VN HA TRUNG QUC

Trong lnh vc t tng, Nho gio gi vai tr quan trng. Ngi u tin khi xng Nho hc l Khng
T. Thi Hn V , Nho gio tr thnh cng c sc bn phc v cho nh nc phong kin tp quyn, tr
thnh c s l lun v t tng ca ch phong kin Trung Quc.
+ T tng tam cng : vua ti , cha con , chng v
+ T tng ng thng : nhn , ngha , l , tr , tn
-Pht gio: c du nhp v TQ t thi Ty Hn v pht trin mnh v thi nh ng
Pht gio Trung Quc cng thnh hnh, nht l vo thi ng. Cc nh s nh Huyn Trang, Ngha Tnh
tm ng sang n tm hiu gio l ca o Pht. Ngc li, nhiu nh s ca cc nc n , Ph Nam
cng n Trung Quc truyn o. Kinh Pht c dch ra ch Hn ngy mt nhiu. Khi Bc Tng mi thnh
lp, nh vua cng tn sng Pht gio, cho xy cha, tc tng, in kinh v tip tc c cc nh s i tm hiu thm
v o Pht ti n .
S hc bt u t thi Ty Hn tr thnh lnh vc nghin cu c lp, mi ngi t nn mng l T M
Thin. B S k do ng son tho l mt tc phn ni ting, c gi tr cao v mt t liu v t tng. n thi
ng, c quan bit son lch s ca nh nc, gi l S qun, c thnh lp
-

Vn hc c rt nhiu th loi : th , ph , t tiu thuyt

Vn hc l mt trong nhng lnh vc ni bt nht ca nn vn ha ; Trung Quc di thi phong kin. Th

ng phn nh ton din b mt x hi by gi v t n nh cao ca ngh thut. Tn tui nhiu nh th
cn sng mi n ngy nay, tiu biu nht l L Bch, Ph, Bch C D...
Tiu thuyt l mt hnh thc vn hc mi pht trin thi Minh, Thanh Trung Quc, ti cc thnh ph
ln thng c nhng ngi chuyn lm ngh k chuyn v s tch lch s. Da vo , cc nh vn vit
thnh tiu thuyt. Nhiu tc phm ln, ni ting ra i trong giai on ny nh Tam quc din ngha ca
La Qun Trung, Thu h ca Thi Ni Am, Ty du k ca Ng Tha n, Hng lu mng ca To Tuyt
Cn...
Ton hc :Quyn Cu chng ton thut thi Hn nu cc phng php tnh din tch v khi lng khc
nhau... T Xung Chi (thi Nam - Bc triu) tim ra s Pi n 7 s l.
Thi Tn, Hn, Trung Quc pht minh ra nng lch, chia 1 nm thnh 24 tit nng dn c th da vo m
bit thi v sn xut. Trng Hnh cn lm c mt dng c o ng t gi l a ng nghi...
Hoa (thi Hn)l thy thuc gii- ngi u tin ca Trung Quc bit dng phu thut cha bnh. Tc
phm Bn tho cng mc ca l Thi Trn l mt quyn sch thuc rt c gi tr.
V mt k thut, Trung Quc c 4 pht minh quan trng : giy, k thut in, la bn v thuc sng. l nhng
cng hin rt ln ca nhn dn Trung Quc vi nn vn minh th gii.
Trung Quc c nhiu cng trnh kin trc ngh thut c sc : Vn l trng thnh, Di ha vin , C cung Bc
Kinh nhng cung in c knh, nhng bc tng Pht sinh ng... cn c lu gi n ngy nay.

