TIU CHUN VIT NAM

TCVN 197 : 2002

VT LIU KIM LOI TH KO NHIT THNG
Metallic materials Tensile testing at ambient temperature
1. Phm vi p dng
Tiu chun ny qui nh phng php th ko vt liu kim loi v xc nh cc c tnh c hc
nhit thng.
2. Tiu chun trch dn
TCVN 2245: 1999 (ISO 286-2 : 1988) H thng ISO v dung sai v lp ghp Phn 2: Bng cp dung
sai tiu chun v sai lch gii hn i vi l v trc
TCVN 4398 : 2001 (ISO 377 : 1997) Thp v sn phm thp Ly mu v chun b mu th c tnh
ISO 2566-1: 1984 Steel Conversion of elongation values - Part 1: Carbon and low alloy steels. Thp
S chuyn i ca gi tr gin di Phn 1: Thp ccbon v thp hp kim thp.
ISO 2566-2: 1984: Steel Conversion of elongation values - Part 2: Austenitic steels. Thp S
chuyn i ca gi tr gin di Phn 2: Thp austenil.
ISO 7500-1: 1986 Metallic materials Verification of static uniaxial testing machines Part 1: Tensile
testing machines. Vt liu kim loi Kim nh my th ng trc lnh Phn 1: My th ko.
ISO 9513:1999 Metallic materials Verification of extensometers used in uniaxial testing.
Vt liu kim loi Kim nh my o gin (gin k) dng cho th ko ng trc
3. Nguyn tc th
Th ko mu th dc trc bng lc ko, thng thng cho n t xc nh mt hoc nhiu c
trng c hc c nh ngha iu 4.
Php th c tin hnh nhit thng t 10 oC n 35oC, nu khng c qui nh khc. Php th
tin hnh trong iu kin c kim sot phi thc hin nhit 23 oC 5oC.
4. nh ngha
Trong tiu chun ny s dng cc nh ngha sau:
4.1. Chiu di c (L) (Gauge length): Chiu di phn hnh tr hoc lng tr ca mu th o
gin di. c bit cn phn bit gia:
4.1.1. Chiu di c ban u (Lo) (Original gauge length): Chiu di c trc khi t lc.
4.1.2. Chiu di c lc cui (Lu) (Final gauge length): Chiu di c sau khi mu th b ko t (xem
11.1).
4.2. Chiu di phn song song (Lc) (Parallel length): Chiu di phn song song c gia cng ca
mu th.
Ch thch Khi nim chiu di phn song song thay cho khi nim khong cch gia cc m kp i
vi mu th khng gia cng.
4.3. gin di (Elongation): Lng gia tng ca chiu di c ban u (Lo) ti bt k thi im no
trong khi th.
4.4. gin di tng i (Percentage elongation): gin di tnh bng phn trm ca chiu di
c ban u (Lo)
4.4.1. gin di d tng i (Percentage permanent elongation): S tng ln ca chiu di c
ban u ca mu th sau khi b ng sut qui nh (xem 4.9), c tnh bng phn trm ca chiu di
c ban u (Lo)
4.4.2. gin di tng i sau khi t (A) (Percentage elongation aller fracture): gin di d
ca chiu di c sau khi t (Lu - Lo) c tnh bng phn trm ca chiu di c lc u (Lo)
i vi mu th t l, c chiu di c ban u khc vi 5,65

So trong So l din tch mt ct

ngang ban u ca chiu di phn song song, th k hiu A phi b sung thm ch s biu th h s t
l s dng, v d:
A11,3- gin di tng i ca chiu di c (Lo) l 11.3

So

5.65

So = 5

4So

i vi mu th khng t l, k hiu A phi b sung thm ch s biu th chiu di c ban u s

dng c tnh bng milimt, v d:
A80 mm = gin di tng i ca chiu di c (Lo) l 80 mm
4.4.3. gin di tng i tng sau khi t (At) (Percentage total elongation at bactuue): gin
di tng ( gin di n hi cng vi gin di do) ca chiu di c ti thi im t tnh bng
phn trm ca chiu di c ban u (L0)
4.4.4. gin di khi lc th ln nht (Percentage elongation axit maximum force): S tng ln
ca chiu di c ca mu th khi lc th ln nht, tnh bng phn trm ca chiu di c ban u. N
thng c xc nh gia gin di tng i tng khi lc th ln nht (Agt) v gin di
tng i khng t l khi lc th ln nht (Ag) (xem hnh 1)
4.5. Chiu di c cho my o gin (Lo) (Extensometer gauge length): Chiu di phn song song
ca mu th dng o phn ko di t trn my o gin.
o gii hn bn chy v bn t th thng s Le Lo/2.
o cc thng s khi hoc sau lc th ln nht, Le gn bng Lo
4.6. ko di (Extension): Lng tng ln ca chiu di c do my o gin (L 0) xc nh c
ti thi im cho.
4.6.1. ko di tng i d (Percentage permaent extension): Lng tng ln ca chiu di c
trn my o gin xc nh c sau khi b ng sut qui nh khi mu th, c tnh bng phn
trm chiu di c ca my o gin (Le)
4.6.2. ko di tng i ti im chy (Ao) (Percentage yield point extension): Phn ko di
gia im bt u chy v im bt u bin cng u i vi vt liu chy khng lin tc. N c
tnh bng phn trm ca chiu di c ca my o gin.
4.7. tht tng i (Z) (Percentage reduction of area): thay i din tch mt ct ngang (SoSo) ln nht xut hin khi th c tnh bng phn trm ca din tch mt ct ngang ban u (So)
4.8. Lc ln nht (Fm) (Maximun force): Lc ln nht tc dng ln mu th trong khi th sau khi qua
im chy. i vi vt liu khng c im chy, l gi tr lc ln nht khi th.
4.9. ng sut (Shess): Lc th chia cho din tch mt ct ngang ban u (So) ca mu th ti thi
im bt k trong khi th.
4.9.1. Gii hn bn ko (Rm) (Tensile strength): ng sut tng ng vi lc ln nht (Fm)
4.9.2. Gii hn chy (Yield strength): ng sut ti im chy ca vt liu kim loi khi xut hin
bin dng do m lc th khng tng. C s khc nhau gia:
4.9.2.1. Gii hn chy trn (Reit) (Upper yield strength): Gi tr ng sut li im khi xut hin s
gim u tin ca lc th (xem hnh 2).
4.9.2.2. Gii hn chy di (ReL) (Lower yield strength): Gi tr ng sut nh nht trong qu trnh
chy do, khng tnh n bt k hiu ng chuyn tip ban u no.
4.9.3. Gii hn do qui c vi ko di khng t l (Rp) (Proof strength non-proportional
extension): ng sut ti ko di khng t l bng vi phn qui nh ca chiu di c cho my do
gin (Le) (xem hnh 3). K hiu s dng c km theo phn trm qui nh, v d R p0.2
4.9.4. Gii hn do qui c vi ko di tng (Rt) (Proof strength, total extension): ng sut ti
ko di tng ( ko di n hi cng ko di do) bng vi gin di quy nh ca chiu
di c cho my o gin (Le) (xem hnh 4). K hiu s dng c km theo phn trm qui nh, v
d Rt0.5
4.9.5. Gii hn bn qui c (R1) (Permanent set strength): ng sut ti sau khi b lc, gin
di d hoc ko di d c tnh bng phn trm ca chiu di c ban u (Lo) hoc chiu di c
cho my o gin (Lo) khng c vt qu mc qui nh (xem hnh 5).
K hiu s dng c km theo phn trm qui nh ca chiu di c ban u (Lo) hoc ca chiu di
c cho my o gin (Lo), v d Rt0.2
5. K hiu v gii thch
K hiu v gii thch tng ng cho trong bng 1.
6. Mu th
6.1. Hnh dng v kch thc

