Giáp mặt với Phượng Hoàng - Zalin Grant

Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong

Cho mng cc bn n c u sch t d n sch cho thit b di ng
Ngun: http://vnthuquan.net/
To ebook: Nguyn Kim V.
MC LC
Li nh xut bn
Tp 1 - Chng 1
Chng 2
Chng 3
Chng 4
Chng 5
Chng 6
Chng 7
Chng 8
Chng 9
Chng 10
Chng 11
Chng 12
Chng 12 (tt)
Tp 2 - Chng 13
Tp 2 - Chng 13 (tt)
Chng 14
Chng 14 (b)
To Ebook: Nguyn Kim V
Ngun truyn: vnthuquan.net
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong

Chng 14 (c)
Chng 15
Tp 3. Chng 16
Chng 17
Chng 18
Chng 19
Chng Kt
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
Dch gi: L Minh c
Li nh xut bn
Nguyn bn ting Anh: Facing the Phoenix/the CIA and the Political Defeat of the United States in
VietNam
Sau cun S la di ho nhong ca Neil Sheehan ra mt bn c, ln ny Nh xut bn Thnh
ph H Ch Minh gii thiu tip cun: Gip mt Phng Hong - CIA v tht bi chnh tr ca Hoa
K Vit Nam ca mt nh bo M tng c mt v vit v cuc chin tranh Vit Nam cho
nhiu t bo M, ng Zalin Grant. C hai cun sch u nhm mc ch gii thiu vi bn c
nhng ti liu c tnh cht nghin cu tham kho do cc tc gi nc ngoi, c bit l tc gi M,
vit v cuc chin tranh thn thnh chng M cu nc ca nhn dn ta.
Vi Gip mt Phng Hong, tc gi khng vit v ton b cuc chin tranh, m ch tp trung vo
mt ngnh hot ng mang tai ting nhiu nht trong cuc chin tranh ca M Vit Nam, l Cc
Tnh Bo Trung ng M (CIA). Cun sch cp n nhng nhn vt hng u ca CIA t cui
nhng nm 1940 n nm 1975, tc l t lc n khi u cho n khi b tht bi Vit Nam. Nhn
vt m tc gi bit r v nhc n nhiu ln trong sch l Trn Ngc Chu. Trn Ngc Chu l mt s
quan trong qun i Si Gn thi , xng ra ci gi l t chc Phng Hong, thc cht l
mt t chc chng ph phong tro cch mng c s do CIA iu khin v nui dng. Nhng Trn
Ngc Chu li c nhng mu thun su sc v quyn li v quyn lc vi ngi cm u chnh
quyn Si Gn Nguyn Vn Thiu.
Bn dch cun sch ny, ni chung bm st nguyn tc ting Anh; tuy nhin c th c mt s ch
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong

cha ph hp vi thc t, nhng chng ti vn gi nguyn bn c tham kho.
Chng ti hy vng rng bn dch ny s cung cp thm cho bn c nhiu t liu mi v cuc chin
tranh chng M cu nc ca nhn dn ta. Rt mong nhn c nhng li gp ph bnh ca bn
c
NH XUT BN THNH PH H CH MINH
Li ni u ca tc gi
Chng ti ly nhng g xy ra cho Trn Ngc Chu trong nm 1970 lm ti cun sch ny:
chng ti mun trnh by v sao mt ngi Vit quc gia, mt trong nhng nh chin lc sng to
nht trong lnh vc hot ng chnh tr li b cc th lc chnh tr tham nhng, trong chnh ph ca
ng cng nh trong chnh ph Hoa K, lm cho thn bi danh lit. Chu b cch chc v b t vi
nhng li t co ba t. Mt s ngi M, bn ca ng, tm cch cu ng m khng c.
Nhng ngi cng ging ng ch l h c quan im khng chnh thng v cch thc tin hnh
chin tranh, thnh ra h b lc lng ngay trong b my quan liu ca h. Ngi ln tui nht trong s
l Edward G. Lansdale, ngi hot ng tnh bo i vo truyn thuyt. Ni rng ra, cun sch
ny l mt bn tng kt nhng chng trnh cng tc chnh tr c em th nghim Vit Nam,
mt cu chuyn v s tht bi ca M, tht bi v khng hiu c tnh cht ca cuc chin tranh
m h gy ra trn t nc b tn ph ny.
Nhng vn nu ra trong cun sch ny u xoay quanh nhng kinh nghim hot ng ca Chu,
ca Lansdale, v cc bn ca h: khng c bt k s lin quan g n vn liu Hoa K c nn n
Vit Nam hay khng, vn cuc chin tranh l chnh ngha hay phi ngha, hp o l hay khng
hp o l. Thay v lm vic ti ch n gin chp nhn cuc chin tranh Vit Nam nh mt s
kin lch s, c gng vch ra qu trnh din tin ca chin lc tin hnh chin tranh, qu trnh
din tin nh th no n ni cui cng chng ta li ri vo ch phi la chn, gia mt bn l
nhng bin php th bo v qun s, nh din ra trng thc t v, mt bn l nhng chng trnh
cng tc chnh tr v kinh t m Chu v cc bn ng ngh. C l y l kha cnh t c bit
nht, nhng li b hiu sai nhiu nht, trong cuc chin tranh ny.
Z.G.
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
Dch gi: L Minh c
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong

Tp 1 - Chng 1
Chng ta s bit
Si gn 1970
Trn Ngc Chu len li qua cc ng ph Si Gn nh ngi du kch i trong m. ng i t ch

gn to i s Hoa K, xung ng T Do(), ngang qua nh th c B xy bng gch th rp,
nm trc cng vin va c i tn l John F. Kennedy tng nh tng thng b m st. ng i
v pha khu vc ng T Do cht hp, gm c nm khi nh, chy di t khch sn Continental ti
sng Si Gn, mt s kt hp n o Champs lyses ca Paris vi Forty-second Street ca New
York. ng hy vng rng trong m qun chng ng o y, ngi ta s khng nhn ra ng, m
ch coi nh mt ngi no ang bn rn, ng mc qun en, o s mi trng vi i dp r tin.
Nhng ngy Tt m lch, nhng ngy m ton th Nam Vit Nam tm thi qun cnh chin tranh
qua v mi ngi tr li lm vic vi nm 1970 theo dng lch. Chu bit rng cnh st cng tr
li lm vic v nh vy ng cng gp nguy him. ng eo trn ci o dn s mt tm hun chng
m ng coi nh l ba h mng chng li mi s nguy him c th xy ra. ng by gi l mt chnh
khch, nhng tm hun chng ny ng nhn c khi cn l mt i t trong qun i, khi ng cn
ph trch son tho nhng chng trnh hot ng chnh tr v kinh t, thng c gi mt cch
vn tt l chng trnh bnh nh phn bit vi cc hot ng thun tu qun s. Chu l mt
trong nhng nh l lun ch cht v chin tranh du kch Vit Nam. ng hc ht bc trung hc,
sau theo nhng kho o to qun s. ng leo ln n a v ngi ng u mt trong bn
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
mi tnh ca Nam Vit Nam, sau l th trng Nng, cui cng lm Tng th k H vin,
mt a v tng ng vi Ch tch H vin Hoa K, hon ton do kh nng ca mnh. V trn tng
bc ng tin thn, ng li tranh th thm c nhiu bn b trong cc quan chc dn s Hoa K,
v c mt s h v thng ngh s Hoa K n thm x ny, thuyt phc h ng vi ng rng
Hoa K sai lm trong chin lc tin hnh cuc chin tranh ny.
Chu, lc bn mi su tui, l ngi thch l lun. ng hi to ngang so vi ngi Vit Nam,
chiu cao trung bnh, i mt linh li sc so nht l khi ng tm cch trnh by quan nim ca ng
v chin tranh du kch cho dng ngi M t Washington khng ngng tun n Si Gn. Trc ht
v trn ht, ng gii thch cho h bng mt th ting Anh cha nhun nhuyn nhng khn thit rng
trong cuc chin tranh ny khng nht thit phi git cht du kch. Ci tr git ngi m xc l
khng thch hp v c hi. Thng khi ch nghe ni nh vy l hu ht ngi M chong vng v
im ming. Ri Chu trnh by tip vi h rng Vit Nam ngay t u l mt cuc chin tranh din ra
trn ba cp . Tim lc qun s ca Cng sn gm c: 1) qun i chnh quy c h tr bi 2)
qun du kch c s lnh o v ng h ca 3) t chc chnh tr c s.
Theo Chu th trong cuc chin tranh ny, cha kho ginh thng li nm ch phi nh bi t
chc chnh tr ca Cng sn. Chnh l trn cng v mt tnh trng - chc v tng ng vi mt
thng c tiu bang Hoa K - m Chu pht trin hu ht mi kin ca mnh. Phin qun Cng
sn c gi l Vit Cng cng c mt thng c ca h trong tiu bang ca Chu, v mt b my
hnh chnh c kim sot cht ch t trn xung di n tng ngi lng nh nht, mi ngi lng
nh vy u c mt x trng Vit Cng b mt v mt s ngi gip vic gnh vc nhng cng vic
khc nhau, nh thu thu hay tuyn truyn chng li b my hnh chnh ca Chu. V thng c Vit
Cng cng tuyn m mt tiu i Cnh v quc gia ca mnh nh li qun i ca chnh ph
Si Gn do Chu iu khin. V v thng c Vit Cng ny cn c th trng cy cc binh s chnh
quy c trang b tt m ng H Ch Minh v b my hnh chnh ca ng H Ni s a t Bc
vo Nam Vit Nam.
Chu khng mun git du kch Cng sn m mun li ko h v vi chnh ph Si Gn. Bi v ni
cho cng th phn ln h l nhng ngi tr tui, t c hc hnh v cng khng hn l Cng sn
m ch l con ci ca nng dn ngho b chnh ph trung ng Si Gn bc i hay ch t cng b
ri. Chu cho rng c th c mt s t ngi du kch cm sng v b t chc chnh tr ca Cng sn
p buc, nhng s ng chin u v h c nhng iu bt bnh chnh ng vi chnh ph Si Gn.
V vy vic u tin ca Chu l tm hiu v gii quyt nhng iu than phin ca h v tm cch
chng minh cho h thy l ng c th cho h mt con ng i ti tng lai tt hn Cng sn. ng
t chc ci gi l nhng i tm hiu dn nguyn v gi h v lng gp g v tm hiu thc mc
ca nng dn. V ng tm cch gii quyt nhng thc mc . Nu mt lng no cn c mt ging
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
nc ly nc ung th ng s o cho h. Nu mt lng khc khng c trng hc, ng s cho

h mt gio vin.
ng cng ng thi trin khai mt chng trnh n x. ng khuyn khch nhng ngi trong hng
ng Vit Cng quay v vi chnh ph, m bo vi h rng h s khng b trng pht. Khng nhng
th, ng cn tm cho h vic lm v i x vi h nh nhng cng dn tt. V Chu l mt tnh
trng c lng dn v c coi l lng thin nn c mt s ng Vit Cng tin ng v hi
chnh.
Chu tin rng c th thng cuc chin tranh ny bng cc hot ng chnh tr hn l qun s. Nhng
ng cng l mt ngi thc t nn ng hiu rng cng c mt s ngi trong b my chnh tr hnh
chnh ca Cng sn s khng bao gi t b cuc u tranh ca h. ng b ra nhiu thi gian
theo di ng thi ca ngi ng nhim ca pha bn kia, ngi tinh trng Vit Cng. ng
khng c n on c nhn g vi ngi ny. Chu cn mun mi ng ta cng vi ng tham gia mt
cuc tranh lun v dn ch chng Cng. Nhng ng li ght nhng th on ca ng ta. Chu cho
rng dt khot phi loi tr ng tnh trng Vit Cng ny, phi t chc bt v nu cn, git ng ta.
Nhng bng cch no? Chu hiu rng nu gi qun i bt ng tnh trng Vit Cng ny th trn
ng i chng s git thm nhiu thng dn v ti v cng lm cho h i theo Vit Cng nhiu
hn na. ng cng c th ku my bay hay i bc bn vo lng ng tnh trng kia ang n nu.
Nhng vic lm s em li ci g sau khi ngi lng b ph hu v nhiu ngi na b git? Khng,
Chu quyt nh s lm vic ny mt cch gn nh v tp trung vo mt mc tiu duy nht. Trc
ht l s dng k thut tnh bo pht hin nhng thnh vin trong b my chnh tr hnh chnh ca
Vit Cng trong tnh, ri sai nhng i ba ngi i bt cc hoc th tiu h. V Vit Cng dng
th on khng b nh mt v kh cai tr nng dn nn Chu gi i ba ngi ca ng l i
chng khng b. Chnh y l bc khi u ca ci sau ny c gi l Chng trnh Phng
hong, mt chng trnh gy nhiu tranh ci nht trong chin tranh Vit Nam.
Vo nhng nm 60, khi Chu bt u trin khai chin lc khng chnh thng ny ca mnh trong
cuc chin tranh, ng thy rt kh gii thch nhng phng php ca mnh cho cc s quan qun i
Hoa K, lc ang c gi sang Vit Nam tng cng cho i ng c vn hng i ph vi
Vit Cng ang ginh c thng li khp ni trong nc. Khi ni ti t chc chnh tr ca Cng sn
th ng thy hu ht nhn vin qun s Hoa K c ngy ngi ra m khng hiu g c. Th nht, h
hiu rt t v t nc ny cng nh v phng php t chc ca Cng sn; th hai, h c hun
luyn git qun ch ch khng phi ph hoi b my hnh chnh v cai tr ca Cng sn.
Trong tt c nhng iu Chu ni, h ch hiu c c mt iu; vin tnh trng Vit Cng, mt
ngi c kh nng tuyn m c hng trm chin s du kch r rng l ngi c gi tr cho i
phng hn l mt ngi lnh cm mt cy sng v lm theo mnh lnh. M, vin thng c mt
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
tiu bang nh ln, i xe sang v xut hin trn v tuyn truyn hnh. Nam Vit Nam, vin thng
c Vit Cng li sng b mt, lc no cng di ng, mc b b ba en nh mt ngi nng dn hay
mt ngi du kch li mang nhiu tn gi khc nhau. C mt m bng bong.
Ngoi ra, khng phi lc no Chu cng gy c n tng tt vi cc s quan M khi ng ni
chuyn vi h v hot ng chnh tr. Nhiu khi ng thiu kin nhn v t ra ngang ngc, v ng st
rut mun bt tay vo hnh ng chin thng cuc chin tranh. Ngi M th thng ngang
ngc v h quen vi m s quan Nam Vit Nam thng lm ra v knh kiu ng ngo che
y thn phn mt ng minh chu ngho kh. Ngi M bit rng con ngi Vit Nam hnh
ng ng ngo kia, sm hay mun, cng s xung nc xin x h mt ci g , mt mn qu
ch i tin hay mt li gi gm ct nhc; con ngi ngang ngc b ngoi ny nhiu khi li t ra
nht nht lc lm trn; cng c khi mc c n hi l ca nng dn. Nhng Chu khng phi l
loi s quan nh vy. ng ta l mt ngi can m, lng thin (tt nhin l theo nhng tiu chun
ca Si Gn) v ng ta khng xin x g c. Vn m nhiu nhn vin qun s M gp phi
Chu l ng ta hnh ng - phi, hnh ng trn c s hon ton bnh ng. l mt iu rt
him c trong quan h Vit - M nn khng th khng gy ra nhiu bi ri.
Nh vy, hu ht nhng kin ca Chu u khng c m xa n hoc b cho qua v nhn vin
qun s M tip tc i x vi mi ngi du kch nh nhau, khng cn bit l vin tnh trng
hay nng dn m ch. Git tht nhiu Vit Cng, bt k chng l ai, cc s quan M tin tng rng
lm nh vy th cui cng chng s u hng.
Nhng Chu khng h nn ch trong vic vch k hoch nh bi Cng sn bng chnh nhng lut
chi ca h, mc du tnh do Chu lm tnh trng - tnh Kin Ho, pha Nam Si Gn l mt trong
nhng tnh b Cng sn kim sot nhiu nht. Thm mt kh khn, Chu v v ng sinh trng
Hu, min Trung Vit, ging ni v cch n ung khc ngi a phng nn b ngi Nam nhn
bng cp mt nghi ng. Cng ging nh mt ngi New York li c ch nh lm thng c tiu
bang Arkansas m khng c s ng tnh ca dn chng tiu bang vy.
Nhng Chu v b v xinh p ca ng nhanh chng vt qua c s nghi ng ca ngi a
phng. Hai v chng bit cch sng th thi v khng h hch dch vi ngi Vit min qu. Hai
v chng ng c vi nhau ti su mt con, ph hp vi tp qun ng con ca ngi min Nam.
Chu bit i chung v chng nnh ni chuyn vi nng dn m khng ln ging k c, ci ging
thng c ca nhng ngi thuc tng lp trn nh v chng Chu. ng l mt ngi trn y ngh
lc v khe mnh - Chu khng ht thuc, t ung ru - v hay thnh lnh xut hin bt c ni no
trong tnh ca ng.
Khi ng nhn chc tnh trng Kin Ho, ch c 80.000 trong s 530.000 dn trong tnh c coi l
nm di quyn kim sot ca chnh ph Si Gn. Trong vng mt nm, Chu nng s ln
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
220.000. V ng thnh cng nh vy trong lc c nhiu tnh khc li b Cng sn kim sot nng hn
trc.
Cho ti mt ngn sch bng gi tr mt chic my bay trc thng ca M, Chu hay ni, ti s
cho anh mt tnh c bnh nh. C nhiu tin, ti s nng cao mc sng ca nng dn hn na,
v tr lng cng chc trong tnh cao hn na h khng cn phi ngh ti chuyn n cp na".
Trong khi cc s quan qun i Hoa K khng bit phi i x vi Chu nh th no th c mt
nhm nh ngi M, phn ln l quan chc dn s lm vic cho chnh ph Hoa K li hiu c gi
tr chin lc ca Chu v chng li cch thc tin hnh chin tranh ca Lu Nm Gc l tp trung
vo vic git k ch v m xc. Ngi lnh t tng trng cho nhm ny l Edward G. Lansdale,
chuyn vin tnh bo chnh tr t chc chnh ph Si Gn u tin sau khi qun i ca ng H
Ch Minh nh bi Php nm 1954. Chu v Lansdale li ging nhau ch c hai u l nhng s
quan, khng t km ch v ni nng t do, c hai cng cho rng c th thng trong cuc chin ny
bng nhng k thut chnh tr hn l bom n. V nhng ngi M ng h Chu li l nhng ngi
ca Lansdale bng cch ny hay cch khc - hoc h l nhng nhn vin tnh bo cng lm vi
Lansdale, hoc h cng quan im vi Lansdale, cho l phi bit tip cn cuc chin ny nh l mt
xung t chnh tr qun s hn hp th mi mong ginh c tin b. iu c ngha l nhng
ngi ny khng ng quan dim vi nhau v rt nhiu vn , mt s ngi c th coi l bo th,
n ho hay t do, nhng tt c u c mt im nht tr l ng h Chu.
Chnh l nh nhng c gng ca h mt phn ln m mt s chng trnh Chu trin khai trong tnh
c p dng trong c nc. Nhng i su tm dn do Chu lp ra ho hp vi nhng i
hnh ng nhn dn do mt s quan Vit Nam khc xng v kt qu l nay chng trnh bnh
nh tr thnh ngun hy vng ch yu trong vic li ko nng dn v vi chnh ph. Chng trnh n
x ca Chu, cho php Vit Cng v u hng m khng b trng pht c trin khai ra khp cc
tnh. Nhng i chng khng b do ng thnh lp ph hoi t chc chnh tr hnh chnh ca Vit
Cng pht trin thnh chng trnh Phng hong.
iu ht sc ma mai, chnh Chu l ngi cho rng vic git Cng sn phi c coi l k sch cui
cng trong cng cuc bnh nh, li tr thnh cha ca chng trnh Phng hong m nhng nm
sau ny b phong tro chng chin tranh M gi l chng trnh m st. Trong u c ca mt s
ngi M th chng trnh Phng hong dt khot l mt iu sai lm v phi o l trong cuc
chin tranh Vit Nam. Trong thc t, chng trnh Phng hong, c qung co rm beng nhng
t ai bit r, tr thnh mt s m t tm tt ca ton b chng trnh bnh nh v nhng tht bi
ca M.
Nhng nhng ngi ng h Chu th bit r thc cht ca vn hn, h bit rng nhng chng
trnh ca Chu b tch khi bi cnh ca chng, v Chu vn l mt nh t tng giu tng
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
tng nht v cuc chin tranh ny. V h cng hiu rng nhng kin khng c chnh thng nh
vy ca Chu v Lansdale lm cho h thm th bt bn.
Trong trng hp ca Chu th k th quan trng nht li l mt ngi bn c. l Nguyn Vn
Thiu,Tng thng ca Nam Vit Nam, cho cnh st tm bt Chu. Trong thi gian h cng dy ti
mt hc vin qun s v cng mt nh, c ln Chu cu v Thiu khi cht ngt v khi than
trong nh bp. Nhng nm sau , quan im ca hai s quan Vit Nam ny v cch tin hnh chin
tranh ngy cng khc nhau. Chu tin rng Vit Cng khng th no b nh bi chng no chnh
quyn Si Gn cn b tham nhng lng on. Chu cng cho rng n lc phi m nhng cuc
thng lng vi Cng sn v bin cuc chin thnh cuc u tranh chnh tr. Gia vic Chu ku
gi thng lng vi vic Chu t co tham nhng, Thiu ght vic no hn th kh m bit c.
Nhng c mt iu r rng l vi a v quan trng ca mnh trong H vin Chu tr thnh mi de
do chnh tr i vi Thiu v nhng ngi thn tn.
Thiu tm cch loi tr Chu, khi cnh st ca ng bt c mt gin ip Cng sn cao cp,
mt s quan tnh bo ca Bc Vit Nam tn l Trn Ngc Hin. Qua nhng cuc thm vn, Hin khai
rng ng l anh rut ca Chu sau mi su nm xa cch, h tip xc li vi nhau t nm 1965 ti
nm 1968.
Khng lu sau ngi ca Thiu ru rao rng Chu gp anh ca mnh v khng nghi ng g
na, chnh Chu cng l gin ip ca Cng sn. Th l mt chin dch c pht ng nhm
tc quyn bt kh xm phm ngh s ca Chu bt v cho Chu vo t. Lc u Chu khng
quan tm lm n li t co ny. Phi, ng c gp ngi anh, nhng sau ng bo co cuc tip
xc vi s qun Hoa K. Th ri Chu ngi ch ng i s v ng trng chi nhnh CIA Si
Gn n cu ng. Nhng chnh Thiu xp t k hoch chng li Chu cho nn t vn phng ca
i s Ellsworth Bunker cng nh trng chi nhnh CIA Theodore Shackley, chng c mt li no
c pht ra bnh vc cho Chu c.
Kinh ngc, ri phn n, nhm nh nhng ngi bn M ca Chu bt u phn ng. H hiu rng
ngi ta b tr loi b Chu, to i s v CIA sn sng b ri ng v li ch ca vic ng h
Thiu v v mc tiu n nh chnh tr. H sn sng u tranh ng h Chu, bi v h tin rng u
tranh v Chu cng l u tranh v lng tri ca nc M, cho du c v th m h b loi ra ngoi
cng mc. D tnh th c ra sao th cng khng c vi vng hp tp, khng c bun phin hay
ln trnh trch nhim ca mnh. Chu l mt ngi bn trung thc ca Hoa K, mt ngi Vit quc
gia c cng hin cho nhng l tng dn ch, nhng l tng tt p thng c vin dn lm
l do hy sinh ca bit bao thanh nin M v l do lng ph bit bao ti sn nc M trong mt cuc
chin tranh rt xa qu hng. Nhng ngi ng h Chu ngh rng nu h b ri ng, h s phn bi
li nhng nguyn tc a h sang Vit Nam.
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
Trong lc Chu ang i dc theo ng T Do, mnh dn dng li mt lc trc to nh H vin do

cnh st canh gi th nhng ngi bn M ca ng ang tho ra mt k hoch cu ng khi tay
chnh ph ca ng, - v chnh ph ca h.
***
T trn tri nhn xung, ngi ta thy Si Gn lp lnh di nh mt tri. nh sng phn chiu t
sng rch bao quanh thnh ph v t hng ngn mi nh tn. Ngay c lp khi m nhim t thnh
ph bay ln m ngi ta c th trng thy t nm mi dm xa, cng lm tng ch khng lm gim
sng ca n. Nhng con ng nh hp v nhng i l rp bng cy, kn mt nhng xe qun s,
xe p, xe hi, xe xch l, xe gn my, nhng t trn trc thng nhn xung, ngi ta khng nghe
ting ng, ch thy xe nhung nhc nh nhng sinh vt b t.
Ch kh no anh tr xung mt t th anh mi thy c thc cht ca thnh ph ny. Thi tit nng
v m t. Lu thng ng nght, km theo ting my n v ci t. Sng m xanh ca khi xe lm
nght th. Trn l ng y nhng ngi bun bn rau qu, ng h, thuc l, v x s, whisky,
bia, bt git, qun o lnh, thuc nh rng n my, gi im, cp vt lang thang y ngoi
ng rnh mi. Bn ngoi nhng bit th kiu Php, nhng khch sn ni ngi M , vi my
iu ho khng kh, ng i li li y nhng con ch gy g khng khiu, dy thp gai, g con, hp
thic v tr con th ch no cng c. Nhng cn nh mi tn, nhn trn tri xung th lp lnh p
nh th nhng by gi mi thy r tng ca n lm bng thic lon bia. Mt gia nh c th sng
ng sau bc tng pha trc gm chng mt trm huy hiu ca bia Miller High Life, cn nh bn
cnh th chng din vi nhn hiu sng sa hn ca hng Budweiser hoc Pabst Blue Ribbon. Nhng
cn lu lp tn ny khng c in, khng c nc my, khng c toa-lt. Ngi ln v tr con nm
ng cnh nhau nh c mi trong gian bung duy nht ca cn nh. V nh vy h l nhng ngi
c phc, nhiu ngi khc ng trn va h, di gm cu, trong ng cng khng dng n.
n nm 1970, Si Gn tr thnh mt thnh ph c mt dn s cao nht th gii. Mt phn ln
dn c nng thn, vo khong bn triu ngi b nm bom v bn ph phi ri b ng rung ca h
m chy vo cc thnh ph v th trn. Gn mt na c dn ca nc ny sng trong cc th.
Nhiu dn thng b git trong khi ri b qu qun ca h. Chng trnh bnh nh do Edward
Lansdale v nhn vin ca ng tho ra nhng nm trc y vi ngh dng nhng bin php chnh
tr v kinh t thn dn m khuyn khch dn chng ri b Cng sn tr v vi chnh ph, nay b bin
thnh mt t chc s dng nhn lc v ti lc ca mnh vo vic dn dp nhng g cn li sau nhng
cuc hnh qun ca M. Chng trnh Phng hong tiu chun ho v t ng ho vic bi
thng nhng tai nn chin tranh do qun i M gy ra cho dn thng Vit Nam. Th d nh c
mt dn thng Vit Nam cht v tai nn trong mt cuc hnh qun ca M th chng trnh Phng
hong s n cho nhng ngi cn sng mt s tin tng ng vi bn mi -la, nu ngi
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
cht t mi lm tui tr ln, v hai mi -la nu ngi t mi lm tui tr xung. Ngi

ng u mt gia nh s nhn c s tin tng ng vi ba mi -la v mi lm ngy go,
bi thng cho mt ngi nh b ph hu t 20 ti 50 phn trm. Nu ngi nh b ph hu trn 50
phn trm th ngi ch nh nhn c by mi lm -la, mi tm tn lp nh v ba mi ngy
go. Ti nm 1970, chnh ph Hoa K bi thng 4.732.750 -la cho dn chng Vit Nam v
nhng tai nn chin tranh do qun i M gy ra, tnh trung bnh khong mt -la cho mi ngi
nng dn Vit Nam b bng khi ng rung ca h.
Cuc di dn cng bch vo cc th ny lm thay i b mt cuc chin tranh. Trc ht,
nng thn chng cn bao nhiu ngi cho Cng sn tuyn m na. Quan trng hn nhiu l s kin
sau y. Chin lc ca Chu l ph v t chc chnh tr hnh chnh ca Cng Sn, coi l iu
kin khng th thiu ginh thng li trong cuc chin tranh ny. iu nay xy ra - khng
phi nh Chu d on m l do mt tnh ton sai lm - ca chnh Cng sn. Sai lm ny nm
trong vic Cng sn pht ng mt cuc tng tin cng vo cc thnh th trong dp Tt 1968, tin
rng cuc tng tin cng ny s ko theo mt cuc tng ni dy ca nhn.dn Nam Vit Nam buc
ngi M phi rt v nc. C l y l mt ma mai tn bo nht ca chin tranh, Vit Cng b
tiu hao rt nng trong cuc tin cng Tt, m khng c cuc ni dy ca nhn dn, nhng t trong
tht bi ca h, chnh h cng khng ng l h ginh c mt thng li tm l ht sc ln. i
vi dn chng mt mi v chin tranh Hoa K th cnh chin s du kch nh vo to i s Hoa
K Si Gn l bng chng cui cng cho thy rng cuc chin tranh ny khng th no thng c
v vic rt cc lc lng M s bt u trong nm ti.
Dn chng M th khng bit, nhng Cng sn th li bit rt r ci gi m h phi tr cho thng li
tm l to ln . Tn tht ca Vit Cng trong dp Tt, thng li bc u ca chng trnh Phng
hong, pht trin mnh trong nm tip theo cuc tng tin cng, cho thy l h b nh au hn bao
gi ht trong cuc chin ny.
Cng sn b nh au ti mc no, chi nhnh CIA Si Gn bit rt r. C quan ny hai tng cui
cng trong to nh su tng ca i s qun. Nhng nh phn tch ca h ang mi m nghin cu
mt vn kin va bt c ca Cng sn, mt vn kin chnh tr quan trng ca ban lnh o cao cp
ca Cng sn. Mc du c che giu bng nhng t m h, vn kin ny - gi l Ngh quyt Chn
ca Trung ng Cc min Nam - tha nhn rng Cng sn b thng vong nng n trong cuc
tin cng Tt v khng c kh nng m cuc hnh qun no khc, theo kin ca CIA, t nht trong
hai nm ti.
Cng trong thi gian y, mt quan chc ca chng trnh bnh nh bit ni ting Vit t mnh i
iu tra d lun vng nng thn. Quan chc M ny mun trnh cc nh cm quyn Nam Vit
Nam nn i nhng con ng vng trn mt chic xe dn s v khi ng thy nng dn ang p
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
la trn ng th ng dng xe li ni chuyn vi h. Nhng nng dn ny tng ng l mt ngi

Php sng lu nm x ny. Qua cuc ni chuyn vi h, ng bit rng h vn ng h Cng sn
trong mt chng mc no , khng phi v l do t tng m v h l nn nhn ca nhng cuc
xung t v trang. Nh ca ca h b nm bom v bn ph v h t co ngi M v chnh quyn
Si Gn v vic ph hoi nh ca ca h.
Nh vy, nu kt hp nhng phn tch ca CIA v vn kin chnh tr quan trng m h va bt c
vi nhng cuc phng vn ca quan chc bnh nh, ngi ta c mt bn nh gi tnh hnh tt nht
vo u nm 1970. Cng sn b thit hi nng. Nhng iu khng c ngha l dn chng ng
h chnh ph Si Gn v Thiu. Thit hi ca Cng sn th d thy hn. ng s by gi i rt an
ton. Khng ai nh rng bao lu ri mi c nh vy. Mc d lm pht ang honh hnh trong
nn kinh t gi to ca chin tranh, mt b phn dn chng tm cch nng cao c mc sng ca
mnh, bt chp nhng cuc di dn vo th. Cc quan chc M thng b bo ch ph phn mi khi
h cng khai by t thi lc quan. Nhng tin b l c tht. Cn phn kh thy hn, tc l vic
dn chng khng ng h Thiu v chnh ph Si Gn th i s Ellsworth Bunker v ngi ng u
c quan tnh bo y l Theodore Shackley ang tm cch gii quyt, ng ny ang nm trong tay
nhng h s v cuc tip xc ca Chu vi ngi anh Cng sn ca ng.
***
Chu hp tc cht ch vi CIA trong nhng d n v bnh nh nhng quan h ca ng vi c quan
ny li cng thng, i lc thnh xung t cng khai. Trc y ng hp tc rt tt vi nhng
nhn vin tnh bo hot ng chnh tr, nhng ngi hc c Lansdale phng php i x vi
ngi Vit Nam, nhng con ngi kin nhn v d tnh, bit cch t ti mc tiu ca mnh mt cch
gin tip. Ted Shackley khng phi l mt ngi theo kiu ca Lansdale, trong thc t, l mt ngi
ngc hn li. D cho ngi ta c ph bnh Shackley nh th no, ng vn l mt s quan tnh bo
loi mt, kh nng lm vic rt tt. ng n ni ngn gn, r rng, i thng vo . Ni c sch mch
c chng. ng nhanh nhn n ni nhng con ngi vn thng minh, lanh li lm vic vi ng xem
vn chm chp, l . Bi v ng cao ln, da ti, m tc b x, eo king gng sng, thch mc o
lng thng nn nhng ngi di quyn t cho ng bit danh l con ma tc vng Shackley, bn
mi hai tui v tt nghip trng i hc Maryland, bt u chn chnh chi nhnh CIA y
ngay sau khi ng n nhn chc nm 1969. Vi con s tm trm nhn vin, chi nhnh CIA y l
chi nhnh ng nhn vin nht trn th gii.
Mi ngi chi nhnh CIA y u n s Ted Shackley v va qua, ng chnh l ngi ch o
cuc chin tranh b mt Lo, Frank Snepp, mt nh phn tch ca CIA ni. Trc , ng li
l ngi lnh o chi nhnh CIA Miami trong nhng ngy cao im chng Castro, v sau ng
phc v c. Ai cng cho rng ng l mt s quan tnh bo tuyt ho. ng li tp hp quanh mnh
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
ton nhng ngi c nng lc, tt c u rt no ng, nu ng l ngi tr v l ngi ca CIA th

ng s rt thch h.
Frank Snepp khng phi l ngi duy nht nhanh chng nhn ra rng Ted Shackley rt nghim tc
trong vic tin thn. C d lun cho rng Shackley ang trn ng tin ti chc v cao nht trong
ngnh, Gim c Cc tnh bo trung ng. Shackley hnh nh ch ch ti nhng vic sp xy ra.
Hin nay, ng ang b vng vo mt chuyn khng may, lin quan n vic th tiu mt thng dch
vin ngi Vit Nam lm cho cc Lc lng c bit ca Hoa K.
Cc Lc lng c bit thng phi cc i bit kch vt bin gii Nam Vit Nam, thm nhp lnh
th Campuchia, v trong mt cuc thm nhp vo mt doanh tri ca qun Bc Vit, h ly c
mt bc nh, trong h nhn ra ngi thng dch Vit Nam lm ti B ch huy ca h ang ni
chuyn vi mt s quan Bc Vit Nam. Mt cuc th nghim pht hin ni di hnh nh xc
nhn rng ngi thng dch ny - tn l Thi Khc Chuyn - l mtgin ip hai mang. Cc Lc
lng c bit bn vo u Chuyn, buc vo xc anh ta v nm xung bin. Vic lm ny sau
b pht hin v mt to n qun s ang khi s cho iu tra.
bo cha cho hnh ng ca mnh, cc Lc lng c bit ni rng h xin kin s quan lin
lc ca CIA v cch x tr vi Chuyn v c bo cho bit l phi kt liu vi tn tht ln nht -
l ting hoa m h quen ni vi nhau, c ngha l git n i. Mt lut s c mi t New York
n ci cho lnh M Ni Xanh, khng khim tn lm trong vic t qung co, tung ra mt
chin dch vy trch nhim cho CIA. ng ta dn li vin s quan lin lc ca CIA ni rng Ted
Shackley c trch nhim trong hai trm nm mi v m st chnh tr Lo ri, by gi thm
mt v th nhm nh g.
Trong v ny, ch c mt s kin duy nht c xc nhn l ci cht ca ngi thng dch vin
Vit Nam. Cc tnh bo trung ng trc y tng ch huy cc Lc lng c bit v hin nay
vn cn gip h v hu cn. trong khun kh ca cuc chin tranh tm l, v vi cc s quan lin
lc - nhng Cc ny khng cn trch nhim ch huy na. Quyn chi huy thuc v Lc lng c
bit v thuc v chnh Qun i Hoa K. Vin s quan lin lc ca CIA ni g th ni, Lc lng c
bit cng khng buc phi tun theo ch th ca ng ta v gi thit l cc Lc lng ny bit r
nhng lut l ca chin tranh. Nhng chuyn ny khng dnh lu g ti Shackley l mt ngi mi
n c.
D s tht trong v ny ra sao, n cng gy ra nhng hu qu nghim trng cho chi nhnh ca CIA
y do phn ng ca v t lnh qun s, tng Creighton Abrams. Tng Abrams rt tc gin cc
Lc lng c bit v lm mt uy tn b ch huy ca ng v nguyn tc, ng cng ging nh
nhiu s quan trong qun i chnh quy, khng thch m M Ni Xanh lc no cung ph trng
hnh nh ca mnh nh l nhng phn t u t nht, kiu ngo v ng ngo. Ring i vi c nhn
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
tng Abrams, ci thi hm hnh ny li cng lm cho ng ght v bn thn ng cng c coi l
mt phn t u t, khi ng l mt s quan ch huy xe tng trong o qun ca tng George Patton
thi danh trong Chin Tranh Th Gii th II u chu. S quan v binh lnh ca Patton tng c
coi l nhng phn t u t nht trong cuc chin ny, l nhng con ngi ly chin cng thay cho
li ni, ch u nh ci m ngi nhy ma chung quanh ci m ni ri ht nhng bi ca ngi
chnh mnh.
Creighton Abrams phn ng rt mnh chng li cc Lc lng c bit. Trin vng thng quan tin
chc y ha hn ca ngi ch huy n v ny coi nh b th tiu. Sau , Abrams quay li tr th
CIA. ng tch chi nhnh CIA y khi b ch huy qun s ca ng v tm mi cch c lp n.
Hnh ng ca Abrams rt c hi cho Shackley, nu ch ngh ti mt l do l Abrams li c
Bunker nh gi rt cao. Shackley l mt nglri ang ln v c nhiu trin vng, nhng va mi ti
Si Gn b hai nhn vt c th lc y cho ra ra, m li l hai ngi c nh hng ln ti
tin ca Shackley.
V ny nh hng xu khng th tng ti cc mi quan h, Frank Snepp ni. Cng thng ti
mc m trong cc bui bo co tnh hnh ca Abrams cho Bunker, nhiu khi Shackley cng khng
c tham d. V th m trong nm 1970, Shackley v chi nhnh CIA y quyt nh l nh
mt con ng vng ti i s Bunker, tranh th s tn nhim ca ng ny b li s chn p ca
gii qun s. Mt na thi gian lm vic ca chng ti c dnh ra cung cp cho Shackley
nhng thng tin cn thit ci thin hnh nh ca CIA. Nhiu m ti v Shackley phi thc rt
khuya ti nh ng ta, vit bo co cho ng hoc ghi nhng iu ng ni v vit li sao cho ng
c th dng gy n tng tt nht ti i s Bunker.
Mi quan tm hng u ca i s Bunker l cng c quyn lc ca Nguyn Vn Thiu vi t cch
l Tng thng ca Nam Vit Nam. Cng c s n nh chnh tr ca chnh ph Si Gn l trung tm
mi hot ng ca s qun sut mi su nm qua, t nm 1954 khi Ng nh Dim t ch lu
vong tr v nc ti nay, v tri qua mt thi gian tng chng tuyt vng khi Dim b lt
nm 1963. Vi Bunker gh i s, chnh ph Si Gn xem ra c n nh hn nhng nm trc.
Di quyn ca Shackley, chi nhnh CIA y c chia ra thnh hai phn ban - COD v POD COD l phn ban theo di cc hot ng Cng sn (Communist Operations Division) cn POD l
phn ban theo di cc hot ng chnh tr (Political Operations Division), Snepp ni, Phn ban th
hai ny c t chc theo di v tc ng ti tnh hnh chnh tr Nam Vit Nam, tm cch ci thin
b mt ca ch Thiu. D nhin l h cn nhiu mc tiu khc na
Mt nh phn tch khc ca CIA l Bill Kohlmann pht biu ng tnh. Vng, l mc tiu quan
trng. V Bunker tin rng Thiu l hy vng duy nht c c mt chnh ph n nh cho nn ng
ng h Thiu v mi phng din. V ng cho php Shackley lm nhng g c th lm c cng
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong

c ch Thiu
C quan CIA theo di Chu trong nhiu nm v c y h s v ng. Khi Chu bt u xung
t vi Thiu, Shackley yu cu nhng nh phn tch trong c quan ca ng lp ra mt h s y
v Chu ng bo co cho Washington v Si Gn
Frank Snepp ni rng ng c ton b h s tr li cu hi do Shackley nu ra: ng c bt k
bng chng no cho thy Chu l Cng sn khng?
Bill Kohlmann lu mt im: Ngi ta khng hi ng hy cn nhc mi bng chng v mi mt
v phn tch con ngi xem ng ta c th l Cng sn khng m ch hi c bt k bng chng
no rng Chu l Cng sn khng m thi.
Frank Snepp ni thm: Ti s t bo cha rng ti khng phi l ngi duy nht lm vic m c
tt c ba hay bn ngi g lm vic ny. V nu ngi ta hi chng ti c bng chng g ngc li
v Chu khng th chng ti s c cu tr li. Nhng ngi ta khng hi. Ngi ta ch hi rng
chng ta c bng chng no v quan h ca Chu vi Cng sn khng. Khng th chi ci rng Chu
c quan h vi ng Hin, anh ca ng ta. V l kt lun m chng ti i n"
Ch thch:
* Nay l ng ng Khi
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
Dch gi: L Minh c
Chng 2
Santa Monica 1970
Daniel Ellsberg tm cch a Chu ra khi Vit Nam. ng thu xp Cng ty RAND, mt Cng ty
California, chuyn nghin cu cc vn chin lc cho B quc phng, ni ng ang lm vic,
Cng ty ny mi Chu n y cng tc nh mt chuyn vin tham vn v cng tc bnh nh nng
thn. Nu Chu c th ri khi Vit Nam th Chu s thot khi nanh vut ca Thiu. Nhng mt li
mi nh vy phi thng qua s qun Hoa K ti Si Gn, chnh y gp phi b tc. Daniel
Ellsberg lm quen vi Chu nm 1965, khi ng ti Si Gn trong cng v thnh vin trong nhm
cng tc bnh nh ca Lansdale, v tr thnh mt trong nhng ngi bn M thn nht ca Chu.
ng tin rng CIA tm cch gy kh d cho Chu l tr th mt v xung t trc y ca Chu
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
vi c quan ny v chng trnh bnh nh.