KHI QUT NG NAM

Trong khong t th k VII n X, khu vc ng Nam hnh thnh mt s quc gia, ly mt
b tc ng v pht trin nht lm nng ct, thng c gi l cc quc gia phong kin dn tc nh
Vng quc Cam-pu-chia ca ngi Kh-me, cc vng quc ca ngi Mn v ngi Min vng h
lu sng M Nam ca ngi In--n-xi-a Xu-ma-t-ra v Gia-va v.v...
T khong na sau th k X n na u th k XVIII l thi k pht trin ca cc quc gia phong
kin ng Nam .
In--n-xi-a, n cui th k XIII dng vua Gia-va mnh ln, chinh phc c Xu-ma-t-ra, thng
nht In--n-xi-a di Vng triu M-gi-pa-ht hng mnh trong 3 th k (1213- 1527), bao gm
hn 10 nc nh v o ph thuc, c sn phm qu, ng hng th hai sau A-rp. Trn bn o
ng Dng, ngoi cc quc gia i Vit v Cham-pa, Vng quc Cam-pu-chia t th kl IX cng
bc vo thi k ng-co huy hong. Trn lu vc sng l-ra-oa-i, t gia th k XI, quc gia Pa-gan
min Trung mnh ln, chinh phc cc tiu quc gia khc, thng nht lnh th, m u cho qu trnh
hnh thnh v pht trin ca Vng quc Mi-an-ma.
Cng trong th k XIII, do s tn cng ca ngi Mng c, mt b phn ngi Thi, vn sinh sng
thng ngun sng M Cng di c t xung pha nam, nh c lu vc sng M Nam v lp nn
Vng quc Su-kh-thay - tin thn ca nc Thi Lan sau ny. Mt b phn khc nh c vng trung
lu sng M Cng, lp nn Vng quc Lan Xang (Lo) vo gia th k XIV.
Th k X-XVIII cn l giai on pht trin thnh vng ca nn kinh t khu vc, hnh thnh nhng vng
kinh t quan trng, c kh nng cung cp mt khi lng ln la go, c, sn phm th cng (vi, hng
sn, s, thuc nhum, ch phm kim kh v.v...) v nht l nhng sn vt thin nhin (cc loi g qu,
hng liu, gia v, qu, ngc trai, cnh kin v.v...). c mt thi li bun ca nhiu nc trn th
gii n y bun bn, mang sn vt ca ng Nam v nc h, hay n nhng ni khc xa xi hn.
Cng vi s pht trin kinh t v vi qu trnh xc lp cc quc gia dn tc, vn ho dn tc cng dn
c hnh thnh. Sau mt thi gian tip thu v chn lc, cc dn tc ng Nam xy dng c
mt nn vn ho ring ca mnh v ng gp vo kho tng vn ho chung ca loi ngi nhng gi tr
tinh thn c o.
T na sau th k XIII, cc quc gia ng Nam bc vo giai on suy thoi, mc d x hi
phong kin vn tip tc tn ti cho ti khi tr thnh thuc a ca cc nc t bn phng Ty vo gia
th k XIX.
NH HNG CA VN HA TRUNG QUC TI NA ( VN)
- chnh tr, x hi: thit lp cc b my nh nc chuyn ch tp quyn.
- vn ho, ch vit, KHKT, tn gio (Nho gio).
+ Nho gio: ra i Trung Quc, do Khng T sng lp. Du nhp vo nc ta t thi Bc thuc v
c nh L chnh thc tha nhn khi cho xy dng Vn Miu th Khng T. T thi L tr thnh t
tng chnh thng ca giai cp thng tr.
Nho gio tr thnh mt nhu cu t tng thit yu cho vic xy dng mt thit ch qun ch tp
quyn theo m hnh ng Trung Hoa, cng nh nhng nguyn l c bn ca php tr nc, trong
mt bin php chin lc l ch khoa c.
+Kin trc: Vn Miu - Quc T Gim, hong thnh Thng Long, thnh nh H v mt s cng trnh
n i, tng iu khc, t linh (long, ly, quy, phng), c s pha trn phong cch kin trc ca
Trung Hoa.
+ Vn hc- ngh thut: C s t tng ca vn hc ngh thut da trn Pht gio v Nho gio. Trong
, t tng nho gio nh hng n dng vn hc yu nc dn tc.
Ch Hn l ch vit chi phi rt ln n h thng vn hc ngh thut v i sng vn ho ca nhn dn.
+ Ngoi ra, cc thnh tu v khoa hc t nhin nh bn tnh, lch can chi, cha bnh bng chm
cu u c tc ng su rng n nn vn minh i Vit cng nh nn vn minh nc ta trong giai
on hin ti.

- S tip thu c chn lc mang bn sc c trng ring ca vn minh i Vit.

+ Mt thnh tu quan trng ca vn hc nn vn minh i Vit l vic ph bin ch Nm, va mang
tnh dn tc (Nam Nm), va mang tnh dn gian (nm na), ci bin v Vit ha ch Hn. Ch Nm lc
by gi c gi l Quc ng, Quc m. Tng lp Nho s: tiu biu l Nguyn Tri.
+ Vn ho dn gian:
Vn hc truyn ming: ca dao, tc ng, h, v.
Tr chi dn gian: nh pht, nh u, chi tru, l c, n quan... n nay vn cn bt gp, nht l
trong ngy hi lng.
Trong dn gian nung c nhiu loi men gm bn p: men ngc, men hoa nu, men nhiu mu.
+ Hi ho: Tranh ng H

TY U THI PHONG KIN

1. S hnh thnh cc vng quc phong kin Ty u

-

T th k III, quc R ma lm vo tnh trng khng hong suy vong, gia lc y ngi Gic man

t phng Nam trn xung xm chim.

