Professional Documents
Culture Documents
Tri Tue Nhan Tao PDF
Tri Tue Nhan Tao PDF
Bin tp bi:
Trn Ngn Bnh
Tr tu nhn to
Bin tp bi:
Trn Ngn Bnh
Cc tc gi:
Huynh Tram Vo
MC LC
1. Li ni u
2. GII THIU TNG QUAN V TR TU NHN TO
2.1. GII THIU TNG QUAN V TR TU NHN TO
2.2. GII THIU V TR TU NHN TO
2.3. LCH S HNH THNH V PHT TRIN CA TR TU NHN TO
2.4. NH NGHA TR TU NHN TO
2.5. KHI QUT CC LNH VC NG DNG CA TTNT
2.6. MT S TNG KT V TTNT
3. TR TU NHN TO NH L BIU DIN V TM KIM
3.1. LOGIC HNH THC
3.2. I SNH MU V PHP HP NHT
4. CC CU TRC V CHIN LC DNG CHO VIC TM KIM TRONG
KHNG GIAN TRNG THI
4.1. M U
4.2. CC CHIN LC DNG CHO TM KIM TRONG KHNG GIAN
TRNG THI (TK-KGTT)
4.3. DNG KHNG GIAN TRNG THI BIU DIN QU TRNH SUY
LUN BNG PHP TNH V T
5. TM KIM HEURISTIC
5.1. M U
5.2. THUT TON TM KIM HEURISTIC
5.3. S DNG HEURISTIC TRONG CC TR CHI
6. IU KHIN V CI T TM KIM TRONG KHNG GIAN TRNG THI
6.1. TM KIM DA TRN C S QUI
6.2. H THNG LUT SINH (H SINH PRODUCTION SYSTEM)
6.3. KIN TRC BNG EN (BLACKBOARD ARCHITECTURE)
7. GII QUYT VN DA TRN TRI THC (KNOWLEDGE BASED
PROBLEM SOLVING)
7.1. Gii thiu:
7.2. TNG QUAN V CNG NGH H CHUYN GIA
7.3. H chuyn gia DA trn LUT (RULEBASED ES)
7.4. SUY LUN DA TRN M HNH: (MODELBASED REASONING)
7.5. SUY LUN DA TRN TRNG HP: (caSeBASED REASONING)
8. SUY LUN KHNG CHC CHN
1/197
2/197
Li ni u
LI NI U
p ng nhu cu hc tp ca cc bn sinh vin, nht l sinh vin chuyn ngnh Tin
hc, Khoa Cng Ngh Thng Tin & Truyn thng - Trng i Hc Cn Th chng
ti tin hnh bin son cc gio trnh, bi ging chnh trong chng trnh hc theo
hng gip sinh vin c th t hc, t nghin cu. Gio trnh mn Tr tu nhn to ny
c bin son c bn da trn quyn Artificial Intelligence ca George F. Luger v
William A. Stubblefield, xut bn bi Wesley Publishing Company, Inc vo nm 1997;
v quyn Tr tu nhn to Cc cu trc v chin lc gii quyt vn - bin dch
bi Bi Xun Toi Trng Gia Vit pht hnh bi NXB Thng k nm 2000. Gio
trnh cng c bin son da trn kinh nghim ging dy nhiu nm mn Tr tu nhn
to ca chng ti.
Ti liu ny c son theo cng chi tit mn Tr tu nhn to dnh cho sinh vin
chuyn ngnh Tin hc - Khoa Cng Ngh Thng Tin & Truyn thng - Trng i Hc
Cn Th. Mc tiu ca n nhm gip cc bn sinh vin chuyn ngnh nm th t c
mt ti liu c ng dng lm ti liu hc tp, nhng cng khng loi tr s tham kho
ca cc i tng khc.
Chng ti ht sc lm c th ha trong phm vi c th cc ni dung trong gio trnh
so vi thi lng m mn hc cho php. D rt c gng nhng c l gio trnh vn
cn nhiu thiu st v hn ch. Chng ti xin chn thnh cm n v rt hoan nghnh cc
kin ng gp ca cc bn ng nghip gn, xa v ca cc bn sinh vin gio trnh
mn hc ny c hon chnh hn theo thi gian.
i Hc Cn Th, thng 08 nm 2006
V HUNH TRM TRN NGN BNH
Email : vhtram@cit.ctu.edu.vntnbinh@cit.ctu.edu.vn
3/197
4/197
Kin thc tin quyt : Cc hiu bit v lch s pht trin ca khoa hc my tnh.
Ti liu tham kho :
George F. Luger, William A. Stubblefield Albuquerque Artificial
Intelligence Wesley Publishing Company, Inc 1997 (Chapter 1)
Bi Xun Toi Trng Gia Vit (Bin dch) Tr tu nhn to Cc cu
trc v chin lc gii quyt vn - NXB Thng k, 2000 (Phn I)
PTS. Nguyn Thanh Thy Tr tu nhn to Cc phng php gii quyt
vn v k thut x l tri thc NXB Gio dc, 1995 (Chng 1)
Wikipedia Bch khoa ton th m - Lch s ngnh Tr tu nhn to
http://en.wikipedia.org/wiki/Artificial_intelligence
Artificial Intelligence: A Modern Approach (Second Edition) by Stuart
Russell and Peter Norvig : Introduction on AI
http://aima.cs.berkeley.edu/
5/197
6/197
7/197
NH NGHA TR TU NHN TO
NH NGHA TR TU NHN TO
Tr tu nhn to
Tr tu nhn to (AI: Artificial Intelligence) c th c nh ngha nh mt ngnh ca
khoa hc my tnh lin quan n vic t ng ha cc hnh vi thng minh. AI l mt b
phn ca khoa hc my tnh v do n phi c t trn nhng nguyn l l thuyt
vng chc, c kh nng ng dng c ca lnh vc ny. Nhng nguyn l ny bao
gm cc cu trc d liu dng cho biu din tri thc, cc thut ton cn thit p dng
nhng tri thc , cng cc ngn ng v k thut lp trnh dng cho vic ci t chng.
Tuy nhin nh ngha trn phi chp nhn mt thc t - tr tu t n l mt khi nim
khng c nh ngha mt cch r rng. Mc d hu ht chng ta u c th nhn ra
cc hnh vi thng minh khi nhn thy chng nhng rt kh c th a ra mt nh ngha
v tr tu.
V th m vn nh ngha Tr tu nhn to t n tr thnh mt s nh ngha tr tu:
c phi l mt nng lc duy nht hay ch l tn dng gi mt tp hp nhng kh nng
khc nhau v khng lin quan g n nhau ? Th no l kh nng sng to ? Th no l
trc gic ? C th kt lun ngay v tnh tr tu t vic quan st mt hnh vi hay khng
hay cn phi c biu hin ca mt c ch no nm bn trong ? Tt c nhng cu hi
ny vn cha c tr li v chng nu ra nhng vn cn c phng php lun
gii quyt.
Cho n nay, Tr tu nhn to vn cn l mt ngnh khoa hc tr, nhng mi quan tm
v nhng phng php ca n cha c r rng so vi tt c cc ngnh khoa hc
trng thnh trc . Song, mt trong nhng mc tiu trng tm ca n l quan tm
n vic m rng kh nng ca khoa hc my tnh hn l tm cch nh ngha nhng
gii hn ca n.
Cu hi :
Nu mt nh ngha theo s khi qut ca ring bn v Tr tu nhn to ?
Trc nghim Turing
Nm 1950, mt nh ton hc ngi Anh l Alan Turing vit nhng trang sch u
tin tr li mt cch c th cu hi: tr tu my c lin h nh th no vi my tnh k
thut s hin i. Tc phm My tnh v tr tu (Turing 1950) ca ng vn cn mang
tnh thi i i vi vic nh gi nhng tranh lun v kh nng to ra mt my tnh
8/197
hn, ngi thm vn c th yu cu c hai i tng thc hin mt php tnh lin quan
t nhiu n s hc vi gi nh rng my tnh s thc hin nhanh v chnh xc hn
ngi. i ph vi chin thut ny, mt my tnh thng minh cn phi bit khi no
th n nn a ra mt cu tr li sai cho nhng bi ton nhm t ra n ging con ngi.
Mt cch tng t, c th pht hin ra c tnh con ngi da vo bn cht cm xc,
ngi thm vn cng c th hi c hai i tng cc kin thc v th vn hay ngh
thut. V i ph vi chin thut ny i hi my tnh cng phi c nhng kin thc
lin quan n cm xc xut pht t con ngi.
Nhng c trng quan trng ca trc nghim ny l :
N a ra mt khi nim khch quan v tr tu, tc l hnh vi ca mt thc th thng
minh no p ng li mt tp hp cc cu hi c th. Vic ny cho chng ta mt
chun mc xc nh tr thng minh, ng thi trnh c nhng tranh lun khng
cn thit v bn cht ng ca n.
N trnh cho chng ta khi b lc ng bi nhng cu hi rc ri v hin thi cha th
tr li c, chng hn nh my tnh c s dng nhng suy lun thch hp bn trong n
hay khng, hay my tnh thc s c thc c nhng hnh ng ca n hay khng.
N loi tr bt c nh kin thin v no v bt buc ngi thm vn ch tp trung vo
ni dung cc cu tr li.
Nh nhng u im ny, trc nghim Turing cung cp mt c s cho nhiu s
nh gi m nhng s ny c dng thc s cho cc chng trnh TTNT hin i.
Ngi ta c th nh gi kh nng chuyn mn ca mt chng trnh v mt lnh vc
no bng cch so snh kt qu lm vic ca n vi mt chuyn gia khi cng gii
quyt mt tp cc bi ton cho trc. K thut nh gi ny ch l bin th ca trc
nghim Turing: mt nhm chuyn gia sau s c yu cu so snh kt qu thc hin
ca my v ngi trn mt tp hp c th cc bi ton m khng c thy cc i
tng. Chng ta s thy rng phng php lun ny tr thnh mt cng c khng th
thiu trong c hai giai on pht trin v kim chng ca cc h chuyn gia hin i.
Cu hi :
Hy so snh nhng im khc nhau c bn trong kh nng gii quyt vn gia my
tnh hin i vi con ngi ?
10/197
12/197
13/197
14/197
15/197
xut hin v thng xuyn gy ngc nhin trong gii nghin cu TTNT v c ngi
ta bit n di ci tn l nhng bi ton th gii ca khi.
Mc cho SHRDLU thnh cng vi vic tr chuyn v s sp xp ca cc khi, nhng
phng php ca n khng khi qut c vt ra khi th gii cc khi.
Nhng k thut biu din c s dng trong chng trnh ny qu n gin nn khng
t chc nm bt ng ngha ca nhiu lnh vc phong ph v phc tp hn mt
cch c kt qu. Nhiu s u t nghin cu v hiu ngn ng t nhin trong thi gian
gn y c ngi ta dnh ht cho vic tm ra nhng hnh thc biu din, m v c bn
dng trong mt phm vi rng ln cc ng dng m nhng ng dng ny t bn thn
chng cn cha thch nghi tt vi cu trc c th ca lnh vc . Ngi ta kho st
mt s lng nhng k thut khc nhau (hu ht u l nhng m rng hay ci tin ca
k thut mng ng ngha) cho mc ch ny v dng chng vo vic pht trin nhng
chng trnh c kh nng hiu ngn ng t nhin trong nhng lnh vc tri thc cp bch
nhng l th. Sau cng, trong nghin cu gn y (grosz 1997, marcus 1980), cc m
hnh v cch tip cn stochastic, m t cch cc tp hp t cng xut hin trong cc
mi trng ngn ng, c dng khc ho ni dung ng ngha ca cu. Tuy nhin,
hiu ngn ng t nhin mt cch tng qut l vn vn cn vt qu gii hn hin nay
ca chng ta.
Cu hi :
Trnh by mt s ng dng c th m bn bit cho vic x l ngn ng t nhin ang p
dng vo cc lnh vc cuc sng hin nay ?
M hnh ho hot ng ca con ngi
Mc d kh nhiu vn ni trn dng tr tu con ngi lm im ta tham kho
xem xt tr tu nhn to, thc t khng din bin theo cch m nhng chng trnh
cn phi ly s t chc ca tr c con ngi lm kiu mu cho chng. Thc ra nhiu
chng trnh TTNT c thit k gii mt s bi ton cn thit m khng cn ch
n tnh tng t ca chng so vi kin trc tr c con ngi. Ngay c cc h chuyn gia,
trong khi nhn c nhiu tri thc t cc chuyn gia con ngi, cng khng thc s c
gng bt chc nhng qu trnh tr tu bn trong ca con ngi. Nu nh s hot ng
ch l nhng c tnh m theo mt h thng s c nh gi, th c th l khng c
my l do m phng cc phng php gii quyt vn ca con ngi. Trong thc
t, nhng chng trnh s dng cc phng php khng theo kiu con ngi gii
quyt cc bi ton thng thnh cng hn nhng chng trnh theo kiu con ngi. Tuy
nhin, m hnh ca nhng h thng r rng bt chc mt s kha cnh ca cch gii
quyt vn theo kiu con ngi vn l mt mnh t mu m trong nghin cu cho c
hai ngnh khoa hc tr tu nhn to v tm l hc.
16/197
M hnh ha hot ng con ngi, ngoi vic cung cp cho TTNT nhiu phng php
lun c bn, chng t c rng n l mt dng c mnh cng thc ha v th
nghim nhng l thuyt v s nhn thc ca con ngi. Nhng phng php lun gii
quyt vn c cc nh khoa hc my tnh pht trin em n cho cc nh tm
l hc mt s n d mi kho st tr tu con ngi. Hn c vic m rng c cc
l thuyt v s nhn thc trong th ngn ng khng r rng s dng vo u thi k
nghin cu hay l t b c bi ton m t ton b nhng hot ng bn trong ca tr
c con ngi (nh ngh ca cc nh hnh vi hc), nhiu nh tm l hc a ngn
ng v l thuyt khoa hc my tnh vo cng thc ha cc m hnh tr tu con ngi.