6.1.1. Qui nh chung

Hnh dng v kch thc ca mu th ph thuc vo hnh dng ca sn phm kim loi dng ly
mu
Mu th thng c ch to bng cch gia cng c mu ly t sn phm, phi p hoc c. Tuy
nhin c th th m khng cn gia cng sn phm c mt ct ngang khng i (thp hnh, thanh, dy,
v.v) v mu c (nh l hp kim st v hp kim khng st c).
Mt ct ngang ca mu th c th l hnh trn, vung, ch nht, hnh khuyn hoc trong cc trng
hp c bit c cc hnh dng khc.
Mu th, c chiu di c ban u lin quan n din tch mt ct ngang ban u bi phng trnh
Lo = k So c gi l mu th t l. Gi tr k = 5,65 c quc t chp nhn. Chiu di c ban u
khng c nh hn 20 mm. Nu din tch mt ct ngang ban u ca mu th qu nh i vi yu
cu chiu di c theo h s k = 5,65 c th dng gi tr k ln hn (thng l 11,3) hoc s dng mu
th khng t l.
Trong trng hp mu th khng t l, chiu di c ban u (Lo) c ly ph thuc vo din tch
mt ct ngang ban u (So)
Dung sai kch thc ca mu th phi ph hp vi cc ph lc tng ng (xem 6.2.)
Bng 1 K hiu v gii thch
S
tham
kho1)

K hiu

n v

Gii thch
Mu th

a2)

mm

Chiu dy ca mu th phng hoc chiu dy thnh ng ca mu

th ng

mm

Chiu rng ca phn song song ca mu th phng hoc chiu

rng trung bnh ca di ct dc theo ng hoc chiu rng ca dy
dt

mm

ng knh ca phn song song ca mu th trn hoc ng

knh dy trn hoc ng k trong ca ng

mm

ng knh ngoi ca ng

Lo

mm

Chiu di c ban u

Lo

mm

Chiu di c ban u xc nh Ao

Lc

mm

Chiu di phn song song

Le

mm

Chiu di c ca my o gin

L1

mm

Chiu di tng ca mu th

Lu

mm

Chiu di c lc cui

Lu

mm

Chiu di c lc cui sau khi t xc nh Ag (xem ph lc H)

So

mm2

Din tch mt ct ngang ban u ca phn song song

10

Su

11

mm

Din tch mt ct ngang nh nht sau khi t

H s t l

tht tng i

S0 Su
100
S0
12

Cc du kp
gin di

13

mm

gin di sau khi t

Lu - Lo

14

A3)

gin di tng i sau khi t

Lu Lo
x100
L0
15

Ao

ko di tng i ti im chy

\Lm

mm

16

Ag

gin di tng i khng t l ti thi im lc ln nht (F m)

17

Agt

gin di tng i tng ti thi im lc ln nht (F m)

18

At

gin di tng i tng sau khi t

19

gin di tng i khng t l qui nh

20

ko di tng i tng (xem 28)

21

gin di hoc ko di d tng i qui nh

ko di ti lc ln nht

Lc
22

Fm

Lc ln nht
Gii hn chy Gii hn do Gii hn bn ko
2

Gii hn chy trn4)

Gii hn chy di

23

ReH

N/mm

24

Ret

N/mm2

25

Rm

N/mm

26

Rp

N/mm2

27

R1

N/mm

28

Rt

N/mm2

N/mm

Gii hn bn ko
Gii hn do quy c vi ko di khng t l
Gii hn bn qui c
Gii hn do qui c vi ko di tng
Modun n hi

1) Xem hnh 1 n hnh 13

2) K hiu T cng c s dng trong tiu chun sn phm thp ng.
3) Xem 4.4.2.
4) 1 N/mm2 = 1 MPa.
6.1.2. Mu th qua gia cng
Mu th qua gia cng phi c gc ln chuyn tip gia phn u kp vo ngm v phn song
song nu chng c kch thc khc nhau. Kch thc ca gc ln chuyn tip l quan trng v
chng c xc nh theo cc yu cu k thut ca vt liu nu chng khng c cho trong cc ph
lc thch hp (xem 6.2).
Cc u kp phi c hnh dng thch hp vi ngm kp ca my th. Trc ca mu th phi trng
hoc song song vi trc t lc.
Chiu di phn song song (Lc) hoc chiu di gia cc ngm kp trong trng hp mu th khng
c gc ln chuyn tip, phi lun lun ln hn chiu di c ban u (Lo)
6.1.3. Mu th khng qua gia cng
Nu mu th bao gm cc phn khng gia cng ca sn phm hoc thanh mu khng gia cng,
chiu di gia cc ngm kp phi nh du c ban u v cch ngm mt khong hp l
(xem ph lc A v D).
Mu c phi c gc ln chuyn tip gia phn u kp vo ngm v phn song song. Kch
thc ca gc ln chuyn tip l quan trng v chng c xc nh theo cc tiu chun sn phm.
Cc u kp, phi c hnh dng thch hp vi ngm kp ca my th. Chiu di phn song song
(Lc) phi lun lun ln hn chiu di c ban u (Lo)
6.2. Loi mu th
Cc loi mu th chnh trong ph lc A v D theo hnh dng l loi sn phm nh quy nh trong bng
2. Cc loi mu th khc c qui nh trong tiu chun sn phm.
Bng 2 Cc loi mu th chnh
Loi sn phm

Ph lc tng

Tm Phng

Dy Thanh nh hnh

C chiu dy tnh bng milimt l

ng

C ng knh hoc cnh tnh

bng milimt l

0,1 chiu dy < 3

<4

ng

6.3. Chun b mu th
i vi cc loi vt liu khc nhau ly v chun b mu th theo cc yu cu ca TCVN 4398:2001
(ISO 377).
7. Xc nh din tch mt ct ngang ban u (So)
Din tch mt ct ngang ban u c tnh t vic o cc kch thc tng ng. chnh xc ca
php tnh ny ph thuc bn cht v loi mu th. iu ny c th hin ph lc A v D i vi
cc loi mu th khc nhau.
8. nh du chiu di c ban u (Lo)
Mi u ca chiu di c ban u c nh du bng nt vit hoc bng vch nhng khng c
bng kha ch V v c th gy ra t sm.
i vi mu th t l, kt qu tnh ca chiu di c ban u c lm trn n 5 mm do s sai
khc gia chiu di c v chiu di nh du phi nh hn 10% ca Lo. Ph lc F c s xc
nh chiu di c ban u tng ng vi kch thc ca mu th hnh ch nht. Chiu di c ban
u phi c nh du vi chnh xc 1%.
Nu chiu di phn song song (Lc) ln hn nhiu so vi chiu di c ban u, v d i vi mu th
khng gia cng, c th nh du mt s chiu di c ph ln nhau, gi u nhau.
Trong mt s trng hp, gip cho vic nh du, v mt ng song song vi trc trn b mt
ca mu th, dc theo n nh du chiu di c.
9. chnh xc ca my th
My th phi c kim nh theo ISO 7500-1 v phi t cp 1 hoc tt hn.
S dng my o gin cp 1 (xem ISO 9513) xc nh gii hn chy trn v gii hn chy di,
v s dng my o gin cp 2 (xem ISO 9513) xc nh gii hn chy ( ko di khng t l)
v cc c tnh khc (vi ko di ln hn).
10. iu kin th
10.1. Tc ko
Tr khi c cc qui nh khc trong tiu chun sn phm, tc ko phi ph hp vi cc yu cu
di y ph thuc vo bn cht ca vt liu.
10.1.1. Gii hn chy v gii hn do
10.1.1.1. Gii hn chy trn (ReH)
Trong min n hi v cho ti gii hn chy trn, tc chuyn ng ca cc dm ng ca my th
phi c gi khng i mc c th c v phi nm trong gii hn lin quan n tc tng
ng sut cho trong bng 3.
Bng 3 Tc tng ng sut
Modun n hi ca vt liu
(E)
N/mm

