NSAN VE TOPLUM BLMLER

ARATIRMALARI DERGS
Cilt: 4, Say:3, 2015
Sayfa: 787-790

Mzikolojide Anahtar Bir Kavram: Postyapsalclk

David Beard ve Kenneth Gloag: Post-Structuralism,
Musicology: The Key Concepts, London and Newyork: Routledge, 2005,
p. 145-148.

eviri:
mer Can SATIR
Yrd. Do. Dr., Hitit niversitesi GSTMF Mzik Blm
omercans@gmail.com

Postyapsalclk, genel olarak, yapsalclktan doan birok farkl alandaki

dnce ve fikir hareketi olarak tanmlanabilir. Ayn zamanda bu hareket,
yapsalcln hem ilk iaretlerine hem de egemenliine tepki olarak
domutur. Ak bir biimde tanmlanmas ise, Fransz teorisyen ve
yazarlarn 1960l yllarda yapt almalarla mmkn olmutur.
Postyapsalclk, tpk yapsalclk gibi dile ve onun balantlarna odaklanr.
Ancak yapsalclk almalarnn objektif/nesnel bir bilim gibi grlme
ihtimalini reddederek yapsalclktan ayrlr. Bu adan postyapsalclk,
znellii ve farkll benimsemi gibi grnebilir. Gerekte ise, teorik
paradigmalardan ziyade, olas teorik yollarn oluturduu kavramsal bir
alan olarak karmza kmaktadr. Dilin yeniden gzden geirilmesi ise,
Fransz filozof Jacques Derrida ile gereklemitir. Derrida, Saussuren dil
kalbnn grnte deimez olan ikililiklerini yapsal olarak zmledii
ve yeni anlam eitliliklerini ortaya kard almalaryla gndeme
gelmitir.
almalarnda yapsalc bir tasarmdan, postyapsalc bir dnce tarzna
geii en iyi zetleyen yazarlardan biri de Fransz edebiyat teorisyeni
Roland Barthestr. Barthes, ilk olarak 1957'de yaymlad Mytologies
(Mitolojiler) kitabyla (Barthes, 1973), geni bir sosyal ve kltrel fenomenler
yelpazesini, temel yaplar bakmndan inceleyerek yapsalcln
yaylmasnda nemli bir rol oynamtr. Bunun yannda Barthes, yeni
olaslklar dikkate alarak entelektel deimenin farkna varmtr. rnein
yazar, The Death of the Author (Yazarn lm) adl makalesinde,
yorumlamay, edebi balamda anlamn bulunduu yer olarak grerek, odak
noktasn dilin yap olarak inasndan ok yorumun oul olaslklarna
kaydrmtr (Barhtes 1977, 142-8). Barthes'n 1970'lerde kaleme ald S/Z