Nhng k thut ny khng ch cung cp mt vn t vng cho vic m t tr tu con
ngi m s th hin trn my tnh nhng l thuyt ny to cho cc nh tm l hc
mt c hi th nghim, ph bnh v ci tin mt cch thc nghim nhng tng
ca h (luger 1994).
Lp k hoch v robotics
Lp k hoch (planning) l mt kha cnh quan trng trong nhng c gng nhm ch
to ra cc robot c th thc hin c nhim v ca chng vi mt trnh nht nh
v kh nng linh hot v phn ng vi th gii bn ngoi. Ni mt cch khc ngn gn,
vic lp k hoch gi nh rng robot c kh nng thc hin nhng hnh ng s cp
(atomic action) nht nh. N c gng tm ra mt chui cc hnh ng cho php hon
thnh mt cng tc cp cao hn, chng hn nh i qua mt cn phng cha y
nhng chng ngi vt.
C nhiu nhng l do khin cho vic lp k hoch tr thnh mt bi ton kh khn,
ngoi l do khng ng k nht l kch thc qu ln ca khng gian nhng chui bc
i c th tn ti. Ngay c mt my tnh cc k n gin cng c kh nng to ra mt s
lng khng l nhng chui bc i c th. V d, chng ta hy tng tng rng, mt
robot c kh nng di chuyn v pha trc, pha sau, bn phi, bn tri v cn xem xt
c bao nhiu cch khc nhau m robot c th dng di chuyn quanh cn phng
v robot phi la chn mt ng i quanh chng theo mt phng php no c hiu
qu. Vit mt chng trnh c kh nng tm ra ng i tt nht mt cch thng minh
vi iu kin nh vy, m khng b chn vi bi khi lng khng l cc kh nng d
kin, i hi phi c nhng k thut phc tp biu din tri thc v khng gian v
kim sot vic tm kim trong mi trng cho php.
Mt phng php m con ngi vn p dng lp k hoch l phn r vn tng
bc (hierarchical problem decoposition). Nu bn ang lp k hoch cho chuyn du
lch n Lun n, th ni chung nhng vn nh sp xp chuyn bay, n sn bay,
lin h vi hng hng khng, vn chuyn ng b ti Lun n s c bn xem xt
mt cch ring l, cho d tt c chng u l b phn ca mt k hoch ton th ln hn.
Tng vn ny c th c tip tc phn r thnh nhng vn con (subproblem) nh
hn nh tm mt bn thnh ph, xem xt h thng giao thng, v tm mt ni n
17/197
18/197
19/197
20/197
chng trnh nh vy thng thnh cng hon ton hoc tht bi hon ton. Tr tu con
ngi linh hot hn nhiu; chng ta c th tip nhn c tt u vo nhiu lon, chng
hn nh nhn ra mt khun mt trong mt cn phng ti t gc nhn hp hay theo di
duy nht mt cuc i thoi trong ba tic n o. Ngay c khi khng th gii quyt c
mt s vn , chng ta ni chung vn c th a ra mt s phng on c l v coi
nh li gii ca bi ton. Do cc cu trc neuron thu tm tri thc vo trong mt s
lng ln cc n v c nghin tht nh, nn chng t ra c trin vng hn trong vic
i snh mt cch ton phn cc d liu nhiu lon v khng y .
Cu trc neuron cng vng chc hn v tri thc phn b kh ng u xung quanh mng.
Kinh nghim ca nhng ngi b mt mt phn no b do bnh tt hay tai nn cho
thy rng h khng b mt cc vng nh ring bit, m ng hn l cc qu trnh tr no
ca h phi chu ng nhiu s gim st tng th.
21/197
MT S TNG KT V TTNT
MT S TNG KT V TTNT
S dng my tnh vo suy lun trn cc k hiu, nhn dng, hc, v mt s
hnh thc suy lun khc.
Tp trung vo mt s vn khng thch hp vi cc li gii mang tnh thut
ton. iu ny da trn c s tin tng vo php tm kim heuristic nh mt k
thut gii quyt vn TTNT.
S quan tm n cc k thut gii quyt vn bng nhng thng tin khng
chnh xc, thiu ht hoc c nh ngha mt cch ngho nn, v s s dng
cc hnh thc biu din cho php ngi lp trnh b p c nhng thiu st
ny.
Suy lun nhng c trng nh tnh quan trng ca tnh hung.
Mt c gng gii quyt nhng vng mc v ngha, ng ngha cng nh l
hnh thc c php.
Nhng cu tr li khng chnh xc cng nh ti u, nhng trong mt chng
mc no c coi l . y l kt qu ca s tin cy ct yu vo cc
phng php gii quyt vn theo kiu heuristic trong nhng tnh hung m
kt qu ti u hoc chnh xc l qu tn km hoc khng th thc hin c.
S dng nhng khi lng ln tri thc chuyn ngnh trong gii quyt vn .
y l c s cho cc h chuyn gia.
S dng cc tri thc cp meta (meta-level knowledge) tng thm s tinh vi
cho vic kim sot cc chin lc gii quyt vn . Tuy rng y l mt vn
rt kh khn, c ch trong mt s kh t cc h thng gn y, n ni
bt ln nh mt lnh vc nghin cu ch yu.
TNG KT CHNG I:
Phn ni dung chng I nu ln vi nt v lch s hnh thnh v pht trin ca khoa
hc TTNT, mt vi nh ngha mang tnh khi qut v mt lnh vc khoa hc y th
thch v tim nng l TTNT. Nhng lnh vc ng dng TTNT t rt lu i v vn ang
pht trin cho n hin nay. Cc khi nim nh l lun, quy lut, biu din, hin nay
vn ang c nghin cu mt cch cn thn bi v nhng nh khoa hc my tnh i
hi phi hiu chng theo kiu thut ton. Trong khi , hon cnh chnh tr, kinh t v
o c trn ton cu hin nay buc chng ta phi ng u vi trch nhim v hu
qu ca nhng sng ch hay pht minh khoa hc. S tc ng qua li gia nhng ng
dng v nhng kht vng mang tnh nhn o hn i vi TTNT tip tc t ra nhng
vn phong ph v y thch thc. Nhng chng tip theo s i su hn vo nhng
k thut c dng trong TTNT m chng u tin ny cp n.
22/197
Bi tp chng I
T sng to trnh by v chng minh mt nh ngha v Tr tu nhn to
theo nh bn hiu.
Tho lun v tiu chun m Turing nu ra trong Trc nghim Turing nhm
quy nh cho mt phn mm my tnh c coi l thng minh? Nu quan
im ca ring bn v tiu chun i vi mt phn mm my tnh thng
minh?
Cho bit mt vi lnh vc bi ton m bn thy c th chng minh c rng
cn phi thit k mt gii php h chuyn gia ? Nu cc hiu qu c th t
c v nhng kh khn c th gp phi ?
Theo kin ring ca bn, hy trnh by mt s hiu qu c kh nng tc ng
tiu cc i vi x hi ca cc k thut Tr tu nhn to?
23/197
TR TU NHN TO NH L BIU
DIN V TM KIM
LOGIC HNH THC
LOGIC HNH THC
Ni dung chnh : Trong chng ny, chng ta gii thiu php tnh v t nh mt ngn
ng biu din dng cho Tr tu nhn to. Nhng u im ca vic dng php tnh v t
bao gm mt ng ngha hnh thc (formal semantics) c nh ngha chnh xc cng
vi cc lut suy din vng chc v y . Chng ny bt u bng vic nhc li php
tnh mnh , nh ngha c php v ng ngha ca php tnh v t. Tip theo, chng ta
tho lun v cc lut suy din ca php tnh v t v vic s dng chng trong gii quyt
vn . Phn cui chng s minh ha cch s dng php tnh v t ci t mt c s
tri thc trong lnh vc t vn u t ti chnh.
Mc tiu cn t : Sau chng ny, sinh vin c th :
Kin thc tin quyt : Khi nim v Tr tu nhn to, Logic mnh , Logic v t,
Ti liu tham kho :
George F. Luger, William A. Stubblefield Albuquerque Artificial
Intelligence Wesley Publishing Company, Inc 1997 (Chapter 2)
Bi Xun Toi Trng Gia Vit (Bin dch) Tr tu nhn to Cc cu
trc v chin lc gii quyt vn - NXB Thng k, 2000 (Phn II)
Wikipedia Bch khoa ton th m - Php tnh v t bc nht
http://en.wikipedia.org/wiki/Predicate_calculus
24/197
25/197
Biu thc :
Mt biu thc l mt cu hay cng thc dng chun, ca php tnh mnh khi v ch
khi n c th c to t nhng k hiu hp l thng qua mt dy nhng lut ny.
Th d 2.2: (( P Q) R = ? P ? Q R l mt cu dng chun trong php tnh mnh
v : P, Q, R l cc mnh v do l cc cu.
P Q, hi ca hai cu l mt cu.
(P Q) R, ko theo ca mt cu l mt cu.
? P v ? Q, ph nh ca cc cu l cu.
? P ? Q, tuyn ca hai cu l cu.
? P ? Q R, tuyn ca hai cu l cu.
(( P Q) R = ? P ? Q R, tng ng ca hai cu l cu.
y l cu xut pht, n c xy dng thng qua mt lot cc lut hp l v do
n c dng chun.
26/197
Hai biu thc trong php tnh mnh l tng ng nhau nu chng c cng gi tr
trong mi php gn chn tr. Mt s cng thc bin i tng ng ca cc mnh
c cho nh trong bng sau:
calculus) cung cp cho chng ta kh nng ny. Chng hn, t mnh vi mihm qua
tri mavi mil P, t chng ta c th to ra mt v t ch thi tit m t quan h
gia mt ngy v thi tit trong ngy y: thi_tit (hm_qua, ma). Thng qua cc lut
suy din, chng ta s c th thao tc trn cc biu thc php tnh mnh , truy xut v
suy ra nhng cu mi.
K hiu v t : l tp hp gm cc ch ci, ch s, k hiu vi mi_vi mi, v c
bt u bng ch ci.
Th d 2.4: X3, tom_and_jerry
K hiu v t c th l:
K hiu chn l: true, false
Hng: dng ch mt i tng / thuc tnh trong th gii.
Hng c k hiu bt u bng ch thng: helen, yellow, rain,
Bin: dng ch mt lp tng qut cc i tng/thuc tnh.
Bin c k hiu bt u bng ch hoa: X, People, Students,
Hm: dng ch mt hm trn cc i tng.
Hm c k hiu bt u bng ch thng: father, plus,
Mi k hiu hm c mt ngi n, ch s lng cc i s ca hm.
Vt: dng nh ngha mt mi quan h gia khng hoc nhiu i tng.
V t c k hiu bt u bng ch thng: likes, equals, part_of,
Biu thc hm: l mt k hiu hm theo sau bi n i s.
V d: father(david) price(bananas) like(tom, football)
Mc (term): l mt hng, mt bin hay mt biu thc hm
Cu s cp: l mt hng v t vi n ngi theo sau bi n thnh phn nm trong cp
du ( ), cch nhau bi du ,, v kt thc vi du .
- Tr chn l true, false l cc cu s cp.
- Cu s cp cn c gi l: biu thc nguyn t, nguyn t hay mnh
28/197
Cc lng t bin:
+ Lng t ph bin vi mi: dng ch mt cu l ng vi mi gi tr ca bin
lng gi
V d: vi miX likes(X, ice-cream).
+ Lng t tn ti $: dng ch mt cu l ng vi mt s gi tr no ca bin
lng gi.
V d: $Y friends(Y,tom).
Th d 2.6 :
29/197
Ta c th suy lun:
parent(eve,abel) parent(eve,cain)
parent(adam,abel) parent(adam,cain)
sibling(abel,cain) sibling(cain,abel)
sibling(abel,abel) sibling(cain,cain) ! Khng c ngha
Php tnh v t bc nht (First order predicate calculus)
Php tnh v t bc nht cho php cc bin lng gi tham chiu n cc i tng trong
min ca vn ang cp nhng KHNG c tham chiu n cc v t v hm.
Th d 2.8 : V d khng hp l: vi mi(Likes) Likes(helen, ice-cream)
V d hp l:
30/197
Q
Th d 2.9: Nu ta c quan st sau y vi minu tri ma th sn tvi mi(P Q) v
vi mitri ang mavi mi(P) th ta d dng suy ra c vi misn tvi mi(Q).
Lut Modus Tollens (MT):
31/197
32/197
34/197
Tt c cc con mo u l ng vt.
Khng c con ch no l loi b st.
Tt c cc nh khoa hc my tnh u thch mt h iu hnh no .
Mi a tr u thch Coca-cola.
Khng c a tr no thch n rau.
Mt s ngi thch ko, mt s khc th khng.
Khng c sinh vin no hc m thi rt mn ny.
35/197
36/197
CC CU TRC V CHIN LC
DNG CHO VIC TM KIM TRONG
KHNG GIAN TRNG THI
M U
M U
Bng cch biu din bi ton di dng th khng gian trng thi (state space graph),
chng ta c th dng l thuyt th (graph theory) phn tch cu trc v phc tp
ca bi ton ny ln cc th tc dng gii quyt n.
Mt th s bao gm mt s nt (node) v mt s cung (arc), hay cn gi l lin kt
(link), ni gia cc cp nt. Trong m hnh khng gian trng thi ca bi ton, cc nt
ca th c dng biu din cc trng thi ri rc trong qu trnh , nh cc kt
qu ca nhng suy din logic hay cc cu hnh ca mt bng tr chi chng hn. Cn
cc cung th biu din s chuyn tip gia cc trng thi . Nhng chuyn tip ny
tng ng vi cc bc suy din logic hoc cc di chuyn hp lut ca mt tr chi.
L thuyt th l mt cng c tt nht ca chng ta trong vic suy lun v cu trc ca
cc i tng v cc mi quan h. Tht vy, y cng chnh l mt trong nhng nguyn
nhn dn n s sng to ra n vo thi k u th k XVIII.