Tc tng ng sut
N/mm2. s-1

min

max

< 150 000

20

150 000

60

10.1.1.2. Gii hn chy di (Ret)

Nu ch xc nh gii hn chy di, tc bin dng khi chy ca phn song song ca mu th phi
nm gia 0,00025/s v 0,0025/s. Tc bin dng ca phn song song phi gi khng i mc c

th. Nu khng th iu chnh trc tip tc ny, th phi iu chnh tc tng ng sut trc khi
bt u chy, sau khng c iu chnh cho n khi kt thc qu trnh chy.
Trong mi trng hp tc tng ng sut trong min n hi khng c vt qu tc ln nht
cho trong bng 3.
10.1.1.3. Gii hn chy trn v di (ReH v Ret)
Nu c hai gii hn chy c xc nh trong cng mt php th, phi tun theo cc iu kin xc
nh gii hn chy di (xem 10.1.1.2)
10.1.1.4. Gii hn do (xc nh theo ko di khng t l) v gii hn do (xc nh theo
ko di tng) (Rp v R1)
Tc tng ng sut trong khong gii hn cho trong bng 3.
Trong khu vc do v cho ti gii hn do (xc nh theo ko di khng t l hoc ko di tng)
tc bin dng khng vt qu 0,0025/s.
10.1.1.5. Tc chuyn ng
Nu my th khng c kh nng o hoc kim sot tc bin dng, phi s dng vn tc chuyn
ng ca cc con trt ng bng vi tc tng ng sut cho trong bng 3 cho n khi kt thc
qu trnh chy.
10.1.2. Gii hn bn ko (Rm)
10.1.2.1. Trong khu vc do
Tc bin dng ca phn song song khng vt qu 0,008/s.
10.1.2.2. Trong khu vc n hi
Nu php th khng bao gm vic xc nh ng sut chy, tc my th c th t tc ln nht
cho php trong khu vc do.
10.2. Phng php kp
Mu th phi c gi bng cch thch hp nh nm, kp ren, gi kp c g.).
Cc u gi phi c ch to m bo rng mu th c gi sao cho lc c t dc trc
nhiu nht c th. iu c bit quan trng khi th vt liu gin hoc khi xc nh ng sut chy
do ( gin di khng t l) hoc ng sut chy do ( gin di tng) hoc ng sut chy.
11. Xc nh gin di sau khi t (A)
11.1. gin di sau khi t c xc nh ph hp vi nh ngha trong 4.4.2.
t c iu , lp li cn thn hai phn t ca mu th sau cho ng tm ca chng nm
trn mt ng thng.
Cn phi ch c bit m bo s tip xc tt gia cc phn t ca mu th khi o chiu di
cui cng. iu ny c bit quan trng trong trng hp mu th c mt ct ngang nh v mu th
c tr s gin di thp.
gin di sau khi t (Lu - Lo) c xc nh n 0,25 mm gn nht bng thit b o c phn gii
0,1 mm v tr s gin di sau khi t c lm trn n 0,5%. Nu gin di tng i nh nht
qui nh nh hn 5%, cn lu c bit khi xc nh gin di (xem ph lc E).
Ni chung, php o ny ch c gi tr nu khong cch gia ch t v ch nh du chiu di gn
nht khng nh hn mt phn ba chiu di c ban u (Lo). Tuy nhin, php o c gi tr khng ph
thuc vo v tr t, nu gin di sau khi t bng hoc ln hn gi tr qui nh.
11.2. i vi my th c kh nng o gin di sau t bng my o gin, khng cn phi nh
du chiu di chun. gin di c o nh l gin di tng sau khi t v do cn phi tr i
gin di n hi nhn c gin di sau khi t.
Ni chung, php o ny ch c gi tr nu ch t nm bn trong chiu di c cho my o gin (Le).
My o ny c gi tr khng k n v tr ca mt ct t nu gin di sau t bng hoc ln hn
gi tr qui nh.
Ch thch Nu tiu chun sn phm qui nh vic xc nh gin di tng i sau khi t i vi
chiu di c cho, chiu di c cho my o gin phi bng chiu di ny.
11.3. Nu gin di c o trn chiu di c nh cho trc, n c th chuyn i thnh chiu di
c t l, bng cch s dng cng thc chuyn i hoc bng c tha thun trc khi bt u th
(v d nh trong ISO 2566-1 v ISO 2566-2)
Ch thch Vic so snh gin di tng i ch c th khi chiu di c hoc chiu di c cho my
o gin, hnh dng v din tch mt ct ngang l nh nhau hoc khi h s t l (k) l ging nhau.

11.4. trnh c mu th b loi b, trn vt gy xut hin bn ngoi gii hn qui nh trong 11.1,
c th s dng phng php da trn c s chia Lo thnh N phn bng nhau nh qui nh ph lc
G.
12. Xc nh gin di tng i tng ti lc ln nht Agt
Phng php ny xc nh trn th lc ko di nhn c bng my o gin, ko di
ti lc th ln nht (Lm).
Mt s vt liu th hin khong phng ti lc ln nht. Khi xy ra iu , gin di tng i tng
ti lc ln nht c ly im gia ca khong phng (xem hnh 1)
Chiu di c cho my o gin phi c ghi trong bo co th.
gin di tng i tng ti lc ln nht c tnh bng cng thc sau:
Agt =

Lm
x100
Lc

Nu php th ko tin hnh trn my th c iu khin bng my tnh c h thng thu nhn d
liu, ko di c xc nh trc tip ti thi im lc ln nht.
Tham kho phng php th cng c trnh by ph lc H.
13. Xc nh gii hn do, qui c vi ko di khng t l (R p)
13.1. Gii hn do (qui c vi ko di khng t l) c xc nh t th lc ko di bng
cch k ng song song vi on thng ca ng cong v khong cch t tng ng vi
phn trm khng t l c m t, v d 0,2%. im m ti ng thng ny ct ng cong l
lc tng ng vi gii hn do yu cu ( ko di khng t l). Gii hn do nhn c bng cch
chia lc ny cho din tch mt ct ngang ban u ca mu th (So) (xem hnh 6).
Phi m bo chnh xc khi v th lc - ko di.
Nu on thng ca th lc ko di c xc nh khng r rng, do ngn cn vic k
ng song song vi chnh xc m bo, cn theo quy trnh sau (xem hnh 6).
Khi vt qu gii hn do d on, lc th gim n gi tr bng khong 10% lc th nhn c.
Sau lc th tng tr li cho n khi vt qu gi tr nhn c ban u. xc nh gii hn do
yu cu, v mt ng thng qua vng tr. Sau k ng thng song song vi ng thng ny
ti khong cch t ng cong chnh xc ban u, c o dc theo honh , bng vi phn trm
khng t l c m t. im ct nhau ca ng thng song song ny v ng cong lc ko
di l lc tng ng vi gii hn do. Gii hn do nhn c bng cch chia lc ny cho din tch
mt ct ngang ban u ca mu th (So) (xem hnh 6).
Ch thch Vic hiu chnh im xut pht ca ng cong c th c thc hin bng cc phng
php khc nhau. Thng s dng phng php sau: k mt ng thng song song vi ng
thng c xc nh bng vng tr m n ct ngang phn n hi i ln ca th, dc ca th
l gn nht vi vng tr. im m ng thng ny ct trc honh l im xut pht chnh xc ca
ng cong.
13.2. Cc c tnh c th nhn c m khng phi v ng cong lc ko di bng cch s
dng cc thit b t ng (nh l b vi x l).
14. Xc nh gii hn do theo ko di tng (Rt)
14.1. Gii hn do ( ko di tng) c xc nh trn th lc ko di bng cch k mt
ng thng song song vi trc tung (trc lc) v khong cch t trc tung bng vi ko di
tng i tng. im m ng thng ct ng cong l lc tng ng vi gii hn do qui nh.
Gii hn do nhn c bng cch chia lc ny cho din tch mt ct ngang ban u ca mu th
(So) (xem hnh 4)
14.2. Cc c tnh c th nhn c m khng phi v th lc ko di bng cch s dng
thit b t ng.
15. Phng php kim nh gii hn bn qui nh (R r)
Mu th phi chu lc tc ng t 10 s n 12 s tng ng vi ng sut qui nh v sau khi b lc,
gin di qui nh hoc ko di qui nh khng c ln hn tr s phn trm qui nh i vi
chiu di c ban u.
16. Xc nh tht tng i ca din tch (Z)
tht tng i ca din tch c xc nh ph hp vi nh ngha trong 4.7.
Hai mnh t ca mu th c lp li sao cho ng trc ca chng nm trn mt ng thng.
Din tch mt ct ngang nh nht sau khi t (Su) c o vi chnh xc 2% (xem ph lc A n