-

Nm 476, quc R ma b dit vong, ch chim hu n l kt thc, thi i phong kin bt u

chu u.
+

Khi vo lnh th ca R ma, ngi Gic-man :

Th tiu b my nh nc R ma, lp nhiu vng quc mi nh vng quc Ang l- Xc xng,

Ph rng, Ty Gt, ng Gt.

+ Ngi Gic-man cn chim t ca ch n R-ma c ri chia cho nhau, trong cc tng lnh qun s
v qu tc c phn nhiu hn

+ cc th lnh b lc, cc qu tc th tc ca ngi Gic-man cng t xng vua, phong cc tc v nh cng

tc, b tc, nam tc... to nn ng cp qu tc v s.
+ Ngi Gic-man cng t b cc tn gio nguyn thu ca mnh, tip thu Ki-t gio
+

Tng lp qu tc v tng l c hnh thnh c c quyn v giu c, tr thnh cc lnh cha phong

kin, cn n l v nng dn bin thnh nng n ph thuc lnh cha.Quan h sn xut phong kin Chu
u hnh thnh.
2. X hi phong kin Ty u
a. S hnh thnh
- n gia th k IX, phn ln t ai c qu tc v nh th chia nhau chim ot xong gi l lnh
a phong kin, y l thi k phn quyn.
- Cc giai cp i khng : Lnh cha v nng n

- Quan h bc lt : Lnh cha v nng n

- Ch ca lnh a gi l lnh cha.
+ Lnh a , lu i , nh th
+ Sung sng nh bc lt
- Lnh a gm t ca lnh cha v t khu phn.
- Ngi sn xut chnh l nng n, n l sn xut cho lnh cha , ph thuc vo lnh cha, phi np t phc
dch, v nhiu thu khc nh thu thn , thu ci xin ,thu tha k ti sn ,cung n cho lnh cha, b
bc lt h vng ln u tranh. Tuy nhin h vn c t do trong sn xut , c g ring , c tp lu ,
c nng c v gia sc..nn h quan tm n sn xut
b. S pht trin v c im kinh t
* K thut canh tc tin b : bit dung phn bn , gieo trng theo thi v , bit dung cy v ba ci
tin do 2 nga ko.Nng sn sn xut ra tt c mi th tr mui v st l h cha sn xut dc
* Quan h sn xut phong kin: lnh cha bc lt nng n.
* Kinh t t cung t cp.
- Lnh a l mt c s kinh t ng kn , mang tnh cht t nhin , t cp ,t tc
- Mi lnh a l mt n v c lp, ch phong kin phn quyn.
+ cc lnh cha c quyn csi tr lnh a ca mnh nh 1 ng vua , nh vua thc cht l 1 lnh cha ln
-> y l biu hin ca ch phong kin phn quyn Ty u thi trung i
- Cc lnh cha sng nhn ri, xa hoa, h bc lt t thu v sc lao ng ca nng n.Nng n ni dy u
tranh nh khi ngha Gic c ri Php nm 1358 v ot tay-l n ra Anh nm 1381
3. S xut hin thnh th trung i
- Do sn xut pht trin t th k XI, nn xut hin tin nn kinh t hng ha .
- Nng sut lao ng tng to ra nhiu sn phm tha.
- Th cng nghip tch khi nng nghip, v tch khi lnh a, hng ha bn ra th trng mt cch t do,
thng tp trung ni ng ngi, cc ng ba ng, bn sng bun bn trao i, lp ra th trn, sao tr
thnh thnh th.
- Trong thnh th c cc thng hi v phng hi.
- S pht trin ca th cng nghip v thng nghip trong thnh th ph v nn kinh t t nhin ca
cc lnh a, to iu kin cho kinh t hng ha pht trin.

-Thnh th xa b ch phong kin phn quyn, xy dng ch phong kin tp quyn, thng nht
quc gia dn tc.
- Mang khng kh t do, m mang tr thc, cc trng i hc ra i nh B l nha ( ). O- xpht (Anh),
Xooc bon ( Php).
-Tc ng i vi nn kinh t chu u : s pht trin ca thnh th v thng mi ph v nn KT ng kn
ca cc lnh a , to iu kin cho n KT hang ha gin n pht trin