Nh ton hc ngi o Leonhard Euler pht minh ra l thuyt th gii quyt
bi ton cc cy cu ca Konigsberg. Thnh ph Konigsberg nm trn c hai b v
hai hn o ca mt con sng. Ngi ta ni cc o v hai b sng vi nhau bng by
chic cu nh hnh 3.1
37/197
Hnh 3.1 - Biu din khng gian trng thi h thng cu thnh ph Konigsberg
Bi ton Konigsberg t cu hi l liu c th i khp thnh ph m ch ngang qua mi
cy cu mt ln hay khng? Mc d nhng ngi dn y khng ai tm c li i no
nh vy, nhng h vn nghi ng l c th, ng thi cng khng ai chng minh c l
khng c kh nng. Nh pht minh dng l thuyt th, Euler to ra cch biu din
phng n la chn cho bn thnh ph nh trn hnh 3.2
..., c7). th ny biu din cu trc bn cht ca h thng cu, b qua cc c trng
ph khc nh khong cch v hng chng hn.
Cu hi :
Chu trnh Hamilton l con ng s dng tt c cc nt ca th ng mt ln ? Bn
ngh c tn ti mt con ng nh vy trong th h thng cu Konigsberg ?
NH NGHA TM KIM TRONG KHNG GIAN TRNG THI
Mt khng gian trng thi (state space) c biu din bng mt nhm gm bn yu t
[N, A, S, GD], trong :
N (node) l tp hp cc nt hay cc trng thi ca th. Tp ny tng ng vi cc
trng thi trong qu trnh gii bi ton.
A (arc) l tp cc cung (hay cc lin kt) gia cc nt. Tp ny tng ng vi cc bc
trong qu trnh gii bi ton.
S (Start) l mt tp con khng rng ca N, cha (cc) trng thi ban u ca bi ton.
GD (Goal Description) l mt tp con khng rng ca N, cha (cc) trng thi ch ca
bi ton. Cc trng thi trong GD c m t theo mt trong hai c tnh:
c tnh c th o lng c cc trng thi gp trong qu trnh tm kim.
c tnh ca ng i c hnh thnh trong qu trnh tm kim.
ng i ca li gii (solution path) l ng i qua th ny t mt nt trong S n
mt nt trong GD.
Mt ch c th m t nh mt trng thi, nh bng thng cuc trong tr chi Tic - tac toe hay mt cu hnh ch trong tr 8 . Nhng mt khc, ch cng c th c m
t nh mt c tnh no ca chnh ng i li gii.
Trong bi ton di chuyn ca ngi bn hng (hnh 3.6 v 3.7), qu trnh tm kim s
kt thc khi tm c ng i ngn nht qua tt c cc nt ca th. Trong bi ton
phn tch ng php, ng i ca qu trnh phn tch thnh cng i vi mt cu s cho
bit r im kt thc.
Cc cung ca khng gian trng thi tng ng vi cc bc trong qu trnh gii bi ton,
v cc ng i qua khng gian ny s biu din cc li gii trong cc giai on hon
thnh khc nhau. Cc ng i s c kho st, bt u t trng thi xut pht v tip
tc i xuyn qua th, cho n khi gp c mt m t ch tha mn hoc n khi
khng i c na. Vic to ra cc trng thi mi trn ng i s c thc hin bng
39/197
cch p dng cc thao tc, nh cc di chuyn hp l trong tr chi hay quy tc suy
din trong bi ton logic v trong h chuyn gia chng hn, vo cc trng thi hin hu
trn ng i.
Nhim v ca thut ton tm kim l tm ra ng i li gii trong mt khng gian bi
ton nh vy. Thut ton tm kim phi lu vt cc ng i dn t nt xut pht n
nt ch, v cc ng i ny cha hng lot thao tc dn n li gii ca bi ton. Mt
c trng ph bin ca th, ng thi l vn pht sinh khi thit k thut ton tm
kim trn th, l i khi tip cn mt trng thi no bng nhiu ng i khc
nhau.
Th d 3.1: Tr chi tictac-toe
Cch biu din khng gian trng thi ca Tic-tac-toe nh trong hnh 2.1. Trng thi xut
pht l mt bng rng, v ch kt thc (hay m t ch) l mt trng thi dng bng c
3 x trong mt hng, mt ct, hay mt ng cho (gi s ch l mt thng cuc i
vi X). ng i t trng thi xut pht n trng thi ch s cho ta hng lot nc i
cho mt vn thng.
Cc trng thi trong khng gian ny l cc cch sp xp tp hp { rng, X, O} trong
chn trng ca trng thi bt u, nh vy ta s c 39 cch sp xp, nhng hu ht
chng khng bao gi xy ra trong mt vn chi thc t. Cc cung s c to ra bi cc
nc i ng lut trong cuc chi, sau khi lun phin t X v O vo mt v tr cha
dng n. Khng gian trng thi ny l mt th ch khng phi mt cy, v c th t
n mt s trng thi nm mc th ba v cc mc su hn bng cc ng i khc
nhau. Tuy vy khng c vng lp no trong khng gian trng thi ny v cc cung c
hng ca th khng cho php i li mt nc i, ngha l khng c php i
ngc tr li mt cu trc mt khi i n trng thi no . Do , khng cn phi
kim tra v vng lp trong vic to ra ng i. Mt cu trc th c c tnh nh
vy gi l th c hng khng lp li (directed acyclic graph), hay DAG v ph bin
trong cc qu trnh tm kim khng gian trng thi.
Vic biu din khng gian trng thi cho chng ta mt phng tin xc nh mc
phc tp ca bi ton. Trong Tic-Tac-Toe c chn cch i u tin vi tm kh nng c
th xy ra i vi mi cch i ; tip theo l by kh nng c th xy ra na cho tng
cch i lt th hai, Nh vy c tt c 9 x 8 x 7 x hay 9! ng i khc nhau c
th c to ra. Mc d my tnh hon ton c kh nng thm d ht s lng ng
i ny (362880), nhng nhiu bi ton quan trng c mc phc tp theo qui lut s
m hay giai tha vi qui m ln hn nhiu. C vua c 10120 cch i c th xy ra cho
mt vn chi, c am c 1040 cch i, mt s trong c th khng bao gi xy ra
mt vn chi thc t. Cc khng gian ny rt kh hoc khng th no kho st cho n
ht c. Chin lc tm kim i vi mt khng gian ln nh vy thng phi da vo
cc heuristic lm gim bt mc phc tp cho qu trnh tm kim.
40/197
Th d 3.2: Tr 8
Nguyn bn ca tr chi l tr 15 nh hnh 3.3, c 15 vin gch nh s khc nhau
c t va vo 16 vung theo bng. C mt vung trng nn cc vin gch
c th di chuyn loanh quanh to ra cc sp xp khc nhau. Mc tiu l tm ra mt
chui bc di chuyn cc vin gch vo trng sp xp bng thnh mt cu hnh
ch no . Khng gian trng thi bi ton ln xem xt (16! nu cc trng thi
i xng c xem xt ring bit).
Hnh 3.3 - Tr 15 v 8
Tr 8 l mt phin bn vi kch thc 3 x 3 ca tr 15 , v n to ra khng gian
trng thi nh hn so vi tr 15 nn thng c dng cho nhiu v d. Cc cch
di chuyn ng lut l:
41/197
42/197
Hnh 3.6 Khng gian trng thi cho qu trnh tm kim ng i (TSP)
ng i [A,D,C,B,E,A], vi chi ph tng ng 450 km l v d v mt con ng c
th i. M t ch yu cu mt con ng c chi ph thp nht. Ch rng m t ch
ny l mt c tnh ca ton b con ng, khng phi l mt trng thi n l. y l
m t ch dng th hai trong nh ngha v tm kim trong khng gian trng thi ni
trn.
Download slide bi ging ti y
43/197
44/197
Nhng h gii ton c bin son bng cch dng mt trong hai phng php hng
d liu v hng mc tiu quyt nh theo cch no tu thuc cu trc ca bi ton phi
gii. Nn tm kim hng mc tiu nu:
Mc tiu hay gi thit c cho trong pht biu bi ton hoc c th d dng cng thc
ho. Trong mt h chng minh nh l ton hc chng hn, mc tiu chnh l nh l
phi chng minh. Nhiu h thng chn on bnh cn nhc cc chn on c tim nng
theo cch h thng ho, xc nhn hay loi b chng bng php suy lun hng ch.
C mt s lng ln cc lut ph hp vi cc s kin ca bi ton, v do to ra mt
s lng ngy cng nhiu cc kt lun, tc l cc ch. Vic chn sm mt ch c th
loi b hu ht cc nhnh r ny, lm cho vic tm kim hng mc tiu c hiu qu hn
nh thu gn khng gian. Trong mt h chng minh nh l ton chng hn, s lng
lut cha trong mt nh l cho trc t hn rt nhiu so vi s lng lut c th p dng
cho ton b tp cc tiu .
Cc d liu ca bi ton khng c cho trc, nhng h gii ton yu cu phi c.
Trong trng hp ny, tm kim hng ch c th gip thu thp cc d liu dn ng.
Trong chng trnh chn on y khoa chng hn, c th p dng hng lot cc php th
chn on. Cc bc s ch dng nhng php th no cn thit xc nhn hay loi b
mt gi thit c th.
Nh vy tm kim hng mc tiu s dng nhng hiu bit v mc tiu cn c hng
dn qu trnh tm kim thng qua cc lut thch hp, ng thi loi b nhiu nhnh ca
khng gian .
Tm kim hng d liu thch hp vi bi ton thuc loi:
Tt c hay hu ht cc d liu u c cho trc trong pht biu ban u ca bi ton.
Cc bi ton din dch thng ph hp vi khun mu ny bng cch a ra mt tp
hp cc d liu v yu cu h thng cung cp mt cch din dch bc cao. Cc h thng
dng phn tch d liu c th (nh cc trnh PROSPECTOR hay DIPMETER dng
din dch cc d liu a cht hoc tm xem nhng khong cht no c nhiu kh
nng tm thy ti mt a im) thch hp vi cch tip cn hng d liu.
C mt s lng ln ch c tim nng, nhng ch c vi cch s dng cc s kin v
cc thng tin cho trc trong trng hp bi ton c th. Chng trnh DENDRAL, mt
h chuyn gia dng tm kim cu trc phn t ca cc hp cht hu c da vo cng
thc ca chng, vo d liu phn tch khi ph, v vo cc kin thc ha hc, l mt v
d v trng hp ny. i vi mt hp cht hu c bt k, c th c rt nhiu cu trc
phn t. Tuy nhin, d liu phn tch khi ph ca hp cht s cho php DENDRAL
loi b hu ht, ch gi li mt t trong cu trc .
45/197
46/197
47/197
Chng ta thc hin tm kim rng bng cch dng cc danh sch open (m) v closed
(ng) theo di tin trong khng gian trng thi . Danh sch open s lit k cc
trng thi va c sinh ra, nhng con ca chng cha c kho st. Th t m cc
trng thi b loi ra khi open s xc nh th t tm kim. Danh sch closed th ghi cc
trng thi c xem xt ri.
48/197
50/197
trng thi trung bnh c B con th s lng trng thi mt mc s bng B ln s trng
thi mc trc . Nh vy s c Bn trng thi mc n. Tm kim rng s phi a
tt c trng thi ny vo danh sch open khi n bt u xem xt mc n. iu ny c th
khng c php nu cc ng i li gii qu di.
Tm kim su: Tm kim su s nhanh chng i su vo khng gian tm kim. Nu bit
r ng i li gii s di, tm kim su s khng mt thi gian cho vic tm kim mt
s ln cc trng thi cn trong th. Mc khc, tm kim su cng c th sa ly vo
su v ch khi b qua nhng ng i ngn hn dn n ch, hay thm ch c th
b sa ly trong mt ng i di v tn m khng dn n ch no c.
Tm kim su hiu qu hn nhiu i vi nhng khng gian trng thi c h s phn
nhnh ln v n khng phi gi tt c cc nt ng vi mt mc trong danh sch open.
phc tp ca khng gian tm kim su l mt hm tuyn tnh ca di ng i.
Ti mi mc, open ch cha con ca mt trng thi duy nht. Nu th c s lng con
trung bnh l B i vi mi trng thi th tm kim su c phc tp ca khng gian l
B x n trng thi t n mc su n trong khng gian .
Cu tr li tt nht cho vic chn dng tm kim su hay tm kim rng l kho st
khng gian bi ton mt cch cn thn. Trong c vua chng hn, tm kim rng l khng
th c. Trong cc tr chi n gin hn th tm kim rng khng nhng l gii php
c th m cn l gii php duy nht trnh tht bi.
Cu hi :
Gi s cn vit chng trnh tm ra cch thc xoay mt khi rubic 3x3x3 (c ghp
bi 27 nt) v ng 6 mt mu. Bit rng b nh trong ca my tnh b hn ch, bn s
chn gii thut duyt th no trong hai gii thut tm kim su v tm kim rng
gii quyt vn ? Gii thch ngn gn s la chn ca bn ?
Tm kim su bng cch o su nhiu ln
Mt tho hip th v cho hai thut ton ny l s dng mt gii hn su cho qu trnh
tm kim su. Gii hn su s buc phi chu tht bi trn mt con ng tm kim khi
ng dn ti su qu mt mc no . iu ny gy ra mt qu trnh qut khng
gian trng thi ging nh tm kim rng ti su . Khi bit chc c mt li gii nm
trong mt phm vi no hoc khi b gii hn v thi gian, nh trong khng gian qu
rng ca c vua chng hn, th bin php hn ch s lng trng thi phi c xem
xt n. Lc tm kim su vi su gii hn c th l thch hp nht. Hnh sau y
trnh by mt tin trnh tm kim su ca bi ton tr 8 , trong gii hn su bng
nm s to ra qu trnh qut ton b khng gian su ny.
52/197
53/197
54/197
55/197
56/197
nhng mo gii trong cc chin lc tm kim khng hnh thc p dng cho nhng
khng gian bi ton c trng nhm thu hp qu trnh tm kim trn cc khng gian ny.
Bi tp chng III
Xt th trng thi sau y, vi mi chin lc tm kim bn di hy lit k vi danh
sch th t cc nt c duyt qua.