D). S sai khc gia din tch (Su) v din tch mt ct ngang ban u (So) th hin nh l phn trm
ca din tch ban u l tht tng i ca din tch.
17. chnh xc ca kt qu th
chnh xc ca kt qu th ph thuc vo mt s thng s c th chia thnh hai loi:
- thng s o nh l cp ca my th, my o gin v chnh xc ca vic o kch thc mu
th;
- vt liu v thng s th nh l bn cht ca vt liu, thng s hnh hc v vic chun b mu th,
tc th, nhit , thu thp d liu v k thut phn tch.
Hin nay do thiu s liu ca tt c cc loi vt liu nn khng th qui nh cc gi tr ca chnh
xc cho cc c tnh khc nhau o c bng th ko.
Ph lc J qui nh hng dn xc nh khng m bo o lin quan n cc thng s o.
Ph lc K qui nh cc gi tr nhn c t cc php th gia cc phng th nghim cc nhm thp
v hp kim nhm.
18. Bo co kt qu th
t nht bo co kt qu th phi bao gm cc thng tin sau:
a) s hiu tiu chun ny, l TCVN 197 : 2002 (ISO 6892)
b) du hiu nhn bit mu th;
c) vt liu qui nh, nu bit;
d) loi mu th;
e) v tr v hng ly mu th;
f) c tnh c o v kt qu.

Ch thch Xem bng 1 gii thch s tham kho

Hnh 1 nh ngha gin di

Ch thch Xem bng 1 gii thch s tham kho

Hnh 2 nh ngha gii hn chy trn v di i vi loi ng cong khc nhau

Ch thch Xem bng 1 gii thch s tham kho

Hnh 3 Gii hn do, ko di khng t l (Rp)

Ch thch Xem bng 1 gii thch s tham kho

Hnh 4 Gii hn do, ko di tng (Rt)

Hnh 5 Gii hn bn qui c (Rr)

Ch thch Xem bng 1 gii thch s tham kho

Hnh 6 Gii hn do, ko di tng
khng t l (Rp) (xem 13.1)

Hnh 7 ko di tng i ti im chy

(Ae)

Ch thch Xem bng 1 gii thch s tham kho

Hnh 8 Lc ln nht

Ch thch:
1. Hnh dng cc u mu th ch l tham kho.
2. Xem bng 1 gii thch s tham kho.
Hnh 9 Mu th mt ct ngang hnh ch nht c gia cng
(xem ph lc A)

Ch thch:
1. Hnh dng cc u mu th ch l tham kho.
2. Xem bng 1 gii thch s tham kho.
Hnh 10 Cc mu th bao gm v tr khng qua gia cng ca sn phm
(xem ph lc B)

Ch thch:
1. Hnh dng cc u mu th ch l tham kho.
2. Xem bng 1 gii thch s tham kho.
Hnh 11 Mu th t l
(xem ph lc C)

Ch thch:
1. Hnh dng cc u mu th ch l tham kho.
2. Xem bng 1 gii thch s tham kho.
Hnh 12 Mu th bao gm chiu di ng
(xem ph lc D)

Ch thch:
1. Hnh dng cc u mu th ch l tham kho.
2. Xem bng 1 gii thch s tham kho.
Hnh 13 Mu th ct t ng
(xem ph lc D)
Ph lc A
(qui nh)
Loi mu th dng cho sn phm mng: tm, di, bng chiu dy trong khong 0,1 mm v 3
mm
i vi cc sn phm c chiu dy nh hn 0,5 mm, cn thit phi c cc lu c bit.
A.1. Hnh dng ca mu th
Ni chung, mu th c hai u c kp cht ln hn chiu di phn song song. Chiu di phn
song song (Lc) c ni vi hai u bng gc ln chuyn tip c bn knh nh nht l 20 mm. Chiu
rng ca hai u ny nh nht l 20 mm v khng ln hn 40 mm.
Theo tha thun, mu th cng bao gm cc di vi cc mt song song. i vi sn phm c chiu
rng bng hoc nh hn 20 mm, chiu rng ca mu th c th bng chiu rng ca sn phm.
A.2. Kch thc ca mu th
Chiu di phn song song khng nh hn Lo +

b
2

Trong trng hp c tranh chp, phi lun lun s dng chiu di Lo + 2b tr khi vt liu khng .
Trong trng hp mu th c chiu rng mt song song nh hn 20 mm, th chiu di c ban u
(Lo) bng 50 mm tr khi c cc qui nh khc trong tiu chun sn phm. i vi loi mu th ny,
chiu di t do gia cc u kp bng Lo + 3b.
C hai loi mu th khng t l vi kch thc cho trong bng A.1.
Khi kch thc ca tng mu th, s dng ng sai hnh dng cho bng A.
Trong trng hp mu th c chiu rng bng chiu rng sn phm, din tch mt ct ngang ban u
c tnh ton theo kch thc ca mu th.
C th s dng chiu rng danh ngha ca mu th, min l dung sai gia cng v dung sai hnh dng
phi theo A.2, trnh do chiu rng mu th trong khi th.
Bng A.1 Kch thc mu th
Kch thc tnh bng milimet
Chiu
rng

Chiu di
c ban u

Chiu di phn
song song

Lo

Lc

Chiu di t do gia hai u kp

i vi mu th c cc mt song
song

12,5 1

50

75

87,5

20 1

80

120

140

Loi mu
th

Bng A.2 Dung sai chiu rng ca mu th

Kch thc v dung sai tnh bng milimet
Chiu rng danh ngha ca
mu th

Dung sai gia cng1)

Dung sai hnh dng2)

