IkiYildizDaliciEgitimiKitabi PDF

HAZIRLAYAN: TSSF
BASIM YER: SANER MATBAACILIK TEL. :0212 674 10 53
TRKYE SUALTI
BASTIRILMITIR.
SPORLARI
FEDERASYONU
TARAFINDAN
TEMMUZ 2007
TSSF / CMAS ki Yldz Dalc Eitimi
1000
ADET
NDEKLER:
2T1 DALI HASTALIKLARI 5
2T2 LKYARDIM ve DALI 22
2T3 HAVA HESAPLARI 39
2T4 NTROJEN EMLM 44
2T5 DERN DALI/GECE DALII 55
2T6 DEKOMPRESYON TABLOLARI 65
2T7 DALI PLANLAMASI ve ORGANZASYONU 73
2T8 SUALTI NAVGASYONU. 78
Giri ve kursun nemi:

Deerli dalcmz, bir sre nce bir yldz dalc kursunu baaryla tamamlayarak
sualt dnyasna adm attnz. taraf denizlerle evrili olan lkemizin sualt kltrel ve
doal varlklaryla tantnz. Yetikin bir dalc olabilmeniz iin gereken sayda dal
yaptnz ve bir st seviyeye geebilmek iin iki yldz dalc kursuna balyorsunuz.
ki yldz dalc sertifikadan sizlere baz ek yetki ve sorumluluklar kazandracak
ve ayn zamanda da 18 yandan byk iseniz yannzda dier iki yldz dalc ile birlikte
30 metreye kadar derin dal planlayabilme ve gerekletirebilme hakkn salayacaktr.
Yanz 18 den kk ise yannzda en az bir yldz dalc ile 24 mt. ye kadar dal
yapabilirsiniz.
Teorik ve pratik kapsam ve zamanlama:
Bu kursun teorik eitimleri sonunda sizler bir yldz dalc kursu teorik
eitimlerinde renmi olduunuz konulara ilave olarak sualtnda belirlenen bir
parkurda yn kaybetmeden gezinti yapabilmeniz iin gerekli olan doal ve pusulal
navigasyon tekniklerini sualt emniyet kurallarna uyulmamas halinde gereklemesi
muhtemel bir takm dal hastalk ve kazalarn derin dal, tekne dal, zel eitim
gerektiren uzmanlk dallar, bulank su dal, gece dal, aknt daln ve sualt
arama kurtarma ve tekniklerini ve dal blgesi seiminde dikkat edilmesi gereken
hususlar renmi olacaksnz.
Pratik sualt almalarnzda ise sizlere daha evvel renmi olduunuz
becerilerin yannda navigasyon derin dal ve kurtarma dal becerilerinizi artracak
eitimler yaptrlacaktr.
Katlm artlar:
1. 15 yan doldurmu olmak ( 18 yandan kkler iin velisinin onay gerekir ),
2. Salkl olmak ve donanml dala salk asndan engel bir durumu
bulunmadna ilikin bildirimi imzalamak ( 18 yandan kkler iin velisinin
onay gerekir ),
3. Bir yldz dalc ya da Federasyonca denklii onaylanm edeer bir belgesi
olmak,
4. Bir yldz dalc belgesini aldktan sonra en az 20 onayl dal yapm olmak ve
bunu dal kayt defteri ile belgelemek,
5. En az ilkretim diplomasna sahip olmak,
Sertifika dzeyinin tarifi:
Federasyona bal bir dal kuruluundan eitim ve belge alm olmaldr. Ak deniz
dal deneyimi olan dalc ve yannda en az iki yldz dalc ile birlikte en ok 30 metre
derinlie kadar dal yapabilen dalcdr. 18 yandan kk dalclar yanlarnda en az bir
yldz dalc ile 24 mt derilie kadar dalabilirler. Dal eitmeni eliinde eitim
amacyla en ok 42 metre derinlie kadar dal yapabilir. Gece dal yapabilir.
Hepinize yetikin bir dalc olmak zere katldnz bu kursta baarlar ve iyi
dallar diliyoruz.
2T1 DALI HASTALIKLARI

Giri
Sualtnn farkllaan fiziksel zellii nedeniyle insan fizyolojisine etkileri ve zararlar,
temel olarak dersimizin konusunu oluturur. Ancak sualt fiziinin insan fizyolojisine
etkileri tam olarak zlebilmi deildir. Sualtnn insan fizyolojisi zerine etkileri, artan
basn ve su ortamnn kendine zg fiziksel zellikleriyle karadan farkllar. Bunlarn
dnda da fizyolojik bir takm deiikliklerde etken, dal ncesi aktivite, ila kullanm
ya da dal sonras bilinsiz aktivite olabilir.
Bu teorik ders sayesinde sizler, dal hastalklarnn oluumu, belirtileri ve
ilkyardmlar konusunda detayl bilgi edinmi olacaksnz. Sorumlu bir dalcnn dal
hastalklar konusunda kendine ve evresine doru bilgi aktarmn salamas ve srekli
aratrarak bilgilerini taze tutulabilmesi gerekir.
Basncn Dalc zerindeki Etkileri
Dal hastalklarnn neredeyse tamamnda etken basntr. Aletli dalta
soluduumuz gazlarn fizyolojik etkileri sualtnda basncn etken olduu hastalklarn
temel nedenidir. (dekompresyon hastal, eitli solunum problemleri), dal srasnda
meydana gelen hava boluu skmalar (kulak ve sins skmalar), k srasnda
dokular ve hava boluklarnda meydana gelen genlemeler (akcier ar ime olgular,
kulak skmalar, sins skmas ve mide skmas)
Dal hastalklar konusuna girmeden nce basn kanunlar ile ilgili ksa bir
hatrlatma yapmak gerekir. Gaz kanunlar daln fizyolojik etkileimlerini belirler.
rnein dalta soluduumuz atmosferik havann da ierdii gaz ksmi basnlarnda bir
takm deiiklikler meydana gelir. te bu mekanizmay anlayabilmek iin de gaz
kanunlarn biliyor olmamz gerekir.
Soluduumuz havann iinde sadece oksijen yoktur. Hava bir gazlar karmdr ve
bu gazlar oranlarna gre sralamak gerekirse; ncelikle %78 ile nitrojen, daha sonra
%21 ile oksijen ve %1 ile de dier gazlar gelir
Bir yldz dalc eitiminde rendiiniz zere basn ile hacim arasndaki iliki boyle
kanunu ile aklanmtr. Basn arttka hacim azalr, basn azaldka hacim artar; yani
basn ile hacim arasnda ters orant vardr. Dalta artan basnla, yani daha derine
indike hacim azalrken, azalan basnla, yani yukar kldka hacim artacaktr.
Dalton kanunu, gaz karmnn iinde yer alan her bir gazn sahip olduu basnca
ksmi basn demekte ve her bir gaz ksmi basnc deerinin de toplam gaz karm
iindeki oranlar ile belirlendiini ifade etmektedir. rnein deniz seviyesinde
soluduumuz havann toplam gaz basnc 1 bar ise ve bu karmda %21 orannda
oksijen bulunuyorsa, oksijen gaznn ksmi basnc da 0,21 bar olur. Oksijenin sahip
olduu bu deere ksmi basn deeri denir ve p iareti ile gsterilir. rnein deniz
seviyesinde solunan havadaki oksijenin ksmi basnc pO2=0,21 bar dir. Hava gibi gaz
karmlarnn toplam ksmi basnlar arttnda, ilerindeki her bir gazn da ayn oranda
ksmi basnlar artar. Buna bir rnek verilecek olursa; 10 metre derinlikte soluduumuz
hava 2 bar basntadr ve bunun iindeki oksijen ksmi basnc da 2 x 0,21 = pO2 0,42
5
bar dr. te bu zellikleri ile gazlar sualtnda solunduunda vcuda daha youn
miktarda ular ve fizyolojik etkileri de farkllar. Bu dekompresyon hastal, nitrojen
narkozu ve solunum havasnda bulunan baz gazlarn zehirleyici zellikleriyle yakndan
ilgilidir.
Henry kanunu; gazlarn sv ierisindeki znrlnn artan gaz basnc ile doru
orantl olarak arttn syler. Yani soluduumuz havadaki oksijen ksmi basnc pO2
0,21 bar ise, vcut svlarmzda da bu miktar ayn olacak demektir. Henry kanununa
gre soluduumuz havadaki gazlarn ksmi basnlar arttnda da vcut svlarmzdaki
znrlkleri de artacak demektir. te bu basit fiziksel mekanizma sayesinde bizler
dal srasnda soluduumuz nitrojenin vcut svlarmzda niye daha yksek oranda
znm olduunu da anlam oluruz.
Charles Kanunu gazlarn sabit hacimde scaklklar artnca basnlarnn arttn,
sabit basn altnda da scaklk artnca hacimlerin arttn aklar. Bu etki solunan
havann ve ortamn souk ya da scak oluu ile gazlarn vcudumuzdaki
znrlklerinin bir miktar olsa dahi deiebileceini gstermi olur. Ayrca yeni
doldurulmu bir tpn neden scak olduunu ve tp souduktan sonra iindeki havann
basncnn neden dtn yine Charles kanunu bize aklayabilmektedir.
(V1/T1=V2/T2)
nsan vcudu kat ve svlardan olutuu iin basn altnda sktrlamaz kabul
edilir. Ancak insan vcudunda boluklar da bulunur; bunlardan akcierler, barsak ve
mide dokular skr ve byk basn deiimleri yaanmad srece her hangi ciddi bir
problem olumaz. Orta kulak ve sinsler gibi skabilen hava boluklar ise basn
deiimine kar olduka duyarldr. Dalcnn st solunum yollarnda herhangi bir
rahatszlk olmad srece (grip, doku iltihaplanmas vb.), sinslerde basn deiimine
bal olarak skma olumaz. Orta kulak ise normalde staki kanal ile bal olmakla
beraber d ortama ak olmayan bir hava boluuna sahiptir ve bu doku ortam
basncndaki deiimlerden etkilenir. Orta kulak havasnn d basnca eitlenebilmesi,
ancak dalcnn bir takm basit manevralarla staki denilen kanallarnn giriindeki kaslar
hareket ettirmesi ile orta kulak hava boluuna ortam basncndaki havay iletebilmesi
sayesinde mmkn olur.
Basncn dalcya olan etkilerini ini ve ktakiler olmak zere iki balk altnda
toplayabiliriz. ni esnasnda artan, k esnasnda da azalan basn nedeni ile vcuttaki
doku ve boluklar mekanik etkiler gsterirken, solunum ortamndaki gazlarn ksmi
basnlarndaki deiimlerde direkt olarak fizyolojik etkilere sebep olur. Mekanik etkileri,
dal esnasndaki skmalar ve yzeye k esnasndaki ters skmalar (yzeye kta
azalan basn ve genleen havann yaratt problemler) olarak sralayabiliriz Mekanik
etkilerin sonucunda fizyolojik problemler ortaya kar ve biz bunlara dal hastalklar
deriz. Ancak dal hastalklarnn tek nedeni szn ettiimiz mekanik etkiler deildir,
ayn zamanda fizyolojik etkilerdir. Bunlarda solunulan gazlarn ksmi basnlarndaki
deiimlerle, dal ortam ve dalc arasndaki s alverii ile meydana gelir. Yani
ksacas neredeyse dal hastalklarnn tamamnda basn, direkt ya da dolayl olarak
etkendir ve bu yzden de her dalcnn sualtnda basn davranlar ile ilgili detayl
bilgiye sahip olmas gerekir.
6
Skmalar
Basn deiimi ile birlikte dalcnn sahip olduu fizyolojik ve suni hava boluklar
(maske ii boluk) boluklarda da deiimler meydana gelir. te bu deiimlere ayak
uydurulmad takdirde basn travmas oluur ki skma olarak da adlandrlr. Bir
dalcnn sahip olduu fizyolojik boluklar, orta kulak, sinsler, akcierler, di dokusu
(rk veya dolgu sorunlar), sindirim sistemi olarak sralayabiliriz. Bunlardan sindirim
sistemindeki skmann herhangi ciddi bir problem oluturmad, ancak bunun dnda
kalan dokulardaki genleme ve skmalarn ok hassas olduu grlmtr. Doku
boluklarnn yan sra dalclarn sahip olduu dier boluklarn tamamna ksaca suni
boluklar denebilir. rnein kullanlan maskelerin iindeki hava boluu, kuru elbise
(kullanlyorsa) i boluu, sert balk (profesyonel dallarda kullanlr) hava boluu
gibi hacimler suni boluklardr.
Kulak Skmalar
Hatrlanaca zere duyma organmz olan kulak blmden oluur. Bunlar, d
kulak, orta kulak ve i kulaktr. D kulak ile orta kula kulak zar ayrr; orta kulak ile i
kula ise yuvarlak pencere ve oval pencere zarlar ayrr. nite ve kta basn-hacim
deiimleri her kulan her blmn de etkileyebilir. Dalla birlikte ortam basnc
giderek artar. Dal srasnda kulak eitleme teknii kullanarak orta kulak ii basn ile
ortam basncnn dengeleyebilmek iin stakinin almas ve orta kulaa hava
gnderilmesi gerekir. stakinin almas ilemi basn art hzna paralel olarak
sklatrlmaldr. Eer ortam basnc ile orta kulak havas basnc arasndaki fark 0,1
0,05ATMye karsa staki kilitlenmesi (tuba blokaj) meydana gelir. Bu noktadan sonra
dala devam edilecek olursa, orta kulak i basnc ve ortam basnc arasndaki fark
giderek artar ve dalc herhangi bir eitleme tekniini kullanarak kulan aamaz. Bu
evrede skma meydana gelir. Eer dokuda bu tip bir skma gereklemise ortam
basnc bir miktar drlmeli ve daha sonra orta kulak dokusuna tekrar hava
gndermeye allmaldr. Kulak eitlemesinin yaplamad durumlarda dalclar bir
miktar ykselerek kulak ama hareketini tekrarlar; bylelikle eer atlanm bir eitleme
varsa telafi edilmi olunur.
Kulak anatomisi
Kulak skmalar olutuklar blgeye gre, d kulak skmas, orta kulak skmas
ve i kulak skmas olarak ana blmde incelenebilir. Ayrca olutuklar blgeye
bal olarak skmalarn sebep olduu kulak rahatszlklarn da, kulak zar yrtlmas,
yuvarlak pencere yrtlmas ve denge kayb (vertigo) olarak sralamak mmkndr.
D Kulak Skmas: D kulak ak bir boluktur ve dalta iine su dolduu
srece de skma riski yoktur. D kulak skmas ancak kulak yolu tkanrsa (kulak kiri,
neopren baln kulak yolunu kapamas, tka vb.) gerekleebilir. Kulak kanalnda
oluan hava boluu herhangi bir ekilde eitlenemeyeceinden, bu blgede vakum
etkisiyle kulak zar dar doru ker. Kulak kiri gibi tkayc paracklarn d kulak
kanalndan uzaklatrlmas iin bir KBB uzmanna bavurulmas gerekir. Bu tip
paracklarn kulak kanalnda birikmesi ayn zamanda duyu azalmasn da yol aaca
bilinmelidir. Genel kulak sal iin rutin kontroller nemlidir ve dalclar iin nerilir.
Neopren dalc balklarnn iine daln banda bir miktar su alnmal ve bylelikle kulak
kanal ile neopren balk arasnda skmaya sebep olabilecek herhangi bir hava boluu
braklmayacak hale getirilmelidir. Dalclar zellikle yzerken kullandklar kulak
tkalarn, dal iinde asla kullanmamaldrlar.
Orta Kulak Skmas: En sk rastlanan kulak skmas trdr. Orta kulak
boluu ile d ortam arasndaki basn farkndan meydana gelir. Artan basnla beraber
orta kulakta meydana gelen skma, staki tpnn genze alan ksmn normalde
(1atm kara ortam) olduu gibi kapal durumda tutmaya zorlar. Dalc eer kulan
eitlemek amacyla bu kas harekete geirmezse ya da staki tpnde herhangi bir st
solunum yolu rahatszl dolaysyla (doku imesi vb.) eitleme ilemi yaplamaz hale
gelmise; orta kulaa hava gnderilemediinden, vakum etkisi sonucu skma yaanr.
Eer dalc eitleme yapmadan inecek olursa, orta kulak ile d ortam arasndaki
basn fark artacandan byle bir durumda stakinin genze ald blgeye etkiyen
8
basn artacandan, herhangi bir eitleme hareketiyle orta kula eitlemek daha da
zorlar. Eer bu noktadan sonra dalc iniine devam edecek olursa daha da artan
basn farknda staki tpnn genze alan blgesinde bulunan kas artk alamayacak
kadar basncn etkisine girer (kilitlenir). te bu evreden sonra yaplan eitleme
hareketleri de cevap veremez ve orta kulak dengelenemez. Dalclar bu evreye kulak
kilitlenmesi tanmn kullanr ve byle bir durumla karlaan dalcnn 1 2 mt.
ykselerek staki kanal kapaknn zerine etkiyen basnta azalarak eitlemeyi tekrar
denemesi gerekir.
D kulak skmas
Orta kulak skmas
Kulak Skmas: Orta kulaa alan oval pencere kulak kemikikleri vastasyla
d kulaktaki basn deiimini i kulaa iletir. Orta kulak skmas srasnda kulak
kemikikleri birbirine yaklaarak kulak zarna etkileyen basnc oval pencere yardmyla
i kulaa iletir. kulak da yaps gerei kendisine etkiyen basnc bir dier diyaframdan
(yuvarlak pencereden) orta kulaa iletir (bylece hem dokusu hasar grmemi hem de
ortam basncna eitlenmi olur). Bu iki pencere, salyangoz dokuda birer basn
dengeleyici olarak alr. Dalc eitleme yapmasna ramen kulandaki dolgunluu ya
da acy hissetmeye devam ediyorsa, ortam basncn drerek (yzeye ykselerek)
kulak eitleme hareketine devam etmelidir. Eer bu denemelerde baarsz oluyorsa,
daln iptal etmesi gerekir. Israrla aada eitleme hareketini yaparak kulan amaya
alrsa, i kulak ve orta kulak arasndaki basn farkn daha da ykseltip orta kulaa
alan yuvarlak pencereye zarar verebilir, hatta yrtlmasna sebep olabilir. Yaplan
aratrmalar, yuvarlak pencere yrtlmalarnn 0,10,4atm (14 metre aras) basn
farknda da meydana gelebildiini gstermitir.
Yuvarlak pencere yrtlmas
Kulak zar yrtlmas
Kulak Zar Yrtlmas: ou dalc kulak zar yrtlmasnn dalla ilgili

gerekleebilecek en ciddi kulak problemi olduunu dnr. Hlbuki kulak zarnn
yrtlmas, kulak dokusu iin neredeyse bir sigorta sistemi gibi dnlebilir; yani
skma sonucu dokuda meydana gelebilecek daha byk hasarlar bu tip bir
mekanizmayla ksmen engellenmi olur. Kulak zar kendini ksa bir srede tamir
edebilecek yapdadr (iddetine bal olarak deiir). Fakat kulak zarnn yrtlmamas
sonucunda dokuda meydana gelebilecek iddetli skma, srekli duyu kaybna neden
olabilir. Kulaklar da dolgunluk ve ac hisseden dalcnn kulak zar, artan basn fark ile
yrtlabilir.
Kulak zar yrtlmasnn sualtnda meydana getirecei bir dier problem de kalorik
vertigo olarak da bilinen, vcut ssndan daha farkl sdaki deniz suyunun yarm daire
kanallar ile etkileime girmesi sonucunda meydana gelen denge kaybdr. Orta kulak
dokusuna deniz suyunun giriine bal olarak kabilecek bir dier problem de
iltihaplanmadr. Deniz suyunun tad bir takm bakteriler, skma etkisiyle dokusunda
kanamalar meydana gelen orta kulak ve i kulak iin hastalk yapc etken haline
gelebilir.
Denge Kayb (Vertigo) : Kulak ayn zamanda salyangoz yapsnn st ksmnda
yer alan yarm daire kanallar ile vcudun denge organdr. Dengeyi salayan yarm
daire kanallarna etkiyen herhangi bir d faktr vcudun denge kaybna da neden
olacaktr. Denge kayb, i kulaktaki basn fark ya da scaklk farkndan dolay meydana
gelir. Normal olarak orta ve i kulaktaki basn ve scaklk birbirine eittir. kulak
dokusunda basn ve/veya scaklk fark oluturacak herhangi bir etken denge kaybna
sebep olur. Yrtlan kulak zar sonucu souk suyun orta kulaa girmesi (scaklk
deiimine neden olur) veya basn eitlemesinin yaplmay (basn deiimine neden
olur), dalta denge kaybna sebep olan ana faktrlerdir.
Denge kaybnn meydana gelii ve etkisi anidir. Bu esnada etrafa uyum
salayabilmek, nerede olduunu anlayabilmek ve neler olduunu grebilmek abas
iinde bulunan dalcnn dalma ile ilgili her trl becerisi kaybolur. Bu gibi hallerde bir
yere tutunup hareketsiz kalnmaldr. Eer tutunacak bir yer yoksa dalc hareket
etmemeye almaldr.
Sins Skmas: Btn sinsler ii bo hava kesecikleridir. Kafatasnda ilerinde
mukus zarlar devam edecek biimde burun boluu ile birleirler. Sinsler kk hava
paketleridir, burun boluuyla dar yollarla balantdadr. Basn uygulamas esnasnda,
bu yollar sayesinde eitleme yi salar. Dal esnasnda (souk etkisi) ya da ncesinde
(st solunum yolu iltihaplanmalar) bu boluklarn kanallar ar mukoza salgs veya
doku imesi gibi nedenlerle tkanmsa basn dengelemesi gereklemez; byle bir
durumda dalc sins skmasn yaar. Sins skmas meydana geldikten sonra dala
devam edilirse bu blgede iddetli ar hissedilir.
10
Paranazal sinsler
Sinslerdeki hava basnc ile sinsleri evreleyen ortam basnc arasnda oluan
basn fark, bu sktrlamaz ve genleemez boluklarda vakum ya da genleme
meydana getirir. Byle bir durumda sins boluklarnn cidarlarn meydana getiren
zarlar ier ve dokuda kanamaya neden olur. Meydana gelen ar ok iddetli olduu
iin dalc daha fazla derine inemez.
Baz durumlarda ini srasnda basn dengelenmi olmasna ramen, yzeye k
esnasnda sins ierisindeki mukoza, sins boluunun kanaln tkayabilir. Dokunun
dal srasnda bu ekilde tkanmasnn sebebi dalnan suyun soukluu ya da st
solunum yollarndaki tkanmalar engelleyici ila kullanm olabilir. Ykseldike genleen
hava sins i basncn ykseltir. Genleen hava blgede arlara sebep olur. Belirli bir
noktadan sonra sins i basncndaki art, kanal tkayan mukozann bir miktar kan ile
birlikte burundan dar atlmasn salayabilir. Yaanan rahatszlk dalclar arasnda
sins patlamas olarak da bilinir; ama sinsler patlamaz, sadece doku hasara urar ve
dokuda ak yara olutuundan iltihap kapma ihtimali vardr. Bu yzden doku kendini
tedavi edene kadar tekrar dala dnlmemesi ve tedavi iin uzman doktora
bavurulmas gerekir.
Dal ncesi st solunum yollarndaki tkanklklar gidermek zere kullanlan
ilalarn da dal srecinde ters etki yaratma ihtimali vardr. Byle bir durumda sins
dokusu tkanr ve yksek basnl hava boluklar kta genlemeye alarak dalcnn
sins skmas geirmesine sebep olabilir. Olas etkileri yznden dal ncesi her trl
ila kullanm konusunda uzman doktordan tavsiye almak gerekir.
Akcier Skmalar: Donanml dallarda akcierler basnl hava ile dolu
haldedir. Eer k srasnda bu hava akcierlerden atlamazsa genleme meydana
gelir. Eer kla birlikte dalc normal solunumuna ve uygun k hzna uymayacak
olursa ya da nefes tutarsa, akcierlerindeki genleme dokuda hasarlara yol aar.
Akcier k skmalarnda, akcier dokusu zarar grr; alveollerde yrtlmalar ya da
paralanmalar meydana gelir. Bu olaylar ksaca akcier skmas olarak da adlandrlr;
ancak meydana geli trlerine gre akcier k skmalar ok deiik dal
hastalklarna sebep olabilir.
11
Nefes tutma veya kontrolsz k dnda birtakm fizyolojik sorunlar da basnl

havann akcier dokusunda belirli blgelere hapis olmasna ve k aamasnda da
genlemesi dolaysyla akcier k skmasna yol aabilir. Genleen hava
akcierlerden evre dokularna szarak pnmotraks, mediastinal anfizem, subkutanus
amfizem gibi ar ime olgularna da neden olabilir. Ar ime olgusu atardamar gaz
tkanmasna (arteryel gaz embolizmi) sebep olabilir; genleen hava, alveol dokusundan
zorlu yaylma ile kana girer ve dolam herhangi bir noktada (hava kabarcnn apnn,
tand kan damar apndan daha byk olduu herhangi bir yer) tkar. Bu
problemlerden birinin ya da bir kann olumas, akcierlerin hasar grdnn
iaretidir.
Akcier skmasna bal olarak gerekleen doku yaralanmalar sonucu
oluabilecek en ciddi problem atardamar gaz tkanmas (AGT) ve belirtileri
dekompresyon hastal ile kolaylkla kartrlabilir. lmle sonulanan dal kazalarnn
sebeplerine baklacak olursa, ilk sra AGTnin yer ald grlecektir. Bu rahatszl
srasyla dekompresyon hastal ve boulma izler. AGT, dekompresyon hastalndan
farkl olarak, s sularda da meydana gelebilir. Tecrbesiz dalclarn s su yzerlik
eitimlerinde meydana gelen kontrolsz klarda dahi grlebilecek olduka ciddi bir
dal rahatszl olan AGTnin ilkyardm da dekompresyon hastalnda olduu gibidir.
Skma her ne ekilde oluursa olsun ncelikle akcierlerin hava kesecikleri olan
alveollerde yrtlmalara ve doku hasarlarna sebep olur. Bu dokulardan akcier
dokusuna dalan hava, akcieri saran ift katmanl zar dokusuna girebilir
(pnmotoraks); farkl bir yol izleyerek iki akcier arasndaki mediyastin dokusuna
geerek burada toplanabilir (mediyastinel amfizem); mediyasten dokusuna getikten
sonra boyun blgesine hareket ederek deri altnda birikebilir (subkutanus amfizem) ya
da alveollerde damar sistemine giri yaparak birikir ve daha byk kabarcklara
dnp dolam sistemine kararak herhangi bir damar yolunu tkayabilir.
Atardamar Gaz Tkanmas (Arteryal Gaz Embolizmi) : Hava tkankl
(embolizmi) olarak da bilinen atardamar gaz tkanmas (AGT), vcuttaki kan
damarlarnn hava kabarc ile tkanmasdr. Akcier dokusundaki ar ime olgularna
bal (akcier skmas) bir yrtlma olutuunda (interstiyal amfizem), alveollerdeki
hava ncelikle klcal damarlara ve buradan da atardamarlara (arter) geer. Atardamar
dolamna karan hava kabarcklar kalbe ulap burada skrsa, dokularn oksijenle
beslenmesini engelleyip kalp kasnda doku lmne (miyokard enfarkts) yol aabilir.
Ancak hava kabarc genellikle beyne ulaarak bu organ besleyen damarlarda
tkanmaya neden olur. Tkanmann (embolus) gerisinde kalan dokulara kan ve besin
maddeleri ulaamayaca iin bu hcreler oksijensizlie (anoksi) bal olarak canlln
kaybeder. Beynin yaklak olarak 5 dakika kadar oksijen ve besinden yoksun kalmas,
dokusunda kalc hasarlarn olumasna yol aabilir; vcutta rpnmalar (konvlsyon),
bilin yitimi, solunum gl, hatta lm grlebilir. Hava tkankl, basnl hava
soluyan dalclarn karlat en nemli tehlikelerden biridir. Byle durumlarda hava
kabarcklarnn aplarn (hacmini) kltmek iin, kazazede acilen basn odasna
alnamazsa, kann yeniden beyin dokusundaki ak salanamayacandan beyin lm
gerekleebilir.
12
Atardamar gaz tkankl (AGT)
AGT, sklkla tecrbesiz dalclarn s sularda yapt kontrolsz ve/veya hzl klar
sonucu oluur. Bu tip klarda sadece akcier skmas (pnmotraks veya
mediyastinel amfizem) gzlenebilecei gibi bu rahatszlklarn hepsinin birden de
oluabilmesi olasl vardr. AGT ile ilgili olarak alnacak en nemli nlem ise kontroll
k salamak olacaktr. Dalcnn k srasnda normal solunuma devam edip, k
hz kurallna da uymas gerekir. Bunlarn yan sra dalcnn akcier dokusunun da
salkl olmas ok nemlidir.
Her ne kadar baz akcier hastalklarnn tans zor da olsa, tbbi bir kontrolden
gemeyen dalc, karlaaca tehlikelerden haberdar olamayacaktr. Eer dalcda
herhangi bir akcier rahatszl bulunuyorsa ve/veya sigara kullanmna bal
anormallikler olumusa, normal ve dikkatli bir ykseli srasnda dahi hava tkanmas
riski bulunacaktr.
Hava tkanmas ile dekompresyon hastalnn tedavisi birbirine benzerdir. Hava
tkanmas grlen bir dalc iin sonu getirecek tedavi, acilen basn odas tedavisi ile
mmkn olacaktr. Transfer srasnda saf oksijen solunumu uygulanmal ve mmkn
olduunca hzl hareket edilmelidir.
Pnmotoraks: Akcierler dorudan gs kafesine yapk deildir; plevra denen
bir zar, gs boluunun iini der ve akcierleri saran iki katmandan oluur. D
(parietal) plevra, akcierlerin tabannda kendi zerine katlanarak i (vizereal)
13
plevray oluturur. Salkl bireylerde bu iki

katman birbirine deer; buna karlk,
akcierlerin iindeki hava herhangi bir nedenle
azalrsa ya da iki katman arasnda hava veya
sv toplanrsa plevra boluu belirgin hale gelir
(zatlcenp). Bu zarn yrtlmas ile akcierin o
ksm bzerek ilev d kalr. Plevra iindeki
negatif basncn yok olmasyla akcierlerin
solunum srasnda genilemesini salayan
basn dzeni bozulur. k srasnda genleen
havann hareket edebilecei noktalardan biri
de plevra zardr.
Pnmotoraks
Pnmotraks denen bu olay, pek sk olmamakla birlikte karada da (zellikle trafik