Chu mun gi c lp trong hot ng ca mnh, nhng ng thi li rt tn trng c quan CIA,
Ellsberg ni Chu rt sung sng c CIA ti tr cho nhng hot ng ca ng, ci ng mun l
cch i x m nhng ngi ca Lansdale trc y dnh cho ng. ng c nhng kin hay
y, Chu. y, tin y. Lm i". l cch lm ca Lansdale m Chu cho l tt. Nhng thi
ca hu ht ngi M li khng phi nh vy, Dp ci kiu i. ng nhn tin ca chng ti th
ng phi lm theo kiu chng ti. Lc u Chu khng hiu c iu . V th l CIA b ri
ng ta".
Quan h gia Chu v Ellsberg gn gi thn mt n ni hai ngi u hiu v chp nhn khuyt
im ca nhau. Ti coi Chu nh anh ti vy Ellsberg ni Cho ti khi ti ri khi Vit Nam th anh
v John Paul Vann l hai ngi bn thn nht ca ti trn th gii. Phn ln nhng g ti bit c v
bnh nh l ti hc c Chu hay Vann - v Vann cng hc c Chu. Tuy vy, ti thy Chu
vn c ci g khng thc t. Anh thch son tho k hoch vi nhng mc ln v c mt cch
c sch y nh ngi M. Anh qu t ho v bn thn mnh, phn no v k. Anh mun c nhng
chng trnh ca anh. V anh khng thch ai ch bo anh phi lm th ny hay th khc.
Chu bit rng Ellsberg l mt ngi thng minh xut chng nhng nhiu khi cng cc oan. Chu
bit rng Ellsberg gi y quay ra chng chin tranh cng nng nhit nh trc y anh ng h
chin tranh. Nhng Chu khng bit rng lc Ellsberg ang thc hin mt v nh cp ti liu b
mt ca chnh ph ln nht trong lch s ca M. Ellsberg li dng a v ca mnh l mt nhn vin
ca Cng ty RAND v l mt cvn ca Lu Nm Gc tip cn vi mt cng trnh nghin cu v s
dnh lu ca Hoa K Vit Nam ngay t u, ng vo lc m nc ny ang mc vo mt s cam
kt khng gii hn trong chin tranh Vit Nam. Ti liu nghin cu ny v sau c gi l Ti liu
ca Lu Nm Gc, chng trnh nghin cu ny c thc hin theo yu cu ca B trng quc
phng Robert McNamara nm 1967. ng giao trch nhim ny cho Morton H. Halperin, tr l ca
ng v cc vn an ninh quc t, ng ny li giao cho tr l ca ng l Leslie Gelb lm ngi ch
bin, cm u nhm bin son cng trnh nghin cu lch s ny. Lc u h ngh rng cng trnh
ny c th c hon thnh trong vng su thng vi su nh nghin cu thi, nhng thc ra n
hon thnh trong vng mi tm thng vi tt c l ba mi su nh nghin cu, tp hp mt khi
lng ti liu s, vi ba ngn trang phn tch v lch s, v bn ngn trang ti liu mt. Ellsberg
lm vic vi nhm ny trong mt thi gian nhng ng au yu do bnh vim gan mc phi Vit
Nam v cng trnh nghin cu ca ng do mt ngi khc vit li. Ngoi Leslie Gelb ra, khng c
ai c ht ton b cng trnh nghin cu ny nh Dan Ellsberg, v ng mang mt bn ti liu t
B quc phng v Cng ty RAND. Khi ng c ht Ti liu ca Lu Nm Gc th ng mi thy r
c nhiu iu khng n khp, thm ch mu thun gia nhng g cc quan chc chnh ph M ni
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
ring vi nhau vi nhng g h ni vi dn chng v cuc chin tranh Vit Nam - nhiu khi ni lo
trng trn - Ellsberg tin rng ng c th chm dt chin tranh bng cch cng b ti liu cho cng
chng bit gy ra ln sng phn n trong c nc.
Daniel Ellsberg l mt chuyn gia v mn, ni theo t ng ca ng, ra quyt nh trong iu kin
khng chc chn, v l mt mn hc rt kh nn ngi ta c th ngh rng ngi chuyn gia v
mn phi l mt v gio s lc no cng m chiu suy ngh nhng thc ra Ellsberg khng phi l
mt ngi nh vy. ng sinh ra ngy 7 thng 4 nm 1931, chiu cao trung bnh, mnh khnh nhng
chc chn, vi mi tc sm qun, xut thn t mt gia nh Do Thi chuyn sang Thin Cha gio.
Lun vn tin s ca ng ti i hc Harvard l lun vn v xc sut ch quan v h lun thng k nhan Mo him, M h v Quyt nh - bt u nh sau: Hnh ng mt cch hp l th
ngi ta phi cn c vo hu qu m nh gi hnh ng ca mnh. Nhng nu hu qu li khng
chc chn th phi lm th no? Khng nghi ng g na, con ngi vn phi hnh ng mt cch hp
l: vn l quyt nh xem hp l ngha l g. Mn hc ny cn gi l l thuyt tr chi. Bi v
nhng thng tin m ng da vo ra quyt nh l rt m h, thiu st, t i - ni cch khc
l y bng ti - nn vic p dng phng php lun ca ng cng ung cng v ch, v n s a t
bng ti ny ti bng ti khc m thi. ng i n mt cng thc c trng, t ra th cng c
trng vi nhng trng hp ca tr chi, i n mt gii php c th. L mt chuyn gia v quc
phng, phn ln l nghin cu v v kh ht nhn, trong thc t ng l mt ngi c kin ring ca
mnh, nhng kin thng da vo nhng thng tin thuc loi ht sc tru tng, nhng kin
c th c chng minh m cng c th khng - ni tm li l mt ngi gio iu hp l. D nhin
l ng c th tn dng nhng kh nng phn tch ca mnh vo nhng ti khc v t c nhng
kt qu tt. Bt c ai chn mt ngnh chuyn mn b him nh vy th khng th thiu lng t tin.
Mt t t tin kh nng ca mnh l iu khng th thiu c c s tn nhim ngh nghip.
Trong thc t, Ellsberg i vo lnh vc ny gn nh l do may mn tnh c. M ng, cht trong mt
tai nn xe hi lc ng mi lm tui tng hy vng rng ng ln ln s tr thnh mt ngh s
dng cm v hi nh ng tng hc n. Cha ng l mt k s xy dng, tng qua mt thi k
kh khn trong cuc khng hong kinh t, a gia nh t Chicago i Spingfield, i Detroit, ng
thng ni vi cc con rng con ngi cm bn trn tay th khng c dng li ch v bn
thit k m phi n tn hin trng m quan st, m bt tay lm vic v bin nhng tnh ton trn
giy thnh hin thc, thnh st thp. Dan Ellsberg li chu nh hng chnh tr ca ngi anh khuynh
t, li mun tr thnh ngi t chc lao ng. ng nhn c mt hc bng vo trng d b i
hc Michigan, trng ny li xin cho ng mt hc bng Pepsi Cola vo hc trng i hc Harvard
( mt sinh vin xut chng:.. c xu hng cho mnh hn ngi, nhng khng xa lnh mi
ngi ) v cc bn ng hc b phiu cho rng ng l sinh vin tt nghip c kh nng hn c
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
cng hin cho tin b nhn loi. Harvard, mn hc ca ng l kinh t hc lao ng. Nhng ti
nm hc cui cng th ngi hng dn yu cu ng chuyn qua hc v l thuyt tr chi c
th lm mt bn lun vn tt nghip kh hn, Ellsberg nghe theo li khuyn v nhn c chng
ch tt nghip, kho 1952. Cc t chc cng on hnh nh khng hp dn cho lm nn ng b
nh thnh mt ngi t chc ca phong tro lao ng. ng thi xu hng chnh tr ca ng bt u
thay i Trong khi vn l mt ngi cnh t trong nhng vn trong nc, ng tr thnh mt
ngi kch lit chng cng trong lnh vc i ngoi. Thi bt ngun t mi quan tm ca ng
i vi nhng g ang xy ra chu u thi k - cu hng khng vo Berlin, nhng phin to
Tip Khc -nhng trng hp ca Alger Hiss l nhn t quan trng gp phn hnh thnh quan im
chnh tr ca ng. Alger Hiss nguyn l mt quan chc ngoi giao b a ra to v b buc ti l c
quan h vi gin ip. Mi ngi ti quen bit u m bo rng Alger Hiss l v ti, Ellsberg ni,
v rng Whittaker Chambers ni di. Ti tin hnh iu tra v c tt c nhng ti liu lin quan
v kt lun rng Hiss qu l c ti tht.iu a ti ci m ti gi l khng hong lng tin phi
t, khng n mc nghi ng ngi anh phi t ca ti, nhng ti cho rng cc bn theo phi t do
Havard qu vi vng khi cho rng Hiss v ti. l lc m ti t cho rng mnh l ngi t do
trong nc - ng h cc cng on, ng h phong tro di dn quyn ca ngi da en - nhng mt
ngi cng rn trn bnh din i ngoi, c bit i vi Lin X
Daniel Ellberg tr thnh mt con diu hu theo phi t do c in, mt thnh vin mi ca ci
nhm hn lm lm con thoi gia chnh ph vi cc trng i hc. Nhng Ellberg khng ging nh
nhng nh khoa hc cao cp lm vic cho chnh ph, ng khng nhng ch c nhng kin thc l
thuyt v cc vn qun s. Sau khi tt nghip i hc, ng tnh nguyn vo thu qun lc
chin.
Hu nh tt c cc bn ca ti u vo trng lut, Ellberg ni, v v sao ti li cm thy trch
nhim vo thu qun lc chin l mt vn quan trng m ti phi mt mt thi gian suy ngh. Ti
c th nhn li thi nin thiu ca mnh v tm thy y mt vi l do no . Nhng thc ra quyt
nh ny ch yu da vo ci cm gic v trch nhim. Cng c ci cm gic khi bn i vo lnh vc
qun s th mun c mt t kinh nghim v n. Ti vo thu qun lc chin cng ging nh t truyn
n dng chiu m thanh nin vit: Anh c can m ca n ng ng k vo thu
qun lc chin khng? Ti ng k vo t th nghim
Cn c mt nhn t ph na. Trong nhng nm u trng i hc Harvard, Ellberg ci Carol
Cummings, n sinh vin nm th hai trng i hc Radcliffe. Cha ca Carol, ng Gayle
Cummings, mt ngi go v ang hc lut ti trng Boston gn y, trc y l mt thu qun
lc chin, c phong tng sau khi v hu.Cc bn ca Ellbergs nhc li rng ng lo ngi v
mt tri ngc c th c gia ng, mt sinh vin u b tc ri, vi ng b v trong b qun phc
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
cp tng thu qun lc chin. H thu xp t chc mt bui l n gin ti mt nh th Tn

gio vi nhng ngi tham d phn ln l bn hc.
Vn l v ti ln ln trong mi trng ca thu qun lc chin. C y thch qun chng thu
qun lc chin v cng mun lm mt thu qun lc chin. Vic lm ca ti lm cho c y vui
lng. C y ngc nhin khi nghe ti ni l ti tnh nguyn ng lnh. C y khng bao gi ngh
rng ti c th lm mt vic nh vy c.
Chnh ng cng khng ng ng c chn l mt s quan xut sc nm trong s mi ngi c
chn trong 1.100 ngi theo hc, v c giao mt nhim v chnh thc ngay sau kho hun luyn.
ng nhn mt nhim v tr b, ngha l ng li trong qun ng hai nm, ch huy mt i i tt
nht trong s on, bn t loi gii v c s ngi vng mt t nht. ng ko di thi gian phc v
ra t lu, vi hy vng l s c tham chin Trung ng nh d kin, nhng khi tnh th chin
tranh khng din ra, ng ri khi thu qun lc chin v nhn mt hc bng c tip tc nghin
cu ti trng Harvard, tham gia vo nhm ngi u t trong Society of Fellows u nm 1957.
ng nhn c vic lm chnh thc u tin vo thng su 1959, lm chuyn vin tham vn cho
Cng ty Rand, ng tr s trong mt nh kho c Santa Monica. Rand l mt cng ty chuyn
nghin cu cc vn chin lc, lc u c thnh lp nghin cu cho khng qun, v sau
pht trin mau l nh nhng hp ng nghin cu cho chnh ph. Ellsberg lm vic trong mt
nm ti B quc phng, 1964 - 1965 - lm tr l cho ngi ph ca Robert McNamara - v bt u
t nm 1965, lm vic hai nm trong nhm ca Lansdale v bnh nh Vit Nam, nhng chnh
Rand l ch ng lm vic nhiu nht. V cng chnh Cng ty Rand m ng ngh rng ng c th
gip Chu bng cch mi ng ta tham gia mt chng trnh nghin cu v bnh nh.
Nhng ng li khng bit rng s qun Hoa K b mt lm hng k hoch ca ng nhm a
Chu ra khi Vit Nam. Mt bc in mt c gi t s qun Hoa K, k tn Ellsworth Bunker,
gi v cho B ngoi giao Washington cho bit rng s qun c nh ngn cn Chu ri khi t
nc.
Chng ti c bo cho bit rng Chu nhn c mt bc th ca Ellsberg, lm cho Cng ty
Rand, cho bit rng cng ty ny mi Chu, v li mi ny ch cn ch thng qua th tc s
qun Hoa K na thi, v mi th tc sp c gii quyt, bc in vit Chng ti gi B hy
lm cho Ellsberg hiu r hon cnh t nh hin nay ca Chu Si Gn, ng ta rt li mi li,
trong tnh th hin nay. B cng c th gii thch thm rng khi mt ngi ca Rand vi v bo
cho Chu bit trc rng ngh c chp thun, l iu khng th c c khi cha c
s duyt y ca chnh ph Hoa K, th by gi h cn phi hp tc vi chng ti thu xp vic ny
cng m cng tt khi gy rc ri cho chnh ph Hoa K.
Cho d Ellsberg c bit bc in mt ny i na th ng cng bt cn, bi v ng cho rng vn ca
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
Chu s c gii quyt trong ln sng phn n ca qun chng m ng ang gy ra qua vic nh
cp nhng ti liu ca Lu Nm Gc. Ngh nghip ca Ellsberg tp trung vo vic ra quyt nh
ca chnh ph v Vit Nam l ni m nh ca ng. Theo ng, nhng ti liu ca Lu NmGc l s
kt hp tnh phong ph trong bn trng ca Iliad vi s xung t trong sch v Bin cht. N k li
nhng hot ng b mt u tin ca Hoa K Vit Nam, k t Th Chin II, t li s c Vnh Bc
B nm 1964, a n mt s cam kt ln hn ca Hoa K Vit Nam - tri ngc vi nhng g
chnh ph ni cho dn chng Hoa K bit. Ellsberg, cng nh tt c nhng ngi chu sc ht ca
quyn lc, thch th vi nhng cu chuyn b mt v thch cho rng mnh l ngi c bit
nhng iu b mt, c ng du Ti Mt, nhng iu b mt m t ngi c nghe ni n. V
y li l nhng iu b mt nht trong tt c nhng iu b mt, tit l nhng iu di tr, nhng li
ni di v s dnh lu ca M Vit Nam, do nhng ngi cng c qu trnh o to hn lm nh
ng, vit bng mt vn phong rt quen thuc vi ng.
Nhng trong thc t, i vi bt c ngi no khc, nhng Ti liu ca Lu Nm Gc m Ellsberg
ngh rng c th lm chm dt chin tranh, c mt thiu st ln vit mt cch quan liu, khng c
hi th ca cuc sng, vit di hng ngn trang khng th no c xit Nhng cu chuyn nh
chuyn ca Chu th khng c, cng khng c nhiu nhn t thit yu khc c th cho ngi c
thy r chin tranh din ra nh th no. Cn nhng nh bo phn nh tnh hnh t Si Gn? V
nhng ngi ang ph trch kha cnh chnh tr ca cuc chin ny - h l nhng ngi nh th no:
Nhng kha cnh dnh lu n con ngi th ti liu ca Lu Nm Gc hon ton khng bit n m
c th li l phn quan trng nht trong cuc chin Vit Nam. Mun hiu Chu th, trong thc t
chng ta phi tr li vi mt c gi tr xinh p ang nhn qua ca s trong nh ca c ta H Ni
ngy no.
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
Dch gi: L Minh c
Chng 3
H ni 1945
Elyette Bruchot, con trnh ch ca s i, con c nghe m ni khng?

Ti c lm nh khng nghe m ni g. Ti tip tc nhn ra ngoi ca s. Bn ngoi ang c mt cuc
mt tinh rt ln trc qung trng Nh Ht ln H Ni. Ti nhn r tt c Cuc mt tinh ny do
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
Cng Sn lnh o. Nm thng trc y, thng Ba nm 1945, bn Nht ra lnh cho chng ti
phi dn c v ri b ngi bit th ca chng ti, ngi bit th m ca s ca n l lin h duy
nht ca ti vi th gii bn ngoi. Chng ti phi b li tt c ch kp ly qun o, dn n cn
h ny, cn h ca mt ngi bn thi cn tr ca m ti. Khi bn Nht ui chng ti ra khi nh,
chng bt b dng ti v tt c nhng ngi Php khc nht li. Th l mi s tan v tt c. Bn
Nht khng bit cch cai tr Vit Nam. T Chin tranh th gii ti nay, chnh l nhng ngi Php
nh b dng ti lm vic thay cho h. By gi th mi th u hng c. v nng thn,
ng rung ngp nc, ma mng h hi. Tt c nhng ngi lm rung nng thn ko v thnh
ph, nhng thnh ph cng chng c g cu h khi cht i. Nn i honh hnh. Hng ngn
ngi cht. Mi ngy xe ko r-moc ch xc cht qua nh ca chng ti. Chng ti b chy v
ng ca s li v mi hi thi chu khng ni. iu duy nht chng ti c th lm l nc c-nhc
vo xua ui vi trng i. Lc ti mi lm tui v khe mnh nhng chng ti ch thc
phm n qua ngy, kh m ko di c lu. Nhng ngy hm y, ngy 22 thng Tm, 1945, khi
ti nhn ra ca s th nhng g ti trng thy lm thay i tt c. Bt thnh lnh, trn bu tri,
ngang qua con sng, ngay trn sn bay ti thy xut hin mt ci d. Ri hai my bay. Tin tc lan i
rt nhanh. Ngi M n. l phi b Patti. Hu ht cc s quan OSS ca M ngi trn mt
my bay. Chic cn li ch Jean Sainteny v cc quan chc ca nc Php T do. Vin s quan OSS
nhy d v chm t u tin l Lou Conein - ngi sau ny l chng ti.
Lou Conein tnh nguyn nhy d u tin v ti t trc khi hai my bay h cnh l xem ngi
Nht s n tip h ra sao. Ngi Nht vn cn qun lnh v trang kim sot sn bay H Ni v cc
lc lng qun s ca h ng Dng cha u hng. Hai tri bom nguyn t c nm xung
Hiroshima v Nagasaki hai tun trc , vo ngy 6 v ngy 9 thng Tm v cuc chin tranh coi
nh kt thc nhng khng ai c th ni trc l chng s phn ng ra sao khi ngi M n. Qun
lnh Nht Bn khng t thi th ch, m cng chng nhit tnh g lm trong vic n tip Conein,
v ng ny ra hiu cho hai chic my bay bit rng h c th h cnh an ton. Hai chic my bay
ny bay t Cn Minh, min Nam Trung Quc ti.
Archimedes Patti, thiu t ch huy phi b OSS i Vit Nam - OSS Office of Strategic Services, l c
quan tnh bo ca Hoa K trong Chin tranh th gii ln th II, tin thn ca CIA sau ny - khng c
quan h tt vi ngi Php nhng Lou Conein th li khc. Lou Conein giao ho tt vi ngi Php
l nhng ngi mun lp li s hin din ca Php trn nc thuc a lu i ny khi Chin tranh
th gii II i ti ch kt thc. V nhng l do ngh nghip cng nh nhng l do c nhn,
Archimedes Patti v Jean Sainteny khng thch nhau. Conein l mt ngi nhp quc tch M nhng
sinh ra Paris v ni ting Php. ng l mt ngi phm n tc ung, ni nng d dm t nh, tnh
tnh d di, chi vi ai cng c. Sau ny, Jean Sainteny trao cho ng mt hun chng Bc u
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
bi tinh ca Php, l s nh gi rt cao v kh nng ca ng trong giao dch vi c hai pha.

Archimedes Patti v Jean Sainteny phn ln lm vic theo cm hng c nhn ca tng ngi ch
khng theo nhng ch th c th ca chnh ph h - vn l ch . Tnh hnh cng thng ca h,
y nhng on th lt vt, li pht trin thng qua nhng nh kin t nhin ca h, vi t cch l
ngi M hay l ngi Php: mt ngi l M gc thuc i th nht, nhit thnh chng ch
ngha thc dn, cho mnh l hn ngi v nc mnh thng trong cuc chin ny; cn ngi kia,
c th l v thng minh hn v t ho hn, li qu nhy cm vi s nhc v hn km ca nc mnh.
Nhng chu trch nhim thc s phi ni l do tnh cht hai mt v khng r rt trong chnh sch v
ng Dng ca c hai nc M v Php trong nhng ngy cui cng hn n ca cuc Th Chin
II, c bit l s ri rm trong chnh sch ca M.
C nhn ng Franklin D. Roosevelt th cha bao gi nghi ng v nhng g ng mun Vit Nam,
Lo v Campuchia, c ba nc hp li thnh ng Dng. Khi v ngoi trng ca ng hi v vn
ng Dng, di nh sng nhng li cam kt trc y ca M s gip khi phc li quc
thuc a ca Php sau chin tranh, Roosevelt tr li ngy 24 thng ging nm 1944, rng: Mi
trng hp u phi gii quyt ring bit, nhng trng hp ng Dng hon ton r rng.
Nc Php bn rt y mt trm nm ri. Nhn dn cc nc ng Dng cn c hng
mt ci g hn th. Nhng bin c nhn ca mnh thnh hin thc chnh tr li l mt vic khc.
Cc cng quc - M, Anh, Nga - ang bn rn v li ng bin gii cc nc khi chin thng
gn k, v Roosevelt mun tch ng Dng ra khi nc Php m t n di s u tr, coi nh
M, Anh v Nga l ngi bo tr, cn Php v Trung Hoa th ng vai lp v hn, cho ti khi thc
hin mt cuc tuyn c thc thi quyn t quyt, cho ngi Vit Nam t cai qun t nc ca
mnh. Thc tm ca Roosevelt ph hp vi tnh cm chng thc dn ca i a s ngi M.
Nhng ti y th ng li thy mnh bt ng su sc vi ngi bn v ngi ng minh, Winston
Churchill ca nc Anh. Roosevelt v Churchill ng vi nhau v hu ht mi vn lin quan
n nc Php. C hai ngi u khng a De Gaulle, mt vin thiu tng xut hin London sau
khi nc Php sp , ri tuyn b mnh l ngi i din cho nc Php T do. Chng ai bu m
cng chng ai b nhim De Gaulle, ngoi tr ng ta, vi ci v knh kiu, c phn qu ng ngay vi
ngi Php, lm cho Roosevelt v Churchill kh chu. Hn na, c hai khng hiu v sao h, hai nh
lnh o c bu ln ca hai nc dn ch ln nht th gii, li phi a ln lt De Gaulle tr li
nc Php hu chin ch v ng ny c dn mi cho mnh ci nhn t quyt. D sao th i vi hai
ng, tng De Gaulle vn cn kh hn nhng ngi Php quay t chy mt khi qun c va
xm lng, b Paris lp mt chnh ph gn min trung nc Php, Vichy, hp tc vi bn pht
xt, ni l gip t nc h - h cng t coi l nhng ngi yu nc - qua mt giai on
lch s kh khn. Nhng ngi Php theo phi Vichy hp tc vi Nht ng Dng, b dng
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
ca Elyette Bruchot cng nm trong m , cho ti nhng ngy cui cng, h nh lm mt cuc lt
ngi Nht nhng b p tan v nht vo khm trc khi cuc lt bt u. S hp tc ca
Vichy ng Dng l mt l do khc, theo kin ca Roosevelt, tch thuc a ny khi nc
Php.
Tuy nhin, Winston Churchill chng li k hoch ca Roosevelt, khng phi v thng yu nc
Php, m bi v n e do s tip tc cai tr ca Anh trn cc thuc a ca h. Min in,
Singapore, M Lai v n , nhng b phn ca Vng quc hp nht ca Churchill s ra sao? Liu
chng n c c ban thng quyn t quyt khng? Churchill ni vi Roosevelt, ti khng phi l
v Th tng u tin ca c Vua ch tr s gii tn quc Anh. Hai nh lnh o tng c
nhng cuc tho hip trong thi gian chin tranh v ni tht m nghe, ng Dng khng phi l
vn h quan tm lm trong ton b nhng vn phi gii quyt Roosevelt gi cho ng
Dng hng ch u tr trong ln gp g vi Churchill v Stalin Cairo v Teheran, v sau
Yalta. Khi ngh ca ng khng c ngi Anh tn thnh, ng cng khng p, m gi mt
ng li trung dung. Mt nm sau khi ng ni vi ngoi trng ca ng rng nhn dn ng
Dng ng c hng mt ch tt hn s thng tr ca Php, lc ny ng qu mt mi v
sp cht, li ni mt cnh chung chung rng: Ti khng mun dnh lu vo bt c quyt nh no v
ng Dng na. ng mc k tt c. Chc chn l ng khng mun gip cho ngi Php ly li
ng Dng nhng ng thi ng cng khng lm g gip ngi Vit Nam tng c ngi Php
i.
Chnh trong nhng hon cnh nh vy m Archimedes Patti, Lou Conein v nhng nhn vin OSS
khc c phi ti Cn Minh, min Nam Trung Hoa, tin n gn ng Dng nht. Tng William
Donovan, ngi ng u c quan OSS gi Patti t chu u v Washington vo gia nm 1944.
Donovan mi Patti i n ti v ni ng mun Patti thnh lp mt t chc tnh bo ng Dng.
Patti ni c ting Php v hnh nh l kh nng ch yu ca ng c chn giao nhim v
ny. Patti bit rng ng Dng nm u chu nhng ng phi hi Donovan xem chnh xc
n nm u. Khi ng xc nh c v tr ca ng Dng ri, Donovan mi ni cho ng bit
c in thoi m ng ny va nhn c t Tng thng Roosevelt, tho lun xem chnh sch ca
Hoa K ng Dng s ra sao. Patti thy rt m m. Hnh nh khng c chnh sch no c vit
thnh vn bn, ng l ch c mt s li tuyn b ca Roosevelt, ca b trng ngoi giao v ca
tng tham mu trng.
Sau ny, Patti k li vi mt nh bo rng chnh sch ca M - nh tng Donovan truyn t
cho ti - l trong s mng ca ti Vin ng, ti s khng ng h ngi Php ginh li thc a c
ca h m ti cng khng ng h ngi Vit Nam ginh li c lp
Vi lnh ca tng Donovan, Patti n lm vic ti mt vn phng ngi ta dnh cho ng
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
tng hnh dinh ca OSS v bt u nghin cu nhng ti liu him hoi v ng Dng. ng li
trong su thng.
Trong khi Archimedes Patti ang nghin cu k v ng Dng th Lou Conein ang chun b nhy
d xung min Nam nc Php, vi t cch ngi ng u mt nhm ba ngi ca OSS. Conein
cao su b()(thc ra c hn nm b nhng ng ta ni thm cho trn), tc nu sm; mt xanh, mi
dy vi nhm tc gia trn, lm cho ng ta nh con s t ngi ng. Lou Conein sinh ra ngy 29
thng Mi Mt nm 1919, ng Vaugirard, Paris. Cha ng phc vu trong qun i Php, cht
sau t lu v m ng gi ng lc nm tui n vi b d, b ny ly mt ngi M v ng
ti Kansas. Lou ln ln nh mt ngi M v qun ht ting Php ng hc ni hi nh. ng
hc khng gii. Ti l mt hc sinh ti, Conein ni. Rt ti l khc. Nhng cn lu th ng mi
ngc nghch. Khn ngoan v sc so, l hai t m nhng ngi sau ny bit ng dng m t
ng. Ti khng c cm ngh rng sau ny ln ln mnh s thnh ngi Php nhng ti nm 1939 ti
quyt nh gia nhp qun i Php, ch yu l v Kansas khng c vic g lm v ti cng mun
phiu lu mo him mt cht, th l ti i theo mt chic tu ch my con la t Missouri i
Bordeaux. ng tm c b m rut ca mnh Paris v b sng vi ng v Elyette trong
mi chn nm cui cng ca i mnh. Vi cng v mt ngi lnh, ng c phn v mt s on
qun chnh quy ng bin gii B ng vo lc qun c m cuc chin tranh chp nhong. Cng
nh bt c ngi no khc, ng b chy v chy khng ngng cho ti min Ty Nam nc Php,
ti x Basque, trn dy Pyrnes. ng cng vi mt ngi bn, sng st c nh nhng th n cp
c nhng trang tri ln cn, v ch i, khng lm g hn cho n khi t nc c t chc li
thnh mt vng b qun c chim ng v mt vng nc Php ca Vichy, ri ng i Bc Phi, t
i Martinique, ri i New Yord, ti ng gia nhp qun i Hoa K vo cui nm 1941 v i
Hawai, vi chc trung s trong mt n v pho binh d chin. Ti phi qu xung m cm n Cha
cho ti vo qun i, Conein ni. Nu khng th ti vn cn Kansas m xc phn nga.
Khng ai hnh dung ni Conein qu xung m cu nguyn nhng ngi ta c th ng vi kin
ca ng v qun i. Nm 1943, ng c c i hc lm s quan. H cn bia n, v tt c
nhng ai bit c bit vit u c gi i trng s quan. Ba ngi tuyn qun cho c quan OSS
n Fort Benning v i gp bt k ai bit ni ting nc ngoi. H kim tra hiu bit ca ti ri gi
ti t v OSS vi hm thiu u. H a ti ti ch Congressional Country Club, bn ngoi
Washington mt thi gian. Sau , mt hm h gi chng ti ln v cho bit l h cn ngi tnh
nguyn cho ngi Anh hun luyn v nhy d xung chu u gip cho cc nhm khng chin
nh li qun c
Lou Conein lp nghip trong mt i bit kch do Anh hun luyn. Bnh thng kho mnh, tp
luyn tt, can m, khng s mo him kh khn, ng thch lm n tung mi th v rt gii v mn
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
. Hn na, ng c kh nng giao tip vi mi dn tc khc nhau. ng nhy d xung vng Ty

Nam nc Php ngy 15 thng Tm nm 1944, ng ngy nh vo min Nam nc Php trong
Chin dch Anvil.
Mt s quan Anh v n in tn vin ca ng ta hai nm ri nn chng ti khng gp phi
nhng vn nh nhng ngi phi t chc t u vi nhng nhm ngi hp, Conein k.
Nhm khng chin ca chng ti gm c khong hai ngn ngi. Mt trong nhng vn ln nht
ca chng ti l cnh Cng sn trong khng chin. Lc hiu bit ca ti cng cha m mang ti
mc hiu c Cng sn l g. Mt thiu st ca chng trnh OSS l khng hun luyn chnh tr.
Chng ti khng hiu c rng c nhng cuc xung t gia tng De Gaulle v tng Henri
Giraud v gia Roosevelt vi De Gaulle. Chng ti cng khng hiu c cuc u tranh gia phi
nc Php T do vi phe nc Php thuc a. Th l mt hm ti b Cng sn Php bn. Chng ti
c mt trn nh dn trn vi h Toulouse. Hai bn u c ngi cht. Tht l in khng.
Conein li Php cho ti thng Chp nm 1944, ri ng c gi v M v c bo cho bit l
chun b i Trung Quc. Cuc chin chu u i vo ch kt thc. Nhng nhn vin tnh bo OSS
c phi i Cn Minh chun b sn sng cho cuc qun vo t Nht. ng c giao nhim
v hun luyn cc i bit kch cho phe Trung Hoa Quc gia. Thng T nm 1945, s quan ch huy
cho tm ng.
Ti nghe anh ni ting Php, i t ni.
Vng, tha ngi, Conein p.
c, vy th anh i ng Dng
u vy tha ngi?
ch m bn Nht va nh bn Php v bn Php ang cu cu chng ta. Chng ta s gi ti
vi nhm hun luyn.
Cn Minh l ni c chn lm tr s cho bn phi b - M, Anh, Php v Trung Hoa. Khi ngi
Nht bt nhng ngi theo phi Vichy Vit Nam vo thng Ba 1945, c mt b phn ca o qun
thuc a 8.500 ngi chy vt qua bin gii vo lc a Trung Hoa. Conein by gi l i u,
tp hp mt nhm nm ngi, cho h mt s v kh v d tr, t chc mt chic my bay cho h
nhy d vo mt ton qun Php ny. B phn qun Php ny gm c mt trm nm mi ngi, k
c mt s ngi gc Vit Nam, trong c Nguyn Vn V, sau ny l mt vin tng ca Si Gn,
v mt s ngi khc m sau ny Conein s hp tc khi ng l nhn vt ca CIA. Sau khi trang b
v hun luyn, Conein hng dn h vt qua ni vo lnh th ng dng nh vo b ch huy
mt s on ca Nht. Trn nh thng li v ton qun ny li rt lui tr v a im ca h bn
trong lnh th Trung Hoa. Vi ngy sau, Conein nhn c mnh lnh tr v Cn Minh. ng c
phi i H Ni, ng c bo cho bit nh vy.
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
Trong lc th Archimedes Patti ang i th st nm ngy bin gii Vit Nam, theo di hot ng
ca OSS. ng a mt nhn vin OSS vo Vit Nam t chc mt mng li vt v chy trn
cho nhng phi cng M b qun Nht bn ri. Cng vi nhn vin ny l mt ngi Vit Nam tn l
H Ch Minh, ngi ny s a anh ta ti gp cc chin s khng chin Vit Nam l nhng ngi c
th t chc mng li ni trn. Patti lm quen vi ng H Ch Minh trong su thng sau v c dp
gp g ng H kh thng xuyn trong nm tun l, t 26 thng Tm 1945 ngy ng H vo H Ni
cho ti ngy 1 thng Mi, khi phi b Patti gii th.
Lc h gp nhau u tin, ng H Ch Minh nm mi lm tui v l mt nh hot ng chnh tr
c o to Lin X, hot ng hai mi lm nm, gn bng thi gian m Patti sng. Ni
c nhiu th ting, i nhiu ni trn th gii, tron ba mi lm nm hot ng gn dy, ng
sng ba mi lm nm ngoi lnh th Vit Nam, manh nhiu tn gi khc nhau. ng l mt trong
nhng ngi sng lp ra ng cng sn Php ln ng Cng sn Vit Nam. ng tr li min
Nam Trung Hoa nm nm trc y gip dng ln Vit Nam c lp ng minh - gi tt l Vit
Minh - mt trn ny c thnh lp nm 1941 trong mt cuc mt-tinh ca ng Cng sn ng
Dng. Vit Minh bao gm c nhng phn t khng Cng sn v bt c c nhn hay on th no
mun tham gia u tranh gii phng dn tc - trc mt l khng chin chng Nht. ng H v
nhng ngi bn ca ng b ra hai nm xy dng t chc Vit Minh. i du kch u tin
c thnh lp t nm 1943, nhng phi mt mt thi gian th n mi thc s tc chin c. Trn
thc t, hot ng ca OSS min Nam Trung Hoa v hot ng chng Nht ca Vit Minh din ra
gn nh ng thi. Sau ny, Archimedes Patti c hi ng c cm tng g v ng H Ch Minh.
Thc ra ng khng gy n tng cho ti bao nhiu, thnh thc m ni nh vy, Patti ni. i vi
ti th ng ch l mt ng gi Vit Nam. Tr c mt iu l trc khi t gi ng ni vi ti: Nu ng
cn s gip g th tip xc vi nhng ngi sau y, ri ng a cho ti mt bn danh sch lc
chng c ngha g vi ti Cn Minh c. Sau nhng ngi ny n tr s ca chng ti
Cn Minh, cho chng ti mt s tin tc quan trng v hot ng ca qun Nht ng Dng.
Chng ti bt u nhn c tin tc m khng mt tin - khng c i hi g km theo, l iu
cha tng c. Tin tc tng i chnh xc. Lc u chng ti khng tin nhng tin tc . Nhng
n khc vi tin ca Php. Th l chng ti t nhiu cng bt buc phi c nhng tin do Vit Nam
cung cp, v chng ti thy rng nhng tin y rt tt Ti mi ni vi cp trn ca ti Trng
Khnh, vi s knh trng i vi ng H Ch Minh, ng dt khot l mt ngi Cng sn, khng c
vn g trong u ti c. Nhng ng khng phi l mt ngi Cng sn ca Moscow. ng l mt
ngi yu nc s dng nhng phng php v k thut ca Cng sn t mc ch m thi.
Tuy nhin, ni rng ng H Ch Minh hon ton khng c ai bit n l ni qu. Cng nh ni
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
rng ng vo H Ni gia s hoan h ca qun chng, so vi Lnin, Mao hay Castro vo thi im
trong s nghip cch mng ca h, th ng gn nh khng ai bit tht. C th l ng s c
nhiu ngi ng h hn nu tnh hnh chnh tr thi Php cai tr khc i. ng c phong cch c
ngi Vit Nam qu chung thm ch tri ngc vi quan nim ca h v Cng sn na. Khc kh,
nh nh, ng ging nh mt ngi ng nhn t, mc du iu khng khp vi nhng ti liu ni
v s cng quyt ca ng. Bng bt c gi no, ngi Php cng khng cho php bt c chnh ng
no tn ti Vit Nam, cho n khi Mt trn Bnh dn ln nm chnh quyn Php nm 1936. H
truy lng b t v thnh thong cn bn cht bt c ai b coi l c ng chnh tr. V vy m hot
ng chnh tr Vit Nam, d l quc gia hay Cng sn u phi tin hnh di hnh thc nhng m
mu lt , nhng th on. Tnh hnh ln xn n ni ng H Ch Minh, trc c bit vi ci
tn Nguyn i Quc v Nguyn Tt Thnh, ch ly li tn cui cng ca mnh my nm trc
thi, v nhiu ngi bi ri khng hiu c phi c ba tn ch mt ngi khng. ng H Ch Minh
bit r v th bp bnh ca mnh lc . Hn na, ng bit r rng ng khng th trng cy nhiu
Lin X trong khi nc ny b tn ph trong chin tranh v ang tp trung gn gi ci sn sau ca
mnh ng u trong qu o ca ch ngha Cng sn. ng cng khng th nh v g nhiu
nhng ngi Cng sn Trung Hoa ang bn tm vi cuc cch mng ca chnh h. Chc chn l ng
khng th khng bit rng Hoa K s ra khi cuc chin ny vi t cch mt nhn t chi phi trong
mi cng vic ca th gii v ng cn phi khai thc tnh th theo cch c li cho ng.
Gia thng Tm 1945, lc lng ca ng H Ch Minh tin vo cp chnh quyn H Ni.
Cch tnh ton thi gian ca h xem ra tuyt ho. N din ra trong thi gian c ch trng quyn
lc Vit Nam khong gn mt thng, gia lc bom nguyn t ri xung Nht Bn vi lc cc lc
lng chim ng ca ng minh ti ni.
Jean Sainteny, ngi i din cho nc Php T do, c gng t Cn Minh n H Ni trong hai
tun, mc du lc r rng l chin tranh kt thc. Charles de Gaulle ch nh ng lm ngi
i din cho Php ng Dng. ng ny v sau tha nhn rng nhng ch th ng nhn c
cp trn khng r rng g hn ca Patti. Sainteny ni rng bc in duy nht ng nhn c lc qun
Nht u hng l chng ta b lc hu trc tnh hnh. Chng ti tin tng ng m tu c ng
bin. Sainteny cho rng ni nh vy c ngha l ng phi lp li s hin din ca Php ng
Dng. Nhng ng khng c phng tin i li ca ng v Patti t chi cho ng mt phi i my
bay. Patti ni rng ng khng mun gip Sainteny v ng c lnh khng gip cho ngi Php.
Tuy nhin, cng trong thi gian y ng phi mt s quan OSS ca ng di theo V Nguyn Gip,
ngi t lnh qun s ca ng H Ch Minh, cng vi qun i ng i t Hoa Nam v H Ni. Patti
ni rng l mt cuc hnh qun cn qut s khng c ca qun Nht, nhng Vit Minh cng
m ng thm nhp nhiu vng nng thn kim sot ton b dn chng nng thn v kt qu r
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
rng nht l cho ng H Ch Minh v qun i ca ng vo H Ni trc ngi Php.

Patti v nhng s quan OSS ca ng i li t do H Ni nhng Sainteny v ngi Php li nhn
c s n tip kiu khc t pha ngi Nht t khi h n. Lc no h cng b canh gi v
Sainteny cho rng trong v ny c bn tay ca Patti. Ti thng xuyn c lnh Nht mang sng cm
li l canh gc v Patti thng n bit chc rng chng ti ang b ngi Nht - k th chung
ca chng ti - canh gc. m ngi ny u hng trc y hai tun
Trong thi gian , Patti v cc s quan OSS ca ng chp nh chung vi ng H Ch Minh v V
Nguyn Gip. H Ch Minh gi Patti mt bui chiu hi ng c bit li vn ca bn Tuyn
ngn c lp ca M khng. ng H ni rng ng nh trch dng li vn trong bi din vn ng
s c vo ngy 2 thng Chn nm 1945, tuyn b thnh lp nc Vit Nam Dn ch Cng ho. Patti
khng nh chnh xc li l nhng c gng gip ng.
ng H Ch Minh c din vn trn l i, bn kia qung trng m t cn h bn ny c Elytte
Bruchot nhn qua ca s m xem. Bi din vn bt u: Mi ngi sinh ra u bnh
ng
Bui l ca ng H ang tin hnh th c mt phi i my bay M bay qua qung trng. Cc phi
cng nghing cnh, Patti ni rng y ch l s tnh c. ng ni rng c th l my bay bay ngang
qua y v nghing cnh v t m thy qun chng t tp bn di. D sao th qun chng cng cho
rng nghing cnh c ngha l mt li cho mng v thm mt bng chng cho thy ngi M
cng quyt ng h H Ch Minh v nhng ngi Cng sn ca ng.
S thc l Harry Truman, ngi ln nhm chc sau ci cht ca Roosevelt, ngy 12 thng T nm
1945, theo mt chnh sch mu thun nh ngi tin nhim ca ng. Truman ni rng ng giao
vn v ng Dng li cho cc t lnh qun s ca ng. Thng Su nm 1945, ti hi ngh
Postdam, cc v tham mu trng quyt nh l phn pha nam Vit Nam s t di s kim sot
ca hun tc c Mountbatten, t lnh ti cao chin trng ng Nam . T dn n quyt
nh l qun i Trung Hoa Quc dn ng ca Thng ch Tng Gii Thch s tin vo Bc Vit
Nam nhn s u hng ca Nht H Ni v mt lc lng nh qun Anh cng s lm nh vy
Si Gn. Qun i Trung Hoa quc gia sn sng tha nhn chnh ph H Ch Minh min Bc
nhng min Nam, ngi Anh li chiu theo ngi Php l nhng ngi ang tm cch ly li phn
t ny t tay ca Vit Minh. Ngy 12 thng Chn nm 1945, ngi Anh cho b xung Si Gn
mt tiu on lnh Gurkha v mt i i lnh Php T do. Mi mt ngy sau vi s gip ca
ngi Anh, Php lt nhng ngi i din ca ng H Ch Minh Si Gn. Vi min Nam
Vit Nam tr li di quyn kim sot ca Php, sn khu li chuyn dch ln pha Bc, ni ng
H ang c nhng tnh ton khc.
ng H nhn thc rng nhng vn ng ang gp phi khin ng phi thng lng vi Php. t
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
nc lm vo nn i do ma mng tht bt v do s cp ph ca qun Nht. Mt trong nhng

vic lm u tin ca ng l xo thu cho dn v ngn kh ca ng trng rng. ng tm s tha nhn
v vin tr t bn ngoi, nhng bc th ca ng gi i, k c gi cho Tng thng Truman u khng
c tr li, ngay Lin X cng khng quan tm gip ng. ng b b ri vi nm mi ngn
qun chim ng Trung Hoa quc gia min Bc, v bn ngi Hoa ny ngy cng x s nh
nhng lnh cha m khng h mun v nc.
Khi ng H bt u thng thuyt vi Php, ng b mt s phn t trong Vit Minh cng kch.
ng bo h hy nh li lch s. Ln cui cng ngi Tu n, ng ni, chng li mt ngn nm.
Ngi Php th yu v ch ngha thc dn ang dit vong. Cuc thng thuyt lm cho ngi
Vit Nam, Php v Trung Hoa ngi li vi nhau. Ngi Trung Hoa min cng ng rt i. Jean
Sainteny k vi ng H mt tho c ngy 6 thng Ba 1946, tha nhn Bc K (tn c ca min
Bc) l mt nc t do trong Lin hip Php. Theo nhng iu khon ca tho c th mi lm
ngn qun Php s ng min Bc v s c thay th bng qun i Vit Minh m Php nhn s
hun luyn v trang b trong vng nm nm ti.
ng H c mi sang Php thng thuyt v cc iu khon cui cng ca bn tho hip n, v
ng ln ng trn mt chin hm Php. Ngy hm trc, vin cao u Php Si Gn, hnh nh
t hnh ng, tuyn b rng min Nam Vit Nam cng l mt nc t do vi nhng quy ch m
chnh ph ca ng H H Ni c tha nhn - mt hnh ng cng c thm cho s kim
sot ca Php min Nam, c bit di tn c l Nam K. Cuc thng thuyt tin trin khng
tt. Vo gi cht, ng H k mt bn hip c khng nh li nhng iu k vi Sainteny, vi
gi thuyt rng nhng cuc thng thuyt s tip tc vo u nm 1947. Nhng cc s kin vt
ra ngoi vng kim sot.
By gi nhn li, ngi ta thy rng khng th no trnh c mt cuc chin tranh gia Vit Nam
v Php. Bn Tuyn ngn c lp ca ng H Ch Minh rt c lng dn, lm cho h xc ng v
cm phn khi thy qun Php tr li theo nhng hip nh c k kt. Chnh ph Php do nhng
ngi thuc ng X hi di quyn Lon Blum c thi ho gii vi ng H Ch Minh nhng li
khng c mt s kim sot cn thit trnh nhng s xung t a phng gia lnh Php vi Vit
Minh, cho h c va chm nhau, xy ra nhiu s c, c nhiu ngi cht. Tnh trng cng thng c
gia tng v ti ngy 19 thng Mi Hai, qun i Vit Nam ct ht in, nc v tn cng qun
Php bng sng nh, moc-ch v i bc. Qun Php phn cng v chim li phn H Ni do Vit
Minh chim. H Ch Minh v nhng ngi ca ng rt vo trong rng v t m lnh o mt
cuc chin tranh du kch chng Php trn c nc Vit Nam. Cuc chin tranh bt u
T Lou Conein bn c. Sau khi Chin tranh th gii II chm dt, ng mi xt li bn thnh
tch ca mnh. ng rt gii v gin ip v ph hoi, ng bit cch git ngi bng tay khng, c th
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
tho lau v kh trong my giy ng h v nhy d khng ch vo u c. Nhng tt c nhng ci