57/197
58/197
TM KIM HEURISTIC
M U
M U
George Polya nh ngha heuristic l s nghin cu v cc phng php v cc qui tc
trong vic khm ph v pht minh (Polya 1945). Ngha ny c th xut pht t gc
Hy Lp ca ng t eurisco ngha l ti pht hin. Khi Archimedes nhy ra khi bn
tm v chp ly chic m min bng vng, ng ta la ln Eureka! c ngha Ti
tm thy n!. Trong tm kim khng gian trng thi, heuristic l cc lut dng chn
nhng nhnh no c nhiu kh nng nht dn n mt gii php chp nhn c.
Cc chng trnh gii quyt nhng vn tr tu nhn to s dng heuristic c bn theo
hai dng:
Vn c th khng c gii php chnh xc v nhng iu khng r rng trong
din t vn hoc trong cc d liu c sn. Chn on y khoa l mt v d.
Tp hp cc triu chng cho trc c th do nhiu nguyn nhn gy ra, bc s
c th dng heuristic chn kt qu chn on no thch hp nht v a ra
k hoch iu tr.
Vn c th c gii php chnh xc, nhng chi ph tnh ton tm ra n
khng cho php. Trong nhiu vn (nh c vua chng hn), khng gian trng
thi pht trin rt nhanh v rt rng v s lng cc trng thi c th xy ra tng
theo hm m hoc giai tha cng vi su tm kim. Trong nhng trng hp
ny, cc k thut tm kim th s nh tm kim su hay tm kim rng s khng
tm c gii php trong mt gii hn thi gian. Heuristic s gim bt phc
tp bng cch hng vic tm kim theo con ng c nhiu ha hn nht. Nh
loi b bt cc trng thi khng ha hn v con chu ca chng ra khi vic
xem xt nn thut ton heuristic c th khc phc vic bng n trng thi v
tm ra mt gii php c th chp nhn c.
Ging nh tt c cc lut khm ph v pht minh khc, heuristic c th sai lm. Heuristic
ch l mt phng on cha cc thng tin v bc tip theo s c chn dng trong vic
gii quyt mt vn . N thng da vo kinh nghim hoc trc gic. V cc heuristic
s dng nhng thng tin hn ch nn chng t khi c kh nng on trc chnh xc
cch hnh x ca khng gian trng thi nhng giai on xa hn. Heuristic c th dn
n mt thut ton tm kim ch t c gii php gn ti u hoc hon ton khng tm
c bt k gii php no. y l mt hn ch thuc v bn cht tm kim heuristic.
59/197
60/197
Hnh 4.1 Khng gian trng thi bi ton Tic-tac-toe thu gim bi tnh i xng
Tuy nhin, mt heuristic n gin c th loi b vic tm kim hu nh ton b: heuristic
nc i chc thng nht, ngha l chn v tr t qun c m c nhiu ng chc
thng nht giao nhau. Trong trng hp cc trng thi u c s lng bng nhau, chn
trng thi u tin.
Sau thut ton ny s chn la v chuyn n trng thi c gi tr heuristic cao nht
(xem hnh). Nh trong hnh v, qun X s chn t vo v tr trung tm bn c. Ch
khng ch cc trng thi tng ng khc b loi b m tt c con chu ca chng cng
b loi. Hai phn ba khng gian trng thi ny b loi ngay t nc i u tin.
61/197
63/197
64/197
65/197
68/197
trong cost(n, n+1) l chi ph thc tnh ca ng i t trng thi n n trng thi n+1.
Gi tr heuristic ca trng thi ch l 0, tc h(goal) = 0.
Kh nng cung cp thng tin :
Chng ta c th t cu hi liu c mt heuristic no tt hn nhng ci khc hay
khng? Heuristic ny tt hn heuristic kia theo ngha no ? y l kh nng cung cp
thng tin (informedness) ca mt heuristic.
i vi hai heuristic h1 v h2, nu h1(n) h2(n) ng vi tt c cc trng thi n trong
khng gian tm kim th heuristic h2 c gi l c kh nng cung cp thng tin nhiu
hn so vi h1.
69/197
70/197
c gng ti thiu ha im s ca MAX. Ta gi thit MIN cng dng cng nhng thng
tin nh MAX.
Khi p dng th tc Minimax, chng ta nh du lun phin tng mc trong khng gian
tm kim ph hp vi i th c nc i mc . Trong v d trn, MIN c quyn
i trc, tng nt l c gn gi tr 1 hay 0 ty theo kt qu l thng cuc i vi
MAX hay MIN. Minimax s truyn cc gi tr ny ln cao dn trn th qua cc nt
cha m k tip nhau theo lut sau:
- Nu trng thi cha m l nt MAX, gn cho n gi tr ti a ca cc con chu ca n.
- Nu trng thi cha m l nt MIN, gn cho n gi tr ti thiu ca cc con chu ca n.
Gi tr c gn cho tng trng thi bng cch s ch r gi tr ca trng thi tt nht
m i th ny c th hy vng t c. Cc gi tr ny s c dng la chn cc
nc i c th c. Kt qu ca vic p dng Minimax vo th khng gian trng thi
i vi tr chi Nim c th hin nh hnh trn. V tt c cc nc i u tin c th
xy ra cho MIN s dn n cc nt c gi tr 1 nn i th MAX lun c th bt tr
chi ginh thng li cho mnh bt k nc i u tin ca MIN l nh th no (ng
i thng li ca MAX c cho theo mi tn m).
p dng minimax n su lp c nh
Khi p dng Minimax cho cc tr chi phc tp, him khi c kh nng m rng th
khng gian trng thi n cc nt l. Thay vo khng gian trng thi ny ch c th
c trin khai n mt s mc xc nh ph thuc tim nng v thi gian v b nh
chng hn. Chin lc ny c gi l tnh trc n nc i (n move lookahead). V
gi tr cc nt trong th con ny khng phi l trng thi kt thc ca tr chi nn
chng khng phn nh gi tr thng cuc hay thua cuc. Chng ch c th c gn mt
gi tr ph hp vi mt hm nh gi heuristic no . Gi tr c truyn ngc v nt
gc khng cung cp thng tin thng cuc hay thua cuc m ch l gi tr heuristic ca
trng thi tt nht c th tip cn sau n nc i k t nt xut pht. Vic tnh trc ny
s lm tng hiu qu ca heuristic v n c p dng vo mt phm vi ln hn trong
khng gian trng thi. Minimax s hp nht tt c cc gi tr ca cc nt con chu ca
mt trng thi thnh mt gi tr duy nht cho trng thi .
Trong cc th tr chi c tm kim bng mc hay lp, MAX v MIN lun phin
nhau chn cc nc i. Mi nc i ca mt i th s xc nh mt lp mi trn th.
Cc chng trnh tr chi ni chung u d tnh trc mt su lp c nh (thng
c xc nh bng cc gii hn v khng gian hoc thi gian ca my tnh). Cc trng
thi trn mc c nh gi theo cc heuristic v cc gi tr ny s c truyn ngc
ln bng th tc Minimax, sau thut ton tm kim s dng cc gi tr va nhn c
chn la mt nc trong s cc nc i k tip. Bng cch ti a ha cho cc cha m
71/197
72/197
73/197
gi l ct ta beta ( cut). Cch lm tng t cng c thc hin cho vic ct ta alpha
( cut) i vi cc nt chu ca mt nt MAX.
Hai lut ct ta da trn cc gi tr alpha v beta l:
Qu trnh tm kim c th kt thc bn di mt nt MIN no c gi tr beta
nh hn hoc bng gi tr alpha ca mt nt cha MAX bt k ca n.
Qu trnh tm kim c th kt thc bn di mt nt MAX no c gi tr alpha
ln hn hoc bng gi tr beta ca mt nt cha MIN bt k ca n.
Vic ct ta alpha beta nh vy th hin quan h gia cc nt lp n v cc nt
lp n+2 v do quan h ton b cc cy con bt ngun lp n+1 u c th loi khi
vic xem xt. Ch rng gi tr truyn ngc thu c hon ton ging nh kt qu
Minimax, ng thi tit kim c cc bc tm kim mt cch ng k.
74/197
Dng cc hm lng gi heuristic sau, hy trin khai khng gian trng thi ca bi ton
theo gii thut leo ni n mc 5:
h1 = s lng cc v tr sai khc so vi trng thi goal.
h2 = tng s di ngn nht ca cc v v tr ng (khong cch Manhattan)
Trong cy tm kim di y, mi nt c 2 gi tr i km: gi tr bn tri ca nt (in
nghing) th hin gi tr heuristic ca nt, v gi tr bn phi nt th hin th t nt
c duyt qua. Vi mi chin lc tm kim di y, hy vit danh sch th t cc
nt c duyt, so snh v cho bit ta dng gii thut tm kim no trn cy :
75/197
76/197
77/197
IU KHIN V CI T TM KIM
TRONG KHNG GIAN TRNG THI
TM KIM DA TRN C S QUI
TM KIM DA TRN C S QUI
Tm kim quy
Mt chuyn i trc tip ca thut ton tm kim su thnh dng quy s minh ha
cho s tng ng ca quy v lp li n gin. Thut ton ny s dng cc bin
ton cc closed v open duy tr danh sch cc trng thi:
Function Depthsearch ; % open v closed ton cc
Begin
If open rng then tr li (tht bi);
Trng thi hin hnh := phn t u tin ca open;
If trng thi hin hnh l trng thi ch
then tr li (thnh cng)
Else
begin
Open := open - phn t u tin ca open;
Closed := closed + trng thi hin hnh;
For mi trng thi con ca trng thi hin hnh doIf cha c trong closed hay open %
xy dng ngn xp
then b sung con vo u danh sch open
end;
Tm kim su; % quy
78/197
End;
Tm kim su nh va c trnh by s khng s dng ht sc mnh ca php quy.
N vn cn kh nng n gin ha th tc bng cch s dng chnh php quy (thay g
mt danh sch open) sp xp cc trng thi trong khng gian trng thi. Trong phin
bn ny ca thut ton, mt danh sch closed ton cc s c dng pht hin cc
trng thi lp li, cn danh sch open th tim n trong cc mu tin hot ng ca mi
trng quy.
Function Depthsearch (trng thi hin hnh); % closed ton cc
Begin
If trng thi hin hnh l trng thi ch then
tr li (thnh cng);
For mi trng thi hin hnh c con cha c kim tra do
begin
Con := con cha c kim tra k tip;
If con khng phi l thnh vin ca closed
thenif depthsearch (con) = thnh cng
then tr li (thnh cng);
end;
Tr li (tht bi);
End; % tm kim n cng
Thay v pht sinh tt c cc con ca mt trng thi v a chng vo danh sch open,
thut ton ny pht sinh mi ln mt con v tm kim theo php quy cc nt chu
ca tng con trc khi pht sinh cc anh em ca n. Thut ton ny s gn mt th
t cho cc bc pht sinh trng thi. Trong tm kim theo quy i vi mt trng thi
con, nu c mt con no ca trng thi ny l ch, thut ton quy s tr li thnh
cng v b qua tt c cc trng thi anh em. Ngc li, cc trng thi anh em k tip
c pht sinh. C nh vy thut ton s tm kim ton b th ln lt theo tng
su mt.
79/197
Thut ton quy cho php b qua danh sch open trong sut qu trnh thc hin. C
ch m mt ngn ng lp trnh s dng ci t quy l dng mu tin hot ng
(activation record) cho tng ln gi quy. Qu trnh ln ngc s tc ng khi tt c
cc con chu ca mt trng thi khng phi l ch, lm cho bc quy tht bi.
Vic thc hin quy cho php lp trnh vin thu hp tm nhn ca h vo mt trng
thi duy nht cng vi cc con ca n thay v phi duy tr mt danh sch open gm nhiu
trng thi.
Tm kim trong khng gian trng thi l mt qu trnh quy. tm ng i t trng
thi hin hnh n ch, bn chuyn n mt trng thi con v thc hin php quy.
Nu trng thi con khng dn n ch, bn th ln lt cc trng thi anh em ca
n. Php quy s chia mt bi ton ln v kh (tm kim khp khng gian) thnh cc
bi ton nh v n gin hn (pht sinh cc con ca mt trng thi) v p dng chin
lc quy cho tng bi ton nh . Qu trnh c tip tc nh vy cho n khi pht
hin c ch hoc ht khng gian.
Tm kim hng mu (Pattern directed search)
Trong phn ny chng ta s p dng tm kim quy vo khng gian cc suy din logic,
kt qu s l mt th tc tm kim tng qut dng cho php tnh v t.
Gi s cn phi vit mt thut ton xc nh xem mt biu thc php tnh v t cho
trc c phi l kt qu logic ca mt tp cc khng nh no hay khng. Thut ton
ny phi tm mt trnh t suy din to nn biu thc ch. Thut ton s ngh mt tm
kim hng mc tiu vi cu hi ban u to nn ch v cc modus ponens xc nh
cc chuyn tip gia cc trng thi. Cho trc mt ch, thut ton s dng phng php
ng nht chn cc php ko theo c kt lun ph hp vi ch . Sau khi ng nht
ch vi kt lun ca php ko theo v p dng cc thay th va suy ra c, tin
ca php ko theo s tr thnh mt ch mi gi l ch ph (subgoal). Sau thut
ton s thc hin quy i vi ch ph ny. Nu ch ph ph hp vi mt s kin
trong c s tri thc, cuc tm kim kt thc. Chui suy din dn t ch ban u n cc
s kin cho trc s chng minh ch xut pht l ng.
Phin bn hon chnh ca thut ton tm kim hng mu c th tr li mt tp cc ng
nht tha mn tng ch ph l:
Function pattern_search (current_goal);
Begin
If current_goal closed then return fail
else Thm current_goal vo closed;
80/197
81/197
82/197
83/197
84/197
85/197
86/197
87/197
88/197
Mt h sinh s dng ng c suy din l mt chu trnh nhn dng hnh ng (i snh
gii quyt tranh chp thi hnh lut). Hy cho bit im khc bit c bn ti bc
i snh (match) khi h thng tin hnh suy din tin v suy din li ?
iu khin tm kim thng qua cu trc lut
Cu trc ca cc lut trong mt h sinh bao gm s phn bit gia phn iu kin
(CONDITION) vi phn hnh ng (ACTION) v th t m cc iu kin c th, s
quyt nh cch tm kim trong khng gian.