kazalarnda) gerekleebilir. Sualtndan k srasnda genleen havann plevra zarna
dolduu olgularda (pnmotraks), kazazede su stne yaklatka (basn dne
bal hava genlemesi dolaysyla) zarar gren akcier blgesi byr ve kalbi, gsn
salam tarafna doru iter. Akcierlerin skmas ve kalbin yerini deitirmesi solunum
hacmini azaltr.
Akcier skmas vakalarnn yaklak %10nunda pnmotoraks gzlenir.
Pnmotoraks k esnasnda gste keskin bir acyla kendini hissettirir. Bununla
beraber akcierin zar yapsnda yrtlma oluabilir; dal srasnda da (basnl solunum)
i (vizeral) zardaki yrtn almas ve bu blgeye basnl havann gemesi olasdr.
Plevra iindeki basnl hava, ka geildikten sonra tekrar plral bolukta genleerek
basit pnmotraks olgusunu ar pnmotraksa evirir. Byle bir olguda belirtiler;
morarma (siyanoz), kesik (taipne) ve ar solunumdur (hipovantilasyon) azda da
kpk ve kan grlecektir.
Mediastinel Amfizem (Pnmomediyastinum) : Ar ime olgusu yaanm
akcierlerde aa kan basnl havann, kan damarlar ile sinirlerin gei yapt,
gs hizasndaki bolua (mediyastin) girmesi ile meydana gelir. Mediyastin boluu
diyaframdan enseye kadardr. Hava tkankl ve dekompresyon hastal belirtileri
yoksa bu rahatszln tedavisi iin ufak apl tbbi tedavi yeterli olacaktr. Ancak bu tip
durumlarda oluabilecek dier rahatszlklardan phe etmek gerekir (akcier
dokusunda meydana gelmi herhangi bir rahatszlk vb.).
Subkutan Amfizem: Genellikle mediastin boluuna geen hava, buradan
ilerleyerek deri alt dokusuna (subcutaneous) ular; ense kknde, boyun blgesindeki
derialt dokusunda toplanr. Deriye dokunulduunda trdar. Bu durum genellikle acil
bir vaka deildir ve herhangi bir tedavi gerektirmez. Dalc baka sorunlar iin
gzlenmelidir.
Maske Skmas: Dal maskesi ile bunun arkasnda kalan yz blgesinin iinde
kapal bir hava hacmi bulunur. Bu kapl hacmin iinde burun ve gzler yer alr. Dal
srasnda bu blgedeki havann skmasn engellemenin tek yolu burundan maske iine
hava vermektir; zaten teknik olarak burnun dal maskesi iinde yer almasnn nedeni
de basncn eitlenmesini salamaktr (bu sebepten yzc gzlkleri dalta
kullanlamaz). Maske iine burundan hava verilmediinde oluan vakum, maskenin
14
oturduu deriyi ve gz etkiler, burada deri alt kanamalarna, hatta gz yapsndaki

klcallarda atlamalara neden olabilir. Ayrca maskenin yze oturmas gr nemli
lde bozacaktr. zellikle bilin kayb nedeniyle dibe batan ve bu srada maske
eitlemesi yapamayan bir dalcnn gzlerinde ciddi hasarlar meydana gelebilir. Dalc
sonradan kurtarlarak yaama dndrlrse bile gz hasar kalc olabilir. Gz kresi
iinde hava olumasna yol aan cerrahi giriimlerden sonra dal yapmak, gz ii
yaplarn skmasna ve ciddi zararlar grmesine yol aar. Bu tip cerrahi giriimlerden
sonra, ancak aylar sren iyileme dnemlerinden sonra dala geri dnmek mmkn
olur. Byle bir operasyon geirmi dalc ancak gz hekiminin onayyla dala dnmelidir.
Di Skmas: Barodontalji ya da aerodontalji olarak da bilinen di skmasdr.
Az boluu iindeki basncn artt ya da azald durumlarda, eer di ile dolgu
arasnda hava kalmsa, havann genlemesi ya da skmasyla meydana gelir.
Aerodontalji en ok, normal atmosfer basncndan daha farkl ortam basnlaryla kar
karya kalan pilotlarda ve dalclarda grlr. Suya dalndnda basn artt iin
dolgunun altnda kalan havann hacmi azalr, daha derine inildiinde de dite knt
ve krlmalar balar. Atmosfer basncndaki dle birlikte, basncn azalmas dolgunun
altnda kalan havann genlemesine, genleme arttka da o blgede ar ya da diin
atlayarak krlmasna yol aar. Her iki olayda da iddetli bir di arsyla ortaya kan bu
durum, diteki oyukta hi hava kalmayacak yeni bir dolgunun yaplmasyla tedavi edilir.
Ender rastlanan skmalar: Dal teknii ve kullanlan dal malzemelerinin
teknik zelliklerine bal olarak bir takm zel genleme ve skma sorunlar ortaya
kabilir. rnein eer dalta kuru elbise kullanlyorsa, elbise iin hava boluunun da
d basnca eitlenmesi gerekir. Neopren dal elbiselerinde de baz durumlarda blgesel
olarak elbise skmasnn yaanabildii grlmtr. Ender de olsa neopren elbisenin
belirli bir blmnde hava boluu oluabilir ve basn deiimi ile birlikte zerinde
bulunduu doku da travma oluabilir. Neopren dal elbiselerinde en sk karlalan
elbise skmas, kulak kanalnn tkanmas ile d kulak kanalnda ve kulak zarnda
grlr. Kulak kanal kapandndan kulak zarna su temas edemez ve basn bu
blgeye ulaamadndan eitleme gerekleemez hale gelir. Bu tip bir problemle
karlamamak iin dal ncesi neopren baln aralanarak kulaklarn su ile dolmas
salanmaldr. Ender de olsa sindirim sisteminde kla birlikte genlemeye bal
skmann yaanabildii grlmtr. Ba aa (apiko) inite bir miktar havann
yutulmas ile mideye basnl hava girebilmektedir. te bu probleme bal olarak, belirli
bir miktar havann toplanmas ile kta genleme meydana gelecek ve skma
grlebilecektir. Bu tip bir sorunla karlamamak iin dalcnn ba aa inite kontroll
solunuma dikkat etmesi yeterli olacaktr. Midede olduu gibi barsaklarda da gaz
oluumu olabilir. Eer oluan gaz yemek borusu ya da anal yolla atlamazsa iddetli
arlara sebep olabilir. Bu yzden dal ncesi alnacak besinler ve ieceklerin gaz yapc
olanlarndan saknmak gerekir.
Solunuma Bal Rahatszlklar
Sualtnda dalc tarafndan solunan hava ile karada soluduumuz hava arasnda bir
miktar fark vardr. Dal tplerinin dolumu iin kullanlan kompresrler havay
sktrarak basnl hale getirir ve zel filtrelerden geirerek kurutur. Dalc sualtnda
daha souk, kuru ve basnl hava solur; ite bu yzden de dalclar, sualtnda solunan
havann insan fizyolojisi zerindeki farkl etkilerini de tecrbe eder. rnein
15
akcierlerden solunan havann kuru olmas sebebi ile sv kaybn hzlandrr, vcut bu
srede ok daha yksek miktarda solunum yolu ile sv kaybedecektir. Dalcnn
soluduu hava daha souktur ve bu yzden akcierlerde solunum ile s kayb,
neredeyse toplam kaybn %25ine denk gelir. nilen derinlie bal olarak solunan
havann basnc da artar. Karada soluduumuz oran ile gazlarn normal etkilerinden
farkl olarak, sualtnda gazlarn miktarlarndaki deiime paralel olarak etkilerinde de bir
takm deiimler meydana gelir. rnein karadaki ksmi basnc ile oksijen bizim iin
yaamsal deere sahipken, belirli bir basncn zerinde solunduunda yaamsal
faaliyetlerimizi tehdit edecek duruma gelebilir.
Hipoksi - Anoksi: Hipoksi dokulara ulaan oksijen miktarndaki azalmay ifade
eder. Anoksi ise dokularda oksijenin olmama durumunu aklamaktadr. Oksijen,
metabolik faaliyetlerin sreklilii iin yaamsaldr. Eer bu miktar azalacak olursa,
hcresel faaliyetler yavalayacak ve oksijensiz ortamda hcreler yava yava lmeye
balayacaktr. Hipoksi direkt ve en ok etkili olduu blgelerden biri de beyindir. Beyin
oksijen ihtiyacnn en youn olduu blgelerden biridir. Eer bu blgeye ulaan oksijen
miktarnda bir azalma oluursa beyin hcrelerinde geri dnm mmkn olmayan
hasarlar meydana gelir. Dalta hipoksiye sebep olabilecek birden fazla etken bulunur.
Dalta hipoksinin nedenleri;
1. Sualtnda nefes tutmak
2. Kanszlk (Anemi)
3. Karbonmonoksit zehirlenmesi
4. Solunum havasndaki oksijenin yetersizlii
5. l hava boluklarn arttrc solunum malzemelerinin kullanm
Karbonmonoksit Zehirlenmesi: Karbonmonoksit (CO) yanma ile meydana
gelen, renksiz, tatsz ve kokusuz bir gazdr. Motorlarn egzoz gaznda bol miktarda
bulunur. Dizel ve benzin motoru ile altrlan yksek basn kompresrlerinin emi
hortumlarna motorun egzozundan kan hava kart durumlarda, dal tpne baslan
havann iinde de karbonmonoksit birikimi olacaktr. Ayrca, kompresr emi
hortumunun gereinden uzun ya da dar olmas, kompresr kademelerindeki kaaklar,
drenlerdeki kaaklar, kompresr filtresinin yenilenmemesi gibi nedenler dolaysyla da
kompresr iindeki yan yanmas sonucu oluan karbonmonoksit dal tpndeki
havada birikir. Ksacas sadece dizel ya da benzinli motorla kullanlan kompresrlerde
karbonmonoksit zehirlenmesi yaanabilecei dncesi de yanltr.
Yukarda
saydmz nedenlerden tr dal tpnde bulunabilen karbonmonoksit gaz, ok
dk deerlerde olsa dahi belirli bir derinlikten sonra ksmi basnc ykselerek
zehirleyici etkiler gsterir.
Bilindii gibi oksijen, dokulara alyuvarlar iinde bulunan bir protein olan
hemoglobin ile tanr. Karbonmonoksitin hemoglobine balanabilme kapasitesi
oksijeninkinden yaklak olarak 300 kat daha fazladr. te bu zellii dolaysyla
karbonmonoksit, solunum havasnda olduka az miktarlarda dahi bulunuyor olsa,
oksijenin hemoglobin ile dokulara tanmasn snrlayarak dokuda hipoksi olumasna
sebep olabilir. Derinlikle orantl biimde artan karbonmonoksit ksmi basnc nedeniyle
dal srasnda oluan karbonmonoksit zehirlenmesi karada oluan zehirlenmeye gre
ok daha hzl geliebilir.
16
Bakml bir kompresr, dzenli aralarla deitirilen filtreler, tp doldurulurken

kurallara uymak ve uygun malzeme kullanm ile karbonmonoksit zehirlenmesi
nlenebilir. Tpe doldurulan havann ve kullanm ncesi tpteki havann belirli
aralklarla analiz edilmesi ile dal gvenlii de arttrlacaktr.
karbonmonoksit zehirlenmesi ba ars, huzursuzluk, hafza kayb, bulant, kusma,
soluma gl, bilin kayb ile kendini gsterebilir. Su altnda yaanmas halinde,
lme sebep olabilecek kadar ciddi sonulara sebep olabilir. Karbon monoksit
zehirlenmesine bal olarak sualtnda meydana gelen baylma, sonrasnda boulmann
gereklemesine neden olacak ve dalcnn bu srete dokular ok hzl bir ekilde
hipoksi etkisine girecektir. karbonmonoksit zehirlenmesi saptandnda hastaya en ksa
srede %100 oksijen solutulmal, gerekirse kalp masaj ve yapay solunum (CPR)
uygulanmaldr. Byle bir durumda hasta en yakn basn odasna, eer blgede
bulunmuyorsa da en yakn salk kurumuna ulatrlmaldr.
Karbondioksit Zehirlenmesi: Karbondioksit (CO2) atmosfer havasnda ok
dk oranda bulunur. Dokularda ise besinlerin oksijenle yaklmas sonucunda,
metabolizma rn olarak aa kar. Kann kimyasal yapsn (pH) dzenleyen nemli
bileiklerinden biridir. Bu zellii ile kandaki miktarnn belirli deerler arasnda
dalgalanmas nemlidir. Ayrca karbondioksit ksmi basnc, beyindeki solunum merkezi
iin belirleyicidir. Solunum merkezi, vcuttaki karbondioksit seviyesine bal olarak
solunumu arttrr ya da azaltr.
Dalta Karbondioksit zehirlenmesinin nedenleri;
1. Dip sresini artrabilmek iin nefes tutmaya almak
2. Reglatrn performansnn dk ve/veya bozuk oluu
3. Ar efor, derin dal
4. Nefes almay gletiren ok sk elbise (zellikle boyun blgesi) ya da ekipman
5. Solunum l boluunu arttran ya da solunumu zorlatran her trl dal
malzemesi
6. Dolum srasnda solunum havasna dardan Karbondioksit karmas
Karbondioksit zehirlenmesi olutuunda hzl soluma, ba ars, bulant, kusma,
alglama ve yarglama gl, bilin kayb gibi belirtiler ortaya kabilir. Karbondioksit
zehirlenmesi nitrojen narkozuna ve oksijen zehirlenmesine olan yatknl da arttrr.
Tedavi iin ncelikle karbondioksit zehirlenmesine yol aan nedenin ortadan kaldrlmas
gerekir ve bu uygulamayla solunumun genellikle normale dnd, belirtilerin de
ortadan kalkt grlr. Ancak tedaviden sonra da ba arsnn saatlerce srebilecei
bilinmelidir.
Oksijen Zehirlenmesi: Belirli bir miktar oksijen metabolik faaliyet iin yaamsal
neme sahiptir. Belirli bir miktarn zerinde ise oksijen yaamsal faaliyeti tehdit edecek
zellie sahip olur. te bu zellii ile oksijen, dal srasnda belirli ksmi basnlarn
zerinde solunduunda zehirleyicidir. Kuru hava ile 30 metre snrlarna yaplan sportif
dallar iin oksijenin zehirleyici snrlara ulamayaca bilinmelidir. Ancak son yllarda
sportif dallar iin kullanm yaygnlaan zenginletirilmi hava karm (nitroks) ile bu
snrlarda dahi belirli srelerin almas sonucunda oksijen zehirlenmesi grlebilir. Bu
zellikleri ile nitroks dallar zel eitim gerektirir. Askeri ya da sivil amala kullanlan
saf oksijen kapal devre dal sistemleri iinse bu snrlar ok daha kesindir. Bu sistemle
dal olduka s derinliklerde ve ksa dip sreleri ile gerekletirilebilir.
17
Belirli bir miktarn zerinde oksijenin vcuttaki sistemleri etkiyerek zehirlenme

mekanizmasn harekete geirdii dnlmektedir. Btn faktrler bilinmemekle
birlikte, solunum havasnda yksek oranda bulunabilecek karbondioksitin ve ortam
ssnn da oksijen zehirlenmesini tetikledii sylenebilir. Oksijen zehirlenmesi ar
epilepsi benzeri bir geliim gsterir. Amnezi, uyku hali ve kontrol kayb oluabilir. Bunu
takip eden srete vcut katlaarak bilin kayb oluur ve solunum durur. Bundan
sonraki ksa srete ise kafa ve boyun blgesinde istem d kaslmalar balar. Oksijen
zehirlenmesinden korunmak iin derin dallardan kanlmal, dal srasnda saf oksijen
kullanlmamal ve gerekli eitim alnmadan karm gaz dal yaplmamaldr. Erken
belirtiler, yzeye geri dnlmesi ile ortadan kaldrlabilir. Ancak sualtnda nbet
olutuunda akcier skmas ve boulma riskinin nne gemek olduka zor olacaktr.
Nitrojen Narkozu: Nitrojen ya da derinlik sarholuu veya narkozu olarak da
bilinir. Yksek basn altnda solunan nitrojen gaznn sinir sistemi zerindeki etkisinden
kaynaklanan ve bilin yitimine kadar varabilen sarholuk duygusudur. Havann temel
bileenlerinden biri olan nitrojen, eylemsiz (atl ya da inert) bir gazdr; bu nedenle,
kimyasal deiiklie uramakszn vcut svlar ile dokularna olduu gibi geer ve
yaamsal ilevlerin yerine getirilmesinde herhangi bir grev stlenmedii halde, yksek
basn altnda solunduunda dokular zerinde baz etkiler yaratr.
Denizin derinliklerine doru inen dalclarda, vcut zerindeki basn derinlikle
orantl olarak artar; bu basnc dengelemek ve rahat soluk alabilmelerini salamak iin,
dalcya su basncna eit basnta hava salayabilecek teknik cihazlar kullanlr (aletli
dal donanm). rnein suyun 30m altndaki bir dalc, deniz yzeyindekinden 4 kat
daha youn bir havay solur; doal olarak bu youn havann iindeki nitrojen miktar da
normalin drt katdr.
Nitrojen, ya dokusuna dier dokulara oranla daha yksek miktarlarda emilir.
Beyin ve tm sinir sitemi dokularndaki ya oran olduka yksek olduundan,
normalden daha fazla nitrojen solunduunda sinir sistemi bu atl (eylemsiz) gazla dolar
ve normal ilevlerini yerine getiremez hale gelir. Nitrojene duyarllk eii kiiden kiiye
deiir (alkolde olduu gibi); baz dalclar 15 metre derine indiklerinde nitrojenle sarho
olabildikleri halde, bazlar herhangi bir rahatszlk duymakszn 60 metreye kadar
inebilir. Ancak derinlik sarholuunun belirtileri genellikle 30 metre altnda balar ve
derinlere inildike giderek arlar. Derinliin azalmas ile de belirtiler hibir yan etki ya
da kalc hasara yol amakszn sona erer.
Derinlik sarholuunun hafif biimleri, ba dnmesi, sersemlik, taknlk, duyarszlk
ve aldrmazlk gibi bir sarholuk duygusuyla balar; daha sonra dnme yetisi ve el
becerisi azalr, bir sre sonrada duygusal bozukluklar ortaya kabilir. Daha ar
olaylarda rpnma ve bilin yitimi grlr. Derinlik sarholuu, berrak ve lk sularda
dalan dalclarda ho duygular yaratrken, karanlk ve souk sulara dalanlarda genellikle
tela, korku, huzursuzluk ve ruhsal knt gibi duygular yaratr. Sarholuu ok
arlamadka dalc fiziksel becerilerini yitirmez. Nitrojen narkozu kendi bana tehlikeli
veya zararl deildir; ancak narkoz srasnda dalcnn karar verme yeteneini ve
koordinasyonunu snrlayacandan tehlikeli bir durum oluturur. Bamsz aletli dal
donanm ile yaplan sportif dallarn 30m ile snrlanmasnn esas nedenlerinden biri de
narkoz etkisidir.
18
Boulma:
Sualtnda boulma ou zaman bilin kayb sonras yaanr. Tkenmeye bal ar
solunmaya sebep olabilecek yorgunluk ya da souktan etkilenmi bir dalc iin
yaamsal tehlike sz konusudur. Sualtnda bilin kayb boulmaya neden olacaktr.
Boulmay tetikleyebilen baka bir mekanizma da su yutmaktr. Boulmakta olan
kazazedede, balangta, doal refleksler suyun akciere girmesini nleyip mideye
gnderecektir. Kii sualtnda bilincini kaybedene kadar geen aamaya boula yazmak
denir. Kiide oksijen yetersizlii ve bilin kayb arttka, su akcierlere de girecek ve
boulma balayacaktr. Bu durumda ki dalcnn bata boaz yollarndaki larenks dokusu
spastik kaslmayla boaz yolunu kapayabilir ve bu yzden de dalc geici bir sreyle
nefessiz kalabilir. Bilin kayb arttka su akcierlere de dolacaktr. Sonunda, birka
dakika iinde lmle sonulanabilecek ciddi etkiler ortaya kacaktr. Kii akcierlerine
su girmeden nce ok ya da soluksuzluktan (asfiksia) da lebilir. Eer kazazedeye
balangta hzl bir mdahale yaplrsa, hayata geri dnme ans vardr.
Bu nedenle tm dalclar boulmada ilk yardm ve kurtarma tekniklerine hakim
olmaldr. Aratrmalarn ortaya koyduu bir gerek de boulma ile alkol arasndaki
yakn ilikidir. Alkol alm ile gereksiz risk alabilme cesareti artmakta, tehlike annda
yarglama yetenei bozulmakta, damar genilemesi nedeniyle s kayb artmaktadr.
Grtlak refleksinin bozulmasyla solunum borusuna su daha rahat girebilmekte ayrca
kusmaya yatknlk artmaktadr. Alkoll aldktan sonra suya girmek bir dalcnn yapaca
en son hata olabilir.
nsanlarda gelimi grtlak refleksi nedeniyle ou boulma olgularnda akcierler
kuru kalabilir. Ancak boulma olgularnda sorun akcierler yoluyla dokularn oksijensiz
kalmalarndan baka bir ey deildir. Yksek oksijen gereksinimi olanlar ncelikli olmak
zere tm organlar ilev d kalrlar. Bunlardan n srada gelenleri beyin ve kalp gibi
yaamsal organlardr.
Boulma olgularnda srasyla ksrk, soluma gl, gs ars grlr. ok
durumu gelitikten sonra dudaklar ve dil morarr, az kenarnda pembe-beyaz renkli
kpk saptanabilir. Giderek solunum ve nabz ortadan kalkar. Bilinci ak hastaya direk
oksijen verilirken bilinci kapal ya da soluma zorluu eken hastalara da ambu
kullanlarak saf oksijen verilebilir ve acilen en yakn tbbi merkeze, ok pozisyonu ve
kurallarnda tanmaldr. Tamamen iyileen hastalar bile 24 saat sreyle bir tbbi
merkezde gzetim altnda tutulmaldr.
Solunumu ve dolamn olmad durumlarda yapay solunum ve kalp masaj teknii
(CPR) ile tbbi yardm gelene kadar ilkyardma devam edilmelidir. zellikle souk
sularda, 1 saatten daha uzun sre dipte kalp kurtarlan kazazedelerin olabildii
dnlerek bu giriimin tbbi yardm ulatrlana kadar asla sonlandrlmamas gerekir.
Is Deiimine Bal Rahatszlklar
Bir yldz eitiminde yer alan fizik dersinden hatrlayacanz gibi, sualtnda s iletimi
karada olduundan ok daha hzl gerekleir. Bu oran suda, karadakinin neredeyse 25
katdr. te bu zellii ile su ne kadar scak olursa olsun, belirli bir sre sonra dalcda
s kaybna sebep olacaktr. lkemiz sular yaz aylarnda ortalama 2223C lere ular.
Bu scaklklarda herhangi bir yaltm yapmakszn dal neredeyse imkanszdr. Dalc 1
saat gibi ksa bir srede hzlca s kaybetmeye balar. te bu yznden dallarda s
yaltm iin uygun dal elbisesinin de kullanlyor olmas gerekir. Tropikal blgelerde su
19
scaklnn 30C leri at grlr. Bu gibi dal noktalarnda ise s yaltm zellii
yksek elbiselerin kullanlmas vcutta s artna sebep olabilir. Ender bir durum
olmakla birlikte dalta vcut snn artna bal olarak rahatszlklar yaanr.
Hipotermi: Vcut ssnn, ar derecede dmesidir. Vcut ssnda ki ar dme
sonucu oluan hipotermi hayati nem tayabilir ve acil tedavi gerektirir. Souk suya
dalanlarda ya da kn iddetli kar frtnasnda kalanlarda grlen hipotermi, evre
ssnn ar derecede dk olmasndan kaynaklanr. Soukta kalmaya bal
hipotermilerin ounun temelinde alkol ya da ila zehirlenmesi gibi vcut ssnn
dmesini kolaylatran bir bozukluk vardr. Vcut ssnn 35C nin altna dmesi
olduka ciddi bir durumdur; normal titreme tepkisinin sona erdii 32C nin altnda
hastaya acil tedavi uygulanmas gerekir. Fizyolojik ilevlerin yavalamas nedeniyle
nabz, solunum says ve kan basnc der; baz olgularda hasta lm izlenimi verirse
de uygun tedaviyle lm engellenebilir. Hipotermi tedavisinde dorudan s uygulamas
yerine, hastann battaniyeler ve benzeri stma aralaryla yava ve aamal olarak
stlmas gerekir.
Eer dalc 27C lik suda yaltm zellii bulunan bir kyafet kullanmyorsa, karadaki
6C lik hava soukluu etkisini yaar. Bu etkinin en nemli sebebi suyun yksek
iletkenliidir Vcutta s kaybnn yaanmamas iin su ortamnda snn 3335C kadar
olmas gerekir. Yaltc bir elbise olmadan 10C lik suya den insan, olduka ksa bir
srede vcut sns kaybedecektir. Bu sre 15C lik su iinse yaklak 2 saattir. Yaltc
elbise kullanan dalc, souk etkinsini ancak ksa bir sreliine vcudundan uzaklatrm
olur. Islak ve yar kuru Dal elbiseleri srekli s yaltm salayamaz.
Is kaybnn en fazla olduu blgeler ba, boyun, kasklar ve koltuk altdr. Sal
derinin damarlarnn bzlme yetenei bulunmaz. Dier blgelerde de deri ok incedir
ve ana damarlar deriye ok yakndr. Souk sularda muhakkak balk kullanlmal ve
boyun blgesinde s yaltm salanmaldr. Alt ya da st elbiseler tek balarna
giyildiklerinde de srasyla koltukalt veya kasktan s kayb olaca unutulmamaldr. S
derinliklerde iyi bir koruma salayan slak tip elbisenin neopren kuma derin dallarda
skaca ve sahip olduu s yaltmnn da buna bal olarak azalaca bilinmelidir.
Souk sularda ya da derin dallarda yar slak ya da kuru tip elbise kullanlmaldr.
Hipoterminin ilk belirtilerinden biri iddetli kontrolsz titremedir. Souk hissi ile
birlikte idrar atlmnda artma grlr. Kalp hz artmtr ve el becerilerinde hafif bir
azalma grlr. scaklk 34C ye dtnde film kopmas diye adlandrlan durum
gerekleir. Dalc su iinde yn bulma duygusunu yitirebilir. 33C de kalp atmnda
anormallikler olumaya balar. Titreme yerini kaslma ve kramplara brakr. El becerisi
ve konuma giderek bozulur. Vcut scakl 30C den aaya dtnde ise bilin
kayb, nabz, kan basnc ve solunumda azalma ve gz bebeklerinde genileme
meydana gelir. 25C nin altnda ise lm gerekleir. Su iinde tehlike snr genellikle i
scakln 2C gibi az bir miktar dmesiyle balar. Bu scaklk genellikle kontrol
edilemeyen titremenin balamas olarak kabul edilir ve daln bu aamada kesilmesinin
yaamsal nemi vardr.
Bir hipotermi olgusunda hipoterminin arlna gre kii deiik durumlarda
bulunabilir. Hafif hipotermi olgularnda dalcnn bilinci aktr ve genellikle mekten
ve iddetli titremekten yaknr. Ar hipotermi durumunda ise bilin kapal olabilir ya da
bilin ak olsa bile konumakta, sylenenleri anlamakta glk ekebilir. ok ciddi
olgularda kalp hz ve solunum o kadar azalm veya yzeysellemitir ki yanllkla lm
20
tans konabilir. Bu nedenle kesin lm tans bir doktor tarafndan konulmadka

kurtarma giriimleri srdrlmelidir.
Hipotermi tedavisi acil ancak zenli bir yaklam gerektirir. Aktif olarak stma tbbi
bir merkezde doktor gzetiminde olmadka uygulanmamaldr. Teknede veya tbbi
yardmdan uzak bir dal alannda ilk yaplmas gereken dalcnn daha fazla s
kaybetmesini engellemektir. Bu amala dalc sudan karlmal, kuru elbise varsa
elbiseleri deitirilmeli ve bir battaniye vb. ile souk zeminlerle temas kesilmelidir.
Dalc rzgar, yamur, slak zemin gibi ortamlardan mutlaka uzaklatrlmaldr. Ba ve
boyunun yaltm byk nem tar. Bilinci ak hastalara scak iecekler verilebilir.
Ancak bunlar ay, kahve gibi kafeinli iecekler ve alkol olmamaldr. Soukta kalanlar
stmak iin alkol verilmesi gibi ykleri unutmalsnz. Hipotermiye yol aan en byk
faktrlerden biri olan alkol alm, hipotermi olutuktan sonra da durumu daha da
arlatran unsurlardandr.
Dalcnn solunumu ve nabz srekli denetlenmelidir. Dalc kesinlikle yatar konumda
bulundurulmaldr. Dalcnn scak su ile du yapmas, hareket ettirilmesi, ok scak
ortamlara sokulmas evre dokulardaki kan damarlarnn almasna yol aar. Bylece
yaamsal nemi olmayan kollar ve bacaklar snrken buralardan gvdeye dnen souk
kan yaamsal organlarn daha da soumasna neden olur. scaklk daha fazla der
ve durum arlar. Bu nedenle bu tip aktif ve blgesel stmalardan kanlmaldr.
Bir kaza sonucu souk sularda uzun sre kalmak zorunda kalan dalclar birden
fazla sayda ise bir araya toplanmaldrlar. Eer dalc yalnz ise bacaklarn ve kollarn
karnnda kavuturarak d yzeyini azaltmaldr. ok yaknlarda ulalabilecek bir kara ya
da tekne bulunmuyorsa kesinlikle hareket edilmemelidir.
Hipertermi: Vcut ssnn ar ykselmesi ile ortaya kan bozukluktur. Balca s
kaynann dorudan gne olduu durumlarda gne arpmas terimi kullanlr.
Bozukluun balca belirtileri vcut scaklnn denetlenemeyecek hzla 4143C ye
kmas ve buna bal olarak ortaya kan merkez sinir sistemi bozukluklardr.
Dal srasnda pek sk rastlanmayan bir problemdir. Hipertermi, genellikle dal
blgesine yolculuk srasnda yksek scaklk ve gne altnda kalma gibi nedenlerle
gerekleebilir. Baz durumlarda scak havada, zellikle gne altnda uzun sre dal
elbisesiyle kalmak da hipertermi nedeni olabilir.
lk belirtiler ba ars, bulant, ar terleme, kas kramplar, gszlk, hzl ve
yzeysel nabz ile kendini gsterir. Bu aamada i scaklk normaldir. Giderek durumun
arlamas halinde terleme kesilir ve cilt krmz, scak ve kuru bir hal alr. Bilin kayb
gzlenebilir ve i scaklk 40C nin zerine kar. Bu aamada tedavi edilmeyen dalc
hayati tehlike yaar.
Tedavi amacyla dalc serin bir yere alnmal ve elbiseleri karlmaldr. Srt st
yatrlan dalcnn ayaklar hafife kaldrlmaldr. Islak bir bezle vcudu silinen dalcya
eer ok bulants yoksa azdan sv verilebilir. Bilinci bulank hastalara azdan bir ey
vermek kesinlikle sakncaldr. Ate drc ilalarn hipertermide bir ie yaramayaca
da unutulmamaldr
Dekompresyon Hastal
Bu konu 2T4 Nitrojen Emilimi dersinde detayl olarak ilenecektir.
21
2T2 LK YARDIM VE DALI