khng gip c g cho ng trong cuc sng dn s, ch c mt vic m ng bit lm v c
hun luyn n thnh tho: ht phn nga Kansas. Conein quyt nh li qun i. T chc OSS
chm dt hot ng nhng mt n v tnh bo c bit s sm c thnh lp, mt t chc c
nhim lm vic cho ti khi c Cc Tnh bo Trung ng ra i nm 1947, v Conein tham gia ngay,
u bit rng vic ng tr li Vit Nam trong nhm ca Lansdale ch l vn thi gian.
Ch thch:
B (foot - n v o chiu di ca Anh) bng 0,3048m
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
Dch gi: L Minh c
Chng 4
Si gn 1970
John Paul Vann quen bit Chu tm nm ri v ln ny ng quyt nh cu Chu, cho d vic
c a ng ti ch chng li s qun v cp trn ca ng trong chng trnh bnh nh i na. Bi v
Chu khng nhng l ngi bn Vit Nam tt nht ca ng m Chu cn l ngi c nh hng ln
nht n cch ng tip cn cuc chin ny. Con ngi thp, tc vng, u hi, ging ni lc du dng
nht cng nghe nh giy rp, Vann l quan chc M gy tranh ci nhiu nht, v ng cng khai c
su cho mt chin lc tin hnh chin tranh song song vi nhng quan nim ca Chu v vic s
dng nhng bin php chnh tr - qun s. Cng nh Chu, Vann phn i nhng cuc hnh qun
t ca Hoa K v nhng li phn i lm cho ng c nhiu k th trong hng ng cc s quan.
John Vann b ngoi th th rp v ni ging nh qu, Dan Ellsberg ni. Nhng li ht sc thng
minh v c kh nng lm vic tuyt vi. ng khng mnh v l thuyt v chin lc, Chu b
sung vo . Chnh Chu ch cho ng nhng quan nim v bnh nh.
Vann sinh ngy 2 thng By, 1924 gia nhp qun i trong Th Chin II vi hy vng tr thnh mt
phi cng nhng cui cng ng li thnh thu th v sau chin tranh chuyn sang lc qun. ng t
ra xut sc trong chin tranh Triu Tin, sau ng b tc hc vn ca mnh ti trng Rutgers, n
Vit Nam nm 1962 vi chc v trung t, c phi i lm cvn cho mt s on Nam Vit Nam
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
chu th sng Cu Long. Vann nhanh chng i ti kt lun rng qun i Vit Nam c ch
huy qu ti. Cc s quan ca h ch yu l tm cch ln trnh k ch. ng cng khai thch thc
nhng li tuyn b hunh hoang ca Washington v ca B ch huy qun s Hoa K Si Gn v
thng li ca cuc chin tranh, v Vann tr thnh ngi cung cp ch yu nhng nhn nh bi
quan cho cc nh bo trn chin trng.
David Halberstam, t New York Times, vit rng tht l ma mai khi m cc nh bo b Lu Nm
Gc ph phn trong ch ring t l c ging iu bi quan, v ng v phi t th ngun cung cp tin
tc ch yu cho chng ti li l mt ngi rt bo th, John Paul Vann.
Sau khi gp Chu, Vann bt u pht biu nhng kin ring ca mnh v cch thc tin hnh
chin tranh. Cng nh Chu, ng cho rng cuc chin ny cn c th ginh c thng li, nu
khng b ch o sai nh hin nay. Trong cuc chin ny, v kh li hi nht l mt con dao, k
l mt khu sng trng, ng ni, Cn t hi nht l mt chic my bay, v sau ci t hi nht l
mt khu trng pho. i vi mt thit ch qun s m chin lc l tn dng k thut ph hoi
nhiu nht th quan im ca Vann b coi l khng ng ng li, v ci li ni thng ni tht ca
ng b B ch huy qun s khin trch. V bt mn, v hnh nh thy ht ng thng quan tin
chc do mt khuyt im trc y c ghi trong l lch ca ng, Vann ri khi qun di, chuyn
sang mt cng vic dn s, lm mt quan chc trong chng trnh bnh nh. L mt quan chc dn
s, ng c phi ti vng ng bng mt ln na, vng ng dn nht Nam Vit Nam, v vi t
cch l mt quan chc dn s, ng li pht biu quan im ca mnh mnh dn hn lc cn trong
qun i, lm cho ng tip tc gp rc ri vi cp trn.
Vann cng tin thn trn bc thang ca b my bnh nh, ng v Chu cng quan h cht ch vi
nhau, trong ngh nghip cng nh trong quan h c nhn. V khi ngi anh Cng sn ca Chu l
ng Hin bt lin lc nm 1965 th chnh Vann l ngi Chu tm n. Vann cho rng thi im
bt lin lc ny l mt s ngu hp c th m mt li thot cho chin tranh. Hin nh Chu t chc
mt ng lin lc gia H Ni v Washington. ng nh Chu, thng qua Vann, t chc cho ng
gp ring i s Henry Cabod Lodge. Vann chuyn yu cu ca Hin n to i s, nhng yu cu
b bc b bi ng i s. Vann cng bit rng Chu bo cho CIA v nhng cuc tip xc ca
ng vi Hin, nhng khng cho bit ng Hin l anh ca Chu.
V vy khi Vann thy rng c to i s v CIA u khng sn sng gip Chu bc b nhng li t
co ca Thiu ni rng Chu l mt nhn vin ca Cng sn, Vann quyt nh t mnh hnh ng.
Trc tin, ng lm vic ng vn thng lm: nh trng khua chung cho bo ch ng h Chu.
Vit Nam, c th ni l khng c quan chc M no cung cp nhiu tin tc cho bo ch nh Vann
(mc du ng khng xng tn m ch xng l mt quan chc M ) v Vann, vn l mt ngi bt
chp o l v bn cht th bo, cng chng thm giu gim vic ng ang li dng bo ch u
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
tranh cho mt chuyn c lin can n ng. Trong trng hp ny, Vann c th khch cho mt s
phng vin vit v Chu, cn Chu th sn sng lm tn gi tr ca mnh ln, bi v ng hc c
Vann gi tr ca s qung co ri.
Nhng nhng bi vit v Chu khng h lm Thiu nht ch trong chin dch tiu dit Chu, v Vann
thy rng ng phi lm mt vic g khc cu Chu. Vann lin h vi Evert Bumgardner, ng
hng Virginia vi Vann, ng quan im vi Vann chng li chin lc ca Lu Nm Gc trong
cuc chin ny. Bumgardner l mt chuyn gia chin tranh tm l hot ng trong chng trnh bnh
nh, ng thi cng l bn ca Chu. H cng nhau vch ra mt k hoch a Chu ra khi Vit
Nam. H phi lm vic ny mt cch b mt bi v nu tit l ra th c hai s b cch chc v a v
nc ngay. Vann vn gp rc ri vi i s M Ellsworth Bunker ri, bi v ng ny sau khi c
bi bo ph phn chin tranh, xc nh mt cch d dng nh bt c ai Si Gn rng ci gi l
mt quan chc M l ai. Bunker hai ln ni nghim chnh v vic cch chc Vann ri.
Vann v Ev Bumgardner quyt nh giu Chu Cn Th ri sau dng thuyn a Chu sang
Campuchia. H s li mt t c trn b bin to ra cm gic rng Chu cht ui trong
khi tm cch vt bin.
H mt mt s thi gian vch ra nhng chi tit v on cui Campuchia. H b tr mt chic
thuyn v ngi n Chu v tin s phi chuyn qua cho Chu sinh sng. Vann v Bumgardner
quyt nh bc th nht trong k hoch l a Chu ra khi Si Gn.
Bumgardner li mt chic xe gp ti nh mt nh bo, bn ca Bumgardner, ni Chu ang n nu,
a Chu xuyn qua thnh ph. Xe ca h b nhn vin ca Thiu bm ui. Vann v Bumgardner
phng kh nng h b theo di. Bumgardner cho xe chy vo mt khu vc ng ct, ch c
ng vo m khng c ng ra, theo ng k hoch nh trc. Xe ca cnh st bm theo cho
rng chic gp ca Bumgardner khng th no tr ra m khng b pht hin nn h c ngi ch
lnh mi t b ch huy.
H khng tnh ti kh nng chic trc thng ca Vann n mang Chu i, Bumgardner ni
Chng ti a Chu xung Cn Th v giu anh ta di .
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
Dch gi: L Minh c
Chng 5
H ni 1946
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
Sau Chin tranh th gii ln th II, qun Php tr li v mun nh ui Cng sn i. Chng ti lc
no cng nm np lo s. Chng ti bit ht mi vic xy ra chung quanh. Nc Php mi, nh
chng ti vn gi, khng hiu Vit Minh. Khng phi lc no h cng cnh gic nh chng ti, v
th l m 19 thng Mi Hai, 1946, Cng sn xut kch
ng ni ca Elyette Bruchot ti Vit Nam vo cui nhng nm 1880. ng nm trong s nhng
ngi thc dn u tin ti x ny. ng t Burgundy ti v c o to thnh lut s, nhng theo
li m t ca Elyette, l mt ngi phiu lu i lp nghip. ng lp ra mt n in c ph rng
khong bn trm hc-ta, gn thnh ph Vinh, v pha bin gii Lo, mt vng cng khng c g c
bit. B ngoi Elyette l mt ngi Vit Nam. B khng c hn l chnh thc v cng nh hu ht
nhng c tnh nhn lm, b i khi m Elyette c sinh ra nm 1904. M ca Elyette hc trong
mt trng dng. Khi ng ngoi ca Elyette cht trong mt tai nn lc i sn, b m lc mi su
tui cai qun n in vi s gip ca mt ngi bn ca ng ngoi v mt c cng ngi
Nht, trong Th chin II tr li vi qun hm i t trong qun i Nht. M Elyette li ly mt
con ngi phiu lu khc t Php n, mt k s tn l Bruchot, i tm qung m trn cc ngn ni
ng Dng khai thc. H ly nhau v sinh ra Elyette vo nm 1929. Tnh trai gi lang nhng
ca ng k s ny a n ly d. M Elyette li chn mt ngi Php chn chn hn, ng Charles
Dufour, sinh Lille, tt nghip trng i hc Thng mi Paris, mt trong nhng trng gii nht
ca Php. Dufour l mt ngi tinh hoa trong m thc dn, gim c Phng thng mi, ng thi
l Ch nhim Cu lc b th thao H Ni, mt trong nhng cu lc b thng lu nht ng
Dng.
Cng nh hu ht nhng nc thuc a khc, nhng ngi u tin t chn ti Vit Nam l nhng
ngi i bin v cc nh truyn gio. Mc du cn cha r ai l ngi u tin ti y, nhng trong
s c l ngi quan trng nht l Alexandre de Rhodes, mt linh mc Php ba mi lm tui, n
y truyn b o Thin cha vo gia nhng nm 1800. ng l ngi t ra ch Quc ng theo
vn La-tin. V y l mt ting ni trm bng, m ngha thay i theo ging ni nn ng t ra
nhiu du phn bit. V y l mt ngn ng phng ng duy nht c vn nh ting Php v
ting M. Ting Vit n gin, ng t khng bin cch, v ch c ba th qu kh, hin ti v tng
lai tuy nhin su du ca n c phn kh c i vi ngi Ty phng. Nhng vn quc ng lm
cho ngi Vit Nam hc ting Php d hn ngi Hoa. Cnh ca t m rng n nhn nh
hng ca Ty phng.
Vic lm ca Alexandre de Rhodes tng trng cho l do ngi ta thng nu ra chinh phc
ng Dng. Khng c mt cng quc thc dn no chu tha nhn rng mnh bc lt c. Ngi
Anh ni rng h mang s cai tr v php lut ti cho nhng ngi khng bit t cai tr, v l trch
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
nhim ca ngi da trng. Ngi Php li ni rng h c s mng i khai ho nhng dn tc cn

km m mang. ng Jules Ferry, ngi kin trc s ca ch ngha thc dn, vn l mt nh t tng
cp tin trong nc, ngy nay vn c ngi ta tng nim nh ngi cha ca ch gio dc
ph cp, mt ch trng m ng xng hn mt trm nm trc y khi ng cn l B trng
Gio dc; tn ca ng xut hin trn cc trng hc v ng ph khp nc Php. Ferry cng b m
nh bi mun chinh phc ng Dng khi ng lm B trng Ngoi giao sau . ng gii
thch quan im ca mnh trong mt cuc tranh lun trc Quc hi nm 1885 nh sau:
Cc chng tc thng ng c nhiu quyn i vi cc chng tc h ng. H c quyn bi v h
c trch nhim - trch nhim khai ho tt c cc chng tc h ng. Lp lun ca ng v s mng
khai ho c ting vang trong gii chnh khch v tri thc, v tr thnh li thanh minh chnh
thc cho chnh sch thc dn ca Php.
Ngi Php thc hin iu mt cch nghim tc. Ngi Anh c th l lm nhng con
ng tt hn chu nhng ngi Php thnh lp nhiu trng hc ni ting H Ni v Si
Gn. Cng cn phi ni l ngi Php cng khng phn bit chng tc theo kiu Anglo-Saxon ngha
l nhanh chng phn bit i x theo mu da. D cho thc dn Php cn lu mi i x bnh ng
vi ngi bn x v h cng c nhng hnh ng ng trch, nhng ngi bn x c th hi vng
mt ngy no tr thnh ngi Php gc bn x, l iu t khi xy ra trong thuc a ca Anh,
ni ngi ta cn c nhng trng ring, cu lc b ring, nh th ring v ngi ta khng cho nhng
ngi dn thuc a ng gn. Chng hn nh Elyette Bruchot l ngi c mt phn t dng mu
Vit Nam, nu n s b coi l mt ngi Anh-n, thp hn mt bc so vi ngi Anh hon
ton, nhng di ch ca Php th b c coi l mt ngi Php ton phn, mc du cn c mt
ch - mtisse (lai) - c dng ch nhng ngi c hai dng mu. B n hc mt trng c c
hc sinh Php v Vit Nam. Hn nhn gia hai chng tc xy ra nhiu hn l gia ngi Anh vi
ngi dn cc nc thuc a ca h. Theo lut l ca Php, mt ngi lnh c quyn tha nhn a
con ca mnh vi mt ph n Vit Nam m khng bt buc phi ci ngi m. Thay v sinh sn ra
mt l a con lai, khng ai tha nhn, khng th i u, nh sau ny lnh M lm Vit Nam,
ngi Php sinh ra nhng a con Vit Nam c h chiu ca Php v t do c nhp c Php
nu c tin.
S tha nhn v mt chng tc l kha cnh khoan dung nht ca ch ngha thc dn Php, mc
du n gn lin vi thi t nhiu trch thng cho rng ngi no c c quc tch Php cn phi
cm n nhng g mang li cho mnh s may mn . V iu l tc ng tiu cc ch yu i
vi nhng c gng sau ny ca M Vit Nam. Bi v nhng ngi bn x mun vo dn Ty d
nhin khng phi l nhng ngi nng dn ngho, m phi l nhng ngi Vit Nam m hc thc v
tin ti cho php h vo c nhng trng hc kiu Php - l nhng phn t lnh o bm sinh
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
ca x s. Khi ngi M ti y, h pht hin ra rng l mt s t nhng ngi Vit Nam

thun tu khng Cng sn, ngoi tr nhng ngi nng dn m ch, c i khng i khi lng ti
nm cy s, sn sng tin vo nhng li tuyn truyn th s nht ca Cng sn. Hn na, do tnh cht
ni trn ca ch ngha thc dn Php, ngi Vit c hc vn thng mc phi nhng kha cnh xu
nht trong tnh cch dn tc ca Php, chng hn nh nhiu lc t ra nh nhen tin n bc mnh,
hoc l thi sng bi nhng hnh thc quan liu bn giy, hoc l thi thch cho mnh l hn ngi.
Khng ging nh chnh quyn thuc a Anh, ni m mt ngi sau ny tr thnh nh vn ni ting
nh George Orwell lm cnh st Min in, b my chnh quyn thc dn ca Php thu ht
nhng ngi xin vic t nhng ngi ngho nht v tht hc nht min Nam nc Php v o
Corse, ni m a v mt quan chc thuc a c coi l mt bc tin ln trn bc thang kinh t v
x hi. Cng n ng Dng vi nhng cng chc ny l nhng nh kinh doanh u c, gn nh
hu ht l nhng ngi Corse bn cng ho, nhng ngi c m t bng nhng t ng tn nhn
nhng chnh xc ca Faulkner l bn cn b da trng. Cng c nhng ngi c gio dc v c hc
vn nh ng Charles Dufour, ng b dng ca Elyette Bruchot, ang qun l h thng xe in ca
H Ni. Nhng trong ci nhm nh nhng lut s k s v nh trng trt ny, ngi ta cng c
thc qu ng v thn phn u t ca mnh.
X hi thuc a H Ni v Si Gn quy qun chung quanh my Cu lc b Th thao, ging nh
cc Cu lc b ngoi tri M, nhng ngi ta khng nh gn m ch chi ten-nt vi bi li. Cu
lc b Th thao H Ni c mt phng nhy ln m ra sn nhn xung h bi, v bi li tr thnh mt
gii tr s mt H Ni (Elyette l mt nh v ch y) sau mi ti ten-nt. Cn Cu lc b
Th thao Si Gn ni c ci sn nhn xung cc sn nh ten-nt th ngc li ngi ta nh ten-nt
nhiu hn bi li. Thc n v ru y rt ngon, nh nhng chuyn bay hng ngy t Paris ti.
Nhng bui khiu v c t chc vo nhng ngy ngh ca Php. ng b dng ca Elyette thch
chi bi brt-gi nhngthng h cng chi bi co. L ch nhim Cu lc b, ng ch cho nhng
ngi chn lc trong cc gii ngh nghip v thng mi mi c vo cng Cu lc b. Trong gii
qun s, cc s quan Php c th c nhn lm hi vin; v mt s t ngi Vit Nam cng c
php vo. Nhng anh phi thuc vo mt tng lp no , Elyette ni. V c kh nng ng hi
ph cho Cu lc b. Nhng khng phi l ngi Php no cng c nhn vo. Rt kh c vo,
b dng ti rt nghim ngt, rt t sn, v rt chi sang. Tht l kinh khng. Nhng, anh bit
khng, tt c bn h u thch lm sang. ng y cng vy. Tuy nhin, ng y l mt ngi tt.
Nhng ngi thc dn ny pht trin thnh mt th dn tc tnh lai, t c quan h vi mu quc Php
ca h: Nm mt nghn chn trm bn mi by, chng ti v Php trong su thng, Elyette
Bruchot ni. Mi ngi u hi chng ti c phi Vit Nam cp i ngoi ng khng. H
mun bit chng ti n bng g. H c tng chng ti u l triu ph c. Nu khng th sang ng
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
Dng lm g? Chng ti phi cn thn khi mua qu cho bn b Paris, bi v nu qu khng t

tin th h s gin chng ti. Php l mt nc rt p nhng qu hng ti l Vit Nam.
Mt s nh vn, phn ln l ngi Php, k c Bernard Fall ni quan nim ca phn ln ngi M
cho rng ch ngha thc dn ca Php ch c bc lt trn quy m ln l khng ng. Bernard Fall
ch ra rng trong nhng nm u, bun bn vi ng Dng ch chim c 10 phn trm tng ngch
ngoi thng ca Php, tc l ch c 3 phn trm tng sn lng quc dn. Theo Fall gi , vn
c phn phc tp hn l phn ng ngi M c th tha nhn ng Dng chim mt phn rt nh
trong i sng ca a s ngi Php. Nu ngi Php trung bnh ng h mt cch chung chung
nhng c gng qun s ginh li s kim sot bi v anh ta tin rng mt cng quc khng
th b ci quc ca mnh c (cng nh sau ny ngi M ni v s tin cy ca th gii
i vi M vy), ch khng phi v nhng mt mt kinh t. Ngi Php cng nhy cm trong vn
ny v h va b tht bi trong Chin tranh th gii th II. Cng c nhng ngi s mt mt v kinh
t, l nhng cng ty nh cng ty thu b dng ca Elyette Bruchot, v h hnh thnh mt
nhm gy p lc tuy nh nhng d tn lin kt vi phe qun s tr li nh nhau ng Dng.
Th l chin tranh n ra. Elyette hiu nhng danh t qun s c lin quan n chin lc ca Php vt du loang, cn qut, bnh nh. Nhng ngi ta ch nh nhau nng thn, cuc sng trong
thnh ph vn vui v, hp dn. Elyette nhn lm mt chiu i vin cho hng Air France H Ni.
Bn mi tm hnh khch trn chuyn bay hng ngy t Si Gn i Paris trong mt chuyn bay bn
ngy th c quyn chn thc n ring cho mnh v Elyette phi thc dy t nm gi sng m
bo ngi no mn ny, sau li mc b ng phc sch s lm cho gng mt c thm p, nhy
ln xe but chy khp n hnh khch a h ra sn bay Gia Lm. Nhng bui chiu i c t
chc vo bui ti n tip cc v tng v quan chc cao cp i kinh l qua y, v Elyette
thng c mi ph trng nhan sc v duyn dng ca c. Sau khi m c cht v bnh ung th,
c tr thnh b ch nh v b c cng cho php c mi tun mt ln hp mt n ung v nhy nht
vi bn b. C nhc li nhng g xy ra: c mt ngi bn gi hai ln ha hn v hai ln
u mt ngi chng tng lai ca mnh ngoi mt trn: anh phi cng thch nhy theo bi ht ca
Glenn Miller mt m n khng thy ti.
Chng ti gp bn b ri sau khng cn gp c h na,, Elyette ni. Chng ti khng
bao gi ni ti chin tranh. Chin tranh ngay ch chng ti
***
Trn Ngc Chu ni rng nn gio dc ca Php to ra mt nghch l cho ng v anh em ng. H
cng hc, cng khm phc nn vn ho ca Php, cng yu mn lch s v trit l ca Php bao
nhiu th h cng ght ngi Php thuc a by nhiu. H thy t do, bnh ng, bc i khng p
dng vi ngi Vit Nam v ngi Php thc dn gi h bng mt t thn mt tu (my) chng c
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
lin quan g vi ng Montesquieu m h knh trng. Ngoi ra, h rt t ho v lch s ca h m

phn ln l u tranh gn gi c lp chng nn ngoi xm - hai ngn nm xm lng, bao vy, chim
ng, v ni dy c lin tc nh vy. V vy m Chu nm trong s nhng ngi u tin nghe theo
ting gi ca Vit Minh.
Khng ging nh nhiu ngi khc trong giai cp ca ng, Chu vn gi gc ca mnh, ngha l tr
li vi c Hu v vi Pht gio. T tin ca ng phng s cc hong nh Nguyn my i.
ng ni ng l thnh vin trong ni cc v b ng l mt quan to. l mt gia tc c t ti sn m
nhiu danh vng. Sau ny, khi Ng nh Dim, ngi cm u chnh ph Si Gn, cng gc Hu,
mun c gp b ca Chu, Chu phi thuyt phc ng c mi mi chu. B Chu cho rng v th
ca Dim thp hn ng. Hn na, ng c ni, gia tc ng trung thnh vi T quc hn gia nh
Dim, bi v gia nh Dim ci gio m theo o Thin cha - o ca Php - v sng theo phong
tc phng Ty.
Chnh trong nim t ho mnh m v dn tc nh vy m Chu v bn anh em trai, v hai ch em gi
trng thnh bn b sng Hng Hu. Nim t ho y li c cng c vi s khc bit a
phng. Trong lch s Vit Nam b chia thnh ba k ring bit - Bc (Bc K), Trung (Trung K)
v Nam (Nam K) vi phong tc ngn ng, cch n ung mi ni mt khc - nghi ng ln nhau.
Ngi Php li dng s khc bit a phng thc hin chnh sch chia tr. Theo thuyt v
kh hu v mu m ca t ngi min Bc sng cc kh hn ngi min Nam cho nn h lanh
li v nng n hn. Nhng cha c ai gii thch mt cch tho ng xem v sao hu ht nhng nh
lnh o quc gia Vit Nam li sinh trng min Trung, trong c Ng nh Dim, H Ch
Minh, Phm Vn ng, V Nguyn Gip, mc du c thuyt cho rng v min Trung l min
ngho nht nc nn thnh mt mnh t mu m sn sinh ra nhng nh cch mng.
D sao i na th Chu, mt hng o sinh vo nm 1942, c nhn vo Vit Minh do mt v
gio s vn l mt ngi hot ng ni ting ca phong tro hng o quc t. Nhng Chu khng
bit rng v gio s n ang t chc nhng n v Vit Minh b mt cho ng H Ch Minh. T chc
hng o, cng nh t chc Cu lc b Thanh nin v Vn ho do ngi Php thn Vichy t chc
cung cp nhng nh hot ng cho Vit Minh, bi v vo thi khng ngi Vit Nam no c
hun luyn qun s, tr phi lm vic cho Php.
Sau khi Chin tranh th gii th II kt thc, ngi Php tr li tt c anh em Chu, tr ngi em
t, u theo Vit Minh vo rng khng chin chng thc dn. l mt thi k rt ln xn. Hun
luyn trong ba mi ngy: hai mi ngy hc tp chnh tr, mi ngy hun luyn qun s. Tiu i
ca Chu ch c su khu sng, hai ca Php, phn cn li l ca c v Nht. Mt thanh nin
cht v khng bit s dng sng. H thiu nhng kin thc qun s n ni mt ngi hng o
sinh Hu, c hun luyn trong nm thng v c phong lm ngi lnh o Chin khu Nm
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
ca Vit Minh, khu vc chy di t Nng v pha nam ti Phan Thit, mt khu vc rng n ni
trong cuc chin tranh ca M, c chia thnh ba qun khu. Hin, ngi anh ln hn Chu mt
tui c b nhim lm ngi ph trch tnh bo ca Khu Nm. Lc c nhiu ngi tnh
nguyn i theo Vit Minh n ni h khng go nui qun. H c mi ti d mt cuc mttinh, ti ngi ta ku gi nhng ai thiu sc khe, hy tm thi v nh, ch n khi no c thm
tip t lng thc v v kh. Chu th li hng ng v t cho l khe mnh v khng mun ri b l
tng.
Chu sm c bt lm tiu on trng. Vit Minh trin khai mt chu k trong mt s
quan s tr v cn c c hun luyn thm sau mt thi gian chin u. Do s lun phin nh
vy m thi gian chin u b gim bt nhng thng vong cng rt cao, v Chu cng ba ln
b thng. ng chun b hin dng cuc i ca mnh cho t nc. ng c nghe ni v Cng
sn nhng ng hiu h rt t v cng khng quan tm my ti chnh tr. ng sn sng i theo bt c
ai lnh o Vit Minh nh thng thc dn Php.
Con ng gic ng chnh tr ca Chu l mt con ng vng. Trong mi n v qun s ln ca
Vit Minh c mt chnh tr vin bn cnh mt ch huy qun s. Ch huy qun s chu trch nhim v
chin thut v chin u. Cn chnh tr vin chu trch nhim v gio dc v ng vin chin s. Mc
du nhiu vic cn tu thuc vo phm cht v kh nng ca hai ngi nhng thng th chnh tr
vin c v nh quan trng hn ch huy qun s. Anh c th l mt ch huy qun s tt m khng cn
c nhn thc chnh tr nhng chnh tr l nhn t quyt nh trong t chc ca Vit Minh, i t c s
ca h thng ch huy ln ti ng H Chi Minh.
Nhng k thut t chc ca Cng sn m Chu hc c t ra rt c ch cho ng sau ny khi ng p
dng nh li h, nhng vo lc , Chu thy bun bc, chn nn v kh chu khi b iu v Ban
T chc Cn b m chng c nhim v g c th. Cuc sng trong rng rt gian kh, Chu v cc
bn chin u c n ung rt t, ct v xe hi lm dp, a chy, ng trn vng trong ma gi v v
Nhng h l mt gia nh. Chu cm thy thiu h. ng cm thy mnh nh ngi trn trch nhim.
ng n gp ngi th trng, ni vi ng ta rng ng mun c cng tc, ng khng th B ch
huy lu hn na. Th trng khuyn Chu kin nhn. Nhng Chu vn khng c giao vic. Sau
cng, th trng ni rng Chu c th lm quan st vin c bit khu vc Nng. Chu s i li
khp trong vng quan st v lm bo co dng vo mc ch hun luyn. y chng qua l mt
chc v v mt cng tc t ra cho c vy thi, nhng Chu chp ngay ly c hi, vi nh bin
n thnh cng vic c li cho mc ch u tranh ca mnh.
Ln u tin trong nhiu nm, Chu mi c i y i v ni chuyn vi nhn dn bn ngoi,
c bo v nghe i. Nhng g ng nghe c, thy c qu l mt c sc. Nc Anh trao tr
c lp cho n . Mi du hiu cho thy ch ngha thc dn ti on cui. Php hnh nh cng
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
chu nhng b. Hong Bo i lu vong c Php a v nc v lm ra v nh trao cho

ng ta trch nhim lnh o Vit Nam. Gia nh ca Chu tng phc v hong , Chu cho y
l mt im tt - Chu qu ngy th v chnh tr c th hiu rng vic phc v Bo i ch l mt
mnh khe ca Php duy tr quyn kim sot thng qua mt tn b nhn. Chu cm thy kit sc.
Chu chin u bn nm lin, n ung kham kh, v nhng vt thng cha bao gi lnh hn.
Php xem ra qu mnh, khng th ch ni. Cuc mu ny cn ko di v s dn ti mt s tn
st b phn tinh tu nht trong tui tr Vit Nam.
Chu quyt nh ri b Vit Minh. Nhn li vic lm ca mnh, Chu khng th ni r l do no
a ng n quyt nh . l mt tp hp nhiu l do, trong c l do sc khe. ng ni rng
t nhin ng thy thiu tin tng s lnh o ca Vit Minh v cch h ch o chin tranh. ng
bt mn vi s i x ca h, khng nht thit l ng chng li ch ngha Cng sn vi tnh cch l
mt cng lnh chnh tr. ng vn cha hiu g nhiu v ch ngha cng sn. Chu t ra khng c
thoi mi khi ni v quyt nh ca ng, thi ca ng tri vi nhiu s quan ca ch Si Gn,
ni rng h b Vit Minh v thy rng nhng ngi Cng sn v ch ngha Cng sn l xu.
l mt thi k au kh i vi Chu. Mt ngi ch v hai ngi anh, trong c Hin, cng
cng tc gn y, nhng Chu quyt nh khng cho h bit. Nu h c th tip tc tin tng Vit
Minh, ng s khng c gng lm thay i suy ngh ca h. V li, ng cng khng chc c lm cho
h thay i lp trng hay khng. Th l mt bui sng cui nm 1949, Chu mc b qun phc ca
qun i chnh quy Vit Minh i ti dinh ca tnh trng bn ngoi Nng. Qun lnh bo v ngc
nhin thy mt s quan Vit Minh i ti. trn an h, Chu ni rng ng l mt ngi b con vi
tnh trng - iu ny khng ng - v ngh cho gp ng ta. Vin tnh trng ny c quen vi b
Chu v tip i ng n cn. Ngi Php cng c bo cho bit v o ng ny. Nh quan st c
bit khu vc Nng, h ni mt cch hoan h. Chc v ny lm Chu tr thnh ngi Vit Minh
cao cp nht ra u hng. Ngi Php i x vi ng mt cch thch hp. H dng my bay a ng
v Nha Trang, xa hn v pha b bin, v ng trong mt khch sn. ng c cp mt chic xe v
ngi h tng. Tnh bo Php tin rng ng bit ht mi th v t chc v chin lc ca Vit Minh.
Cuc hi cung bt u. Trong mi ngy, tnh bo Php a ng bay khp trong vng v bo ng ch
cho h nhng ch ng qun ca Vit Minh. ng ch cho h nhng ch m ng bit chc l Vit
Minh b i. Trong cuc thm vn, ng khng h ni di, ng ch khng ni ht nhng g ng bit.
Khi kt thc, i u Php ph trch cuc thm vn ni, ti tin rng ng thnh tht. Ti tham
gia khng chin trong Th Chin II. Nu chng ti chin u cho nn c lp ca mnh th chng
ti khng c l do g chng li nhng g ng lm. Khng may l thi gian thay i. Khng
phi l nhng ngi nh chng ta nh ra chnh sch na. Chng ta cng i mt ng. Ti hy vng
ng khng coi ngi Php l k th ca ng nh trc na.
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
Quan chc Php Hu bit b ng Chu, hin ang sng nh mt quan to v hu, Chu c cho
v nh vi yu cu phi bo co hng tun vi cnh st. Chu cm thy nh ngi b trc xut. ng
tm cch xy dng li cuc i. Hy vng ho gii nhng ngi Vit Nam hai pha, ng lp ra
mt tp ch tn l T Quc. ng ch trng cho Vit Nam c lp theo tng giai on. Tp ch
sng c bn thng. ng th hin Vit Nam gi Chu ln v biu Chu thi ra tp ch i. N gy ra
nhiu d lun qu.
Chu vn khng phi l mt ngi th ng ng vai mt anh tr thc Ty hc, ngi trong nhng
qun c ph Si Gn hay H Ni m ph phn c hai pha. tr thnh mt phn t chng cng
th iu l-gc phi lm l gia nhp qun i Php nh li Vit Minh, ng thi ng h nn c lp
ca Vit Nam. Lc va thnh lp trng v b Lt, Chu c nhn lm hc vin kho u
tin ca trng. Sau mt nm hc tp, Chu l mt trong hai ngi c chn li trng lm hun
luyn vin. t lu sau c thm tm hun luyn vin na ti, trong c Nguyn Vn Thiu. Thiu
qua mt trng hun luyn qun s a phng, sau i hc b tc bn Php. Thiu v Chu
u l thiu u. C hai cng mi ci v. H bt u ni chuyn vi nhau, t ra mi bit l b v
ca Chu vi anh c ca Thiu l bn hc ng lp. Vit Nam, nhng mi quan h gia nh nh
vy rt quan trng. Thiu v v cha c ch , cn Chu li sng trong bit th c ti ba phng.
Chu mi Thiu ti chung.
Chu v Thiu sng chung vi nhau trong mt nm. Hai cp v chng ny tr thnh bn thn. Chu
c n tng rt tt v s thng minh ca Thiu. Thiu l s quan gii nht m Chu c bit, c th
cn ln cao na. Khng nhng th, Thiu cn l mt ngi vui tnh v c v l mt ngi sng c
chun mc. Mt hm Chu dy xong sm v nh. V ng ang ng tra trn lu. ng nghe c mi
khen kht, ng bc vo nh ti ch nh bp tng trt nhn vo. V hm tri lnh nn v Thiu
vi ch bp ng ca king kn mt nn hai ngi b hi than lm cho ngp. Chu phi ph ca
mang hai ngi bt tnh ra ch thong kh. ng gi in thoi ti trng cho Thiu bo tin l v ng
ta ang cht. V hai ngi thng hay ni chi nn Thiu p Tt, th mnh ly b khc. Khng,
y khng phi chuyn chi, nhng phi mt mt lc lu th mi thuyt phc c Thiu l Chu
khng c chi x g mnh, Thiu bm sinh l mt ngi hoi nghi v thn trng. Bc s ca
trng chy n, Thiu v v hai ngi kia tnh li. Bc s ni nu chm mt gi na th v Thiu
i i. Hai ngi chng bao gi ni li s c na, tr phi ci chi vi nhau.
Cuc i sng chung ca h chm dt khi Chu bt u ci nhau vi mt i u Php trong
trng v b. ng ny tn l Beauvisage, ph trch vic phc vu cho trng. Chu ni ma mai cay
c rng i u Mt p() t Php sang y ch trng nh trng ca m thi. Gim c trng bt
Chu xin li nhng ng khng chu. Chu ni vi i t rng ng lm hun luyn vin tri ngc vi
nguyn vng ca ng v xin chuyn ng ti mt n v tc chin. My hm sau ngi ta b nhim
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong

Chu ti mt tiu on khng vn, a Chu ra nh nhau vi Vit Minh.
Ch thch:
Pretty Face trong nguyn bn. y Chu chi ch v trong ting Php tn Beauvisage, ging nh
Beau visage, c ngha l B Mt p, cng nh Pretty Face - N.D
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
Dch gi: L Minh c
Chng 6
Washington 1949
Vo lc Chu quyt nh ri b Vit Minh, chnh ph Hoa K ang tin n mt quyt nh ct yu

v Vit Nam. Chu v Hoa K u b t vo trong tnh trng kh x. Khng ai thch thc dn Php
c, nhng c hai u chng Cng sn. i vi Chu th tnh trng kh x ny l mt vn c nhn
cn i vi Hoa K th y l vn ca c mt b my. Ch khc nhau l mt s Cng sn vn l
bn ca Chu, k c anh ch em ca ng, v cho d ng c cho rng thc h ca h sai lm i na,
ng cng bit h l nhng ngi yu nc, ch khng phi l nhng phn t khng chn dung trong
mt m mu lt do Moscow ch o nh Hoa K quan nim. Li dng mi lo s ang tng ln
ca Hoa K trc ch ngha Cng sn quc t, ngi Php xin vin tr vi l do rng h chnh l
bc tng thnh cui cng chu ngn chn mi e do ca bn . Lp lun ca h khng th
coi thng bi v chnh ng H Ch Minh n Moscow hc nhng k thut t chc ca Cng
sn.
Xt theo bi cnh lch s ca thi y, ngi ta cng d hiu v sao Tng thng Harry Truman v
chnh quyn ca ng t mt chnh sch lng l trong vn Vit Nam tin ti ch tch cc ng
h Php. Nhng li cnh co v ch ngha bnh trng ca Nga c t trc Chin tranh th gii
th II nay c kt lun, v vic ngi X Vit chim ton b ng u chng minh nhng lo
s l ng. Ri n u nm 1947, ngi Anh bo cho Washington bit rng h s rt khi Hy
Lp v Th Nh K, c hai u ang chu p lc nng n ca cng sn. Hoa K b t trc mt s
la chn, hoc l ng ngoi v cho vng y ri vo tay Cng sn, nh thi y ngi ta vn ngh,
hoc trin khai mt chin lc can thip ngn chn nguy c li. Trong bi din vn ngy 12
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
thng 3, 1947, trc Quc hi, Harry Truman yu cu Quc hi chp thun mt chng trnh vin
tr cho Hy Lp v Th Nh K. Bi din vn sau ny c coi l hc thuyt Truman.
Trc bi din vn ca Truman, Hoa K cha h c mt chnh sch no t nn tng cho s can
thip trn ton th gii c, v chnh George Kennan B ngoi giao gp phn hnh thnh mt
chnh sch nh vy. Trong mt bc in di, nh i t Moscow, k nc danh X, ng trn tp ch
Vn ngoi giao, thng By, 1947, ng trin khai lun im ca mnh cho rng i vi Lin X,
Hoa K phi c mt thi kin tr m kin quyt, di hn v yu cu rng phi khn kho v
cnh gic p dng mt i lc (counterforce) ngn chn p lc ca Lin X mi im khc
nhau v a l v chnh tr. Nhng theo Kennan, Tng thng em li cho chnh sch ngn chn
mt ngha bao qut hn chnh ng ngh. Truman m t cuc u tranh gia dn ch v
ch ngha Cng sn theo nhng thut ng ca tn gio Manicheaism, l mt cuc du tranh gia ci
Thin v ci c, phi c gii quyt trn phm vi ton th gii. ng ni trong bi din vn trc
Quc hi rng Hoa K phi ng h cc dn tc t do chng li s lt ca mt thiu s v trang
trong nc hoc p lc t bn ngoi. Kennan ni rng khi nim ng h cc dn tc t do l qu
rng m khng hn ch ch nh ngha r rng u l quyn li ca M trong cuc i u vi ch
ngha bnh trng Nga. Mi bn nm sau, trong bi din vn nhm chc ca mnh, John F.
Kennedy nhn mnh li hc thuyt Truman, bng nhng li l bng by m con ngi n ni n
gin nh Truman khng bao gi dng, thc t l m rng phm vi dnh lu ca M: Hy cho mi
dn tc, d h mun iu lnh hay iu d cho chng ta, u bit rng chng ta sn sng tr bt c
gi no, gnh bt c gnh nng no, gp bt c kh khn no, ng h bt c bn b no, chng li
bt c k th no bo m s tn ti v thng li ca t do. Hc thuyt pht trin t ch ng
h cc dn tc t do ti ch ng h bt c bn b no.
Hc thuyt Truman v vn Hoa K nh nhng ngi ph phn h ni, phn ln c pht biu
bng nhng t ng chnh tr hay trit l ch t khi cp ti phng php p dng c th. V vy s
ngn chn ch ngha Cng sn cn c thc hin theo hai cch khc nhau, mt cch l da vo mt
tin l lch s v vic s dng ti lc lng qun s v thnh cng, cn cch kia, cha c
chng minh trong qu kh, b cho rng tht bi ngay t u, v thc s tht bi. Phng php
ngn chn c mi ngi tha nhn l thnh cng l vic thnh lp T chc Hip c Bc i Ty
dng, gi tt l NATO Chu u. Ni mt cch th s nht th NATO ch l s tp hp ca mt s
b lc, trong mt lin minh khng thoi mi cho lm, tp trung sc mnh ca h mt cch tt
nht, rn e v nh bi nguy c s e do t nhng b lc khc. Chin lc ca NATO - s tp
trung qun lc cc nc vo mt lin minh, s tm kim nhng v kh ngy cng mi v cng mnh
hn - l s pht huy mt ng li xuyn sut bao th k v chng minh c gi tr ca n trong
v s cuc u tranh trong lch s.
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
Cn v cch lm th hai, tc l cch gi i nhng nhm nh c vn n nhng nc ngoi, th

khng ai c th tm ra bng chng no trong lch s chng minh rng n c th ginh c chin
thng trong chin tranh hay ngn chn k th. Khng cn phi l mt nh chin lc ti gii cng c
th thy rng vic a tng lc lng nh nh vy s a n nhng rc ri ln nn Quc hi Hoa
K bc b yu cu gi c vn M i khp ni trn th gii. Quc hi cho php c mt ngoi l
nm 1926 khi cho gi c vn qua M La-tinh, c coi l sn sau ca Hoa K, theo hc thuyt
Monroe, v m ng cho s can thip bt buc trong trng hp cc c vn lm nguy, v nm
1946, gi cvn qua Philippines, c ban b c lp sau na th k lm thuc a cho Hoa K.
Nhng thi ca Quc hi Hoa K vn c hiu nh p dng i vi phi b qun s phi
sang gip cho Trung Hoa quc gia ca Tng Gii Thch chng li Cng sn ca Mao Trch ng.
Vo cui nm 1945, khi thy Cng sn s ln chim phn ng Bc Trung Hoa khi qun Nht tht
bi rt i, Washington gi n y nm mi ngn thu qun lc chin gi lnh th ny cho
ti khi qun i ca Tng Gii Thch ti kp. Vic lm cho M ng chm vi Cng sn, lm
cho T lnh qun s M Trung Hoa yu cu hoc l phi tng cng lc lng thu qun lc chin
hoc phi rt i. Qun i Hoa K c rt i nhng Truman thit lp mt phi b qun s
vo 25 thng Hai, 1946, ng vin l l nhng c quyn thi chin trao cho Tng thng vn cn hiu
lc. Thng ngh vin th khng ngh vy nn nm sau khng chp thun vic duy tr phi b
qun s, mc du mt s n v lc qun v khng qun vn cn lm theo lnh ca Tng thng, m
khng c Quc hi cho php. Khi mt o lut cho php mt n v c vn ca hi qun ti Trung
Quc c thng qua c hai vin, Quc hi cn km theo iu hn ch sau y: Nhn vin hi
qun v thu qun lc chin Hoa K khng i theo qun i, hay my bay, tu b ca qun lc Trung
Hoa ngoi nhim v hun luyn hay tun tra trn bin.
Cho nn khi Tng thng Truman yu cu cho gi c vn M sang Hy Lp v Th Nh K, di
chnh sch ngn chn mi ca ng, ngi ta thy trc s phn ng ca Quc hi. trnh b phn
i, ngnh hnh php t ra nhng iu kin hn ch trong d lut trnh Quc hi, quy nh
rng nhng nhn vin qun s ny, hn ch v s lng ch lm nhim v c vn m thi. Mc
du nh vy vn cn nhiu hoi nghi v min cng trong thi ca Quc hi khi xt chp
thun yu cu ca Tng thng. H vin chng i mnh vic gi c vn M. Nhiu ngi yu cu
hn ch ti a v s lng khi cn thit c th rt nhanh v nc. H ngh s Jacob Javits, bang
New York, ni rng mc du c s hn ch v s lng, cu ni m h ch lm nhim v c vn
thi phi c thay th bng cu ch lm nhim v ging dy v hun luyn nhn vin qun s,
trang b v tip t v kh m thi. ng Javits ni rng Chng ti lo ngi mt ngy no ngi ta
s tm thy mt i u M ang lm c vn cho mt s quan Hy Lp v cch nh nhau vi du kch.
Nhiu ngi khc trong Quc hi rt lo ngi l mt khi Hoa K t c nh hng v s c th tin
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
cy ca mnh vo y ri, th s rt lui s rt kh khn hay khng th c v t nc s b ht vo

mt cuc chin khng mong mun.
Mi s cn nhc u c em ra tranh ci su sc, nhng chnh quyn Truman lm cho Quc hi
thng qua bng cch thuyt phc h rng con ch si trc ca ri, ln u tin c vn qun s
M c phi i nc ngoi, nh l mt th v kh trong chnh sch ngn chn s bnh trng ca
Cng sn. Khng kh khng r rng v m m trong qu trnh thng qua quyt nh ny - thi
lng l v hoi nghi ca nhiu thnh vin trong Quc hi cng vi s nh ngha thiu chnh xc r
rng ca Nh trng v vai tr ca c vn - a ti vic gi c vn qun s Hoa K sang Vit Nam,
chnh sch ngn chn Cng sn ca Hoa K trong trng thi do d m m tng t nhng li
nguy him hn.
Bc th nht a Hoa K vo ng Dng l o lut v h tr phng th chung, thng qua
nm 1949, vo ci thi m Mao Trch ng v nhng ngi Cng sn ca ng chim ly Trung
Hoa v ngi Nga th qu bom nguyn t u tin. o lut ny cung cp s gip qun s cho
cc nc chu u, ch c Triu Tin v Philippines chu . Nhng sau c mt iu khon b
sung vng t chung (general area) thuc Trung Hoa, v khi c hi ch c ngha l g, mt
quan chc b ngoi giao p rng iu khon ny c th c p dng i vi nhng nc Vin
ng, chu nh hng ca nhng pht trin ti Trung Hoa. C th trong nh Min in, phn
pha Bc ca ng Dng, nu xt thy cn phi dp Cng sn nhng nc . o lut ny cho
php Tng thng gi c vn qun s i bt c nc no vi t cch l nhng c vn khng tham gia
chin u, v tr thnh c s php l cho phi b c vn m Truman gi sang Vit Nam nm
1950 v Kennedy nng s lng ca h ln hai mi ngn ngi vo nm 1963.
Cuc u tranh thng qua vic gi c vn ra nc ngoi din ra trong lc thng qua o lut
vin tr cho Hy Lp v Th Nh K. Quc hi thng qua o lut vin tr, c dng thanh
minh cho s can thip ca Hoa K Vit Nam vi t s d t v tranh ci hn. B trng ngoi
giao Hoa K tuyn b thng Nm 1950 rng Hoa K s vin tr trc tip cho Vit Nam, Campuchia
v Lo cng nh tip tc vin tr cho Php, ng ta lp tc c t New York Times, phn nh d
lun chung ng thi, hoan nghnh vi mt x lun ni rng s sp ca ng Dng s c tc
dng dy chuyn nh con bi -mi-n i vi phn cn li ca ng Nam .
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
Dch gi: L Minh c
Chng 7
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong

Manila 1970
Vic thng qua o lut v vin tr qun s nm 1949, vo lc Chu ang ri b Vit Minh, gy
ra mt chui s kin y Chu v nhng ngi Vit chng cng khc ti ch tip xc vi con ngi
k l c tn l Edward Geary Lansdale. i vi Lansdale, con ng ti Si Gn i qua Manila,
v v sao ng c gi ti Philippines cng l in hnh cho con ngi, c m t mt cch tt nht
bng chnh li ca ng:
Nh li phn ng gp ca ngi M trong cuc u tranh va qua ca Hy Lp chng du kch Cng
sn, ti ni vi cc nh lnh o M l hy cung cp cho Philippines mt s gip tng t.
l vo ma xun 1950. t c quan chc M no cn chu ngh n mt cuc th nghim nh lm
Hy Lp mc du h tha nhn rng tnh hnh Philippines ang ngay cng xu thm. Ngi ta gi
ti vch ra mt k hoch khim tn vi mt t bin php n gin b sung cho s vin tr kinh t
v qun s cp cho Philippines. Ti vch ra mt k hoch gm nhng hot ng t quy c hn
chng li cc chin thut chnh tr qun s ca (du kch Cng sn) ngi Huk.
Nhiu nm sau, khi c hi ng ngh th no v kha cnh k quc nht trong con ngi Lansdale
th William Colby, nguyn gim c ca CIA ni rng l vic Lansdale s tr thnh mt tng
khng qun. Thc vy, Ed Lansdale l s quan k l nht m bt c qun chng no ca M c th
tm thy. S khc thng khng phi b ngoi, bi v Lansdale l mt ngi n ng p mt
cch bnh thng, ngi thon th, mt v tc mu nu. B qun phc ca ng thng np sch s v
i giy ca ng ng bng. C th ngi ta s gi nh nhng vi b ria ca Clark Gable, vi ci
kiu khi ngi c nm n ra, x dch lun, v t iu thuc ny ti iu thuc khc. Nhng khi ng
bt u ni, mt cch d dng v khng cu n, kin c tun tro ra th ngi ta kh m tin rng
ng li l mt con ngi qun s.
Sinh ra Detroit ngy 6 thng Hai, 1908, Ed Lansdale l ngi th hai trong bn anh em, ngi cha
lm trong cng nghip xe hi i khi lm ph gim c, cn thng khi th bun bn. M ng
California, mi ln cha ng thay i vic lm, chuyn xy ra lun, th b li v nh v mang Ed
theo. Tr c thi gian h bn ngoi New York, New Jersey, Lansdale ln ln Michigan v
California, ni ng tt nghip trung hc v vo trng i hc UCLA. ng mun khi ln ln s tr
thnh nh bo nhng trng khng c khoa dy lm bo nn ng li tp trung hc ting Anh v
dnh ht thi gian ri cho vic xut bn mt tp ch hi hc ca trng. ng tnh s tt nghip vo
nm 1931, nhng ng li thiu mt ba hay bn chng ch g v ht tin, nn ri b trng m
khng c mt bng cp v i New York.
C hai ng ch bo nhn ng vo lm, nhng khi ng ti New York th thy mt trong hai t
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
ng ca, cn t kia l t World-telegram ang sa thi k gi v suy thoi kinh t. Lc ng

khng c mt -la b ti. ng phi la chn gia i ra chn cho mt tim n v gi s sch cho
ngnh ng st. My thng sau ng gp Helen Batcheller, mt thiu n xinh p ang lm th k
cho mt hng ng kim. y l trng hp hai cc i lp ht nhau, v Helen th yn tnh v kn o
cn Ed th ci m v nng nhit - mt s khc bit c ln mi ln nh mt ci hng ro sut i gia
hai ngi v lm cho bn b ca h c cm tng l Lansdale rt hnh phc khi ng chu du khp ni
trn th gii nh mt ngi c thn. Sau khi ci nhau, h dn n Greenwich Village v an c lc
nghip nhng Ed li thy chn nn khi Phil, ngi anh ca ng, ph trch qung co cho mt h
thng bn qun o Los Angeles cho ng lm tr l th Ed b New York i California. Nhng vic
lm ny lng thp qu; hai anh em thy lm chung khng n, Ed mang mt s th gii thiu i San
Francisco thm d, ti y anh li c nhn vo lm ti mt hng qung co.
Lansdale lm qung co rt c nn c bt lm tng bin tp ph trch vit bi cho hng. ng
ni Ti thch lm vic ny v ti c th hon ton c lp. Ti ght my thng lm qung co m
ni lo. Ti khng lm nh vy. ng ct cng i n tn ni sn xut, hi nhng ngi sn xut v
phm cht nhng mn hng m ng ang nhn qung co cho nn ng c th gii thiu ci tt ca
bt c mt hng no.
Sau trn nh Trn Chu Cng, Lansdale tuyn b rng ng mun gia nhp qun i. Ngi lnh o
hng ni ng in ri, ba mi tui, c v v hai con, ng lm n ci ch ngha anh hng cho
ngi khc. Khi Lansdale nhn mnh li rng ng mun lm ngha v ca mnh th ng ch cch
chc ng ngay lp tc. Nghe ni l Lansdale khng cn lm na, mt hng khc mi ng ti
lm ch h, tin lng cao hn, v nu ng ng th h s ni vi ch c ca ng gii thiu qua.
Ch c ca ng ni, ng vy, Lansdale l ngi bin tp gii nht m ng c bit, nhng cng
ging nh tt c bin tp vin gii khc, ng ta in in khng khng, t nhin i i lnh. Lansdale
khng nhn li mi ca hng mi. Nhim v u tin ca ng trong qun i l trung u trong Cc
qun bo ca lc qun, v ng c phn cng lm ti c quan OSS ti San Francisco.
Lansdale thch lm tnh bo cng do trc y ng thch lm bo v lm qung co. ng tm thy
trong nhng ngh ny c hi ng c dp sng to. Con ngi ng tri ngc vi cc s quan tnh
bo trc tip hnh ng nh Lou Conein v nhiu s quan OSS khc sau ny lm cho CIA. ng
khng thch vic do thm v ph hoi, nhy d v git mn. Hu ht thi gian phc v ca ng l
ngi b bin pha Ty m vit bo co v cc ti b mt. Nu vic lm l nhm chn vi cc
s quan tnh bo khc th n li rt hp dn i vi Lansdale. y l loi cng vic ng a thch,
cng nh trc dy ng thch nghin cu cc sn phm m ng nhn qung co vy.
Lansdale ni Ti thch cng tc tnh bo. Chng ta ang nh nhau trn khp th gii v chng ta
cn bit v cc dn tc, cc nn vn ho cc vng a l khc nhau. Ti c gp loi chuyn
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
gia rt hp dn nh trng hp ti gp mt nh ng hc Stanford hi ng v nhng ging c

c Thi Bnh Dng - lm sao chm sc, lm sao x l vi chng. Bn bo co do ti son ra v
vn ny c gi cho qun i Hoa K v loan truyn rng ri.
Trong sut thi gian chin tranh, Lansdale khng c mt nhim v no nc ngoi nhng ngy 21
thng Tm, 1945, mt ngy trc khi Lou Conein v cc s quan OSS khc tin vo H Ni, ng
c lnh bo co v Philippines vi t cch l trng phng phn tch trong ban qun bo tng
hnh dinh ca qun i. Chin tranh kt thc mi qun s Hoa K u nng lng v nc nhng con
ngi mi tham gia nh Lansdale li mun c c hi gi mt vai tr no trong s pht trin
hu chin ca Philippines, sp nhn c nn c lp t tay Hoa K ngy 4 thng By, 1946. ng
li qun i v c b nhim lm cc ph cc qun bo trong b ch huy lc qun. Xp ca ng,
i t George A. Chester ni rng Lansdale l ngi gii nht ti cha tng thy, gm c l tng,
kh nng v hng.hi.
Sau khi nhng ngi Phi va c trao tr c lp bt u chia r nhau, v nhiu ngi M c xu
hng b qua vic , Lansdale c b nhim l s quan thng tin cng cng ca b ch huy.
Nhim v ny a ng ti ch quan h vi cc phn t khc nhau trong x hi Phi, v t ng mi
thi trin bit ti ca ng, bit ti nhiu nm sau vn cn l ti tranh ci trong nhiu ngi.
Lansdale c kh nng quan h tt ngay tc khc vi ngi thuc dn tc khc. ng c phm cht
kh nh ngha gy c lng tin nhng ngi khng phi l M. Khng nhng v ng hc
c nhng nng ng ca nn vn ho khc m ng cn hc c nhiu kinh nghim trong cng
tc tnh bo khi nh bi cuc ni dy ca du kch do Cng sn lnh o bng ln trong cuc Th
Chin II. Khi ng mn nhim k, hng trm bn b Phi mang hoa n tin ng v gia nh n tn
u cu tu.
Lc Philippines, Lansdale mun gia nhp Khng lc Hoa K mi thnh lp. ng quyt nh i
theo con ng binh nghip v tnh rng trong qun chng mi thnh lp th s c nhiu c hi thng
quan tin chc v c lm nhiu vic quan trng hn. Nhng gn nh ngay lp tc Lansdale
thy rng mnh sai lm, v ng pht hin rng phi cng mi c con ng tin thn trong ni b qun
chng v nhn c nhiu cng vic tt, nhng ng li khng phi l phi cng. ng ni gin khi
nhn c lnh n trnh din ti trng tnh bo khng qun Denver vo 24 thng Hai, 1949 vi
chc v hun luyn vin. ng cm thy rng hnh nh mnh gia nhp mt qun chng mi m li
ri vo mt nhim v tri vi nguyn vng l lm hun luyn vin. ng lp tc lin h li vi xp c
t lc Philippines l i t Chester, ng ny by gi v Lu Nm Gc v Chester ni rng ng
s gii thiu Lansdale vo mt t chc tnh bo ang c thnh lp.
Khi Chin tranh th gii th II kt thc, ngi ng u c quan OSS l William Donovan yu
cu Tng thng lc cha nhm chc l Harry Truman lp mt t chc tnh bo trong thi bnh, c
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
th l do Donovan ng u. Nhng Truman s rng Donovan c th tr thnh mt i th chnh tr

v b p lc ca Cc iu tra lin bang v Lu Nm Gc s mt t chc nh vy s cnh tranh vi
h, nn ra lnh dp c quan OSS ngy 20 thng Chn, 1945. Nhng cng ngy cng r rng l
phi c mt hnh thc tp trung no phi hp hot ng ca cc c quan tnh bo, nn bn
thng sau Tng thng Truman tin bc u theo hng , lp ra mt C quan Tnh bo Quc
gia (National Intelligence Authority: gi tt l NIA), gm c B trng chin tranh, hi qun v
ngoi giao, vi c William D. Leaby lm ngi i din cho Tng thng trong . NIA c mt
ban cng tc gi l Nhm tnh bo trung ng (National Intelligence Group), gm c tm mi
ngi tnh nguyn ca ba b lin h. Khi t chc ny t ra khng ngang tm nhim v. Truman k
mt o lut v an ninh quc gia, ngy 15 thng Chn, 1947, trong nhng iu khon ca o lut
ny c quyt nh thnh lp Cc tnh bo Trung ng. C quan CIA ny c quyn tuyn chn v
hun luyn nhn vin ring ca mnh v hot ng nh mt c quan ca ngnh hnh php trong lnh
vc tnh bo. Tuy nhin, lc u thnh lp CIA cha c kh nng tin hnh nhng hot ng chnh
tr b mt m nhiu quan chc cho l cn thit cho chnh sch ngn chn thi chin tranh lnh.
George Kennan, gim c k hoch B ngoi giao, ngh Tng thng Truman lp mt c quan
chuyn trch cc hot ng b mt, theo kiu nhng hot ng bn qun s hoc gip cc ton du
kch chng cng. T chc ny s t di quyn lnh o ca mt ngi do B trng ngoi giao
chn v B trng quc phng duyt. l c quan nghe v thng v pht l C quan iu phi
chnh sch (Office of Policy Coordination - OPC) thnh lp vo thng Nm 1948, nh ngi tha k
trc tip ca OSS v thc t gm hu ht s quan OSS t khi chm dt chin tranh n nay ang ngi
ch thi c tr li hot ng.
Cui cng, OPC cng ho vo CIA, chuyn v cc hot ng b mt nhng s ho nhp ny ch hon
thnh vo nm 1952, di p lc ca gim c CIA Walter Bedell Smith, v vo lc u OPC vn l
mt t chc ring bit, ng u l ng Frank Wisner, nguyn s quan OSS, v ch dnh lu vi CIA
v mt hnh chnh v hu cn. Khi Lansdale gia nhp c quan OPC thng Mi Mt 1949, c quan
ny c 302 nhn vin, k c th k v nhng ngi khng trc tip tc chin.
Mi bt ho ban u gia CIA v OPC (CIA cho mi ti nm 1982 vn khng tha nhn s tn ti
ca OPC v nhng hot ng b mt ca n) c ngha rt quan trng i vi s pht trin v thi
ca Lansdale vi t cch l mt nh hot ng tnh bo. Trong thc t, ng l mt s quan lnh lng
v c iu ng t khng qun sang mt c quan tnh bo ti mt gn lin vi CIA. Trong trng
hp nh vy, ngi ta kh m hnh dung mt b my quan liu li c th kim sot hot ng ca
mt chin s tnh bo vn thch lm theo ring ca mnh. Hn na, ngi th trng ti ba
nhng ang b dn p ca ng, ng Frank Wisner, ngi v sau t t v khng hong tinh thn,
cng l con ngi ni bt v t do hot ng nh Lansdale v cng chia x vi ng s khinh b i
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
vi b my quan liu. T Philippines ti Vit Nam, Lansdale cm thy mnh dnh lu vi CIA nhng
li khng phi thc s l mt thnh vin ca CIA v ng thm mun c c lp hot ng n
ni u tranh vi chnh c quan ny. Kt qu cui cng l Lansdale, hn bt c nhn vin tnh bo
no khc, tr thnh cng c thc hin chnh sch ca chnh mnh.
Chnh sch tp trung vo nc m ng bit r nht, v hon ton do nng lc v tnh cch ca
mnh m ng sm tr thnh chuyn gia v Philippines ca Washington. Lansdale thuyt phc tu
vin qun s ca s qun Philippines Washington hy cho ng hun luyn bt c s quan
Philippines no ang Hoa K v chin tranh tm l, trong mt lp hc b tc m ng lp trong
mt c quan b trng ca Lu Nm Gc. Ri ng bt u vch ra k hoch lm th no nh bi cc
phn t ni dy Cng sn v hn na, li bt u vn ng cp trn gi ng qua Manila thc hin
k hoch .
Lc , c mt ngi bn gii thiu Lansdale vi Ramon Magsaysay, mt ngh s Philippines
ang thm Hoa K. Bn mi ba tui, Magsaysay cao c Lansdale, tc l cao hn ngi Philippines
bnh thng, phn no nng hn, v ln hn Lansdale su thng. ng chin u chng Nht trong
mt n v du kch do ngi M lnh o trong Chin tranh th gii th II v sau chin tranh tr
thnh mt chnh khch c lng dn, nh n ci ci m v thi n cn ca ng. Lansdale lp
tc kt giao vi Magsaysay. Sau ba n ti u tin, Lansdale thc gn ht m ni chuyn vi
Magsaysay, vch ra mt k hoch chng li du kch Cng sn Huk, gn nh quyt nh ngay ti ch
l ng s sp t cho Magsaysay c b nhim lm B trng quc phng ca Philippines. Cp
trn ca Lansdale cng ti Magsaysay nhng khng st rut can thip vo cng vic ni b ca
Philippines mt cch th bo nh vy. Lansdale c kh kh i mi, cui cng Frank Wisner, ngi
ng u OPC ng gi i t Chester v Livinston Merchant, ngi lin lc ca B ngoi giao
vi OPC, i Manila p Tng thng Quirino giao cho Magsaysay lm quc phng. ng Quirino
bit rng ng khng c s la chn no khc hn l ng nu mun c Hoa K tip tc vin tr
v thng Chn 1950 Magsaysay ln lm B trng quc phng. Trong k hoch ca Lansdale cn li
c mt vic, vic ny ni ln trong u khi ng n Washington, l lm sao ng c phn cng
ti Philippines ng c th cng vi Magsaysay chin u chng Cng sn. Cp trn ca ng
khng mn m vi kin ny lm, c bit l khi Lansdale li i mang Charles Bohannan, mt s
quan v l bn trong thi gian phc v u tin ca ng, mt chuyn gia v truyn thng, lm mt
thnh vin trong nhm ca ng. Ln ny s kin tr ca ng li thnh cng mt ln na, v mt ln
na ngi ta li gy p lc vi Tng thng Quirino mi Lansdale ti Manila lm c vn cho Tng
thng v hot ng tnh bo. Cng vic ca ng b mt n ni chnh John Richardson, ngi ng
u chi nhnh CIA Manila, cng khng c thng bo. Vi ci thin hng ca ng, tm con
b th tm ly sng v tm c ui, Lansdale bin s b nhim tm thi trong chn mi ngy t
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
thng Chn 1950 thnh ra mt nhim k bn nm v sau a ng lun sang Vit Nam.
B ngoi th cuc ni dy ca Cng sn Philippines cng ging nh cuc ni dy ca Vit Minh
Vit Nam. C hai u trin khai trong Th Chin II gn nh ng thi, c hai u thu ht vo cuc
u tranh chng Nht v c hai u c s gip ca nhng ngi cch mng lo thnh Trung
Hoa. Bi vy cho nn Lansdale bit cuc chin tranh du kch ca Cng sn sm hn bt c ngi
M no khc thi . ng c b c linh hot v ham hiu bit c th nhn vn xuyn qua b ngoi
hi ht ca nhng khu hiu chng cng. S dng ti nng ca ng nh trong vic i tm th trng
khi ng cn l mt ngi qung co, ng i v tn nng thn, ni chuyn vi nhng ngi bnh
thng, tm hiu i sng v nguyn vng ca h, ci g h bng lng vi chnh ph v ci g khng.
V cch gii quyt ca ng cng l ca ring ng, do qu trnh o to ca ng. ng khng mun
git Cng sn, ng ch mun tranh th h v vi pha chnh ph. Phn ln k thut ng p dng u
da trn chin tranh tm l v chnh tr, tng t nh tuyn truyn, qung co trong lnh vc thng
mi vy. Lansdale ang rao bn mt sn phm m ng cho l u vit: dn ch. ng l hin thn ca
Hoa K xut hin sau cuc Th Chin II. Nu ngi Anh em li s cai tr v lut php cho cc dn
tc khc v ngi Php quyt tm khai ho th gii km m mang th Hoa K t gii thiu nh
nhng lnh o mi qung b cho nn dn ch v pht trin kinh t v khng phi ngu nhin m
ngn chn ch ngha Cng sn li. iu lm cho Lansdale khc vi nhng chin binh khc ang
tham gia cuc chin tranh lnh l ng thc s tin vo mn hng ng ang rao bn. nim v dn
ch v tuyn c t do, theo ng, khng phi ch l nhn hiu x phng trong mt cuc tn cng ton
din chng Cng sn, nh nhiu ngi thng ngh. Trong mt bi cnh khc, ngi ta c th hnh
dung ra Lansdale ang c thuyt phc Franco Ty Ban Nha chp nhn ci cch dn ch, mt iu
ngi ta khng th tng tng vi cc s quan tnh bo khc.
V thc cht, tnh hnh Philippines khc xa tnh hnh Vit Nam. Cng sn Philippines khng
c lnh o bi mt nh cch mng hon ho nh ng H Ch Minh m bi mt ngi xut thn
lm th may, hai mi by tui, rt t ti nng. Trong Chin tranh th gii th II, Cng sn Trung
Hoa ang hun luyn cho ngi Philippines bo h hy t b ci li nh gic ti t m thnh lp
nhng n v qun i chng Nht ring ca mnh. Nhng ti cui nm 1950 th tnh hnh ca du
kch Cng sn Philippines qu lng lo n ni Lansdale ch cn t chc mt cuc hnh qun l bt
c gn ht B chnh tr ca h, vic ny lm tng uy tn ca ng rt nhiu.
Mt khc bit cn bn na gia Philippines v Vit Nam l quan chc m Lansdale hp tc
thng qua ng ta thc hin ca Lansdale. Khng th ni rng gia hai ngi ai tc ng n
ai nhiu hn - Lansdale hay Magsaysay. Mi m hai ngi thc khuya bn vi nhau v tnh hnh
chnh tr v qun s. Lansdale c gng li, cng kho cng tt, nhng lung kin ca Magsaysay
ti nhng hnh ng hiu qu. Magsaysay nhiu tham vng, v Lansdale cng dnh lu ti nhiu m
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
mu trong nc nhm gip cho Magsaysay, cng ging nh gip kin v nhng chin thut
chng du kch Cng sn, Lansdale cho rng hai vic ny c quan h vi nhau, bi v ng thy rng
chnh ph Quirino qu cng thc v khng kh nng chng li Cng sn. Lansdale lm cho
nhiu chnh khch ni gin v ng tm cch cao Magsaysay v c nhng li bn tn i ui
ng ta ra khi Philippines. Nhng Lansdale vn ng vng, cui cng Magsaysay ln lnh o
chnh ph, ch cht my nm sau trong mt tai nn my bay. Magsaysay l mt nh lnh o dn
ch him c, v ngi ta khng tm thy ngi no ging ng ta trong bt c ncng Nam no,
c bit l Vit Nam, v vy c th ni rng phn ln thnh cng ca Lansdale l nh c
Magsaysay vy.
Nhng s khc bit ln nht gia Philippines vi Vit Nam nm trong lch s gn y ca h,
Philippines gn na th k l thuc a ca M, v Hoa K c xu hng trao tr c lp cho
Philippines, v trc th h b Ty Ban Nha cai tr. Di s bo h ca M, ngi Philippines
c khuyn khch tip nhn ch dn ch v dn dn ngi ta cng quen nhng hnh thc dn
ch. Chnh tr c th bo tht nhng cng khai. Khi Lansdale ni vi Magsaysay v nhng g h lm
chng Cng sn th h ni chung mt ngn ng, theo ngha bng cng nh ngha en. Khng
ging nh Vit Nam, ni m mi hot ng chnh tr trong sut tm mi nm u din ra trong b
mt, y nhng nghi k v m mu.
Tuy nhin, kinh nghim ca Lansdale Philippines c nh hng ln nht i vi cch tip cn
chnh tr ca M Vit Nam. Khng th chi ci rng ng lm tt cng vic v t ra l mt chin
s tnh bo c nng lc. Ting tm v nhng thnh tch ca ng i xa. Ngi ta ngh rng Trung
Hoa c th mt, Triu Tin lm vo b tc nhng hy nhn xem nhng g m mt s kt hp
gia vin tr v c vn em li cho Hy Lp v hy xem nhng thnh tu ca Lansdale
Philippines.
nh hng ln th hai i vi cch tip cn v mt chnh tr ca M Vit Nam l thng li ca
ngi Anh trong vic chng li du kch Cng sn M Lai, trong thi gian xy ra cuc ni dy ca
Cng sn Philippines. Nhng tnh hnh M lai cng khng ging nh Vit Nam. M Lai hu
ht Cng sn l ngi Hoa nn ngi ta rt d nhn ra h v tch h ra khi nhn dn ni chung,
khng ging Vit Nam, Cng sn chng khc g nng dn. Tuy vy, i vi mt s ngi M th
ngi Anh thnh cng. Robert Thompson v nhng ngi tng tham gia chin dch M Lai
t coi mnh nh nhng chuyn gia v chin tranh du kch chng Cng sn v lm c vn cho ngi
b con Hoa K m h coi nh my anh mi vo ngh.
Cng kh k quc, nh hng t nht n cch tip cn ca M Vit Nam l nhng kinh nghim
ca Php ng Dng. Ngi Php c gn mt th k hiu bit t nc ny. Vit Minh
nh nhau vi h chuyn thnh Vit Cng nh nhau vi M - cng cng lnh t, cng chin thut,
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
cng chin trng( ). Ngi anh ca Chu l Hin cng khng thay i, tr phi lm vic tt hn.
Gii qun s Hoa K, t binh nht cho ti i tng coi nhng kinh nghim ca Php l qu c,
thnh tin s mt ri. Mt vi ngi ln tui c th ni v thi k 1954-1963. Nhng i vi
phn ln ngi M, Vit Nam ch xut hin t thi k tm ti chung quanh cuc o chnh Dim;
i vi ngi lnh chin Hoa K, h ch bit Vit Nam t nm 1965 tr li m thi. Ngay c mt s
quan chc dn s nh Dan Elisberg v bn b ca ng cng nhn ngi Php vi t nhiu khinh khi,
gi h l nhng thc dn xu, i vi ngi Anh l thc dn tt. Nhng cun sch vit v kinh
nghim ca Php th khng ai c v khng c dch ra ting Anh cho n khi Hoa K b sa ly ti
gi. Lc th ngi ta mi bt u .
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
Dch gi: L Minh c
Chng 8
H ni - Si gn 1954
Ti t chc l mng sinh nht vo ma Xun 1954, mi ngi u c dp vui chi thoi mi. Mt
trong nhng ngi n ng n d c my bay ring, ni, Elyette, ti c mt iu bt ng cho c.
V thiu phng tin qun s nn ngi ta thu my bay dn s i tip t cho qun Php ang b
Vit Minh bao vy in Bin Ph v ng bn phi cng ca ti nh bay mt chuyn trong m nay.
ng mi chng ti cng bay. Cha m ti rt nghim. H ti mun i u th phi xin php m by
gi khng th ni chuyn in thoi vi cha m c nn ti khng i. Ba a bn gi ca ti i.
My bay b bn ri. H cht ht. Chin tranh ang ti gn. Nhiu ngi Php v nc. Ngoi
nhn vin qun s ch c nhng quan chc c lin quan n chnh ph, thy gio v vi bc s c
li H Ni. Ch kim duyt c ban hnh nn chng ti ch bit nhng g chnh ph cho bit.
K c mt quan chc t to lnh s Anh ti nh ti vo lc mi mt gi ngy 7 thng Nm 1954 v
ni, C c nghe tin in Bin Ph khng? Ti ni, C, ti c nghe, ti hiu l mi vic s kh
hn. ng ta ni, Khng, qun Php u hng. C phi ri khi ni y ngay. Ti khng tin c
chuyn . Chng ta c nhng chin s gii nht, anh bit y. Chng ta ch khng c ci ngi M
c - trang b tt nht. V Paris ngi ta c cm gic l h khng mun nh nhau na. C qu
nhiu ngi cht.
Khi in Bin Ph sp th Chu ang gn nh ca Elyette, theo hc mt lp hun luyn qun s
ca Php. ng c nh gi l mt trong nhng s quan xut sc, ang trn thng tin v chc
cn gt c nhiu thnh cng hn na di thi Php. Nhng tnh hnh in Bin Ph lm o
ln tt c, v k t nay s phn ca ng s c nh ot ti mt thnh ph xa xm khc, khng
phi trn b sng Seine m bn b sng Potomac.
Mt nm trc khi in Bin Ph sp , Washington quan tm n nhng g h c th lm
cho ng Dng khi ri vo tay cng sn. Nh Tng thng Dwight Eisenhower ni trong bi
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
din vn ti cuc hp Hi ng An minh Quc gia ngy 6 thng Nm, 1953, tr phi ngi Php ni
r cho nhn dn ng Dng bit rng Php nghim tc trong vic trao tr c lp cho h v b
nhim mt ch huy qun s hiu qu hn nh Vit Minh, khng c g c th cu vn tnh th
c na v s vin tr tip tc ca M chng khc no tin vo ci thng khng y. Ph
Tng thng Nixon cng ng nh vy. Mt s lng nh tnh hnh ca CIA cho bit l tnh hnh
qun s v chnh tr s cn suy i hi trong nm ti. Ngi ta ch lc quan trong pht chc khi Php
c tng Henri-Eugne Navarre lm t lnh mi ca Php ng Dng. Washington c thiu
tng John (Iron Mike) ODaniel, t lnh qun i M Thi Bnh Dng phi hp hnh ng vi
Navarre. ODaniel c mi hai ngi tr l thp tng ti ng Dng, trong c Lansdale, trch
mt phn thi gian ang phc v ca mnh Philippines. Nhim v ca O Daniel c bit l thc
y qun i Php hot ng xng xo hn, nhn mnh hn ti chin tranh du kch v s dng
nhng s quan bn x nh Chu trong nhng n v c nhiu ngi Vit Nau hn. Tng Navarre
bit trc ngi M nh thc p ng lm g nn ng chun b mt bn tuyn b vit sn, c
coi l k hoch Navarre, trong c tt c nhng iu m M nh yu cu. Trong bo co ca ng
gi v Washington, tng ODaniel ni nc i v kh nng thng li ca Php, nhng cng c
gng cao mt tt ca h ln. Lansdale th bi quan ra mt, Ti khng hiu lm sao m Navarre c
th thng c tr phi ng ta c nhng thay i tn gc, lm cho nhng ngi Vit quc gia nhp
cuc su hn na.
Vo lc c mt cuc hp quan trng v an ninh quc gia ngy 8 thng ging, 1954, th in Bin
Ph b bao vy, v Washington, sau mi nm c ln trnh vn ny cng lu cng tt, bt buc
phi c mt quyt nh. Dwight Eisenhower chng li vic gi qun M sang gip cho Php. Theo
bin bn cuc hp, Eisenhower ni, Vic a qun i M sang nh thay cho Php l mt iu v
ngha. Chng ta lm nh vy th ngi Vit Nam s cm th chng ta nh trc y h cm th
ngi Php. Ti cng quyt chng li cch hnh ng nh vy, Tng thng ni si ni. Cuc chin
tranh ng Dng ny s ngn ca chng ta hng s on!
Trong cc c vn ca Tng thng, c hai ngi ch trng dng bin php mnh, l B trng
ngoi giao John Forter Dulles v Tng tham mu trng c Arthur Radford. Vic vch k hoch
phng nhng trng hp t bin ko di cho ti cn my tun na th in Bin ph sp .
c Radford c v lng tng trong vn ny, lc th ng t ra lc quan ni vi Quc hi rng
ri u s vo y, lc th thy nh tn th n ni, i phi em bom nguyn t chin thut ra m
qut sch Vit Minh ang bao vy in Bin Ph. Eisenhower thng c miu t l theo ui
ngoi trng ca ng trong lnh vc i ngoi nhng trong vn ny khng c bng chng cho
thy l ng theo Dulles hay Radford.
Tnh hnh cng xu i th Eisenhower c chuyn bin i cht, ng ku gi phi hp hnh ng
gia cc lc lng ng minh v tnh n kh nng h tr khng qun cho qun i Php nhng ng
khng thay i kin trong vic n phng s dng qun lc Hoa K. V vn ny, Tng thng
c s ng h mnh m ca Tham mu trng lc qun James Ridgway, ng ny c kinh nghim
trong cuc chin tranh trn b chu . K hoch ca chnh ph trong vic gip Php l gi cho
h phi cng, my bay, di s che y ca CIA, mt chin thut t mo him do chnh Eisenhower
ra.
ng thi, Washington bt u nhn ti thi k sau khi Php rt i. in Bin Ph tng trng cho
s tht bi ca Php nhng cn c mt nguyn nhn su xa hn l s mt mi chin tranh Php.
Ngi Php ni ti chuyn thng lng rt ra khi vng ly t lu trc khi mt in Bin
Ph, trong s lo ngi ca M mun cho Php tr li. Chnh l Php, b M phn i, nng nc i
a vn ng Dng vo chng trnh ngh s ca hi ngh 5 nc mnh nht ti Genve, bt
u hp vo thng T nm 1954, trc y d nh bn v vn Triu Tin. Vo khong thi
gian mt u ban c bit v ng Dng c Eisenhower thnh lp tm kim nhng gii
php c th c. u thng Hai 1954, ba thng trc khi in Bin Ph sp , Th trng ngoi
giao Hoa K Walter Bedell Smith ni vi U ban ngoi giao thng ngh vin nhng d tnh ca
ngnh hnh php. Bedell Smith ni rng nu Php bt buc rt lui th gii php c th p dng u
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
tin l dng tng ngn chn mt min, v gip nhng phn t bn x mun c gip
mt min khc. My thng sau, Vit Nam b chia thnh hai min Bc, Nam, ti v tuyn 17.
Washington cng bt u ng vi nhau v vn v sao ngi Php tht bi v v sao ngi
M c th lm tt hn. Washington cho rng s d tht bi l v Php l thc dn. H khng s ng
nhng phn t quc gia trong nhn dn Vit Nam (nhng ngi nh Chu chng hn), nhng ngi
c th em li cho t nc h mt gii php khng cng sn. Ngi Php ni rng h khuyn khch
thnh lp mt qun i quc gia gm ton nhng ngi Vit Nam, nhng h ni vy m chng lm
bao nhiu thc hin iu . Ch c chng my ngn s quan nh Chu trong ton b qun i
Lin hip Php, v khng c ai c vai tr quan trng c. Ti cuc hp ngy 8 thng ging, 1954, bn
v an ninh quc gia, Ph Tng thng Richard Nixon ni cho ngi Php bit rng nu ngi Vit
Nam mnh t bo v t nc ca h th h s rt khi khi Lin hip Php. S phn tch ca
Richard Nixon nh c chng minh bng s t chi ca Php khng cho ngi M dnh lu
bng cch lm c vn cho ngi Vit Nam. C ngi ngh rng Php s M s khuyn khch mt
phong tro i c lp. Phi on c vn qun s Hoa K, do Tng thng Truman phi sang Vit
Nam nm 1950, ch lm vic thng qua ngi Php v ch lo ch yu vo vic tip t qun c. Ngi
Php cn tin v tip t ch khng cn c vn. Tnh hnh ngy cng xu ngi Php cng cn vin
tr hn nn h bt buc phi mm mng. u nm 1954, tng Navarre ng cho M nm s
quan lin lc bn cnh b ch huy qun s ca ng. Gim c CIA Allen Dulles yu cu a
Lansdale t Philippines sang Si Gn.
***
Lansdale v Lawrence Arabia c nhiu nt ging nhau. C hai u l nhng nh hot ng khng
mun b cu thc, b cp trn coi l hot ng khng ng ng li, nhng c chp nhn v c
quan h hp tc c hiu qu vi ngi a phng. Hnh nh ca h trc cng chng cng c
truyn tng vi t nhiu huyn o. Ting tm ca ngi Anh Lawrence v ngi M Lansdale c
cao bi nhng ngi khng phi trong nc ca h. Chnh nh vn M Lowell Thomas l ngi
u tin nu bt chin cng ca Lawrence, vi t cch l c vn cho qun du kch Arp trn sa mc
chin u chng quc Ottoman ca Th Nh K. Lowell Thomas m t Lawrence l mt ngi
ht sc gin d, tht th n vng v, ch c mt tm nim l chin u cho t do. Nhng theo s un
nn ca nhiu nh vn khc th Lawrence l mt con ngi phc tp hn nhiu v ng li ko
ngi Arp theo nh hng ca Anh Trung ng mt cch c hi cho Php.
Cn Lansdale, c ba cun sch dng ng lm ngi mu, v c ba u h cu (Cun sch ca
Lowell Thomas vit v Lawrence l vit v ngi tht vic tht). Cun sch lm cho ng ni ting
nht l cun Ngi M trm lng do nh vn Anh Graham Greene vit. Trong cun sch ny, vit
nh li k ca mt nh bo ym th ngi Anh, vi ch nhng nh tt c th dn n nhng
hu qu cht ngi, c minh ho bng hnh nh mt ngi M ti Si Gn trong cuc chin tranh
ng Dng ca Php, c to ra mt lc lng th ba u tranh cho dn ch thay th cho thc
dn Php v Cng sn Vit Nam. Ngi M ny c tn l Pyle, cng ging nh Lawrence Arabia
o Lowell Thomas m t, ngha l mt ngi cc k gin d v tht th n vng v. C s khc bit
l Lawrence ca Thomas Lowell l sc mnh u tranh cho ci thin, cn nhn vt ging Lansdale
trong tiu thuyt ca Greene li l mt ngi c nh tt nhng li v tnh u tranh cho ci c hoc l tng trng, theo Greene, cho ci tnh ngy th ca ngi M c th mi vo nhng vic
khng phi ca mnh, v cng khng bit mnh phi lm g na. ng v mt ngh thut m ni th
tc phm ca Greene cha ai vt qua ni trong vic nm bt khng kh ca Si Gn. ng trn mt
quan im chnh tr no , ngi ta c th ni rng ch ny cng chng c g ni bt. V tnh
cch ca nhn vt h cu m t bng dng ca Lansdale. Nhng Lansdale u c phi l Pyle,
mc du mt s ng c gi c uy th ca Greene ngh nh vy, ch l mt s ng nhn m
mt s nh bo quay ra chng chin tranh gieo rc m thi. Daniel Ellsberg, ngay sau khi tr
thnh mt ngi chng chin tranh, vn qu trng Lansdale, xem nh mt ngi cha, lm vic
vi Lansdale vi t cch mt s quan phc v hi ngoi v quan st Lansdale rt k. Theo
Ellsberg, c ba Lansdale trong con ngi Lansdale:
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
Th nht l Lansdale ni ting c mt kh nng huyn b trong giao dch vi ngi nc ngoi.
Mi ngi u cho rng ng ni c ting ca h, k thc ng khng bit ting gi khc ngoi
ting Anh. ng lm vic vi mt thng dch vin. Ti hc c cch ng lm vic vi ngi Vit
Nam, ng nghe h ni thay v ging bi cho h hay ni vi h theo kiu b trn nh nhng ngi M
khc thng lm. ng i x vi h mt cch tn trng nh h l nhng ngi ng cho ng ch khng qu sng knh m ch coi nhau nh bnh ng. l chn mi phn trm trong quan h ca
ng vi ngi khc. V phn ln nhng ngi u t ra bit n v h c ng tip nhn nh
nhng con ngi xng ng. Lansdale i x vi h rt tt, tt hn c i x vi ngi M.
Lansdale th hai l con ngi giao dch vi nhng ngi M quan chc nh l mt th ngi ngc
no - mt con ngi c nhng tng in khng, ngy th v qu n s. ng khng ngn
ngi t ra l mt ngi c u c bnh thng trc nhng ngi ng khng mun bc l thn phn
ca mnh, m nhng ngi li chim ti chn mi chn phn trm ngi M trong b my th
li. i vi cc nh bo, ngoi tr mt i ngi rt thn nh Robert Chaplen ca t The New
Yorker, ng rt d dt v cn thn trong li ni. cho h i ni khc, ng ch ni nhng khi nim
c bn v dn ch v nhng vn v truyn thng Vit Nam m thi.
Cn con ngi Lansale th ba th ta ch c gp khi ta cng lm vic gn gi hoc cng mt
nhm. Sau khi ni chuyn vi k gi theo ci kiu nh qu cc mch hng ngy ca mnh, ng quay
li vi chng ti, v ng thay i hn. ng trnh by mt lng nh tnh hnh sc so v r rng, vi
nhng ch tit, nhiu khi tn nhn, cho bit ai ang lm iu g cho ai.
Joe Redick, mt s quan CIA phc v vi Lansdale trong c hai nhim k ca ng, ni rng cn
lu Lansdale mi ngy th. Lansdale cng tc vi ngi Vit Nam v mt s trong nhng ngi
thc s khn nn, khng cn nghi ng g, Redick ni. Tham nhng nh qu. Nhng ng ni
chuyn vi h nh h l nhng ngi ang thc tm phc v t nc. n ni khi h ra v h cng
cm thy nh th tht.
l con ngi Ed Lansdale ti Si Gn ngy 1 thng Su, 1954, mt nhn vin tnh bo ti ba
v giu kinh nghim. Nhim v ca ng l nh bt ngi Php ra v lm vic trc tip vi ngi
Vit Nam chun b i ph vi Cng sn. Khi Lansdale bc ra khi my bay, thc t ng l
ngi M u tin tham gia cuc chin tranh ng Dng th hai().
Lansdale thy cn c mt ngi Vit Nam c th thng qua ngi m thc hin s mng ca
mnh. Nhng thay v tm c mt Magsaysay th ng lai v phi mt Ng nh Dim. ng khng
dnh lu g trong vic a Ng nh Dim ln lm Th tng tip tc mt chui nhng tn b
nhn di thi ca Php. Dim l do Hong Bo i ngh, ng ny do Php phc v lm
cnh, ng vai quc trng t ch lu y ca ng ta Cte d Azur, bn Php, s la chn ny
c Washington xem li v duyt. Vic chn Dim phn nh thc trng kh khn trong vic la
chn nhng phn t khng Vit Minh. Nhng lnh t khng Vit Minh khc th hoc l c quc tch
Php hoc l c qu kh hp tc vi Php. Nhng quan chc trong to i s M Paris xem
xt k con ngi Ng nh Dim trc khi ng ny v Si Gn, in cho Washington ni rng
Dim l mt ngi thn b kiu yoga v h chun b chp nhn mt trin vng l bch l Dim
c chn lm Th tng ch v nhng Th tng trc ng qu ti. l mt li nh gi hc
ba nhng khng phi qu s tht nh nhiu ngi ngh.
Dim c ch hp dn l ng chng c Php ln Cng sn v c bit ting trong nc l mt
ngi quc gia. CIA c th th bn tay b mt vo ci v b nhim ny thng qua Bo i, bi v
ng vua ny, nu cha em bn vn c th thu c. Robert Amory, lc l Ph Gim c CIA,
k li hm ng n chi vi mt nh bo truyn hnh l Martin Agronsky, v tn chuyn vi thm
phn to n ti cao William O.Douglas, ng ny ni vi ng, ng c bit ai l ngi s a chng
ta n Vit Nam khng. ng ta ang nc ny, l Ng nh Dim. Amory ghi li tn ngi
trong s tay, Z-I-M, v hm sau ni li vi cc quan chc CIA. Cha c ai nghe ni ti Dim c,
nhng ng ta nghin cu k th thy ng l ngi ang cn.
Chuyn Amory k c th l ng v thm phn Douglas, sau ny c bit l con ngi t do trong
nhng ngi theo phi t do trong To n ti cao, mt mnh vn ng cho Ng nh Dim.
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
Douglas trong mt chuyn i mo him sang Vit Nam nm 1953 n nhng ni no trong
nc m c rt t ngi M trng thy. ng kinh tm vic chnh quyn Eisenhower ng h thc dn
Php. L mt ngi dn ch theo phi t do, ng t mnh chn ra mt gii php cho Vit Nam. Phn
ln nhng ngi Vit ng gp l nhng ngi trung lp, h tm s che ch ca Php khi b cng
sn lm hi nhng li ght Php v ch m c c lp. Bt ra mt ci tn: Ng nh Dim, mt
quan chc Vit Nam ri khi t nc nm 1950 khi b Cng sn tuyn n t hnh v ngi
Php khng nhn bo v. Dim l mt ngi sng c thn, v cuc sng c thn coi nh l mt
dng hin cho o Thin cha, ng cho nhiu linh mc h thn, lnh nn trong dng cc cha
Maryknoll New Jersey, theo s khuyn khch ca Wesley Fishel, mt nh hn lm v mt ngi
bn, chn Hoa K l ni tm tr ca mnh. Khi thm phn Douglas t Vit Nam tr v, ng
mi Dim n Washington gp mt s lnh t c th lc. Douglas thu xp mt ba tic tra ti to
n ti cao thng Nm 1953 v mt trong cc v khch hm l v Thng Ngh s tr tui tn l
John F. Kennedy. Douglas c bit mun cho Kennedy gp Dim bi v Thng Ngh s quan tm
n cc vn ngoi giao, v lc cn lm h ngh s c qua thm Vit Nam, v chc gin
ngi Php khi ng ni rng ngi Vit Nam u c l do g chin u chng cng sn, tr phi
h c trao tr t do. D sao th tn ca Dim cng cm r nhng ngi xut kin cng
nh nhng ngi la chn Washington.
S ni ting ngay t u ca Dim phn no nh la nhiu ngi. Dim chng Php v chng
cng sn, iu rt ng. ng ta l con ngi dng di v lm vic trong triu nh. Cha ng
lp ra trng hc Hu m chnh H Ch Minh v Dim hc. ng ngang bng. ng l mt
ngi quc gia. Nhng l mt ngi quc gia ngang bng cha c ngha l mt ngi lnh t
trng thnh qua cch mng. Bn cht ca ng l ngi tnh ti v trm ngm. Khng th tng
tng ni mt ngi chng chn, kh chiu nh Dim li c th xng pha vo rng, ca nhng bi
yu nc. Khi ng gp kh khn th ng li chui vo ci kn ca mnh. ng l mt ngi ngoan c,
tin tuyt i bn thn mnh, mc du cha c hnh ng g to ln c th ng vin c ngi
khc. ng cho rng vic mnh lm l ng v khng cn phi thuyt phc bt c ai.
Ed Lansdale ch nghe ni ti Dim khi ng ny c b nhim lm Th tng. Hai ngi khc nhau
nh vy, nhng c mt rng buc quan trng: c hai u l ngi ngoi cuc. Nu mt ngi mun
thnh cng, th phi nh ti ngi kia. Lansdale chc tc cc s quan ng nghip ca ng ngay
trong thi gian ngn ng ti Si Gn trc khi Dim v nc. Phn ng vi s tip n m ng cho
l khng xng ng, thm ch cng khng cp cho ng mt ci xe ring, ng n d mt bui
chiu i chnh thc ca gii qun s bng xe xch l, mt phng tin giao thng ca ngi Vit
Nam ngho, nhy ra khi xe, cho nhanh nhn, gy ra ting th thm kh chu ca m s quan M
mc qun phc h cng, h cho rng ng lm xu mt h trc cc s quan Php m h coi
thng. Tuy nhin, ci chin thut ny em li hiu qu, ng c cp cho mt ci xe. l mt
chic Citroen c, deux chevaux (hai nga), gh trc c bng cao su trng, ci gin bn di
lch sang mt bn. ng li chic xe ra phi trng n Ng nh Dim.
T xa, chng ti nghe ting ci h v ting bnh bch ca xe m t, Lansdale thut li. Ting
cng to th dn chng cng ln ti trc xem cho r. Thnh lnh on m t xut hin vt qua.
Phng rt nhanh sau on m t l mt chic li-mu-din ln mu en, cm c Vit Nam: ca ng
kn mt, ngi ngi bn trong khng ai trng thy. Vt mt ci, th l chic li-mu-din v tu tng qua
mt. Dn chng ai ny nhn nhau chn ngn.
Chn qu, Lansdale nhy ln xe chy v s qun t li mi vic cho i s Donald Heath nghe.
ng l Dim phi i vo thnh ph chm chm trn mt ci xe mui trn, hoc cng c th l i
b, m tip nhn nhit tnh m qun chng ng i dnh cho ng ta mi phi, ng ni. Mc
du mi Vit Nam c hai mi lm ngy nhng Lansdale li ngh rng c th Dim xa nc qu
lu nn mi vy v c th cho ng ta mt i li khuyn v cch giao dch vi ng bo ng ta
chng. ng gi i s Heath l ng s chun b mt vn bn ra cho Dim nghin cu. Heath
ng . Lansdale dnh ht phn cn li trong ngy v c m vch mt k hoch hnh ng cho
Dim. Sng hm sau ng a cho i s xem. Xem xong, i s ni y l mt vn bn m Hoa K
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
khng th chnh thc trao cho Th tng mi c nhng Lansdale c th a trc tip cho Dim
nh l mt bn gi c tnh cch c nhn th c.
Lansdale tm mt ngi M bit ni ting Php lm thng dch ri i thng ti dinh Tng thng.
Lnh bo v cho h vo t do. H vo mt vn phng v xin gp Dim. Mt ngi Vit Nam tui
trung nin ang c mt vn kin ngc ln nhn v ni, Ti l Ng nh Dim. Dim xem ra
khng gy c n tng g Lansdale: Mt con ngi b bm, mc o sc-kin trng ci cho,
chn cha chm hn ti t tc en, chi st, gng mt y tht trn xng m, c nh ti ci
hoi m n li ln vy. Lansdale v ngi thng dch t gii thiu v ni r l do n. Ngi thng
dch li qun king nh. Dim cho ng ta mn king ng ta c th dch to ln cho ng nghe.
Dim nghe, hi thm vi iu. Xong ng cm n Lansdale v nhng li khuyn nh, gp t giy li
cho vo ti. Th l xong cuc gp g u tin.
Cuc gp g u tin ha hn s cng tc tt p sau ny cho c hai ngi. Lansdale quan nim
Dim phi tr v theo kiu mt chnh khch ca M, nh ng tng khuyn khch Magsaysay lm
Philippines, ngha l phi vy tay vi qun chng, ri dng xe li bt tay h, v ng quan nim
rng nu khng lm nh vy th qun chng s gin. Nhng Vit Nam c mt h thng gi tr x hi
khc xa ca M. l mt x hi y l nghi n ni thay v c, ng, b th h c hng chc cch
khc nhau gi tu theo v tr ca tng ngi trong gia tc, hay tu theo chc v x hi. Ngay ng
H Ch Minh, khng mun ngi ta i x vi mnh theo chc v chnh thc v ng cng khng i
trong m ng, c gi l Bc H, mt cch xng h by t s knh yu ch khng phi nh
Ike (Eisenhower) hay Jack (Kennedy). Nu Dim c lm nh mt chnh khch M, Lansdale thch
kiu hn, th qun chng cng khng bit phi lm g vi ng ta na. Dim c th ni cho
Lansdale bit iu nhng ng khng ni, ng ch cm n Lansdale v nhng li gi m thi.
Ti ngh l Dim c n tng tt v thnh tch ca Lansdale Philippines v phn no thch con
ngi ng ta, Joe Redick ni. Nhng khng th ni h l i bn thn. Ti cho l Dim khng h
c mt ngi bn no thn. ng ta khng phi loi ngi c bn thn. Tuy nhin, hai ngi lm
vic chung vi nhau rt tt.
Lansdale bt u gp Dim gn nh mi ngy. ng nh lm nhng g ng lm Philippines,
ngha l dng chin tranh tm l v chnh tr m nh li cng sn v gp phn cng c mt quyn
lc chnh tr. Nhng ci phng trnh Vit Nam c khc, khc khng phi ch v mt vn ho v
lch s m khc cn v c thm mt nhn t l Php na.
Cuc thng thuyt Genve v vn ng Dng bt u mt hm sau khi in Bin Ph
tht th, v ba tun trc khi Lansdale ti Si Gn, din bin thun li hn l Hoa K v Php
tng, mc du Hoa K v Nam Vit Nam t chi khng k vo hip nh cui cng. Nu xt u
th tm l rt ln v kh nng tip tc chin tranh ca cng sn th nhng i hi ca h ti hi
ngh l tng i khim tn. H ng mt cuc ngng bn v ch chim mt na t nc vi vn
ti thng nht s c quyt nh trong mt cuc tuyn c hai nm sau . John Foster Dulles
cho rng hoc Bc Vit Nam b Trung Hoa v Nga km ch, hoc l h tin chc s ginh c thng
li trong c nc v h c th gm mi ln mt cht cng c.
D sao th ti cuc ho m ny, Php cng trnh c mt phn bn n t hnh ca h v ch buc
phi rt v min Nam Vit Nam di v tuyn 17, gm c mt phn Trung B, ton b Nam B, vi
ng bng sng Cu Long, vng giu nht ca Vit Nam, ng thi cng l vng tp trung mi
quyn li ca Php. Ni chung l tnh th ca h cng khng t lm v h c gng gi v tr ca
h Nam Vit Nam.
Nhng ngi Php khng tnh n mt nh hot ng nh Lansdale. Trong nhng thng sau khi
cuc chin tranh ng Dng ln th nht([ii]) kt thc, cc c quan tnh bo ca Php vi ci
nhm nh nhng tnh bo ca Lansdale tin hnh mt cuc chin tranh du kch b mt xem ai
s l ngi kim sot chnh ph Si Gn. Lansdale chin u cho ci ng gi l nhng quyn li
chin lc ca M trong vic Hoa K ginh c u tin Vit Nam hu ngn chn tin ca
cng sn, mt vic m ngi Php tht bi. S mng ca ng cha h c vch ra mt cch
chnh thc v lc phn ln l da vo sng kin c nhn ca ng trong tnh th cn hn n,
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
c em ra tho lun gia ng b trng ngoi giao v ng Gim c CIA, ho ra l hai anh em,
ch khng c nu thnh chnh sch chnh thc bi Nh trng hay Quc hi. ng sau nhng hot
ng ca Lansdale, v cng l l do v sao ng ta c th hot ng t do nh vy, l nim tin ca
hu ht cc quan chc M t thi Franklin Roosevelt tr li y cho rng khng th lm bt c iu
g Vit Nam nu ngi Php cha b tng c i.
Phi nh c ba mt cng mt lc - chng cng sn, chng Php, v chng nhng phn t i lp
vi Dim - th Lansdale cn phi c ngi tip sc. Hip nh Genve to ra mt rc ri khng
lng trc l hn ch s ngi M vo Vit Nam ti mt mc no . Ngi ta vi v gi cc s
quan ti Si Gn gip cho Lansdale. Bi v mt s sn c mt chu v c th n ngay
nn phn ln mi hai ngi c phi n l t Triu Tin, Nht Bn v Okinawa. Ch c hai
ngi c phi t tng hnh dinh ca CIA Washington ti v s khc nhau ca hai ngi ny
tht khng th no ln hn c na.
Joe Redick c chn v kh nng ngoi ng ca ng. ng tr thnh ngi thng dch cho
Lansdale v tr th ca ng ny trong cng tc vn phng. Joe Redick c bng tin s v ting Php,
lm ngi thng dch ting Nht cho tnh bo ca hi qun trong Th chin II v bit ni c ting
Ty Ban Nha. Sau chin tranh, Redick dy hc, cng nh cha ng trc kia, nhng ng mau chn
vi cng tc ny v lng thp nn xin vo CIA.
Trong Cc tnh bo khng c nhiu ngi bit ting Php, hay t ra cng khng c nhiu ngi
chu sang Vit Nam, Joe Redick ni. Khi ti ni vi mt ngi bn lm b phn Philippines
rng ti sp sang Vit Nam th anh ta ku ln, Cha i! Ti hi anh ta sao anh li ku ln nh
vy, anh ni rng Lansdale c nhn vo Cc tnh bo v ng ta l mt ngi hot ng c lc
nhng l trng hp khng bnh thng v c phn kh x l.
Redick v Lansdale n vi nhau ngay, mc du hai ngi khc nhau nh hai thi cc. Joe Redick
c phong cch ca mt ng thy gio, chnh xc v t m, lm cho ng rt thch hp vi cng vic
bn giy m Lansdale bit l rt cn, nhng li rt ght. Joe Redickk khng c n cho lm vi
ng bn ng nghip s quan tnh bo c phi t Washington ti - Lou Conein - v sau ny ng
thy kh m hiu ni mi quan h ca Conein vi Elyette.
Ti bit Elyette lm Redick ni. l mt c gi xinh p, du dng v thng minh. Cn Lou?
Lou l mt thng du cn.
Lou Conein tr v Washington mt nm trc y, sau su nm ri lm s quan tnh bo c.
ng l ngi ca qun i bit phi sang Cc tnh bo. Ti vn l qun nhn, Conein ni.
Nhng khng ai ra lnh cho ti c. Ti ngh chc h cng qun c s tn ti ca ti na. l
iu khng bnh thng. Ti b phn Ty u ca Cc tnh bo, ch lc li giy t. Trong l lch c
nhn ca ti c ch tit l rng trc y ti c Vit Nam m Cc th chng ai bit Vit Nam l ci
g c, th l ti c gi sang Vit Nam.
Lou Conein cha tng gp Lansdale. ng c nghe bo co v Lansdale trc khi ri Washington.
Khi ng va n Vit Nam th mt s quan a ng i gp xp mi. Lansdale l mt i t khng
qun tht l k quc cn ti l mt thiu t nhy d lc qun cng tht l k quc, Conein ni.
Lansdale l mt ngi c nhiu kin. ng ni vi ti v Philippines v nhng g ng nh lm
Vit Nam. Ri ng hi ti ngh sao. Lansdale c iu ny. H anh c mt kin, m kin ng
ta ng th ng ta ng h anh ht mnh. Ti cho rng ng ta khng thch ngi Php v h n
tip ng rt ti khi ng mi ti Si Gn. Ngi Php khng thch bt k ngi M no loanh quanh
y. kin ca Lansdale l tt c nhng ngi anh em da vng b nh chu s tr thnh mt
i gia nh hnh phc v gip ln nhau. Vy th ch c vic l tng ci h thng thuc a ny i
v cho h chin u chng cng sn.
Rufus Phillips, mt vin thiu u va ng hai mi lm tui cng khng hiu phi lm vic nh th
no vi Lansdale v Lou Conein. c phi sang Triu Tin, ng thnh lnh c lnh n trnh din
vi phi b c vn qun s Si Gn. Phillips qua trng o to ca CIA nhng ri b c
quan ny m vo lc qun. C ai lc trong h s c nhn ca ng, thy rng ng c hc qua
trng o to ca CIA, c hc qua ting Php v ngh mt ma h Php. Rufe Phillips l mt
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
ngi p trai, lng ngng, ni ging Virginia du du, cao mt thc tm, nng mt t tm, trng
tng ging nh mt anh chn bng trong i bng bu dc ca trng i hc hn l mt sinh
vin xut sc ca i hc ng Yale - thc ra ng l mt sinh vin xut sc, ng thi gi mt chn
chn bng trong i bng ca trng Yale tht.
Phillips c cp cho mt gian phng ti khch sn Majestic, ngi m ch nhng ngi khc
trong nhm n m khng h hay bit iu g ang xy ra. Si Gn rt ln xn, mt s ngi Vit
chun b bay sang Php, cc nh bun v nhng ngi i tin th bm theo bt k ngi M no h
thy mua -la. Khng ai dm c qu hai mi phn trm rng Nam Vit Nam c th tp hp li
thnh mt nc. Phillips rt tht vng vi ln gp g u tin vi Lansdale, ng ny xem ra kh
hiu v khng th ni r cho Phillips bit nhim v ca ng l lm g. Khi ng nghe ni rng Lou
Conein v mt s ngi khc trong nhm c c i H Ni, ng ngh chuyn ny c v hp dn.
Tuy nhin, ng vn khng hiu l mnh c ch g cho Lansdale Si Gn. Mt hm Lansdale ni,
C mt c quan chin tranh tm l trong b ch huy qun lc Nam Vit Nam. Sao ng khng n
gp h xem coi c th gip g cho h khng. Khi Phillips tr v, ng ni vi Lansdale, H thc s
cn c hun luyn v chin tranh tm l nhng ti th li khng bit mt t g v chuyn c.
Lansdale mi moi cun sch ni ting ca Paul Linerbarger, Chin tranh tm l, a cho Phillips,
con ngi sp tr thnh chuyn gia trong nhm v chin tranh tm l.
Nhm ca Lansdale sng ri rc trong my cn nh v cn h khp thnh ph. Tt c, d l ngi
ca CIA hay khng, u hot ng di danh ngha l s quan trc thuc vo Phi b vin tr qun
s Hoa K. Joe Redick chng hn tr li vi chc v l thiu u hi qun ca ng trong Th Chin
II v c y giy t chng nhn. Lansdale quyt nh gi nhm ng l Phi b qun s Si Gn
(Sai gon Military Mission) nghe v thng v pht hn l quan trng. H c b qun phc ring ca
h, qun st ka-ki vi bt tt cao, ging nh qun phc ca Php, do mt th may Si Gn ct.
Sau khi lm cng vic nghi trang ca h ban ngy, h li hp nhau ban m bn mu tnh k. Lc
ru c-nhc, brani, v sa, nhiu li r nn thnh th nc ung a chung ca nhm,
nhng Lansdale th ung ru khng bao gi pha. Khi Lou Conein i H Ni, ng gii phng
c my chic Citroen mu en Php cn li ngoi , ci kiu xe m Jean Gabin dng
trong nhng c un phim cnh st v n cp, cho xe xung tu ch vo Si Gn, v th l mi ngi
u c xe i.
Lansdale ch o tt c, Rufe Phillips ni. Nhng ng iu hnh cng vic rt lng lo. Trc
ht, bi v ng c qu nhiu vic phi lm, cho nn mi ngi phi bo co ring vi ng. ng ta
khng bao gi em cp bc ra lm vic. Uy tn ca ng ch l ng bit mnh ang lm g. Mt
thnh vin khc ca nhm cng tin rng ng bit rt r vic ng lm. Lansdale v Conein thng
hay ci nhau d di! Phillips ni thm Ti ngh rng Lou khng thch Dim. n gin l ng
khng thch con ngi , vy thi. Th l ci nhau th chuyn. Nhng anh c th ci vi
Lansdale m ng ta khng h bng.
Trn bnh din con ngi th Lansdale v Lou Conein li rt thch nhau. Lansdale rt khoi Conein
v ng ny c ti chi ra rt hay, ni t ting Anh sang ting Php mt cch rt thoi mi. Trong t
vng ca Conein th nhng t nh ngu hay khn nn([iii]) l nhng t cn tng i bn b.
V Lansdale knh trng nhng ti nng tnh bo ca Lou. Nhng ngay t lc u c s cch bit
trong trit l hnh ng ca hai ngi, da vo nhng kinh nghim ca h trong qu kh. Lansdale
tin vo hiu qu ca nhng hot ng chnh tr t c mc ch. Cn Conein, nguyn l mt
chin s bit kch ca OSS, li thch c nhng chin thut trong c s dng n qu m mnh.
Ti ng vi Lansdale v nguyn tc, Conein ni. Nhng ti ni vi ng y rng Chng ta
cn phi lm vi vic g ngoi cng tc chnh tr ca ng th mi c. ng mun tranh th con
tim v khi c ca nhn dn nhng trc khi ng lm c vic th phi lm mt i vic khc
. ca ti l t chc v nui dng mt phong tro khng chin trong cc nhm qun s v chnh
tr.
Lou Conein thuyt phc Lansdale cho lp mt phong tro chng i cng sn trn min Bc. Nghe
xong, Lansdale chun y k hoch hnh ng v phi Lou Conein ra H Ni cm u mt nhm ba
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
ngi. Sau mt chuyn i thm H Ni mt ngy cng vi v tng cm u phi b vin tr Hoa K
Vit Nam, Lansdale ri khi H Ni Lou Conein li cm u mi hot ng y. Theo
hip nh Genve, nhng ngi Vit Nam cng sn hay l khng cng sn c c mt thi gian
tp kt vo Nam hay ra Bc trc khi bin gii gia hai min ng li. i ca Conein bay ra H
Ni b ngoi ni l gip phong tro di c t Bc vo Nam nhng nhim v chnh ca h l
gy ra mt chin dch chng li chnh ph mi ca Bc Vit Nam. Conein bo co theo h thng, ni
r cho Lansdale bit nhng g ng nh lm ng ny xin php Washington. Nhng tng hnh dinh
ca CIA th xa qu, mi giao thng lin lc cha c tt, v mi hot ng ca Conein c ch th
mt cch ngn gn l gy rc ri cho Cng sn, c tho lun mt cch chung chung v c
chp thun ca hai anh em nh Dulles. Nh tnh hnh hn n, li khng c s ch o chnh tr r
rng, thm phong cch lm vic d di ca Lansdale nn Lou Conein c kh nhiu t do hot
ng theo s la chn ca mnh.
ng cho tm nhng phn t thuc cc ng phi quc gia b cng sn n p v c gng t chc
h li thnh mt phong tro khng chin. Vic ny a ng ti ch t chc mt chin dch ph hoi
h thng giao thng ca H Ni. Trong bt c t chc khng chin no, anh cng phi c ci gi
l ngy hi, Conein ni Anh khng th ch ngi ta n vi anh nu anh khng lm c ci g
c. Do ti mun c mt ngy hi, ngha l c ting n ch ny, c mt ci g ch kia, lm
cho dn chng ngh rng c mt phong tro khng chin tht, to khng kh sao cho nhng ngi
cn hoi nghi cng i theo chng ta.
Ngi ta c th ngh l Lou Conein li hnh ng theo kiu i bit kch trc kia, c thch git mn
mi th ln. Nhng d sao th Conein cng vch ra mt k hoch ph hoi cn c s h tr ca chi
nhnh CIA Nht Bn. Nhiu nm sau, David Halberstam vit trong cun Nhng ngi gii
nht v thng minh nht ca ng rng nhng ngi trong nhm ca Lansdale nh cho ng
vo bnh xng ca xe but H Ni, l mt sai lm m nhiu nh bo lp li lm cho Conein
cu tit ln. ng h? l tr chi ca hc tr trung hc, mt anh chng pht ph ti t no
c th lm nh vy ch cn ngi chuyn nghip th khng bao gi. Thc t l Conein chun b ph
hoi xe but v xe con trn ng ph H Ni bng acid.
ng mua nm chc thng du, loi m giao thng H Ni thng dng, trong mt m, nhng
ngi ca ng trn du vi acid, sut ngt v hi ca n bc ra, ri em vo kho cha du ca
cng ty giao thng cho h c th m dng trong nhng thng ti. ph hoi xe la ca Bc
Vit Nam, Conein yu cu cc chuyn vin k thut ca CIA lm cho ng nhng qu mn hnh th
nh nhng cc than xe la hay dng. CLA lm nhng qu mn b ngoi c hnh th nh nhng cc
than m xe la thng dng ri gi qua Si Gn, t gi ra H Ni hng trm gi, Conein em
giu trong lnh s qun Hoa K cho ti khi ng c th ln chng vo than Bc Vit Nam vn
dng, tuy vy Conen vn khng h bit vic lm ny c hiu qu g khng.
Sau Conein nhm vo mt mc tiu ln hn - kho cha xng Hi Phng ca Standard Oil v
Shell. Hai kho xng ny nm cnh nhau, Conein ngh rng ng c th cho n tung c hai bng cch
gi mn vo mi kho xng ri ni li vi nhau ci ny n s lm n lun ci kia.
Sau khi gi mn xong, Conein bay vo Si Gn bo co cho Lansdale bit vic mnh ang lm.
Bnh thng th ti mun lm g th lm, Conein ni. Nhng ln ny Ed li bo ti l Tng
thng Eisenhower va c mt c phi vin l tng J. Lawton Collins ti y v ti thy ng nn
ni cho ng ta bit vic ng nh lm. Collins phn i v ph hoi ca Conein v ra lnh cho
Conein phi tho g ngay. Conein tr ra Hi Phng, thu mt chic thuyn v vt mn xung bin
lun.
Trong khi nhng ngi gip vic ca Conein H Ni lo a nhng ngi khng cng sn ln
my bay i vo Nam. Lansdale v s qun M thuyt phc ngi Php hy thng cho Hng
Hng khng Dn dng (Civil Air Transport) mt hp ng ch ngi di c vo Nam. Ci sng kin
s dng ny c t lu trc khi xy ra trn Trn Chu Cng, lc M dng hng khng dn
dng b mt ch v kh tip t cho Tng Gii Thch lc nh nhau vi Nht, vi phi cng
v my bay ca M. K hoch b mt ny tin hnh cho n khi Nht bt ng nh Trn Chu
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
Cng, t v sau v kh tip t c ch cng khai bng nhng chic Cp Bay (Flying Tigers) ca
tng Claire Chennault. Sau chin tranh, Chennault l ngi gp phn trong chin dch tip t
ngu trang ban u lm vic vi Washington thnh lp Hng Hng khng Dn dng, l hng
hng khng b mt ca CIA. Khong hai chc phi cng dn s do CIA thu ch tip t cho
in Bin Ph bng my bay CAT v hai trong s b bn ri, cht. Sau khi ci mn ngu trang
b l, hng ny li bin thnh hng Air America, tip tc tin hnh nhng phi v b mt cho CIA
ng Dng trong khi cng khai ch tip t v ngi cho cc c quan khc ca chnh ph. Vi
nhim v ch ngi di c, Lou Conein v ngi ca ng c c phng tin thun li i khp ni.
Ti hi ngh Genve, Washington nhn mnh yu cu cho ngi Vit Nam c nh c ni no tu
sau khi ngng bn. Ngi M mun rng cng c nhiu ngi chng cng cng tt, c bit l
nhng ngi theo o Thin Cha min Bc c t chc tt, s c a vo Nam tng cng
cho c s chnh tr yu t min Nam. S Thng tin Hoa K (U.S Information Service) m mt
chin dch c ng v truyn n c ri xung H Ni ni rng Cha vo Nam. Bn
phn nm ca s khong mt triu ngi di c vo Nam l ngi theo o Thin Cha. Lansdale
thng thn tha nhn c dnh lu vo vic khuyn khch h ra i, nhng ng li ni thm, iu ny
chc l ng hn, rng nhng c gng ca ng khng c tnh cht quyt nh.
Ti ch ni cho dn chng Bc Vit bit rng vic g ang xy ra, Lansdale ni. Nhng nhn dn
khng la khi nh ca t tin m h rt qu trng nu khng c l do vng chc, c bit l chu
. Phi c mt s s hi c nhn gh gm lm th h mi i, v khi c triu ngi lm th khng
phi li ni hay tuyn truyn m lm c.
Lou Conein m nhng chin dch tuyn truyn tuy ng thi cng cho rng ci nhm ca
Lansdale li quan tm - hay trch mc - qu nhiu vic thuyt phc mi ngi i vo Nam. ng
xem, chng ti cn mt nhim v na l phi thu nht v cho tu ch vo Nam tt c thit b trn
min Bc m trc y Hoa K cho Php. l mt tnh hnh ht sc ln xn. Chuyn ngi di
c l do Washington quyt nh. H ch ni vi ti rng ng c bao nhiu my bay y - h ni
con s - bay ra H Ni mi ngy. C cht h ln. Th l ti phi n vi cc nhm chnh tr v
ngi theo co Thin Cha ni cho h bit. Tnh hnh ln xn n ni c hm nhm ca Lou
Conein cho mt thng b ln my bay i Nam th cha m n li n i con. H phi gii quyt l
cho h i chuyn sau, bin h thnh nhng ngi di c lun. Nhm ca Lansdale c tc dng nh
th no i na, Washington vn nh gi rng chin dch di c l mt thng li v trong nhng nm
sau hnh nh cuc chin chng cng trong Nam ch yu l do nhng ngi theo o Thin Cha
di c tin hnh v lnh o.
Nhm khng chin ca Lou Conein thnh hnh. ng tuyn m ngi cho hai nhm, mt danh
l Ho v Bnh, ci ny khng bit ci kia. Mt nhm bn qun s th hai c thnh lp Si Gn
lm nhim v hun luyn. Lc u h c a n mt trm ca CIA bn ngoi Vit Nam, sau
li c a qua Philippines hun th vo pht cht, sau c a thm nhp vo Bc Vit
Nam, vic ny khng c g kh nu bit rng tnh hnh di c qua li l chuyn thng. Vi s gip
ca hi qun, nhm ca Conein a tm tn ri tip t cho hai mi mt nhn vin trong
nhm khng chin ca Ho, k c mi bn ra-di-, ba trm cac-bin, nm mi sng ngn, v ba
trm pound cht n. Conein giu hu ht nhng th dc theo hai bn sng Hng.
Lc d ti ngh l chin dch ca ti H Ni thnh cng, Conein ni. Mng li khng chin
tn ti c khong bn nm, trc khi cht hn.
Conein cng cho rng chin dch ph hoi xe la ca ng c kt qu. Trong vic ny phi ni l ng
ta gp may. ng ta khng h bit t g v vic nh vo mt h thng giao thng nhng ng li c
nhng kin ng gp ca mt ngi H Ni bit rnh vic l b dng ca Elyette
Bruchot, Charles Dufour, ngi tng qun l chi nhnh hng giao thng ca Php ti H Ni.
***
ng lnh s M ni: Elyette, chng ti c nghe ni rng c l mt ngi bn ca Hoa K, vy
chng ti dnh cho c mt ch trn my bay s ri khi H Ni vo cui thng By mt ngn
chn trm nm mi t. Thay v bit n, Eyette cm thy bc. Sao mt ngi M li n bo mnh
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
bao gi phi i? Ti sng H Ni c i ti ri. Ti cm n ng ta ri ni: ng tt qa.