Mzikolojide Anahtar Bir Kavram: Postyapsalclk

(Barthes 1990b) ve The Pleasure Of The Text (Metnin Keyfi) (Barthes 1990a)
kitaplar da yine arlkl olarak dile odaklanmaktadr. Ancak buraya kadar
herhangi bir analitik ya da teorik kesinlik, ok sayda kaynaktan elde edilen
nevi ahsna mnhasr bir znellik anlayyla yer deitirmemitir.
Roland Barthes, mzik zerine de yazlar yazmtr. The Responsibility of
Forms (Formlarn Mesuliyeti) (Barthes, 1985) adl eserde toplanan
makaleler, mziin i yzn anlayan anlk ancak byleyici anlamlar
iermektedir. rnein The Romantic Song (Romantik ark) makalesi,
Schuberte bir gnderme yaparak balamaktadr:
Bir kez daha, bu akam, Schubert'in ilk triosuna ait andante blmnn al
mziini dinliyorum. Bir anda btnleen ve de blnebilen, ak dolu, mkemmel
bir para ve ben bir kez daha birinin sevdii ey hakknda konumasnn ne kadar
zor olduunu fark ediyorum. Seviyorum demekten ve bunu devaml sylemekten
baka sylenecek daha ne olabilir ki? (Barthes, 1985: 286).
Barthesn en nemli zellii, mzii romantik bir yaklamla ele alp
yazmasdr. Bu durumu en iyi gsteren rnekleri, yazarn The Pleasure of the
Text (Metnin Hazz) (Barthes, 1990a) ve A Lovers Discourse: Fragments (Bir
Sevgilinin Sylemi: Fragmanlar) (Barthes, 1990c) adl almalarnda grmek
mmkndr. Barthesn ortaya koyduu bu znellik elbette ki onun mzii
alglay biimiyle doru orantldr. Ancak bu durum aka, bir
besteci/yazar olarak Schubertten ziyade bir okuyucu/dinleyici olarak
Barthesa ilikin daha fazla konumay gerektirir. Ayrca bu bak as geni
bir postyapsalcln gstergesidir ve halen dil ile yakn temas iindedir.
Buna ramen sz konusu bu perspektif, ne mzik asndan derin yapsal
konularla ne de dilin mzii nasl tanmlad ve yorumladna ilikin
gndeme gelen meselelerle ilgilidir. Burada asl nemli olan ey,
postyapsalcln nesnellie dair hibir olas iddiada bulunmuyor olmasdr.
Barthesn, postyapsalcln dier rneklerinde olduu gibi, mzie
dorudan bir model saladn sylemek olduka zordur; ancak u aktr
ki, mzikoloji, yapsalclk ve postyapsalclk paralelinde kendi
dnmn gerekletirebilmitir. Ayrca Barthesn almalarnda ne
kan znellie ve yoruma dayal meseleler mzikolojik balamda yeniden
ortaya kacaktr. Disiplinel bir kaynak olarak ele alnan mzik analizleri,
mziin yapsn tanmlamak ve aklamak zere kullanlan yntemlerle
birlikte mzie dair yapsal bir bak asn yanstr. Ayrca mzikolojinin
dier tm ekilleri, yapsalcln nesnellik iddiasn, bilimsel havasn ve bir
eyin kantlanmasna ve gerein oluumuna dayanan keskin pozitivist
yaklamn harekete geirerek yanstabilmektedir. Sz konusu bu durum,
mzikle balantl bir biimde bestecilerin hayatlarn ve almalarn
hesaba katan bir tanmlama gibi gzkse de kendi iinde tek bana bir
yapsalc bak as kazandrmaz. Zira Barthesn ne srd gibi, besteci
(yani yazar) yorumcunun (yani okuyucunun) zerinde her zaman

nsan ve Toplum Bilimleri Aratrmalar Dergisi

Journal of the Human and Social Sciences Researches
[itobiad]

ISSN: 2147-1185

[788]