12,5

0,09

0,043

20

0,105

0,052

1) Dung sai js 12 ph hp vi TCVN 2245: 1999. Dung sai ny c s dng nu tr s danh

ngha ca din tch mt ct ngang ban u (So) c dng trong tnh ton m khng phi o
chung.
2) Dung sai IT9 (xem TCVN 2245 : 1999). Sai lch ln nht gia cc php o chiu rng l dc
theo ton b chiu di phn song song ca mu th.
A.3. Chun b mu th
Mu th c chun b sao cho khng lm nh hng n tnh cht ca kim loi. Phi loi b tt c
cc vng b bin cng do ct hoc p bng gia cng c.
i vi vt liu rt mng, nn ct cc di c chiu rng ng nht v xp thnh chng c cc lp giy
lt bn vi u ct. Cc chng di nh c xp vi di dy ln hai mt bn, trc khi c gia
cng n kch thc cui cng ca mu th.
Cc gi tr cho trong A.2, v d 0,09 mm i vi chiu rng danh ngha 12,5 mm, c ngha l khng
c mu th no c chiu rng nm ngoi hai gi tr di y, nu gi tr danh ngha ca din tch mt
ct ngang ban u (So) c dng m khng phi o chng:
12,5 + 0,09 = 12,59 mm
12,5 - 0,09 = 12,41 mm
A.4. Xc nh din tch mt ct ngang ban u (So)
Din tch mt ct ngang ban u c tnh t cc php o kch thc mu th.
Sai s khi xc nh din tch mt ct ngang ban u khng c vt qu 2%. Kt qu o chiu
dy ca mu th thng l phn ln nht ca sai s ny, sai s khi o chiu rng khng c vt
qu 0,2%.
Ph lc B
(qui nh)
Loi mu th dng cho dy, thanh v thp hnh c ng knh hoc chiu dy nh hn 4 mm
B.1. Hnh dng ca mu th
Mu th thng bao gm v tr khng gia cng ca sn phm (xem hnh 10).
B.2. Kch thc ca mu th
Chiu di c ban u phi ly l 200mm 2 mm hoc 100 mm 1 mm. Khong cch gia hai u
kp ca my t nht phi bng Lo 50 mm, tc l 250 mm v 150 mm, t trng hp dy ng knh
nh th khong cch ny c th ly bng Lo
Ch thch Trong trng hp khng xc nh c gin di tng i sau khi t, c th s dng
khong cch gia hai u kp nh nht l 50 mm.
B.3. Chun b mu th
Nu sn phm c cung cp dng cun, phi nn thng chng mt cch cn thn.
B.4. Xc nh din tch mt ct ngang ban u (So)
Din tch mt ct ngang ban u c xc nh vi chnh xc 1%.
i vi sn phm c mt ct ngang hnh trn, din tch mt ct ngang ban u c tnh t gi tr
trung bnh s hc ca hai kt qu o trn hai hng gc vung vi nhau.
Din tch mt ct ngang ban u c th c xc nh t khi lng ca chiu di cho trc v khi
lng ring ca chng.
Ph lc C
(quy nh)

Loi mu th dng cho tm, bng c chiu dy bng hoc ln hn 3 mm, v cho dy, thanh,
thp hnh c ng knh hoc chiu dy bng hoc ln hn 4 mm
C.1. Hnh dng ca mu th
Ni chung, mu th c gia cng v chiu di phn song song c ni vi hai u kp bng phn
cong chuyn tip c cc hnh dng thch hp vi u kp ca my th (xem hnh 11). Bn hnh nh
nht ca phn cong chuyn tip gia hai u kp v chiu di phn song song phi l:
- 0,75 d (d l ng knh ca chiu di c) i vi mu th hnh tr;
- 12 mm i vi mu th hnh lng tr.
Thp hnh, thanh v,v,v c th th m khng phi gia cng, nu c yu cu.
Mt ct ngang ca mu th c th l hnh trn, vung, ch nht, hoc trong trng hp c bit, l
cc hnh khc.
i vi mu th c mt ct ngang hnh ch nht t s gia chiu rng v chiu dy khng c vt
qu 8 : 1.
Ni chung, ng knh chiu di phn song song ca mu th hnh tr c gia cng khng nh hn
4 mm.
C.2. Kch thc ca mu th
C.2.1. Chiu di phn song song ca mu th qua gia cng
Chiu di phn song song (Lc) t nht phi bng:
a) Lo +

d
2

trong trng hp mu th c mt ct ngang hnh trn;

b) Lo + 1,5 So trong trng hp mu th hnh lng tr

Ph thuc vo loi mu th, phi s dng chiu di Lo + 2d hoc Lo + 2 So trong trng hp c
tranh chp, tr khi vt liu khng .
C.2.2. Chiu di ca mu th khng qua gia cng
Chiu di t do gia hai u kp ca my phi cho vch du chun ti khong cch hp l t cc
u kp.
C.2.3. Chiu di c ban u (Lo)
C.2.3.1. Mu th t l
Nh l qui tc chung, mu th t l c s dng khi chiu di c ban u (Lo) lin quan ti din tch
mt ct ngang ban u (So) bng phng trnh:
Lo = k

So

trong k = 5,65
Mu th vi mt ct ngang hnh trn thng c kch thc nh cho trong bng C.1.
Thang cho trong ph lc F lm thun li hn khi xc nh chiu di c ban u (Lo) tng ng vi
kch thc ca mu th c mt ct ngang hnh ch nht.
C.2.3.2. Mu th khng t l
Nu tiu chun sn phm qui nh c th s dng mu th khng t l.
Bng C.1 Mu th c mt ct ngang hnh trn
k

ng knh
d
mm

Din tch mt
ct ngang
ban u
So
mm2

Chiu di c
ban u
Lo = k So

Chiu di
phn song
song nh
nht

mm

Lc

Chiu di
tng
Lt
mm

mm
5,65

20 0,15

314

100 1

110

10 0,075

78,5

50 0,5

55

5 0,040

19,6

25 0,25

28

Ph thuc
vo phng
php lp mu
th vo my
th
Trn nguyn

tc
Lt > Lc + 2d
hoc 4d
C.3. Chun b mu th
Dung sai kch thc ngang ca mu th qua gia cng cho trong bng C.2.
V d vic s dng cc dung sai trn nh sau:
a) Dung sai gia cng
Gi tr cho trong bng C.2, v d 0,075 mm i vi ng knh danh ngha 10 mm, c ngha l
khng c mu th no c ng knh nm ngoi hai gi tr cho di y, nu gi tr din tch mt ct
ngang ban u c dng trong tnh ton m khng phi o chng.
10 + 0,075 = 10,075 mm
10 0,075 = 9,925 mm
b) Dung sai hnh dng
Gi tr cho trong bng C.2 c ngha l, i vi mu th c ng knh danh ngha 10 mm tha mn
cc iu kin gia cng nu trn, sai lch gia ng knh ln nht v nh nht o c khng c
qu 0,04 mm.
Do , nu ng knh nh nht ca mu th l 9,99, th ng knh ln nht ca n khng c
vt qu 9,99 + 0,04 = 10,03 mm.
C.4. Xc nh din tch mu th ngang ban u (So)
C th s dng ng knh danh ngha tnh din tch mt ct ngang ban u ca mu th c mt
ct ngang hnh trn m n tha mn dung sai cho trong bng C.2. i vi tt c cc hnh dng ca
mu th, din tch mt ct ngang ban u c tnh t cc php o cc kch thc tng ng vi sai
s khng vt qu 0,5% i vi tng kch thc.
Bng C.2 Dung sai lin quan n kch thc ngang ca mu th
Kch thc v dung sai tnh bng milimt
K hiu

Kch thc ngang

danh ngha

Dung sai gia cng

trn kch thc
danh ngha1)

Dung sai hnh dng

0,05

0,0252)

>3

0,06

0,032)

0,075

0,0362)

0,09

0,0432)

0,105

0,0522)

6
ng knh mu th
qua gia cng c mt
ct ngang hnh trn

>6
10
> 10
18
> 18
30

Kch thc ngang ca

mu th c mt ct
ngang hnh ch nht
qua gia cng c bn
mt
Kch thc ngang ca
mu th c mt ct
ngang hnh ch nht
ch qua gia cng trn
hai mt i din