Nhng ng ng lo. Ti c mt ngi bn Php c my bay v ti s tnh coi bao gi th i. Ai
cng c thi hn cui cng v ti i vo pht cht. Trong lc ch i, ng lnh s mi ti ti
d bui cc tai cui cng. Ti r c bn lu i nht l Eliane cng i. Ti ni. Mnh nghe ni
c mt s quan M gp cng vui y. Anh ta ang ln qun y m khoe khoang khoc lc rng
c hai vic m ngi Php no cng c trc nm mi tui - Bc u bi tinh v bnh lu. Anh ta
ni rng anh ta c c hai th lc cha hai mi lm tui! Hay lm, th l mt trong nhng ng
ph lnh s gii thiu ti vi Lucien. Anh ta d dm t nh v ni ting Php vi ging M nhng
sau ba tic th ti cng khng ngh g ti anh ta na. Trc khi ti i khi H Ni t lu, ti c ba
n ti vi cc bn khch sn Mtropole, anh ta cho ngi mang ti mt ly ru khai v v sau
ch thn ti t gii thiu. Anh ta ni: Tha c, ti mun c quan h vi c Si Gn. C
bit s u cha? Ti p l khng. Anh ni: y l s in thoi ca ti. C nh gi cho ti
nh. Ti i Si Gn v hng Pan Am thu ti ngay lp tc lm ti vn phng trn ng Catina,
gn ch khch sn Continental. Vin ph lnh s Hoa K mt hm mi ti n ti ti Continental, ti
nhn li. Ti khng nhn c xa, nhng ra ng khng bao gi eo king v xu h. Th l con
ngi n v ti khng nhn ra anh ta, anh ni vi ph lnh s. Xin li, nhng ti phi hi
ngi khch ca ng v sao c ta khng gi in cho ti. ng ph lnh s gin qu. Lc ti
nhn ra anh ta l ai ri. Ti ni: Ti nh mt s in thoi ca ng ri. Anh li ni: Vy xin c
gi ti sng mai, ti s i y. Sng hm sau ti gi li th anh ta trc bn my. Ti mi c
n ti c khng? Im lng. n tra vy nh?. c, n tra. Anh gii thiu ti vi nhng
ngi cng lm vi anh. Lansdale xem ra l mt ngi lch s. Ti khng bit ng ang lm g. Ch
bit l mt i t, cn ti gp tt c cc ng tng trong qun i Php ri. Rufus Phillips - ti
thch Rufus Phillips nht - anh ta d thng, p trai, m mng, lm no cng i vi mt c gi
khc. D sao th Lou cng bay ra H Ni v hi b dng ti cho ci ti B dng ti vn cn
ngoi dy cho ai iu khin h thng xe in trc khi ng i. B dng ti lc no cng
cho rng khng c ai xng vi ti c, li c n tng tt vi Lou. ng nh cho ti bc in v gi
cho ti li chc lnh.
Lou Conein hot ng H Ni, Ed Lansdale quay li vi tnh hnh Si Gn. ng khng tho mn
vi nhng s quan ngi ta b nhim ti ch ng. Chc chn l do cc s quan ph trch nhn
s Washington chn my ngi ny m pht l danh sch gi ca ti, my ng ang hnh
dung mt cuc chin tranh kiu Triu Tin, vi nhng trn bit kch, git mn, nhy d sau lng
ch, phn gin chng cng sn thm nhp ph hoi v khng b. Chng c ngi no hiu bit qua
loa v chin tranh tm l l ci ti ang gip qun i Nam Vit Nam v h cng khng ai bit g v
cc hot ng cng dn (civil action ) nh lm Philippines hoc nhng ti ti nu r cho
ng th tng mi cn phi lm v cn s h tr ca chng ta.
Ngoi vic t chc cho ngi di c t Bc vo Nam, Lansdale cn quan tm n vic chim li
nhng vng do Vit Minh trc y kim sot Nam Vit Nam. Theo Hip nh Genve, Cng sn
phi rt khi Nam Vit Nam trong mt thi gian cng nh Php phi rt khi Bc Vit Nam vy.
Nhng Vit Minh kim sot vng ca h khng nhng v mt qun s m cn v mt hnh chnh
na vy vn l ai s thay th cu trc hnh chnh ca h y? Lansdale khng mun cho ngi
Php dnh lu bi v h vn mun duy tr h thng thuc a Nam Vit Nam nhng Hip nh
Genve th tuyn b Nam Vit Nam hon ton c lp. Qun i quc gia Vit Nam l nhm ngi
c t chc tt nht chim li nhng vng trc y ca Vit Minh, mc du h chu nh hng
nng n ca Php.
Cui thng Chn, 1954, khi Vit Minh bt u rt khi nhng vng h kim sot min Nam,
Lansdale phi Rufe Phillips v ng bng xem c th c g lp mt s hin din no ca
chnh ph Si Gn v li ko ngi nng dn ng h Dim thay v ng h H Ch Minh. Sau chuyn
i quan st Rufe Phillips tin rng c th li ko s ng h ca h bng cch cung cp cho h chn
mn v lng thc cng nh xy ng cu ng m nhiu ni ti nay cha c h c th mang
sn phm ra ch. Phillips v nhm ngi Vit Nam c thnh lp cng i quan st tr v Si
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
Gn v vit cho Dim mt bn bo co yu cu ng phi c mt chin lc ci thin i sng nng

dn. Lansdale thu xp choPhillips i theo nhm ngi ny, phn ln l ngi vch k hoch cho
Dim, i Philippines, ni h s c ch thn Ramon Magsaysay ch cho thy lm th no nh bi
Cng sn ni dy bng s phi hp nhng chng trnh qun s v cng dn v. Nhm lm k
hoch ny v nc lng rt phn khi, bt tay tho ra mt phng thc hnh ng nm li
nhng vng trc y do Vit Minh kim sot.
Chng ti nh t cho cng vic ang lm mt ci tn m chng ti tm mi khng ra, Rufe
Phillips ni. Thc cht vic chng ti lm chim li nhng vng ny v cung cp cho nhn dn
nhng tip t cn thit. V phn ln quan chc Vit Nam lm vic vi chng ti u ni ting
Php, t ni ting Anh, nn cui cng chng ti t cho chng trnh ny ci tn dng trong cuc
chin tranh ca Php l bnh nh (pacification)
Bnh nh l ch m ngi M khng ly g lm thch v trong nhiu nm h c, m khng my
thnh cng, tm ch thay th nh xy dng nng thn (rural construction), pht trin cch mng
(revolutionary development) hay n gin l cuc chin tranh khc (the other war). Vn l khng
tm ra mt nh ngha chnh xc cho ch bnh nh. y, mt nh ngha chnh xc khng ng vi
thc cht ca n: mt ngi lnh bn cht mt ngi lnh khc trong mt cuc hnh qun.
Philippines, Lansdale bn vi Magsaysay thnh lp mt B Cng dn v (Civil Affairs Office)
vi nhim v l pht ng chin tranh tm l chng li k ch v ng thi, v quan trng hn, l
gio dc cho qun i ca chnh ph cch i x t t vi nhn dn - hoc noi theo cch ca
Lansdale l lm cho ngi lnh tr thnh anh em v ngi che ch cho nhn dn trong nhng cuc
hnh qun hng ngy ca h, thay th thi ngang ngc ca binh lnh trn cc trm gc xa l
hay trong nhng cuc lng sc trong lng bng nhng c ch lch s v tm cch chm dt t lu i
ca binh lnh l bt g bt heo ca nng dn. M t thi anh em ca binh lnh i vi nhn
dn, Lansdale gi l nhng hot ng cng dn (civil action), ch ny mau chng c tip
nhn v s dng trong qun i cc nc trn th gii.
ng sau ch bnh nh khng phi ch c hot ng cng dn m cn c nhiu nhn t khc. Bc
th nht l em li an ninh cho nng thn, chm dt bo lc v trang, iu c ngha l phi
thanh ton s hin din ca Cng sn. Nh vy, bc u ca vic bnh nh l bc d thc hin
nht, bi v Cng sn t nguyn rt lui khi vng ca h, theo iu khon ca hip nh Genve.
V vnh vin khng bao gi tr li na. Bc th hai, i sng ca nng dn phi c ci thin.
c ngha l phi ph b ch tp trung tha hng ca Php lm cho Si Gn - cng nh
Paris - nm ht mi quyn hnh; cng c ngha l phi u tranh vi t tham nhng c hu ca
quan chc Vit Nam, lm sao tip t xung c ti tay ngi c hng, tc l nng dn,
v t chc nhng c quan ca M sao cho c th gim st c tt mi c gng ny. Th ba, ngi
lnh Vit Nam phi c hun luyn i x nh th no vi ng bo ca h v lm c nhiu vic
tt v hot ng cng dn. Nhiu th h cvn qun s M pht hin ra rng vic cm qun lnh
bt g ca nng dn, ra lnh th d m lm th kh. Theo l thuyt v bnh nh th tt c nhng vic
lm k trn u gp phn vo mc tiu cui cng v quan trng nht: tranh th c lng trung
thnh ca nhn dn.
Nhng trung thnh vi ci g? hay trung thnh vi ai? Vn l, Rufe Phillips ni, nu anh c
mt nc m khng c ngi lnh o, th lm th no c th t mnh thit lp s lnh o ? Cn
phi tin hnh mt qu trnh chnh tr nh th no? Lansdale c khi nim rt r v vn , ng
thi li rt tn trng nhng l tng dn ch. Vn tip theo l lm sao thc hin mc tiu ?
Phng php ca Lansdale l thuyt phc ngi Vit Nam m ng cng vic, vi nhng li
khuyn m ng c trnh by mt cch r rng v thc t, sau thuyt phc h rng nhng iu ng
trnh by chnh ra xut pht t h ch khng phi ca ng. Ed l mt ngi chu lng nghe kin v
ng d nh lm vic g cng thuyt phc nhn dn rng ng thnh tht mun gip h v ng lm
tht. y l loi cng vic phc tp. D nhin phn ln kin ny l ca Lansdale.
Nhng trc khi Landale kp thc hin bt c kin no ca ng th ng phi ng u vi mt
nhim v cp bch v cn bn l cu Dim khi b cc s quan ca ng ta lt . Chu k nhng cuc
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
o chnh v tin n o chnh ko di sut cuc chin tranh, bt u t lu sau khi Ng nh