Giri
lkyardm konusuna girmeden nce sizlere federasyonumuzun
bnyesinde bulunan cankurtarma eitimlerine katlmanz iddetle tavsiye
etmekteyiz. Bylece sizler daha geni bir yelpazede ok nemli olan konular
teorik ve pratik dersler yardmyla renmi olacaksnz.
ki yldz eitimini tamamlayan sorumlu bir dalcnn ilkyardm ve kurtarma
konularnda yeterlilik kazanm olmas gerekir. lkyardm ve kurtarmann birinci
basamanda nlem almak gelir. Eer oluabilecek problemlere kar nlem alp
hazrlanacak olunursa, problem de nlenmi olur. Kazalarda durum deerlendirmesi,
kurtarc ve yararl iin hayati nem tar. Kurtarcnn doru adm atabilmesi, onun
tehlike altnda olmamasna ve oluan problemi alglayabilmesini salayacaktr. Bu teorik
ders ile sizler ilk yardm ve kurtarma prosedrlerini reneceksiniz. Bu eitimde
alacanz bilgilerin sizin iin yeterli olmayacan kendinizi gelitirmeniz gerektiini ve
ilerleyen yllarda bu konudaki gelimeleri takip etmeniz gerektiini bilmelisiniz.
Unutmayn, kazalar ancak siz hazrlksz olduunuzda meydana gelecektir.
lkyardmn Tanm
Herhangi bir kaza ya da yaam tehlikeye dren bir durumda salk grevlilerinin
tbbi yardm salanncaya kadar hayatn kurtarlmas ya da durumun daha ktye
gitmesini nleyebilmek amacyla olay yerinde, tbbi ara ve gere aranmakszn mevcut
ara ve gerelerle yaplan ilasz uygulamalara denir.
lkyardmcnn Tanm
lkyardm tanmnda belirtilen ama dorultusunda, hasta veya kazazedeye tbbi
ara gere aranmakszn mevcut ara ve gerelerle, ilasz uygulamalar yapan en az
temel ilkyardm kursu alarak ilkyardmc sertifikas alm kiidir.
Kaza Deerlendirmesi
lkyardm konusunda eitimli bir dalc herhangi bir kaza durumunda nemli birok
grev stlenebilir. Kazaya mdahale eden bir doktor veya yetkili birisi varsa onlara
yardmc olarak, eer yoksa kurtarc olarak sorumluluk stlenir. Doru mdahale ve
kurtarma iin ncelikli olarak kazann deerlendirilmesi gerekir. Kurtarc ncelikli olarak
ortamdaki tehlikeleri deerlendirip (suyun iinde hala duran elektrii kesilmemi kablo,
motoru hala alan tekne gibi) , eer bu tehlikeler ortadan kalm ya da kaldrlmsa
kazazedeye yaklaarak ilkyardma balamaldr. Eer kurtarc kendi hayatn tehlikeye
atacak olursa, kazazedenin da hayat riske girmi olacaktr.
Kazann Sebebi Ne Olabilir? : Kazann ne ekilde olduu olanak varsa
kazazedeye, deilse evredekilere sorulmal ya da duruma gre deerlendirilerek
anlalmaldr.
Kazaya Sebep Olan Tehlike Hala Devam Ediyor mu? : Kazaya mdahale
etmeden nce kaza deerlendirmesi iyice yaplmal, kazazedeyi, kendisini ve evredeki
dier bireyleri tehlikeli bir konuma sokmamaldr.
Bilinci Ak kazazedeye Sorulmas Gereken Sorular
nce kazazedeye kendinizi tantn ve ona yardm etmek iin orada olduunuzu
belirtin.
22
Eer kazazedenin dal yaptndan ve bunun neticesinde bu kazann olmasndan

pheleniyorsanz ona gn iinde SCUBA cihaz kullanp kullanmadn veya basnl
hava soluyup solumadn sorun
Kazann ne zaman ve nasl olduunu anlattrn
Eer kazazede dalc ise son dala ait derinlii ve dip zamann renin
O gn daha nce dal yapp yapmadn, eer yapmsa yzey zamannn ne
kadar olduunu sorun
Yan, herhangi bir ilaca alerjisi olup olmadn ve ilk bulgularn ne zaman
baladnn renin.
Bilinsiz kazazedeye Ait Belirtilerin Gzlenmesi: Kazazede bilincini
kaybetmise dal hastalklarna ait belirti ve bulgular gzleyin. Gerekiyorsa zaman
yitirmeden ilkyardm mdahalesine balayn. Bir salk merkezi ile balant kurun ve
yardm isteyin.
Yardm ya da Kurtarma
Sualtnda, su stnde veya kyda dikkat edeceimiz unsur kazazedenin bilincinin
yerinde olup olmaddr. Eer kazazedenin bilinci yerinde deilse yaplacak tek ey
kurtarma almasna biran nce balamaktr. Ancak bilinci yerindeyse kurtarma m,
yoksa yardm m edeceimize karar vermemiz gerekir.
Bir dalc kazaya neden olabilecek unsurlar nceden grebilmeli ve kurtarma
gereini uyar ve yardmlarla ortadan kaldrmaldr. Dal kazalarnn ou yzeyde ya da
yzeye yakn yerlerde oluur. Yzerlii pozitif olduu halde gl palet vuran, kollarn
ve bacaklarn kpek yz yapar gibi kullanan, kendini sudan srekli ykseltmeye
alan birinin yardma ihtiyac var demektir. Fakat maskesini ekip atan, azndaki
reglatr atan, kafa arkada ve ene yukarda olacak ekilde hzl ve kesik kesik
soluyan birinin ise acilen kurtarlmaya gereksinimi var demektir. Bir dalcnn rahat
olmadn, huzursuz olduunu gsteren her trl belirti incelenmelidir ve yardm veya
kurtarmann gerekip gerekmediine karar verilmelidir.
Sualtnda da durum farkl deildir; hzl soluyan, srekli dik konumda durmaya
alan, hzl palet vuran dalc skntda demektir. Palet vurmasna karn srekli batan
bir dalcnn acilen yardma gereksinimi vardr. Maskesini syrp, reglatrn atan ve
hzla yzeye frlayan dalcnn akcier ar ime olgularn yaamamas iin yzeye
ulamadan kurtarlmas gerekir.
Kramp ve aparz gibi durumlar yardm gerektirir. Zor durumdaki bir dalcya
yardm ederken durumu daha da ktletirmemek gerekir. Yardm edecek kiinin
heyecanlanmas ve kazazedeye bunun belli ettirilmesi halinde durum daha da
gletirir. Gerilim altndaki dalcnn yardma gereksinimi var demektir; dalc byle
durumlarda sabrszlanr, gerginlii artar ve telalanabilir. Byle bir durumda artk
yardmla stesinden gelinebilecek sorun, kurtarmay gerektiren acil duruma dnebilir.
DEERLENDR, PLANLA Ve UYGULA
Kurtarma becerisi bir dalcnn kendisine ve bakalarna yardm edebilmesidir.
Kurtarma becerisi dalcnn kendisine olan gvenini arttrr. Kurtarama becerisinin doru
olarak uygulanabilmesi iin belirli artlarn salanmas ve belirli admlarn izlenmesi
gerekir. Kurtarmay hazrlk, nlem alma ve harekete geme gibi aamada
deerlendirebiliriz.
Hazrlk: Dalcnn kurtarama ile ilgili teorik bilgiye sahip olmas, kurtarma
becerilerinin gelimesi iin fiziksel ve de ruhsal olarak hazrlkl olmas gereklidir. Fiziksel
23
hazrlk; salk, kondisyon, dinlenme ve yeterli beslenme ile salanr. Ruhsal bakmdan
hazr olabilmek iin de zgven ve yaplacak dallarda baarl olma duygusu gereklidir.
Ayrca kurtarma iin gerekli aralarn da hazr bulundurulmas nemlidir.
nlem Alma: Bir sorunla baa kmann en iyi yolu o sorunun olumasna hi izin
vermemektir. Bunun salanmas iin de dal gerelerinin dzenli bakm, dal
ncesinde gerelerin kontrol, dal arkada sisteminin etkin kullanm, olas sorunlarn
nceden dnlmesi ve sorunlarn fark edilmesi gerekir. Ksacas dal gvenlik
kurallarna uygun olarak planlanmal ve dal sresince de plana uyulmaldr.
Harekete Geme: Alnan nlemlere karn bir acil durum ortaya ktnda
dalcnn bilmek zorunda olduu baz temel kurallar vardr. Zor durumla karlald
zaman durup her eyden nce normal bir solunum temposu salanmal ve
dnlmelidir. Daha sonra mevcut olan sorunun stesinden gelecek plan yaplmal ve
o plan uygulamak iin eyleme geilmelidir. Bu yaklam acil durum karsnda amasz
ve kontrol d igdsel tepkiden ok daha etkilidir. Kurtarma iin harekete geme,
deerlendir, planla ve uygula slogan ile ksaca aklanabilir.
Kazazedeye Ulamak ve lk Mdahale
Bilin Kontrol: Dalcya sesli ve temas yolu ile bilin kontrol yaplmaldr.
Yzeyde sorun yaadn dndmz, yzkoyun ya da yz st yatan dalcnn
yanna gelerek belli bir mesafeden, nce sesli olarak dalc iyi misin? sorusu sorulmal,
iki ya da kez yksek sesle bu soru sorulduktan sonra cevap alnmyorsa el ile omuz
tutularak hafife dalc sarslmaldr. Eer hala tepki alnmyorsa, srtst hale getirilen
dalc pozitif yzerlii salandktan sonra (BC iirilerek ve arlk kemeri atlarak)
dalcnn solunum kontrol yaplmaldr.
Kendini Tantma: Dalcnn bilinci ak ancak yardma ihtiyac olduu durumlarda,
ncelikle kendinizi tantarak, kazazededen yardm iin izin istemeniz nemlidir. rnein;
Merhaba benim adm ... Ben lkyardm konusunda eitim aldm. Size yardm edebilir
miyim? gibi bir aklama ile kazazedenin sakinlemesine ve rahatlamasna yardmc
olabilirsiniz. Bu soruya kazazedenin kabul cevabn verebildii ya da herhangi bir tepki
veremedii durumlarda kurtaramaya balanmaldr. Baz durumlarda kazazedenin ok
etkisi altnda size tepki veremeyeceini ya da gerekten ihtiyac olsa dahi yardm
istemeyeceini unutmamalsnz. Eer kazazede yardm kabul etmek istemiyorsa onu
telkinle, fakat stres oluturmamaya dikkat ederek ikna etmeniz gerekebilir.
Yardm stei: Hayat tehlike altna girmi bir kazazede iin profesyonel yardm
armak ilk mdahale uygulamasndan daha da nemlidir. Tekne ya da sahildekilerden
yardm istemek konusunda ekinceli davranlmamas gerekir. Dal personelinin acil
durum prosedrleri hakknda bilgi sahibi olmas ve grev dalmn yapm olmas
gerekir. Unutmayn ki ancak byle bir durumda kazazede iin mdahale baarl bir
sonu verecektir. Bunun iin teknede ya da ilk yardm malzememizin en stnde
grnecek bir yerde acil ilk yardm plan ve buna bal olarak gerekli btn telefonlar
bulunmaldr.
Yzerliin Salanmas: Su iinde kurtarma ilemi, kazazedenin yzerliinin
salanmas ile balar. ncelikli olarak dalcnn az ve burun blgesinin sudan
uzaklatrlmas ve bunun iinde pozitif yzerliin salanmas gerekir. Kazazede
tanaca blgeye ulaana kadar da dier donanmlarndan da kurtarlmaldr. Bu
ilemler gerekiyorsa suni solum uygulamas srasnda gerekletirilebilir.
Suda Suni Solunum: Kazazedenin yzerlii salandktan sonra solunum kontrol
edilmelidir. Bunun iin de BAK, DNLE, HSSET teknii kullanlr. Kazazedenin yzne
24
kafanz yaklatrarak gs hareketlerini grebilecek, kulaklarnzla nefesi

dinleyebilecek, gzlerinizle gs hareketlerini grebilecek ve yananzla nefesin
scakln hissedebilecek ekilde, 10 saniyeden daha ksa srede solunumu kontrol
etmelisiniz. Suda suni solunum karada olduundan daha farkl uygulanmaz. Ancak
burada dikkat edilmesi gereken nokta Kazazedenin az ve burun blgesine suyun
temasnn kesilmesi olmaldr. Yzeyde suni solunum uygulamalar suni solunum
maskesi kullanm ile daha iyi sonu verebilir. Bylelikle bulac hastalklarn yan sra,
irenme ve nefes yolunun su ile temas da engellenmi olur.
Su ierisinde nabz kontrolnn
yaplmas ise sadece zaman kaybdr;
nk Kazazedenin kalbi atmyor dahi
olsa, su ierisinde kalp masajn
yapabilmek mmkn olamayacaktr.
te bu yznden sadece solunum
kontrol yaplmal ve bir an nce dalc
platforma tanmaldr. Suni solunuma
balarken dalcnn ba hafife geriye
yatrlr ve bylelikle nefes yolu alr.
Suni solunum iki ardk nefesle
balatlr ve normal nefes temposunda
devam ettirilir. Suni solunum srasnda
kurtarcnn pozisyonu da nemlidir.
Suda suni solunum
Kurtarc doru konumu alarak hem suni solunuma devam edebilmeli hem de
gs hareketlerini gzleyebilmelidir. Eer suni solunum maskesi ile solunum imkan
varsa, en uygun konum kazazede dalcnn n tarafna gemek olacaktr. Eer ilk nefes
verme ilemi ile gs hareketi gereklemiyorsa, nefes yolunun tam olarak almad
ve/veya nefes yolunun bir cisimle tkand dnlmelidir. Uygulamaya devam
etmeden nce nefes yolu kontrol edilerek tkayc para grlyorsa karlmal ve
uygun ba pozisyonu tekrar salanarak suni solunuma balanmaldr.
Maske kullanarak, tama esnasnda gerekletirilen suni solunum uygulamas
25
Suni solunumun amacna ulaabilmesi iin, nefes vermenin belirli aralklarla

tekrarlanmas gerekir. Bunun iin kurtarc her nefes arasnda say sayma metodunu
kullanlabilir. rnein 1001,1002,1003 ve solunum her seferinde tekrarlanarak belirli
aralklarla solunum salanm olur. Eer kazazede platforma 12 dakikalk mesafeden
daha yaknda ise suni solunum ile vakit kaybetmeksizin, karaya veya tekneye yardm
iareti verilmeli ve bir an nce kazazede platforma alnmaldr. Suni solunum ancak
daha uzak blgelerde, yardmn ulamamas halinde vakit kaybetme kaygs olmakszn
devam ettirilmelidir. Bu arada, kazazede suni solunuma devam ederken kazazedenin
donanmlar da suni solunuma verilen aralarda karlmaya devam edilmelidir.
Soluma Borusu le Suni Solunum
Dalcnn ban elinizin bilek blm ile yananza yaklatrrken ayn elinizin orta
ve yzk parmaklarn birbirinden ayrarak az zerine getirerek soluma borusu
mapsn dalcnn azna sokun ve bu parmaklarnz ile hem norkeli tutun hem de hava
kamasn nleyin ki kii ile soluma borusu kullanarak dalcya hava destei daha kolay
yaplr. Biri dalcy tutarken dieri hava verir.
Eer ilemi engellemeyecekse kurtarcnn maskesini karmamasnda yarar

vardr.
Solunum says dakikada 1215 kadar olmaldr. e yaramayan pek ok nefes
vermektense etkili ve doru 12 nefes verebilmenin daha iyi sonu verecei
unutulmamaldr.
Kazazedeyi Tama Teknikleri
Kazazedeyi su zerinde tarken, deniz artlarnn da deerlendirilmesi gerekir.
Eer yzeyde dalga varsa, kazazedenin oluan dalga kazazedenin arkasndan gelecek
ve dalgalara cephe alnacak ekilde tanmasna dikkat edilmelidir. Kazazedenin bilinci
aksa, ona sadece hareket iin gerekli gc salamak yeterli olabilir, ancak solunumu
duran bilinsiz dalcnn tanmas srasnda farkl tekniklerin bir arada kullanlmas
gerekir.
Solunuma Devam Eden Bilinli Kazazedeyi Tama: Dalcnn yorgun olduu
durumlarda, onun gvenli bir yere ulamasna yardm edilmelidir. Her ne teknik
kullanlrsa kullanlsn, tama srasnda kazazedenin yz su dnda kalmaldr. Tama
srasnda harekete engel olabilecek her trl malzemenin karlmas gerekir.
26
Tama teknii, tercihen gz temasnn salanabilecei ekilde uygulanmaldr.

Bylelikle kazazedenin durumundaki deiimleri fark edebilir, kendisiyle konuarak
sakinlemesini salayabilirsiniz. Uzun mesafeli yzler iin dalcnn paletlerinden ileri
doru itme tekniini kullanabilir. Ksa mesafelerde ise kol altndan ekme yntemini
kullanabilirsiniz. Ksa mesafelerde daha hzl bir ekilde ekme yaplmak istendiinde ise
tp valfndan tutarak ekme tekniini kullanabilirsiniz. Ancak tp valfndan tutup
ekerken kazazede sizi gremeyecektir.
Hangi teknik kullanlrsa kullanlsn, kurtarcnn enerjisini korumak ve kazazedenin
sakinlemesini salamak iin yava tempoda yzlmesi nerilir. Kazazede kendindeyse
mutlaka pozitif konumak artyla srekli soru sormadan sakinletirilmelidir. Eer
mmknse tekne ya da karadan atlacak bir iple ekilme ileminin gerekletirilmesi
gerekir. Eer tama srasnda kazazede tamaya engel olacak ekilde kontrolsz
hareketler yapyorsa, ncelikle sorunu zmek iin durun, kazazedeyi sakinletirin ve
problem ortadan kaldrldktan sonra ekme ilemine devam edin.
Paletleri omuzdan iterek bilinci yerindeki tkenmi dalcy tama.
Bilinci yerindeki tkenmi dalcy kol altndan ekme yntemi
Solunumu Duran Bilinsiz Kazazedeyi Tama: Solunumun devam etmedii

durumlarda, kazazedenin biran nce platforma tanmasn salamanz gerekir. ncelikli
olarak tama mesafesinin ne kadar uzak olduunu deerlendirip, tama sresince suni
solunum yaplp yaplmayacana karar vermek gerekir. Eer bu mesafe 12 dakikadan
daha az ise, bir an nce kazazedenin platforma tanmasn salayn. Suni solunum
kontrol ve uygulamas ile vakit kaybetmeyin. Bilinsiz dalc tama tekniklerinde
tercihen kazazedenin ba tarafndan tpnn vanasndan tutarak ekme teknii
27
kullanlr. Bylelikle daha hzl bir ekme ve bununla birlikte suni solunum uygulamas da
yaplabilir.
Hzl tama teknii
Kazazedeyi Tekne ya da Platforma karma: Tama kurtarcy yoracaktr.

Byle bir durumda karma ncesi dinlenmek iin kendinize vakit tanmanz gerekir.
Eer kazazedenin bilinci aksa, onu telkin ederek sakinletirin. Eer kazazede kendine
yardm edebilecek durumdaysa, tm ekipmanlar kardktan sonra kazazedenin eer
varsa merdivene tutunmasn salayn. Trmanmaya balamadan nce bir sre daha
bekleyip, merdivenin dier tarafna geerek ya da baka bir kurtarc ile kazazedenin
kmasna yardmc olun. Bu uygulama iin bir halat kullanarak kazazedenin dmesi de
engellenebilir. Kk teknelerde ncelikle kurtarcnn kmas ve daha sonra da
kazazedenin karlmas daha uygun olacaktr. Bu gibi durumlar iin kurtarma
tekniklerinin hazrlk aamasnda deerlendirilmesi daha doru olacaktr.
Kazazedeyi tekneye karma
Merdivenden kazazedeyi tekneye karma
28
Kazazedeyi tekneye karma
Merdivenden kazazedeyi tekneye karma
Kazazedeyi Sahile karma: Kazazedeyi sudan karrken kurtarcya en ok

yardm edecek olan su olacaktr. Suyun kaldrma gnden yararlanarak kazazedenin
uygun tama tekniklerinden birine gre hazrlanmas ve yavaa sudan darya doru
harekete balanmas gerekir. tfaiyeci tamas, srtta tama ya da sryerek kyya
karma tekniklerinden en uygun olan ile kazazede sahile karlabilir.
tfaiyeci tamas
Srtta tama
Temel Yaam Destei

Temel yaam destei (TYD), kurtarcy koruyan ekipmanlar haricinde hibir alet
kullanmakszn kazazedenin hava yolunu ve dolamn geri salamay amalar. Kalp
masaj (CPR) ve suni solunum uygulamas temel yaam desteinin nemli bir parasdr
ve kurtarc tarafndan doru teknikle uygulanabilmesi iin gerekli temel eitimin alnm
olmas gerekir.
Erikinler in Temel Yaam Destei Uygulama Dizilii
Temel yaam destei (TYD) aada yer alan ekildeki dizilii izleyerek ilerler.
Temel Yaam Destei Algoritmas
29
1. Kazazede ve orada bulunarak, kazay izleyenlerin gvenliklerinin salandndan emin

olun.
2. Herhangi bir karlk, cevap iin Kazazedeyi kontrol edin.
Nazike kollarn sallayp, yksek sesle iyi misiniz? sorusunu sorun
3a. Eer cevap veriyorsa;
Kazazedeyi bulduunuz ekilde brakn ve kazazedenin etrafn, ona daha

ok zarar verebilecek etkiler iin kontrol edin.
Kazazedeyle ilgili problemin ne olduunu anlamaya aln ve eer

gerekiyorsa yardm isteyin.
Dzgn bir ekilde Kazazedeyi belirtiler iin tekrardan gzden geirin.

3b. Eer cevap vermiyorsa;
Yardm iin barn.
Kazazedeyi uygun ekilde boynuna ve omurgasna zarar gelmeyecek

ekilde yz st evirin ve kafa arkaya, ene yukarya hareketi ile solunum yolunu
an.
Bir eli kafa zerine yerletirip, baparmak ve iaret parman, gerekli grldn
kurtarma nefesi verebilmek iin burnu tkayacak ekilde serbest brakarak kafay
yumuak bir hareketle arkaya doru bastrn.
Kazazedenin ene altndan, parmak ular ile bastrarak nefes yolunun almasn
salayn.
Nefes yolunun almas iin parmaklarn kullanm
4. Nefes yolunu ak tutmaya devam ederek, bak, dinle ve hisset yntemi ile solunumu
kontrol et.
Gs hareketini gzlemleyin
Kazazedenin azndaki nefes sesini duyabilmek iin kulanz yaklatrn.
Yanaklarnzda havann nemi ve scakln hissetmeye aln.

Kalp durmasndan sonraki ilk dakikalarda kazazede zor da olsa nefes alabilir,
dzensiz solunum gzlenebilir veya horultulu soluyabilir. Bu tr solunumla normal
solunumu kartrmayn. Bak, dinle ve hisset ile normal solunumu 10 saniye kadar bir
srede fark edemiyorsanz; kontrol iin daha fazla sre kaybetmeyin ve suni solunum
iin hazrlann. Eer normal solunumun bulunmad konusunda pheleriniz varsa;
solunum yokmu gibi davrann.
5. Eer kazazede normal soluyorsa;
Kazazedeyi iyileme pozisyonuna aln.
Tbbi yardm (ambulans) arn ya da birini armas iin gnderin.
Devam eden solunum iin kontrol yapn.

30
6. Kalp masaj ve Suni solunum

Bir baka kii yardm ile ya da tek banza Suni solumun ve kalp masajna aadaki
maddelere uyarak balayn;
Yardm iin barn.
Kazazedeyi uygun ekilde boynuna ve omurgasna zarar gelmeyecek

ekilde yz st evirin ve kafa arkaya, ene yukarya hareketi ile solunum yolunu
an.
Kazazedenin yanna diz kn Bir eli kafa zerine yerletirip, baparmak

ve iaret parman, gerekli grldnde kurtarama nefesi verebilmek iin burnu
tkayacak ekilde serbest brakarak kafay yumuak bir hareketle arkaya doru
bastrn.
Koma Pozisyonu
Kazazedenin ene altndan, parmak ular ile bastrarak nefes yolunun

almasn salayn.
Burnun yumuak dokusunu, ba ve iaret parmaklarn kullanarak iki parmakla

kapatn.
Azn almasn, ancak enenin de geriye dmemesini salayn.
Normal bir nefes alarak, dudaklarnz kazazedenin azna getirin; uygun ekilde
az rttnzden emin olun.
Gsteki ykselii gzle kontrol ederken, Kazazedenin azna 2 defa nefes verin.
Bir elinizle kaburgalarn alt ksmndan kaburga ile gs kemiinin birletii yere
kadar gidiniz.
Bu noktadan hareketle teki elinizin iaret parma ile orta parman gs

kemiine yerletiriniz.
Bunun hemen yanna ilk kullandnz elinizin avucunu koyunuz: Bask noktas ite
orasdr.
Eer imkan varsa kaybolmasn nlemek iin bulunan bask noktas iaretlenmelidir.
Kendinizi kazazedenin gs kafesine dik gelecek ekilde

konumlandrarak, kollar gergin bir ekilde gs kafesini 45 cm bastrn.
Her bir baskdan sonra, el temasn ekmeden gs zerindeki basky

kaldrarak, 30 defa baskya devam edin.
Basklar ve geri ekmelerin e srelere sahip olmasna dikkat edin.
Gs basks ve solunum iin 30:2 orann kullanmaya devam

edin.
31
Her 4 turda yani 4 kez 30 bask sonunda boyundaki ana arterden

hastann dolamnn geri gelip gelmediini kontrol edin. Kalp altrldktan sonra
masaja devam etmeyin.
Kazazede tekrar normal solunuma dnmedii srece suni

solunum uygulamasna ara vermeksizin devam edin.
Ellerin gs kafesine yerletirilmesi
Ellerin bask iin pozisyonu

Kurtarcnn kollar ve vcudunun pozisyonu
Kurtarcnn kollarnn pozisyonu ve bask yn
32
Burnun parmaklarla kapatlmas
Doru nefes verme hareketi
Eer verdiiniz kurtarma nefesinin kazazedenin gs kafesinde ykselmeyi

salamadn gryorsanz, bir sonraki admdan nce;
Kazazedenin azn kontrol edin ve her hangi bir cisim bulunuyorsa, onu
karn.
Kafa geriye ene yukarya pozisyonunun uygun olup olmadn tekrar

kontrol edin.
Gs basksna dnmeden nce ikiden daha fazla solunum uygulamas

yapmaynz.
Eer birden fazla kurtarc bulunuyorsa, birbirleri arasnda 12 dakikalk srelerde
deierek uygulamaya devam ederek, kurtarclardaki yorulma engellenmelidir.
7. Basklara ara vermeyin;
Tbbi yardm gelene kadar,
Kazazede tekrar normal solunuma balayan kadar,
Siz tkenene kadar ara vermeyin

Kurtarcnn Ald Riskler
Kurtarc ve kazazedenin gvenlii temel yaam desteindeki en nemli konudur.
Bugne kadar CPR uygulamasna bal olarak kurtarclarn karlat ok ender birka
yaralanma grlmtr; tberkloz ve SARS gibi bulac hastalklarn kurtarcya getii
birka vaka dnda nemli bir rahatszlk yaanmamtr. Bugne kadar CPR
uygulamalarnda HIV virsnn bulatrld da grlmemitir. Her ne kadar CPR
uygulamalarnda kullanlan bir takm koruyu ekipmanlarn faydas zerine bir aratrma
yaplmam olmakla birlikte, laboratuar almalar bu gibi ekipmanlarn azdan aza
nefes verme srasnda az faunasndaki bakteriyel etkileimi engellediini
gstermektedir. Eer kazazedenin Tberkloz ya da SARS gibi hastalklara sahip
olunduu biliniyorsa, kurtarcnn muhakkak yeterli korunmay saladktan sonra CPR a
balamas gerekir. Bunun iinde yannzda tayacanz bir ift ameliyat eldiveni ve az
filtresi her an karnza kabilecek bu tip durumlarda sizi enfeksiyonlara kar sizi
koruyacaktr.
Kalp ve Solunum Durmasnn Tanmlanmas
Dolam varlnn tehisi iin hareket veya nefes alma yeterli olmayabilir. Uygun
teknikle karotid damardaki atmn, dolamn varl iin kontrol edilmelidir. Profesyonel
33
veya amatr kurtarclarn tepki vermeyen kazazedelerdeki yeterli ya da normal

solunumunu belirleyebilmeleri olduka zor olabilir; nk normal solunumu nefes
yolundaki tkanklk engelliyor veya kazazede son nefeslerini almaya alyor olabilir.
Genellikle amatr kurtarclarn acil yardm iin telefon ettikleri srete nefes aldklarn
dndkleri kazazedenin aslnda son nefeslerini almaya altn ve kurtarcnn da bu
fark alglayamad grlmektedir. Yanllkla tans yaplan bu tip durumlarda
kurtarcnn kalbi duran kazazedeye CPR uygulamas yapmamas gibi ciddi sorunlar
olumaktadr. iddetli, sert solunum (son nefesler) kalp durmas olaylarnn neredeyse
%40nda grlen bir durumdur. Amatr kurtarclar genellikle iddetli ve sert solunumu
zor soluma, g soluma ya da sesli, hrltl soluma gibi alglar ve telefondaki
profesyonellere de bu ekilde aktarr.
te bu tip problemlerden dolay amatr kurtarcnn eer tereddtleri varsa,
normal solunumu hissedemiyor ve kazazedede bilin kayb gzlyorsa CPR a
balamaldr. Amatr kurtarc eitimlerinde, ani kalp durmalarnda sert solunumun
gzlenebilme olaslnn yksek olduundan muhakkak sz edilmelidir. Byle
durumlarda kurtarcnn hi kafasn kartrmadan CPR a balamas gerektii konusu
zerinde durulmaldr.
Her Bir Kurtarma Nefesi
Boulmann oluturmad kalp durmalarndan sonraki ilk dakikalarda kandaki
oksijen miktar yksek deerlerini korumaya devam eder. Bu srete kalp ve beyne
ulatrlacak oksijen ile ilgili sknt kandaki yzdeden ziyade, kann kalp tarafndan bu
blgelere tanmasyla ilgilidir. te byle vakalarda suni solunum, kalp masajna kyasla
daha nemsiz hale gelir.
Becerilerin kolay uygulanabilir olmas ve aklda tutulmas basitlie bal olarak
mmkndr ve bylelikle kurtarc bunlar uygulanabilir ekilde kullanr. Kurtarclarn
azdan aza kurtarma nefesi verme konusunda tereddtte kaldklar ya da bu
durumdan honut olmadklar durumlarn nedenleri arasnda ekingenlik, enfeksiyon
bulama korkusu ve/veya irenme saylabilir. te tm bu nedenlerden dolay, sadece
kurtarma nefesini uygulamaktansa CPR balatmada ne denli daha nemli olduu
vurgulanmaldr.
Akcierlerin Havalandrlmas (Ventilasyon)

CPR uygulamas srasnda akcierlerin havalandrlmasnn esas nedeni kandaki
oksijen deerinin yeterli dzeyde tutulmasn salamaktr. Kandaki oksijen dzeyinin
yeterli olmas iin gerekli olan solunum hacmi ve dakika solunum says ise tam olarak
bilinmemektedir.
Gnmzde tavsiye edilen kurtarma nefesi sresi 1 saniyedir ve bu srete verilen
hava miktarnn da gs kafesini iirmeye yetecek kadar olmas istenmektedir.
Tavsiye edilen bu deerler, azdan aza ve maskeli uygulamalar ve dier trdeki CPR
uygulamalar iin de geerlidir.
Azdan burna suni solunum uygulamas, azdan aza uygulamaya alternatif olan
baarl bir tekniktir. Bu teknik kazazedenin aznn alamayacak ya da hasar ald
durumlarda deerlendirilmelidir. Sudaki suni solunum uygulamalarnda da kurtarcnn
kazazedeye bu teknikle suni solunum uygulayarak, kazazedenin azn kapal
34
tutabilmeyi salama ans vardr; bylelikle kazazedenin su ierisindeyken azdan su

yutma ihtimali de ortadan kaldrlm olur.
Gs Basklar
Gs basklar az, ancak hayati miktardaki kan akn beyin ve kalp blgesine
gnderebilmektedir. Ayrca gs basks uygulamas, zellikle kalbin durmasndan 5
dakika daha sonra geekletirilecek olan defibrilasyonun (kalbe ok uygulanmas)
baarsn da arttrr. Gs basklaryla ilgili fizyolojik almalarnn byk bir
ounluu model olarak kullanlan hayvanlarda allmaktadr. Bu almalarn
sonularnn deerlendirildii bilimsel konferanslarn sonucunda, aadaki sonulara
ulald grlmtr;
1.
Gs basklarna balarken ve daha sonra devam sresince kurtarcnn
elini vakit kaybetmeden kazazedenin gsne tam ortasna gelecek ekilde
yerletirmesi gerekir.
2.
Gs basksnn dakikada 90 orannn denk gelecek ekilde uygulanmas
gerekir.
3.
Tam basknn, gs kafesinin 45 santim kertilmesi ile yaplyor
olmasna zen gsterilmelidir (yetikinler iin).
4.
Her bir baskdan sonra gs kafesinin eski halini alabilmesi iin yeterli sre
tannmaldr.
5.
Her bir bask ve geveme srecinin eit aralktaki srelerde uygulanyor
olmasna dikkat edilmelidir.
6.
Gs basks uygulamasnn kesintiye uramamasna zen gsterilmelidir.
Bask oran, dakikadaki bask miktardr. Bu deer basklarn arasnda girecek olan
solunum ve eer uygulanyorsa defibrilatr kullanm srelerinin haricinde tutulmaldr.
Eer bunlar gz ard edilmeyecek olursa, gerekletirilen denemelerde dakikada 100
120 bask uygulamas orannda ilerleniyor olunsa dahi, kesintiler sonrasnda dakikadaki
bask orannn 60 miktarlarna dt grlmektedir. te bu yzden basklar iin,
dakika ierisindeki kesintilerin de dlmesinden sonra uygun hz ayarlanyor olmas
gerekir.
Bask Havalandrma Oran
30:2 orannn matematiksel modellemelerde dier oranlara gre daha baarl
oldu u yaplan aratrmalarla grlmtr. 30:2 oran ile kan ak ve oksijen tanm
arasndaki ilikinin ok daha baarl bir ekilde gerekletii anlalmtr.
Tek
kurtarcya hastane dnda, gerek yetikin gerekse de ocuklar iin bu oran 30:2 olarak
dakikada 3 set halinde uygulanmas gerektii tavsiye edilmektedir. Bu uygulama ayn
zamanda gs basklarnn kesintiye uramas durumunu da snrlayacak ve ayrca
hiperventilasyonlu suni solunum ihtimalini de drecektir.
Bakm Pozisyonu
Baylm, kendinden gemi fakat nefes alan, kalbi arpan kazazede, kendine
gelm e durumuna alnmaldr. Bu durumdaki kazazede iin hava gerekli olduu
dnlerek, temiz hava alabilecei bir yere tanmaldr. Eer boyun ya da omurilik
zedelenmesinden pheleniyorsanz hasta hi kmldatlmamal ya da varsa boyunluk
kullanlmaldr. Nefes borusu ak olmal, dil arkaya kayp nefes borusunu
kapamamaldr. Ba ve boyun ayn hizada olmal, bylece nefes borusu genilemelidir.
35
Kusmuk ve dier svlarn azndan kolayca akabilmesi gerekir.