Trong biu din ca php tnh v t, cc biu thc ch nh ngha cc quan h thc trong
mt lnh vc bi ton ch khng khng nh v th t din dch cc thnh phn ca
chng do c th c mt vi cch biu din khc nhau cho cng mt lut nhng chng
vn tng ng v mt chn tr. Nhng cch vit ny c th khng dn n cng mt
kt qu khi c din dch di dng cc lut sinh v vic ci t ca h sinh phi theo
mt th t trong vic i snh v kch hot cc lut. H sinh th cc lut theo mt th
t xc nh nn ngi lp trnh c th iu khin qu trnh tm kim thng qua cu trc
v th t ca cc lut trong tp lut sinh. Mc d tng ng v mt logic nhng hai
cch thc hin khng nh nhau trong mt qu trnh tm kim.
Cc chuyn gia m ha cc heuristic quan trng theo nhng quy lut chuyn mn ca
h. Th t ca cc tin s m ha nhng thng tin quan trng v trnh t gii bi
ton. Chng hn khi mt k s c kh ni rng Nu ng c khng khi ng c v
n khng sng th kim tra acquy, tc l anh ta ngh mt trnh t c trng cho
cc hnh ng. Thng tin ny s khng th hiu bi pht biu logic tng ng ng
c khi ng c hoc n sng hoc kim tra acquy. Dng ny ca cc lut rt quan
trong trong vic iu khin tm kim, n lm cho h thng thc hin mt cch logic, lm
cho qu trnh theo di vic kch hot cc lut d hiu hn, ...
iu khin chn chin lc gii quyt tranh chp
Mc d cc h sinh (ging nh tt c cc cu trc dng cho nhng h thng da vo kin
thc) cho php cc heuristic c m ha vo trong ni dung kin thc ca bn thn cc
lut, nhng chng cng c nhiu c hi khc iu khin heuristic thng qua cc gii
php gii quyt tranh chp. V d cc chin lc gii quyt tranh chp c h tr bi
OPS5 (Brownston v cng s -1985) gm c:
Chin lc khc x (refraction): Chin lc ny quy nh rng khi mt lut
c kch hot, n khng th c kch hot li trc khi cc phn t trong b
nh lm vic ph hp vi phn iu kin ca n thay i. Chin lc ny gip
ngn nga vng lp.
90/197
91/197
92/197
93/197
94/197
liu cho n quay li vi cch x l khc hay to ra gi thit khc v d liu . Ngoi ra,
nhiu KS khc nhau c th ng thi hot ng trn nhiu phn khc nhau ca li ni.
Tt c cc qu trnh ny u ng b v hng d liu, chng hot ng khi c d liu
vo, tip tc hot ng cho n khi hon thnh xong nhim v v sau gi kt qu i
ri ch nhim v tip theo.
B lp lch trnh l mt trong cc KS, s qun l vic truy cp gia cc KS nu khng
c KS no hot ng, b lp lch trnh s quyt nh nhim v kt thc v ng li.
Khi chng trnh HEARSAY-II c mt c s d liu khong 1000 t, n lm vic hon
ton tt mc d hi chm. Khi c s d liu m rng hn, d liu dng cho cc ngun
tri thc ny s tr nn rt phc tp n mc kh qun l. HEARSAY-III (Balzer v cng
s - 1980, Erman v cng s - 1981) l s tng qut ha phng php m HEARSAY-II
dng. Chiu thi gian ca HEARSAY-II khng cn cn thit na, nhng nhiu KS
ng vi cc mc phn tch th vn gi nguyn. Bng en dng cho HEARSAY-III c
hoch nh tng tc vi mt c s d liu quan h a nng. Thc vy, HEARSAYIII l mt khung chung dng thit k cc h chuyn gia. Mt thay i quan trng
trong HEARSAY-III l chia b lp lch trnh thnh mt cng c iu khin ring cho
bng en.
TNG KT CHNG V:
Chng V trnh by mt s cc thut ton cng nh cc m hnh, kin trc ph bin
dng iu khin v ci t qu trnh tm kim trong khng gian trng thi nh: tm kim
quy, m hnh h sinh, kin trc bng en, cng vi cc bi ton minh ha cho tng
gii thut rt c th. Trong chng VI tip theo, chng ta s tho lun vic gii quyt
vn tri thc chuyn su m in hnh l thit k cc h chuyn gia.
Bi tp chng V
Trc tnh hnh dch cm g gn y, B y t c a ra mt s hng dn v thc phm
an ton (safe) di dng mt tp hp biu thc v t nh sau:
R1. vegetable(X) fruit(X) safe(X)
R2. beef(X) porc(X) lamb(X) meat(X)
R3. meat(X) low_fat(X) low_risk(X)
R4. contains_fat(X,Y) (Y<20%) low_fat(X)
R5. certified(X) low_risk(X) safe(X)
V th AND/OR cho bit thc phm an ton.
95/197
96/197
97/197
98/197
(production system), ng c suy din thc hin chu trnh iu khin nhn dng hnh
ng (recognize-act control cycle). Vic tch bit c s tri thc ra khi ng c suy din
l rt quan trng v nhiu l do:
S tch bit ca tri thc dng gii quyt vn v ng c suy din s to
iu kin cho vic biu din tri thc theo mt cch t nhin hn. V d, cc lut
ifthen gn gi vi cch con ngi m t nhng k thut gii quyt vn
ca h hn so vi mt chng trnh a lun tri thc ny vo phn m my
tnh cp thp.
Bi v c s tri thc c cch ly khi cc cu trc iu khin cp thp ca
chng trnh, cc nh xy dng HCG c th tp trung mt cch trc tip vo
vic nm bt v t chc GQV hn l phi thc hin trn cc chi tit ca vic
ci t vo my tnh.
S phn chia tri thc v iu khin cho php thay i mt phn c s tri thc
m khng to ra cc hiu ng l trn cc phn khc ca chng trnh.
S tch bit ny cng cho php mt phn mm iu khin v giao tip c th
c s dng cho nhiu h thng khc nhau. Mt trnh ct li ca HCG (expert
system shell) c tt c cc thnh phn ca hnh 61, tr phn c s tri thc v d
liu ca tnh hung c th. Cc nh lp trnh c th s dng trnh ct li rng
ca HCG v to ra mt c s tri thc mi thch hp vi ng dng ca h. Cc
ng chm chm trong hnh 6_1 biu th cc module ca trnh ct li.
Nh tho lun trong chng 5 v h sinh, s module ha ny cho php
chng ta th nghim nhiu ch iu khin khc nhau trn cng mt c s
lut.
Mt h con gii thch (explanation subsystem) ch php chng trnh gii thch qu trnh
suy lun ca n cho ngi dng. Cc gii thch ny bao gm cc lp lun bin minh cho
cc kt lun ca h thng (tr li cho cu hi how), gii thch v sao h thng cn d liu
(tr li cho cu hi why),
Nhiu HCG cn bao gm mt trnh son tho c s tri thc (knowledge-base editor).
Trnh son tho ny gip cc nh lp trnh xc nh v hiu chnh li trong qu trnh lm
vic ca chng trnh, thng l bng cch truy xut nhng thng tin cung cp bi h
con gii thch. Chng cng c th h tr cho vic b sung tri thc mi, gip duy tr c
php lut chnh xc, v thc hin cc kim tra tnh nht qun trn c s tri thc cp
nht.
Vic s dng trnh ct li HCG c th gip ta gim ng k thi gian thit k v ci
t chng trnh. V d, HCG MYCIN dng chn on bnh vim mng no xng
sng v nhim trng mu c pht trin trong khong 20 nm-ngi (person-year).
EMYCIN (Empty MYCIN) l mt trnh ct li ca MYCIN c to ra bng cch loi
b tri thc chuyn ngnh khi chng trnh MYCIN. S dng EMYCIN, cc k s tri
thc ci t PUFF, mt chng trnh phn tch cc vn v phi cho cc bnh nhn,
100/197
101/197
chng vn thiu kh nng tinh t v linh hot ca con ngi. Cc h chuyn gia
ch thch hp vi cc vn m con ngi c th gii quyt thng qua s suy
lun trn cc k hiu.
Phm vi xc nh vn c cu trc tt v khng i hi s suy lun
theo l thng tnh (commonsense reasoning). Mc d cc h chuyn gia
c xy dng trong nhiu lnh vc i hi tri thc k thut chuyn mn ha,
nhiu s suy lun theo l thng ca con ngi vn nm ngoi kh nng hin
ti ca chng. Cc lnh vc mang tnh k thut cao c u im l c hiu
bit v hnh thc ha k lng: cc thut ng c nh ngha y v cc
ch c sn nhng m hnh khi nim r rng v c th.
Vn c th khng gii quyt c bng cch s dng cc phng php
tnh ton truyn thng. Khng nn s dng cng ngh HCG pht minh li
chic bnh xe (reinvent the wheel). Nu mt bi ton c th gii quyt mt
cch tha ng bng nhng k thut truyn thng hn nh cc phng php s,
thng k, th chng khng phi l mt c ng vin cho vic thit k HCG.
C s hp tc v hiu nhau gia cc chuyn gia. Tri thc s dng bi cc
chuyn gia him khi tm thy trong cc sch gio khoa m ch c c nh
kinh nghim v s nh gi ca con ngi khi lm vic trong lnh vc . iu
quan trng l cc chuyn gia sn sng v c kh nng chia s tri thc. Cc
chuyn gia c th s khng hp tc khi h cm thy b e da bi h thng, s
rng h thng c th thay th h, hoc ngha rng n khng th thnh cng,
ch lng ph thi gian ca h, khi h s khng b ra thi gian v n lc cn
thit.Mt iu quan trng khc l ban qun l phi h tr d n v chi php cc
chuyn gia s dng thi gian lm vic chnh thc ca h cng tc vi cc k
s tri thc.
Vn cn gii quyt phi c kch thc v quy m ng mc. Vn
khng c vt qu kh nng ca cng ngh hin ti. V d, mt chng trnh
c gng nm bt mi hiu bit chuyn mn ca mt bc s y khoa s khng kh
thi trong khi mt chng trnh c vn cho cc bc s trong vic s dng mt
phn no ca thit b chn on s thch hp hn.
103/197
104/197
105/197
M hnh khi nim v vai tr ca chng trong vic thu thp tri thc
Trong HCG, tri thc ng vai tr quyt nh cho s thnh cng cng nh hiu qu gii
quyt vn ca HCG. Tri thc ny c c t qu trnh thu thp tri thc ca cc
chuyn gia, tri thc ny thng m h, khng chnh xc, v ch c pht biu di dng
theo tng b phn. Ngi k s tri thc c nhim v dch nhng hiu bit khng hnh
thc ny sang mt ngn ng hnh thc thch hp cho my tnh (xem hnh 6_3). y l
mt nhim v kh khn, tuy nhin, kh khn trc tin vn l vic tch ly tri thc do
nhiu nguyn nhn:
Cc k nng ca con ngi c c thng thng qua thc nghim. Sau nhiu
nm thc hnh, nhng k nng ny tch hp cht ch vi nhau v hot ng
mt cp v thc cao. V vy, s rt kh khn cho cc chuyn gia khi phi
m t chnh xc nhng g h lm trong qu trnh gii quyt vn .
Tri thc ca con ngi thng nm dng l bit lm th no (how) i
ph vi tnh hung hn l bit cn phi khc ha trong c mt cch l tr xem
tnh hung y l ci g (what). Mt v d d thy v c im ny ngi biu
din xe p mt bnh: trong thc t, mt ngi biu din thnh cng khng th
cng lc gii nhiu phng trnh sai phn nhm gi th cn bng; m thc ra
anh ta ch phi hp c tnh trc gic nhng cm gic v trng lc, xung lc
v qun tnh to thnh mt th tc iu khin thch hp.
Tri thc ca con ngi khng cn c theo s tht, khng khch quan, v hiu
bit ca con ngi th hin mt m hnh ca c nhn hay cng ng v th
gii. Nhng m hnh b nh hng bi nhng tp qun, nhng qu trnh x
hi, v nhng qu trnh tim n khc
Tri thc lun lun thay i. iu khng ch do cc chuyn gia tip nhn
thm nhng tri thc mi, m cn do tri thc ang tn ti c th tr thnh mc
tiu ca nhng ci cch trit .
H qu l, cng ngh tri thc l mt qu trnh kh khn v cn c xem xt khi ko
di chu trnh sng ca bt k HCG no. n gin ha nhim v ny, ngi ta ci
t mt m hnh khi nim (conceptual model) nm gia hiu bit chuyn mn ca con
ngi vi chng trnh nh trong hnh 6_3. M hnh khi nim ny th hin nhn thc
ca ngi k s tri thc v lnh vc , n c th bao gm cc t in d liu, cc biu
din ha ca khng gian trng thi v nhng li bnh i km u c th l mt phn
ca m hnh ny.
M hnh khi nim khng c tnh hnh thc hoc c th thi hnh trc tip trn my tnh.
N ch l mt cu trc thit k trung gian, mt m hnh mu c th bt u a ra
cc rng buc v m ha cc k nng ca con ngi. Nu nh k s tri thc s dng
m hnh php tnh mnh , th n c th bt u nh mt tp hp cc mng aon gin
biu din nhng trng thi suy lun ca ngi chuyn gia thng qua cc tnh hung gii
106/197
107/197
108/197
Trong ch iu khin hng t mc tiu, u tin mc tiu cao nht l trc trc l
do X s c a vo b nh lm vic nh hnh 6_4:
109/197
Kh nng gii thch v tnh trong sut ca suy lun hng t mc tiu
thy c kh nng gii thch v tnh trong sut ca suy lun hng t mc tiu, ta
gi nh phin chn on ang giai on ca hnh 6_6. on hi thoi sau y c
bt u bng vic my tnh yu cu ngi dng cho bit v cc mc tiu con hin c
trong b nh lm vic (tr li ca ngi dng c gch di):
- cn xng trong bnh cha nhin liu? yes
- cn xng trong b ch ha kh? yes
- ng c khi ng c khng? why
n y, ngi dng nh vo cu hi why, ngha l mun hi, ti sao anh cn bit ng
c c khi ng c hay khng? Khi h thng tr li
xc nh c rng:
1. ng c nhn c xng,
V vy nu
2. ng c khi ng c ,
Th c th kt lun: trc trc l do bugi
Gi s ngi dng tip tc hi:
ng c nhn c xng nh th no?