mer Can SATIR

ayrcalkldr. Ayrca elyazmalarnn tarihlendirilmesi, bestecilerin taslak

materyallerinin belirlenmesi ve mzik edisyonlarnn derlenmesi gibi kant
gerektiren mzikbilimsel etkinlikler de nesnel bir auraya ve pozitivist bir
drtye sahip olabilir.
Genel olarak mzikoloji ve zellikle de analizi, yapsalclkla belirgin
benzerlikler gstermekte ve bu sayede postyapsalc eletirilere elverili hale
gelmektedir. Her ne kadar tam anlamyla postyapsal bir nitelik arz etmese
de, bu konudaki ilk anlaml rnek Amerikal mzikolog Joseph Kermana
aittir. Nitekim Kerman, yukarda vurgulanan baz konular yanstmaktan
geri kalmamtr. Bu anlamda Kermann Musicology kitab (Amerikada
kan ismiyle Contemplating Music *Mzii Dnmek+; Kerman, 1985)
mzikoloji ve pozitivizm arasndaki iliki ablonunu kullanan geni bir
disipline dayanmaktadr. Bu balamda Kermann How We Get into
Analysis, and How to Get Out (Analize Nasl Gireriz, Nasl karz) (Kerman,
1994) adl makalesi de burada ayr bir nem tar. lk olarak 1980 ylnda
yaymlanan bu alma, analiz, eletiri ve biimcilik gibi birok kavramsal
yaklam tartarak byk bir etki yaratmay baarabilmitir. Bu balamda
Kermann ifadelerini, yapsalcln kesinliklerine kukuyla bakmakta olan
postyapsalc bir yaklam iinde, akademik mzik eletirilerinde yeni bir
alan ve esneklik (Kerman, 1994: 30) kazanmak iin okuyabiliriz.
Son yllarda postmodern temelli eletirel ve yeni mzikoloji oluumlar,
Kermann mzikbilime olan meydan okumalarn yanstmakla birlikte
postyapsalcln meselelerine de geni kapsamda ayna tutmaktadr.
ounlukla postmodernizmle i ie geen postyapsalclk, imdilerde
mzikoloji tarafndan tartlan geni bir konu yelpazesi iinde yer
almaktadr. Ancak burada nemli olan, mevcut perspektiflere olan bak
alardr. rnein, Susan McClarynin mzik zerine ortaya koyduu
feminist bak asna bal olarak, yapsalclkla ilikili kavramlar, zellikle
de otonom mzik almalarna kar gelitirdii pheci kritiklerle ykl
almalar (McClary, 1991) ile Lawrance Kramerin (Kramer, 2002),
Kermann yeni bir ak dnce ve esneklik kavramlarn hayranlk
uyandran bir ekilde yanstan, geni bir disiplinler aras perspektif ve
eletirel ynelim ortaya koyan almalar bu anlamda ne kmaktadr.
Daha fazla okuma iin: Burke 1993; Engh 1993; Kramer 1995; Moriarty 1991;
Subotnik 1996.

nsan ve Toplum Bilimleri Aratrmalar Dergisi

Journal of the Human and Social Sciences Researches
[itobiad-e-issn: 2147-1185]

Cilt: 4
Volume: 4,

Say: 3
Issue: 3
2015

[789]

Mzikolojide Anahtar Bir Kavram: Postyapsalclk

Kaynaka
Barthes, R. (1973) Mythologies, trans. A. Lavers, London, Paladin.
Barthes, R. (1977) Image Music Text, trans. S. Heath, London, Fontana.
Barthes, R. (1985) The Responsibility of Forms: Critical Essays on Music, Art and
Representation, trans. R. Howard, Oxford, Basil Blackwell.
Barthes, R. (1990a) The Pleasure of the Text, trans. R. Miller, Oxford, Basil
Blackwell.
Barthes, R. (1990b) S/Z, trans. R. Miller, Oxford, Basil Blackwell.
Barthes, R. (1990c) A Lovers Discourse: Fragments, trans. R. Howard, London,
Penguin.
Burke, S. (1993) The Death and Return of the Author: Criticism and Subjectivity
in Barthes, Foucault, and Derrida, Edinburgh, Edinburgh University
Press.
Eungh, B. (1993) Loving It: Music and Critcism in Roland Barthes, in R. Solie
(ed.), Musicology
and Difference: Gender and Sexuality in
Music Scholarship, Berkeley and London,
University
of
California Press.
Kerman, J. (1985) Musicology [published as Contemplating Music in the USA],
London, Fontana.
Kerman, J. (1994) How We Got into Analysis, and How to Get Out, in Write
all These Down, Berkeley and London, University of California Press
[originally published in Critical Inquiry (1980), 7, 311-31].
Kramer, L. (1995) Classical Music and Postmodern Knowledge, Berkeley and
London, University of Calofornia Press.
Kramer, L. (2002) Musical Meaning: Toward a Critical History, Berkeley and
London, University of California Press.
McClary, S. (1991) Femine Endings: Music, Gender and Sexuality, Minneapolis,
University of Minnesota Press.
Moriarty, M. (1991) Roland Barthes, Cambridge, Polity Press.
Subotnik, R.R. (1996) Deconstrictive Variations: Music and Reason in Western
Society, Minneapolis, University of Minnesota Press.

nsan ve Toplum Bilimleri Aratrmalar Dergisi

Journal of the Human and Social Sciences Researches
[itobiad]

ISSN: 2147-1185

[790]