Dim ln lm th tng. Ngi trc tin s thay th ng ta l tham mu trng qun i, mt
ngi mang quc tch Php tn l Nguyn Vn Hinh. ng ny c s ng h ca ngi ng u
c quan chin tranh tm l m Rufe Phillips ang gip thnh lp v trang b. Vic ny tr thnh
mt tin l m sau ny cn tip tc ti din nhiu ln. M c gng hun luyn ngi Vit Nam h
chng cng sn nhng h s dng nhng iu hc c nh ln nhau ginh quyn bnh.
Cuc o chnh ca Hinh rt m m, khng r rng v v sau cng khng c g r rng c.
Lansdale coi y l mt vic quan trng v tin rng ng c th ngn chn bng cch a nhng
ngi tr l ch yu ca Hinh i chi Philippines. Sau ng li b tr a Hinh ra khi Vit
Nam. Hinh c a sang Php tip tc o to v phc v trong qun i Php vi chc v mt
tng khng qun.
Lansdale v Dim rt ra c mt s bi hc t m mu o chnh u tin ny. ng khng c
c s chnh tr trong nc m qun i li l lc lng mnh nht cho nn ng cn phi nm ly
qun i. ng khng th no sng st vi chc v cng nh khng th no chin u chng cng
sn nu b mt ngi ph t m dao gm vo lng. D hiu rng ng cn phi a nhng ngi tin
cn vo cc chc v then cht. Th l Dim a ra mt nguyn tc l sp xp qun i theo th t
u tin nh sau, th nht, phng mt cuc o chnh, th hai, chng cng sn. Nhng nu tiu
chun trung thnh vi Dim c coi l tiu chun hng u trong vic la chn nhng nh ch huy
qun s th nhng c tnh khc nh tnh trung thc v nng lc chuyn mn phi xp vo hng th
yu. Th l ci vng lun qun li khp li: Dim khng th ti v nu khng c s ng h trung
thnh; ng thi ng ta cng khng th lm bt c iu g vi nhng b di va bt ti va bt
lng, nh phn ng h nh vy. Nguyn tc ca Dim dnh u tin cho vic phng mt cuc
o chnh tr thnh mt nguyn tc ph bin ko di sut cuc chin tranh, bt k l ai ln ng
u chnh quyn Si Gn.
m mu o chnh ni trn cng lm cho Dim da vo nhng ngi trong gia nh hn na. Vit
Nam, gia nh l tt c, l cng vic c th hng ngy cn quc gia dn tc li l mt khi nim tru
tng. Nu mt nh lnh o chnh tr hay mt nh ch huy qun s li khng gip cho cu em
th t con ca b thm v ng ta th anh ta cn bit nh cy ai y? Trong bn n ca gia nh th
con ngi khng v l Dim ngi u bn nhng trong nhng cuc tho lun vi anh em th ng
ta li lp v hn. Mt trong nhng anh em c c lm i s London; mt ngi khc Hu
lm Tng gim mc Thin cha gio v trn thc t nm quyn hnh ti min Trung Vit Nam. Mt
ngi em c coi l ngi tr thc trong gia nh tr thnh ngi tr l cho Dim Si Gn. Tn
ng ta l Nhu. Nhng ngi M bit c hai anh em cho rng Nhu ni ting Php gii hn v suy
ngh thng minh hn ng anh. Nhng ng thi ng ta cng ngang ngc hn v kh i ph hn.
Nhu ci mt b v xinh p nhng li thch n o.
Dim l mt ngi yu nc v yu nhn dn ca mnh, Lansdale nhn xt. ng l mt th ca
him. Nhng ng em Nhu ca ng ta th tn sng ci ti khng khip v mu cu cho c nhn. Ti
thy thch v thng hi cho b Nhu. B c nui dng bi mt b m hoa khi v ti bi cho b
b c ly chng giu sang. Mt hm ti ang ni chuyn vi Dim v Nhu th b ta bc vo
v ni C v no thch nghe pi-a-n khng? ri ngi xung chi n lun. Ti ni: Khng,
khng, chng ti ang bn lm. B ta c dy bo nh vy y. B ta chi thn vi vi b v M
Si Gn m khng bit sao h li mng b ta. B ta p v ti chc l my b v M kia lo cho
my c ng chng ca mnh. Sau , b li quay ra chng M.
Lansdale cho rng Nhu nhn danh ng anh m phm nhiu sai lm v Nhu cng tm cch cng
c a v cho Dim th sai lm cng nhiu. Nhu ght ngi Php v nhn u cng thy c m mu
lt anh mnh c. Cn hong lon ca ng khng phi l khng c c s. Ngi Php tm cch
tng Dim i. Nhu tr thnh ngi ng u c quan mt v ca Dim tm cch dp tt nhng m
mu ni lon v theo di nhng m mu khng ngng din ra Si Gn. cng c quyn lc ca
Dim trong c nc, ng dng ln mt t chc chnh tr na b mt gi l Cn Lao m ngi
tham gia hu ht l nhng ngi Cng gio trung thnh vi Dim. Ri Nhu li a nhng ngi
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
vo cc v tr then cht trong gung my hnh chnh v qun i, ln t nhng ngi theo o Pht
v cc tn gio hay nhm chnh tr khc, chin thut ny gy ra chia r v xo trn cho nn
Lansdale c l khi ng chng li chin thut ny ngay t u.
V phn mnh, Lansdale, cng lm nhiu vic quan trng sau cuc o chnh. Khi ng n thm
Dim gia lc ln xn nht th ng thy Dim khng c ai bo v c, lnh gc dinh Tng thng
b chy ht. Lansdale yu cu Magsaysay c mt trong cc tiu on trng ca ng ta qua hun
luyn mt n v cn v. Dim v Nhu cng thy c li ch c i bo v ring. Sau ny, khi Hoa
K phi Lc lng c bit sang Vit Nam, Dim v Nhu nh h t chc v hun luyn mt n
v Lc lng c bit Vit Nam m h dng bo v hoc s dng vo nhng nhim v c lp
vi b chi huy qun i.
Lansdale cng tm thy s ng h cho Dim t bn ngoi. ng tm thy mt gio phi c v trang
lnh o bi mt tng tn l Trnh Minh Th, ng ny nhiu nm chng Cng sn v chng
Php. Vit Nam c nhiu gio phi c v trang m khng c ci no nhiu mu sc nh Cao i.
Gio phi ny kim sot vng chung quanh tng hnh dinh ca h cch Si Gn su mi hai dm,
tnh Ty Ninh, gn bin gii Campuchia.
Lansdale tha nhn rng tip xc vi Trnh Minh Th v nhng chin s ca ng ta s gy ra nhiu
d lun. ng em ra bn vi Dim. Dim lc u ch n tn ca Th, ri em ra bn vi i s
Donald Heath v tng John (Iron Mike) ODaniel, ngi trc dy Lansdale i theo trong
chuyn u tin thm Vit Nam v ng u phi b vin tr Hoa K. ODaniel mun sp nhp tt
c cc gio phi v trang vo qun i quc gia Vit Nam, nn ng v i s Heath chp nhn
ngh ca Lansdale.
Lansdale v nm ngi trong nhm ca ng mc qun o dn s, ct giu v kh, li xe i n so
huyt ca Th. Ti ht sc ngc nhin sao ng ta trng tr v tr con nh th m li c th l mt
con qu i vi ngi Php v l mt ngi yu nc ting tm i vi ngi Vit Nam, Lansdale
nh li. Ti cm thy thch ng ta mt cch t nhin. Joe Redick dch nhng nhn xt ca
Lansdale ra ting Php, v mt ngi no dch ra ting Vit cho Th nghe. Nhm ca Lansdale
khng c ngi ni ting Vit. Cuc ni chuyn din ra chm chp nhng Lansdale thy bn tuyn
b ca Th i t do khi ch ngha thc dn Php lm ti nh li, mt cch su sc v xc ng,
nhng ngi khut, nhng ngi lp ra t nc ti.
Kt qu cui cng l Trnh Minh Th vi ba ngn dn qun ca ng ta sp nhp vo qun i
quc gia v tr thnh nhng ngi ng h Dim, mc du khng ly g lm kin nh.
Lansdale hay thi phng kha cnh l tng ca nhng ngi ng ta tuyn m cho Dim. Chng hn
nh ng ta cho rng Trnh Minh Th l mt ngi c tinh thn yu nc cao. ng c lm gim nh
gi tr ca ng tin khi n thay tay i ch. Trong trng hp ca Trnh Minh Th th ng ni
rng tin M cho ng ny chng qua l chi ph cho nhng cuc hnh qun du kch ca Th m
thi. Nhng bng chng cho thy l ci nhm ca Lansdale khng do d g trong vic bm lng yu
nc ca Th ln bng mt ti tin mt. Nm 1955 nhm ca Lansdale chi 228.000 -la cho
nhng cuc hnh qun ca Th, nu ngi ta xt thi gian 1955 v tnh hnh t nc nm th
ngi ta d dng thy rng mt s tin nh vy l rt ng k. l cha ni tin v kh, n dc
v lng bng. Nhng cng c mt s ngi khng nhn Trnh Minh Th theo cch nhn ca
Lansdale. H coi Th ch l mt tn tng lc lm, mt tn khng b ly chiu bi yu nc chng
Php che y hnh ng ca mnh m thi. Ngi Php ght Trnh Minh Th v treo gii thng
cho ai ly u ng ta. Lansdale cng tha nhn rng ngi ta ght Th khng phi l khng c l do
xc ng. Ngi ca Th git mt s quan cao cp v gi mn trong nh ht, ngay gia Si
Gn, hy vng l s tiu dit b ch huy ca Php nhng mu toan ny tht bi.
Ngi Php t ra nghi ng Lansdale ngay t khi ng ny mi n v chng li ng kch lit
khi h bit ng gip cho Trnh Minh Th. Mt s ngi trong bn h tm cch m st
Lansdale. Tc gi ngi Anh Graham Greene lc ang Si Gn vit bi cho bo v thu thp
ti liu cho mt cun sch. Ti cha bao gi gp Graham Greene, Lansdale ni. Nhng ng ta
hay ngi ung c ph bn ngoi khch sn Majestic, vi cc s quan ton l ngi Php. ng ta rt
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
thch Php v thm ch cn ct nh bn Php na. Mt hm ti n khch sn Majestic ch mt

phng vin v v anh ta lm cho New York Times, bn ca ti, v Graham Greene cng c ngi .
Cc s quan Php la ht ti v gi ti th tn bn thu. Ch v anh phng vin mi bc ra v
hn ln m ti. Xong ch quay li m ng, th li ra m ni Chng ti yu anh ta. Con ch
nh Pierre ca ti chy qua mt ci bn v cn vo mt c chn mt s quan Php. Chuyn
khng lm cho ti c lng ngi. Cun sch ca Graham greene, trong Trnh Minh Th l mt
nhn vt, v mt cun sch khc c tn l Ngi M xu xa mt phn no lm cho ti kh lm vic
vi nhng ngi M khc. Anh cn gp cc quan chc cng lm vic ny vic n, nhng sau khi
c nhng cun sch ri h khng tn nhim ti na. H ni rng ti l mt ngi v k lut,
mun tro cao bng cch lm hi nhng ngi chung quanh.
Cc th lc chng Lansdale tng ln. Cuc tranh ginh gia ngi Php v ngi M v vic ai
s l ngi hun luyn qun i Vit Nam v t m ginh c nh hng ln nht trong nc,
c gii quyt bng mt tho hip gp chung c hai ban tham mu v phn chia a v ch cht
ngang nhau, bn cnh ch huy ca Php c mt ngi M lm ph, v bn cnh ch huy ca M c
mt ngi Php lm ph. Lansdale lch ln ti a v ch huy mt phn ban hun luyn quan
trng, phn ban ph trch v bnh nh, nhng trnh thut ng ca Php m ch gi l ban an ninh
quc gia m thi. Ngi Php lm ph cho ng l mt ngi c phong thi n ho v d thng
nhng ngi Php li ci vo phn ban ca Lansdale nhiu nhn vin tnh bo gim st cng
vic ca ng. Cui cng h than phin v Lansdale vi s qun M nhiu qu n ni phi c mt
cuc hp ti vn phng chi nhnh CIA y xt nhng li t co ca h.
Lansdale l ngi ca CIA bit phi ng u Phi b qun s Si Gn. Nhng Cc tnh bo ny
cng c mt chi nhnh thng trc gm nhiu s quan tnh bo hot ng bn ngoi s qun. Mt
trong nhng nhim v ca ngi lnh o chi nhnh Si Gn, cng nh tt c cc nc, l phi
gi quan h tt vi c quan tnh bo ca Php. Ci li lm vic nc i nh th ny, mt bn l
Lansdale tin hnh nhng hot ng ch yu l chng Php, v bn kia l ngi trng chi nhnh
thng trc ca CIA th c duy tr mt mc hp tc no vi h, coi l mt phn trong
nhim v ca anh ta tt nhin l s dn ti ng chm. ng lc th ng Gim c CIA l Allen
Dulles b mt ti Si Gn, trong tm trng vui v trc quang cnh ca thnh ph, ni vi Lansdale
rng n lm cho ng nh li nhng ngy trong Th Chin II, ng cho c hai ngi lm cho
ra l.
Chng ti khng th no lm vic chung vi nhau c, Lansdale ni. Ngi trng chi nhnh
ca Cc tnh bo y c nhim v l phi cung cp ngn qu v mi th khc cho chng ti hot
ng nhng anh ta khng ng mng tay. Khi ti n thm anh ta th anh ta li quen cho ti ng
ch ngoi ca. C ln anh ta cn ln lp ti, bo ti nn hc i iu g v tnh bo i, rng anh
ta vo hc trong trng tnh bo v c hun luyn v ngh ny, v thy cng hay lm. i! tht
l kinh khng!
Ngi trng chi nhnh ny ghi ht li than phin ca tnh bo Php ri chuyn v Washington.
Mt li t co ca h ni rng Lansdale th d v kh xung cho Ho Ho, mt gio phi v
trang khc m ng nh li ko v vi Dim. Nhng ngi Php a ra ngy thng th d sai
nn Lansdale c th chng minh rng lc ng khng c mt trong vng ny. ng ta tha nhn
rng mi li t co u nhm loi tr ng. Ch tr c mt trng hp l trng hp ngi trong
nhm ng Bc Vit Nam tm cch nh mn cng Hi Phng. Lansdale tha nhn rng vic ny
c bn tn nhiu nhng ng ni lp lim rng chng qua l mt tr chi khm ca Lou Conein
v ngi ca ng ta thi. Cn nh ca nhm Lou Conein Hi Phng gn nh ca c ngi
Php v h thy rng c mi bui sng ngi trong bung tm rt lu. Conein v ngi ca ng
bn cch nm mt cy pho qua ca s bung tm cho ng c nhy nhm chi. Nhng thay v
lm vic th h by vi nhau l s ni ln ting v vic h s git mn cng Hi Phng v cho ng
c nghe c v nh in v Si Gn. Mt tr chi khm th Lou Conein dm lm lm. Hn
na, nh mn Hi Phng th tht l qu. D sao th li gii thch ca Lansdale cng lm cho ng
khi mc kt v ngi Php cng thi khng tm cch cho ng b CIA cch chc na.
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
Nhng quan h ca Lansdale vi ngi ph trch CIA ti y cng khng ci thin cht no.
Lansdale ni Trong nhng bc in bo cho v trung tm, anh ta t iu ni xu ti th.
ta nhn in gi n cho ti nhng khng a. Cui cng, chu ht ni, mt hm nh ti khng c
ai, ti gi anh ta n v ni. Anh cn tr hn ti. Anh to con hn ti. Anh ang trong tm tay
nh nhau y. Nhng anh l ch !. Anh ta khng chu nh. Ti ni anh ta hn. Sau , ti
ni vi Frank Wisner, mt quan chc CIA, v anh ny v lm cho anh ta b i i ni khc.
Nhng cuc chin tranh trong b my th li gia Lansdale vi ngi ph trch CIA Si Gn ch
l mt cuc chm sng nh bin gii so vi nhng g s n ra khi v i s mi ca Hoa K,
tng J. Lawton Collin n nhn chc thng Mi Mt 1954. Lansdale cho rng i s Donald
Heath, ngi Si Gn trong thi gian in Bin Ph v Hi ngh Genve, c phn no thn Php,
nhng h lm vic vi nhau rt tt. Heath cm kch trc vic lm ca Lansdale Philippines v
phn no b ln t trc c tnh ca ng ny. C ln Heath nhn thy mnh ang lm thng dch cho
Lansdale trong mt cuc ni chuyn vi Dim v vn di c, i s khin trch Lansdale l
vi phm l tn v i x vi Heath nh mt tr l. Nhng hm th chnh li khuyn ca
Lansdale c Dim nghe theo. Lansdale cng lm vic sun s vi tng Iron Mike ODaniel,
trng phi b vin tr qun s M, mt ngi cc cn nhng n cn. O Daniel tha nhn rng c
mi ln bn ti vn Vit Nam th li b ci ng i t khng qun ny qua mt.
Nhng tnh hnh pht trin qu nhanh nn Tng thng Eisenhower quyt nh thay i i s
Heath, mt nh ngoi giao chuyn nghip, bng mt ngi bn thn ca ng c th nm tnh
hnh cho chc hn. Cng nh nhng trng hp tng t trc y, ng tm mt vin tng
tng phc v di trng ca ng trong Th Chin II. J. Lawton (Lightning Joe) Collins chi huy
mt qun on m ng b ln Normandy. Collins l mt con ngi khng d g cho ai p
o v ng chng t iu ngay trong bui hp u tin vi cc quan chc M Si Gn. i
s Heath lnh o nhng cuc hp ca ng trong khng kh thn mt d di, cho nhng ngi
ph trch cc b phn t do xut kin, to cho con ngi t tin v gii n ni nh Lansdale tha
h nu quan im ca mnh ln. Tng Collins cho h hay rng nhng cuc hp ca ng s tin
hnh vi s chnh xc qun s. Mi quan chc phi bo co ming mt cch c th ngn gn ri
ngi xung ch s phn quyt ca ng.
Ti cuc hp mt u tin, Collins nu ln nhng u tin m ng mun mi ngi thc hin.
l vic phi c gng tng cng cho chnh quyn Si Gn ng thi phi ct gim bin ch ca
qun i Si Gn bi v Washington thy tn km qu. Khi Collins ni xong th Lansdale ng ln
v ni ln nhng u tin ca ng l phi thit lp nhng th ch dn ch trong khp c nc
trc khi c cuc tuyn c d nh thng nht vi Bc Vit Nam vo nm 1956; l cn phi
sp nhp qun i cc gio phi vo qun i Si Gn trc ri sau mi ni ti vic thu gn
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
n li.
Collins ng ln ni, gin d, Ti l ngi i din c bit ca Tng thng Hoa K. V vy, ti l
ngi duy nht ra nhng u tin ch khng phi ng, v chng ta khng cn bn ci v vn
ny na. Hiu cha, i t?.
Vng, tha ngi, Lansdale p. Ti hiu. Ti chc rng y khng c ai l ngi i din
ring ca nhn dn Hoa K. Nhn dn M mun chng ta tho lun nhng u tin . Do , ti t
coi l ngi i din ca h - v chng ti s b ng m i y. Ri khng ni thm mt ting no,
Lansdale b i ra ngoi ti mt ch cnh s qun, bt u k ra nhng g cn phi lm trc khi ri
Vit Nam, nu Collins ra lnh cho ng phi i.
l mt c ch lo xc. Nhng nhng c ch c v t tin ca Lansdale thng c thc hin
vi s tnh ton khn ngoan v li th ca mnh, ng c th on rng Collins ang tm mu k loi
tr ng sau ny, ch ngay by gi th kh m loi tr mt ngi khng phi l ngi i din ring
ca dn chng M nh anh ta t xng, m l ngi i din ring ca Gim c CIA. Lansdale
on ng. Sau mt lc th c mt phi vin n ni vi Lansdale rng cuc hp kt thc
nhng Collins mun gp ng trong vn phng. Collins ang ngi c giy t ti bn. ng trch mc
Lansdale nhng ni vi ging nhn t nh mt ng b vy, ni rng ng bun phin vi cch ng
x ca Lansdale trong cuc hp. L mt qun nhn, Lansdale phi hiu rng ch c mt ngi
ch huy ra lnh v trong trng hp ny l i s. Nhng ku gi mt ngi nh Lansdale phi
ng x nh mt s quan chuyn nghip th chng khc no ku gi mt tay u c ng x nh mt
nh doanh nghip thc th, Lansdale cng p li Collins mt cch lch s t t, ni rng ng ch
mun gp phn ra chnh sch thi. ng ni l ng c nghe s d ngi ta tng cho Collins
bit danh Lightning Joe l v ng c bit ti nhn xuyn thu vn mt cch nhanh chng v tm
ra gii php. C th l Lightning Joe, Lansdale gi , ni r t tng ca mnh trong cuc gp ring
ny cho Lansdale gp thm t tng ca mnh vo vn ang quan tm c chng. Collins
mm ci v ni ci khng c. ng gii thch rng thng ng ch suy ngh nghim chnh nht
vo lc sau ba n tra: nm trn ging m ngh mt cht thi.
c lm, Lansdale ni. Ti s n nh ngi sau ba n tra v ti s vo phng ngi, ngi yn
lng khi ngi ng. Nu ngi mun ni chuyn, th O.K., chng ta s ni chuyn. Cn nu ngi mun
ngh th ti s ngi khng ni mt ting.
i s Collins tng l Lansdale ni gin nn hm ng rt bc mnh v thy Lansdale l
ti sau ba n tra. Lansdale tn tnh ng vui v. No, by gi ti ti y ri. Chng ta th mt t
xem no. Collins min cng a ng ta vo phng v nm trn ra ging. Lansdale ko ci gh
li ngi gn ging. H ni chuyn vi nhau lu. Lansdale nhn thy Collins cn kh chu v chuyn
bay va qua nn ng xin li v i phi c cuc gp g ny. Chp mt mt t th ngi s thy d
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
chu hn, Lansdale ni. Collins ng Lansdale rt lui.

My nm sau nh li, Lansdale nhn nhn rng mnh c x mt cch xc phm. Nu ti l i
s, th ti tng c ti ra khi nc ngay lp tc, Lansdale ni, vi mt ting ci khoi tr.
l bui u mi quan h sng gi ca h. Collins cho rng Lansdale gn b qu nhiu vi
Vit Nam v mt tnh cm. ng lo ngi khng bit cm cng nh th no ci anh chng i t mi
pht ang phng nga trn lnh vc do s qun ph trch ny. Collins ni nng khi nghe rng
Lansdale ang thng lng a mt s i cng dn v Philippines sang Vit Nam. Lansdale
li thanh minh rng l kin ca mt quan chc ti Phng thng mi Philippines trong mt
chuyn cng cn ti Si Gn a ra. T lu Lansdale l ngi u tin p dng phng php gi
cho nhng ngi khng phi M h yu cu M lm vic ny vic n, to cho ng ta c hi
ni rng chng ta ch lm theo yu cu ca mt nc bn thi m. Dim, cng khng tn thnh cho
mi my i cng tc Philippines ny, ni vi Lansdale rng ngi Vit Nam u c cn s gip
ca my anh nhc s hp m, nhc li vic my ngi Phi ny l mt s chuyn vin v v trng
chu . Nhng Lansdale thng c s qun ln chnh ph Dim. Nhng i Philippines gm c
bc s v y t, sau l k thut vin, c trin khai khng nhng Vit Nam m c bn Lo,
tim thuc phng cho nhn dn ng Dng khi tim nhim bnh dch Cng sn bng nhng hot
ng t thin v cng dn v, thc hin kin ca Lansdale - theo kiu ni giu ct khng che y
ca Lou Conein - tt c nhng ngi anh em da nu b nh ca chu hp thnh mt i gia nh
hnh phc v thng yu ln nhau.
V Lansdale thy i s Collins hiu v Vit Nam qu t v t hn, li ri vo vng nh hng ca
v ch huy ca Php Si Gn l tng Paul Ely. Elyl mt ngi lch thip v bit iu, bit cch
giao dch vi ngi M v ginh c mt cm tng tt trong chuyn ng ving thm Hoa K thi
k khng hong in Bin Ph. ng v Collins l hai ng tng trong Th Chin II, cng l nhng
ngi anh em thng cm ln nhau. Tng Ely khng thch Dim v mun thay th ng ta. Ely mun
thay th Dim v thy Dim l mt lnh t qu ti hay l v Dim l ngi chng Php m Dim cm
quyn th Php s sm cun gi th khng ai c th bit c. D sao i na th sau mt thng n
Vit Nam, v sau khi ni chuyn vi Ely, Collins bt u cho rng ng bn ng nghip ngi Php
ca mnh c l. iu c ngha l Dim va ti chc va ng nm thng th hai quan chc cao
cp ca Php v M ti y mun tng ng i.
Tng Ely c mt danh sch ngn nhng ngi c th thay.th Dim - tt c nhng ngi u c
quc tch Php, d nhin. Bc u Collins thuyt phc Dim chp nhn cho Phan Huy Qut, bc s
y khoa, ci u theo Php m tri tim Vit Nam, lm ph th tng v chun b cho Qut thay Dim
sau ny. Khi Dim t chi, Collins bt u vn ng Washington b ri Dim. Collins cho rng
l mt quyt nh bt c d.
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
Washington, c bit l John Foster Dulles, tm cch loi Collins ra. Nhng Collins li l phi vin
c bit ca Eisenhower v l mt ngi bn c trng lng, v khi ng ta yu cu nng nc iu g
th Tng thng v ngoi trng li bt u suy ngh ging nh ng ta. Dulles ni sau mt phin
hp vi Tng thng rng h sn sng ng h quyt nh cui cng ca Collins. Nhng h mun
rng Collins phi hiu r lp trng ca h. Nhng g xy ra Vit Nam, Dulles ni, l kt qu
mt s hiu lm c bn v nguy him gia Php v Hoa K. Eisenhower v Dulles tin rng b
Dim i cng khng gii quyt c vn , m ch c ngha l t nay tr i chng ta tr tin m
ngi Php quyt nh tt c.
Nhng tnh th lc khng cho php ko di c na. Di thi ca Php, c mt bn git ngi
tn l phi Bnh Xuyn kim sot cnh st Si Gn v mi c s n chi, c bc, ht xch. Bn Bnh
Xuyn ng tin cho Php, cho cc quan chc Vit Nam v theo li n, cp tin cho c Hong
Bo i na. Khi Dim tm cch loi tr Bnh Xuyn th bng ny, c s h tr ca hai gio phi
Cao i v Ho Ho ni dy nh p tan Dim v qun i ca ng. Ngi ca Dim Si Gn t
hn nn Dim phi trng ch vo s gip ca qun i Php. Trong v ny c qu nhiu tr l
mt l tri c mi pha nn ngi ta kh m ni c rng ai ng h ai, nhng ngi ta nghi
nhiu cho Php l ng sau Bnh Xuyn tm cch lt Dim. Ngi ta cng khng cn phi
tm hiu xem lnh ny xut pht t Paris hay t tng Ely. Bi v nu Lansdale v nhng ngi
trong nhm ca ng ta c lc hnh ng mt cch t tin th ti sao cc s quan tnh bo ca
Php, c s khuyn khch ca nhng ngi cn li ca ch thc dn hay tp trung ti Cu lc
b th thao Si Gn, li khng c th bin chnh sch ca Php l lt Dim thnh nhng hnh
dng t tin c th gy ra mt cuc ni chin nh.
S ni dy ca cc gio phi ku gi n s khn kho ca Lansdale x l. Trc ht, ng tm
cch tch nhng phi ng va chiu m c l Cao i v Ho Ho ra khi Bnh Xuyn. ng bt
u thuyt phc Trnh Minh Th v ngi lnh o Ho Ho rng h l nhng ngi yu nc chn
chnh ang b bn cp Bnh Xuyn li dng bng nhng th on tin bc. Khi ng thy h bt u
chu nghe, ng b tr cho hai tng ch huy ca h gp tng Collins, i s Hoa K. Collins bt
u ni rng, vi t cch l mt qun nhn, ng thy bt bnh trc s thiu trung thnh ca h i
vi chnh ph ca chnh h. Joe Redick lm nhim v thng dch. Lansdale chn Redick li trc khi
ng kp dch cho h nghe nhng li ni ca Collins. Lansdale yu cu Collins khng nn khin trch
hai ng tng ny m nn khen h l vn trung thnh vi chnh ph. Lansdale v Collins trao i
qua li vi nhau mt hi, lm cho Trnh Minh Th v tng Ho Ho kia ngi , nghi hoc.
Lansdale ngng cuc gp mt li. ng li c Trnh Minh Th v phe chnh ph. nh nhau li
n ra. Qun i Php can thip v khng h che y vic h ng h phe Bnh Xuyn.
i s Collins bay v Si Gn xin kin. Trc khi ln ng ng ha vi Lansdale rng ng s
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
ng h Dim, nhng trong thc t ng p Eisenhower b ri Dim, v nu cn, b Lansdale lun. S

dng s tn nhim ca mnh, ng thuyt phc c Eisenhower v Dulles. Ngy 27 thng T
1955, mt bc in gi ti s qun Hoa K Si Gn ngh mt k hoch tng kh Dim i. Cng
khai th chnh sch ca Hoa K vn l ng h Dim, bc in vit, nhng b mt th bt n xanh
cho Collins v Ely tm ngi thay th cho Bo i b nhim.
Bc in ti Si Gn trong lc qun Bnh Xuyn v qun ca Dim nh nhau. Thnh ph bin
thnh chin trng. Lansdale nhn thc c rng trong tnh hnh ny, yu t tm l l ti quan
trng. ng m t tnh hnh nh l Dim thng mc du cc quan chc M ti to i s vn
cn hoi nghi. Lansdale i gi bc in ca ng v Washington ni v chin thng gn k. John
Foster Dulles ang d tic th bc in ti. ng xin li, co lui v i thng ti Nh Trng ni vi
Eisenhower. Lc c ln sng phn i mnh m trong Quc Hi, do Thng Ngh s Mike
Mansfield lnh o, chng li vic b ri Dim. ng u vi s phn i ca Quc Hi, vi bc
in nhanh chng ca Lansdale trong tay cho bit Dim sp thng n ni, ba ngy sau Nh Trng
thay i chnh sch. Lnh mi l hu b bc in ngy 27 thng T ni v vic rt b s ng h
Dim. By gi l Hoa K phi cng bi hoc cng chm vi Dim. V ngi chm trc tin l
Collins. ng chi ci tr nguy him, a ti ch hoc ng hoc l Lansdale phi c mt ngi
cun gi ra i. Khng y mt thng sau, Collins xch va-li v nc, ngi n thay l G. Frederick
Reinhart, mt nh ngoi giao chuyn nghip.
Thng li ca Dim y ngi Php Si Gn ti cn in di cui cng. Lansdale m i ngoi
ng s b bn cht ngay. Mt ngi Php c xe ging ng m ngi cng ging ng b bn m
st bn cht. Bi trn bo ch Php m t Dim l mt tn t do mt c vn M git dy.
Cuc tn cng trn bo ch cn nhn c, ch cuc tn cng sau th nhn khng ni, Lansdale
ni. Mt s ci u cay c trong m ngi Php Si Gn bt u mt cuc khng b ngi
M Si Gn. Chng nm lu n vo sn nh ngi M. t ca ngi M b git mn hoc b gi
lu n.
Lansdale thu thp tin tc xem ai ng ng sau v ny. T ra l i t ngi Php trong phi b
hun luyn qun s hn hp v mt s thuc cp ca ng ta. Lansdale ti gp ng ta, ni cho ng ta
bit rng ng bit ai ng ng sau nhng v n, v ni Xin ng nh cho l ng ang xa mu
quc ti hng vn dm. Ci g sp xy n cho ng cn tu cch ng x s t nay v sau y.
m hm , lu n n bn ngoi khu vc c tr nhng ngi Php tnh nghi l khng b. i t
Php b Lansdale e do phn khng vi to i s M v hm sau Lansale b gi ln. ng
ta vn khng h t ra hi li. ng ni cho i s mi bit tin c ba s quan Php tr tui b cnh
st Vit Nam bt qu tang c cht n trn xe gp v mt bn danh sch nhng mc tiu M trong ti.
Lansdale c lnh chm dt cuc chin tranh du kch ca ng.
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
Trong cuc chin tranh lu n ny, Lansdale c s gip ca Lou Conein v nhng ngi
trong nhm ng rt khi Bc Vit Nam theo nhng quy nh ca Hip nh Genve. Lou Conein lm
gim nh vai tr ca mnh trong v ny, ng ni. Ti ch l ngi lin lc ca Lansdale thi, lin
lc vi nhng ngi ng ta mun ti ni chuyn. Nhng ngi bit Conein, khng ai ng c lc
ng ta li khim tn l thng nh vy.
Elyette cn nh mt s kin thi lm c ht hn. Lou khng bao gi cho v bit vic mnh lm.
C bao gi cng ch c tip xc vi kha cnh Php trong con ngi ng, kha cnh Conein kho
kn ting v kho x, kha cnh mt con ngi thch n ngon, thch ung ru ngon. Lansdale c
mt cn h xinh p c ca thng ra vn trn mi nh nhng Elyette v Lou cha bao gi n ti
vi Lansdale. Lansdale khng quan tm ti n ung cn Elyette v Lou thch hng th nhng mn
n ngon ca Php ti cc tim n Si Gn. Thnh thong Lou li eo ci hoa hng nh ca Bc u
Bi tinh v Elyette cm thy c nhiu cp mt lic nhn h. C cm thy t ho. Mt hm sau khi h
i n ti th s c xy ra.
Vo khong chn gi m, Elyette k li. Chng ti ang chy xe chm chm qua nh i s
M. Lou cm ly ci - ti khng bit ci g, ci g ang rt ln - nm i. Bm! Anh nm mt
tri lu n vo sn vn i s. Ti khng th tin ni iu . Ti ni, Sao vy, Lou? Anh in
ri! Anh ni, l lnh ca Lansdale! Chng ti trnh xa ni v cng may l khng c ai
theo chng ti c. Ti tng trng thy nhiu chuyn trong i ri, nhng ti l mt ngi ng
mc. Nhng Lou th li rt hp dn, anh bao gi cng c nhng ci mi l.
Nhn li chuyn c, Elyette cho rng Lou nm lu n vo nh ca i s M cnh co ng
ny hy tng cng bo v an ninh cho c nhn ng, v thc t, my hm sau hng ro c
nng cao ln. Nhng trong lc cc s quan Php nm lu n vo nh ngi M th Lansdale li b
cm nh tr. Ngi ta c th ngh rng Lansdale, thng qua Conein, gi cho i s li nhn nh
rng v nm lu n ny c th l ca Php lm.
Php thy vy l qu ri. Tng Ely ra lnh chm dt chin dch khng b. i s Collins
thng lng cho ngi M nhn lnh ton b trch nhim hun luyn qun i Vit Nam, v
by gi ngi php quyt nh b ht tt c. Trong mt cuc hi m ti Paris, t 8 ti 11 thng
Nm, 1955, ngoi trng Php Edgar Faure ni rng Dim l mt thng in, un fou, v cnh co
rng Lansdale ang chi tr nguy him c th dn ti thm ho. John Foster Dulles khng ng
v ni rng s la chn duy nht ca Hoa K l ng h Dim hoc rt lui. Thng Nm 1956, sau khi
Dim chnh thc yu cu, b ch huy qun s Php gii tn, v i qun cui cng ca Php
ri khi Vit Nam.
Lansdale v Dim chung lng u ct vi nhau v tri qua ht th thch ny ti th thch khc.
Nhng mt nm sau th h li hm hc vi nhau. Khng nghi ng g rng Dim c bi ng
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
trn bo ni rng ng b ngi ta coi l b nhn ca M nh th no. Quan h ca h ngui lnh.

Lansdale khng c trng vng nh trc na. Nhng nh ngoi giao ti dinh Tng thng khng
cn trng thy ng a gin vi con ca Nhu nh trc na. Lansdale lm vic duy nht phi
lm. ng xin tr v Washington.
CIA cho rng ci phng php cho Dim mt c vn c bit mang li kt qu nn ngi ta bt
u tm mt ngi thay th cho Lansdale. Cng vic ny c giao cho mt s quan tnh bo tr, ni
ting trong ngnh v kho lo li cc chnh ng loi ng Cng sn ra ngoi. Nhng
William Colby yu cu cho ng hon thnh nhim k ca ng Rome , yu cu c chp
nhn. Lansdale em mt chuyn vin nng nghip chu sang Vit Nam. ng ny tn l Wolf
Ladejinski, mt ngi M gc Nga. Ladejinski hc c cch lm vic vi ngi Vit Nam ca
Lansdale v tr thnh c vn ring ca Dim, thc t tr thnh mt ngi trong vn phng ca
Tng thng t 1956 ti 1961, do CIA tra lng. Wesley Fishel, ngi bn M lu i nht ca Dim
cng lm c vn. Fishel gip tp hp mt s gio s ca trng i hc quc gia Michigan, do
CIA b mt tr lng, n lp ng vo ch trng do Lansdale li, khuyn khch nhng th ch
dn ch v cng c quyn lc cho Dim trong cui nhng nm 1950. CIA cng s dng phi b
trng i hc Michigan lm ci v ngoi che y vic h hun luyn cnh st ca Dim.
Lansdale lm vic c hiu qu Vit Nam nhng khng hiu qu bng Philippines. Nh lnh o
ng li ti ch b tn thng. Mt phn do li ca Dim, ng ta c nhiu thiu st qu, mt
phn cng do phng thc ln cm quyn ca ng bt buc phi i ph khng ngng vi s i
lp ca Php, nh hng ti thi ca gii th lc Vit Nam i vi ng. Trong nhng ngy u
ng mi ln cm quyn, gii tri thc trong nc, quanh qun trong Si Gn nh m chim c l, bt
u mt chin dch cng kch khng thng tic chnh ph ca ng lm cho mt ngi ngoan c nh
ng cng chui su vo t kn ca mnh. D tt hay xu, vic by gi Vit Nam tr thnh thn ch
duy nht ca Hoa K l nh phn ln cng lao ca Lansdale, con ngi ca Khng lc Hoa
K/Cc tnh bo Trung ng. Nhng ngi Php, vi gn mt th k to dng bng ma ring ca
mnh, vn cn y, nu khng phi bng th xc th cng bng linh hn.
Ch thch:
Nhng cun sch vit v Lansdale, ngoi cun Ngi M trm lng ca Graham Greene, l cun
Ngi M xu xa ca Wiliam J Lederer, v cun Cn st mu vng ca Jean Larteguy, do Xan
Fielding dch ra ting Anh. (ch thch ca tc gi)
[ii] Cuc chin tranh ng Dng th nht l cuc chin tranh ca Php, gi th phn bit vi
cuc chin tranh ng Dng th hai l cuc chin tranh ca M.(N.D)
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong

[iii] Ting Php trong nguyn bn - N.D.
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
Dch gi: L Minh c
Chng 9
Fort Benning 1956
Lansdale i ri, phi b c vn qun s Hoa K mi bt u hun luyn qun i Nam Vit Nam
theo nhng.chin thut sai lm mt cch tai hi v khng thch hp vi tnh hnh. ng l chun b
cho h i ph vi mt cuc chin tranh du kch do Cng sn lnh o thng din ra x, th ngi
M li hun luyn cho h chng li mt cuc xm lng ca qun i chnh quy Bc Vit Nam. V
vy, qun i Si Gn tin thnh bn sao m nht ca qun i Hoa K, vi my anh lnh b i
nh con, xng xnh lnh knh vi b trang phc ca M i khp nng thn, hnh qun ng nh
trong sch gio khoa ca trng lc qun Fort Benning.
Mt s quan chc M phn i vic bin qun i Nam Vit Nam thnh mt qun i kiu M trong s c Lansdale, d nhin, m cng c c mt ngi t trc ti nay bao gi cng theo quan
im chnh thng l B trng ngoi giao John Foster Dulles.Trong trng hp ny, ng b trng
li nhn mnh ti vic phi tin hnh mt cuc chin tranh chng du kch mi ng. Sai lm sm tr
thnh mt sai lm c tnh cht quyt nh nhng chnh Lansdale cng cho rng sai lm ny kh trnh
khi, bi v khng phi do dt nt m khng bit, m chnh l do mt kinh nghim lch s cn
mi m qu, mi nm nm trc y Bc Triu Tin mang qun chnh quy xm lng Nam Triu
Tin do M ng h. Thiu tng Samuel (Hanging Sam) Williams hin ang lm trng phi b c
vn qun s Hoa K t nm 1955, trc y tham gia chin tranh Triu Tin. Tin tnh bo m ng
nhn c cho thy l Bc Vit Nam trang b cho qun i ca h bng sng Lin X, bin thnh
mt qun i chnh quy hin i, cng lm cho ng tin rng sm mun g h cng xm lng Nam
Vit Nam. Hn na, chnh Dim cng thch c mt i qun chnh quy, ng cng s mt cuc xm
lng ca Bc Vit Nam v cng s vi mc nh vy mt cuc ni dy ca nng dn v trang
chng li ng. Vi mt qun i quy c ng c phn d thao tng nhng ngi ch huy ca h m
tip tc cm quyn.
Trong vng mi nm sau, mi ln c hay nghe ni v Vit Nam th dn chng M li c tip
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
xc vi hng l l thuyt v chng ni dy v lm th no nh li mt cuc chin tranh nhn

dn, nhng l thuyt c v m h v xa xi l l. Nhng vn c bn ca n th rt n gin. Lm
th no mt lc lng v trang chnh quy chng xm lng li nh nhau vi mt lc lng v trang
khng quy c tin hnh chin tranh du kch trong ni a? Sai lm ny thc ra bt u t trc
khi ngi M hon ton nm quyn kim sot t tay ngi Php.
Chu thy iu . ng nhn thy rng ngi M hiu Vit Nam km hn ngi Php v t ra
khng c kh nng hc hi. Cuc chin tranh ca Php kt thc th Chu leo ln a v ch huy cao
cp. ng hon thnh xut sc nhim v ch huy mt i i nm trong mt lc lng xung kch
ca Php, gi l ton c ng (gtoupe mobile). ng nhiu ln b thng trong chin u, v c
mt ln nng n ni m v ng phi vo nh xc trong ba ngy lin tip xem ng c b git nh hu
ht ng i trong tiu on khng. Khi Dim ti Si Gn th Chu ang ch huy mt tiu on bn
ngoi Nng.
Chu sm b li cun vo m mu o chnh chng Dim ca Nguyn Vn Hinh, ngi mang
quc tch Php. Mt trong nhng ngi ng h Hinh bay vo Si Gn v ghi tn Chu trong danh
sch nhng ngi tham gia lt . Chu khng c g chng Dim, v li, Dim cng mi va ln
cm quyn c hai thng, nhng hu ht bn ca ng u ng h o chnh nn ng cng ng tham
gia. Ngi ta thu xp ng c chuyn v Hu lm ch huy mt trng v b v mt lc lng
xung kch, lm ngi ch huy ph cuc ni dy thnh ph ln th hai ca Nam Vit Nam. Sau khi
Lansdale dp tt m mu ny t trong trng th nhng ngi cm u o chnh mi cho Chu
bit rng h tnh sai, v t nay tr i khng th lm bt c chuyn g m khng c s chp
thun ca M, v vy m h tht bi. H bo Chu rng by gi Chu phi n xin li mt ngi em
ca Dim l Cn, ang sng Hu v thc t l ang nm quyn hnh min Trung Vit Nam. Xin
li ? Chu hi li. Khng bao gi. ng khng phi l ngi lnh o cuc o chnh m ch l mt
s quan b cp trn li ko tham gia. H ni nu vy th c, ng khng th li Hu c. H s
iu ng v lm ch huy trng trng s quan ti Hc vin qun s Lt ni ng dy mt ln
trc y.
Chu ti Lt vi qun hm thiu t. t lu sau th Thiu n. Thiu by gi l trung t v l
ngi lnh o trng v b. Chu vi Thiu khng chung vi nhau na nhng vn chi thn v
lm vic chung vi nhau rt tt. Lc Dim tng bc cng c quyn lc ca mnh. Hong Bo
i, do Php xi gic, nh cch chc Dim nhn lc cc gio phi ni dy. Nhng Dim t chi
ri b quyn hnh v tuyn b mt cuc trng cu dn xem dn chng c chn Bo i lm Quc
trng hay chn ng lm Tng thng. Lansdale lm c vn cho cuc tuyn c ca Dim, chn cho
Dim mu trn l phiu, cng vi nhiu may mn, trong khi l phiu ca Bo i mu xanh, hy
vng s li ko nng dn tr v vi Dim. Nhng mi cng lao ca Lansdale u khng cn thit.
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
Ti bo Dim l ng c n gian, Lansdale ni. Th m ng ta li c ti chn mi tm phn trm

s phiu. Ly Cha ti!?
Dim cng tuyn b rng ng khng h c nh tham gia mt cuc tng tuyn c thng nht t
nc gia min Bc v Nam vo nm 1956 nh Hip nh Genve quy nh. Dim ni vi
Lansdale rng ng khng tin Cng sn s thng thn trong nhng cuc tuyn c. Lansdale khng
phn i, c th cn khuyn khch Dim l khc. ng thuyt phc Dim t chc mt cuc tuyn c
bu Quc Hi lp hin hp hin ho chnh ph ca Dim v mi mt ngi no t Philippines
qua tho gim cho Dim bn hin php. Tuyn c c t chc, v mt Quc hi c thnh lp
ng vai tr cht cho nn c ti ca Dim.
Nhng nhng s kin hnh nh qu xa i vi Chu v Chu ang Lt vi i ni trng ip
v nhng h nh xinh p phong cnh yn tnh ca mt thnh ph i hc. ng v cc bn s quan
Vit Nam khc ang phi thc hin mt cuc chuyn mnh: h hc ni ting Php v nhng nghi
thc ca Php trong giao dch; by gi h phi hc ting Anh v phi lm quen vi ci kiu khng
nghi thc kh chu ca ngi M. i vi Chu, s chuyn mnh ny rt l kh chu.
Ti phi mt mt thi gian mi ci b c cm gic t phn bi, Chu ni, nh ti ang t lin
kt vi mt nhm ngoi bang mi l ngi M kim sng - sau bao nhiu nm tm cch t tch
mnh khi mt nhm ngoi bang khc, ngi Php.
Tuy vy, ng rt vui mng khi c lnh n trnh din ti cn c Fort Benning, tiu bang Georgia,
theo mt kho hun luyn b binh trong mi thng. ng s c dp c thy tn mt nc Hoa
K v tm hiu ci m ngoi bang mi. Trong s hai mi lm s quan trong nhm i Fort Beuning,
khng c ai ting Anh ni chuyn c. Khi h xung San Francisco, h rt khch ng trc
nhng kh nng ca vng t mi giu c ny. Nhng mt ngy trc khi h i xe la theo d kin
ti Georgia th bao nhiu phn khi u tiu tan khi mt i u ph trch nhm ca h cho bit l h
phi i xe but mu vng ra ga. H nghe qu nhiu v t phn bit chng tc Hoa K ri. C
phi h buc phi i xe but vng v mu da ca h khng? C nhm ang phn vn khng bit phi
lm g. Mt s th cho rng nn lm thinh cho ri nhng mt s th ch trng phi phn i s s
nhc ny mi c. Cui cng, Chu thu ht can m ni vi vin i u M. Khi vin i u
hiu c cu hi bng th ting Anh chp chng ca Chu, th ng ta nga u ra m ci. Khng,
ng ni, xe but mu vng (Yellow Cabs) chng c lin quan g n ch ngha chng tc c, m
ch l tn ca cng ty m thi.
Cc s quan Vit Nam th pho v cng bt ci theo v s hiu lm ca h, nhng Chu vn cnh
gic. Ni v chng tc, ngi M khng nh ngi Php. ng thy v d khi ng n d mt
bui ho nhc Nat Kinh Cole ti Phoenix, tiu bang Alabama, khng xa Fort Benning. Bt ng c
n ra nh nhau v bui ho nhc b hon li, Chu nghe ni l v c mt ngi da en m hn
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
mt ph n da trng trn sn khu. Ch ti khi ng i chi mt chuyn ln Washington v ti nh

mt ngi M tn l Klein th Chu mi bt u c cm tnh vi ngi M. Chu thy gia nh
Klein rng ri v n cn, tip nhn ngay mt ngi ngoi quc v mt ngi Chu nh ng nh
mt ngi trong gia nh. H l nhng ngi k diu, ng ngh vy, v thi gian ng chung vi h
gip ng thanh ton mi nghi ng ca ng i vi ngi M ni chung.
Cng nh nhng s quan hc vin ngoi quc khc, Chu khng th khng chong ngp trc s
ph by ho lc hin i ti Fort Benning - ho lc b binh tp trung, i bc, tm xa, xe tng, my
bay phn lc, my bay nm bom, tt c ym tr cho ngi lnh b binh. V mc du ng vn lo
ngi rng tt c nhng ci cha chc l ci tt nht nh mt cuc chin tranh du kch, ng
tr v hc vin qun s Lt trong mt tm trng phn khi sau khi tt nghip Fort Benning
thng Chn 1956.
Nhng thay i hc vin Lt th hin rt r. S chuyn mnh hon tt. Ngi M c mt
khp ni. Mt s v con cc s quan M cng i theo chng sang y. Ti mt cuc tip tn, Chu
thy chng tai gai mt khi mt trung s M ngi chung mt di-vng vi v mt trung t v ni
chuyn vi b ta nh mt ngi ngang hng. ng cha bao gi thy mt chuyn nh vy ngi
Php m cng cha bao gi thy ngi Vit Nam. Ci kiu i x khng php tc nh vy ca
ngi M cn phi c mt thi gian mi quen c.
Nhng nu trong giao dch x hi, ngi M khng nghi thc th trong quan h cng tc, h li rt
kht khe. Chu c b nhim lm Gim c gio v ca trng v c trch nhim hp tc vi
ngi tng nhim ca ng bn pha M, mt thiu t ca trng West Point, son tho chng
trnh o to bn nm cho cc s quan Vit Nam. Chu rt thch cng vic ny v ng ngh rng
n lc chm dt h thng o to c ca Php, v to ra mt loi s quan mi cho Vit Nam, nhng
ng li ngh rng trong chng trnh o to cn phi c s cn i gia nhng k thut qun s hin
i vi nhng t tng vn ho truyn thng Vit Nam. Nhng vin thiu t ngi M chng quan
tm my ti d nh ca Chu v ni cho Chu bit rng chng trnh ca Hc vin Hoa K v bn
sao ca n c p dng Philippines phi c p dng nguyn xi Vit Nam.
Chu khng kp phn i vic M ho Hc vin qun s th b iu i ni khc thng Nm 1957,
v nhng l do chnh tr. Thiu cng b iu i trc khi chc ch huy trng, do s vn ng
ca ng Cn Lao, ng ca ng em Dim, phn ng ng vin l ngi theo o Thin Cha c
giao cho nhng nhim v then cht trong chnh ph v qun i. Khng bit c phi tr chnh tr bt
lng a Thiu ti ch hiu thm v o Thin Cha khng th khng chc, nhng ch bit l
ng ta sm t b o Pht theo mt ci o c nh hng chnh tr mnh hn. Ri ti Chu,
con ngi m o Pht, chu sc p ca ng Cn Lao, b chuyn i khi hc vin. ng c tm
thi chuyn v lm tham mu trng mt s on do mt ngi bn c lm t lnh. Si Gn khng
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
chu b nhim chnh thc v sm thay ng bng mt ng vin Cn Lao. Chu li b iu i ni