Birka tane farkl bakm pozisyonu vardr. Bunlarn kendilerine gre farkl
avantajlar da bulunur. Her trl kazazede iin kullanlabilecek tek bir bakm
pozisyonundan da sz edebilmek mmkn deildir. Bakm pozisyonunun sabitleyici, ba
ksma baml olarak vcudun anatomik yatay durumuna benzer ve gs kafesine
solunumu bozucu basklar uygulamayacak ekilde olmas gerekir.
Kazazede bakm pozisyonuna alnrken;
Kazazedenin gzln karnz
Kazazedenin yannda diz kn ve Kazazedenin bacaklarnn dosdoru
uzanmasn salayn
Size yakn olan kolun dirseinden tutarak, dirsek omuzla bir hizada sabitleyerek,
avu ii yukar bakacak ekilde kolu ba stne doru kaldrn.
Uzak olan kolu alarak size yakn taraftaki eneyi, kazazedenin elinin ii tutacak
ekilde kendinize doru ekin.
Dier elinizle uzak taraftaki aya diz kapandan kaldrarak, ayak yere basar
durumda tutun.
Bir eli kazazedenin enesine bastrr halde tutarken, uzaktaki aya kendinize
doru ekerek kazazedeyi dndrn.
Koma pozisyonu
st baca yukar doru alarak kala ve dizi doru alarda kvrn.

Hava yolunun ak olduundan emin olacak ekilde kafay geriye doru itin.
Eer gerekirse kafann geriye doru yatrlmas iin eneye temas eden eli tekrar
konumlandrn.
Dzenli olarak solunumu kontrol edin.
Hava Yolunu Tkayan Yabanc Maddeler (Boma)
Hava yolu tkanklklar, pek ender rastlanan ancak kaza sonucu lme sebebiyet
verebilen tedavi edilebilir bir acildir. Hava yolu tkanmalarnn en byk sebepleri
arasnda, balk, tavuk, et gibi besin maddeleri tkanklklar ile gerekleir. Yemek yerken
oluan boulma olaylar ounlukla bir baka kii tarafndan gzlenebilir. BU zellii
yznden, bu tip boulmalarda erken mdahale ans, henz boulmakta olan kiinin
bilinci akken mmkn olabilmektedir.
Boulma Olayn Tanmlayabilmek
36
Hava yolu tkanklklarnn baylma, kalp krizi, sara ve dier solunum bozukluu
yaratan siyanoz ya da bilin kaybndan ayrt edilebilmesi ve sorunun ancak doru olarak
tanmlanabilmesi ile uygun tedavi gerekletirilebilecektir. Yabanc maddeler orta ya da
yksek dzeyde havayolu tkanklna sebep olabilir. Belirti ve iaretleri ile ar ve orta
tkanklklar farkllamaktadr. Orta dzeyde tkanklklarda kazazede konuabilir,
ksrebilir ve nefes alabilir. Ar durumlarda ise konuamayabilir, hrltl solunum
gzlenebilir ya da solunum tamamen durabilir; kazazede ksrmeye alabilir ve/veya
bilin kayb grlebilir. Tkankln iddetinin tanmlayabilmenin en uygun yollu ise
kurtarc tarafndan Tkandn m? sorusunun sorulmas ile anlalabilecektir.
Yetikinlerde Hava Yolu Tkanklnn lkyardm Uygulamas
1. Eer kazazede orta dzeyde hava yolu tkankl gsteriyorsa;
Baka hibir ey yapmakszn, sadece onun ksrmesine yardmc olun

2. Eer kazazede ar dzeyde hava yolu tkankl gsteriyorsa;
Aadakileri uyguladktan sonra kazazedenin srtna be kere el ile vurun;

Ayaa kalkarak kazazedenin arkasna gein
Gs bir elle kavrayarak kazazedenin ne doru eilmesini ve
bylelikle nefes yolundan karlmak istenilen maddenin hava
yolunda daha aaya doru inmesindense, azdan kmas
salanmaldr.
Botaki elin ayas ile iki omuz arasna be keskin vuru yapn.
Hava yolu tkanklnn giderilip giderilmediini kontrol etmek iin her bir
vuruta kazazedeyi gzlemleyiniz. Be kere vurma hareketindense, her bir
vuruun amacnn tkanmaya sebep olan cismin karlmas iin yapld
unutulmamaldr.
Eer be vurmadan sonra cisim hava yolundan uzaklatrlamamsa,

aadaki admlar uygulayarak be mide sktrma hareketine
geilmelidir.
Kazazedenin arkasnda durarak, her iki elinizi midenin st
ksmnda bir araya getirin.
Kazazedeyi ne doru yatrn.
Yumruunuzu skca kavrayarak kazazedenin gbei ile gs
kafesinin alt blm arasnda kilitli hale getirin.
Yerletirdiiniz yumruu kilitleyen elinizi skarak ieri ve daha
sonrada yukar doru hareket ettiriniz. (hemlich manevras)
Bunu 5 defa tekrarlaynz.
Eer cisim hala uzaklatrlamyorsa, tekrar srta vurma hareketiyle ve

daha sonrada mide sktrmayla devam edilmelidir.
3. Eer kazazede bilincini kaybederse;
Kazazedeyi gvenli bir ekilde yere yatrn.
Acil Yardm iin 112 yi arayn.
CPR balayn.
Cisimlerin Parmakla karlmas
Grnr durumda olmayan cisimlerin karlmas iin kullanlacak parmak tekniinin
uyg un ve yeterli olduu konusunda herhangi bir alma yaplmamtr. Bunun yan sra
bu t ip durumlardaki uygulamalarnn bazlarnda ise yaplan hareketin kazazedeye ya da
kurtarcya zarar verebildii de grlmtr. Btn bunlar nda, bu tekniin
37
grlmeyen cisimler iin kullanlmamas gerektii sylenebilir. Bu tekniin sadece gzle

grlebilen kat cisimler iin kullanlmas nerilebilir.
Boulma Sonras Bakm
Baarl bir ilkyardmdan sonra yabanc cismin paracklarnn nefes yolunda
kalabilecei ve bu maddelerin ilerleyen srete bir takm rahatszlklara yol aabilecei
bilinmelidir. ksrmeye devam eden, zor yutkunan ya da cismin hala boazda
hissedildii durumlarda tbbi karar iin kazazedenin doktor gzetiminde
deerlendirilmesinin yaplmas gerekecei unutulmamaldr.
Mide sktrmalarnn ciddi i yaralanmalara sebep olabilecei ve bu tekniin
uyguland her kazazedenin de doktor gzetiminde tbbi deerlendirmeden geirilmesi
gerekecei bilinmelidir.
38
2T3 HAVA HESAPLARI

Giri
Hava kaynan srtnda tayan biz dalclar iin sualtnda yaamsal neme sahip
olan havann deeri paha biilemezdir. Sualtndaki gvenliimiz ve dal planmzn
tutarll iin sahip olduumuz havann ne kadar olduunu bilmek ve tahmini de olsa
sualtnda ne kadarn harcayacamz hesaplamak hem dal gvenlii hem de dal
planlamas asndan vazgeilmezdir.
Dal ncesi Planlamann nemi
Dal ncesi hava hesabnn yaplmas ile dal sresi ve derinliinin gerek
dekompresyon asndan, gerekse de hava tketimi asndan gvenli snrlar iinde olup
olmad grlecektir. Bylelikle dalclar sahip olduklar havann hangi snrlarda bir
dala uygun olduunu belirleyecektir.
Dal Evrelerinin Belirlenmesi; ni, Dal, k, Duraklar Ve Rezerv
Dalla ilgili hava hesabn doru olarak yapabilmemiz iin ncelikle bir daln hangi
basamaklardan olutuunu bilmemiz gereklidir.
Eer bu basamaklar bir dal erisi zerinde gsterecek olursak, ideal dal
erisine gre A seviyesinin su yzeyi, B seviyesinin planlanan maksimum derinlik
olduu dnelim. 1. blmn inii, 2. blmn daln en derin blmnde geecek
zamann, 3. blmn k srecini, 4. blm dekompresyon dura srecini ve 5.
blmn de gvenlik durandan sonra yzeye dn gstermektedir.
Daln Evreleri
Yukardaki ekilde yer alan evrelere gre srasyla gidilecek olursa;

DP ZAMANI: Dalcnn yzeyi terkten dal bitirip dip noktasn terke balad
noktaya kadar geen zaman.
N: ekilde A ile gsterilen noktada balayan ve maksimum derinlii gsteren B
noktasna kadar ilerleyen sar blmde gsterilmektedir. ni hz maksimum
25m/dakika olarak belirlenmitir.
39
DPTE GEEN ZAMAN: ekildeki 2. blm olan mavi para daln en derin
noktasnda geen zamann gstermektedir. Planlanan maksimum derinlikte geirilen
sredir.
MAKSMUM DERNLK: ekilde B noktas ile gsterilen yerdir. Dal planlamas
yaplrken, inilecek en derin nokta maksimum derinlik olarak belirlenir ve dal sresince
bu derinliin daha da aasna inilmemelidir. Ayrca dekompresyon hesaplamalarnda
da derinlik deeri olarak her zaman maksimum derinlik alnmaldr.
IKI: ekilde krmzyla gsterilen 3 numaral ve 5 numaral alanlarn toplamdr.
Bu sre dibin terk edilmesiyle balayan ve yzeye ulancaya kadar geen zaman
belirtir. Kullanlacak tablolara gre deiebilmekle birlikte, maksimum k hz 10
metre/dakika hzn gememelidir.
GVENLK DURAI: ekilde yeil ile gsterilen 4 numaral alandr. Gvenlik
amacyla daln k srecinde belirli bir derinlikte geirilen belirli sreyi ifade eder.
Gvenlik dura uygulamas ayn zamanda kn kontroll yaplmasna da yardmc
olur. (3 mt. ye 5 dk.)
TOPLAM DALI SRES: ekildeki tm alanlarn toplam zamann belirtir; yani
yzeyde dalcnn kafasnn suyun altna girmesi ile balayan ve dalcnn tekrar bann
su stne kmas ile sonlanan toplam sreyi belirtir.
Hava Tketim Oran
Hava tketim oran, kiinin dakikada akcierlerine ald hava miktar ile llr.
Genel olarak insanlarn dakikadaki hava tketim miktar fiziksel ve fizyolojik etkenlere
bal olarak deiiklik gsterir. Dalclar iinse btn bunlara ek olarak, hava
tketimlerini etkileyen bir dier faktr de ortam basncdr. Ka metrede olduklar
(ortam basnc), su altndaki eforlar, suyun scakl, ya ve kilolar, alkol ve sigara
alkanlklar gibi birok parametre dalclarn hava tketim orann deitirecektir.
Yaplan aratrmalar insanlarn nefes alma drtlerinin vcutlarndaki oksijen kullanm
sonucunda aa kan karbondioksit miktarna gre denetlendiini gstermitir. Yine
yaplan aratrmalar sonucunda deniz seviyesinde (1 atm ortam basncnda) normal
hareket edecek olan bir insann dakikada ortalama 25 litre hava tketebilecei
grlmtr. Ancak artan derinlik dalcnn fiziksel ve fizyolojik yeterliliklerinden
bamsz olarak meydana gelen basn deiimi dolaysyla hava tketim orannn
artna sebep olacaktr. Derinlik arttka ortam basnc da artacak ve solunan hava
miktar da art gsterecektir. rnein deniz seviyesinde ortam 1 atm olduu iin
ortalama hava tketimi 25 litreyken, 10 metre derinlikte ortam basnc 2 atm
olacandan, ortalama hava tketimi de 50 litreye (25 * 2) ulaacaktr.
Dal Tpnn Hacmi ve Basnc
Sportif dal iin retilen dal tplerinin hacimleri genelde 10, 12, 15 ve 18 litrelere
kapasitelerde bulunur. Tplerin bu zellikleri ile ilgili bilgilerine boyun blgelerindeki
souk damgal yaz ve iaretlerin okunmas ile ulalabilir. Ayrca boyun blgesinde o
tpn kullanm ve test basnc ile ilgili deerler de yer almaktadr. Genelde kullanm
basnc 200 230 BAR arasnda olan bu tplerden o dalta kullanlacak olan tpn
planlama ncesi basncnn kontrol edilmesi gerekir.
40
Rezerv Hava:
Rezerv hava, kendi ve dal arkadalarnn gvenliini dnen tm dalclar iin
nemli bir ayrntdr. Her dalc dal plann yapmadan nce sahip olduu havann 50
bar lk ksmn rezerv hava olarak ayrmal ve geri kalan hava miktarna gre dal
plann yapmaldr.
Aslnda pratikte dal esnasnda 50 bar hava kalncaya kadar dala devam edilip 50
bara gelince ka balayabiliriz. Her ey dzgn gittii takdirde ve dekosuz dal
yapyorsak herhangi bir sorunla karlamadan dalmz bitirebiliriz. Fakat her an iin
bizim veya dal arkadalarmzdan birinin fazladan havaya ihtiya duyabilecei bir
durumla kar karya kalabileceini unutmamal ve gereksiz riskleri daha bandan
tedbir alarak nlemeliyiz.
Dal in Mevcut Havann Hesaplanmas
Dal iin kullanlmas dnlen dal tpnn ncelikle ne kadar havaya sahip
olduunun kontrol edilmesi ve daha sonrada toplamda ka litre havaya sahip
olunduunun hesaplanmas gerekir. te btn bunlar yapabilmek iin dal tpnn
ka litre olduu ve ka BAR havaya sahip olduu bilinmelidir. rnein 10 litrelik bir dal
tpnn 200 BAR havaya sahip olmas, o tpn ierisinde;
DALI TP HACM x DALI TP BASINCI: TPTEK HAVA MKTARI
10 litre x 200 BAR = 2000 litre hava olduu anlamna gelecektir.
Bu basit hesap sayesinde elde edilen litre cinsinden hava miktar, daha sonraki
hesaplamalar iin bize yol gsterecek deer olacaktr. Gvenlik uygulamas dolaysyla
sahip olduumuz havannn tamamn dal sresince kullanamayacamz dnecek
olursak; bu havdan rezerv havann karlmas ile kullanlabilir toplam hava miktarn da
bulmamz gerekecektir. Bu ilemin sonrasnda;
(TOPLAM BASIN REZERV) x DALI TP HACM: TPTEK HAVA
MKTARI
( 200 50 BAR ) x 10 litre= 1500 litre kullanlabilir havaya sahip olduumuz
sonucuna ularz.
Dal in Gerekli Havann Hesaplanmas
Planlanacak dal iin gerekli olan hava miktarn hesaplayabilmek iin dip zaman
ve maksimum derinliin bilinmesi gerekir. Bir dal iin gerekli olan minimum hava
miktar hesaplanrken;
1.
ncelikli olarak dal plannn yaplmas gerekir. Bunun iin dip zamannn,
maksimum derinliin belirlenmesi ve daha sonra da gerekli gvenlik dura
zaman ile birlikte toplam dal sresinin de hesaplanmas gerekir. rnein,
20 metreye 15 dakika bir dal planlamak istersek;
2.
Dip zaman: 15 dakika olacaktr.
3.
ni sresi iin maksimum sre olan 25 metre/dakika ya uyulaca
dnlecek olursa, bu srenin de 0,8 dakika kaca grlecektir.
4.
Dipte geen sre = 150,8 = 14,2 dakika
5.
k sresi iin maksimum hz olan 10 metre/dakika ya uyuduunda, bu
srenin de 2 dakika kaca grlr.
41
6.
7.
Dekompresyonsuz dal tablosunun gvenli durak iin 3 metrede 5 dakika

bekleme verdii grlyorsa, buradaki srenin de 5 dakika olaca
grlecektir.
te btn bu srelerin alt alta toplanmasyla da toplan dal sresi
bulunmu olacaktr; bu sre e 0,8 + 14,2 + 5 + 2 = 22 dakika kacaktr.
Dal sresi ierisinde farkl derinliklerde geecek srelerdeki hava tketim

deerleri de birbirinden farkl olarak ortaya kacaktr. Tketim deerlerinin
hesaplanabilmesi iin de bu evrelerin her birinin ayr olarak hesaplanmas gerekecektir.
Bu kurallara uygun olarak hava hesaplamas yaplacak olursa;
ni sresince tketilecek hava miktarn hesaplamak iin:
1.
ncelikli olarak ortalama derinlik bulunmaldr. Ortalama derinlik
hesaplamas iin kullanlan forml (MAKSMUM DERNLK / 2) dir.
Verdiimiz rnekteki maksimum derinlik 20 metre olduuna gre, buradaki
ortalama ini derinlii de 20/2 = 10 metre olacaktr.
2.
kinci olarak da bulunan derinlikteki ortam basncnn hesaplanmas
gerekecektir. Bu hesaplamada kullanlan forml ise (BULUNULAN
DERNLK / 10) + 1 = ORTAM BASINCI) dr. Verilen rnek zerinde
bu forml kullandmzda da ortam basnc (10/10) + 1 = 2 bar olacaktr.
3.
Deniz seviyesinde, normal artlar altnda 25 litre / dakika solunum yapt
dnlen dalcnn ini sresince ortalama olarak harcayaca havay
hesaplamak iin kullanlan forml ise (ORTAM BASINCI x HAVA
TKETM DEER) dir. Buna gre inite tketilecek hava miktar
hesaplanacak olursa; 2 bar x 25 litre = 50 lt/dk kacaktr.
4.
ni sresini 0,8 dakika olarak hesapladmz iin, bu sre ierinde dalncn
tketecei hava miktar da 50 litre x 0,8 = 40 litre olarak bulunacaktr.
Dipte geen zamanda tketilecek hava miktarn hesaplamak iin:
1.
Verilen rnekteki derinlik 20 metre olduundan, ortam basnc da
(20/10) + 1 =3 bar kacaktr.
2.
Dipte dakikada tketilecek hava miktar ise;
3 bar x 25 litre = 75 litre/dakika kacaktr.
3.
Dipte geen sre 14,2 dakika olduuna gre, bu sre ierisinde tketilecek
toplam hava miktar da 75 x 14,2 = 1065 litre olarak hesaplanacaktr.
k sresince tketilecek hava miktarn hesaplanmak iin:
1.
Ortalama derinlikteki hava tketimi deerini hesaplamak iin ncelikli olarak
ortalama derinlik basnc hesaplanacaktr. Bu deer 20 metre / 2 =. 10 mt
olarak bulunur.
2.
Ortalama derinlikteki ortam basnc hesaplanacak olursa, deerin
(10/10) + 1 = 2 bar olduu grlr.
3.
k sresince tketilecek hava miktar ise ortalama derinlikteki hava
tketim deeri ile hesaplanarak, 2 bar x 25 lt./dk. = 50 lt/dk. bulunur.
4.
k sresince harcanan hava miktar ise k sresi ile ortalama hava
tketiminin arpm ile bulunulacaktr. k sresi 2 dakika olduuna gre;
50 x 2 = 100 litre olarak hesaplanr.
Gvenlik dura sresince tketilen hava miktarn hesaplamak iin:
42
1.
2.
3.
Gvenlik dura 3 metrede 5 dakika olarak uygulanrsa; 5 metre iin ortam

basnc (3/10) + 1 = 1,3 bar olarak bulunur.
Ortam basncndaki dakika hava tketim miktar ise,
1,3 x 25 litre/dakika =32,5 litre/dakika olarak bulunacaktr.
Gvenlik dura 3 dakika srdne gre, bu sre ierisindeki hava tketimi
de 32,5 litre/dakika x 5 dakika= 162,5 litre olacaktr.
Daln her bir evresi iin ayr olarak hesaplanan bu deerlerin toplanmas ile de
toplam hava tketim deeri hesaplanm olur. Bu rnek iin toplam hava tketim
deerini hesaplayacak olursak;
40 + 1065 + 100 + 162,5 = 1367,5 litre
Bulduumuz bu deer dal sresince yaplacak yaklak hava tketim miktarmz
gstermektedir. Eer byle bir daln yaplabilmesi iin dalta kullanmay
dndmz tpn 12 litre ve 200 BAR havaya sahip olduunu kabul edelim. Byle
bir tpte 12 x 200 = 2400 litre hava olduu ve kullanlabilir hava miktarnn da (200
50) x 12 = 1800 litre olduu dnlecek olursa, yukardaki gibi bir dal planlamas iin
bu hacim ve basntaki bir dal tpnn gvenli miktarda hava salayabilecei de
anlalm olacaktr.
43
2T4 NTROJEN EMLM

Giri
Nitrojen emilimini anlayabilmek iin ncelikli olarak Henry kanunun anlalmas
gerekir. Henry kanunu, gazlarn sv ierisindeki znrlnn gaz basncndaki
deiimle doru orantl olarak deitiini ifade eder. Yani gaz basnc artka, o gazn
sv ierisindeki znme becerisi de artar. Tam tersi durumda da ayn ekilde gazn sv
ierisindeki znebilme becerisi azalr.
Gazlarn Sv indeki znrl, Havann Vcut Dokularnca Emilimi
Gazlarn svlarda znmesini belirleyen sadece gazn ksmi basnc deil, ayn
zamanda cinsi, svnn cinsi, ortam scakl, znme katsays ve etki sresi gibi birok
etkendir. nsan vcudunun da byk bir blm svlardan oluur ve bu svlarn
ierisinde de znm durumda gaz mevcuttur. Atmosferik hava karmndaki her bir
gaz, karakteristik zelliklerine ve ksmi basncna bal olarak insan vcudundaki
svlarda znm durumdadr. rnein deniz seviyesinde solunum yapan bir insann
vcudundaki svlarda, 1 bar hava karm gaz eriyik halde bulunur. Deniz seviyesinden
ykseklere doru kldka basn deceinden, vcut svlarndaki eriyik hava karm
miktar da der. Hava karmnda %78 orannda nitrojen, %21 orannda oksijen ve
%1 orannda da dier gazlar bulunduuna gre; deniz seviyesinde bu gazlarn her
birinin vcudumuzdaki svlarda bulunacaklar oranlarda eit olacak demektir.
Oranlarnn yan sra bu gazlarn her biri, vcut svlarmzda da ksmi basnlarna bal
olarak znerek emilecektir.
Dal sresince basnl hava soluyan biz dalclar iinse, deniz seviyesindeki ksmi
basn deerlerinden daha farkl hale gelen gazlarn vcudumuzdaki znrlkleri
deiim gsterecektir. rnein 10 metre derinlikte ortam basnc 2 bar olduundan,
soluduumuz havadaki toplam hava karm basnc da 2 bar olacaktr; yani 10 metre
derinlikte soluduumuz havadaki nitrojenin ksmi basnc 0,78 x 2 = 1,56 bar olacaktr.
Benzer ekilde solunan havadaki oksijen miktar da artarak 0,21 x 2 = 0,42 bar ksmi
basncna ular. Soluduumuz hava karmndaki her bir gazn ksmi basncnda, vcut
dokularmz ile solunum havasnda meydana gelen bu dengesizlik sonucunda, gazlarn
daha yksek basnca sahip olduu solunum havasndan daha dk basnca sahip
olduu vcut svlarna doru bir gei sz konusu olacaktr. Bu gei, oluan ksmi
basn farkllna ve her bir gazn karakteristik zelliklerine gre de bir takm fiziksel
farkllklar gsterecektir. rnein oksijen ok hzl hareket eden ve vcut tarafndan
tketilen bir gaz olduu iin, ok ksa srede dengesizlik durumundan karak, her iki
blgede de eitlenmi hale gelirken, atl bir gaz olan nitrojen ise yava hareket
ettiinden ve vcutta tketilmediinden ok daha uzun srelerde denge durumuna
ulaabilecektir. te bu zellii ile dier solunum gazlarndan ayrlan nitrojen, dal
sporunun belki de en byk problemi olan dekompresyon hastal riskini
oluturmaktadr.
Her bir gaz denge durumuna ulamak iin daha youn olduu blgeden, daha az
youn olduu blgeye doru gei yapar ki bu fiziksel hareket difzyon ya da dier bir
adyla yaylm olarak bilinir.
44
Yaylm Erisi
Doyum anna dein sren yaylm azalan bir hzla devam eder, iki blge arasndaki
basn eitlenince sonlanr. Yaylm sresinde gazn hareketi incelenerek elde edilen
grafie bakacak olursa; dekompresyon hastal teorisinin de temellerini oluturan doku
yarlanma sresinin (1/6) nasl bulunduu grlecektir.
ekilde grlecei gibi 6 birim zaman ierisindeki yaylm erisi, iki blge arasnda
geen 6 birim zamann sonunda %100 deerine ulaarak denge durumuna gelir. Bu
eriye bakldnda yaylmn denge durumuna doru ilerledike giderek yavalad
grlmektedir. Yukardaki grafie bakldnda, ilk birim zamanda yarlanan denge
durumunun tam dengeye ulaabilmesi (saturasyon) iin 5 birim zamann daha gemesi
gerektii grlyor.
te bu basit fizik yasasnn sonularna gre hesaplanarak planlanan dal tablolar
da gvenli dal srelerinin hesaplanmasn salamaktadr. Doku yarlanmas sresi
olarak da bilinen yaylm etkisi, vcutta referans olarak alnm belirli dokularn
modellenerek hesaplanmas sonucu elde edilen srelerle ortaya kmtr.
Dekompresyonsuz dal limitleri hesaplanrken doku yarlanmasnn referans alnmas ve
gvenli snrn da bu srenin altnda kalan doygunluk deerleri ile llmesi, bu tip
hesaplamalar iin esas alnmaktadr.
Dal sresince meydana gelen basn dengesizlii sonucu vcut svlarna doru
gaz yaylm devam eden dalc, belirli bir sre sonra doygun hale gelecektir. Nitrojenin
vcut tarafndan kullanlmad ve de yava yaylm gsterdii dnlecek olursa, dal
sonrasnda da bu gazn vcudu hzlca terk etmeyecei anlalacaktr. Dal sresince
olduu gibi, daltan sonra da bu sefer tam tersi ynde, yani doku svlarndan havaya
doru gaz yaylm balayacaktr. te bu mekanizmay, ksaca gaz alm ve gaz atm
sreleri olarak tanmlyoruz. Gaz alm sreci inilen derinlikten, yani nitrojen gaznn
ksmi basncndan, solunan hava miktarndan ve de vcuttaki kan dolamndan, yani
gazn vcut svlaryla ilikilenmesinden etkilenir. Benzer ekilde gaz atm srecinde ise
gazn vcuttan atm, vcut svlarndaki gaz ksmi basnc ile ortam havasndaki ksmi
basn farkndan, geen sreden ve kan dolamndan etkilenir. rnein svlarnda az
miktarda nitrojen znen bir dalc yzeye dndkten sonra, ksa bir srede normalden
fazla sahip olduu nitrojeni solunumla atabilirken, daha ok gaz biriktirmi bir dalc iin
yzeyde gemesi gereken bu sre artacaktr.
45
Gaz alm ve atm asndan daln evreleri
Belirli deerler almad srece vcutta biriken nitrojen, yzeye dnldkten