Khi , h thng s tr li:
iu ny c t lut 4
IF cn xng trong bnh cha nhin liu AND cn xng trong b ch ha kh
THEN ng c nhn c xng
Ngi dng cho bit: cn xng trong bnh cha nhin liu
Ngi dng cho bit: cn xng trong b ch ha kh
Mt ln na, kin trc h sinh cho chng ta mt c s thit yu c nhng gii thch
ny. Mi chu trnh ca vng lp iu khin s chn v t chy mt lut khc. Chng
111/197
trnh c th dng li sau mi chu trnh v cho php ngi dng kim tra. V mi lut
biu din mt b tri thc y , nn lut hin ti cho ta mt ng cnh gii thch.
Ngoi ra, tnh module ca mi lut cng to iu kin cho vic thm hay sa i mt
lut c thc hin mt cch d dng m khng h nh hng n cc lut khc.
H chuyn gia R1/XCON
HCG R1 hay XCON c a ra vo nm 1982 l mt trong nhng HCG thng mi
thnh cng u tin. Nh gii thiu trong cc phn trn, ban u chng trnh c
thit k ch nh cu hnh cho cc my tnh VAX 780; sau n c m rng x
l lun cho cc h my VAX v h my PDP-11. u vo ca h thng l n t hng
ca khch hng v sau p dng cc lut sinh ra mt cu hnh hon chnh, thng
nht cng vi cc s biu din mi quan h v khng gian v logic ca cc b phn
trong my (McDermott 1981).
Kin trc ca HCG XCON c m t nh hnh 6_8.
& there are no unassigned dual port disk drives & the number of devices that each
Massbus should support is known
& there is a Massbus that has been assigned at least one disk drive and that should
support additional disk drives
& the type of cable needed to connect the disk drive to the previous device is known
THEN assign the disk drive to the Massbus
Trong lut trn, iu kin u tin (c in nghing) l iu kin kim tra xem tnh
hung mi nht hin ti (most current active context) c phi l ang phn phi cc thit
b Massbus hay khng? Nu ng th ng c suy din mi kim tra cc iu kin k
tip, nu sai th b qua lut ny. c th bit c tnh hung hin ti l g, h thng
s truy cp vo b nh lm vic, ni c lu tr cc k hiu v tnh hung hin ti. Chnh
nh cu trc lut c bit ny m mc d c s lut c n 10000 lut nhng h thng
thc hin qu trnh i snh a ra cc lut kh thi ti mt thi im l rt nhanh. Vi
tnh cht ny, c th ni cng vic to cu hnh ca R1/XCON c xem nh l mt
h thng phn chia thnh cc cng vic nh hn vi s ph thuc thi gian (temporal
dependency) rt mnh, cng vic ny phi thc hin trc cng vic kia.
Ngoi k hiu tnh hung, b nh lm vic ca h thng cn cha cc thng tin nh k
hiu ca cc thnh phn ang c, k hiu cc cu hnh ang thc hin d dang, cha
hon chnh. V cc thnh phn ca my thng c c trng bi nhiu thng s k
thut, nn b nh lm vic ch cha k hiu ca n, cn thng tin v cc thng s ny
s c lu trong mt c s d liu.
ng c suy din ca XCON c pht trin bng OPS5, s dng tip cn tm kim
hng t d liu, hay suy lun tin. Kt qu ca h thng c th ni l tng ng
hoc c khi tt hn gii php ca cc chuyn gia con ngi. V tc , th HCG cho ra
gii php nhanh gp mi ln chuyn gia, v tit kim c cho cng ty DEC hng
nm khong 25 triu la.
Kt lun v HCG da trn lut
u im ca HCG da trn lut:
Kh nng s dng trc tip cc tri thc thc nghim ca cc chuyn gia.
Tnh module ca lut lm cho vic xy dng v bo tr lut d dng.
C th thc hin tt trong cc lnh vc hn hp.
C tin ch gii thch tt.
Cc lut nh x mt cch t nhin vo khng gian tm kim trng thi.
D dng theo di mt chui cc lut v sa li.
113/197
S tch bit gia tri thc v iu khin gip n gin ha qu trnh pht trin
HCG.
Khuyt im ca HCG da trn lut:
Cc lut t c t cc chuyn gia mang tnh heuristic rt cao. Chng hn nh
trong lnh vc y hc, lut If st-cao Then b-nhim-trng l s kt hp trc
tip cc triu chng quan st c v cc chn on, m khng th hin s hiu
bit l thuyt su hn v lnh vc chuyn ngnh (nh c ch phn ng ca c
th chng li vi trng chng hn), hoc lut If st-cao Then cho-ungAspirin cng khng th hin tri thc v gii quyt vn tc l qu trnh cha
bnh nh th no.
Cc lut heuristic d v, khng th x l cc trng hp ngoi d kin. V
cc lut c to ra t kinh nghim ca cc chuyn gia trn nhng tnh hung
bit, nn khi gp phi mt tnh hung mi khng ng vi cc kinh nghim
, th cc lut ny khng gii quyt c.
C kh nng gii thch ch khng chng minh. HCG da trn lut ch c th
gii thch rng kt lun ny l do suy lun t cc lut nh th no, ch khng
chng minh c kt lun l ng.
Cc tri thc thng rt ph thuc vo cng vic. Qu trnh thu thp tri thc rt
phc tp v kh khn, tuy nhin, tri thc c c khng th s dng li cho
mt cng vic khc.
Kh bo tr cc c s lut ln.
114/197
115/197
117/197
118/197
Tm tt
Ni dung chnh ca chng ny bao gm:
H chuyn gia l mt h thng s dng cc tri thc thu thp c t kinh
nghim ca cc chuyn gia gii quyt cc vn mc chuyn gia.
Khng phi vn no cn gii quyt cng ph hp vi gii php h chuyn
gia.
Mt HCG c pht trin theo phng php lp trnh thm d.
Vic thu thp tri thc t chuyn gia l mt vic lm kh khn v cn c s hp
tc cht ch gia k s tri thc v cc chuyn gia.
M hnh khi nim l mt cng c h tr cho qu trnh thu thp tri thc.
119/197
120/197
121/197
122/197
tnh P(d | s) theo cng thc trn th ta phi thc hin cc cuc iu tra thng k trn
mt phm vi cng ng dn c rng ln mi cho ta c mt xc sut chnh xc. Bayes
a ra mt cng thc tnh khc cho php ta tnh c P(d | s) t nhng kt qu thng k
c trc hoc nhng kt qu thng k d t c hn.
Cng thc Bayes
Ta k hiu P(h | e) l xc sut khng nh gi thuyt h ng cho trc bng chng e.
Cng thc Bayes c pht biu nh sau:
123/197
Cu hi :
Gi s ta c cc thng tin sau:
75% trng hp bnh nhn mc bnh quai b u b cm
C hi mt ngi b bnh quai b l 1/15000
C hi mt ngi b cm l 1/1000
Hy xc nh xc sut iu kin ca mt bnh nhn mc bnh quai b bit rng ngi
ny khng b cm.
*Cng thc Bayes tng qut:
Trong thc t c nhiu gi thuyt cnh tranh nhau, v vy cng thc Bayes tng qut
nht l:
124/197
P(e | hi) l xc sut quan st c e khi hi ng. Thng thng, tt c cc P(e | hk) phi
c lp nhau.
n l s gi thuyt c kh nng
Ly mt v d, gi s chng ta mun kho st bng chng a cht ti mt a im no
xem n c thch hp cho vic tm kim loi ng hay khng. Chng ta cn phi
bit trc xc sut tm thy tng loi trong tp hp cc khong sn (chnh l cc P(hk))
v xc sut ca cho s hin din ca mt bng chng no khi tng khong sn c th
c tm thy (chnh l cc P(e | hk)). Khi , chng ta c th s dng nh l Bayes
xc nh kh nng thc s ng c , sau khi thu thp c cc bng chng ti a
im . Phng php ny c s dng bi PROSPECTOR, mt h chuyn gia c
xy dng ti i hc Standford v t chc SRI. H chuyn gia ny c dng trong thm
d khong sn v tm ra nhiu m khong sn c gi tr ln mt s ni.
Ti sao s dng lut Bayes
im quan trng ca l thuyt Bayes l cc con s v phi ca cng thc d dng xc
nh, t nht l khi so snh vi v tri. Nh trong v d trn, do s lng nh hn, nn
vic xc nh s bnh nhn b cm km theo triu chng st d hn l xc nh s ngi
c triu chng st b cm.
P (st | cm) chnh l tri thc v nguyn nhn (knowledge of causes), tc l xc sut
hu nghim v phi, th d dng c c hn l tri thc v chn on (diagnostic
knowledge), P(cm | st), tc l xc sut hu nghim v phi. V vy, ta ni lut Bayes
cho php chng ta s dng tri thc v nguyn nhn suy ra tri thc v chn on.
i s h s chc chn Stanford
Mt s n h chuyn gia c gng ci bin nhng k thut Bayes chng thch
nghi vi nhng nhu cu gii quyt vn ca h. Mt tip cn quan trng trong s
nhng ci tin l i s h s chc chn c s dng ti i hc Stanford trong
qu trnh pht trin chng trnh MYCIN.
Khi suy lun vi tri thc heuristic, cc chuyn gia c th a ra cc c lng nim tin
hu ch v cc kt lun. H c lng cc kt lun bng cc thut ng nh c nhiu
kh nng, khng chc, hu nh chc chn hay c th. Nhng c lng ny r
rng l khng da trn s phn tch cc xc sut mt cch cn thn. Thay vo , t
chng l nhng heuristic c ly ra t kinh nghim trong qu trnh suy lun v lnh
vc ca vn . V vy, s rt hu ch nu ta c th lng ha cc c lng nim tin
ny a chng vo qu trnh suy lun.
125/197
126/197
suy lun vi thng tin khng chc chn nh vy (vd: 0.2). Ngha l nu d kin
no c CF nh hn gii hn, ta s khng s dng trong qu trnh suy lun.
H s chc chn dnh cho lut:
CFr(rule) [-1,1] : th hin s tin tng ca cc chuyn gia vo tin cy ca lut.
Cc quy tc tnh ton trn CF
Quy tc kt hp cc CFf ca cc iu kin:
Thng thng, mt lut thng c tin (v tri) to thnh t nhng kt ni and/or ca
nhiu iu kin. Khi mt lut sinh c s dng, cc CF lin kt vi mi iu kin ca
tin s c kt hp vi nhau to ra mt o chc chn cho ton b tin (ton
b v tri ca lut) theo cng thc sau:
CF ( K 1 And K 2 ) = Min[CF(K 1 ), CF(K 2 )]
CF (K1 Or K2) = Max[CF(K1), CF(K2)]
Th d 7.2: CF(bnh nhn b st) = 0.9
CF(bnh nhn b hc hi) = 0.6
=> CF(bnh nhn b st And bnh nhn b hc hi) = 0.6
=> CF(bnh nhn b st Or bnh nhn b hc hi) = 0.9
Quy tc tnh CF cho d kin suy ra t lut:
Khi h thng s dng cc lut khng chc chn (ngha l i km theo mt h s CF)
suy ra kt lun, th cc h s CF ca tin cng s c truyn t tin sang kt lun
thng qua lut theo quy tc sau:
CF f (KL) = CF r (lut) * CF f (K)
Th d 7.3: CF(bnh nhn b st) = 0.8
CF(If bnh nhn b st Then bnh nhn b cm) = 0.5
=> CF(bnh nhn b cm) = 0.4
Quy tc kt hp nhiu CF ca cc kt lun t nhiu lut
127/197
128/197
129/197
S dng MINI-MYCIN chn on tnh trng chn ca Minh, bit rng: chn ca
Minh ang b au (1.0). Khi ti kim tra n, thy n sng ty (0.6) and hi (0.1). Ti
khng c nhit k nhng ti ngh anh ta c b st (0.4). Ti bit Minh l mt vn ng
vin marathon, cc khp ca anh ta thng xuyn lm vic qu ti (1.0). Minh c th di
chuyn chn ca anh y.
130/197
131/197
132/197
133/197
134/197
135/197
Tnh cht:
Hai tp m bng nhau: A = B nu x X, mA (x) = mB (x)
Tp con: A B nu x X, mA (x) mB (x)
Mt phn t c th thuc v nhiu hn mt tp m. Nh trong v d 2 (hnh
7.4), mt ngi n ng cao 510 thuc v c hai tp trung bnh v cao.
Tng cc gi tr m ca mt phn t khc 1:
Thp(x) + Trungbnh(x) + Cao(x) 1
T hm thnh vin cho trc, ta c th suy ra c mc mt thnh vin
thuc v mt tp hp, hay c th xc nh c gi tr m ca n i vi mt
tp m.
Th d 7.9: Mt hm thnh vin cho tp m th hin mt ngi l Tr, Trung nin
v Gi.
136/197
1. Tm 23 tui
2. Cm 35 tui
Ta gi cc con s 0.8, 0.2, 1.0 l cc gi tr m (fuzzy values). Vy t cc gi tr chnh
xc hay gi tr gin (s tui: 28, 35, 23), ta suy ra cc gi tr m tng ng. Thao
tc ny gi l m ha (fuzzification) cc gi tr gin.
Cc ton t logic trn tp m:
Logic m khng quan tm n cch thc cc tp m c to ra nh th no, m quan
tm n cc lut h tr cho vic suy lun trn cc tp m ny. Phn ny s trnh by cc
php ton thao tc trn cc tp m, l php b (complement) php hp (union), php
giao (intersection).