Ging nh dung sai trn ng knh mu th

c mt ct ngang hnh trn

0,143)

>3

0,183)

6
>6

0,223)

10
> 10
18

0,273)

0,333)

> 18
30

0,393)

> 30
50

1) Dung sai js12 ph hp vi TCVN 2245: 1999. Cc dung sai ny c s dng nu gi tr danh
ngha ca din tch mt ct ngang ban u (So) c dng trong tnh ton m khng phi o
chng.
2) Dung sai IT9 }Sai lch ln nht gia cc php o kch thc ngang qui nh dc theo ton
3) Dung sai IT13 } b chiu di phn song song (Lc) ca mu th.
Ph lc D
(qui nh)
Loi mu th dng cho ng
D.1. Hnh dng ca mu th
Mu th bao gm on ng hoc cc di dc hoc di ngang ct t ng v c chiu dy ton b
thnh ng (xem hnh 12 v 13) hoc mu th c mt ct ngang hnh trn c ch to t thnh ng.
Mu th c mt ct ngang dc, ngang hoc hnh trn c gia cng nh m t ph lc A i vi
ng c chiu dy thnh nh hn 3 mm v trong ph lc C i vi chiu dy bng hoc ln hn 3 mm.
Thng s dng t ai i vi ng c chiu dy thnh ln hn 0,5 mm.
D.2. Kch thc ca mu th
D.2.1. on ng
on ng c th c bt hai u. Chiu di t do gia tng nt bt v vch du chun gn nht
phi ln hn D/4. Trong trng hp c tranh chp, s dng gi tr D di nht khi c vt liu.
Chiu di ca nt bt li ra lin quan n u kp ca my th trong hng ca vch du chun
khng c vt qu D, v hnh dng ca n phi sao cho khng gy tr ngi n bin dng ca
chiu di c.
D.2.2. Di dc hoc di ngang
Chiu di phn song song ca di dc phi c nn thng nhng cc u kp c th c lm
phng kp trn my th.
Kch thc ca mu th dc hoc ngang khc vi tr s cho trong ph lc A v C c quy nh trong
tiu chun sn phm.
Phi c phng nga c bit khi nn thng mu th ngang.
D.2.3. Mu th mt ct ngang trn c gia cng trn thnh ng
Vic ly mu th c quy nh trong tiu chun sn phm
D.3. Xc nh din tch mt ct ngang ban u (So)
Din tch mt ct ngang ban u ca mu th c xc nh n 1% gn nht.
Din tch mt ct ngang ban u ca u on ng hoc di dc hoc di ngang c xc nh t
khi lng ca mu th, chiu di o c v khi lng nng ca chng.
Din tch mt ct ngang ban u (So) ca mu th t di dc hoc di ngang phi c tnh theo
phng trnh sau:
1) So =

b 2
D2
b b
b
b 2a
2
(D b 2 )1.2
arcsin D 2a b 2
arcsin
4
4
D 4
2
D 2a

trong
a l chiu dy thnh ng;
b l chiu rng trung bnh ca di;
D l ng knh ngoi.
C th s dng phng trnh n gin sau i vi mu th dc hoc ngang

2) So = ab 1

So = ab Khi

b2
b
Khi
< 0,25

6D D 2a
D

b
< 0,17
D

trong trng hp on ng, din tch mt ct ngang ban u c th c tnh nh sau:

So = a D a
Ph lc E
(tham kho)
Cc lu khi o gin di tng i sau khi t nu gi tr qui nh nh hn 5%
Mt trong nhng phng php nh sau:
Trc khi th vch mt du rt nh gn mt trong cc u ca chiu di phn song song. Dng cp
thit b chia u kim t chiu di c, vng cung c v vi tm l u trn. Sau khi t, t mu
th b gy vo g c nh v t lc nn dc trc, thng bng van trc vt, ln gi cho cc
phn mu gn chc vo nhau trong khi o. Vng cung th hai c cng bn knh c v t tm ban
u, v khong cch gia hai vt vch o c bng knh hin vi o hoc dng c thch hp khc.
lm cho vt vch chun d nhn thy, c th ph mng mng nhum mu mu th trc khi th.
Ph lc F
(tham kho)
Ton tnh ton chiu di c ca mu th c mt ct ngang hnh ch nht
Ton ny c s dng bng phng php xp thng hng (vch tuyn)
F.1. Phng php s dng
Thc hin cc bc sau:
a) trn cc thang bn ngoi chn hai im a v b i din cho chiu dy v chiu rng ca mu th
hnh ch nht;
b) ni hai im ny bng mt ng thng (chiu di ca dy hoc mp ca thc).
c) c chiu di c tng ng trn thang chia bn tri, ti im ct ca ng thng o vi thang
chia gia.
V d s dng
B = 21 mm

a = 15,5 mm

Lo = 102 mm

Ch thch
1) Sai s s o Lo nh hn + 1% c ngha l c th s dng ton ny trong tt c cc trng hp
m khng cn tnh ton thm.
2) Sai s s o Lo ln hn 1% c ngha l trong mt s trng hp khng nhn c chnh xc
qui nh, do cn phi tnh ton sn phm trc tip t a v b.
F.2. Xy dng ton
Vi ba ng thng song song cch u nhau c chia loga. loga c chia sao cho lg10
tng ng vi 250 mm; ba thang o tng v pha u trn trang giy. Cc im (20) v (10) c t
khong gia trong hai thang bn. Ni hai im (10) ca hai thang bn.
im ct ca ng thng vi thang o gia l im 56,5 ca thang chia bn tri ca thang
gia Lo.
Thang o din tch So nm bn phi ca thang o gia trng vi im 50,5 l im 100 trn thang o
din tch, s chia ny c th v trn thang bng na s chia cho trc, l:
Lg 10 = 125 mm.

Ph lc G
(tham kho)
o gin di tng i sau khi t trn c s chia nh chiu di c ban u
trnh vic loi b mu th khi v tr t khng tun theo iu kin ca 11.1, theo tha thun nn s
dng phng php sau:
a) trc khi th chia chiu di c ban u thnh N phn bng nhau.
b) sau khi th, dng k hiu X biu th du chun bn mu ngn v k hiu Y biu th du chun
trn mu t hn, vic chia nh chng cng khong cch t vt gy ging nh du X.
Nu n h s on qua X v Y, gin di sau t c, xc nh nh sau:
1) Nu N n l s chn (xem hnh G.1.a) o khong cch gia X v Y v khong cch t Y n u
chia ti

dng phng trnh sau tnh gin di tng i sau khi t

2) Nu N n l s l (xem hnh G.1.b) do khong cch gia X v Y v khong cch t Y n d chia

Z v Z tng ng ti

dng phng trnh sau tnh gin di tng i sau khi t

Ch thch Hnh dng u mu th ch l tham kho

Hnh G.1.
Ph lc H
(tham kho)
Phng php th cng xc nh gin di tng i tng ti lc ln nht i vi sn phm
di nh l thanh, dy
Phng php my gin c xc nh trong iu 12 c th c thay th bng phng php th
cng di y. Trong trng hp c tranh chp phi s dng phng php my o gin.
Phng php ny bao gm vic o trn phn di hn ca mu th chu th ko, gin di khng
t l ti lc ln nht, do c th tnh c gin di tng i tng.
Trc khi th, vch cc du cch u nhau trn chiu di c c o, khong cch gia hai du lin
tip bng c s ca chiu di c ban u (Lo). Du k hiu ca chiu di Lo c chnh xc 0,5
mm. Chiu di th hin gi tr gin di tng i tng c xc nh trong tiu chun sn phm.
o chiu di c ... sau khi t (Lo) trn phn gy t nht ca mu th vi chnh xc trong khong
0,5 mm. php o ny c hiu lc, phi lu hai iu kin sau:
Gii hn ca vng o phi nm v tr cch mt gy t nht 5 d v cch u kp t nht 2 d.
Chiu di o t nht phi bng gi tr qui nh trong tiu chun sn phm
gin di tng i khng t l ti lc ln nht c tnh bng cng thc

