3.1.

Za tap zadanog poprenog presjeka (slika, mjere su u mm) je potrebno odrediti najveu tlanu
uzdunu silu P koju moe podnijeti da ne doe do izvijanja ukoliko je upet na oba kraja, te ukoliko je
zglobno oslonjen na oba kraja.
Poznato je:
L = 7.0m
E = 2 104

kN
cm 2

12

10

156
180

12

140
65 10 65

Karakteristike poprenog presjeka

7.5 1.23
1.0 15.63
+ 1.2 7.5 8.42 ) +
= 1588.6080cm 4
12
12
1.2 7.53
15.6 1.03
+ 1.2 7.5 3.252 ) +
= 275.8000cm 4
I y = 2(
12
12
I xy = 2 (7.5 1.2 (3.25)(8.4) = -491.4000cm 4
I x = 2(

1
1
I u,v = (I x + I y )
(I x I y ) 2 + 4I xy 2 =
2
2
4
I u = 112.2405cm
I v = 1752.1675cm 4
Za izvijanje je kritian minimalni moment tromosti:

I min = I u = 112.2405cm 4

Duljina izvijanja

0.5L

Li = 0.5L = 3.5m

Kritina sila
2 E Imin
=
Pkr =
Li 2

kN
112.24cm 4
2
cm
= 180.86kN
(350cm)2

2 2 104

Duljina izvijanja za sluaj zglobnog pridranja na rubovima

Li = L = 7m

Kritina sila za sluaj zglobnog pridranja na rubovima

2 E I min
=
Pkr =
Li 2

kN
112.24cm 4
cm 2
= 45.21kN
(700cm)2

2 2 104

3.2. Potrebno je odrediti doputeno optereenje i naprezanje elinog tapa pravokutnog poprenog
presjeka 10x5cm koji je zglobno uvren, ako je poznato:
L = 2.0m
kN
E = 2.1 104
cm 2
kN
p = 21.0 2
cm
= 3.0

Li = L = 2m

Karakteristike poprenog presjeka

I min =

10 53
= 104.1cm 4
12

Kritina sila i naprezanje

2 E Imin
=
Pkr =
Li 2

kr =
=

kN
104.1cm 4
cm 2
= 540.00kN
(200cm)2

2 2.1 104

kN
2 E Imin 2 E
= 2 = 10.8 2
2
Li A
cm

Li
=
i min

Li
I min
A

Doputena sila u tapu

Pkr 540.0
=
= 180kN

3.0
kN
10.8 2
kr
cm = 3.6 kN
=
=

3.0
cm 2

Pdop =

dop

3.3. Potrebno je dimenzionirati tap okruglog poprenog presjeka koji je zglobno privren ako je
poznato:
L = 2.8m
E = 1.6 104

kN
cm 2

P = 180kN
kN
p = 25.0 2
cm
= 6.0

Li = L = 2.8m

Karakteristike poprenog presjeka

I min =

D4
64

Doputena i kritina sila

P = 180kN Pdop =
Pkr =

Pkr
Pkr 1080kN

2 E I min
1080kN
Li 2

L2
D4
2 i 1080kN
E
64
2
64L
D 4 3 i 1080kN
E
I min =

D 4 10995.11cm 4
D 10.24cm

3.4. Za konstrukciju prikazanu na slici je potrebno odrediti doputenu veliinu sile P ako je poznato:
kN
cm 2
kN
p = 22.0 2
cm
= 3.0
E = 2.1 104

3.5

3.5

1.0

P
B

20

6.5

C
16
Li = 6.5m

Karakteristike poprenog presjeka

D4
64

d 4

4
1 ( D ) = 4636.99cm

2
2
D
d
A=

= 113.097cm 2
4
4
I
i min = min = 6.403cm
A
I min =

Kontrola izvijanja
2 E
= 97
p

p =
=

Li
650
=
= 101.51 > 97
i 6.403

Pkr =

2 E Imin
= 2274.72 kN
Li 2

Sila u tapu BC

=0

P 3.5 + P 8.0 FBC 7.0 = 0

P=

FBC 7.0
11.5

Pkr
= 758.24 kN

75.82 7.0
P
= 461.53kN
11.5

FBC

3.5. Na skici je prikazana konstrukcija dizalice (apsolutno kruta greda i vitki elini tapovi). Zadana
je nosivost dizalice P.
Potrebno je dimenzionirati tapove AD i CE, ako je poznato da je tap AD punog krunog poprenog
presjeka promjera d, a tap CE upljeg krunog poprenog presjeka unutranjeg promjera Du i
vanjskog promjera Dv.
Za odabrane poprene presjeke tapova izraunati naprezanja u njima, pri djelovanju sile P, te pomak
toke F.
Poznato je:
kN
cm 2
kN
P = 21.0 2
cm
= 1.5
R = 24.0

i = 2.5
E = 2 104

kN
cm 2

A AD
1
=
A CE 3.65
Du 4
=
Dv 5

EI=

h= 5.0m

30

C
3.0m

1.0

1.0

Karakteristike poprenog presjeka

CE
Dv

AD

Du

Uvjet ravnotee:

S1
B

F
S2
3.0m

1.0

1.0

=0

S1 sin 30 4m + S2 3m P 5m = 0

Uvjet deformacija:
Potrebno je uspostaviti vezu izmeu produljenja tapova i sila koje se javljaju u tapovima.
Podatak koji nam je potreban da bi pravilno uspostavili vezu je omjer povrina poprenih
presjeka tapova, kao i njihove duljine, te nacrtati plan pomaka.