Php hp hay ton t OR:
A?B
137/197
Th d 7.11 :
Tre(An) = 0.8 v Trung nin(An) = 0.3
=> Tre Trung Nin(An) = min( 0.8, 0.3) = 0.3
Php b hay ton t NOT:
A
139/197
Nhn xt: Logic m khng tun theo cc lut v tnh b ca logic truyn thng: M?A
A(x) ? 1 v M?A A(x) ? 0
Th d 7.13: M?A A(x) = max (0.8, 0.2) = 0.8
M?A A(x) = min( 0.8, 0.2) = 0.2
Lut m
Mt lut m l mt biu thc if- then c pht biu dng ngn ng t nhin th hin
s ph thuc nhn qu gia cc bin.
Th d 7.14:ifnhit l lnh v gi du l rthensi mnhiu.
Trong : - nhit , gi du v si m l cc bin
- lnh, r, nhiu l cc gi tr hay chnh l cc tp m.
Hoc: if mt ngi c chiu cao l cao v c bp l lc lngthenchi bng r hay.
Cc bin y s l: chiu cao, c bp, chi bng r
Cc gi tr hay tp m l: cao, lc lng, hay.
Th tc ra quyt nh m: (fuzzy decision making procedure)
h thng m c th suy lun bng cc lut m v a ra kt lun t cc s liu chnh
xc u vo, h thng thc hin 3 bc:
140/197
Kt hp cc gi tr m ny li ta c vng c t mu sau y:
Kt qu c gi l sai dng tnh khi xt nghim cho kt qu dng tnh trong khi
ngi thc s khng b nhim HIV
142/197
S dng cc d liu sau: John cm thy kh chu (0.1). C nhng chm trn khp
ngi (0.8). Ti khng c nhit k nhng ti ngh anh ta b st (0.5). Ti bit John va
i du lch nc ngoi v (1.0). Mt anh ta c v vng (0.4).
Hy cho bit cc pht biu sau y thuc loi khng chc chn, m, c hai hay khng
c loi no:
143/197
CC CH NNG CAO
Gii thiu
GII THIU:
Nh gii thiu trong chng I, suy lun t ng c th xem l nhnh nghin cu lu
i nht ca AI, bt ngun t Logic Theorist v General Problem Solver ca Newell v
Simon.
Sc hp dn ca suy lun t ng nm trong tnh cht ch v tng qut ca logic. Bi
v logic l mt h thng hnh thc, nn ta c th t ng ha n. Rt nhiu vn khc
nhau c th gii quyt c bng cch biu din cc m t vn v cc thng tin lin
quan dng cc tin lun l v xem bi ton nh l cc nh l cn chng minh.
N lc ca cc nh khoa hc trong lnh vc ny l t ng ha qu trnh chng minh cc
nh l da vo cc tin c s. Mc d cho n nay vn cha t c mc tiu ban
u, nhng nhnh nghin cu ny to ra nhiu kt qu rt quan trng trong vic hnh
thc ha cc gii thut tm kim v pht trin cc ngn ng biu din hnh thc nh i
s quan h m ta hc chng II.
Trong chng ny ta s tip tc kho st mt trong nhng thnh qu ca lnh vc ny,
l phng php chng minh Hp Gii (resolution). Mt ng dng quan trng ca
hp gii l lm nn tng cho trnh thng dch ca ngn ng PROLOG ang c s
dng hin nay.
Hp gii l mt k thut chng minh nh l c biu din bng i s mnh hay
i s v t. Hp gii c pht trin vo gia thp nin 60 do Robinson xng. Hp
gii s dng phn chng chng minh mt vn . Hay ni cch khc, chng minh
mt cu (ngha l chng minh cu ny ng), hp gii s ch ra rng ph nh ca cu s
to ra mt mu thun vi cc cu bit. Tip cn ny tri ngc vi k thut m chng
ta s dng chng minh chng II, chng III, tc l s dng php dn xut
chng minh.
Trc khi i vo phng php chng minh hp gii, chng ta s xem mt v d s dng
Logic V T biu din tri thc v s dng php dn xut chng II chng minh.
Th d 8.1: Xt v d vi tp hp cc cu nh sau:
Marcus was a man.
Marcus was a Pompeian.
144/197
145/197
146/197
147/197
148/197
149/197
HC MY (MACHINE LEARNING)
Gii thiu
GII THIU:
Khi c hi v nhng k nng thng minh no l c bn nht ng thi kh t ng
ha nht ca con ngi ngoi cc hot ng sng to ngh thut, hnh ng ra quyt
nh mang tnh o c, trch nhim x hi th ngi ta thng cp n vn ngn
ng v hc. Tri qua nhiu nm, hai lnh vc ny vn l mc tiu, thch thc ca khoa
hc TTNT.
Tm quan trng ca vic hc th khng cn phi tranh ci, v kh nng hc chnh l mt
trong nhng thnh t quan trng ca hnh vi thng minh. Mc d tip cn h chuyn gia
pht trin c nhiu nm, song s lng cc h chuyn vn cn hn ch. Mt trong
nhng nguyn nhn ch yu l do qu trnh tch ly tri thc phc tp, chi ph pht trin
cc h chuyn gia rt cao, nhng chng khng c kh nng hc, kh nng t thch nghi
khi mi trng thay i. Cc chin lc gii quyt vn ca chng cng nhc v khi
c nhu cu thay i, th vic sa i mt lng ln m chng trnh l rt kh khn.
Mt gii php hin nhin l cc chng trnh t hc ly cch gii quyt vn t kinh
nghim, t s ging nhau, t cc v d hay t nhng ch dn, li khuyn,...
Mc d hc vn cn l mt vn kh, nhng s thnh cng ca mt s chng trnh
hc my thuyt phc rng c th tn ti mt tp hp cc nguyn tc hc tng qut cho
php xy dng nn cc chng trnh c kh nng hc trong nhiu lnh vc thc t.
Chng ny s gii thiu s lc v lnh vc nghin cu ny, ng thi i vo chi tit
mt s gii thut hc quan trng.
nh ngha hc
Theo Herbert Simon: Hc c nh ngha nh l bt c s thay i no trong mt h
thng cho php n tin hnh tt hn trong ln th hai khi lp li cng mt nhim v
hoc vi mt nhim v khc rt ra t cng mt qun th cc nhim v
nh ngha ny mc d ngn nhng a ra nhiu vn lin quan n vic pht trin
mt chng trnh c kh nng hc. Hc lin quan n vic khi qut ha t kinh nghim:
hiu qu thc hin ca chng trnh khng ch ci thin vi vic lp li cng mt nhim
v m cn vi cc nhim v tng t. V nhng lnh vc ng ch thng c khuynh
hng l to ln, nn cc chng trnh hc CTH (learner) ch c th kho st mt phn
nh trong ton b cc v d c th; t kinh nghim hn ch ny, CTH vn phi khi qut
150/197
151/197
152/197
Bng 9.1 - Tp d liu rn luyn cho khi nim C i chi tennis khng?
Tp d liu ny bao gm 14 v d. Mi v d biu din cho tnh trng thi tit gm
cc thuc tnh quang cnh, nhit , m v gi; v u c mt thuc tnh phn loi
chi Tennis (c, khng). Khng ngha l khng i chi tennis ng vi thi tit ,
C ngha l ngc li. Gi tr phn loi y ch c hai loi (c, khng), hay cn ta
ni phn loi ca tp v d ca khi nim ny thnh hai lp (classes). Thuc tnh Chi
tennis cn c gi l thuc tnh ch (target attribute).
Mi thuc tnh u c mt tp cc gi tr hu hn. Thuc tnh quang cnh c ba gi tr
(m u, ma, nng), nhit c ba gi tr (nng, mt, m p), m c hai gi tr (cao,
TB) v gi c hai gi tr (mnh, nh). Cc gi tr ny chnh l k hiu (symbol) dng
biu din bi ton.
T tp d liu rn luyn ny, gii thut ID3 s hc mt cy quyt nh c kh nng phn
loi ng n cc v d trong tp ny, ng thi hy vng trong tng lai, n cng s
phn loi ng cc v d khng nm trong tp ny. Mt cy quyt nh v d m gii
thut ID3 c th quy np c l:
153/197
154/197
155/197
156/197
157/197
Cho trc:
Tp S l tp d liu rn luyn, trong thuc tnh phn loi c hai gi tr, gi
s l m (-) v dng (+)
p+ l phn cc v d dng trong tp S.
p_ l phn cc v d m trong tp S.
Khi , entropy o pha trn ca tp S theo cng thc sau:
Mt cch tng qut hn, nu cc v d ca tp S thuc nhiu hn hai loi, gi s l c c
gi tr phn loi th cng thc entropy tng qut l:
Entropy(S) = ci = 1 pilog2pi
Sv
S
Entropy(Sv)
160/197
T cch nhn ID3 nh l mt gii thut tm kim trong khng gian cc gi thuyt, ta c
mt s nhn xt nh sau:
Khng gian gi thuyt cc cy quyt nh ca ID3 l mt khng gian y
cc cy quyt nh trn cc thuc tnh cho trong tp rn luyn. iu ny c
ngha l khng gian m ID3 tm kim chc chn c cha cy quyt nh cn
tm.
Trong khi tm kim, ID3 ch duy tr mt gi thuyt hin ti. V vy, gii thut
ny khng c kh nng biu din c tt c cc cy quyt nh khc nhau c
kh nng phn loi ng d liu hin c.
Gii thut thun ID3 khng c kh nng quay lui trong khi tm kim. V vy, n
c th gp phi nhng hn ch ging nh gii thut leo ni, l hi t v cc
tiu a phng.
V ID3 s dng tt c cc v d mi bc a ra cc quyt nh da trn
thng k, nn kt qu tm kim ca ID3 rt t b nh hng bi mt vi d liu
sai (hay d liu nhiu).
Trong qu trnh tm kim, gii thut ID3 c xu hng chn cy quyt nh ngn
hn l nhng cy quyt nh di. y l tnh cht thin lch quy np ca ID3.
nh gi hiu sut ca cy quyt nh:
Mt cy quyt nh sinh ra bi ID3 c nh gi l tt nu nh cy ny c kh nng
phn loi ng c cc trng hp hay v d s gp trong tng lai, hay c th hn l
c kh nng phn loi ng cc v d khng nm trong tp d liu rn luyn.
nh gi hiu sut ca mt cy quyt nh ngi ta thng s dng mt tp v d
tch ri, tp ny khc vi tp d liu rn luyn, nh gi kh nng phn loi ca cy
161/197
162/197
Tuy nhin, khc vi mt s gii thut khc cng thuc tip cn ny, ID3 s dng cc v
d rn luyn dng xc sut nn n c u im l t b nh hng bi mt vi d liu
nhiu. V vy, tp d liu rn luyn y c th cha li hoc c th thiu mt vi gi
tr mt s thuc tnh no . Mt gii php thng c p dng i vi cc d liu
b thiu l s dng lut a s, chng trnh tin x l d liu s in vo cc v tr cn
trng gi tr c tn s xut hin cao nht ca thuc tnh .
Bn cnh cc vn c bn c trnh by trong phn ny, ID3 cn c tho lun
nhiu vn lin quan nh lm sao trnh cho cy quyt nh khng b nh hng
qu nhiu (overfitting) vo d liu rn luyn, n c th tng qut hn, phn loi ng
c cho cc trng hp cha gp. C nhiu gii php c a ra nh ct ta li
cy quyt nh sau khi hc, hoc ct ta cc lut sau khi chuyn cy v dng lut. Mt
vn khc na l nu nh mt vi thuc tnh no c gi tr lin tc th sao. Gii
quyt cc vn ny dn n vic sinh ra nhiu th h sau ca ID3, mt gii thut ni
bt trong s l C4.5 (Quinlan 1996). Ngoi ra, mt s k thut c to ra thao tc
trn d liu nhm to ra cc cy quyt nh khc nhau trn cng tp d liu rn luyn
cho nh k thut bagging and boosting.
163/197
164/197
165/197
Mt mc kch hot (activation level) hay hm kch hot wixi. Mc kch hot
ca mt neuron c xc nh bi sc mnh tch ly t cc tn hiu u vo
ca n ni m mi tn hiu u vo c t l li bng trng s kt ni wi
u vo . V vy, mc kch hat c tnh ton bng cch ly tng cc gi tr
u vo sau khi c t l ha, wixi.
Mt hm ngng (threshold function), f. Hm ny tnh kt qu u ra ca
neuron bng cch xc nh xem mc kch hot nm di hay trn mt gi tr
ngng l t hay nhiu. Hm ngng ny c khuynh hng to ra trng thi tt/
m ca cc neuron.
Cc c trng ca mt mng Neuron
Ngoi cc tnh cht ca mt neuron n l, mt mng neuron cn c c trng bi
cc tnh cht ton cc nh sau:
- Hnh thi mng (network topology): l m hnh hay mu kt ni gia cc neuron n
l.
166/197
167/197
168/197
169/197
Hnh 9.11- Mng perceptron cho v d ca bng 9.3.Tn hiu u vo: 2 tham s x1 v
x2, cng vi mt u vo thin lch (bias) lun c gi tr 1.
Mc kch hot:
170/197
171/197
t l thi im
Trong trng hp ny: c = 0.2, d2 = -1, v f(net)2 = 1
p dng lut hc trn, ta c:
By gi chng ta xt v d th 3:
f(net)3 = f(-3.01 * 2.5 -2.06 * 2.1 1.0 *1 ) = f(-12.84) = -1
Trong khi gi tr mong i ca v d ny l 1, nn cc trng s tip tc c iu chnh
C tip tc nh th, sau 10 ln lp, ng phn cch tuyn tnh nh trong hnh 9.10
xut hin. Sau khi lp li vic hun luyn perceptron trn tp d liu cho, khong
500 ln lp tng cng, vect trng s hi t v gi tr [-1.3, -1.1, 10.9]. V y chnh l
cc h s ca phng trnh ng phn cch tuyn tnh trong hnh 9.10:
-1.3 * x1 1.1 * x2 + 10.9 = 0.