gin di tng i t tng ti lc ln nht c tnh bng cng thc

Ph lc J
(tham kho)
Tip cn Ngun sai s nh gi khng m bo o trong th ko

J.1. Li gii thiu o trong th ko

Cch tip cn i vi vic nh gi khng m bo o c vch ra trn c s khi nim Ngun
sai s s dng dung sai o c qui nh trong tiu chun th v hiu chun. Cn lu rng khng
th tnh c gi tr n i vi khng m bo o cho tt c cc vt liu v vt liu khc nhau c
cc c tnh khc nhau i vi mt vi thng s kim tra c qui nh, nh l tc bin dng hoc
tc gy ng sut (3). Ngun sai s c trnh by y nh l gii hn trn ca khng m
bo o i vi php th trong phng th nghim ph hp vi tiu chun ny (my th v my o
gin cp 1)
Cn lu rng khi nh gi phn tn tng cc kt qu khng m bo trong khi o phi quan
tm n vic b sung phn tn su c lin quan n khng ng nht ca vt liu. Phng
php thng k cc phn tch ca vic tin hnh so snh (thc nghim Round Robin) cho trong ph lc
K khng phn chia hai nguyn nhn gy ra phn tn. Phng php hu ch khc nh gi
phn tn gia cc phng th nghim l dng vt liu chun c chng nhn (Certified Reference
Material CRM) c cc tnh cht ca vt liu c chng nhn. Vic chn cc vt liu s dng
nh l CRM th ko nhit phng th c tho lun ni khc v l mt tn vt liu (Nimonic
75) dng thanh ng knh 14 mm c tin hnh chng nhn theo k hoch di s gim st ca
c quan c thm quyn (Community Buteau of Reference BCR).
J.2. nh gi khng m bo o
J.2.1. Cc thng s ph thuc vt liu
Phng php m trong cc sai s t cc ngun khc nhau c cng li cn phi c xem xt
mt cch rt chi tit v mt hng dn mi y trong iu khon nh gi chnh xc v khng
m bo o trong hai ti liu ISO, ISO 5725 : 2 v Hng dn biu din khng m bo o
Trong cc phn tch tip theo s dng din tch trung bnh quy c nh nht.
Dung sai i vi cc thng s th khc nhau i vi tnh cht keo cho trong bng J.1 cng vi
khng m bo d tnh. Do hnh dng ca ng cong ng sut, thng, mt s tnh cht ko phi
c xc nh vi chnh xc cao hn cc tnh cht khc, v d, gii hn chy trn R eH ch ph
thuc vo dung sai o lc v din tch mt ct ngang, trong khi gii hn do, R m ph thuc vo lc,
thng (s dch chuyn) chiu di c v din tch mt ct ngang. Trong trng hp tht tng i
ca din tch Z, cn phi xem xt dung sai o din tch mt ct ngang trc v sau khi t.
Bng J.1 Tp hp khng m bo o ln nht cho php xc nh cc s liu th ko.
Tnh cht ko, % sai s

Thng s

ReH

ReL

Rm

Rp

thng (s dch chuyn)

Chiu di c, Lo1)

So

Su

Lc
1)

khng m bo d tnh

(Tp hp sai s s dng phng php bnh thng nh nht)

1) Tha nhn my o gin cp 1 hiu chun ph hp vi ISO 9513
J.2.2. Thng s ph thuc vt liu
i vi th ko nhit thng, ch c cc tnh cht ko ph thuc ng c trng ca vt liu
cc thng s kim sot tc bin dng (hoc tc gy ng sut) l ReH, ReL v Rp. Gii hn ko,
Rm, cng c th ph thuc tc bin dng, tuy nhin trong thc t thng s dng tc bin
dng cao hn nhiu Rp v thng l nhy km hn i vi cc thay i bin dng.
V nguyn tc cn phi xc nh ng c trng tc bin dng ca vt liu trc khi tnh ngun
sai s tng. Mt khi vo s liu gii hn c v c th s dng cc v d sau nh gi khng
m bo o i vi mt s nhm vt liu.
Cc v d tiu biu ca tp hp s liu s dng xc nh ng c trng ca vt liu trn khong
tc bin dng qui nh trong tiu chun ny c ch ra trong bng J.2 v J.3 v tp hp cc
ng c trng ca vt liu i vi ng sut chy cho s vt liu o c trong iu kin kim sot
tc bin dng cho trong bng J.2. S liu cc loi thp o c tc gy ng sut cho trong
bo co hi tho (5).
Bng J.2 V d s thay i ng sut chy nhit phng trn khong tc bin dng cho
php trong tiu chun ny

Vt liu

Thnh phn
danh ngha

Rp0.2
Gi tr trung
bnh

ng c
trng ng sut
chy tc
bin dng %

Dung sai tng

ng t %

MPa
Thp font
Thp ng

Ct Mo V Fe

680

0,1

0,06

Thp tm (Fe
430)

C Mn-Fe

315

1,8

0,9

17Ct, 11Ni-Fe

235

6,8

3,4

Ni Ct 20 H

18 Ct, 5 Fe2CoNi

325

2,8

1,4

Ni Ct Co H At 25
20

24 Ct, 20 Co, 3Ni

790

1,0

0,95

Thp austenit
(X5 Cr Ni Mo 17
12 2)
Hp kim nn
niken

1,5 Mo, 1,5 At Ni

J.2.3. khng m bo do tng
ng c trng ph thuc vt liu ca gii hn chy trn khong tc bin dng cho php qui
nh trong bng J.2 c kt hp vi cc thng s khng ph thuc vt liu qui nh trong bng J.1,
a n s nh gi tng hp khng m bo do i vi cc vt liu khc nhau, nh qui nh
trong bng J.3.
Vi mc ch phn tch ny, gi tr tng ca s thay i gii hn chy trn khong tc bin dng
cho php trong tiu chun phi gim i mt na v th hin nh l dung sai tng ng, c ngha l
i vi thp khng g x b cd-itMo 1/ 12 2, gii hn chy c th thay i 6,8% trn khong tc bin
dng cho php nh vy n tng ng vi dung sai 3,4%. Do i vi thp khng g x 5 CtNiMo
17 12 2. khng m bo o tng c cho bi

Bng J.3 V d v tng khng m bo o c lng i vi gii hn chy nhit

phng c xc nh ph hp vi tiu chun ny
Vt liu

Rp0,2
Tr s trung
bnh

Tr s t bng
J.1

Tr s t bng
J.2

khng m
bo do d tnh
tng
%

MPa
Thp font
Thp ng

680

0,05

4,0 - 2,0

Thp tm

315

0,9

4,8 - 2,2

235

3,4

15,6 - 3,9

MiCr20 h

325

1,4

6,0 - 2,4

NiCrCoTiAl25-20

790

0,95

4,9 - 2,2

Thp austenit
X 5 CiNiMo 1/12-2
Hp kim nn
niken

J.3. Nhn xt cui cng (kt lun)

Phng php tnh ton khng m bo o i vi th ko nhit phng s dng khi nim
Ngun sai s c vch ra v cho v d i vi mt s vt liu khi m bit ng c trng ca
vt liu vi thng s th. Cn lu rng khng m bo o tnh ton c c th c sa i k

c ... thng k ph hp vi hng dn biu din khng m bo o 2) v iu ny s c thc

hin khi cc nhm cng tc Erolab v ISO hon thnh cc kin ngh ca h v cch tip cn ti u
c chp nhn. Hn na cc yu t khc c th nh hng ti cch o cc tnh cht lun nh l
im un mu th, phng php kp gi mu th, hoc cch kim tra my th, c ngha l kim tra
my o gin hoc kim tra ti/non trt m chng c th nh hng n tnh cht khc o c.
Tuy nhin, v khng cc d liu nh lng c nn hin nay khng th tnh n tc ng ca n
trong ngun sai s. Cn thn thc rng ngun sai s ny ch nh ra s nh gi khng m bo
o do k thut o v khng nh gi s cho php i vi phn tn gn lin vi kt qu thc
nghim thuc v khng ng nht ca vt liu.
Cui cng, cn nhn thc rng khi vt liu chun thch hp sn c, chng s l cc phng tin hu
dng o khng m bo o tng trn cc my th bt k k c nh hng ca vic kp mu, un
v.v m hin nay cha xc nh c nh lng.