sonra solunum yoluyla atlabilir. Yani svlar iin eriyik durumda yaylm yoluyla havaya
karabilir. Vcutta sahip olunan fazladan nitrojenin oluturduu bu sre ar
doygunluk (supersaturasyon) olarak da bilinir ve her daltan sonra dalclar az da olsa
nitrojence ar doygun haldedir; bu yzden de yzeyde belirli bir sre geirerek ya da
bir sonraki dala bu ar doygunluk deerini hesaplayp ekledikten sonra balarlar.
Dalclar bir sonraki dallarna ekleyecekleri bu ar doygunluk sresine artk nitrojen ya
da rezidel nitrojen zaman da denir.
Eer dal sresince vcuda alnan nitrojen miktar gvenli snrlar am ve buna
kar bir nlem almakszn yzeye dnlmse, byle bir durumda dalcnn vcut
svlarndaki nitrojen miktar tolerans dzeyinin stne km demektir. Ar doygun
(supersature) hale gelen vcut svlarnda, doal yaylm mekanizmas, bu blgede
biriken gazn atm iin yetersiz kalr. Svda biriken gazn tamam bu yolla atlamayacak
kadar ok olduundan, sv ierisinde eriyik olan gaz hzl bir ekilde hareket etmeye
balar ve zaten homojen olmayan doku svlarnda yer alan eitli paracklarn yzeyine
tutunarak kabarck oluturur. Mikro kabarck teorisi olarak da bilinen bu mekanizma,
gaz kabarcklarnn sv ierisinde nasl olutuunu aklar. Gaz kabarcklar, neredeyse
her gvenli daltan sonra da oluabilir. Ancak bu gaz kabarcklarnn says ve aplar
herhangi bir problem yaratmayacak kadar snrldr ki bu tip kabarcklara sessiz kabarck
denir. Kabarcklarn bu tipte olanlar doppler ultrasonik ses detektrnde dinlenemez
olduundan, onlara sessiz ad verilmitir. Ancak dekompresyon hastaln oluturan
kabarcklar, doppler detektr tarafndan belirlenebilir; o yzden de bunlara sesli
kabarcklar denilir. Vcut svlarnda meydana gelen bu denli byk ve ultrasonik (ses
tesi) dalgalar reten kabarcklar eitli noktalarda sinir dokusunda birikerek bask
uygular ve sinirsel etkiler karabilir ya da eklemler de birikerek mekanik hasarlar
oluturabilir. Younluklar ve blgelerine gre farkl belirtiler gstererek ortaya kabilen
bu kabarcklar dekompresyon hastal olarak bilinen rahatszln temel nedenidir.
46
Derin ve uzun dip sreli dallar, nitrojen atmna izin vermeyen hzl k ya da
gvenlik dura ihlali, fizyolojik bir takm ihmaller ve/veya dekompresyon durakl dal
planlamalar gibi birok sebepten dolay dalclarn vcudunda sesli kabarcklar oluabilir.
Bu ve benzeri hatal uygulamalarn alnacak nlemlerle ve doru dal planlamasyla
olumadan nlenmesi mmkndr.
Gazlarn Zehirleyici Etkileri
Atmosferik hava karmndaki her bir gazn normal artlar ve ksmi basnlar
altnda zehirleyici etkisi olmamakla birlikte, bu gazlarn her birinin ksmi basntaki
deiimle birlikte solunmas halinde eitli zehirleyici etkilere sahip olabilecei
bilinmelidir. rnein hayati neme sahip olan oksijenin dahi belirli bir miktarn zerinde
solunuyor olmas sonucu zehirleyici etkiler gsterebilecei bilinmektedir. Atmosferik gaz
karmnn byk bir blmn oluturan nitrojenin de yksek basn altnda sinir
siteminde bir takm etkiler oluturarak, sarholua benzer bir zehirlenmeye sebep
olduu, karbondioksitinse yokluunda ya da okluunda bir takm solunum
problemlerine sebep olduu bilinir. Atmosferik gaz karmnda bulunmamas gereken,
ancak evresel artlardan dolay solunum havasna giren karbonmonoksitin de kandaki
oksijen tann snrlayarak oksijensizlie sebep olduu bilinmelidir. Bu konuda sizlere
kitabnzn 2T1 Dal Hastalklar blmnde geni bilgi verilmiti.
Dekompresyon Hastal
Yksek ksmi basnl nitrojenin, belirli bir deerin zerinde vcutta birikmesi sonu
ar doygun (supersature) hale gelen dokulardaki ve dolam sistemi iindeki nitrojen
ortam basncnn azalmas ile kabarck hale geecektir. te bu kabarcklarn miktar ve
blgesi meydana gelebilecek dekompresyon hastalnn da trn ve iddetini
belirlemektedir.
Gnmzde, dekompresyon hastalna tutulan organa, sisteme veya dokuya gre
bir snflandrma yaplmaktadr. Aadaki belirti ve bulgular, tutulan sisteme gre
snflandrlmtr.
Deri
Dekompresyon hastalna ait deri belirti ve bulgular, hafif ve ok kstl bir blgeyi
ilgilendirenlerden, ciddi ve tm vcudu ilgilendiren formlara kadar deiebilir.
KAINTI: En ok kollar, eller, bacak ve ayaklar ile burun ve kula tutar. Gerek
bir dekompresyon hastalndan farkldr. Genellikle ksa ve derin dallardan sonra
ortaya kar. ktan ok ksa sre sonra ortadan kalkar ve herhangi bir grsel belirtisi
yoktur.
KIZAMIK BENZER DKNTLER: Sklk srasyla gste, omuzlarda, srtta,
karnn st ksmnda ve uylukta grlr. Kllarn diklemesi ve muhtemelen histamin
salnmasyla ilikili olarak kzamktakine benzer tek tek noktasal kzarklklarla kendini
gsterir. Genellikle birka dakikada ortadan kalkmasna ramen bazen saatlerce
kaybolmad da grlr.
LEKE BENZER DKNTLER: Kzamk benzeri tek tek kzarklklarn birlemi
hali gibidir. Ayn blgelerde rastlanmasna karn deri toplardamarlarnn da tutulduu
grlr. Geni kzarklklar birbirleri ile birleerek dz ve keskin kenarl bir leke
oluturur. Byle olgularda ksrme ya da valsalva manevrasyla deri toplardamarlar
belirginleir.
47
MERMER GRNTS: Deride kk soluk alanlar ile alacal morluklarn

birlemesinden olumutur. D kenarlara doru, nce kzarklk, daha sonra morluklar
oluturarak yaylr. Bu alanlar, etraflarndaki deriden daha scak ve hassastr. Tedaviye
ok ksa srede cevap vermekle birlikte, dokunmakla ar yaknmas birka saat daha
srebilir. Vcudun her yerinde grlebilen bu olgularda, deride meydana gelen
demlerle adeta bir mermer grnts oluur. Hem dokularda hem de deri
damarlarnda tutulum olduundan daha ciddi belirti ve bulgularn habercisi olabilir.
DER ALTI ANFZEM: Dokunarak deri altnda belirli blgelerde veya kas kirileri
boyunca hava kabarcklarnn trts hissedilebilir ve radyolojik olarak ortaya konabilir.
Bu tip anfizemi (doku imelerini) akcier k skmalarnda grlen anfizemle
kartrmamak gerekir.
LENF TUTULMASI: Lenf damarlarnn tutulmas, belirli blgelerin imesi eklinde
grlr. Gvdede sk grlr ancak ense ve bata da rastlanabilir.
DERLER: U sinirlerin veya omuriliin tutulumu ile hissizlik, uyuma veya ar
arlar; elik eden eklemin zerindeki deride imeler; gvdede izik benzeri grntler,
yukarda saylan deri belirtilerine elik edebilir.
Kas-skelet Sistemi
Eklem tutulumu, tm dekompresyon hastal olgularnn yaklak %85-90n
oluturur. Dalclarda omuz eklemi en fazla tutulan blgedir. Bunu eit sklkta tutulan
dirsek, el bilei ve el parmaklar, ayak bilei, diz ve kala izler. ene eklemi ve omurga
eklemleri ise yaplar dolaysyla tutulmaz. Eer iki eklem tutulmusa, bunlar genellikle
birbirine komu eklemlerdir. Kar taraf eklemi ile birlikte grlmesi son derece nadirdir.
Eklem iinde, evresinde ve kas lifleri arasnda gaz blgelerini radyolojik olarak
gzlemlemek mmkndr. Bir uzvun dolam boarak engellenirse o blgede hastalk
geliimi daha sk grlr. Pilotlarda, platform dalclarnda ve tnel iilerinde kala ve
diz ekleminin sk tutulmas, bunlarn dekompresyon yaparken oturmalar, dolaysyla
bkl uzuvlarn dolamnn engellenmesine balanmaktadr.
Arnn karakteri ok deikendir. Basite ekleminin varlndan haberdar olmaktan,
batc arya kadar deiebilir. Hasta genellikle aryan eklemini hareket ettirmekten
kanr ve en rahat pozisyonda tutmaya eilim gsterir. Ar genellikle derin ve knt bir
tarzdadr; ancak ani batma tarznda nbetler gelebilir. Tansiyon aleti ile eklem zerine
basn uygulanmas ary azaltr ve bu durum, tedavi srasnda tedaviye verilen yant
takip etmekte bir lt olarak kullanlabilir.
Hafif yaknmalar ikillenme olarak adlandrlr ve tedavi edilmeden birka saat
srebilir. Daha ciddi olgularda ar, 1224 saat iinde giderek artar ve tedavi edilmezse
37 gn knt ar eklinde devam ederek ortadan kalkar. Bu tip dekompresyon
hastal ile kemik lm olarak adlandrlan bir dal hastal (disbarik osteonekroz)
arasnda yakn iliki bulunduundan, mutlaka en ksa zamanda basn odas tedavisi
gerekmektedir.
Sinir Sistemi
Sinir sistemine ait tutulumlar, tutulan organa ve blgeye bal olarak byk bir
eitlilik gsterir. Ayrca, yaplan daln tr de tutulan organ zerinde byk etkilere
sahiptir. rnein platform dalclarnda eklem tutulmalar %86 iken, amatr dalclar
arasnda sinir sistemi tutulmalar %80 gibi yksek bir dzeydedir.
Beyin tutulmalarnn omurilik tutulmalarna oranla daha seyrek olduu genellikle
kabul edilmektedir. Tutulum, daha ok beyin atardamarlarnn kabarcklarla tkanmas
48
(atardamar gaz tkanmas) ve bunlarn besledii alann hasara uramas eklindedir. Bu

haliyle kafa travmas ya da beyin kanamasnda grlen belirti ve bulgularn tm
eitlilii dekompresyon hastalnda da grlebilir. Genellikle vcudun bir yarsn tutan
feller, grme bozukluklar, iddetli ba ars, genel beyinsel faaliyetlerin bozulmas,
hafza kayb, kiilik deiiklikleri, akli bozukluklar, nbetler ve lm grlebilir. Beyincik
etkilenmise konuma bozukluklar, denge kusurlar, ayakta durmada glk, titremeler
grlebilir.
Baz serilerde tm sinir sistemi tutulmalarnn yaklak %80i omurilie baldr.
Omuriliin en sk etkilenen blmleri, gs kafesine ve belin st ksmna rastlayan
blgeleridir. Srasyla yan, arka ve n kolonlar tutulur ve daha sk etkilenir. Damar
etrafnda kanamalar, dem ve omuriliin hasar izlenebilir. kta srtta veya gsn
ortasnda ar hissedilmesi her zaman art deildir. Ancak varl durumun ar
olacana iaret eder. Omuriliin etkilendii blgenin altndaki fonksiyonlar bozulmutur.
Genellikle belden aa uzuvlarda deiik derecelerde kas gc kayplar, feller, duyu
kusurlar, idrar, dklma bozukluklar gzlenir. Beyinden farkl olarak omurilik hasarlar,
atardamar tkanmalarndan ok, kabarcn dorudan mekanik etkisine, ama daha ok
toplardamar tkanmasna balanmaktadr. Omurilik toplardamarnn ak zellikleri,
burada kabarck geliimine ve toplardamarn tkanarak omuriliin iinde kanamasna ve
dem olumasna yol amaktadr.
Baz hallerde, merkezi sinir sistemi etkilenmeden uzuvlara ait sinirlerin tutulduu
gzlenir. Sinir klflar iinde oluan kabarcklar bu sinirlere zarar vererek ilgili alanda
ilev kaybna yol aar. Bu kayplar yanllkla merkezi sinir sistemi tutulumuna
balanabilir.
Kalp-Akcier Sistemi
Daha nce de ele alnd gibi, dokularda oluan kabarcklarn ok byk blm
akcierler tarafndan filtre edilir. Ancak bu filtreleme kapasitesi, zellikle ksa srede
akcierlere gelen fazla miktardaki kabarcklarla aldnda akcierlere ait belirtiler
ortaya kar. Bu belirtilerin ortaya konulabilmesi iin akcier klcal damarlarnn yaklak
olarak %10undan fazlasnn tkanmas gerekmektedir.
Solunum sklnn artmas, soluk darl ve ar belirgindir. Ar, derin soluk
almakla artar. Sigara imek belirtileri arttrr ve srarl bir ksre yol aar. Akcier
belirtilerinin ou yzeysel soluk almakla, oksijen solumakla veya basn altna almakla
ortadan kalkacaktr. Ancak durumun arlamas halinde morarma, hipoksi ve akcier
oku ile birlikte lm grlebilir.
Akcier klcal damarlarnn tkanmas ile akciere gidebilen ve bylece akcierden
sol kalbe dnen kan miktar azaldndan, nabz yzeyselleir, kan basnc der ve bu
bal bana bir dolam oku nedeni olabilir. Kalp damarlarnn kabarcklarla tkanmas
nadir oluan, ancak gerekletiinde kalp enfarktsne yol aan bir durumdur. Byle bir
durumda gs ars, ritim bozukluklar ve ani lmler grlebilir.
Sindirim Sistemi
Hafif olgularda itahszlk, bulant, kusma, karn arlar ve ishal grlebilir. Durum
daha ciddi ise, barsaklarn belirli blgelerinin dolamnn bozulmasyla barsak
enfarkts ve kanamalar grlebilir.
49
Kulak
kulakta, iitme ve denge fonksiyonlarn salayan organlar yer alr. itme
organnn etkilenmesi halinde iitme kayb ve nlama, denge organnn etkilenmesi
halinde ise denge kayb, bulant, kusma ve yrme bozukluklar gzlenir. Bu tip bir
tutulum, platform dallarnda ve zellikle karm gazla yaplan dallarda grlr.
Sklkla helyum karm kullanmndan nitrojen karm kullanmna geite ortaya kar.
Srekli ini-klarn gerekletii (yo-yo dal) ksa sreli ve ok sayda dal, bu tr
tutuluma yol aabilir.
Dier Belirtiler
zellikle derin ve uzun dallardan sonra hzl klarda, birok organ sistemini
tutan dekompresyon hastal, oka ve ani lmlere yol aabilir. Srtta, belde ve
gste hissedilen arlar omurilik tutulmasnn habercisi olabilir. zellikle karnn alt
ksmnda gzlenen ar omurilikte oluan dekompresyon hastalnn habercisidir ve
ciddi problemler oluturabilir. Birok dekompresyonlu daltan sonra grlen yorgunluk
da dekompresyon hastalnn belirtisi olabilir. Nadiren yorgunluk, dekompresyon
hastalnn tek belirtisi olarak kalr. Genel bir hastalk hali ve itahszlk da bazen bir
dekompresyon hastal belirtisidir. Bu belirtiler ya hormon salnna, ya akcier
tutulumuna ya da beyine ait hasarlara baldr. zellikle son durumda, bu belirtiler bile
tedavi iin hazrlkl olmay gerektirir.
Dekompresyon hastal tm dokular, organlar ve sistemleri ilgilendirdiinden
belirti ve bulgular ok eitlidir. Yukarda zetlenmeye allanlar, grlebilecek belirti
ve bulgularn tm deil, sadece sk olarak rastlanlanlardr.
Dekompresyon Hastaln Oluturan Etkenler: Dekompresyon hastalnn
en nemli parametreleri kukusuz derinlik ve sredir. Dekompresyon hastalnn
nlenmesi iin sreler ve derinliklerin verildii tablolar ya da dal bilgisayarlarnn
kullanm en salkl yntemdir. Bu tip referanslar, saylabilir ve rahatlkla dalc
tarafndan gzlenebilir olduundan olduka pratiktir; ancak dekompresyon hastal
sadece inilen derinlik ya da dip sresi deerleri ile snrl deildir. Bu etkenleri fizyolojik
ve fiziksel etkenler olarak iki gurupta toplayabiliriz.
Fizyolojik etkenler
Genel salk durumu

Sigara kullanm
Alkol
Ya
Yaralanmalar
Vcut scakl
Yorgunluk
Dal sonras aktiviteleri
Kilo
la kullanm
Fiziksel etkenler
Derinlik ve zaman
Su altndaki aktiviteler
Yanl deko dzeni
Ardk dal
Mkerrer k (yo-yo dal)
k hz
phesiz dekompresyon hastaln etkileyen en nemli unsurlar, dalnan derinlik

ve bu derinlikte geen sredir. Ancak bunlarn dnda kalan, dal trne ve dalcya ait
50
birok unsur da, ya dekompresyon hastal oluumuna ya da oluan bir dekompresyon

hastalnn iddetine etki eder.
Sualtndaki aknt gibi ar eforlu aktiviteler doku-kan aras nitrojen deiimini
artrr; ayrca solunum miktarnn art da alnan nitrojen miktarnn artmas demektir.
Yaplan aratrmalar sualtndaki aktivitenin artnn, nitrojen atmnda da art
yarattn gzlemlemilerdir. Ancak aktiviteyle artan nitrojen atm, aktivite sonucu
dokulara alnacak nitrojen miktarndan daha az olacaktr.
Kulland tabloya gre, dekompresyon snrlarn amayan bir dalcda da
dekompresyon hastal ortaya kabilir.
Dalclar tablolarn yzde yz gvenilir
olmadn bilmelidir; piyasada bulunan tablolarn hi biri de kendisini yze yz gvenilir
olarak deerlendirmez. Tablolar, belirli bir dekompresyon teorisi zerine kurulan
algoritma btndr. Dalcnn fiziksel ve fizyolojik etkenlerinin etkisi unutulmamaldr.
Dalc bu tablolarn kullanm doru olarak bilmeli ve uygulamaldr. Ardk dallar
dekompresyon hastal riskini deiik yollarla arttrr. Her eyden nce, ilk daltan
vcutta kalan nitrojen ikinci dala eklenecektir. Ancak buna uygun dal tablolar
kullanlsa da, gn iinde sk daln ve yo-yo dallarnn tehlikeler yaratt kabul
edilmektedir. Bunun nedenleri olarak, ilk dala ait sessiz kabarcklarn ikinci dalta tam
olarak ortadan kalkamad durumlarda, eklenen nitrojenle daha da bymeleri; ayrca,
dalla birlikte boylar klen kabarcklarn akcier filtrasyonunu aarak atardamar
sistemine gemeleri saylabilir.
Dal skl ift ynl bir etkiye sahiptir. Biliyoruz ki dekompresyon hastal
sezonun ilk dallarnda veya bir tatilden sonraki ilk dallarda daha sk gzlenir. Srekli
dal yapmak, henz aydnlatlmam mekanizmalara bal olarak, dekompresyon
hastal geliimine kar bir oranda baklk salar. leri srlen bir teori, srekli
dalmann vcutta bulunan doal ekirdekleri ortadan kaldrd eklindedir. Ancak bir
hafta boyunca hi ara vermeden srekli daln da dekompresyon hastal geliimini
kolaylatrd unutulmamaldr.
Vcutta biriken nitrojen gaznn normal yollarla ve solunum sistemi araclyla
dar atlmas, belli bir k hzna uyulmasn gerektirir. Bu hzn zerinde klar,
vcutta kritik deerin alarak kabarcklarn gelimesine yol aar.
Vcuttaki sv kayb dekompresyon hastal riskini arttrr. Dal ncesi iilen alkol,
ay, kahve vb. svlar, dirik etkisi sebebiyle vcuttan sv kaybna sebep olur. Bu tip
durumlarda dekompresyon snrlar, kullanlan tablolara gre almam olsa da hastalk
belirtileri ortaya kabilir. Sv kaybna da sebep olan alkoln dal zerine esas etkisi ise
uyuturucu zellie sahip olmasdr. Dal ncesi son 24 saat iinde kesinlikle alkol
alnmamaldr.
Fazla kilo, dekompresyon hastalna yatknl arttran bir unsur olarak kabul edilir.
Yal dokularda nitrojenin daha fazla znmesi, bunun en ok kabul gren
aklamasdr. Ancak kilolu kiilerin fizik kondisyon asndan genellikle daha kt
durumda olmas da bunun bir nedenidir.
Dekompresyon sresince aktivite, vcudu scak tutarak doku kanlanmasnn
srekliliini salar; bylelikle de nitrojenin dokular tarafndan sourulmasnn (almnn)
bir d gstermeden devam ettii varsaylr. Bu tip bir mekanizma, dekompresyon
riskini ve deko-duru (deko-stop) sresini azaltr. Scak dalc, nitrojeni souk dalcya
oranla daha abuk bir ekilde dokularndan atar. Sualtndaki aktiviteye bal olduu
kadar, daln hangi evresinde aktivitede bulunulduu da dekompresyon hastal
asndan belirleyicidir. rnein, dekompresyon sresince souk olan dalc daha az
nitrojeni dokularndan atar; dal esnasnda souk olan dalc ise daha az nitrojeni
51
dokularna alr. Dekompresyonlu dallarda, dip zaman boyunca souk olan dalclarda,
scak olanlara oranla damar ii kabarcklamann daha az olduu saptanmtr.
Dekompresyon sresince ya da sonrasnda souk olan dalc, bu dnemde scak olan
dalcya kyasala daha fazla dekompresyon hastal riski tar. nk souk dalc
dekompresyon srasnda daha az nitrojeni dokularndan atabilecek durumdadr.
Daln ilk zamanlarnda Amerikan ve ngiliz donanmas, dalclara dekompresyon
sonrasnda rutin olarak egzersiz yaptrlmaktayd. O tarihlerde egzersizin dokulardaki
nitrojen atmn hzlandraca dnlyordu. Zamanla yaplan aratrmalarda bu tip
egzersizlerin dekompresyon hastal riskini artrd ve ortaya km olan belirtileri de
daha da arlatrd grld. lerleyen yllarda, dal sonras bu tip egzersizlerin
kesinlikle yaplmamas gereklilii zerinde durulmutur.
Eer dokularda ar doyum (supersaturasyon) ve kabarck oluumu
gereklememi ise, egzersizin nitrojen atmn hzlandraca sylenebilir.
Dekompresyon sresince egzersiz, hastalk riskini azaltr ve daha ksa dekompresyon
beklemeleri gerekletirilmesini salar.
Dal ncesinde yaplacak, doku ierisindeki kabarck formu ya da nitrojen
deiimini etkileyebilecek herhangi bir faktr de hastaln ortaya knda etken
olabilir. nsanlar ve hayvanlar zerinde yaplan aratrmalar, dal ncesi egzersizin
dekompresyon hastal riskini artrdn gsterir. Dal ncesi son 24 saat iinde arlk
almas yapan dalclar dekompresyon hastal gelitii baz deneklerde gzlenmitir.
Yine, dal ncesi farkl trdeki aktiviteler de (rnein, koma, yzme vb.) oluacak
dekompresyon hastalnn iddetini artracaktr.
Vcut dokular ve kanda su miktarnn azalmas (dehidrasyon), dekompresyon
hastalna yatknl arttrr. Dehidrasyon, kann koyulamasna, akmnn yavalamasna
ve kolayca phtlamasna yol aar. Dallardan nce yeterli dzeyde su iilmi olmas,
zellikle scak yaz gnlerinde nem tar. Daltan bir gn nce alnan alkoln en
belirgin etkisi de dehidrasyon yaratmasdr.
Dal sonras ykselti klmas dolaysyla dekompresyon hastal riski artacaktr.
Kan svsnda deniz seviyesinde sessiz forma sahip olan kabarcklar, ykseltiyle beraber
azalacak ortam basncnda genleerek sesli forma dnebilir. Yine bu tip bir durum,
dal sonras uularda, kabin basncnn d sonucu ortaya kabilir. Bu sebepten
her dekompresyon tablosunun dal sonras uular iin belirli bir yzey bekleme sresi
bulunur.
Dal ve Uu: Gnmzde birok dal blgesine ulam iin havayolu tamacl
tercih edilir. Dal sonras uuta ykselti etkisine bal olarak ortam basnc der ve
dokulardaki gazlar belirli oranlarda genleir. Eer dal sonras dokulara yeterince
nitrojen yklenmi ve daha sonrasnda uuta yeterince ykselti etkisi yaratlmsa
(ortam basnc dmse), kanda eriyik halde bulunan nitrojen kabarck forma geip
dekompresyon hastaln oluturabilir Ancak yine de bu tip bir durumla dal sonras
pek sk karlalmamtr. Ama yinede gz ard edilmemesi gerekir. Dalclarda dal
sonras ok ksa bir sre iinde uu gerekletirmek olduka ender bir durumdur,
ayrca ticari uularda kullanlan uaklarn kabin basnlar arttrlm olduundan,
uakta da her hangi bir ykselti etkisi olumaz. Ancak olduka nadir de olsa kabin
52
basncnn debilme olasl vardr. Dal sonras uuun riskini belirlemek olduka
zordur. Risk, dal derinlii, gn iindeki dal says, dallar aras yzey zamanlar, dal
sresi, son daltan sonra uua gemeden nceki yzey zaman, uuta klan
ykseklik ve dalcnn fizyolojik durumu gibi birok deikene bal olarak deiecektir.
Dekompresyon tablolar dal sonrasnda uulmamas gereken zamanlar veriyor olsa da
yinede en azndan 12 saatlik bir sre uaa binilmemelidir. Gnler boyunca srekli dal
yaplm ise 24 saatlik bir sre uaa binmemek daha emniyetli olacaktr.
Adaptasyon: Eer dalc rutin olarak basn etkisi altnda kalyorsa, bu
derinliklerde srekli dal yapmayanlara kyasla daha dk risk tayor denebilir.
Yaplan aratrmalar rutin basn etkisinin dalclarda bir takm aklanamam
adaptasyon mekanizmalarn oluturduu grlmtr.
lkyardm ve Tedavi
Dekompresyon hastalnn tedavisi ana balk altnda incelenebilir.
Medikal Tedavi (la Tedavisi)
Bu blme balamadan nce bilinmelidir ki ila tedavisi uygulamak

kesinlikle bu konuda tp eitimi alm doktorlarn yetkisi dahilindedir.
Aada ilalar ile ilgili yazlanlar sizlerin bu konuda bilgi sahibi olmanz
amalamaktadr. Fakat bu ilalar hastalara uygulamanz kesinlikle
amalamamaktadr. Burada yer alan oksijen solutulma bu konuda eitim
alm olmanz kayd ile yapabileceiniz bir mdahaledir.
%100 Oksijen: Tedavide en nemli giriim hastaya %100 oksijen solutmaktr.
Az ve burnu tamamen kapatmak, dardan hava girmesine engel olmak ve oksijen
tketimini en aza indirmek iin ncelikle istem valfl bir oksijen devresi seilmelidir.
Serbest akl sistemler, tekne veya dal merkezindeki kstl miktarda oksijenin ok
abuk bitmesine yol aabilir. Ayrca kenarlar delikli maskeler ya da yalnzca buruna
yerletirilen kateterlerle %100 oksijen salamak olanakszdr. Oksijen tedavisi basn
odasna ulaana kadar srdrlmelidir. Uzun sreli transferlerde, oksijenin zehirleyici
etkisinden saknmak amacyla her 25 dakikalk oksijen solunumunun ardndan 5
dakikalk hava molalarnn verilmesi uygun olacaktr.
Damar i Sv: Dekompresyon hastal srasnda bozulmu dolam
dzenlemek iin damar iine serum uygulanmaldr. En yakn salk kurumuna
ulaldnda, buradaki doktorun onay ile ncelikle Rheomakrodeks, bunun bulunmad
durumlarda ringer laktat hatta izotonik solsyonlarla damar ii sv tedavisi
uygulanmaldr. Svlar ilk 1 saat iinde 500 ml, sonraki 46 saat iinde ise ikinci 500 ml
gidecek ekilde ayarlanmaldr.
Aspirin: Damar ii pht oluumunu engellemek iin kullanlr. Bilinci yerinde
hastalara gnde iki kez bebek aspirini ya da sabah akam yarm normal aspirin
verilebilir.
Kortikosteroid: Anti-dem etki iin kullanlr. En uygun seenek
deksametazondur. lk doz 1 ampul (8 mg) damar iine, sonraki dozlar ise yarm ampul
(4 mg) 6 saat ara ile kas iine uygulanr. Steroid uygulanmas doktor onay ile baka bir
saknca bulunmad durumda yaplabilir. Daltan nce uygulanmasnn ise
dekompresyon hastalndan koruyucu etkisi yoktur.
53
Transfer iin yola klmadan nce hastann idrarn yapp yapamad

saptanmaldr. Bylesi bir durumun bulunmas halinde bir doktor tarafndan idrar
sondas uygulanmas gerekir. Benzer biimde, doktor tarafndan gerekli grlmesi
halinde antibiyotik, B vitamini uygulanabilir.
Rekompresyon Tedavisi (Hiperbarik Tedavi) : Bu deyimden hastann basn
odas iinde tedavisi anlalr. Tedavi hava, oksijen ya da karm gazlar ile deiik
tablolar kullanlarak uygulanr. Olas bir dekompresyon hastal durumunda, Trkiyede
bavurulmas gereken merkezlerin adresleri ve telefon bilgileri dalc tarafndan
bilinmelidir. Halk arasnda "aksona", adyla bilinen su ii rekompresyon tedavisi
kesinlikle uygulanmamaldr. Bu tr bir tedavinin pratikteki zorluklarnn yan sra,
yetersiz ve yanl tedavi hastann durumunu daha da arlatrr ve yaamna mal
olabilir.
Rehabilitasyon Tedavisi: Hastann kas gcn ve koordinasyonunu eski haline
getirmek iin yaplan tedavidir. Rekompresyon tedavisiyle beraber uygulanr.
Hasta Transferi: Hastann ilk aamada bir salk merkezi, daha sonra hiperbarik
merkeze yollanmas srasnda alnacak nlemler ok nemlidir. lk salk kurumuna
gidene kadar mutlaka %100 oksijen solutulmaldr. Ayrca hiperbarik merkez ile
telefonla balant kurulmal ve bu merkezin ynlendirmesi dorultusunda hareket
edilmelidir. Transferde zaman ok nemlidir. lk saat iinde hiperbarik tedaviye
girenlerde kalnt ok az, ilk 6 saat iinde girenlerde ilk tedaviden sonra %50
oranndadr.
Transfer srasnda alak uu yapabilen bir helikopter veya kabin ii basnc ayarl
bir uak en uygunudur. Uan pilotuna durum bildirilerek, kabin ii basncn 1600 fit,
en fazla 2300 fit'te tutmas istenmelidir. Uak iindeki acil durum oksijeni kullanlabilir.
lala tedavi yolculuk sresince de srdrlmelidir. Transfer srasnda ara ayarlanmas,
tedavinin srdrlmesi ve hiperbarik merkezinin hazr olmas iin uyarlmas, soukkanl
ve dzenli bir organizasyon gerektirir. Hastalk ne kadar ge tanmlanrsa tanmlansn
hiperbarik tedavi uygulamasna muhakkak balanmaldr.
nlemler
Dekompresyon hastalndan korunmann en kolay yolu dekompresyonsuz dal
tablolarn kullanmak ve kuralarna harfiyen uymaktr. Sportif amal dallarda
dekompresyonlu dallar yaplmayacandan, baka bir deyimle 0 deko snrlar iinde
dallar yaplacandan, dal baka bir nedenden dolay acilen bitirilse bile
dekompresyon hastal grlme riski azdr. Ancak seyrek olmakla birlikte
dekompresyon gerektirmeyen dallarda da dekompresyon hastal grlebilecei
unutulmamaldr.
54
2T5 DERN DALI / GECE DALII