Gii hn ca perceptron tnh tch ri tuyn tnh ca bi ton
Ban u, mng perceptron c cho n mt cch nhit tnh. Tuy nhin, Nils Nilsson
(1965) v nhng ngi khc phn tch nhng gii hn ca m hnh perceptron. H
chng minh rng perceptron khng th gii quyt mt lp cc bi ton kh, c th l cc
bi ton m cc im d liu khng th tch ri tuyn tnh. Mt v d cho bi ton phn
loi khng tuyn tnh l php ton ex-or. Ex-or c bng chn l nh sau:
172/197
173/197
174/197
175/197
Cc neuron trong mt mng a tng (xem hnh 9.14) c kt ni vi nhau theo tng
lp, trong cc neuron tng k s truyn kch hot ca chng ch cho cc neuron
tng k+1. X l tn hiu a tng c ngha l cc li nm su bn trong mng c th lan
ra v pht trin mt cch phc tp thng qua cc tng lin tip. V vy, vic phn tch
nguyn nhn gy ra li tng ra (output layer) l rt phc tp. Gii thut hc lan truyn
ngc s cung cp mt phng php iu chnh trng s trong trng hp ny.
Gii thut hc lan truyn ngc
T lp lun cho rng ti cc nt ca mt mng a tng, li m mt nt phi chu trch
nhim cng phi c chia phn cho cc nt tng n trc n v v vy cc trng s
phi c iu chnh mt cch ph hp.
Gii thut lan truyn ngc bt u ti tng ra v truyn cc li ngc v xuyn qua cc
tng n (nh hnh 9.14).
176/197
177/197
Hnh 9.16 - Mt mng lan truyn ngc dng gii quyt bi ton exclusive-or.
178/197
179/197
180/197
181/197
Mt ton t di truyn tt ng mt vai tr quan trng trong thut ton di truyn. Ton
t di truyn phi bo ton nhng mi quan h ct yu trong qun th; v d, s c mt
v s duy nht ca tt c cc thnh ph trong hnh trnh ca ngi bn hng trong bi
ton ngi i bn hng.
Thay th thnh vin mi cho cc thnh vin hin c nh th no?
V d 1: Bi ton tha CNF
Bi ton tha mn dng chun hi (Conjunctive normal form CNF) l mt bi ton
n gin: Mt biu thc ca cc mnh (clause) dng chun hi hay CNF khi n
l mt dy cc bin mnh c kt ni vi nhau bi ton t quan h and (). Mi
mnh c dng l mt tuyn (disjunction), gm cc ton t quan h or () trn cc
bin mnh (literal).
V d : Nu ta c 6 bin mnh a, b, c, d, e v f, th biu thc sau y l mt CNF:
(1-3)
Tha mn CNF c ngha rng chng ta phi tm ra mt php gn true hoc false (1 hoc
0) cho mi bin mnh a, b, c, d, e, f sao cho biu thc CNF c gi tr l TRUE.
Mt cch biu din t nhin cho li gii ca bi ton ny l mt dy su bit, mi bit theo
th t a, b, c, d, e, f biu din true (1) hoc false (0) cho mi bin mnh . Nh vy
mu bit:
182/197
101010
cho bit a, c, v e l true v b, d, v f l false, v do khi thay cc gi tr ny vo biu
thc (1-3), th cho gi tr false.
Chng ta mun rng cc ton t di truyn sinh ra cc th h li gii sao cho biu thc
CNF mang tr true, v vy mi ton t phi sinh ra mt mu 6-bit ca php gn true cho
biu thc. Cch biu din li gii di dng mt mu cc bit nh trn mang li cho ta
rt mt iu rt thun li l bt k ton t di truyn no (lai ghp, t bin, o ngc,
hay trao i) u to ra mt mu bit mi l mt li gii kh d hp l.
Vic chn la mt hm thch nghi cho qun th cc chui bit ny khng phi hon ton
d dng. Thot nhn chui bit, ta kh c th xc nh mt hm thch nghi nh gi
c cht lng ca n nh th no, ngha l kh on c tt ca n so vi p n
ng. p n ng y chnh l chui bit sao cho biu thc CNF c gi tr true.
Tuy nhin c mt s cch khc. Nu ta ch n biu thc CNF (1-3), th ta thy rng
n c to thnh t hi ca 5 mnh . Do chng ta c th thit lp mt h phn
hng cho php chng ta sp hng cc li gii (mu bit) tim nng trong khong gi tr t
0 n 5, ty thuc vo s mnh m mu tha mn. Do mu:
1 1 0 0 1 0 c thch nghi l 1
0 1 0 0 1 0 c thch nghi l 2
0 1 0 0 1 1 c thch nghi l 3
1 0 1 0 1 1 c thch nghi l 5, v n chnh l mt li gii.
V d 2: Bi ton ngi i bn hng TSP
Bi ton ngi bn hng (traveling salesperson problem TSP) l mt bi ton c in
i vi AI v khoa hc my tnh
Pht biu ca bi ton TSP: Mt ngi bn hng c nhim v gh thm N thnh ph
nh l mt phn ca l trnh bn hng. ng i gia mi cp thnh ph c mt chi
ph (v d nh di on ng, gi v my bay). Hy tm ra ng i c chi ph
thp nht cho ngi bn hng bt u ln ng ti mt thnh ph, thm tt c cc
thnh ph khc ch ng mt ln ri quay li thnh ph xut pht.
. Nh chng gii thiu chng III, ton b khng gian trng thi ca n i hi
phi xem xt N! trng thi c th tm ra li gii ti u, trong N l s thnh ph
cn i qua. Khi N kh ln th bi ton s b bng n t hp, v vy ngi ta t vn
l c cn thit hay khng cho vic chy mt my trm lm vic t tin trong nhiu gi
cho mt li gii ti u hay ch nn chy mt PC r tin trong vi pht c c
183/197
nhng kt qu tt. Gii thut di truyn chnh l mt gii php cho la chn th
hai.
bi ton ny, dng mu bit biu din cho li gii ca bi ton khng phi l mt
cch hay. Chng hn, ta c chn thnh ph cn gh thm 1, 2, 9, ta xem mi thnh ph
nh mt mu 4 bit 0001, 0010, 1001. Khi mt li gii kh d s c hnh thc nh
sau:
0001 0010 0011 0100 0101 0110 0111 1000 1001
Vi cch biu din nh vy, vic thit k cc ton t di truyn s tr nn rt kh khn.
Ton t lai ghp nht nh l khng c, v chui mi c to t hai cha m khc
nhau hu nh s khng biu din mt ng i trong gh thm mi thnh ph ng
mt ln. Trong thc t, vi lai ghp, mt s thnh ph c th b xa b trong khi cc
thnh ph khc c gh thm nhiu hn mt ln, v v vy khng phi l mt li
gii hp l. Cn ton t t bin th th no? Gi s bit tri nht ca thnh ph th su,
0110, c t bin thnh 1? 1110, hay l 14, th n khng cn l mt thnh ph hp l.
Mt cch tip cn khc l s b qua biu din dng mu bit v t cho mi thnh ph
mt tn theo bng ch ci hoc s, v d 1, 2, 9; xem ng i qua cc thnh ph l
mt s sp th t ca chn k s ny, v sau chn ton t di truyn thch hp to
ra cc ng i mi. y ta thy php trao i (exchange) ngu nhin hai thnh ph
trong ng i c th s dng c, cn php ton lai ghp (crossover) th khng. Vic
trao i cc on ca mt ng i vi nhng on khc ca cng ng i , hoc
bt c ton t no sp xp li cc ch ci ca ng i y (m khng xa b, thm,
hay nhn i bt c thnh ph no) u c th s dng c. Tuy nhin, nhng phng
php ny gy kh khn cho vic a vo th h con chu nhng thnh phn tt hn
ca cc mu trong cc ng i qua ca cc thnh ph ca hai cha m khc nhau.
Nhiu nh nghin cu a ra cc ton t lai ghp c kh nng khc phc nhng vn
ny, trong c ton t lai ghp c th t (order crossover) do Davis a ra vo nm
1985. Lai ghp c th t xy dng con chu bng cch chn mt dy con cc thnh ph
trong ng i ca mt mu cha m. N cng bo ton th t tng i cc thnh ph
t cha m kia. u tin, chn hai im ct, biu th bi du |, im ct ny c chen
vo mt cch ngu nhin vo cng mt v tr ca mi mu cha m. Nhng im ct ny
l ngu nhin, nhng mt khi c chn, th nhng v tr nh nhau s c s dng cho
c hai cha m. V d, c hai mu cho m p1 v p2, vi cc im ct sau thnh ph th
ba v th by:
p1 = (1 9 2 | 4 6 5 7 | 8 3)
p2 = (4 5 9 | 1 8 7 6 | 2 3)
184/197
185/197
186/197
Hnh 9.19- Cc thut ton di truyn c xem l leo ni song song (theo Holland
1986)Tuy nhin, vi sc mnh nh vy, gii thut genetic cng khng th p dng cho
tt c cc bi ton c th c. V nh ta thy qua hai v d trn, li gii ca bi ton phi
c biu din di mt dng mu thch hp cho cc ton t di truyn hot ng.
Trong thc t c nhiu bi ton khng th lm c iu ny. V vy, khi nghin cu
v gii thut ny, c rt nhiu cu hi c a ra nhm hiu r hn na v bn
cht hot ng ca n:
Liu chng ta c th a ra nhng c im v cc loi bi ton m gii thut
di truyn (GA) c th thc hin tt
Cc loi bi ton no th khng thch hp vi GA.
Da vo u ta c th ni l GA thc hin tt hay khng tt i vi mt loi
bi ton no ?
Liu c nhng qui lut no m t hnh vi ca GA mc v m? Hay c th
hn, l liu c bt k s phn on no v s thay i ca thch nghi ca cc
nhm con trong qun th theo thi gian?
C cch no m t cc hiu ng khc nhau ca cc ton t di truyn nh lai
ghp, t bin, o ngc, v.v
Trong nhng trng hp no (bi ton no, ton t di truyn no) th GA s
thc hin tt hn cc phng php nghin cu ca TTNT truyn thng.
Nhng cu hi ny (v cn nhiu hn na) vn v ang c cc nh khoa hc nh
Holland, Mitchell, Golderg, nghin cu.
187/197
TNG KT CHNG IX
Ni dung chnh ca chng ny bao gm:
Gii thiu tng qut v mt nhnh nghin cu mi ca Tr Tu Nhn To, l
Hc my. Hc c nh ngha nh l bt c s thay i no trong mt h
thng cho php n tin hnh tt hn trong ln th hai khi lp li cng mt
nhim v hoc vi mt nhim v khc rt ra t cng mt qun th cc nhim
v .
C ba tip cn hc: Tip cn th nht l tip cn k hiu, hai l tip cn mng
neuron hay kt ni v tip cn th ba l tip cn ni tri haydi truyn v tin
ha.
Cc chng trnh hc theo tip cn k hiu s biu din vn di dng cc
k hiu. Chng ny trnh by mt gii thut c s dng rng ri ca tip
cn ny, l ID3. ID3 s hc t tp d liu rn luyn bao gm rt nhiu v d,
mi v d bao gm mt tp cc cp thuc tnh gi tr. Thuc tnh v gi tr
y l cc k hiu. Sau khi hc xong, ID3 biu din khi nim hc c bng
mt cy quyt nh.
Tip cn kt ni hay mng neuron m phng h thn kinh ca con ngi hc
c cc khi nim m khng s dng k hiu biu din vn . Mng n
tng perceptron cho thy sc mnh ca mng neuron, tuy nhin kh nng p
dng ca chng ch hn ch cho cc bi ton c tnh tch ri tuyn tnh. Mng
a tng p dng gii thut hc lan truyn ngc vt qua nhng hn ch ca
mng perceptron, chng t c sc mnh thc s ca tip cn ny.
Tng t nh tip cn kt ni, tip cn di truyn v tin ha c cm hng bt
ngun t tri thc ca con ngi v s tin ha ca sinh vt: ch c nhng c th
c kh nng thch nghi vi s thay i ca mi trng th mi tn ti v pht
trin. Thut ton di truyn m phng theo nguyn l .
Bi tp chng IX
Cho mt tp hp cc v d rn luyn nh sau:
(A1, A2, hay A3) l thuc tnh tt nht hi u tin nhm to ra mt cy quyt nh
n gin nht. (Lu : phi trnh by cc tnh ton entropy v gain i n kt lun).
ng dng gii thut di truyn tm gi tr ca cc bin x, y, z sao cho hm f(x,y,z) =
ysin(zcos(x)) xcos(zsin(y)) t gi tr ln nht. Bit rng 0 < x < 10, 0< y < 10, 0 <z
< 10.
Cho mt tp hp gm 10 v d rn luyn nh sau:
189/197
190/197
191/197
Tham gia ng gp
Ti liu: Tr tu nhn to
Bin tp bi: Trn Ngn Bnh
URL: http://voer.edu.vn/c/764b3239
Giy php: http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/
Module: Li ni u
Cc tc gi: Huynh Tram Vo
URL: http://www.voer.edu.vn/m/9091b0ec
Giy php: http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/
Module: GII THIU TNG QUAN V TR TU NHN TO
Cc tc gi: Huynh Tram Vo
URL: http://www.voer.edu.vn/m/69497232
Giy php: http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/
Module: GII THIU V TR TU NHN TO
Cc tc gi: Huynh Tram Vo
URL: http://www.voer.edu.vn/m/be6c71bf
Giy php: http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/
Module: LCH S HNH THNH V PHT TRIN CA TR TU NHN TO
Cc tc gi: Huynh Tram Vo
URL: http://www.voer.edu.vn/m/2c2f7092
Giy php: http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/
Module: NH NGHA TR TU NHN TO
Cc tc gi: Huynh Tram Vo
URL: http://www.voer.edu.vn/m/bc02d3a0
Giy php: http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/
Module: KHI QUT CC LNH VC NG DNG CA TTNT
Cc tc gi: Huynh Tram Vo
URL: http://www.voer.edu.vn/m/0022c3a8
192/197
194/197
195/197
196/197
197/197