Hnh J.1 S thay i ca gii hn chy di (Rat) nhit phng nh l hm s ca tc

bin dng i vi thp tm(8)

Hnh J.2 S liu th ko 22oC i vi Ni Cr 20 Ti

Ph lc K
(tham kho)
chnh xc ca php th ko kt qu chng trnh th gia cc phng th nghim
K.1. Nguyn nhn khng m bo o trong th ko.
chnh xc ca cc kt qu o th ko c gii hn bi cc thng s lin quan n vt liu, mu
th, thit b th, cch tin hnh th v phng php tnh cc c tnh c hc.
c bit hn, cn ch n cc nguyn nhn sau ca khng m bo o:
- khng ng nht tn ti trong l ch to nhn c t cc m vt liu ring;
- hnh dng mu th, phng php chun b v dung sai;
- phng php kp mu v t trc tc dng lc;
- my th v h thng o kt hp li ( vng vng, s chuyn ng, s kim tra, phng php vn
hnh;
- vic o kch thc mu th, u chiu di c, chiu di c ban u cho my gin, o lc v
ko di;
- nhit th v tc t ti trong cc giai on th k tip nhau,
- sai s do con ngi hoc phn mm kt hp vi vic xc nh cc c tnh ko.
Cc yu cu v dung sai trong tiu chun ny khng cho php xc nh nh hng ca tt c cc
thng s ny. Cn phi s dng php th gia cc phng th nghim i vi vic xc nh ton b
khng m bo o cc kt qu trong iu kin gn vi thc t sn xut ca php th. Tuy nhin, cc
php th khng cho php phn chia cc nh hng lin quan n vt liu t cc sai s do phng
php th.
K.2. Tin hnh th
Kt qu ca hai chng trnh th gia cc phng th nghim (chng trnh A, tham kho [7] v
chng trnh II, tham kho [B]) c coi nh l v d ca loi khng m bo o, l c trng nhn
c khi th vt liu kim loi.
i vi tng khu loi thuc chng trnh ny, s lng phi mu c ly ngu nhin t vt liu gc.
Vic kho st s b kim tra tnh ng nht ca vt liu gc v cung cp s liu v phn tn bn
cht ca c tnh c hc trong vt liu gc. Cc phi c gi n cc phng th nghim ring bit
cc mu th c gia cng n kch thc thng dng. Ch cc yu cu i vi mu th v
php th ca chng l phi ph hp vi cc yu cu ca tiu chun thch hp. Cc php th nu
c tin hnh trong thi gian ngn, do cng ngi vn hnh s dng cng mt my.
Trong bng K.1 v K.2, c ba loi sai s th hin thut ng h s khng m bo tng i:
UCr = 2sr

x (%)

UCt = 2st

x (%)

UCit = 2sr

x (%)

trong
x l s trung bnh chung;

st l lch tiu chun lp li c tnh trong phng th nghim;

sL l sai khc gia cc phng th nghim;
sR l chnh xc c tnh ca phng php th: kh nng ti lp li lch tiu chun.
S lng trn l gn 95% khong tin cy ca x . Chng c tnh cho tng loi vt liu th v tng
c tnh.
K.3. Kt qu ca chng trnh A
C th tm chi tit trong bo co, tham kho (7). Cc vt liu l nhm mm, hp kim nhm qua x l
nhit, thp hp kim thp, thp khng g austenit, hp kim nn niken v thp nhit luyn hp kim cao.
i vi tng loi vt liu, phn tin hnh su th nghim bi su bn tham gia. Trong tt c cc
trng hp, s dng mu th hnh tr ng knh 12,5 mm. Cc kt qu c tp hp trong khong
K.1. Trong trng hp thp hp kim thp c im chy ch ghi gii hn chy 0,2%. Tr s gin di lin
quan n chiu di c bng nm ln ng knh.
K.4. Kt qu ca chng trnh B
C th tm chi tit trong bo co, tham kho (8). Cc vt liu l:

- hai loi vt liu tm: thp cacbon thp rn v thp khng g austenit (chiu dy 2,5 mm);
- ba loi thp thanh: thp kt cu, thp khng g austenit, thp nhit luyn bn cao (ng knh 20
mm).
S dng mu th phng th i vi hai loi vt liu u (18 bn tham gia, 5 php th cho mi vt
liu) v s dng mu th hnh tr ng knh 10 mm i vi thanh (18 bn tham gia, 5 php th cho
mi vt liu). Chiu rng ca mu th phng l 20 mm v chiu di tnh ton ban u l 80 mm. Cc
kt qu c tp hp trong bng K.2. Khng c s phn bit gia gii hn chy thp (R et) v gii hn
chy (Rp0.2) trong trng hp vt liu c im chy. i vi mu th hnh tr, tr s gin di ng vi
chiu di tnh ton bng nm ln ng knh.
Bng K.1. Kt qu th ko gia cc phng th nghim
Chng trnh th B
Vt
liu

Nhm

Thp
ccbon

Nhm

EC-H 19

2024-T 351

C 22

Thp khng g
austenit
X 7 CrNi Mo

Hp kim niken

Thp khng
g martensit

Ni Cr 15 Fe 8

X 12 Cr 13

17 12 - 02
Gii hn chy vi un 0,2%, MPa
Trung bnh
tng

158,4

362,9

402,4

480,1

268,3

967,5

UCr (%)

4,12

2,82

2,84

2,74

1,86

1,84

UCL (%)

0,42

0,98

4,04

7,66

3,94

2,72

UCR (%)

4,14

2,98

4,94

8,14

4,36

3,28

Gii hn bn ko, MPa

Trung bnh
tng

176,9

491,3

596,9

694,6

695,9

1 253.0

UCr (%)

4,90

2,48

1,40

0,78

0,86

0,50

UCL (%)

1,00

2,40

2,28

1,16

1,16

UCR (%)

4,90

2,66

2,78

2,40

1,44

1,26

gin di trn chiu di tnh ton bng 5 ln ng knh, %

Trung bnh
tng

14,61

18,04

25,63

35,93

41,58

12,39

UCL (%)

8,14

6,94

6,00

3,96

3,22

7,22

UCR (%)

4,06

17,58

8,18

14,36

7,00

13,70

UCr (%)

9,10

18,90

10,12

14,90

7,72

15,48

tht, %
Trung bnh
tng

79,14

30,31

65,59

71,49

59,34

50,49

UCr (%)

4,86

13,80

2,56

2,78

2,28

7,38

UCL (%)

1,46

19,24

2,88

3,54

0,68

13,78

UCR (%)

5,08

23,66

3,84

4,50

2,38

15,62