Giri
Derinlere inmek; orada ne olduu grmek, tecrbe edinmeyi amalamak ve merak
etmek gibi drtler yznden, btn dalclar iin daima cazip gelmitir. Daha derine
inmenin heyecan ve farklln yaamak istemeyen bir dalc neredeyse yoktur. Ayrca
gece dallarnda, sualtndaki yaam gece incelemek, gndz grlmeyen canllar
grmek cazip bir deneyimdir. Ancak bu tip dallarn gvenli bir ekilde
gerekletirilmemesi halinde, derin daln bir felaketle sonulanabileceinin de btn
dalclar tarafndan olduka iyi bilinmesi gerekir. Derin dal, sahip olduu bir takm zel
etkileri ve planlamas ile normal derinliklerdeki ak deniz dallarndan farkllamtr. Bu
yzden de derin dal gvenli bir ekilde gerekletirmek iin yeterli teorik bilgi ve
planlama becerisine sahip olunmas gerekir.
Derin Dala Bal Problemler
Artan derinlikle birlikte, nitrojen narkozu, dekompresyon hastal riski, oksijen
zehirlenmesi gibi bir takm rahatszlklarn riski de artmaktadr. Bunlarn yan sra
derinlikle birlikte basn, k etkisi ve s gibi bir takm fiziksel deiimlerde etkilerini
giderek arttrarak gstermektedir. Ayrca derinlik btn dier risklerinin yan sra, basn
etkisini ve solunum direncini de arttrarak dalc zerinde fizyolojik stres yaratmaktadr.
Neden Derin Dal
DERNDE YAAYAN CANLILARI GRMEK N: Baz canllar 18 metreden daha
derinde yaamaktadr. Fakat bu canllarn eitlilii 18 metrenin zerinde yaayan
canllara gre ok daha azdr ve 18 metre altnda renkler kaybolmaya baladndan
gr kalitesi de azalacaktr.
DERNLERDEK DP YAPISINI NCELEMEK N: Deiik kaya oluumlar ve
maaralar daha derin sularda bulunur.
DERNLERDEK BATIKLARA DALARIZ: Yurdumuzda ve yurt dndaki pek ok
dal blgesinde 18 metreden daha derinlerde ilgin eski ve yeni batk gemiler vardr.
Bilhassa Gelibolu yarmadas etrafnda birinci Dnya savanda batm nemli batklar
vardr. Keza Antalya, Kemer ve Ka sahillerinde de ilgin gemi ve uak batklar 18
metreden daha derinlerdedir. Ayrca batk dal zel beceri daldr ve eitim almadan
bir bata girmek kesinlikle dnlmemelidir.
FOTORAF ve VDEO EKMLER YAPMAK N: 18 metreden daha derinde
bulunan ilgin bitki ve hayvanlarn, deiik dip yapsnn ve batklarn fotoraflarn ve
video ekimlerini yapmak iin derinlerde gerekli teknik donanmla dal yaparz.
BR OBJEY ARAMAK ve BULUP IKARMAK N: Denize den bir nesneyi
aramak ve bulmak iin zel ekipman ve sistemlerle gerekli n hazrlklar yaparak bir
derin dal yaparz. Bu konuda 3 yldz dalc eitiminde gerekli bilgileri alabileceksiniz.
ETM N: Derin dal 18 30 mt arasnda ki derinliklere yaplan dallar
ierir. Ancak dalclar 2 ve 3 yldz dalc eitimlerine katldklar zaman 30 metrenin
altndaki fiziksel artlar tanyp tecrbe edebilmeleri iin eitmenlerin denetiminde bu
derinliklere eitim dallar yaparlar. Bylelikle dalclarn derinlerdeki karanlk, souk,
basn ve nitrojen narkozu etkilerini hissetmeleri salanr. Hatta kendilerinden bu
55
derinlikte baz el ve zihinsel becerileri uygulamalar istenebilir. Eitim amal inilebilecek

bu derinlik federasyonumuz standartlarna gre maksimum 42 metre olarak
belirlenmitir.
Fizyolojik Problemler
Derin dal, dalc vcuduna daha yksek oranda basn etkisi oluturan ve
fizyolojik bir takm etkileri ile kendine has problemlere neden olur. Derinliklere inildike
artan basn, solunum havasnn da basncn arttrarak birim alandaki gaz moleklleri
younluunu arttrr. Birim alanda meydana gelen younlama, dalcnn solunum
kanallar ile gaz arasndaki direnci arttrr. Dalc nefes alrken molekllerin hortumdaki
srtnmelerinden dolay ses duyar. Bu etki ksaca solunum direnci olarak da bilinir ve
dalcnn neredeyse hi hareket etmiyor dahi olsa, sanki ar bir i yapyormuasna
solunumunu arttrr. Ayrca bu etki sebebiyle l hava boluklarnn hacmi deimiyor
olsa da buralarda hapis olan gaz molekl miktar ve dolaysyla younluu artacaktr.
Ksacas, derin dalta solunum direnci gerek gazlarn younluu, gerekse de l hava
boluklarnn etkisiyle artm olur. l hava boluklarnda nefes verirken biriken kirli
hava, ayn zamanda dalcnn bir sonraki nefesinde iine ekecei ilk havadr. Bu yzden
de zellikle derin dallarda uzun sreli nefes alp vermelerin, nefes tutmakszn devam
ettirilmesi istenir. Basn artyla birlikte younluu artan gazlarn solunum direnci
dnda da sebep olabilecei bir takm fizyolojik problemler vardr ki bunlarn en banda
nitrojen narkozu ve oksijen zehirlenmesi gelir. Bu konular ile ilgili detayl bilgiler nceki
derslerde verildiinden, bu blmde tekrar edilmeyecektir.
Derin daln belki de en byk fizyolojik problemi ise dekompresyon hastal
riskinin byk oranda arttryor olmasdr. Artan derinliin giderek riski arttryor olmas
nedeniyle, sportif dallar iin gvenli dal sreleri de derinlik artyla birlikte giderek
ksaltlmtr. Sportif dallarda hibir zaman dekompresyon limitlerinde dallar
planlanmamas ve kesinlikle bu snrlarn almamas gerekir. Dekompresyon
hastalnda en byk nlem, daln sportif dal planlarna uygun olarak srdrlmesi
ve asla snrlarn almamas olacaktr.
Derinlik Snr
TSSF sportif donanml dal ynetmelii gereince sportif dal snr 30

metredir. Eitim amal sportif derin dal snr ise 42 metredir. 30 Metreden
daha derine yaplacak dallar federasyon standartlarnn dnda olmasnn
yan sra deneyim ve zel donanm ve youn dikkat gerektirir. Bizim derin
daltan anlayacamz 18 30 mt ler arasndaki derinliklere yaplan
dallardr. Bu derinliklere yaplacak dallar dahi gerekli planlama
yaplmadan ve birok gvenlik nlemi alnmadan dzenlenmemelidir.
Fiziksel Problemler
YZERLK: zellikle derin dallarda yzerlik kayb abuk ve etkili bir ekilde
hissedilen deiimler gsterebilir; bu yzden de bir takm tehlikeler oluturabilir. Derin
dal iin yzerlik konusunda yeterli teorik bilginin ve pratik becerinin edinilmi olmas
arttr. Islak tip neopren elbiselerin yzerlii artan derinlikle birlikte giderek azalacaktr.
Neoprenin bnyesinde sahip olduu binlerce kk hava kabarc artan basncn
altnda skacak ve yzerlik etkisini kaybedecektir. Bu yzden de artan derinlikle birlikte
sahip olduumuz arlklar bize negatif (batar) yzerlik salamaya balayacaktr. te bu
yzden, derin dallarda doal denge durumunu salayabilmek iin inilen derinlie bal
56
olarak denge yeleine bir miktar hava gnderilmeli ve negatif yzerlik ortadan
kaldrlmaldr. Derin suda denge yeleine hava gnderirken e deer hacmi
doldurabilmek iin daha ok miktarda havann kullanlmas gerekir. rnein 5 metre
derinlikte 6 litre hacimli bir denge yeleini tam olarak doldurmak iin 9 litre hava
gnderilmesi gerekirken, 30 metrede bu deer 24 litre olacaktr. Yani derin suda
yzerlii salayabilmek iin, s sudakinden farkl olarak denge yelei iiricisine daha
gl ve uzun sre baslmal ve daha ok miktarda hava gnderilmelidir. Ayn zamanda
denge yeleinin iindeki basnl hava daln k evresine geildikten sonra giderek
genleecek ve doal denge durumunun bozularak pozitif yzerlie sebep olacaktr.
Byle bir durumda ise giderek genleen denge yelei ve neopren elbisenin kk
kabarcklar yzerliimizi arttracaktr. Eer k sresince genleen bu hava tahliye
edilmeyecek olursa, hzl ve/veya kontrolsz klara sebep olabilecektir ki bu da derin
dallarda oluabilecek en ciddi dal hastalklarn da beraberinde getirebilecektir. Bu
sebepten dolay, derin dallarn k sreleri boyunca denge yeleinin kontroll bir
ekilde boaltlmas ve doal dengenin srekliliinin salanmas byk nem kazanr.
kn sahip olduu bu risk dolaysyla baz dalclar, ka balamadan hemen nce
denge yeleinin tamamen boaltmay ve bylelikle her hangi bir kontrolsz k
yaama riskini de ortadan kaldrmay dnebilir; ancak byle bir uygulamann ok
daha ciddi sorunlara sebep olaca da bilinmelidir. Dalcnn vcuduna etkiyen yksek
basn ve negatif yzerlik, eer denge yelei olmayacak olursa derin sudan yzeye
doru hareketi gerekletirebilmek ok zor olacaktr. ou durumda dalc tkenecek ve
yukar harekete devam edemeyecek duruma gelecektir.
ISI ZOLASYONU: Derin dallar s dallardan farkl klan bir dier faktr de su
ssdr. Derinlere inildike gnein stma gcnden giderek uzaklaan su katmanlar
dalcy s sulara nazaran daha dk slarla karlarlar. Kuzey iklimlerde bu s
farkllamalar iyice belirginletiinden, derin dallarda kristal tabaka ya da termoklin
olarak da bilinen ani ve yksek deerlerde s deiimlerinin grld su tabakalarna
rastlamak mmkndr. Souk sularn dalc asndan hipotermi riskini douruyor olmas
ve ayn zamanda da vcutta bu ekilde bir s kaybnn hava tketimini nlenemez bir
ekilde arttraca dikkatle alndnda, dalcnn bu tr derin dallarda vcudunu iyi
yaltan yeterli kalnlkta (rnein 7mm) yar kuru tip neopren elbiseler giymesi,
muhakkak balk, eldiven ve patik kullanmas; daltan nce ve sonra enerji verici
ekerli gdalar almas gerekir. Bu tip dallardan sonra rzgarsz ve mmknse scak bir
ortamda kurulanarak kuru kyafetlerin giyilmesi tavsiye edilmektedir. Islak tip neopren
elbiselerle s yaltmnn salanamayaca dnlen ya da grlen souk sulara derin
dallar yaplmak isteniyorsa yar kuru ya da kuru tip elbiseler tercih edilmelidir.
HAVANIN YOUNLUU VE SAFLII: Basn altnda gazlarn metabolizmaya
etkileri daha fazladr. rnein solunan havaya karan az miktardaki karbon monoksit
(CO) gaznn ksmi basnc artan derinlikle birlikte ykselir ve sonu baylmayla bitebilen
gaz zehirlenmelerine neden olabilir. Derin dal iin dal tplerinde kullanlacak havann
temizlii de hayati nem tayacaktr. Bu yzden gerek derin gerek s su dallarndan
nce kullanacamz havay birka nefes ekerek tad olup olmadna bakmak ya da
boaltma dmesine basarak koku var m diye kontrol etmek gereklidir. Temiz havada
koku ve tad olmamaldr.
57
ORTAMDAK IIK: Derin bir dal s bir daltan ayran nemli faktrlerden
birisi ise ktr. Bir yldz dalc eitimi teorik derslerinden de hatrlayacanz gibi
derinlere inildike srasyla krmz, sar, yeil, mavi gibi renklerin kaybolarak yerlerini gri
ve grinin tonlarna terk ettiini ve belirli bir derinlikten sonra ortamn renksiz ve karanlk
olacan renmitiniz. Bu sebeplerle derin dallar renkli canllar grmek isteyen
sportif dalclar tarafndan ok fazla tercih edilmemektedir. Ancak buna ramen derin
dallar planlayan dalclarn cisim ve canllarn gerek renklerini grebilmesi amacyla
yanlarnda fener ve benzeri yapay k kaynaklar bulundurmalarnda fayda vardr. Ayn
ekilde sualt fotoraflar ve kameramanlar da gne nn erimekte zorland bu
derinliklere gl flalar ve projektrlerle inmelidir.
Gerekli Dal Malzemeleri
Dalclar zellikle yeni satn aldklar veya kiraladklar malzemelerle derin dal
yapmamaldrlar. Alk olduklar, devaml kullandklar malzemeleri tercih etmelidirler.
nk bunlarn hassas ayarlarn daha nceden kullandklar iin kolaylkla yapabilirler.
Derin dalta balansl (dengelenmi) 1. kademe reglatr kullanyor olmak, zellikle
yksek basn altnda daha rahat nefes alp verebilmeyi salar. Bu tip reglatrler ar
hzl nefes alnp verildiinde veya dal einin havas azaldnda ya da bittiinde ayn
reglatr birinci kademesini iki ayr ikinci kademeden iki dalcy beslemesi halinde hi
sorunsuz solumaya imkan tanr. Eer reglatr ikinci kademelerinde ayarlanabilir ak
dmesi bulunuyorsa, derinlerde havay rahat ekebilmek iin bunun (+) iaretine
getirilmesi gerekecektir. Yzeyde ise bu dme (-) iaretinde olmaldr, aksi takdirde 2.
kademe serbest aka geebilir.
zellikle derin dallarda dal bilgisayar kullansanz bile birinci kademenize kam
ile bal bir mekanik derinlik ve tp basn gstergesi bulundurulmas gerekir. Elektronik
aletlerin bozulabilecei veya kendisini gvenlik nedeniyle kilitleyebilecei bilinmelidir.
Yine ayn sebepten nceden yaptnz dal planlamasna uyup uymadnz, sapmalar
hemen kontrol altna alabileceiniz suya batabilen plastik bir dal tablosunu BC nize
balayarak yannza almanz gereklidir. Bilgisayarnzn pilinin bitmesi, bozulmas ya da
kilitlenmesi durumunda bu tablo size yol gsterecektir.
Derin dalta kullanacanz denge yeleklerinin acil tahliye valflarnn nerelerde
olduu ve nasl kullanldn muhakkak test etmi olmanz ve kullanmn iyi biliyor
olmanz gerekir. zellikle tahliye iin iirici hortum kullanlrken, tahliyenin
gerekleebilmesi iin hortumun uygun konumlandrlmas da olduka nemli olacaktr.
Derin dalta kullanlacak arlk sisteminin denge yeleine entegre olmas ya da kemer
ile dalcnn beline takl olmas gibi iki farkl durumda da kullanlacak olan arlk
sisteminin nasl tahliye edildiinin iyi biliniyor olmas gerekir.
Derin dal iin kullanlacak olan tplerin yaplacak olan hava hesaplamas iin
uygun ekilde deerlendirilmesi ve tahmini hava tketimine bal olarak gvenli hava
miktarnn hesaplanmas gerekir. Derin dallarda kullanlan malzemelerin, s suda
kullanlan malzeme tiplerine gre daha etkili ve kaliteli olmasn her zaman tercih etmek
gerekir. Dal einin havasnn azalmas ya da bitmesi halinde kullanacamz alternatif
hava kayna olan ahtapotun da en az kendi kullandmz 2. kademe reglatr kadar
gl ve kaliteli olmas gerekir.
Derin dallarda genellikle dalcnn srtndaki tp haricinde bir de 3 lt. hacminde
minimum 200 bar hava olan bir yedek hava tp bulundurmak ve buna da solunum
reglatr balayarak kullanlr hale getirmekte fayda vardr. 0,2 lt. veya 0,5 lt.
kapasiteli ve kendinden reglatr sistemli kk tpler, 3 litrelikler kadar yeterli ve
58
gvenli deildir, istenmeyen bir durumda bir acil k iin dalcya yeterli havay temin
edemeyebilir.
Derin dalta ini ve klarda muhakkak bir klavuz amandra-halat sistemi
kurulmaldr. Bir ucunda amandra, bir ucunda da demirin olduu klavuz halatn dal
sresince sadece referans olarak gzlenmesi ve asla k ya da ini iin bir ara olarak
kullanlmamas gerekir. Tekneden yaplacak dallarda inite ve kta demir halat veya
zinciri referans olarak kullanlabilir. Tutularak inilmesi veya klmas dalclara gven ve
kontrol verecektir. En nde en tecrbeli olan yavaa kacak, arkadan gelenler bu hiza
uyarak yavaa gelecektir. zellikle 20 mt gibi derinliklerde balayan dip yapsnda
kontrolsz d veya k engelleyecektir. kn yaplaca klavuz ipinin zerine
yzeyden 3 metre derinlie, tam takm bir scuba malzemenin tutturulmas gerekir.
Tpn tutturulduu yer, ayn zamanda gvenlik durann da yaplaca yerdir ve acil
durumlarda oraya aslan gvenlik tpnden solunuma devam edilebilecektir. Buraya
koyulacak tpn vanasnn, sualtndaki aknt ve dier sebeplerle serbest aka geerek
havasnn bitmemesi iin kapal durumda tutulmas ve kullanldktan sonra da vanann
tekrar kapatlmas gerekir. Derin dalta kstl gr halinde iaretlemek iin kullanmak
amac ile dalclarn yanlarnda fener bulundurmasnda fayda vardr.
Yzeyde daln balad nokta bir tekne veya kyda bir yerse burada zerinde
reglatr takl dolu bir saf oksijen tpnn bulundurulmas gereklidir. Bu dal
istasyonunda dalta olmayanlardan en az birinin eitimini alm ve oksijen setini
kullanmay bilmesi ok nemlidir.
Dal Planlamasnda Deerlendirilmesi Gerekenler
Hibir dal planlanmadan yaplmamaldr. Nereye, ka metreye, ne zaman, kimlerle
dalnaca ve dal ile ilgili tm konular gzden geirilmeli, dal amiri veya gurup lideri
bu konularda n alma yapmaldr. Daln amac saptanmaldr. Yzey desteini
salayacak kii, tekne kullanmay, harita okumay ve telsiz kullanmay bilmelidir.
Acil Durum Uygulamalar in Hazrlk
Bu blme kadar sizlere bir derin dal s dallardan ayran zellikleri tantarak,
karlalmas muhtemel bir takm problemler hakknda bilgiler verilmitir. Bu aama da
ise bir derin dal planlanrken dal teknesinde alnmas gereken baz emniyet
tedbirlerinden sz edilecektir.
1Derin dallarda karlalabilecek herhangi bir acil duruma kar cankurtarma
ve ilkyardm eitimi alm bir grevlinin teknede bulunmas faydal olacaktr.
2Cankurtarma ve ilkyardm eitimi alm grevli tarafndan kullanlacak
ilkyardm ara ve gereleri teknede bulunmal, kolay ulalabilir bir yerde muhafaza
edilmeli ve zellikle dekompresyon hastalna ilkyardm amacyla kullanlacak tbbi
saf oksijen tp tam dolu ve alyor olmaldr. Ayrca oksijen seti en az iki dalcya
oksijen verebilecek donanma sahip olmaldr. Dal tekneden idare edecek
ekiptekilerden en az birinin gerekli eitimleri alm ve teknede bulunan tm ilk
yardm ekipmanlarn kullanabiliyor olmas gerekir.
3En yakn basn odasnn adres ve telefonu, operatr hekimin adres ve
telefonu dal amirinde bulunmaldr. Bu bilgilerin de yer ald acil durum
prosedr izelgesi tablo haline getirilerek tekneye aslmaldr.
4Acil durumlarda kazazedeyi nakletme plan yaplm olmal, sahil gvenlik ve
ilgili birimlerin telefonlar mevcut olduu gibi teknede de alr telsiz bulunmaldr.
5Mmknse tam kuanm iki adet en az yldz dalc olan kurtarma dalcs
teknede acil duruma mdahale etmek zere hazr olarak bekletilmelidirler.
59
6Derin dallar, nokta dal olarak planlanyor ise, muhakkak alalma ve

ykselmelerde kullanlacak yeterince kaln ve salam bir referans halat ve bu
halatn zerinde 3 mt. derinlikte emniyet amacyla kullanlmak zere taklm
reglatrl bir tp bulunuyor olmaldr.
7ok akntl ve dalgal, gr mesafesi ok dk ve benzeri riskler ieren
sularda derin dallar mecbur kalnmadka yaplmamaldr.
BULANIK SU DALII
metreden daha ksa gr mesafeli dallar bulank su dal kapsamnda
deerlendirilir ve zel bir neden olmadka bu tip dallarn rekreasyonel olarak
planlanmamas gerekir.
Ancak elinizde olmayan nedenlerden dolay bu tr dallarn gerekletirilmesi sz
konusu olabilir. Byle durumlarda daldmz noktadan geri kabilmek, dal
arkadamz kaybetmeden dal bitirmek zel aba gerektirecektir.
Bu abalar pusulal navigasyonun ve kol boyu mesafe lme ynteminin
uygulanmas, dal arkadamzla buddy line ip iaretlerinin kullanlmas veya srekli
fiziksel temas ile daln gerekletirilmesi olarak zetleyebiliriz.
GECE DALII
Gece ve gndz dallar arasnda malzeme olarak aydnlatma gereleri haricinde
bir malzeme fark yoktur.
Aydnlatma gerelerini aadaki gibi snflandrabiliriz
Ana aydnlatma feneri
evreyi grebilmek iin kullanlr. Genellikle halojen ampull ve 6 voltluk pilleri
(4x1,5 volt gibi) olanlardan seilmelidir. ok uzun sreli aydnlatma saladklar iin arj
edilebilir. Nikel kadmiyum ve yksek miliamperli pilleri tercih edilmelidir.
Yedekleme fenerleri
Ana aydnlatma fenerinin suda kaybolmas, pilinin bitmesi, ampulnn yanmas
veya camnn krlmas halinde yedek olarak kullanma hazr vaziyette, BC nin zerindeki
halkalara asl olarak duran veya BCnin ceplerine ya da zel klfna takl olarak yedekte
hazr tutulan, k ve pil gc asndan ana aydnlatma fenerinden daha gsz olmas
kabul edilebilir fenerlerdir. Aslnda en tercih edilen ekli yedek fenerin de, ana
aydnlatma feneriyle ayn kalitede edeer olmasdr. Fakat ayn kalitede olmasa da
gece dal iin yedek fener tanmas kesinlikle gereklidir.
Sabit Fener
Dal enstrmanlarn (Fotoraf makinesi, dal bilgisayar, pusula, derinlik saati,
tp basn gstergesi, yaz tahtas v.s. ayarlama, okuma ve kullanma ) Bu k
kayna dalcnn ellerinin serbest kalabilmesi iin sadece 1 1,5 m civarnda etkili olan
ve elle kullanlmayan fenerlerdir. Maskenin yan kaylarna taklabilir, dal elbisesinin
neopren balna veya PVC kafa koruyucu miferlerin zerine zel balant donanm
ile tutturulabilir, BC nin crtl omuz bantlarna veya n ayar kolonlarna zel donanm ile
yerletirilebilir, bilek ile dirsek arasna zel klf ile balanabilir. Genellikle baa
taklanlar en kullanl olanlardr, nk gz hangi enstrman incelemek veya
ayarlamak iin ona evrilirse baa bal olan bu k da ayn yne dnp oray aydnlatr.
60
Ferdi dalc tannma feneri

Bu klarn en belirgin zellii aydnlatma gcnn fazla olmamasdr nk dal
boyunca devaml yank kalaca iin dier dalclarn gzn kamatrp grme
kapasitelerini drr. kinci bir zellii ise muhtelif renklerde bal olmasdr.
Genellikle bir tannma feneri satlrken 45 ayr renkte plastik balkla satlr. Bunun
gerekesi dalclarn her birinin kendini sualtnda tantabilmesi.
GECE DALILARINDA DKKAT EDLMES GEREKEN NEML HUSUSLAR:
Gece
dallarnda
giri-k
noktalarndan
gndz
dal
gibi
fazla
uzaklalmamaldr. Gece dalnn yapld sualt blgesinin dal lideri tarafndan daha
nce gndz dallarndan tannan bir blge olmasnda fayda vardr. Sualt yapsnn
bilinmedii blgelerde gece dal yaplmaktan kanlmaldr.
Gece dallarnda k iin belirlenen minimum hava rezervi kesinlikle gndz
dallarndan daha fazla olarak belirlenmelidir. rnein gndz 4050 bar hava
kaldnda rezerve iareti verip ka balanyorsa gece dallarnda bu rezerve 70 bar
gibi tutulup ka balanlmaldr.
Gece dallarnda su altnda akarl fener sadece teknenin altndan sarktlarak giri k
noktalarn belirlemede kullanlr. Baz dalglar acil durumda kullanlmak zere
elbiselerinin zerine asl veya kola takl olarak akarl fener tamaktadrlar. Bu
fenerlerin sadece acil durumda kalndnda imdat anlamnda kullanlmas bunun
haricinde kullanlmamas gerekir.
Gece dallarnda hibir dalcnn fenersiz olarak dalmasna msaade edilmemelidir. Her
dalcda bir ana, bir yedek en az iki fener bulunmaldr. Dalclarn su altnda fenerlerini
birbirlerinin gzlerine doru tutmamas gereklidir. Dal ve klarda her dalc fenerini
dal einin paletlerini aydnlatacak ekilde tutmaldr. Su alt iaretlerinin grlmesi iin
fenerinizle iaret verdiiniz elinizi aydnlatn. Bu ilemi yaparken n dier dalclarn
gzne gelip onlarn gzlerini kamatrmamaya dikkat edilmelidir. Su altnda fenerin
hareket ettirilmesi ile verilen deiik iaretler renilmelidir.
Gece dalnda su altnda dal eini kaybeden dalc bulunduu yerde dey olarak
durup kendi etrafnda 360 dnecek ve bu dn esnasnda fenerini vcuduna dik olarak
kendisi ile beraber dndrecektir. Bu ekilde hem dal einin n aram olacak hem
de kendi nn onun tarafndan grlmesini salayacaktr.
k iin dipte dal teknenizin ya da sahil k noktasnn iaret klarn
bulamadysanz ve tpteki havanz rezerve snrna geldiyse dorudan satha kmanz
gereklidir. Gece artlarnda sathta dalc grlemeyecei iin bir teknenin yolu zerine
klmas tehlikeli durumlara sebep olacandan k noktasnda satha mmknse
zerinde kk bir pilli fener ya da kimyasal k ubuu bal bir deco amandras
iirilip yollanmasnda fayda vardr. Bu sizin hem sathta hareket halinde olan
teknelerden hem de dal tekneniz ve sahil k noktamzdan da grlmenizi
salayacaktr.
Gece dallarnda pusulanz derinlik ve tp basn konsolunuzu gndz kontrol ettiiniz
sklktan daha fazla kontrol ediniz. zellikle ini ve klarda gece artlarndan dolay
hznz ayarlamakta zorlanacanz iin fenerinizle derinlik saatini srekli kontrol ederek
ini ve k yapnz. Aksi halde ani derine dme veya hzla yukar satha frlama
sorunlar ile karlaabilirsiniz.
61
Karanln gizemli atmosferi en usta dalglarda dahi gece daln heyecanl hale getirir.
Bu nedenle zellikle dal says az olan ve gece daln ilk defa yapacak olan dalclara
dikkat edilmeli gndz dallarndan daha fazla gz konta kurulmaldr. Karanlkta
paletin, elin, tpn bir yere demesi dalcda panik yaratabilir. Byle durumlarda
kalnabilecei daltan nce zellikle tecrbesiz dalclara hatrlatlmal ve gerginliklerinin
artmas halinde derin nefes almalar ve tecrbeli dal einin elini tutmalar satha
kmaya teebbs etmemeleri hatrlatlmaldr.
Gece dallarnda dal elerinin arka arkaya deil yan yana hareket etmeleri, tercihen
daha az tecrbeli olann usta dalcnn sa tarafnda bulunmas, navigasyonda usta
dalcnn yn tayinini ve dal derinliini takip etmesi daln emniyeti asndan
gereklidir.
Su alt maaralarna veya gemi batklarna gece dal yaplmaz. nk gndz
dallarnda maara ve batk klarn belirleyen gn sznts gece dallarnda
olmadndan k yolunu bulmak zorlar.
Denizin yksek dalgal ve ar akntl olduu gecelerde dal yaplmaktan kanlmaldr.
Bunun sebebi yksek dalga periyotlar arasnda tekne ve sahil klarn kaybetme
ve/veya kendi ferdi aydnlatma klarnn k noktasndaki grevliler tarafndan
grlememesi tehlikesidir. zellikle buna akntnn eklenmesi ile ok ksa srede dalc
tekne veya sahilden grlme mesafesinin dna kabilir.
Gece dallarnda zellikle kumlu veya amurlu dip zeminine fazla yaklalmamal
buralara palet vurup su bulandrlmamaldr. Dipten kalkan kum ve amurdan yansyan
fener klar hem gz alr hem de geirmez.
Bakmadan tm malzemelerinizi el yordam ile bulabilmelisiniz. Gece dalnda bu
alkanln kazanlm olmas lazmdr. Bu nedenle yedek 2. kademe reglatr tam
gs hizanzda BC nin yakasndaki halkaya takl bir maps koruyucuya balanmal ya
da aparatlarla tutturulmaldr. iirme hortumunuzun dk basn hortumu 1.
kademeden dzgn kp iirme hortumuna balanmaldr. Aksi halde ters ynden k
yapm bir hortum iirme hortumunu zor bulabileceiniz bir noktaya ekebilir.
Konsolunuzun fosforlu kadranlar varsa dala balamadan nce bu kadranlar k
tutarak bir anlamda arj ediniz ki gece dalta konsola k tutmamza gerek kalmadan
kadranlar okunabilsin. Baz konsollarda kolay grebilmek iin kimyasal k ubuu da
kadran kenarna bantlanabilir.
Su stne kldnda tekne veya karada bulunan giri/k noktanza uzaksanz ve
aknt mevcutsa gvenlik asndan sesle ikaz verecek ddk bulundurmakta fayda
vardr. Genelde sesle ikaz iin iki tip ddk vardr. Biri iirme hortumunu ile dk
basnl hortumu arasna taklan ve dmesine basldnda tpteki havann basnc ile
alan ddk, dieri ise genelde plastikten yaplm ve flenerek alman klasik ddktr.
Bunu da kolay bulabilmek iin bir iple iirme hortumuna balamakta fayda vardr.
Gece dallarnda kullanmaya alk olmadnz malzemelerle dalmaynz. rnein hi
venturi hava balans ayarl 2 kademe reglatr kullanmadysanz gece byle bir
reglatrle dalmayn Suya atlarken veya su ierisinde elinizin ikinci kademe zerindeki
ayar dme ve kollarna arpmas ile ya zor hava ekebilirsiniz ya da reglatr serbest
aka geebilir. Bu da gece dalnn stresi altnda dalcda panie sebep olabilir.
Dal yaplacak blgede zellikle tekneden yaplacak gece dallarnda dal sahasna
demirledikten sonra teknenin projektrleri ile dal sahasnn sathn tarayp balk
teknesi veya dibe atlm bir balk an markalayan amandra olup olmadn
aratrnz. Gece dipte a olmas dalclara zor anlar yaatr. Baz dalclar bunu bir
heyecan olarak tanmlayp dalmak isteseler dahi aada dalclar varken bu alarn
62
balk teknesi tarafndan toplanmaya kalklmas ok tehlikeli durumlar yaratabilir. Su