B
2

3.0m

1.0

Moemo postaviti odnose:

2 w D

=
1
4 sin 30
2
3
4
=
1 =
2

1
3 4 sin 30
3
wD =
sin 30

S1 L1
E A1 S1 L1 4 sin 30 S2 L 2
=

S2 L 2 E A1
3
E A2
2 =
E A 2
4 sin 30 A1 L 2
S1 = S2
3
A 2 L1
1 =

Uvrstimo u
S2

4 sin 30 A1 L 2
sin 30 4m + S2 3m P 5m = 0
3
A 2 L1

4 sin 2 30
1 5m
4m + 3m) = P 5m
4
3
3.65
cos 30
S2 3.39 = 60kN 5

S2 (

S2 =

300kN
= 88.35kN
3.39

wD
1.0

S1 = S2

4 sin 30 A1 L 2
= 17.47 kN
3
A 2 L1

Kada smo odredili sile u tapovima, potrebno ih je dimenzionirati. Tlani tap je potrebno
provjeriti na izvijanje, ali i na doputena naprezanja.

Duljina izvijanja (sluaj zglobnog pridranja na krajevima)

Li = L CE = 5m

Kritina sila za izvijanje

Pkr =

2 E Imin
Li 2

Pkr
= Pdop S2
i
L i 2 i S2
2 E Imin
S
I

2
min
Li 2 i
2 E
I min =

D U 4 DV 4
DV 4
) =
(1 (0.8) 4 )
1 (
64
DV
64

L 2 S
DV 4
(1 (0.8) 4 ) i 2 i 2
64
E
Li 2 i S2
64
DV4

(1 (0.8) 4 )
2 E
64
(500cm) 2 2.5 88.35kN

kN
(1 0.4096)
2 2.1 104
cm 2
34.505 266.42cm 4

DV4
DV4

D V 4 9192.259cm 4
D V 4 9192.259cm 4 = 9.79cm

Odabrano:
D V = 10.0cm
D U = 8.0 cm

Kontrola naprezanja u tapu CE

D V = 10.0cm
D U = 8.0cm
A CE =

DV 2 D U 2

= 28.27cm 2
4
4

R 24.0 kN
kN
=
= 16.0 2
2
1.5 cm
cm

S
88.35kN
kN
= 2 =
= 3.12 2 < dop
2
A CE 28.27cm
cm

dop =
CE

Kontrola naprezanja u tapu AD

A AD
1
=
A CE 3.65
A AD = A CE

1
1
= 28.27cm 2
= 7.75cm 2
3.65
3.65

R 24.0 kN
kN
=
= 16.0 2

1.5 cm 2
cm
S
17.47kN
kN
= 1 =
= 2.25 2 < dop
2
A AD 7.75cm
cm

dop =
CE

Promjer tapa AD je:

A AD = 7.75cm 2 =

d2
4 7.75cm 2
d=

d = 3.14cm

Pomak hvatita sile toka F

Odrediti emo iz slinosti trokuta
2 w F
=
3
5
3
3 S L
3
88.35kN 500cm
w F = 2 = 2 CD =
5
5 E A CD 5 2.1 104 kN 28.27cm 2
cm 2
w F = 0.0446cm

3.6. Za prikazani tap, pravokutnog poprenog presjeka stranica 5/8 cm, potrebno je odrediti
minimalnu promjenu temperature pri kojoj e doi do izvijanja.
Poznato je:
L = 6.0m
kN
P = 21 2
cm
kN
cm 2
7
t = 125 10 / C

E = 2.1 104

Karakteristike poprenog presjeka

8 53
= 83.33cm 4
12
A = 40cm 2
I min =

i min =

I min
= 1.443cm
A

Duljina izvijanja za obostrano upeti tap

Li = 0.5L = 3.0 m

Li
= 207.85
i

0.5L

Kontrola izvijanja
p =

2 E
= 99.34 <
p

Kritina sila
2 E Imin
=
Pkr =
Li 2

kN
83.33cm 4
cm 2
= 191.909kN
(300cm) 2

2 2.1 104

Potrebna temperatura da bi dolo do izvijanja

L P = L t
Pkr L
= L t t
EA
Pkr
t =
E A t
t =

191.909kN
= 18.27 C
kN
7
2
2.1 104
40cm
125
10
/
C

cm 2