine yaklatnda
ise yldzdan gen balantya geilir. Devir says henz ykselmeden gen balantya geilirse motor direkt yol almada olduu gibi ebekeden ar akm eker.
Bu nedenle yldz balantda motorun normal devrine yaklancaya kadar bir srenin gemesi gerekir. Bu sre motorun gcne gre deiiklik gsterir ve maksimun
810 saniye civarndadr.
Dier yandan yldz bal iken normal devrine ulat hlde gen balantyageilmezse motor, normal alma momentinin 1/3 orannda bir momentle
alr. Eeranma yk ile yklenecek olursa motor yk momentini karlayamaz.

141

2. SINIF ELEKTRK TESSATILII

MESLEK RESM
Yldz balantdan gen balantya gei sresi ani olmaldr. Eer bu sre
uzayacak olursa devir saysnda dme ve gene geite darbe eklinde ani akm
art oluur. Bunu nlemek iin motorun yk momentinin yldz balantdaki kalknma momentinden kk olmasna ve yldzdan gene gei sresinin ok ksa
olmasna dikkat edilir. Yldz alma sresinin tespiti iin motor yksz durumda
gen bal olarakaltrlr ve kalknma akmnn normal alma akmna d
sresi belirlenir. te, bu sre/yol vermede alma sresidir.

ekil 5.17 Asenkron motorun otomatik yldz gen yol verme kumanda ve g devre emas

5.2.7. Otomatik Yldz gen Yol Verme

Otomatik /yol verme emalar ok deiik ekillerde dizayn edilebilmektedir.ekil 5.17deki devrenin almas b2 butonuna basmakla balar. b2 butonuna
basldnda C kontaktr enerjilenir ve kontaklar konum deitirir. Kumanda devresindeki b2 butonu mhrlenir, g devresinde motora ebeke gerilimi uygulanr.
C kontaktr ile birlikte d zaman rlesi ve C1 () kontaktr de enerjilenir. C1 ()
kontaktr motorun ZXY ularn ksa devre ettiinden motor ilk anda olarak almaya balar.

142

2. SINIF ELEKTRK TESSATILII

MESLEK RESM
Ayarlanan sre ( alma sresi) sonunda zaman rlesi kontaktrne seri
bal olan d kontan aar ve kontaktrne seri bal olan d kontan kapatr. Bu
durumda motor balantdan ayrlp balanr ve bu ekilde almasna devam
eder. ve kontaktr bobinlerine seri bal olan ve kontaklar elektriksel kilitlemeyi salar. Ayrca C2nin almasyla grevleri biten zaman rlesi ve C1 kontaktr
de C2 kapal konta sayesinde devre d braklr. Bir otomatik kumanda kural olarak, grevi biten devreelemanlarnn devre d brakldna dikkat ediniz.
b1 butonuna basldnda motorun enerjisi kesilir ve durur. Herhangi bir nedenle ar akm rlesinin e1 konta aldnda ve ebeke enerjisi kesildiinde de
motor durur. ebeke enerjisi tekrar geldiinde ise devre almaz. Devrenin almas iin tekrar b2 butonuna basmak gerekir.

5.2.8. Oto Trafosuyla Yol Verme

gen alma gerilimi ebeke gerilimine eit olmayan motorlara / yol vermeyntemi ile yol verilememektedir. Bu tip motorlara, dier yol verme yntemlerinden ototrafosu veya kademeli diren yntemi ile yol verilir. gen alma gerilimi ebeke gerilimine eit olmayan motorlara oto trafosu ile yol verilir. /yol verme
ynteminde yol alma akm, normal alma akmnn % 33,3nden daha aaya
drlememektedir.

ekil 5.18 Asenkron motora oto trafosu ile yol verme kumanda ve g devre emas

143

2. SINIF ELEKTRK TESSATILII

MESLEK RESM
Fakat oto trafosu ile yol verme ynteminde yol alma akm, normal alma
akmnn % 65ine kadar drlmektedir. Kademeli olarak sarlan oto trafosunun
sekonder ucundan alnan gerilim, motorun alma geriliminden daha kk deerlere drlr. Bylece motora uygulanan deiik deerlerdeki dk gerilimle
ebekeden daha dk yol alma akmlar ekilerek yol verilebilir.
fazl asenkron motorlara direkt olarak yol verildiinde motor, yaklak
normalalma akmnn 36 kat kadar yol alma akm eker. Ayn motora / yol
verme yntemiile yol verildiinde ise yol alma akm 2.Ih deerinde olur. Eer bu
motora oto trafosu ile yolverilirse yol alma akm 1,5.Ih olur.
Oto trafosu ile yol vermede trafo, maliyeti artrdndan ekonomik olmaz.
Ancakbyk gl ve zellikle yk altnda kalknan motorlara iki kademeli oto trafosu ile dkyol alma akm ekilerek yol verilir.

ekil 5.19 Asenkron motora direnle yol verme kumanda ve g devre emas

144

2. SINIF ELEKTRK TESSATILII

MESLEK RESM
5.2.9. Direnle Yol Verme
fazl asenkron motorlara kademeli diren ile yol vermede temel prensip,
ebekegeriliminin bir ksmn yol verme direnci zerinde drmek ve geriye kalan
gerilimi motorauygulamaktr. Bylece motor ilk kalknma annda ar akm ekmeden dk gerilimle yol alm olur.
Kalknma akmn azaltmak iin byk gl motor devresine seri olarak ayarl
diren balanr. Kademeli olarak ayarlanan direncin kademeleri sra ile kontaktr
kontaklartarafndan devreden kartlr. Bu uygulamada tek kademe diren kullanldnda kalknmaakm % 50 civarnda, ok kademeli diren kullanldnda ise
kademe saysna gre daha dafazla der.

145

2. SINIF ELEKTRK TESSATILII

MESLEK RESM

DEERLENDRME SORULARI
Aadaki cmlelerde bo braklan yerlere doru szckleri yaznz.

1. Asenkron motorun duran ksmna.......... denir.

2. Asenkron motorun dnen ksmna............. denir.
3. fazl asenkron motorlarda fazl stator sarglar oyuklara, ........derece faz
farkl olarak yerletirilir..
4. Stator devri ile rotor devri arasndaki farka.......... denir.
5. XYZ ularnn birletirilmesi ile.......... balant oluur.

Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde

verilen bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz.
6. (

) Bir asenkron motor sargsnda U giri ucu ise V de k ucudur.

7. (

) Sincap kafes bir rotor eididir.

8. (

) Motor etiketinde 380 Volt yazan motorlar gen balanr.

9. (

) Yldz balantda hat akm faz akmna eittir.

10. ( ) gen balantda faz akm hat akmnn kk katdr.

11. ( ) Otomatik kumanda devreleri, kumanda devresi ve g devresi olmak zere
iki ksmdan meydana gelir.

146