st teknenizin balklar ikaz edebilecei gvencesi sizi kandrmasn. An yzlerce
metre uzakta olan dier ucundan ekmeye balayan tekneyi gece karanlnda kimse ne
belirleyebilir nede ikaz edecek vakit bulabilir.
Gerek tekneden gerekse sahilden yaplacak gece dallarnda dalclarn dnda bir
kiinin teknede veya sahilde bulunan giri-k noktasnda gvenlik beklemesi yapmas
lazmdr. Bu kiiye daln yn muhtemel maksimum dal sresi ve derinlii, dal lideri
tarafndan belirtilir ve gece dalnda 15 metreden derine dal yaplmaz. Bu kii dal
anndan itibaren kronometre tutarak maksimum dal sresi getii halde dalclar
kmamsa belirlenen acil durum prosedrn uygulamaya balar. Dal sresi
ierisinde dal blgesine yabanc bir teknenin yaklatn grrse el feneri ile teknede
bulunan AAGIDA DALGI VAR alfa bayran ya da krmz zemin zerine beyaz
apraz izgili olan dal bayran aydnlatr. Telsiz ile 16. kanaldan blgesinde
yaklamakta olan tekneyi uyarr. Rotanzn zerindeki blgede dal yaplmaktadr. Su
altnda dalg vardr. Rotanz ....derece sancaa ve/veya iskeleye kaydrnz. mesaj
verilir. Gece dal esnasnda teknede veya sahilde bekleyen kiiyle dal lideri dal
ncesi bir brifing yaparak acil durumlarda uygulanacak prosedrleri belirlerler. Acil
durum olarak kabul edilen hususlar unlardr:
a) Dal sresi ierisinde dalclarn su stne kmamas veya ktklar halde
grlememeleri veya eksik kmalar
b) kta dalclarn dalga ve/veya aknt nedeniyle tekneye ve/veya sahile
ulaamamalar
c) Dalclar su altnda iken dal blgesi ve giri-k blgesi zerinden uyarlamayan bir
deniz aracnn gemesi veya durup demir atmas
d) Dalclar su altnda iken iddetli rzgr, dalga veya aknt meydana gelmesi, dal
teknesinin demir taramas veya su almas
e) Dal teknesinin pervanesini altrp yer deitirmek zorunda kalmas
f) Dal teknesinde kaza, yangn vs. gibi acil bir durumun meydana gelmesi.
Dal tekneleri dalclar su altnda iken acil durumlar dnda motor altrmamal
pervanesini hareket ettirmemelidir. Bunun iin dal ncesi demirini dibe iyi tutturmal
ayet kyya yaknsa koltuk halatlarn salam balamaldr. Her tedbiri almasna ramen
tekne demir tarayp s suya veya yakn kayalara srklenirse tekne etraf projektrlerle
taranp aadaki dalclarn kabarcklar aradktan sonra, etrafta hava kabarc yoksa
motor altrlp yol verilerek sdan veya kayalktan uzaklatrlr. ayet dalclarn
kabarcklar yaknda ise pervane altrlmayp sadece rgat kullanlarak demir zerine
gidilir ve bu arada satha kan dalclar hzla tekneye alnr. Denizin durumu dalclarn
tekneye kn zorlatryor ise dalclara 1520 myi gemeyen bir halat atlr ve
teknenin kna balanan bu halata tutunarak suda beklemeleri teknenin slk veya
kayalktan aa gvene alnncaya kadar pervane suyundan ve tekne bordalarndan
uzakta kalmalar istenir, motor altrlarak tekne gvenli bir yere kaydrlr ve dalclar
tekneye alnr.
Byle durumlarda kullanlmak zere suda batmayan 1,52 cm apl bir halat daima
teknenin knda hazr bekletilmelidir. Suda batan halatlar dalclar henz tutamadan
suya gmlp pervaneye ya da dmene taklaca iin kesinlikle kullanlmamaldr.
63
Aknt dal
Dallarmz esnasnda haberli veya habersiz olarak sualt ve yzey akntlarna
rast gelebiliriz. Byle durumlarda yorulup tkenme yaamak, rotadan sapmak, dal
srelerimizin almas gibi risklerle karlarz. Akntya maruz kalmamz kanlmaz ise,
olabildiince dipten gitmek (aknt iddeti dibe yaklatka azalr), gidii akntya kar,
dn aknt ile yapmak, mutlaka akntya kar yzmek zorunda kalrsak akntya
apraz ilerlemek, dal noktasndan uzaktan yzey kma ihtimaline kar deko
amandras ve ddk bulundurmak yaplmas gereken temel nlemlerdir.
64
2T6 DEKOMPRESYON TABLOLARI

Giri
Sportif dekompresyonsuz dal tablolar dal aktivitesinin olmazsa olmazdr. Bir
Yldz Dalc Eitimi dizgesinde sizlere bilgi amal olarak eitmenin tercihine braklm
bir ders olarak verdiimiz Dekompresyon Tablolar dersini bu seviye eitimi ierisinde
daha detayl olarak inceleyeceiz. Halk arasnda vurgun olarak bilinen dekompresyon
hastalnn llebilir iki parametresini, yani sre ile derinlii temel alan tablolar,
dalcya gvenli derinlik ve onlara ait srelerini hesaplamay amalar. Birok firma ve
kurulua ait dal tablosu mevcuttur. Tablolarn temel ald fizyolojik parametreler ve
lm teknikleri farkllamakla birlikte, aslnda uygulamalar neredeyse ayndr. Tablolar,
muhakkak kullanma talimatlarna harfiyen uyularak kullanlmaldr. Dal planland
srece gvenlidir ve dal tablolar planlamann olmazsa olmazlardr.
Dekompresyonsuz Dal Tablolar
Dekompresyon hastal, dal sresince vcuttaki dokularda biriken nitrojenin
kla birlikte vcudumuzda kabarck hale gelmesi sonucu meydana gelir. Eer dalc
basnl havay belirli sreden daha fazla solursa, vcut dokularnda genleerek
kabarck oluturabilecek miktarlarda nitrojen biriktirmi olur. Dekompresyon hastalnn
tek nedeni dal derinlii ve sresi deildir, ancak bunlar sadece llebilir olanlardr.
te bu yzden de dal tablolar llebilir iki parametre zerinden dekompresyonlu ve
dekompresyonsuz dal sreleri hesaplar. Dal tablolar plastik zerine baslr ve
sualtnda rahatlkla hesaplamalarn, okumalarn yaplmasna izin verir zelliktedir. Dal
profillerini de zerinde tayan yaz tahtalar ve dal tablolarnn birlikte kullanlmas,
zellikle sualtnda her hangi bir nedenle meydana gelen dip ve sre deiimlerinin
kolaylkla hesaplanabilmesini salayacaktr.
Nitrojenin kan ve vcut dokularnda birikmesi belli bir zaman alr. Ayn ekilde,
yeniden kandan ve vcut dokularndan dar atlmas da zaman alacaktr. Yzeye
kldnda vcut, dokularndaki nitrojeni atmay srdrr. kinci bir dalta dalcnn
dokularnda ve kannda bir miktar artk nitrojen bulunacaktr. Yani dalcnn
dokularndaki nitrojen dzeyi, ilk daln balangcnda olduundan farkl olacaktr.
Sportif dal tablolar sadece gvenli limitlerin kullanlmasna izin verir;
dekompresyonsuz dal limitlerini belirler. Sportif dal, dekompresyonlu olarak
planlanamaz. Dalclarn ya, kilo ve dier fizyolojik zelliklerinin de dekompresyon
hastalnn oluum mekanizmasnda nemli rol oynad dnlr. Gn getike
sportif dal yaygnlamakta ve farkl ya gruplar ile farkl fizyolojik yapl dalclar
tarafndan da gerekletirilir hale gelmektedir. te tm bu sebepleri yznden daln
gvenli klnabilmesi iin dekompresyonsuz dal limitlerinde gerekletirilmesi gerekir.
Dekompresyonlu dallar detayl teorik bilgi gerektirir ve herhangi bir sorun olutuunda
acil basn odas uygulamas arttr. Ancak sportif dallarn yapld her noktada bu
ilemlerin yaplamayaca da dnlecek olursa, byle dallarn planlanmamas
gerektii anlalacaktr. Sportif dal, dekompresyonsuz dal limitlerinin planlanarak
dalnmas demektir. Derinlik ve sre olarak snrlanmtr. Sportif dalta bekleme
yapmakszn sadece k hzna uyarak (dakikada 10 metre) yzeye direkt k yaplr.
Ancak bu zelliklerine ramen sportif dallarda gvenlik amac ile 3 metrelerde 5
dakikalk gvenlik duraklamalar yaplr. Bu daln son 5 dakikasn 3 metre civarnda
derinlikte geirilerek tamamlanr.
65
Tanmlamalar
Dal tablolarnn hesaplama yntemleri ve yaklamlar farkl olabilmekle birlikte,
kullandklar tanmlar ayndr. Herhangi bir tabloyu kullanabilmek iin ncelikli olarak bu
tanmlarn anlamlarnn iyi bilinmesi gerekir. Tanmlamalar sralayacak olursak;
SPORTF DALI TABLOSU: Dekompresyonsuz dal limitlerini hesaplayan
tablolardr ve bizim gibi sportif dalclarn bu tablolar kullanmas gerekir. Daln nemli
kurallarndan biri de dekompresyonsuz dal limitlerine uymaktr.
GVENLK DURAI: Gvenlik amacyla daln k srecinde belirli bir derinlikte
geirilen belirli sreyi ifade eder. Gvenlik dura uygulamas ayn zamanda kn
kontroll yaplmasna da yardmc olur.
IKI HIZI: Her tablonun kendine ait bir k hz limiti vardr. k hz
uygulamas ile vcudumuzda biriken ar nitrojenin ani basn deiimi ile kabarca
dnmesini engellemi ve ayrca soluduumuz havann genlemeden akcierlerden
kmasn salam oluruz. k hz metre/dakika olarak ifade edilir.
DALI HIZI: ni sresince uyulmas gereken ini hzdr ve metre/dakika olarak
belirtilir.
ARDIIK DALI: Sportif dal tablolarna bal olarak deimekle birlikte, belirli bir
sre ierisinde gerekletirilen ikinci ve onu takip eden dallarn tmn birden ifade
eder.
BASAMAKLI DALI: Dal sresince derinliin giderek azaltlarak her basamakta
belirli srelerin geirildii dal plann ifade eder.
YKSEK RTFA DALII: 700 metreden daha yksekte olan ykselti tatl
sularnda yaplan dallar ifade eder. Yksek irtifada d basn azalr ve
dekompresyonsuz dal limitleri ile k hz deerleri deiir. zel tablolar kullanlr.
DEKOMRESYONSUZ DALI: Dalcnn herhangi bir bekleme yapmakszn,
sadece k hzna uyarak direkt olarak yzeye dnebildii dal trn ifade eder.
DEKOMRESYONSUZ DALI LMTLER: Dalcnn bulunduu derinlikte
kalabilecei maksimum dekompresyon dura gerektirmeyen dal sresini ifade eder.
DALI SONU GRUBU HARF: Dalcnn yzeye dndkten sonra sahip olduu
nitrojenin hesaplanmas ile oluan, tablo tarafndan tanmlanm gruptur. Dalcnn
grubu, fazladan sahip olduu nitrojen miktarna gre belirlenir ve bir sonraki dal iin
hesaplamalarda bu grup harfi kullanlr.
YZEY BEKLEME ZAMANI: Yzeyde beklenen sre boyunca vcuttan nitrojen
atm devam eder. Birden fazla dal yapacak dalc, gerekletirecei tekrar dal iin
yzey bekleme grubunu hesaplayarak yeni dal da buna gre planlamak zorundadr.
Yzeyde geirilen zamandaki arta bal olarak vcudumuzda biriken dal sonras
fazla nitrojen de giderek azalacaktr.
66
PLANLANAN DERNLK: Teorik olarak hesaplanan maksimum derinlii ifade

eder.
GEREK DERNLK: Gerekletirilen maksimum derinlii ifade eder.
ARTIK NTROJEN ZAMANI: Her daltan sonra kana ve dokulara geen nitrojen,
olmas gerektiinden daha fazlasyla vcudumuzda kalr ve bu miktar yzeyde
geirdiimiz sreyle orantl olarak azalmaya balar. te her daltan sonra
vcudumuzda kalan bu miktardaki nitrojene bal olarak ikinci dal zamanna ilave
edilen sreye artk nitrojen zaman denir.
DP SRES: daln balad andan en derin noktay terk edene kadar geen
sreyi anlatr.
DALI SRES: O dal iin dala balanan andan daln bittii ana kadar
aada geirilen sreyi ifade eder.
TOPLAM DP SRES: Bir nceki daltan kalan artk nitrojen zaman ile
bulunduumuz daln gerek dip zaman toplanarak elde edilen sreyi ifade eder.
Tablolarn Kullanm
ok farkl hesaplama tekniklerine sahip onlarca dal tablosunun birden kullanm
tekniini anlatabilmek mmkn deildir. Ancak bu deiikliklerine ramen dal
tablolarnn tamamnda uyulmas gereken bir takm kurallar vardr.
GENEL KURAL ve UYGULAMALAR:
Dal planlamas yaplrken dekompresyonsuz dal limitlerine uyulmaldr.
Eer planlanan derinlik ve srelerin tam karl bulunamyorsa, bu deerlerin

birer st deeri iin dal tablosundan planlama yaplr; bylelikle dal
planlamasnn gvenlii ve doruluu salanm olur.
Dal plannda uyulmas gereken ve tablolarda bulunamayan birok llemez

parametre de dekompresyon hastal mekanizmasnda rol oynar ve bu
yzden hibir dal tablosu uygulatt dal planlarna bal olarak
dekompresyon hastalnn olumayaca garantisini veremez.
Tekrarl dal planlarnda, dallar derinden sa doru planlamaldr. Yani ilk

dal en derin, son daln da en s olacak ekilde planlanmas gerekir.
Dallarda ini ve k hzlarna uyulmas gerekir.
Tekrarl dallarda artk nitrojen zaman ile ilgili hesaplamalara dikkat etmek
gerekir.
Hi bir zaman dal profili derin, s ve derin olarak planlanmamaldr.
nilen maksimum derinlik, ayn zamanda tablo hesaplamasnda alnacak

derinlik deerini belirtir. Hesaplamada yer alan dal sresi ise daln
balad andan gvenlik durana gelinene kadar geen sreyi belirtir.
67
DALI SONRASI UU: Dallardan sonra az da olsa vcudumuzda normalden

daha yksek miktarda nitrojen kalr. Bu miktar ancak yzeyde geirilecek belirli bir
srede atabiliriz. Bu sre iin de kullanlacak dal tablosuna baklmas gerekir. Uu
belirli bir ykseklikte yaplr, ticari uularda kabin basnc 0,75 atmosfer deerine
sabitlenir. Her ne kadar bu deer vcutta kalan nitrojenin daha da genleip hastalk
oluturmasna yeterli olmayabilirse de yolculuk srasnda kabin basncnn
dmeyeceini garanti etmek mmkn deildir. te btn bu sebeplerden dolay dal
sonras uu iin belirli bir sre daha deniz seviyesinde beklemelidir. Bu sre de dalta
kullandnz dal tablosunda yer almaktadr. Ykseklie kmann tek yolunun umak
olmayaca dnlecek olursa, dal sonrasnda da yryleri, da geilen kara
yolculuklar ve yama parat gibi aktivitelerin de deerlendirilmeye alnmas gerekir.
DALI NCES ve SONRASI LA KULLANIMI: Dekompresyon mekanizmas
tam olarak zlebilmi deildir. Fizyolojik birok mekanizmann dekompresyon
hastalnn oluumunda rol oynad dnlr. te bu yzden dal ncesi ve
sonrasnda ila kullanm, kullanlacak ilacn yarataca etkiye bal olarak belirli riskler
tayabilir.
DALI NCES ve SONRASI SIVI TKETM: Dekompresyon hastalnn
gerekleme riskinin vcutta azalan sv miktar ile birlikte artt grlmtr. Bu
yzden de dal ncesi ve sonrasnda sv tketimine dikkat edilmesi gerekir. rnein
dal ncesi alkol almak, bol ay ve kahve tketmek vcuttan sv atmn tetikler. Bu
yzden dal ncesinde bol su tketmek ve gazsz, alkolsz ve kafeinsiz svlar tercih
etmek gerekir. Ayn ekilde dal sonrasnda da sv tketimine dikkat edilmesi
gerekecektir.
DALI NCES ve SONRASI AKTVTELER: Dal ncesi ve sonrasnda youn
spor, hem vcuttan sv atmn hem de metabolik faaliyeti arttrc etkiye sebep olur.
Dal sonras aktivite ise vcuttaki znm nitrojenin aktif hale gelmesine sebep
olabilir.
Hesaplama
TSSF - CMAS Eitim programnda dallarn dekompresyonsuz limitleri iin
yaplacak hesaplamalarda, Dr.Max Hann tarafndan gelitirilen 0-700metre irtifa iin
hazrlanan DECO2000 tablosu kullanlacaktr. Tablonun yan sra hesaplamalarda
kullanlmak zere dal profillerini de oluturmak ve kurmak gerekir. Dal profili, dal
ile ilgili zaman ve derinlik bilgilerinin tamamn zerine kayt edebildiiniz izelgelerdir.
Ayn zamanda bu izelgeler tekrarl dallar iin yaplacak hesaplarda kullanlan yzey
bekleme srelerinin de kayt edilmesini salarlar.
Hesaplar sonucu bulunan deerler dal profiline yazlr ve bylelikle plan hatasz
bir ekilde yaplm olur. ncelikle inilmek istenilen derinlik ve aada geirilmek
istenen srenin belirlenmesi gerekir ve ardndan sportif dal tablosundan bu deerlerin
uygulanp uygulanamayaca grlr. Eer tablo bu profile cevap veriyorsa, gvenli
sreler ve hesaplamalar yaplmaya balanr.
DECO2000: Plastik bir kart zerine baslan tablonun iki yzeyinde de birer tablo
bulunur. n yzde dal sonu grup harflerinin hesapland, arka yzde de tekrar dal
iin yzey bekleme srelerinin gruplar ve tekrar dallara gemeden nceki artk
nitrojen srelerinin hesapland blmler yer alr. Ayn zamanda arka yzde, dal
sonras uular iin minimum bekleme sreleri ve hesaplamalar yer alr.
68
Deco 2000 (0700 metre ykselti) dal tablosu n ve arka yz

TEK DALI HESAPLAMASI: Dal tablosunun n yz ile arka tarafnn st
ksmnda yer alan blmler ile tek dal sresi hesaplanabilir, ayrca dal sonras grup
harfi de bulunabilir. Gn iinde tek dal yapacak dahi olsanz, dal sonras grup harfi
belirlemeniz gerekir. Bylelikle uu ncesi yzey bekleme srenizi renmi
olursunuz, ayrca her hangi bir nedenle tekrar dal yapacak olursanz grup harfinizi
hatrlamak ve tekrar hesaplamak iin vakit kaybetmemi olursunuz.
Dal sonras grup harfinin belirlendii blmn tantm
69
Dal sonu grup harfi ve yzey bekleme zaman ile tekrar daln maksimum dip
zamannn belirlendii blmn tantm
Eer 16 metreye 30 dakikalk bir dal planlamak istersek; ncelikle tablodaki
maksimum dekompresyonsuz dal sresini kontrol etmemiz gerekir. Tabloya
baktmzda 16 metreyi bulamayz; byle bir durumda derinlii bir st deere
tamamlayarak 18 metreyi seeriz. 18 metre iin verilen maksimum dekompresyonsuz
dal sresi 45 dakika kacaktr. Bu deere bal olarak 30 dakikalk bir dal
planlayabileceimizi grm oluruz; profil iin hesaplamaya devam edebiliriz. Dal
sresinin karln tabloda bulamayacamzdan, gvenlik kuralna uyarak bir st
sreyi alrz. Bu uygulama ile sremizi 35 dakika olarak bulmu oluruz. Planladmz
dal sonrasnda dal sonu grup harfimizi de, 35 dakika satrn takip ederek
bulacamz harf ile belirleriz; 35 dakikay takip ettiimizde de E dal sonu grup harfine
ularz.
. Tek dal hesaplamalarnn anlatm

Hesaplamasn bitirdiimiz 16 metreye 30 dakika daln profile geirmek istersek;
Tek dal hesaplarnn dal profiline aktarm

70
TEKRARLI DALI HESAPLAMASI: Dal tablosunun arka yznde yer alan

yzey bekleme sreleri ve bir sonraki dal iin artk nitrojen zamanlar yer alr. Bu
tablolarn kullanm ile tekrarl dal hesaplar yaplabilir. Tekrarl dallarda uyulmas
gereken en nemli kurallardan biri, dallarn derinliklerinin giderek azalmas gereidir.
Gnn ilk dal en derine ve daha sonraki dallarnn da daha sa doru planlanmas
gerekir. rnein ilk dal 23 metreye yaplyorsa, bunu takip eden ikinci dal 18 ve
nc dalta 15 metreye yaplabilir. Yine ayn rnek iin ikinci dal 15 metreye
planlanrsa, nc dal 16 metreye planlanmamaldr.
Eer 20 metreye 20 dakikalk bir dal ve yzeyde 2 saat 10 dakika geirdikten
sonra 15 metreye 20 dakikalk bir dal planlamak istersek; ncelikle ilk dal iin
tablodaki maksimum dekompresyonsuz dal sresini kontrol etmemiz gerekir. Tabloya
baktmzda 20 metreyi bulamayz; byle bir durumda derinlii bir st deere
tamamlayarak 21 metreyi seeriz. 21 metre iin verilen maksimum dekompresyonsuz
dal sresi 31 dakika kacaktr. Bu deere bal olarak 20 dakikalk bir dal
planlayabileceimizi grm oluruz; profil iin hesaplamaya devam ederiz.
Planladmz dal sresinin karln tabloda bulamayacamzdan, gvenlik kuralna
uyarak bir st sreyi, yani 21 dakikay alrz. Daha sonra dal sonu grup harfimiz iin
satr takip ederek karmz kan harfi, yani Dyi alrz. Tekrarl dal hesaplamas iin
ilk olarak yzey beklemesi grup harfi belirlenmelidir. Bunun iin dal tablosunun arka
tarafndaki yzey bekleme tablosuna bakp, ncelikli olarak son dal sonu grup
harfimizi buluruz. Dal sonu grup harfimizin satrn takip ederek, yzeyde geirdiimiz
zaman araln belirleriz. Zaman aralnn sa tarafndan aa inen oku takip ederek
indiimiz stunla, bir sonraki dalmzn planlanan derinlik satrn aktrarak artk
nitrojen zamanmz, yani 16 dakikay bulmu oluruz.
Tekrarl dal hesaplamalarnn anlatm

Bulduumuz artk nitrojen zaman, bundan sonraki dal zamanmza ekleyerek
hesaplamaya devam etmemiz gerekir. Bylelikle vcudumuzda dallarn toplamnda
71
birikmi olan nitrojen miktarn gvenli seviyede tutmu oluruz. Hesaplamaya ikinci dal
iin devam edecek olursak; dal tablomuzun n yzne dnp, yeniden dal sonu
grup harflerine bakmamz gerekir. kinci dalmz 15 metreye 20 dakika planlanmasna
karn, bizim bu sreye artk nitrojeni de ekleyerek (16 dakika) dal planlamamz
gerekecektir. Byle bir durumda ncelikli olarak ikinci dalmzn dekompresyonsuz
dal limitlerinde gerekleebilme durumunu kontrol etmemiz gerekir. Bunun iin de 15
metrenin maksimum dekompresyonsuz dal sresini bularak, 20+16=36 dakikalk
sremizi karlatrmamz gerekir. Tabloya baktmzda bu deerin 15 metre iin 72
dakika olduunu grrz. Bu durumda ikinci dal gvenle yapabileceimiz anlalm
olur. Hesaplamaya devam ederek, hakiki dip zaman olan 20 dakika ile 16 dakikalk
artk nitrojen zamann toplar ve sonucunda toplam dip zamanz olan 36 dakika deerini
buluruz. kinci dal iin dal sonu grup harfini bulmak zere, 36 dakika satrn dal
sonu grup harfi stunu ile aktrp E harfine ularz. Bu ilem tekrarland srece
nc, drdnc ve daha sonraki dallar da hesaplayabilmek mmkn olacaktr.
Tekrarl dal hesaplamalarnn anlatm

Hesaplamasn bitirdiimiz tekrarl dal, dal profiline geirecek olursak;
Tekrarl dal hesaplarnn dal profiline aktarm

72
2T7 DALI PLANLAMASI VE ORGANZASYONU

Dal Gvenlii in Planlamann nemi
Dal planlamas, dal ncesi, daln kendisi ve sonrasndaki tm etkinlikleri
kapsayan bir almadr. Dal planlamas dal dnda pek ok ayrnty ierir. Gvenli
dallar iin, doabilecek sorunlarn dnlmesi ve bunlara kar nlemlerin alnmas
gerekir. Daln dzenli, abuk ve sorunsuz gemesi, kabilecek sorunlara annda ve
yeterli bir biimde mdahale edilebilmesi iin gerekli olan ilk koulun iyi bir dal
planlamas olduu unutulmamaldr.
Olas Problemlere Kar nlem Almak
Uygulamaya gemeden nce, dal ncesi ve dal srasnda karlalabilecek
sorunlar gz nnde bulundurulursa, alnacak nlemler bu sorunlarn ortaya kmasn
engelleyecektir. Bu sorunlar drt ana balk altnda toplamak mmkndr. Bunlar;
YETERSZ BLG VE BECERDEN KAYNAKLANAN SORUNLAR: Dalcnn kulland
malzemenin alma ilkelerini veya acil durumlar karsnda neler yaplmas gerektiini
bilmemesi, dalcy veya dal eini zor durumda brakabilir. rnein denge yelei
kullanmn bilmeyen bir dalc derinlerde karlaaca denge sorunu nedeniyle abucak
yorulabilir, hatta tkenme noktasna gelebilir. Batk dal eitimi almam bir dalc
karlat bir batn iine kesinlikle girmemelidir. Dalclar yetenek snrlarn
zorlamamaldr. Kondisyonsuz bir dalc gl bir akntda dal yapmay
dnmemelidir.
MALZEMEDEN KAYNAKLANAN SORUNLAR: Bakml dal malzemelerinin kullanm
ve bunlarn dal ncesi son kontrol sayesinde ara gerelerden kaynaklanabilecek
sorunlarn ortaya kmas engellenmi olacaktr. rnein eskimi veya biimi bozulmu
bir vana contasnn (o-ring) deitirilmesi, dal srasnda contann atmas sorununu
ortadan kaldracaktr. Arlk kemeri tokasnn kendiliinden alyor olmas, dal
srasnda dalcnn kemerini drp pozitif yzerlie sahip olmas sebebi ile problem
yaamasna neden olabilir. Bu nedenle dal planlamas yaplrken kullanlacak tm
malzemenin kusursuz olarak altndan emin olunmaldr.
DENZ VE HAVA KOULLARINDAN KAYNAKLANAN SORUNLAR: Daltan nce hava
ve deniz koullarnn bilinmesi ve bunlar iin gerekli nlemlerin alnmas, dalclarn dal
gvenliini arttran bir etken olacaktr. Yn saptanmam bir aknt, gruptaki dalclarn
tkenmelerine sebep olabilir. Frtnadan nce grlen scak ve rzgarsz havay olaan
dal ortam olarak dnen dalclar, denize alarak kendilerini riske atabilirler. Bu gibi
nedenlerden dolay dal organizasyonlarnda hava durumunun izlenmesinde yarar
vardr.
KONDSYONSUZLUK VE SALIK SORUNLARI: Ar yorgunluk ve kondisyonsuzluk,
dal ncesi veya sonrasnda yaplacak uzun sreli yzmelerde dalcy tkenme
noktasna getirebilir. Dalcnn sal yerinde deilse, yapaca dallar da salksz
olacaktr. rnein nezle iken yaplmaya allan bir dalta kulak ve sins skmalar ile
karlamamak hemen hemen olanakszdr. Bu gibi durumlarda dalc zamanndan nce
yebilir. Bu nedenle dalcnn kondisyonu ve sal daln hi bir biimde
etkilemeyecek kadar iyi olmaldr. Dalclarn dzenli olarak ylda bir kere salk
denetiminden gemeleri tavsiye edilir.
Olas htiyalar ve Acil Durumlar in htiyalarn Giderilmesi
Her ne kadar dal donanmmz noksansz da olsa doabilecek sorunlara kar baz
yedek paralarn ve onarm gereleri ile birlikte acil durumda gereksinim duyulabilecek
73
yedek donanmn ve malzemenin salanmasnda yarar vardr. Dala balamadan nce

kopan bir maskenin kay dalmz belki de tm bir hafta sonu planmz deitirebilir.
Bunlar ana balk altnda toplayabiliriz.
Dal ara ve gerelerinin bakm onarm ve yedek paralar;
Tp vanas contalar
Reglatr kr tapalar
Maske ve palet kaylar
Kemer ve denge yelei tokalar
Fener iin pil, ampul vb.
letiim gereleri;
Dal blgesini iaretlemek iin ip ve amandra
Dal bayra
Dalclarn yerlerini belirtmek iin kullandklar amandralar
Tekneden dalclar veya dier teknedekileri uyarmak iin megafon
Dalclar izlemek iin drbn
Dalclarn acil durumlarda kullanabilecekleri ddk
Acil durumlarda aranmak zere hazr listesi oluturulmu ekilde, basn odas,
hastane, polis, sahil gvenlik gibi birimlere ait iletiim bilgileri ve iletiim
kurabilmek iin telsiz veya cep telefonu
lkyardm donanm;
(aada yer alan ilalar acil durumlarda tp doktorlar tarafndan

kullanlmak zere bulundurulur)
74
Oksijen seti (eitimini alm olan personelce kullanlmak zere)

me suyu
Bcek ve deniz canllarnn sokmalarnda kullanlacak sirke veya amonyak
Anestetik merhem
Yara merhemi
Antibiyotikli ve dekonjestanl kulak damlalar
Deniz tutmasna kar ila
Ar kesici
Dekonjestan
Oksijenli su
Aspirin
Gne yanklarna kar merhem
Bandaj
Gazl bez
Yara band
Makas, cmbz, bak, ine
Battaniye, scak su torbas
El feneri
Kalem, kat
Pratik ilkyardm kitab ve acil durumda izlenecek bir ema
Kortizon (dexametazone) ampul ve steril rnga. Bu ila yalnzca hekimler
tarafndan hastaya uygulanabilir. Ancak zaman kaybn nlemek iin hekime
ulald anda, hekim tarafndan uygulanmak artyla hazr bulundurulmaldr.
18 yandan byk ki yldz dalclar bir eitmen veya 3 yldz dalc gzetiminde
olmadan da dal yapabilirler. Bu nedenle iki yldz dalc seviyesine ulam kiilerin
kendi dallarn planlamasnda etkin bir rol oynamas gereklidir. Birlikten g doar
ilkesinden yola karak guruptaki tm dalclarn katlmyla yaplacak planlamada daha
ok ayrntnn yakalanmas olasdr. Dal planlamasnn guruptaki en deneyimsiz dalc
gz nnde bulundurularak yaplmas gerekir.
rnein dalc gurubunda batk deneyimi olmayan bir dalc varsa, gurup batk
daln gerekletirmeye almamaldr. nk batk dal ayr bir eitim gerektiren
zel bir dal uygulamasdr. Bu dallar iin gereken bilgi ve beceri sadece yetkili bir
eitmen tarafndan verilecek eitimle kazanlacaktr. Bir dier rnekle, aknt dal
planlanrken ya da uzun sreli yzey yzmesi gerekiyorsa tm dalclarn kondisyonu
gz nnde bulundurulmaldr.
Dal ncesi planlama aamasndan balayarak, donanm bakmnn bittii ana
kadar olan tm zaman dilimi planlama aamasnn iine alnmaldr. Dal
planlanmasnda zen gsterilmesi gereken aamalar dal ncesi, dal sresince ve
dal sonras olarak ana gurupta toplamak mmkndr.
DALI NCES HAZIRLIKLAR
DALI GRUBUNUN OLUTURULMASI: Gurubu oluturan dalclarn birbirlerini
tanmalar nemlidir. Dalclarn karlkl olarak deneyimlerini, alkanlklarn ve
bilgilerini biliyor olmalar gurubun da uyumunu salayacaktr.
BLGE SEM: Gruplarn oluturulmasndan sonra sra dal blgesinin seimine
gelir. Blge seimi yaplrken pek ok noktaya zen gsterilmesi gerekir;
Gerekletirilmesi dnlen dal iin ne kadar zaman vardr? (bir gn, hafta
sonu, bir hafta)
Daln yaplaca blge sportif dala ak olmaldr.
Ulam kolay olmaldr.
Dal amacna uygun olmaldr (rnein fotoraf ekmek iin uygun mu?).
Doa koullar elverili olmaldr (hava durumu, aknt, su scakl, gr, giri
ve ka uygunluu).
Ulam iin gerekli sre karldktan sonra dala ne kadar zaman kalyor? Bu
sre doyurucu mu?
Gidilecek yer dal grubundaki dalclarn deneyimlerine uygun mu?
Teorik bilgilerin yeterli olmas, bunlarn baarl bir biimde uygulanabilecei
anlamna gelmez. Daha nce yzeyde uzun sre yzmemi kiilerin bunu bir
de akntl, dalgal ve souk denizde yapmak zorunda kalmalar elbette ki
istenmeyen bir durumdur; ancak deneyim byle durumlar yaayarak elde
edilir. Tabi ki deneyim kazanmak iin de basamaklarn birer birer karak
ilerlenmesi en dorusu ve gvenlisi olacaktr.
Gidilecek yeri bilen kii/kiilerin gurupta bulunmas gereklidir. Eer buna
olanak yoksa yine ulalmas ok zor olmayan bir blge iin, blge hakknda
dal merkezinden veya blgeyi iyi tanyan bir rehberden dal, konaklama yeri
ve acil durumlar iin organizasyon ncesinde ayrntl bilgi almak gerekir
(telefon, doktor, salk merkezi, basn odas, polis, sahil gvenlik vb).
Acil durum planlamas yaplmal, acil durum iin tm ihtiyalar karlanabiliyor
olmaldr. (Can simidi, can yelei, srat botu, aknt ipi vs.)
75
Deiebilecek hava ve deniz koullar gz nnde bulundurularak ikinci bir

dal yeri, yedek olarak seilmeli ve bu dal yeri iin de eksiksiz bir dal plan
yaplmaldr.
DONANIM: Blgenin seiminden sonra sra dal donanmnn hazrlanmasna

gelir. Gerekli dal donanm guruptaki dalclarn saysna gre temin edilmelidir. Dal
yapacak her dalcnn donanm noksansz olmaldr. Bunun yannda acil durumlarda
gerekli olabilecek tm donanm ile daha nceden belirtilen yedek para, bakm, onarm
ara ve gerelerin salanmas gerekir.
DALI BLGESNDE YAPILACAK HAZIRLIKLAR:
Dal
blgesine
ulaldnda, deniz ve hava koullarnn, dal planna uygun olup olmad kontrol
edilmelidir. Yn hesaplanmam bir aknt veya bulanklk gibi nedenler, dal plannn
bir kez daha gzden geirilmesini gerektirebilir.
Donanm hazrlanmal ve bir kez daha gzden geirilmelidir. Suya giri ve k
noktalar belirlenmeli, gerekirse bu noktalar amandralar ile iaretlenmelidir. Dalclarn
tecrbelerine, zamana ve donanma uygun olarak dal guruplar belirlenmelidir. Dal
lideri bir brifing dzenleyerek; ka metre derinlie ka dakikalk bir dal yaplaca,
dal elerinin kimler olaca, dal iaretleri, acil durum planlamas, dip ve canllarla ilgili
gerekli hatrlatmalar yapmaldr. Dal donanmlar kuanldktan sonra suya girmeden
nce dal elerince tm donanmn son kontrolleri (e kontrol) yaplmaldr. Bu ilem
srasnda:
Denge yeleinin uygun kuanlmas ve iiricisinin dzgn almas
Arlk kemerinin kolayca atlabilecek ekilde taklm olmas
Tp vanasnn ak olmas, tpte yeterli havann bulunmas
Reglatrn doru almas
Derinlik saatlerinin maksimum ibresinin sfrlanm olmas
Saat ve/veya dal bilgisayarnn gerekiyorsa ayarlanmas
Pusulann kontrol edilmesi gerekir.
Dal Srasnda Yaplmas Gerekenler
Dal srasnda, yaplm olan plan ayn biimde uygulanmaldr. Zorunlu
kalnmadka bu plan dna klmamaldr.
Planlanan derinlie daln banda inilmeli ve srekli olarak derinlik azaltlarak
dal srdrlmelidir. Kesinlikle inili kl dallardan (yo-yo dal)
kanlmaldr.
Dal eleri srekli olarak denetlenmelidir.
Derinlik, zaman ve tpteki hava miktar srekli denetlenmelidir.
Rezerv hava k iin saklanmal, dal srasnda kesinlikle harcanmamaldr.
Dal eini kaybeden bir dalc varsa sesli uyar arac kullanmal, 12 m
ykselerek dal ei veya kabarcklar gzlenmeli, eer bir dakika iinde
bulunamyorsa daha fazla beklemeden yzeye klmaldr.
zellikle k hzna ve dekompresyonsuz dal sresine harfiyen uyulmaldr.
k sonlandrmadan nce 3 metrede 5 dakikalk gvenlik dura
uygulanmaldr.
Dal Sonrasnda Yaplmas Gerekenler

Dal bittikten sonra yaplmas gereken en nemli konu dal sonras
toplantsdr (debrifing). Bu toplantlarn amac kiilerin yaadklar deneyimleri
76
paylaabilmesi ve bu olaylar tartabilmesidir. Bylece kendi bamza

gelmeyen olaylar, sorunlar ve zmleri hakknda fikrimiz olacaktr.
Hatal davranlarn belirlenip hemen zmlerinin tartlabilecei bu tr
toplantlarn herkesin adna bir eyler renebilecei tartmalar haline gelmesi
yararl olacaktr.
Dal kayt defterleri doldurulmaldr
Daltan sonra dal donanmnn tatl suyla ykanmas gerekir. Donanm gne
ve kumdan korunmaldr.
Planlamay yaparken zen gstereceimiz son nokta geri dn hazrlklarnn
tamamlanmas ve yolculua k olmaldr. Ayrca gelirken olduu gibi ok yorucu
olmayan bir dn planlanmaldr.
77
2T8 SUALTI NAVGASYONU

Giri
Navigasyon, denizde, karada ve havada herhangi bir konumdan dierine en ksa
srede, gvenle hareket edebilme bilimidir. Navigasyonda yn ve konum gibi iki temel
eleman vardr; bu elemanlar sayesinde navigasyon llebilir ve hesaplanabilir bir
yntem haline gelir. Yn, nereye doru gidildiini; konum ise nerede olunduu
sorusunun cevabn verir. Her iki deer bilindiinde ise, hareketin sonunda hangi
konuma varlaca da hesaplanabilir olur. Navigasyon, kara, deniz ve hava olmak zere
temel balk altnda toplanabilir. Deniz navigasyonu, uygulama biimlerine gre
ayrca kendi iinde su st ve sualt navigasyonu olmak zere iki ana balkta
toplanmtr. Bir dalcnn dal noktasnda navigasyon becerisini gsterebilmesi iin
sualt ve su st navigasyonu konusunda bir takm temel bilgilere sahip olmas gerekir.
Sualtnda yn bulmak, snrl gr, duyularda ve alglamalardaki hatalar sonucu
glemektedir. Bir dalc dal gvenlii iin balang yerine ve k noktasna gre
nerede olduunu bilmek durumundadr. Yn bulma yntemlerini bilen bir dalc
yzeyden geri yzler, dal einden ayrlp aramalar, ksacas enerji kaybna neden
olabilecek, dal ve sonrasnn gvenliini tehlikeye sokacak yn sapmalar gibi
durumlarla karlamayacaktr.
Dalcnn sualtnda yn bulmasna yardmc olan eitli referanslar vardr. Bunlar
doal ve pusula referanslar olarak iki balk altnda toplamak mmkndr. Pusulasz
navigasyon olarak da bilinen doal navigasyon, sualtna ait ipularnn deerlendirilmesi
ve doal olaylarn yol gstericiliine bavurulmas ile yn bulma olarak da ifade
edilebilir. Pusulal navigasyonda da doal referanslardan faydalanlacaktr; ancak
pusulal navigasyonda daha karmak rotalar takip edebilmek iin pusula ve mesafe
lm tekniklerinden de faydalanlr.
SUALTINDA NAVGASYON GEREKLL
Sualtnda yaplan navigasyonun iki temel amac vardr:
1. Dalnan noktadan geri kmak.
2. Tarif edilen bir noktay bulmak.
Navigasyon becerisi, dalcya gven verir ve ayrca dal plannn detayl olarak
uygulanmasn salar. Tam olarak nerede olunduunu bilmeden dal yapyor olmak,
daltan alnan keyfi azaltp stres seviyesini arttracaktr. Tam tersi olarak, daln
herhangi bir evresinde dalcnn sualtnda nereye doru ilerlediini ve nerede olduunu
bilmesi gveni arttracak, stresi azaltp daltan daha fazla keyif alnmasn
salayacaktr.
Navigasyon enerjinin korunmasn salar. Su stnde yzmek sualtnda yzmekten
ok daha yorucudur. zellikle uzun bir dal sonrasnda byle bir durumla karlamak
olduka can skcdr. Eer dal, planlanan noktadan klarak tamamlanabiliyorsa daha
az yorucu olur.
Navigasyon, dal plannn geerli olarak uygulanabilmesini salar. rnein bir batk
dalnda derinlik ve yne bal olarak yaplacak dal plan, navigasyon sresince dal
gvenliini artracaktr. Dal profiline uyularak batn tamamn en uygun srede
gezebilmeyi salayacaktr.
Navigasyon dal arkadalarn ve grubunu bir arada tutar. Gidilecek ve dnlecek
ynleri nceden planlam olan dal arkadalar ve grubunun, sualtnda birbirlerini
kaybetme olasl azalm olur. Navigasyon, sualtnda daha az hava harcanmasn
78
salar. Gerek stresin azalmas, gerekse de hedefin aranmasna gerek olmamas

sayesinde enerjinin ekonomik kullanlyor oluu sualtnda hava tketimini azaltacaktr
PUSULASIZ SUALTI NAVGASYONU
Doal referanslar tek balarna navigasyon iin kullanmak yetersiz kalacaktr;
bunlar ancak bir arada kullanldklar zaman navigasyona yardmc olur.
A. GNE VE AY III: Gne veya ay nn geli ynne baklarak, rota ve
yn tahmini kstl da olsa yaplabilir. Ancak bu teknik ayn olmad gece dallarnda,
le saatlerinde ve havann kapal olduu dal gnlerinde kullanlamayacandan pek
pratik deildir.
B. TAB VE YAPAY SUALTI OLUUMLARI: Bilinen bir dal noktasndaki byk
kaya oluumlar ve/veya sualt faunas ve floras (rnein sngerler, denizayrlar vb.)
incelenerek nerede olunduu, hangi yne doru ilerlendii hakknda fikir sahibi olmak
mmkndr.
C. DP PROFL: Derinlikteki deiim sayesinde kyya ya da aa doru
ilerlendii anlalabilir. Su slayorsa genellikle kyya yaklalyor anlamna gelir; ancak
navigasyon iin bu yntemin tek bana kullanlmas yeterli olmayacaktr.
D. KUM PROFL: Deniz tabanna paralel bakldnda dalgalanmalar rahatlkla
fark edilebilir. Bu dalgalanmalar kyya paraleldir ve ksa kenarlar kyya yakn olan
blgeyi gsterir.
E. BAZI BTK VE HAYVAN TRLER: Midyeler beslenebilmek iin azlarn
ak denize doru aarlar; tp yelpazeleri de ak denize doru alrlar. Deniz ayrlar
ile baz alg trleri de kyya paralel olarak dalm gsterirler. Ahtapot yuvalarnn az
da ak denize dorudur. Bu ve benzeri bilgiler sayesinde referanslar arttrarak
sualtnda navigasyon daha da kolaylaacaktr.
F. DALGA DDET: Dalgalar kyya paraleldir ve kyya yaklatka iddetleri
artar.
G. KIYI SESLER: Sesin ynn tayin etmek olduka zor olsa da kyya doru
yaklatka seslerin iddeti artacaktr.
PUSULALI SUALTI NAVGASYONU
Pusula manyetik bir aratr ve dnyann manyetik alanna paralel olmaya alr. Bu
nedenle pusulann ibresi her zaman manyetik kuzeyi gstermeye alr. Gidilen
dorultunun, kuzey yn ile yapt a kullanlarak yn tayin edilebilir. Pusulann
temel kullanm prensibi budur. Pusula kullanlarak ve mesafe lm yaplarak istenilen
rotada dal yaplabilir ve sualtnda grn ok kt olduu durumlarda bile
navigasyon yapmak mmkn olur.
PUSULA TRLER ve DALI N UYGUN OLAN PUSULALAR: Doal
referans yntemlerinin geersiz olduu ya da daha gvenilir bir yn bulma tekniinin
arand yerlerde en gvenilir yn bulma arac pusuladr. Kaygan bir zemin zerine
yerletirilen mknatsl inenin daima manyetik kuzeyi gstermesi sayesinde gerekli
referans okumasnn yaplabilmesini salayan pusulann, sualt iin retilmi ve direkt ya
da endirekt okuma yapabilen olmak zere iki farkl tr bulunur. Direkt okunan pusula
tipinde, bilezii dndrdmzde dereceler de hareket eder. Endirekt okunan
pusulada ise bilezik dndrldnde dereceler hareket etmez, tespit kadran hareket
eder.
Sualtnda kullanlacak pusulada aadaki zelliklerin olmas gerekir;
79
Sualt Pusulas
1. Su geirmez olmaldr.
2. Gstergesi fosforlu olmaldr.
3. Datm bilezii olmaldr (alarn
zerinde yazl olduu oynar bir halkaya
datm bilezii denir).
4. A iaretleyicisi olmaldr (datm
bilezii zerinde yn iaretlemekte
kullanlan, bir tarafta tek, dier tarafta
ift olan kntlara a iaretleyicisi
denir).
5. Dorultunun belirlenmesi ve kontrol
iin kullanlacak olan bir referans izgisi
olmaldr (pusulann zerinden
bakldnda camn zerinde ve yan
tarafndaki a penceresi zerinde, dz
ve belirgin olarak grlebilen izgidir).
6. Kolay okuma yaplabilir, detayl bir
a kadran olmaldr.
7. Pusula inesi serbest olarak hareket
edebilmeli, kolayca taklmamaldr.
Sualt pusulalarnn konsola veya kola taklan tipleri olduu gibi dijital gstergeli
olanlar da mevcuttur. Kola taklan pusulalarn avantaj tpsz dallarda da
kullanlabilmesidir. Saat kayna taklabilen minyatr pusulalarn lm aralklarnn
okunmas biraz daha gtr ve bu yzden sualt navigasyonu iin uygun deildir. Svyla
dolu olan pusulalarda ine titreimi en dk seviyeye indirilmitir; ayrca sv ile dolu
olmas, pusulann basnca dayanklln da arttrmaktadr.
Dal Sresince Pusulann Kullanm
Sualtnda kullanlacak pusulann inesi, pusula hafife eik tutulduunda da
hareket edebilecek hassasiyette olmaldr. Karadakine kyasla zor da olsa, sualtnda
pusulay deniz yzeyine paralel tutmaya zen gstermek gerekir. Eer deniz yzeyine
paralel tutulmayacak olursa, pusula inesi, pusulann camna srtnerek hareketsiz hale
gelebilir. Bu olay pusula kilitlenmesi olarak da bilinir ve navigasyon iin yaplacak tm
okuma ve dnlerin hatal olaca anlamna gelir.
Hareket dorultusu referans izgisi ile belirlenir. Referans izgisi ile lm
yaplrken, hareket dorultusuna veya lmek istenen baka bir dorultuya referans
izgisi ile ya da pusula zerine oynar kadrana yerletirilmi nian almaya yarayan gez
ve arpack ile nian alnr. Bu srada pusulann size bakan yanndaki kk pencereden
grnen veya yukardan bakldnda referans izgisinin size yakn ucuyla kesien a
deeri nian aldnz ynn as olur.
PUSULANIN TUTULUU: Pusula kullanm srasnda referans izgisi ile vcut
ekseninin akmas gerekir. Bunun iin, eer pusulanz kola taklyorsa, takl olduu
kolun parmaklar ile dier kolu dirseinin st ksmndan tutmanz, bu srada pusula
taklmayan kolu da gergin bir ekilde ileri uzatmanz gerekir. Eer konsola taklan bir
pusula kullanlyorsa, konsol iki elle tutulmal ve dirsekler vcuda paralel ekilde
kilitlenmelidir.
80
PUSULA LE HAREKET: Referans izgisini gideceiniz dorultuya paralel tutun.

Pusulay yukarda anlatlan teknik ile tutun. Pusulann hareketli d kadrann dndrerek
pusula inesini iaret trnaklarnn arasna aln. Daha sonra dorultu zerinde ilerlemeye
balayn. Eer hareketiniz srasnda, ine pusula trnaklarnn arasndan kayarsa
pusulay deil, btn vcudunuzu hareket ettirerek ineyi tekrar trnaklarn arasna
getirin.
Koldaki pusula ile sualt navigasyonu
DNLER: Herhangi bir yne dnmeden nce dorultunuzu saptayarak

yannzda tadnz yaz tahtasna yazn. D kadran dn ynnn aksi ynnde
dndrerek, referans izginizi yeni dorultunuza paralel konuma getirin. Bu ilem
tamamlandktan sonra pusula trnaklar tekrar inenin arasna gelecek ekilde, btn
gvdenizle dn yaparak tamamlayn ve daha sonra yeni dorultunuzu not edin.
Pusula kullanmnda, pusulann sabit ve yatay tutulmas nemlidir. Mutlaka referans
izgisi ile gidilen yn ayn dorultuyu gstermelidir. Eer mmkn ise pusulay doal
navigasyon ile birilikte kullanmal ve derinlik referans da srekli olarak kontrol
edilmelidir. Dallarda navigasyondan bir kiinin sorumlu olmas gerekir. Zeminde
bulunabilecek manyetik cisimlerin, byk sac gemilerin veya ok yaknda yer alan dier
metal cisimlerin pusulann ynn deitirebileceini unutmayn. Ayn kola, dal
bilgisayar ve pusulanz takmayn. Pusulay sualtnda kullanmadan nce mutlaka karada
pratik yapn ve yeterince tecrbe kazandktan sonra sualtnda uygulamaya gein Pusula
kullanrken dal einizin yannzda olmas ve size yardm etmesi gerekir.
Deniz Yzeyinde Bir Noktay Belirlemek in Sabit (Kerteriz) Kullanmak
Kerteriz, karadaki sabit cisimlerden faydalanlarak deniz zerinde herhangi bir
noktay belirleyen sabitlerin addr. Herhangi bir dal noktas yeniden bulunmak ya da
denize drlen bir cismin o noktaya geri dnlerek aramas yaplmak istendiinde
kerterizler kullanlr. GPS kullanlyor olsa dahi kerteriz alnmas ve bu teknii bilinmesi,
zellikle dal sresince gerekletirilecek navigasyon iin nemli ve gereklidir. Deniz
81
zerinde herhangi bir noktay belirlemek iin birbirinden farkl alarda iki doruya
ihtiya vardr. Bu dorularn her biri iin de ayn doru zerinde yer alacak olan iki farkl
noktaya ihtiya olacaktr. Dolaysyla deniz zerinde herhangi bir noktann kerterizini
almak iin iki farkl doru zerinde toplam drt farkl noktann seilmi olmas gerekir.
Kerteriz noktalar uzaktan grlebilecek, n kapanmayacak, sabit ve evredeki dier
ekillerden ayrt edilebilecek zellikte olmaldr. Ayn dorultudaki noktalardan arkada
olan nde olandan daha yksekte olmaldr. Oluturulan kerteriz dorularnn kesime
alar en az 60 olmaldr. Hata payn ortadan kaldrmak iin bir baka nokta daha
bulunmal ve onun da dier doruyla as en az 60 olmaldr. Kardaki kerteriz
noktalarnn yan sra, o nokta iin derinlik deerinin de muhakkak biliniyor olmas
gerekir.
Kerterizi oluturan iki doru ve dorular oluturan kara sabitleri
ROTA UYGULAMALARI
Navigasyonda sualtnda istenilen herhangi bir rotay uygulanmak iin, nian
yntemini kullanarak sabit bir hat zerinde ilerleyebilmek, mesafe lm tekniklerinden
en uygun olann seerek uygulayabilmek ve uygulanmak istenen rota iin dnlerle
ilgili hesaplamalar yaplabiliyor olmak gerekir.
NAN YNTEM: zellikle akntl yerlerde rotalar uygulamak zordur. Eer
navigasyon iin gerekli nlemler alnmazsa akntnn meydana getirdii bu etkiler
sonucunda rotadan sapmalar olabilir. Ayrca paletlerin farkl gte vurulmas gibi bir
takm dal teknii problemleri de rotada sapmalara neden olacaktr. Byle durumlarda
ideal zm hareket sresince dorultu zerindeki sabit sualt cisimleri ve/ veya
canllarndan nian almak olacaktr. Rota zerinde bir nokta seilerek o noktaya kadar
dz bir hat zerinde ilerlenip o noktaya gelindikten sonra, yine rota zerinde baka bir
noktaya pusula ve dorultu izgisinin yardm ile nian alnarak uygulanmaya devam
edilir. Ayrca doru zerinde herhangi bir engelle karlalacak olursa (byk kaya vb.),
dorudan sapmamak iin o engelin etrafndan 90o lik alarla dolalmal ve tekrar
engelin gerisindeki a deerine, yani daha nceki dorultuya gelinmelidir.
82
MESAFE LM TEKNKLER: Sualtnda gidilmek istenen rotann

uygulanabilmesi iin, dorultu zerinde gidilmek istenen mesafenin de llmesi arttr.
Aksi takdirde, doru yn ama farkl noktalarda sonlandrlacak bir dal iin doru
navigasyondan sz etmek imkansz olacaktr. Sualtnda mesafe lm, dal ortamnn
artlarna ve eldeki malzemelere gre farkl teknikler kullanlarak yaplabilir. Sklkla
kullanlan mesafe lm tekniklerinin, deien ortam artlarna bal olarak bir takm
avantaj ve dezavantajlar oluabilir.
a. Sre: Dal ortamnn akntl olmad, sabit hzla ilerlenebilen dallarda rotann
belirli paralarn belirlenmi srelerde geebilme esasna dayanr. rnein belirli bir
sre bir yne gidildikten sonra, ayn srede eit mesafenin tekrar gidilebilmesi gibi.
b. Hava Tketimi: Rota zerinde yaplan dal planlamasnda, e paralardan
oluan rotann her paras iin hava paylatrlr. Hava tketimi hesab yaplrken,
gvenlik havas olan 50 barlk blmn de unutulmamas gerekir. Bu tekniin dikkat
edilecek noktalarnda biri de dal sresince ayn derinlikte kalnmasnn veya derinlik
farknn dal planlamasnda hesaba katlmasnn gerekliliidir.
c. Palet Saym: Sabit hzda ve akntsz suda belirli bir mesafeyi kat etmek iin
gereken palet vuru says hesaplanarak gidilecek mesafe llebilir. Bir palet evrimi,
bir ayan vuruu ile alnan mesafedir. Bylece ayn ayan ayn pozisyonuna gelinceye
kadar ald mesafeye bir palet evrimi denir. Palet evrimi saylarak gidilen mesafe
llebilir niteliklidir; ancak bu yntem sadece akntsz sularda ve dal adaptasyonu
yksek dalclar tarafndan kullanlmaldr. Eitim srasnda uzunluu bilinen bir ip
kullanlarak sualtnda belli mesafenin ka palet darbesi ile alnd bir ka kez llerek
ortalamas alnrsa o kii iin bir palet evrimin alaca ortalama mesafe hesaplanm
olacaktr.
d. Kol Boy Saym: Genellikle ksa mesafelerde ve hassas mesafe lmn

gerektiren dal teknikleri iin kullanlr. Genellikle arama kurtarma dallarnda, bulank
su dallarnda kullanlr.
83
DN HESAPLAMALARI: Navigasyon dallarnda genellikle hesaplamas basit

olan rotalar tercih edilir ve bylelikle hata paynn azalmas amalanr. Dz, gen ve
dikdrtgen rotalar en ok kullanlanlardr ve bu rotalardaki dn hesaplamalarn
yapmak olduka kolaydr. Dn hesaplamasn yapabilmek iin rotann zelliklerinin ve
dnn nasl bir hareketle yaplacann iyi biliniyor olmas gerekir.
Dz navigasyon olarak da bilinen bir doru zerinde gidi ve geli eklinde yaplan
navigasyonda dnler, okuma asna 180o ekleme ya da karma yaplarak rahatlkla
bulunmu olur. Dikdrtgen rotada ise dnler 90o ile yaplacaktr. Bu basit rota
uygulamalarna kyasla hesaplamas biraz daha karmak olan ekenar gen rotada ise
dnler daima d alar hesaplanarak ve dn ynne doru, pusula okumasna
ekleme yaplarak kolaylkla hesaplanabilir.
Dz sualt rotasnda dn uygulamas
Dikdrtgen sualt rotasnda dn uygulamas
84
gen sualt rotasnda dn uygulamas
NOT
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
85
NOT
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
86
NOT
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
87
NOT
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
88
NOT
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
89
NOT
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
90
NOT
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
91
NOT
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
92
NOT
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
93
94
95
96

IkiYildizDaliciEgitimiKitabi PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

IkiYildizDaliciEgitimiKitabi PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

HAZIRLAYAN: TSSF

BASIM YER: SANER MATBAACILIK TEL. :0212 674 10 53

TSSF / CMAS ki Yldz Dalc Eitimi

TSSF / CMAS ki Yldz Dalc Eitimi

Giri ve kursun nemi:

TSSF / CMAS ki Yldz Dalc Eitimi

2T1 DALI HASTALIKLARI

TSSF / CMAS ki Yldz Dalc Eitimi

Orta kulak skmas

Yuvarlak pencere yrtlmas

Kulak zar yrtlmas

TSSF / CMAS ki Yldz Dalc Eitimi

Kulak Zar Yrtlmas: ou dalc kulak zar yrtlmasnn dalla ilgili

TSSF / CMAS ki Yldz Dalc Eitimi

Nefes tutma veya kontrolsz k dnda birtakm fizyolojik sorunlar da basnl

TSSF / CMAS ki Yldz Dalc Eitimi

Atardamar gaz tkankl (AGT)

plevray oluturur. Salkl bireylerde bu iki

Pnmotraks denen bu olay, pek sk olmamakla birlikte karada da (zellikle trafik

TSSF / CMAS ki Yldz Dalc Eitimi

oturduu deriyi ve gz etkiler, burada deri alt kanamalarna, hatta gz yapsndaki

TSSF / CMAS ki Yldz Dalc Eitimi

Bakml bir kompresr, dzenli aralarla deitirilen filtreler, tp doldurulurken

Belirli bir miktarn zerinde oksijenin vcuttaki sistemleri etkiyerek zehirlenme

TSSF / CMAS ki Yldz Dalc Eitimi

TSSF / CMAS ki Yldz Dalc Eitimi

tans konabilir. Bu nedenle kesin lm tans bir doktor tarafndan konulmadka

TSSF / CMAS ki Yldz Dalc Eitimi

2T2 LK YARDIM VE DALI

TSSF / CMAS ki Yldz Dalc Eitimi

Eer kazazedenin dal yaptndan ve bunun neticesinde bu kazann olmasndan

kafanz yaklatrarak gs hareketlerini grebilecek, kulaklarnzla nefesi

Maske kullanarak, tama esnasnda gerekletirilen suni solunum uygulamas

TSSF / CMAS ki Yldz Dalc Eitimi

Suni solunumun amacna ulaabilmesi iin, nefes vermenin belirli aralklarla

Eer ilemi engellemeyecekse kurtarcnn maskesini karmamasnda yarar

TSSF / CMAS ki Yldz Dalc Eitimi

Tama teknii, tercihen gz temasnn salanabilecei ekilde uygulanmaldr.

Paletleri omuzdan iterek bilinci yerindeki tkenmi dalcy tama.

Bilinci yerindeki tkenmi dalcy kol altndan ekme yntemi

Solunumu Duran Bilinsiz Kazazedeyi Tama: Solunumun devam etmedii

Hzl tama teknii

Kazazedeyi Tekne ya da Platforma karma: Tama kurtarcy yoracaktr.

Kazazedeyi tekneye karma

Merdivenden kazazedeyi tekneye karma

Kazazedeyi tekneye karma

Merdivenden kazazedeyi tekneye karma

TSSF / CMAS ki Yldz Dalc Eitimi

Kazazedeyi Sahile karma: Kazazedeyi sudan karrken kurtarcya en ok

Temel Yaam Destei

Temel Yaam Destei Algoritmas

TSSF / CMAS ki Yldz Dalc Eitimi

1. Kazazede ve orada bulunarak, kazay izleyenlerin gvenliklerinin salandndan emin

Kazazedeyi bulduunuz ekilde brakn ve kazazedenin etrafn, ona daha

Kazazedeyle ilgili problemin ne olduunu anlamaya aln ve eer

Dzgn bir ekilde Kazazedeyi belirtiler iin tekrardan gzden geirin.

Yardm iin barn.

Kazazedeyi uygun ekilde boynuna ve omurgasna zarar gelmeyecek

Nefes yolunun almas iin parmaklarn kullanm

Kazazedenin azndaki nefes sesini duyabilmek iin kulanz yaklatrn.

Yanaklarnzda havann nemi ve scakln hissetmeye aln.

Kazazedeyi iyileme pozisyonuna aln.

Tbbi yardm (ambulans) arn ya da birini armas iin gnderin.