khc, ln ny n mt trung tm hun luyn.
Xem ra th s nghip ca Chu ti ng cng. Bi v ng tham gia cuc o chnh ht ca
Hnh, ng b coi l mt ngi chng Dim, nhng khng phi vy; v ng t chi tham gia ng
ca Nhu l ng Cn Lao. ng khng h c bt mt ln no k t khi cuc chin tranh ca
Php chm dt ti nay. Mt s bn b v ngi ng thi vi ng ln tng. Nguyn Vn Thiu
lm i t. Nhng Chu cng khng on trch. Vin tng ph trch tri hun luyn tng lm ch
huy an ninh trong cnh st ca Php, v Chu ght tt c nhng ngi Vit Nam cng tc vi
Php, khc vi con ngi m ng cho l mt qun nhn ng knh trng trong cuc u tranh chng
Cng sn, nhng ng cng khng ng l ng li hp tc rt tt vi ng ny. Vin tng c c i
quan st mt chuyn Israel v khi tr v ng nh Chu vit gim mt bn bo co. Chu ht
st c gng cho ng tng cng nh bn bo co ca ng ta gy c n tng cng nhiu cng
tt.
Khng lu sau , Chu nhn c mt bc th gi v Si Gn c mt cuc gp g vi Tng
thng Dim. Chu khng bit rng bo co ca ng tng c nh gi cao v ng tng ny
ni chnh Chu gip ng tho ra bo co . Khi Chu bc vo dinh Tng thng, Dim cho
ng, mi ng ngi v bt u ni v gia nh Chu. Dim bit b Chu, v quan to hu tr, Dim ni
rng mc du ng vi b Chu c nhng bt ng chnh tr nhng ng vn knh trng b Chu l
mt ngi lim chnh. Cn anh th sao? Dim hi. Chu ni rng ng c lm mt a con hiu
tho v tip tc truyn thng phc v t nc do t tin li. Ni xong iu th cuc tip xc
cng chm dt v Chu tr li tri hun luyn. Chu quen vi ci li giao thip kn o ca Vit
Nam, ging vi mi ngi ng hng ca mnh khng thch ci kiu xng thng vo vn nhng
ng khng bit phi lm g vi cuc ni chuyn ca Dim. Nhng ng tng tri hun luyn m
bo vi ng rng ng s khng cn y lu na u. Dim ang ch ti ng v d nhin l Dim
s c k hoch cho ng.
Mt tun l sau, Chu c b nhim lm thanh tra dn v. Dim mi ng n ni chuyn mt ln
na. Ln ny Tng thng ni thng. Nhim v m ng giao cho Chu, ng ni, l mt nhim v m
ng cho l cc k quan trng, bi v chnh cp dn v quan h qun dn mi hnh thnh. Dim yu
cu Chu b ra ba thng i khp trong nc ni chuyn vi dn thng xem h ngh g v qun i.
y l c gng nghim chnh u tin ca chnh quyn Si Gn, d nhin l c CIA thc gic, nhm
hn ch sai lm bin qun i Nam Vit Nam thnh mt qun i quy c chng xm lng t bn
ngoi hn l tp trung s ch vo li phn ng linh hot kiu dn v x l ni din ra cuc chin
tranh du kch.
Chu i khp ni v kinh hong trc nhng g ng c thy. Qun i i x khng tt vi dn
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
chng, hnh ng ngang ngc, nhiu khi cn cp bc ti sn ca dn chng na. Vin tr M

b s dng sai mc ch ra. Ban hi t c ch nh lng c x nh nhng ng vua con. Lc
Cng sn cha kim sot c nhiu nng thn nhng Chu cho rng cch i x khng tt ca
qun i i vi dn chng s m ng cho Cng sn. ng tr v Si Gn vit mt bn bo co ch
trch rt mnh nhng vic ni trn.
Nhiu thng tri qua m Chu khng thy hi m g. ng cho rng Dim khng thch bn bo co
ca ng v n cha ng nhng tin xu, hoc l bn bo co lc mt trong dinh Tng thng ri.
Nhng ho ra l Dim phi mt mt thi gian c quyt nh. Dim mun Chu lm mt iu g
cu vn tnh hnh. ng phong cho Chu lm ch huy dn v mt vng, dn v l nhng ngi
lnh hot ng lng v khng thuc vo qun i chnh quy. Nhim v ca Chu l dng ln mt
in hnh cho c nc bt chc lm theo. ng phi dy cho qun lnh cch i x vi dn chng,
lp mt m hnh v ban lnh o x, v lm cho ngi nng dn t nguyn tham gia chng trnh t
phng th. l vo u nm 1961 v ci m hnh ca Chu thu ht s ch ca M. y l mt
vic lm kt qu m li do ngi Vit Nam t lm ly. Gim c chi cc CIA William Colby t
chc cho ngi ta ti tham quan chng trnh ca Chu. Chu gp cc ng tng M c phi ti
Si Gn, k c Charles Timmes, ng u phi b c vn M, ng ny v sau tha nhn rng
cng vic ca phi b bin qun i Nam Vit Nam thnh mt qun i chnh quy nhm chng li
mt cuc xm lng t bn ngoi l mt sai lm then cht trong chin tranh. Chu cng cn gp v
lm bn vi mt trung t tn l John Paul Vann, c c n lm c vn cho mt s on ng bn
cnh.
Dim cho gi Chu vo dinh Tng thng lm ngi bo co tnh hnh cho hi ng an ninh quc
gia, ngi tng hp mi ti liu t cc Cc khc nhau li, lm mt bn tm tt, ri bo co cho
Dim. Dim nh gi cao vic lm ca Chu nn quyt nh b nhim ng lm tnh trng ca
mt trong bn mi t tnh ca Nam Vit Nam. ng by gi l Trung t Chu, tnh trng tnh Kin
Ho, pha Nam Si Gn.
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
Dch gi: L Minh c
Chng 10
Vientiane 1959
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
Trong nhng mn ca Lansdale i rao ging s cn thit phi c nhng hot ng chnh tr chng
Cng sn, chnh Rufe Phillips l Saul Tarsus(). ng tri qua mt cuc chuyn mnh y kch
tnh trn ng i Manila. Ti b xc ng rt mnh trc nhng g ti trng thy Philippines,
Phillips ni, v nhng g c thc hin da trn nhng kin ca Lansdale kt hp vi
nhng ngi Philippines. Magsaysay c Lansdale truyn cm n mc kh tin ni.
Sau khi nhm ca Lansdale b gii tn cui nm 1956, Cc tnh bo Trung ng yu cu Rufe
Phillips i Lo c gng thc hin ma thut ca Lansdale y. Phillips nhn s b nhim v n
Vientiane, th ca Lo, di danh ngha l mt quan chc chu trch nhim iu hnh chng
trnh vin tr. Vic gi Phillips i Lo c ngha l Hoa K mu toan nh bi Cng sn nc ny
cp chnh tr hn l qun s, mt phng thc b b ri Vit Nam sau khi Lansdale v
nhm ca ng ra i.
Nhng ngi M no c bit ng Nam u t ra thch ngi Lo hn bt c ngi nc no
khc trong vng. Ni chung vi tnh cch l mt dn tc, h khng v k nh ngi Vit Nam hoc
khng th bo nh ngi Campuchia. H lch s, hiu khch, hn h vui v, khng ham nh nhau,
v - trong quan h vi ph n - khng nghim ngt, c bit so snh vi ngi Vit Nam. C mt c
ng ni rng ngi Vit Nam trng la, ngi Campuchia nhn lc mc, cn ngi Lo nghe la ln.
Nhng tnh hnh Lo cng c i ch khc. Lo c mt ng vua m ai cng ni l thn phc c,
nhng trong lch s chng my khi nc Lo c thng nht. Nc Lo hin ho b x nt thnh
nhiu phi, nhiu dng h th ght ln nhau v nhng l do m ngi ngoi khng sao hiu ni.
Trong cuc chin tranh ca Php, ni ln hai phi i lp ch yu. Hai phi u do hai hong thn
lnh o, hai ngi li l anh em, cng con ca mt v ph vng, qu l mt hnh nh tng trng
y cho cnh ni da xo tht. Hong thn Souvana Phouma, ln hn ngi em mi mt tui, c
phong thi ung dung d di, ci kiu nhng ngi c quc tch Php, ch trng tng bc ginh li
c lp t tay ngi Php. Hong thn Souphanouvong, tr hn v nng nhit hn, i theo Vit
Minh v tr thnh lnh t cng sn trong cuc u tranh chng thc dn. Qun i du kch ca ng
c tn l Pathet Lo, tp trung Bc Lo, gn Vit Nam. Sau khi cuc chin tranh ca Php chm
dt, Pathet Lo tng cng hot ng ginh quyn kim sot ton b t nc. H c Bc
Vit Nam gip. Quy m s gip ca H Ni i vi Lo l mt vn c bn ci v l mt
mc tiu tm hiu ca CIA. Vng t tha dn l vng t g gh ni non nht ng Dng v
iu H Ni nh lm y l mt vic cha bao gi d cng v lc no cng c th b thch thc.
Hip nh Genve quy nh c th l ch c ngi Php mi c duy tr mt thi qun s Lo.
Nhng khi M thy rng tnh hnh ngy cng ti t i, th h vch ra mt k hoch ln trnh
nhng iu quy nh ca Hip nh, np di bng ngi Php m gi nm trm nhn vin qun s
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
M, phn ln l Lc lng c bit, n Lo di nhng b qun o dn s, ng vai nhn vin

k thut lm c vn cho phi b Php. Ngi M c thch th hay chn nhng ci tn k quc che
y vic lm ca mnh nn ton ngi ny c gi l Cc lng nh chng trnh (Programs
Evaluation Office), ci tn l bch ny lm cho cc nh bo ch v cui cng h pht hin ra
rng ng u c quan ny l mt thiu tng c nhiu ngi bit m tn tui bin mt mt
cch b mt khi bng phn cng ca Lu Nm Gc. Nhm ngi ny c Eisenhower phi n
Lo nm 1959, trc khi John F.Kennedy ln nhn chc.
Lc lng c bit tng cng thm cho nhng c gng chnh tr ca CIA ang gp kh khn. Sau
khi Rufe Phillips ti, ngi M khuyn khch ngi Lo t chc tuyn c bu ra Quc hi v, trong
mt chin dch gi l Thuc Tng Lc (Booster Shot) gm mt ton s quan CIA c ly t Nht
Bn v nhiu ni khc Chu ti lm nhim v tm thi l kim phiu cho nhng ng c vin
c M chn. Cuc bu c bin thnh mt thm ho, nh CIA tha nhn. Cc lc lng thn
Pathet Lo dnh c mt s gh rt ln. n ra mt cuc ci nhau gia i s M v ngi ng
u chi cc CIA Lo xem Hoa K s ng h ai lm lnh t ca Lo. CIA cho rng Hong thn
Souvana Phouma cha chng Cng ng mc v bt u nhn quanh tm mt vin tng phi hu
thay th hong thn chc v Th tng. Gim c chi cc CIA trong cuc tranh ci ny l Genry
Hecksher, mt ngi c c b lm trong triu i ca Kaiser Wilheim v c gia nhp quc
tch M. Mi nm sau, Hecksher li dnh vo mt cuc tranh ci tng t vi i s M Chil,
khi Salvador Allende ln nm chnh quyn. Sau ny c hai Hecksher v ng i s b chuyn i
ni khc nhng ch cho mt -kp mi trong ngi ph trch chi cc CIA l Gordon Jorgenson,
mt s quan cng phc v vi Lansdale Si Gn. Nhng trc khi vic xy ra, CIA tm
c ng tng cnh hu ca h. Ngi lnh t ca Pathet Lo b bt b t nhng ng ta v mt
s ngi tu tng vt ngc v trn ln vng ni pha Bc, pht ng chin tranh du kch vi s
gip ca Bc Vit Nam. Ngi M li khuyn khch vin tng cnh hu ny t chc tuyn c.
CIA rt kinh nghim ln trc, ln ny kim sot cuc tuyn c qu cht ch n mc khng cn ai
coi cuc tuyn c ny l nghim tc na. Mt trung u nhy d khe mnh nh con l Kong Le
quyt nh chm dt tnh trng hn lon ny bng mt cuc o chnh v tuyn b Lo l mt nc
trung lp vi hong thn Souvana Phouma lm th tng. Nhng thin ch ca Kong Le cng lm
cho tnh hnh thm hn lon v bng n cuc u tranh gia ba phi hu, trung lp v t. Phi trung
lp lc th i vi phi t lc th chng li h.
Khi John F. Kennedy ln nhm chc th Eisenhower nhn mnh vi ng rng Lo l mi quan tm
ln ca M trong chnh sch i ngoi. Kennedy ni rng Eisenhower khng nhc n Vit Nam m
ch ni rng Lo l cha kho vo ng Dng v ton b ng Nam chu trong ci tr chi
chin lc min, y l mt quan im do Lansdale em ph bin Washington m lc th
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
Allen Dulles cn nghe li Lansdale lm. Kennedy tht bt ng khi nghe Eisenhower ni v tm quan
trng ca Lo v ngi ta vn cho rng Lo l mt nc nm kt trong t lin, khng c k ngh, ba
triu nng dn phn ln l m ch, thu nhp hng nm ch c my la m thi. Cn th
Vientiane tht ra ch l mt dy nh xiu vo nm trn mt con ng chnh khng ri nha, vi mt
ci nh cha tn l Madame Lulu, nm kn o bn cnh B quc phng.
Kennedy coi trng li nhc nh ca Eisenhower, ra nhiu s chn la, trong c vic gi qun
sang Lo na. ng ra lnh cho ngi M trong Cc lng nh tnh hnh hy b ci tr chi nh
ca h i v mc qun phc vo lm c vn qun s M. Nhng cui cng, Kennedy li thy rng
tnh hnh qu hn n chn mt gii php thch hp. Cng may l ngi Nga cng ng vi
ng. H thy rng - dng t ng ngoi giao - c hai trng hp li ch, Moscow v Washington
quyt nh triu tp mt cuc hi ngh Genve mi trung lp ho nc Lo. Trng hp ch l c
hai u khng mun mo him i nh nhau vi mt dn tc cha hn l mt dn tc m ch l mt
bng phn loi th hng cc phe phi, ch khc nhau ch n cp vin tr M nhiu hay t m thi.
Chnh l vo bc u ca mt chui s kin hn n y, vo ma h nm 1959, m mt s quan tnh
bo c tn l Stuart Methven n Vientiane. Methven, ba mi hai tui, con ngi mnh khnh, cao
mt thc tm, tc nu, ria, nc da th rp, i mt xanh sng, phn chiu c ma ng v ma
xun. Stu Methven - ci tn gc Scotland - l con ca mt i t v hu New Hampshire. ng
hc qua trng Amherst ni ting, khoa bo ch. Sau mt nm lm vic cho hng U.S. Rubber,
ng quyt nh gia nhp CIA.
Lo l ni tin hnh cuc chin tranh c bit ca CIA, do rt thch hp vi Stu Methven, v ng
l ngi tham d lp hc u tin tri, ni luyn tp c nhiu thun li ca CIA Cam Peary,
tiu bang Virginia, bn ngoi Washington, tn binh c a ti y theo hc gn mt nm v cng
tc tnh bo, sau mt s c hun luyn thm v hot ng bn qun s, theo kiu ngi ta vn
o to cho mt s n v tinh nhu ca qun i chnh quy, ri gi h i nhiu ni khc nhau Hoa
K v Panama. Bi v Cc tnh bo trung ng pht sinh t Cc tnh bo chin lc (OSS) trong
Chin tranh th gii th II m ra v gm nhng s quan ca OSS cho nn ngi ta c th on trc
rng quan nim ca h trc y v mt s quan CIA gii l ph hp vi quan nim ca h trc y
v mt s quan OSS gii: ngha l mt ngi c gio dc ng hong, bit nhy d t trong my
bay ra v bit ni nhiu th ting. Tuy rng l iu c th on trc, nhng d sao th cng
khng hay v nhiu mt khi mt c quan tnh bo hot ng trong thi bnh li hc theo cch lm
ca thi chin. Nhng ma mai thay, quan nim sai lm ngay t u. Nhy d t trong my bay
ra, ci khng i hi g hn mt ti thiu can m v ch l mt cch lm may ri ri ng vo
mt ch nh trn mt t, v ht 90 phn trm cuc hnh qun khng vn trong Chin tranh th
gii th II kt thc gn nh thm ho, mc du sau chin tranh ngi ta dt ra nhiu huyn thoi
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
v n. Ni mt ngoi ng thc s gii, tr phi ngi hc sinh trong mt gia nh mi nhp c,

l mt cng vic di c i, v thc ra c rt t ngi gii ngoi ng Cc tnh bo.
Nhng l ci mu mc, v Stu Methven thch hp vi mu ngi hot ng cho CIA lc no cng
bn rn i khp th gii t nhng nm mt chn nm mi cho ti u nhng nm mt chn by
mi, v ng ngi gh Gim c Chi cc CIA Zaire m ch o cuc chin tranh ca CIA
Angola. ng tt nghip mt trng i hc, theo kho hun luyn ni b ca CIA, c
hun luyn v nhy d v cc hot ng bn qun s, v bit ni mt th ting nc ngoi, ting
Php, tuy khng gii lm. Khi Stu Methven t Lo qua Si Gn, ng ti mt bit th ln, trong
nui mt by th, trong c mt con trn chuyn n mn c sn ca n l vt sng th nhiu ngi
cho rng l mt Lou Conein ho nh hn. Mc d hai ngi l bn thn, Stu Methven khng thch s
so snh .
My anh nh bo ni lo, Stu Methven ni. C ln mt phng vin thy ti vi Lou Conein trong
mt qun ru v t ti trong mt bi bo nh Stuart Methven, con ngi tt nghip Amberst, ham
ph trng, eo my cy sng lc nm ngc trai. Ti khng bao gi eo ci g khc hn cy chn ly
v bao gi cng b vo trong ci g . Chnh l anh ta ang t Lou Conein ch khng phi ti. Cc
bn c ch giu ti v chuyn y!
Stu Methven c b coi l cao bi nh Lou Conein hay khng th khng thnh vn , nhng ng l
mt s quan tnh bo c nng lc. Vint Lawrence, ngi ca CIA theo ng bn Lo ni rng ng
l mt ngi khn kho v c trch nhim. Trong mt nhim k trc y ca ng Nht Bn,
ng rn luyn c kh nng lm vic vi nhng ngi khng phi l M. Rufe Phillips ang ht
nhim k Lo khi Methven n v ng gii thiu cho Methven nhng u mi lin h.
Rufe rt nng ng v bit ht mi ngi, Methven ni, ng c nhiu kin v mi vic u tri
chy. Ti ngh rng ng l ngi tuyt ho. ng l ngi thc hin hu ht nhng chng trnh
cng dn v cho Cc, tuy nhin y cn nhiu ngi khc v ti nhp bn vi h.
Mt phn do may mn, mt phn do ch ng c nhn m Methven tr thnh u mi hot ng
cng dn v vi mt b lc ngi Mo min ni pha Bc, tuy nhng ngi ny cho rng ting
Mo c ngha xu v h ch gi nhau l ngi Hmong. Ti dng ting Mo v hu ht ngi M
chng ta thiu nhy cm dng ting ny sut cuc chin tranh. Ch ti cng khng c xc phm
g i vi nhng ngi Hmong can m y. Khng ai bit chc ngi Mo t u ti nhng da h
hung hung v lng quyn cao chng t l h t ngi Mng C m ra. mt s nh nhn chng hc
cho rng h l con chu ca Thnh Ct T Hn xm lng ng Nam chu t my th k trc.
Ngi Mo, ng khong na triu ngi, c nhng im ging vi ngi ca Thnh Ct T Hn.
H l nhng chin s dng cm v rt c lp. H khinh b ngi Lo sng bnh nguyn v thung
lng, h thch trn ni cao, t rng lm nng, khi no t bc mu li b i ni khc, tip tc
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
t rng lm nng. Cc nh truyn gio H Lan dy h dng dao bng thp v sng kp. Mi
lng u c mt gia nh lm th rn v rn dao v lm vng eo cho h. H ung ru np v hay
say, lc no c l th li git tru n mng. Lc nh nhau vi Vit Minh, ngi Php tuyn m h
lm nhng chin s du kch nhng khi chin tranh chm dt th h tr li vi cuc i du c du canh
nh trc.
Cng nh tt c cc s quan CIA khc hot ng ti Lo, Methven hot ng thng qua mt ngi
tng nhim, mt s quan qun i Lo. Ti ni vi h nhng g ti nh lm, Methven ni, v
bao gi h cng ni Th cc ng c lm i. Nhng ti li ni, Vy th tt lm, nhng ng nh cho
ai i vi ti vy? Chng ti lc no cng mun c mt s quan Lo cng i, nu khng th ngi ta
s cho rng y l mt chng trnh ca M, ch khng phi ca Lo, v chng ta khng mun nh
vy. Chng ti mun a ngi i din ca chnh ph i v nng thn, ni vi dn chng rng l
chnh ph ca cc ng ang lm cho cc ng, em li dn ch cho qun chng. Th l ti cng i vi
h v vin s quan Lo mi hi vin qun trng Chng ti c th gip ng vic g? Qun trng
ni rng ng ta cn la ging, cn ci ny, cn ci kia. S quan Lo ni li vi ti, ti ghi li nhng
yu cu v ni rng c th s gip c. Ngi Lo thng xu h khng mun xin nh vy
nhng chng ti mun tin xa hn, gip cho h t lm ly vic ny.
Lc Cc tnh bo cha c i my bay np di danh ngha ca hng Air America v vic chuyn
ch ln vng Bc Lo l cng vic rt kh khn. C mt nhm phi cng Php Lo, va d thng
va ng tm, c mt s my bay c c bit vi ci tn khng chnh thc l Air Opium (Hng
Hng khng Thuc phin) v Methven mn mt trong s i ln pha Bc. Ngi phi cng l
Php lai Angiri. ng ta ch Methven ti mt ng bng gi l Opium One (Thuc phin Mt).
Gn y c mt tim n Php, gi l Snow Leopard Inn, vi mt con beo gi nht trong ci bn
ngoi. T , ngi ta mi s dng mt trong nhng my bay cnh qut loi nh ca Cc tnh bo,
loi my bay c ch to dng trong nhng trng hp nh th ny, c th ct cnh v h cnh
trn nhng ng bng ngn. My bay ny gi l Helio Courier, cng vi mt s my bay khc c
ch to ti Thu S, c dng ch cc s quan CIA i khp ng Dng. Stu Methven bay mt
chuyn ti cnh ng Chum, tiu im ca cuc chin tranh pha Bc chng li du kch Pathet Lo
c Bc Vit nam hu thun v xy dng mt ng bng y.
Khi ti y ti xem c ngi Mo no trong chnh ph Lo khng, Methven ni. Ti nghe
ni c mt ngi xp ln ca h Vientiane, mt ngi tn l Touby Ly Fong. Nhng ng ta l mt
ngi rt nhu nhc v h ng ta ngi cho c nghi thc vy thi. Ti ngh rng ng ta khng
phi l ngi c th lm cho chng trnh cng dn v c. Nhng chng ta vn phi tm mt
ngi Mo c quan h vi chnh ph, ch khng phi bt c ngi Mo no cng c, bi v chng
ta cn s gip ca chnh ph Lo i vi chng trnh ca chng ta. Sau ti c nghe ni mt
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
i u Mo, tut trn pha Bc, ng ny trong qun i Lo. Ti nhn tin mun gp ng ta th hai
hm sau ng ta n ni. ng ta mc qun phc trng nh ngi Trung Hoa, rt nng n, tn l
Vang Pao.
Vang Pao l mt trung s trong qun i Php, khi chin tranh chm dt ng quyt nh theo ui
con ng binh nghip, c ch ny chng t mt quyt tm cao, bi v ngi Mo b ngi Lo i
x phn bit v kh nng thng quan tin chc rt thp. Nhng Vang Pao buc ngi ta phi ch
v nhng thnh tch ca ng. ng l con ngi can m phi thng v l mt lnh t c mi
ngi tin theo. Stu Methven cng ngc nhin pht hin thy ng cn l mt ngi rt ngay thng v
lng thin. H gp nhau ni chuyn trong cn nh g ca mt i y t Philippines n y theo yu
cu ca Lansdale, trong Chin dch Tnh Anh Em (Operation Brotherhood).
Ti hi ng ta c cch no phi hp vi chnh ph Lo chng ta c th gip ng v ngi
Mo, Methven ni. Phn ln ngi c hi u xin chng ti th. Chng ti c nhng my
radio ln v h thng hi xin nhng th nh vy, hoc l xin sng lc. Nhng Vang Pao li xin
mt. ci e. Mt ci e ? Phi. Ngi Mo rt gii lm kim kh. Th l ti tr v Chi cc v
ni Ti cn mt ci e.
Vang Pao cng ni rng trn ni rt lnh m ngi Mo thiu qun o Methven tm chung quanh v
pht hin ra rng gn y c mt kho qun nhu trong c mt ng o thun mu xanh liu b i t
Chin tranh th gii th II ti nay. Bn qun s s bn cho CIA vi gi nm xu mt chic. Methven
mua nm ngn ci. ng thu mt my bay hai ng c ch ci e v o thun v thu xp cho mt
ngi Mo bit ch ca Vang Pao hng dn cho phi cng bay ti ni.
Ci e th th d cn o thun th chng ti ht xung, Methven ni. Ti mt t th o thun bay
khp ni. Trng c nh mt ci bin o xanh vy. Sau ti ti Cnh ng Chum v ti ch ca
Vang Pao. Ti nh l phi mt hai ngy mi ti ni. V ngi Mo xp hai hng dc theo ng m
ch n ti, mc my ci o thun xanh y.
Trong my thng sau , Methven gp Vang Pao hng chc ln nhng.a im khc nhau. Mt ln
Methven ang Cnh ng Chum, ni chuyn vi vin t lnh qun s ca vng v nhn xem
nhng ngi Lo ang vng v c thng mt l bn sn mt chic C-46 ly mt khu i bc
105 ly ra. Vang Pao cng ang y. Sn bay b ch bn moc-ch. Methven ch Vang Pao v vin
t lnh ln my bay ca ng i thm thnh trong vng. Tnh hnh cng ngy cng ti t. Lc l
ma h 1961 v Kennedy ang tin gn ti ch tho thun c vi Krushchev v vic trung lp ho
nc Lo. Averell Harriman c phi ti Genve bt u thng lng. Quan nim ca
Lansdale v hot ng cng dn v, c Rufe Phillips tip thu, ri vo mt tnh trng hn
lon. Vo khong thi gian y CIA quyt nh th mt s chin thut mi.
Chi cc tnh bo M y bt u v trang cho ngi Mo, Stu Methven ni, bi v chng trnh
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
hot ng chnh tr ang i xung. H ni vi ngi Lo v ngi Lo ng . H cng phi lm

vic vi chi cc Bangkok, ngi ta phi mt s quan ti Lo iu khin chng trnh ny.
Methven a s quan t Bangkok n Vang Pao, ng ny l mt ngi tiu bang Texas. Ngi
Php v trang cho ngi Mo trong thi gian chin tranh nhng sau th li yu cu h tr sng li.
Khi Methven ni cho Vang Pao bit h nh lm g v gii thiu Vang Pao vi ngi Texax th Vang
Pao c kin.
ng ta nhn thng vo mt ti ri ni, Cc ng khng lm nh ngi Php ch? cc ng v trang
cho chng ti ri khi mi s tht bi th cc ng li ly sng i ri b chng ti li.
Ti nhn thng vo mt ng ta m ni Nghe y, ng ang ni chuyn vi ngi i din cho chnh
ph Hoa K. Khi chng ti cam kt iu g th chng ti gi li cam kt . Sao ng li c th so
snh chng ti vi Php c? Chng ti ni rng khng bao gi chng ti b ri ng ta c.
Sau y, Methven v s quan ngi Texas n v tr u tin c thit lp pha Bc. Mt v tr l
mt ci lng tm thi m ngi Mo, nhng ngi lnh v gia nh h, sng chung quanh mt ng
bng my bay do CIA s dng nh cn c tin tiu pht ng chin tranh chng Pathet Lo v
Bc Vit Nam. S v tr ny c tng dn ln n su mi ci. Methven cng tham gia vo cuc tip
t u tin bng my bay, v sau tr thnh cch lm thng xuyn tip t go cho h v tnh
hnh nh nhau khng cho h lm rung c na.
H cha bao gi c thy mt cuc tip t go nh vy, Methven ni. Chng ti vch ra mt
ch T lm du. My bay n, ngi ta ht nhng ti go xung. Ngi Mo chy ra xem. Ci ti
u tin trng v lm cht ba ngi. m hm h rt vui mng. Ti trang tri mi th cho h
ri ni h bt mt con tru che y ci tai nn i.
l ln cui cng Methven dnh lu vi Vang Pao v ngi Mo. Ngi Texas v nhm ca ng ta
ph trch vic . Methven sp ht nhim k v chun b tr v Hoa K Des Fitz Gerald l
ngi ng u Phn ban Vin ng trong CIA ang n Lo. V Lo lc by gi l mt chuyn ln
nn chng ti c i x nh anh hng c, v th l Fitz Gerald ni, Vit giy gii ng cho mnh
i. Ri ng nh lm g? Ti ni, c, ti s ngh mt nm ri i hc li. Cc c nhng chng
trnh nh vy v ti ang tnh chuyn vo trng i hc Harvard hoc mt ci g i loi nh vy.
Vo khong hai thng sau c mt bc th gi n v cho bit ng i sang Vit Nam. Ti ni vi
ng Gim c Chi cc Chc l c nhm ln g y thi. Nhng ng ta ni Vit Nam. Khng cn
phi tho lun g c.
Khi Stu Methven chun b i khi Lo vo cui nm 1961, c mt chng trai hai mi tui, ngi
New York va hc xong kho hun luyn v chin u trong rng ca Lc lng c bit Panama.
Vint Lawrence ch n kha cnh bn qun s, n ngi nhy d t my bay ra v ni c nhiu
th ting khc nhau. ng cao mt thc chn, nng hn tm mi k, p trai, thn thin vi tc en
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
v mt nu, vi ging ni rt nhit thnh khi gp cu chuyn trc tip lin quan n ni ngi ta c
cm gic c th trng thy c nh hi th trong bui sng sng m vy. Sau khi hc rt ti
Exeter, ng nh quen bit hay lin h gia nh m vo c trng i hc Princeton v, trc s
ngc nhin ca mi ngi, tr thnh mt sinh vin xut sc, ni bt trong mn lch s ngh thut v
tham gia sn khu. Nm hc cui cng ng mong ginh c mt hc bng Rhodes nhng tht bi,
ng phi c mt quyt nh cho tng lai ca bn thn. Mt cn b ca trng i hc, quen vi ng
trong Cu lc b n ung ca trng, mt ngi tham gia CIA khi mi thnh lp gip ng hnh
thnh quyt nh .
Mt hm, ng hi ti c mun phc v t nc mt cch khc khng, Vint Lawrence ni. Nh
mi ngi khc, ti cn phi hon thnh ngha v qun s hai nm. ng ta ni. Thch CIA
khng? Cha ti phc v trong c quan OSS Bc Phi trong Th Chin II ti ngh rng cng
l mt cch tt hon thnh ngha v qun s. Kennedy ang ra tranh chc Tng thng. Chng ti
rt cm kch v ai cng hng hi si ni. Khong hai mi lm sinh vin sp thi tt nghip gii nht
trong lp ti - m ti cho l lp gii nht - c mi n nghe mt bui ni chuyn ca CIA. Nh l
chng ti c tham gia vo mt x hi ca ngi ln. Ti cm thy rt t ho. Th l ti vo tri
hun luyn v thy y l mt kinh nghim rt thch th. y, anh c bn mi con ngi thng
minh nht, sng to nht, t nh nht, tp hp sng chung gn gi vi nhau trong gn mt nm tri,
chi th tr chnh tr. Sau khi qua kho hun luyn tc chin, thng ngi ta hay ni l khng
sc theo tip kho hun luyn v cc hot ng bn qun s. Nhng khi thy trin vng mnh
c o to thnh mt ngi nhit thnh, trung thc (mt gungho) theo kiu mt thu qun lc
chin th anh li ni, c, ti s theo hc tip.
Vint Lawrence lc u chun b i Ty Tng cng nhn dn lp ra mt t chc chng li
Trung cng, nhng n pht cui cng li c phi i Lo v ng n y thng Hai 1962. Ti ni
ting Php ca trng trung hc v ni khng gii lm, Lawrence ni, nhng l iu c bn
ngi ta c ti i Lo, bi v khi ti ti th ti l s quan bn qun s duy nht ni c ting
Php. Joe Redick, ni ting Php thnh tho, by gi l Chi cc ph y nhng Lawrence t khi
gp ng ta. Lawrence sng trong mt cn nh d chin an ton bn cnh sn bay v ch vo Vientiane
c mt hai ln. ng hot ng di ci v mt qun nhn. Trong thc t, l trng hp thng
thng ca cc s quan CIA tr, v h va lm vic cho Cc ng thi cng lm ngha v qun s vi
qun hm thiu u, theo mt s thu xp gia B quc phng vi CIA. Khi hc trng i hc
Princeton, ng l mt s quan tr b (ROTC) v tri qua tm tun hun luyn v pho binh
Fort Sill, trc khi n tri hun luyn ca CIA.
Nhng cuc thng lng Genve gia Ngoi trng X Vit Andrei Gromyko v i s Averell
Harriman ko di nhiu thng. Nhng quyn li mu thun nhau ca phi hu, phi trung lp v
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
phi cng sn u phi c tnh n. Harriman v ngi Nga i n mt cng thc ku gi thnh
lp mt chnh ph lin hip, v nn trung lp s c gim st bi Ba Lan, Canada v n trong
mt u ban kim sot quc t, vn cn tn ti Si Gn mt cch li thi theo di Hip nh
Genve b vi phm t lu. C s do d c hai pha. Khng ai thc s tin rng n c th hot
ng. Cc tnh bo trung ng v mt s quan chc ca B ngoi giao khng mun t b ng tng
cnh hu ca h thay th vo bng Hong thn Souvana Phouma, m h nghi l c phn
no hng hng. Nhng cui cng, ngy 23 thng By, 1962, Hip nh Genve v Lo c k
kt. Mi bn c by mi lm ngy, ti ngy 8 thng Mi, thu xp v thc hin nhng iu
khon ca Hip nh.
Ngi ta c thi t t vi nhau trong mt thi gian ngn nhng ci ch dng li b ngoi.
Ngi Nga mun ko Hong thn Souvana Phouma v pha h bng cch tng ng chn my bay v
hun luyn phi cng. Ngi M xeo ngi Nga ra ngoi bng cch tr tin cho qun i Lo, trn
thc t l tr tin xng ducho my ci my bay Nga v tr tin n cho cc hun luyn vin Nga.
Washington trnh din ci mn tn trng y nhng cam kt theo Hip nh v rt ton b c vn
M ra khi cc vng nng thn. U ban kim sot quc t (ICC) kim sot tng anh chng thu
qun lc chin tc ngn khi h rt i. U ban kim sot quc t cng t ra mt trm kim sot
theo di s rt lui ca c lng by ngn qun Bc Vit Nam khi nc ny. Nhng khi h rt th
ngi ta m khng qu bn mi ngi. Ngi M vi phm Hip nh Genve chm dt chin
tranh ca Php ng Dng. Ngi Bc Vit Nam cng vy. By gi c hai li chun b vi
phm Hip nh Genve nm 1962 v Lo.
Vint Lawrence tr thnh cng c ca s vi phm ca pha M. Theo nhng quy nh ca Hip nh
Genve v Lo, mt nhm nh ngi M c gi li ti s qun Hoa K Vientiane, trong c
Harriman tho thun ring ngi X Vit - hai s quan ca CIA. Khng c mt ngi M no
c li min Bc Lo, tr mt ngi tri ch trung nin t Indiana ti tn l Edgar (Pop)
Buell, mt nhn vin ca T chc tnh nguyn quc t ca M (International Voluntary Service) vi
lng su mi lm -la mt thng, mt kiu i ho bnh t nhn lm theo hp ng thc hin
chng trnh vin tr. Pop Buell, thon th do dai, u hi, cao mt thc su, n Lo hai nm
trc y lm li cuc i sau khi v cht. ng bt u gip cho nhng ngi Mo t nn pha
Bc v sm c tha nhn l mt nhn vin cu tr c lc nht nc ny. ng l mt ngi
nng ny nhng nhit tnh lm khng mt mi, ngi Mo gi ng l Tan Pop, dch ra l ngi t
trn phi xung. Vi c tnh v kh nng ca mnh, Pop Buell to dng c nh hng ln hn
nhiu a v chnh thc thp km ca ng. Lc ng ni rng d c Hip nh Genve, ng vn
phi tip tc cung cp go cho ngi Mo, nu khng th h s cht i. Pha Cng sn khng sn
sng chp nhn iu . Ai cng bit rng my bay ca Air America ch go cho Pop Buell l ca
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong

CIA Nhng cui cng ngi ta cng quyt nh cho ng ta li pha Bc.
Ma h nm 1962, trong khong thi gian Hip nh Genve c k kt, Vint Lawrence cng bay
vi Pop Buell trn pha Bc ni non ni cc qun lnh ca Vang Pao tng hot ng. H i tm
mt cn c khc, tt hn, cho Vang Pao. Cn c hin nay Vang Pao ang ng qun b ni non bao
quanh v thng c sng m cho nn tip t rt kh khn. Lawrence tm c mt thung lng hnh
chn, phn ln hoang vng, trng nh c to ra cho ph hp vi loi hot ng m CIA ang tr
tnh. Ch ny an ton, c th dng lm mt sn bay c. Lawrence bo co cho cp trn ca mnh
bit. Vang Pao vi qun i ca ng cng vi gia nh h s chuyn v v tr mi ny v Pop Buell s
nui h. Lawrence mn nhim k lm ngha v qun s. ng bay v Hoa K lm th tc ri
khi qun i ri ng tr li Lo vi t cch l mt s quan CIA, sn sng bt vo chin dch c
gi b mt nht trong cuc chin tranh ny
Ci cha kho gi cho chin dch ny b mt khng nm Lo m nm Thi Lan. William
Donovan, cu Gim c c quan OSS lm i s cho Hoa K ti Thi Lan t nhng nm nm mi,
v c quan CIA c nhng quan h nng nhit gn gi vi ngi Thi. Mt ngi lm chi cc
trng ca CIA Bangkok l Robert Jantzen, mt ngi bn thn chn ch chn anh vi Th tng
Thi; n b cho s km tr nh, Jantzen b mt mang theo mt my ghi m dnh cho nhng
bui ni chuyn m khuya ca h. CIA c bit c hiu qu trong vic gip cho ngi Thi xy
dng i cnh st bin phng mnh, l mt mi quan tm hng u ca Thi Lan, bi v Thi Lan
c mi lo l du kch Cng sn M Lai pha Nam v Patht Lo c Bc Vit Nam ng h pha
Bc.
Nhng s quan CIA no trc y gip o to cnh st bin phng cho Thi th by gi c
giao phi t Thi Lan m ch o hot ng ca ngi Mo, trong s c s quan Texas ni trn.
Lc u h t c quan ti mt sn bay gn bin gii Lo, bn sng M Kng, nhng sau h thy
khng an ton trc con mt ca nhng ngi t m nn di v mt cn c khng qun ln l
Udorn, xa v pha Nam nhng cng nm trong tm bay sang Lo, y ngi ta cm cc nh bo
thm nhp. Cc s quan CIA b tr cho cnh st bin phng Thi m h hun luyn trc y b
mt thm nhp vo Lo lm nhn vin in i, hun luyn cn b v cung cp ngi cho qun
i Vang Pao. Ngi Thi hot ng bn Lo chu s kim sot ca hai s quan CIA duy nht c
phn cng sng bn cnh Vang Pao. Lm nh vy th c li hn, v ngi Thi cng l ngi
chu, t nhiu cng ho ln vo cnh vt y, CIA c th s dng mt s s quan CIA ti thiu v
mi hot ng t b ch .
Vint Lawrence l mt trong hai s quan c phn cng bn cnh Vang Pao. Ngi kia l Anthony
Poshepny, c gi l Tony Po. y l mt s kt hp th v: Lawrence l mt mn ca Ivy
League v mt x hi([ii]), mau chng quan tm ti ngi Mo v mt nhn chng hc; Tony Po
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
l mt ci my nh nhau thun tu, rt d bun chn khi khng c nh nhau. Vo tui bn mi,
ln hn Lawrence hai mi tui, Tony Po c th coi l mt chuyn gia v cc hot ng bn qun s
gii nht ca CIA. ng tng l cng binh cho thu qun lc chin trong Chin tranh th gii th
II - ngi b u tin v lm n tung cc cng s ca ch trc khi nhng ngi khc b ti v sau li nh nhau trong Chin tranh Triu Tin. ng vo CIA v trong nhng nm nm mi
hun luyn cho b lc Khamba t Ty Tng, v l mt trong ba chuyn gia v hot ng bn qun
s thm nhp vo o Sumatra t chc cuc khng chin chng li Sukamo ca Indonesia.
Tony Po trng vng chc nh mt cy si. Ci u to, vai v tay bp tht cun cun, cao khong mt
thc su v rt to con. nh nhau l tr chi ca ng, v mi ln n qun ru, ng hay b trong
ti mt ci ci nh bc. Nhng Po li c b ngoi rt vui tnh. Lc no cng tot ming ci, d gn
ngi chu , ni th hay khoa chn ma tay b sung cho ci n ni vng v ca ng, mc d ng
hc ting Lo. C mt kha cnh khng c r rng trong con ngi ca Tony Po. Hnh nh cha
ng l mt s quan hi qun Pearl Harbor v sau tr thnh mt bung xung gi u chu bng v
mt v g , Po sn sng i nh nhau ng Dng nu cn xo ci vt nh, c tht hay tng
tng, i vi gia nh ng. ng l mt ngi thng minh v kho tay, nhng cng nh nhng con
ngi hnh ng khc, khng quan tm my n cng vic mt nhc bn giy.
Tony Po v Vint Lawrence sng chung vi nhau trong mt cn nh g trn ni Lo gn hai nm, t
khi gp c ngi M khc, thnh thong li bay vo Thi Lan ngh ngi li sc nhng khng c
bao gi vo Vientiane c. l nhng thng u tin sau khi Hip nh Genve c k kt ni l
trung lp ho nc Lo, khi m Hoa K cn ra v trong trng, v h phi hot ng mt cch ln lt
phi ln trnh chic trc thng sn mu trng ca u ban kim sot quc t bay vng vng trn u
pht hin nhng k vi phm. H b b ch huy hn ch mi hot ng. Phn ln h lm nhim v
bo co, hun luyn ngi Mo v c nhng i theo di s thm nhp ca qun Bc Vit Nam.
Tony Po rt ght phi vit bo co. Trch nhim li ri vo Lawrence. C khong mi lm nhm
in i ngi Thi phc kch trong ni. Mi m h gi v, Lawrence thu thp bo co ca h ri
chuyn v b ch huy tc chin Udorn.
Tony Po ngy cng thy kh s vi ti, Lawrence ni, bi v ti l thng nh hn, trn thc t
lm ht mi vic v l ngi m mi ngi mun gp khi c chuyn cn n. iu Tony cn l
hnh ng. Ti khng gan d, khng liu mng, khng dng cm bng anh y - hay l anh mun
gi g cng c. Tony c thch th l phi i ra ngoi v nh nhau. Ti cng b dnh vo i trng
hp nguy him nhng khng phi t ti mun t u vo ch nguy him.
Tony Po cng tch dn khi mi quan h vi Vang Pao v ng khng bit ni ting Php. Lawrence
v Vang Pao quan h mt thit vi nhau v c hai cng ni mt th ting, tuy khng nht thit phi
ng vn phm, v cng v Lawrence cn quan tm nghin cu ngi Mo v mt mt khc ngoi
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
lnh vc qun s. Trong khi , ngi ta li thy Tony ang mi m nghin cu mt t Wall Street
Journal khng bit t u li lt vo hm th, ngi trn mt nh ni Lo, vi mt khu sng bn
cnh, phc kch qun ch - chuyn ny lm cho Lawrence rt th v v cha ca ng l ngi lm t
vn u t New York, v ng thy c s ngc i trong s am m ny ca Tony. Nhng ng
s khng thy th v khi Tony say, m ng ta ngy cng say nhiu hn v bun chn, v tr nn hay
gy s. V vy m c hai u cm tht thoi mi khi Tony Po c phn cng i xa hn ln pha Bc,
n mt b lc min ni khc, gi l Dao, ng ta c dp i nh nhau, b Lawrence li chm
sc cho Vang Pao,
Nhim v ca ti l nm Vang Pao, Lawrence ni. Ti n, ti v ti ng vi ng ta. Ti khng
c ni l ti ng thc s vi ng ta, bi v ng ta c ti nm b v, v vic khng cn thit.
Nhng ti n vi ng ta, ni chuyn vi ng ta, lm bn v lm ngi ng vin ng ta.
Qu trnh lm cho Lawrence rt khm phc Vang Pao. ng ta khn ngoan sc so, thng
minh, Lawrence ni. ng c th tn nhn khi cn, nhng ng rt khn kho v chnh tr. ng
khng sinh ra t mt gia nh quyn th, nhng thng qua mt lot cuc hn nhn khn kho ng
thit lp c mt c s trong cc gia nh quyn th. V ng c quan h vi ngi v danh ngha l
ng u ngi Mo, l Touby Ly Fong, na n nh quan h ca ti vi Tony Po, tuy ti khng
mun so snh Tony vi Touby.
Touby Ly Fong l ngi Mo u tin hc cao ng, thnh tu cng vi s ng h ca ngi
Php, h s dng ng ta cho mc ch ca h, cng c a v vua ngi Mo ca ng. Ngi Mo l
sc tc thiu s ln nht Lo. Chnh ph Vientiane mun tranh th bt c s ng h no m h c
th tranh th c, phong ng lm b trng y t v gio dc, mt chc v c ting m khng c
ming, li dng ng. ng trn nm mi tui, y bo tt, n ni lch thip nh mt ngi
thng lu. ng l mt ngi trung thnh vi sc tc ca mnh, nhng nn gio dc ca Php hn
ch tm nhn ca ng, li cho ng mt ham mun m c t c may t c. ng l vua
Mo, nhng ngi Mo ch c mt v thu hoch la, nn ng phi xoay ra kinh doanh nha phin.
Trc y khong mt th k, ngi Anh khng nhng a thuc phin n cho ngi Trung Hoa
m thc t l nht vo hng h. Thng nhn ngi Anh n Trung Hoa mua la vi tr, thy l
h chng c g cho ngi Trung Hoa mua tr li c, th l h ly thuc phin t thuc a n
sang v sau thm ch cn gy ra cuc chin tranh nha phin p buc ngi Trung Hoa phi tiu
th mn hng ny. Ti khi c mt s ngi nghin kha kh ri th ngi Trung Hoa t trng ly
thuc phin. Vn Nam nm pha Nam Trung Hoa l vng thun li vi vic trng loi cy ny, v
t Vn Nam, cy thuc phin vt bin m sang khu vc Tam Gic Vng - tc l pha Bc ca ba
nc Min in, Thi Lan v Lo - ti y chng mc ln t bn tay vun trng ca nhng ngi
Mo ngho mt cch tuyt vng, v vic trng thuc phin tr thnh cch duy nht cho h c tin
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
sinh sng.
Vo cui ma h, ngi nng dn Mo gieo ging thuc phin, trn cnh ng h cuc xi. Mm
xanh mc ln v ln dn ln ti ba hay bn b (tc l khong trn di mt mt) vi mt cng ln,
bao bc chung quanh na chc cng nh hn, v mi cng cho mt ci hoa. Hoa tn cnh hoa ri
li mt ci ht mu xanh c v bc, bng trng chim. Trong ht ny c mt th nha trng nh
sa. Ph n Mo ra ng, mang theo nhng con dao nh ba li. Mi cy h m vo y ba nht
cho nha chy ra. Khi nha ng li bin thnh mu nu, th h tr li ly dao co ri gi vo l
chui. l thuc phin th. H thu nha nu li, ng thnh kin ri em bn. H c khong
by -la mt ki-l-gam, sau d ngi ta ch ra h-r-in hay morphin, bn c hng ngn -la.
Ngi Php quyt nh ly tin bn thuc phin m trang tri nhng chi ph cai tr ca h ng
Dng. Trc y c mt ngi lm ngn sch, tn l Paul Doumer c b nhim lm Ton
quyn ng Dng, t chc li vic kinh doanh thuc phin sao cho c li nht vo nm 1899.
Mt s ngi k tc ca Paul Doumer lm n khng c hiu qu bng ng v cch qun l ti t ca
h lm cho ngi Mo bt mn, ni ln tn cng vo mt tri qun ca Php. Thuc phin do ngi
Mo sn xut thc ra cng khng c bao nhiu. Php nhp cng ca Iran v Th Nh K 60
phn trm s thuc phin h bn ng Dng. Chin tranh th gii th II bng n, ng bun
bn b b tc. Php gy sc p ngi Mo tng gia sn xut thuc phin ca h v nh ra mt sc
thu lm va lng h. Php bit rng nhng ngi Mo thch t do ny rt d ni gin v bo ng
nn h trnh bun bn trc tip m giao cho mt s ngi bn x lm mi gii. Touby Ly Fong
chnh l mt ngi ng ra lm mi gii .
Khi Chin tranh th gii th II kt thc, Php b p lc quc t phi dp b vic ht thuc phin, tnh
th bt buc h phi hnh ng. V mt chnh thc, th Php rt i, nhng h hot ng b mt,
ngnh tnh bo Php thiu tin chi cho nhng hot ng chng Vit Minh, nm ly vic bun lu
thuc phin v hot ng thng qua bn bun lu ngi Corse.
Chnh trong thi k ny, nm 1952, ngi M thiu thn trng vng vo vic bun bn thuc
phin. Vic bt ngun t vic M dnh lu vi qun i Trung Hoa Quc Gia ca Tng Gii
Thch, bn ny b Mao Trch ng v qun i Trung Cng ca ng nh ui ra tn i Loan.
Hng ngn qun Tng Gii Thch b nh tan tc khng chy ra c i Loan m chy vt bin
qua Min in. Qun i Min in yu cu qun Tng Gii Thch u hng hoc ct ra khi bin
gii, nhng bn ny khng nghe nn h m mt cuc hnh qun nh chng lui vo vng rng
ni lm chm ca Tam Gic Vng thuc Min in, gn Thi Lan. Ngi Min in ang chun b
mt cuc cn qut th Washington quyt nh v trang v hun luyn m tn qun Quc Dn ng
ny bo v bin gii v quy ri qun i ca Mao. CIA a nhng chuyn vin hot ng bn
qun s nhy d xung v t chc mt tri hun luyn ti y. H lng sc khp trong vng tm
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
nhng tn qun ca Tng Gii Thch cn sng st a v y c khong bn ngn qun. Khi
nhng anh lnh Trung Hoa Quc Gia nhn qua nhn li mi bit rng mnh ang trong vng Tam Gic
Vng v thy r rng i bun thuc phin lu c nhiu tin hn i lnh, mc du c hai ngh ny
y nguy him nh nhau v i hi phi khn kho nh nhau, v thng xy ra nh nhau gia cc
phe phi bun lu thuc phin. D sao i na, nhn v kh v tip t ca M ng vng tr li sau
cn chy di by gi h tr thnh mt i qun thuc phin hn l mt i qun chng cng; hot
ng ca CIA chm dt, li sau lng h mt ton cp c t chc rt tt v rt nguy him m
bo cho nm mi phn trm thuc phin lu c a ti nhng th trng hi ngoi.
Phn ln ngi M c phn cng ti Bc Lo u c nhn thuc phin vi con mt ca ngi
Mo. H trng m khng dng thuc phin, tr phi cha bnh. H coi thuc phin ging nh
ngi nng dn M coi ng bp hay u nnh vy thi. l thu hoch v ma ca h, mt v thu
hoch m gi c ln xung tu theo bin ng ca th trng. H khng h tham gia vo qu trnh
ch bin thuc phin thnh hrin hay morphin. H cm thy khng chu trch nhim g v nhng
hu qu x hi ca vic trng thuc phin, cng ging nh ngi trng ng bp khng chu trch
nhim v vic ngi ta ly sn phm ca mnh m nu ru, v t m lm tng thm t nhu nht
say sa. Ngay c Pop Buell, cng vic ca ng hon ton nhn o, cng nhn thuc phin theo con
mt ca ngi Mo sau khi ng thuyt phc h v tht bi trong vic lm cho h chuyn qua mt
loi trng trt khc, khoai lang chng hn. Pop Buell tin rng gii php duy nht l mua ht v thu
hoch thuc phin ca h i ri t i. Ngi Mo trng khng hn mt trm tn thuc phin mt
nm, tc l khng ti mt triu la, gi bng hai chic trc thng. Stu Methven in cho CIA hai
ln ngh Hoa K hy lm vic , nhng kin ca Stu Methven c khc mt cht l thay v mua
ri t th mua ri nm xung Trung Hoa, gy rc ri thm cho Cng Sn. Nhng thng thng khi
gp mt vn nan gii v o l th Washington khng lm g c. Kt qu l c d lun trn bo ch
ni rng CIA ng h bn bun lu thuc phin v ch thuc phin bng my bay ca Air America.
Mi li bn tn u tp trung Vang Pao; t ai nghe ni ti tn Touby Ly Fong.
Thng no ti cng nhn c in hi v Vang Pao v thuc phin, Vint Lawrence ni. Ri vic
lu ngy bin thnh mt tr a. Ti xung ch Vang Pao ni: Ny, ba nay ti ngy phi bo
co ri y, ti cn phi c ci g bo co vi Cc. Ti bit thuc phin u. ngay di
nh ca Vang Pao. ng ta gi mt tn phng khi M rt i th c ci m xi. Th cng ch
my kin - nh tin gi bo him vy. Tho thun c bn gia Vang Pao vi Touby Ly Fong l
Vang Pao khng gy sc p vi Touby Ly Fong, v ng ny c bun bn thuc phin. Vang Pao cn
Touby, bi v Touby c th gy cho Vang Pao nhiu kh khn vi Vientiane. Vang Pao ght Vientiane
v ban lnh o nc Lo m ng cho l tham nhng. Th l ng cho Touby lm g th lm v p
li Touby ng lm g th lm. Vang Pao bit r rng chng ta khng mun ng ta dnh dng ti
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
thuc phin. ng ni rng ng hiu iu .

C mt t ngi hi ti, Phi cng M c ch thuc phin khng? Ti ni. C, h c ch nhng h
khng bit l h ang ch thuc phin. Ti cha thy mt phi cng no dnh dng lm n vi
ngi no. Nhng ti phi trng ngy cng m rng, c ti ba bn trm ngi. Mt s th i
Vientiane, mt s th i cn c khc, ai cng mang theo my ci ti nh ng ti sn ca h. Trong
hon cnh ca chin tranh, anh khng c c s kim sot an ton cho hn hoi bit l ai mang
th g trc khi h ln my bay.
Liu Vang Pao c khng dnh lu vi thuc phin nh ngi bn ng thi l s quan thn cn vi
ng ta l Vint Lawrence ni khng? Ci ny kh m bit c. Nhng khng chc ng ta l mt
tn bun thuc phin lu nh li n i, m mt s l t ngi nh ca Touby Ly Fong a ra, h
ganh t vi th lc ca Vang Pao v s lt Touby Ly Fong. D nhin Vang Pao l mt ngi ln
ln trn cnh ng phin. Vic ng ta tr mt tn thuc phin chng t ng ta khng phi hon ton
v t trong v lm n ny. Nhng Vang Pao bit rng Washington rt nhy cm vi vn ny m ai
bit Vang Pao u bit ng ta l mt ngi c trch nhim: Hn na, cy thuc phin i hi phi
c thm canh m chin tranh cng pht trin th ngi Mo li t c c hi trng trt. Ch trng
thuc phin nhiu nht l nm pha Bc, trong b lc ngi Dao, ni Tony Po c b nhim. V
Vint Lawrence tin rng Tony Po cng kin quyt chng thuc phin nh bt c ngi no khc.
Tony l mt chin s, cn c nhiu hot ng, nhiu binh s, Lawrence ni, M thuc phin th
hu hoi qun s
Cng khng hn l hng Air America dnh lu vo vic ch thuc phin mt cch v t khng hay
bit nh l Lawrence ni. Rt kh gii thch cho ngi M l nhng ngi quen vi vic kim
sot trn sn bay ca h hiu mt sn bay chu thi chin l nh th no. m qun chng
chng cht trn my bay thng xung my bay khng theo mt quy c no c, mang theo mi
th t tr con khc lc om sm ti my con heo ku eng c. Khng c nhng c chiu i vin mt
mi ti ci u - h b i ht ri. m bo rng khng ngi no mang theo mt ki l thuc
phin lu trong ci bch go hay g con ca ng ta l mt iu khng th no lm ni. V li cn
nhiu cch chuyn ch khc ca bn bun lu thuc phin. Vic k kt Hip nh Genve chm
dt vic s dng Air Opium vi nhng phi cng ch mn ngi Php: h rt v sng vi ngh kinh
doanh khch sn v qun n Vit Nam. Vic ch thuc phin gi y do cc vin tng Lo m
nhn, h c nhng phng tin vn ti ring hoc h c th mc ngoc vi Khng lc Nam Vit
Nam lm vic .
Tuy nhin, d nhn di gc cnh no, s dnh lu ca M vo thuc phin Lo, d khng c hay
ch tham gia, cng l mt iu xu v em li hu qu tai hi, v Washington khng chu thng
thn ng u vi vn ny. Ch cn l vn thi gian khi c nhng ngi khc nhn thc ra,
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
nh Pop Buell v Stu Methven nhn thc, rng cu tr li duy nht l mua vt ht thuc phin.
Nhng h l nhng ngi pha bn kia, v ca h gn vi kin ca Methven hn l ca
Buell. Buell ch trng mua ht thuc phin ri em t. Methven ch trng mua ht thuc phin
ri em nm xung Trung Cng. By gi ngi ta mua ht, nhng li nm xung ngi M. Nm
1970, tr em Nam Vit Nam bn cho lnh M hrin liu lng cao vi gi gn nh cho khng.
Khng lu sau khi Tony Po i khi, nhng iu hn ch ca Hip nh Genve b tho g v qun
ca Vang Pao li tng cng hot ng di s ch o ca CIA. Li c thm nhiu ngi M na
ti Vientiane. Nhng i s William Sullivan ca Hoa K cho rng khng nn b hn ci v ngoi
trung lp. ng cho rng iu ti t nht l a lnh chnh quy ca M vo Lo v ng dnh hu ht
thi gian ca mnh chn ng vic chnh thc M ho cuc xung t Lo. i s William
Sullivan kim sot tnh hnh cht ch n ni ng bin thnh mt kiu i s/t lnh chin
trng, va lm ngoi giao va iu phi mi hot ng qun s m trong nim hy vng ln nht
l lc lng ca Vang Pao.
Cn nh g n s m Vint Lawrence v Tony Po gn hai nm nay c thay th bng nhng
ngi nh xy ct ng hong. G c a t bn ngoi vo. Ngi ta lp mt ci ch. M cng
thu li. Thot tin l my in, tip theo l my iu ho, ng trng nha, ch gii tr. Mt c
quan lm vic cng nguy nga ng b nh bt c c quan no Nam Vit Nam, c dng lm
ban ch huy hn hp ca Vang Pao, CIA v nhn vin ca Thi. Li c thm nhiu ngi ty nn v
gia nh binh s n tp trung chung quanh cn c ca CIA v Long Tieng - tn ca cn c ny -
tr thnh mt th trn vi bn mi lm ngn dn th trn ln th ba trn t Lo.
Tuy nhin mt mc b mt no cng c bo v, chng li s t m ca bo gii. Vic
mt phn cng nh Pop Buell v cng vic cu tr t nn ca ng, khng ch tm m tr thnh ci
van an ton cho hot ng ca CIA. Pop Buell b Long Tieng ti mt cn c khc cch mi by
dm, gi l Sam Thong, ti ng dng ln mt bnh vin, mt trng hc v cung cp mi
phng tin d dng cho dn chng vi sn bay ring ca n. Buell nhn c mt chc v C
quan pht trin quc t ca M vi s lng cao hn. ng khng bao gi l nhn vin ca CIA cho
nn Vint Lawrence lm phn ln cng vic iu ng my bay Air America tip t go cho ngi
Mo. Cn c ca Pop Buell ti Sam Thong th m ca cho cc nh bo v cho bt c ai mun n,
trong khi cn c ca CIA cch my dm th khng ai c ti. Do , nhng bi bo ni v Lo
tp tnmg vo Pop Buell, con ngi ng ch v c th trch dn c, lm cho ngi ta bt ch
ti nhng hot ng ca CIA.
c CIA xc du thnh, Vang Pao mau chng thng quan tin chc, c phong lm i t v
sau lm ti chc tng, coi vng qun s pha Bc Lo, mt s tin thn cha tng c i vi
ngi Mo. Gic m ca Vang Pao l chim c Sam Neua, mt tnh ca vng ng Bc, ly c
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
ca Php t nm 1953, v t ti nay nm di quyn kim sot ca Cng sn. Th trn Sam Neua
l mt giao l tnh l, tng hnh dinh ca lnh t Pathet Lo l Souphanouvong. Sam Neua v mt
tnh na l tnh Phong Say m bin gii xa nht v pha Bc ch cch H Ni c tm mi dm, l
a bn hot ng chnh ca Bc Vit Nam Lo. C lc gic m ca Vang Pao tng thnh hin
thc. Nhng chin s du kch ca ng trin khai khp cc vng rng ni m tn cng qun Bc
Vit Nam vo lc h t cnh gic nht, bng chin thut nh ri chy. Qua ba nm t 1962 ti 1965,
h thng ht trn ny ti trn khc.
Chng ti o ln th c vi Cng sn Bc Lo, Vint Lawrence ni. y h tp trung trong
th trn v dng ng l m i, th l h b du kch ca Vang Pao phc kch. Gn nh l o ngc
tnh th tng c Nam Vit Nam gia qun M v Vit Cng vy.
Cuc chin tranh du kch trong thi k ny l thnh cng ln nht ca CIA ng Nam . Cng
khng phi ngu nhin m n l hot ng CIA duy nht ging nh hot ng ca OSS trong Chin
tranh th gii th II. Chng c ci g m h v mt o l hay chnh tr trong phn ny ca cuc
xung t ng Dng c. V cuc nh nhau y cng chng dnh lu g ti vic ngn chn cuc
thm nhp theo ng mn H Ch Minh nh mi ngi ngh; ng mn nm xa v pha Nam.
Ngi Bc Vit Nam khng khc g ngi c hi Chin tranh th gii ln II, mun chim t ca
ngi Mo v lp nn mt ch b nhn Vientiane. Ngi Mo c ng vin ng ln chin
u khng phi chng cng sn m l bo v s sng cn ca mnh. Cuc khng chin ca h
c lnh o bi mt lnh t bn x vng mnh v thu ht c lng ngi. Phong tro ny c
s gip ca mt s ti thiu nhn vin tnh bo Hoa K; thi k m hot ng du kch ln ti cao
im cng ch c t tm ti chn s quan CIA vng Bc Lo, m bo cho ngi Mo t h lnh
o h v t tin h.
Vang Pao c mi sang Washington CIA chiu i. ng ta l ngi ch huy chin trng gii
nht ng Dng v ng Gim c CIA mun cho ng ta thy rng ng ta c nh gi cao nh
th no. Stu Methven c ch nh i thp tng Vang Pao Ch cn ng ni cho chng ti bit l ng
mun i u, ng mun xem g, Gim c CIA ni, v ng Methven s a ng i . Stu m
tng ti nhng cuc i bi Florida hay California vi Vang Pao, ung ru pha , v thng
thc phong cnh. Nhng Vang Pao bit l ng ta mun xem g. Detroit, ng ni. Cm n. Con
ngi Mo trn ni cao ca Lo trc y xin mt ci e ngay ln gp g u tin nay rt thch
th ngm kim kh chui vo u ny v u kia li chui ra mt chic xe hi.
Tuy nhin, nh ho quang sm tt. Vic ny bt u vi mt tng xem ra rt thc t. Cuc
chin tranh khng qun chng Bc Vit Nam bt u t thng Ba nm 1965, nhiu my bay i
nm bom c cn c Thi Lan, mt s Udorn, cn c ch huy cc hot ng ca qun Mo. i
khi nhiu my bay mang bom i m khng nm c v thi tit xu hoc iu kin khng thun li
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
trt b s bom xung rng Lo trn ng quay v Thi Lan. Thay v nm xung rng hoang,
dng s bom ng h cho qun Mo ca Vang Pao trong nhng cuc hnh qun c hn khng?
Mt s quan khng qun c giao trch nhim lm vic vi CIA h tr khng qun cho Vang
Pao. Nhng cung cp cho du kch s h tr ca khng qun l bc u tin bin thnh mt i
qun chnh quy. Cuc chin tranh khng qun cng m rng, khng qun mun t mt trm radar
pha Bc Lo, cch bin gii Vit Nam chng vi dm iu khin my bay i nm bom H Ni.
Ngi Mo c giao nhim v bo v trm radar ny, a h tr li thnh nhng ngi lnh b
binh thng thng. H l nhng ngi du kch nh ri chy, khng phi nhng ngi lnh c
hun luyn bo v mt trm tnh ti v khi Bc Vit Nam tn cng, h b chy. Trm radar b
cp mt, lm cho mi ngi u hoang mang, mt lng tin.
Vang Pao bt u xung dc, Vint Lawrence nhn xt. Chng ta c y ng ta vo con ng
chnh quy, ti c cm gic chnh l ch cht ca binh s ng ta. S thc y xut pht t nhiu
pha. Cc tnh bo v B ngoi giao khng mun cho qun M tr li Lo, v ti cho rng h ng.
Sullivan y v ng ngn chn c hiu qu vic a b binh M ti y. Nhng nu khng c
qun M th ngi ta phi p qun ca Vang Pao lm cng ngy cng nhiu hn na, hn mi - nh
ln vo Cnh ng Chum ri gi y, chng hn. Cng c mt phn ti Vang Pao na. ng c
c ba nm thnh cng tt p v ng cho y l thi c lp cng ca mnh. Th l ng ta vp phi
qun Bc Vit Nam v h bt u nh cho qun ca ng nh t. T ma h nm 1965 cho n khi
ti ra i vo ma xun 1966, r rng l Bc Vit Nam khng chu mt my tnh pha Bc Lo. Ti
ngh l h nhn thc c rng ton b phn t Ty Nam ca h l vng cc sc tc thiu s sinh
sng, v h cho rng Vang Pao l mi e do ca sau ca h. H quyt tm iu n y mi lc
lng cn thit gi cho bng c.
Vint Lawrence ri khi Lo trc s tiu dit qun Mo bt u. V sau nhn li, ng cng bit
mnh s lm g nu sau li c phn cng gip cho Vang Phao na, khi cc chin s du kch ny
bin thnh mt lc lng chinh quy. Chc l ti s cc lc chng li vic y, ng ni. Ni rng
ti s rt khi CIA th d thi, nhng ti cng khng bit rng ti s lm g trong tnh hnh .
Khng r ng hay sai, nhng trong u c nhng s quan phc v Lo trong nhng ngy u
th s quan CIA c lin quan n s tiu dit qun Mo chnh l Ted Shackley, Chi cc trng ca
CIA Vientiane t nm 1966.
Hot ng ca ngi Mo c ch o t Thi Lan nhng trch nhim thuc v ngi ng u
CIA Lo v Ted Shackley c bit l ngi nhn trch nhim . Chnh l di s ch o ca
Shackley m qun Mo tr thnh mt i qun chnh quy. Trong lc cung cp cho h s ym tr
bng khng qun, Shackley lin h mt thit trong cng tc vi mt s quan khng qun tn l
Richard Secord. Ngy m Lawrence ri khi cn c ca CIA ch c nm nhn vin ca Cc c
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
phn cng t y. Su thng sau, sau khi Cc ng cho khng qun s dng cn c ny nh mt
cn c tin tiu th c bn trm nhn vin khng qun ti y chim ht cn c Long Tieng, chm
dt ci mt thi l cuc chin tranh Vit Nam tin hnh bng nhng hot ng kiu OSS.
Lawrence cng hiu rng mi trch nhim cho Shackley th qu n gin vn . Theo ng bit
th Shackley l mt s quan tnh bo xut sc, nhng mt trong nhng vic ng lm khi v ti tng
hnh dinh ca CIA l bo co cho Shackley nghe, ng ny ang chun b i Vientiane, v Lawrence
cm thy kh chu vi con ngi ny ngay bui u gp g. Shackley thiu hn s cm thng vi
con ngi, m ngi Mo cn c nhng ngi hiu h v cm thng vi h. Kin quyt khng
khoan nhng l mt vic, cn nhn tm l mt vic khc, nhng Lawrence khng chc l Shackley
c kh nng phn bit gia hai vic hay khng. Cng c mt s ngi chia x cm ngh ca
Lawrence khi Shackley bt u dnh lu vo vic ca Chu.
Khi Vint Lawrence ri khi Lo, ng cng khng dt khot l s c tr li y hay khng. ng
y bn nm v va mi bnh phc sau mt cn bnh, ng ni chuyn vi William Colby, ngi
ng u phn ban ca ng. i vi Lawrence th Colby l ngi ngc hn vi Shackley - mt
ngi bit quan tm n con ngi.
Colby gi ti vo hi ng c mun tr li khng? Ti ni: D nhin, mt phn trong ti mun
tr li . Ti yu qu nhng con ngi .
ng cng hiu l nu ng c nh tr li th ng khng v nh ch?
ng nh ni g?
Mt s ngi ra i m khng tr v - t sut tiu hao ca my bay v trc thng b bn h l rt
cao - v nhng ai tri qua u khng mun tr li na Ti mun ng hy suy ngh ri tun sau
chng ta s bn tip.
n cuc gp mt sau th Colby c ch trng. Ti khng ng tr li Lo, ng ni vi
Lawrence Ti mun ng lm vic cho ti trong mt nm. Nu ng tr li vi Cc th chc l ng
bit rng mnh nh lm g v nh i u. ng s lm tr l cho ti theo di nhng g ang
din ra Vin ng.
Lm vic vi Colby rt thch, Lawrence ni. ng l mt ngi lm vic hng say v c tinh thn
cng hin. Mi sng ti n lm vic t nm gi ri v la chn trong ng th tn ca ng. Ti l
tai v mt ca ng y. Ti lm tr l c bit cho ng y. Sau ti lm mt cun phim v Lo v
CIA, gii thch hot ng ca ngi Mo.
Khi ng tr li Hoa K, Vint Lawrence thy rng tng lai ca mnh khng dnh vi CIA. Trc
ht, ng v mt ngh nghip m ni, ng thc t l mt v ch huy ca hai mi lm ngn du kch
m mi c hai mi su tui. Lm sao ng c th lm hn c na? Hay l lm bng nh vy thi?
Nhng ngi k cu trong Cc khuyn ng nn ri b ch ny i thi. H cnh co ng rng khi
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
ng tr li vi Cc th s c ngi tm cch t ng tr li tm vc ca mnh. ng cng thy rng

mnh khng phi gii trong vic lm tnh bo nc ngoi. ng khng chi ci tr mua chuc ngi
khc.
Ti ni vic vi Colby Lawrence ni. v ng ta ni vi ti Ly Cha, th tm ngh khc
vy. ng rt tin tng cng vic lm cho chnh ph nhng ng thi cng cho rng ngi ta cn
mt ci g khc na khi chnh ph y mnh i th mnh c th i ngay. Chnh ph s s dng ng
tr li, ng ni, nu ng khng c ch no khc i. l trng hp xy ra cho nhng ngi
ch lm s quan tnh bo hai mi hay ba mi nm. Mt s quan CIA thc t l khng th s dng
c khi ng ta ra khi ngnh, khng ai tip xc ng ta c.
V vy Vint Lawrence quyt nh ri khi CIA trc khi ti ba mi tui. ng tnh tr li trng i
hc ly mt bng tin s v nhn chng hc nhng li chn con ng gian kh hn l tr thnh mt
ngh s. Nm thng qua i, ng cng nh gi cao li khuyn ca Colby hn bao gi ht.
Colby ni ng: mt s ngi tr v trong quan ti hoc khng tr v na. Tony Po ci mt
c gi bn x v li Thi Lan. Tony trong rng rm qu lu v nc M chng cn ngha g
vi ng na.
Mu toan ca Hoa K nhm chng li Pathet Lo v Bc Vit Nam Lo kt thc tht bi.
Nhng phng php la chn chng li Cng sn, trc tin l cc hot ng chnh tr ri sau
tung ra nhng hot ng du kch kiu OSS, t ra cng c tc dng l ngn chn vic a lc lng
chin u ca Hoa K vo. Nu thi cng c coi trng Vit Nam, t nc ny c th
trnh c mt cuc chin tranh m rng. Mt khc, kinh nghim Lo cng c nh hng no
ti cuc xung t Vit Nam. Mt s s quan CIA hot ng bn qun s nh vy c iu sang
Vit Nam sau khi chng trnh hot ng chnh tr tht bi Lo, trong s c Stuart Methven,
ngi lin lc ca Chu vi Cc tnh bo. Saul of Tarsus tn tc ca Thnh Paul, mt mn nhit
thnh v xut sc ca Cha Jesus, nhng lc u khng theo Cha, v sau mi c cm ho - N.D
Ch thch:
[ii] Ivy League l mt tp hp cc trng i hc v cao ng min ng bc Hoa K, c bit c
Yale, Harvard, Princeton, Columbia, Darmouth, Cornell, Pensylvania v Brown, ni ting l hc
vn cao v nh hng rng - N.D
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
Dch gi: L Minh c
Chng 11
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong

Si gn 1961
William Colby l ngi ng u Chi cc tnh bo M Si Gn v sau , l ngi ng u

chng trnh bnh nh vi cp bc i s, dnh lu vo nhiu mt ca cuc chin, nhng ng li
l mt nh hot ng tnh bo chnh tr c hiu qu nht tng phc v Vit Nam v nhng quan
tm hng u ca ng li i song sog vi chng trnh do Trn Ngc Chu xng. ng nhn ra
rt sm rng cuc chin ny phi din ra cp x, tc l ni m qun i Nam Vit Nam, t chc
theo li chnh quy, t ra km hiu lc nht, do ng b ra nhiu nm hun luyn v trang b
cho dn v l loi qun c th nh nhau vi Cng sn cp x v chnh tr cng nh qun s. ng
cng nhn thc nh Chu rng mc tiu quan trng nht nng thn khng phi l nhng chin s
du kch m l b my chnh tr v hnh chnh ca Vit Cng. Ri vo cch n ni quan liu a thch
ca ngi M, ng gi l h tng c s ca Vit Cng, nghe nh cc quan chc Vit Cng l
cu, l ng vy, thng lm cho ngi ngoi ng ngc khng hiu ng nh ni g vi ch y.
Kha cnh hp dn trong con ngi ca William Colby l ng c kh nng tip cn v thu nhn
nhng quan im khc vi quan im ca ng. Th d nh bn ni rng CIA chng qua ch l sn
phm ca nhng phn t ca Ivy League trong OSS mt mi v thy trc th no cng b b ri
khi Th Chin II kt thc v mt khi khng cn chin tranh th c quan tnh bo th no cng bin
thnh mt th lnh kn, vi nhng bng cp v khoa hc nhn vn, sn sng cao v bo v quyn
li ca ch ngha t bn a quc gia, trong khi nhng cu s quan OSS c dp sng li s kch thch
trong tr chi cao bi v da vi cc nhn vin KGB, th William Colby cng khng v th m ni
khng, tri li ng ta bnh tnh ngi nghe v thm ch cn cng nhn bn ni nhiu ch ng, sau
mi kt lun rng lp lun ca bn da trn mt c s khng vng chc v c s hiu sai tnh hnh
th gii. Thi ci m ca ng khng phi ch l b ngoi che y mt thi ngoan c m
ngay trong gia nh, ng cng c mt thi khoan dung nh vy; anh Paul con ng nh rng trong
nhng ngy m cuc chin Vit Nam gy nhiu tranh lun nht M th anh vn c th ni chuyn
vi b mc du c khi quan im ca h khc nhau.
Con ngi d tip cn v ci m nh Colby thng km theo mt s c tnh ph - thch khi hi,
hay ni cho ng ra, thch ma mai chm bim, cng c khi c xu hng hay ni v nhng t tng
v tnh cm ca chnh mnh. Nhng ci cha phn nh y con ngi Colby. Ci u c khi
hi ca ng sc bn v kh chu. Ci m ng thng cm vi ngi khc l quyn li ch khng phi
l tnh ngi. Xt cho cng, ng l mt ngi nht nht.
Sinh ra St. Paul, tiu bang Minnesota, Colby l con mt trong gia nh. Cha ng l mt s quan
qun i, c bng tin s Anh ng, tng lm ch bt nhiu t bo v vit hng chc cun sch v
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
mi vn , t nhng nh th o Thin cha ca nc Anh ti mt bn su tp ting lng trong

qun i. Colby ni rng cha ng l mt ngi qu tr thc i vi qun i v tr thnh mt a
con hoang khng bao gi thch nghi c vi gia nh qun i. ng v hu vi cp bc i t.
ng m t m ng mt thiu ph i Nh Lan lch s, rt n cn, rt d thng. Gia nh Colby c
di chuyn lun, nn anh chng William tr tui khng bn r c vi a phng no c. ng n
Trung Hoa nm ln chn, ba nm, khi cha ng c b nhim n lm vic vi s on b binh
th 15, ng nh li vi nhiu thch th v hy vng s c ngy tr li . ng hc trong mt
trng ca Anh rt ni ting Trung Hoa lm cho ng c xp cao hn mt hai lp vi cc bn
ng thi Hoa K. Khi gia nh tr v Burlington, cha ng bt i hc mt trng trung hc cho
ng hong. Sau ng theo hc Hc vin qun s West Point - cho xong nhim v, ng ni vy
- nhng khng c, do cp mt ca ng, ng eo king t hi nh. Th l ng vo trng i hc
Princeton. Mi su tui, ng nh hn cc bn cng lp hai tui v l a b duy nht c di chuyn
lun, ging nh nhng ngi t u n thng c phi nhn thm vic lm nh n ca trng
c tin theo hc vy.
ng rt gii v khoa hc chnh tr v xut sc trong hun luyn ca cc s quan d b. Mt thi gian
c nh hng ln i vi ng khi cn ang hc l thi gian ng i ngh h Php, y ng hc
c cch thng cm v giao dch vi nhng ngi khng phi l ngi M, nhng iu hc c
sau ny ng dng khi l mt s quan tnh bo.
Ti ngh rng khng c li lc g m ngi M c i dy ngi khc phi lm vic ny vic n,
Colby ni Anh s c li nhiu hn nu anh t ra hng lot cu hi tm hiu kiu Socrate. Tr li
ci ma h nm y, ti c gng tm hiu xem v sao ngi Php lm theo kiu ny m khng lm
theo kiu kia. Anh s thy rng lm nh vy rt th v v b ch.
Ci k thut ca Colby - tip cn du dng - rt thch hp vi tnh nht nht e thn ca ng, thch hp
vi tng mo ca ng, nh mt c tnh c sinh ra p ng s cn thit vy. ng khng c ci
kiu p o ngi khc bng li ni do nt hay phnh ph m thnh thong nhiu s quan tnh bo
lm. ng cao mt thc by mi lm, tc nu, i mt xanh cnh gic sau cp king. ng tp luyn
mi ngy cho c th gn gng nhng khng phi l mt lc s. Trong Th Chin II ng ht thuc
v sau b. ng t ung ru, Vit Nam, mi bui chiu ch lm vi ly nh vy thi.
Ti vit trong sch ca ti rng tng c mt hnh nh v nh tnh bo truyn thng, bn
xm, khng ai c, n ni vo qun ru ngi hu bn khng nh ti anh ta na, Colby ni.
Ci phn no ging tnh ca ti - Ti t khi c ngi hu bn ch . khng phi l lm b
hay l g c. T nhin vy thi.
Nhng ai quen Colby u bit rng ng rt sng o Cng gio. Vint Lawrence ni, Ti ngh rng
tn gio c ngha rt ln i vi ng. N gip ng vt qua nhng lc kh khn, lm cho ng
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
thnh ngi lnh tt, bi v ng tin vo nhng g ng ang lm. Lc Si Gn, ng thng i l vo
su gi sng, nu c nh khng i th ng i mt mnh, khi th i nh th cn gch l Nh th c
B hoc l n nh nguyn ca Brother Crawford, mt linh mc truyn gio Trung Hoa v
nhiu nm chu . Colby khng bao gi tho lun v tn gio ca ng, cng khng tuyn truyn
ngi khc theo tn gio ca ng. l vn ring ca mi ngi. Cn vic ng va nh gic
va i l mi tun, ng ni, Vng, ti vn i nh th. Ti ngh rng cng l mt phn ca l lut
phi vy.
Hu ht nhng ngi dng cm, d l kn o hay t nh, cng biu l mt thi kiu cng no ,
nu khng bng li cng bng dng iu. Nhng nu cho im th im kiu cng ca Colby nm
gn s khng. ng ta cng ging nh mt nhn vin ngn hng s chnh ci bng ca mnh, v c
nm np s c ai nhn trm hay nghe trm cu chuyn mnh ang ni. Ch sau khi ni chuyn vi
nhng ngi thy ng trong hnh ng v theo di s nghip ca ng th mi thy rng Colby
khng nhng l can m m cn thch ln mnh vo chn him nguy na l khc. ng khng eo
nhng khu sng lc cn nm ngc trai, nhng ng v Lou Conein c th ni l ng mn phi.
Chnh l trong nhng i bit kch ca OSS m ng v Conein gp nhau u tin, Colby cho
thy rng chnh l quyt tm c th thch v lng can m trm tnh lm cho ng tr thnh
mt trong nhng ngi M ch yu - c hiu qu nht, nh Lansdale ca ngi ng - phc v Vit
Nam. Sau Chin tranh th gii ln II, lc ng phc v Php v Na Uy, ng tt nghip
trng lut ca Columbia v n lm vic ti mt Cng ty lut ca William Donovan. ngi ng
u c quan OSS trc y. Nhng Colby khng quan tm n vic lm tin bng dng hin bn
thn cho mt s nghip ng gi hn. ng say m hot ng chnh tr. Khng phi ci th chnh
tr c din vn v v lng c tri m l th chnh tr c t tng v hnh ng. ng ri New York
n lm vic ti u ban Quan h Lao ng Ton quc vi t cch lut s. Cng ging nh Dan
Ellsberg, ng t coi mnh l mt ngi theo phi t do trong lnh vc i ni, ng h cc cng on
v cc quyn cng dn, v l mt ngi chng cng trn a ht ngoi giao. Nhiu nm sau, khi
James Schlesinger, cu B trng quc phng v Gim c CIA ni, Bill: ng l ngi theo phi t
do u tin lm Gim c CIA y, Colby thng nhc li li nhn xt mt cch t ho. Cc
tnh bo Trung ng thu ht nhng ngi t coi mnh theo phi t do nh Colby v khi mt trong
nhng ngi lnh o c ca ng trong t chc OSS hi ng c mun nhp bn vi h khng, th
ng khng do d g c. Vic b nhim ng Stockholm l quan trng, nhng chnh Rome, ng
mi thc s lm cho mi ngi ch .
Rome, ti lm vic ct lc, lc no cng lm vic bi v l lc ang u tranh, Colby ni.
Chng ti ang trung tm mt cuc u tranh sinh t vi Cng sn. Ti lc no cng cnh my
in thoi v ban m phi i tip xc lin tc. Ti lm vic ct lc v rt vui thch vi tng pht lao
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong

ng y.
Colby lm vic nm nm v lm tt n ni c tn nhim a tr li Vin ng. H t

Vin ng v hi ti Mun i Si Gn khng? V ti tr li, Hay lm. Ti khng nhn vn
ny theo quan im ngh nghip. Ti ch thy rng y l mt ch quan trng lm vic, mt ch
hnh ng. Ti khng mun c iu n mt ch bun t, mt im cht. a ti sang B
chng hn, ti s rt bt mn. ng Gim c phn ban ca ti li ni ti hy thng cm l ng khng
th cho ti l trng Chi cc Si Gn c. Ti n y vi t cch l Ph cho ng trng chi cc
m thi. Ti thy khng c g phi bun phin. Ti s lm theo nh li ca xp th thi. Nhng
khong mt nm sau th ng bn ng nghip kia rt i v ti ln lm xp.
S phn ho trong ni b CIA gia nhng loi s quan tnh bo khc nhau phn nh s phn ho
c t trc trong OSS. V c bn m ni, rt li l gia nhng ngi t tng v nhng ngi hnh
ng. Loi th nht l cc nh phn tch tin tc lc li giy t v vit bo co m khng trc tip
tham gia hanh ng. Nhng ngi hnh ng li chia thnh hai nhm. Mt mt, l nhng ngi
thu thp tin tc bng cch tuyn m nhn vin, thng l cc chnh khch a phng, l nhng
chuyn gia v tnh bo i ngoi (FI: Foreign Intelligence). H cho mnh l nhng nh tnh bo
thun tu. Mt khc, l nhng s quan hot ng b mt thng l hun luyn k thut tc chin
bn qun s theo kiu OSS c kh nng lm nhng vic nh hun luyn bit kch chng cng hoc
t chc o chnh. Hai loi hot ng ny i khi trng lp vi nhau theo ngha mt s quan hot
ng bn qun s c th c phn cng hot ng tnh bo theo li c in.
Xt v qu trnh o to th William Colby thuc v loi hot ng bn qun s, mt kiu nh Lou
Conein nhng c hc vn hn v t nh hn, c th ging nh Stu Methven vy. Nhng xt v con
ngi th ng khng thin v loi chnh tr sng n m thin v loi hot ng chnh tr s dng ti
t tng v t chc, thin hng bt ngun t nhng hot ng ca ng , ni ng li dng ng thch dng ch ng h hn - cc ng ng gia chn ng cc ng cnh t. Ci nh
v phn ca c nhn Colby a n mt hp l bin ng thnh mt ngi ch trng ci
ng thnh thong gi l b mt xy dng quc gia.
Nhng ngi c v cho vic xy dng quc gia trong Cc tnh bo u l cc s quan tnh bo loi
mi, thot thai t cu trc OSS c. T tng ang ch o h, chnh l t tng ca k hoch
Marshall sau Chin tranh th gii th II, khi vin tr t c tim vo chu u, y nhanh s hi
phc ca nhng nc b chin tranh tn ph. K hoch Marshall c kt qu n ni trong nhng nm
mt chn nm mi, nhng nh t tng i hc M ngh p dng mt khi nim nh vy
gip cc dn tc va thot khi ch thuc a. l mt quan im ca phi t do v dn ch
c chuyn t quan im cn bn ca ngi Anh cho rng cc dn tc thuc a cng cn phi chia
x gnh nng ca ngi da trng. Hoa K s gip hin i ho cc nc khng may mn, gip h
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
xy dng quc gia ca h, ng thi m ra cho h mt con ng dn ch thay th ch ngha

cng sn do Lin X ng h. Khi nim hp dn c nhiu ngi ng h trong quc hi, trong
cng ng i hc, v li ko c nhiu s quan tnh bo cho mnh l ngi theo phi t do nh
Colby. H cho rng vic lm ny ph hp vi bn cht rng lng trong l tng chnh tr ca h, c
th dng b p cho vic i khi h phi tin hnh mt cuc chin tranh b mt tn bo chng
cng sn.
Chuyn bin ny trong con ngi Colby khng phi din ra ngy mt ngy hai. Sau khi ng n
nhn chc v trng chi cc CIA Si Gn nm 1960 th vic u tin ca ng l vch ra mt k
hoch hnh ng bit kch kiu OSS chng li Bc Vit Nam, k c vic a ln lt nhng phn
t ph hoi vo Bc Vit Nam hot ng quy ri nhm vo nhng c s dc theo b bin. l loi
hot ng m Lou Conein ngh n, v trn thc t, Lou .lm lin lc vi nhm bit kch sau
khi ng tr li Vit Nam. Ba nm sau, khi William Colby lm trng phn ban Vin ng ca
Cc tnh bo Trung ng, ngi tr l ca ng l Bob Myers thuyt phc ng rng tr li nhng
hot ng kiu OSS l khng thch hp vi mt cuc chin tranh chnh tr.
Hn na, ngay trong nhng lc m Colby thin v hot ng chnh tr nht, ng cng khng ng
vi Lansdale cho rng c th nh bi cng sn ch bng chin tranh tm l khng thi. Colby thuc
dng ch lu ca nhng ngi ch trng xy dng quc gia trong CIA, trong khi Lansdale mi mi
l a con hoang trong t chc ny. Lansdale ngh rng nu anh to ra c mt hnh nh p th
anh s ginh c mt tc ng chnh tr cn bn, Colby ni, rng trong khi chin u chng s
thch thc thc h ca cng sn, anh cn phi c, i, no truyn ng ngn, no dn ca nhng th
i loi nh vy. y l ch khc nhau gia chng ti. Nhng bi dn ca th hay tht y. Nhng ti
ngh c vi cy sng i km th tt hn.
Colby cm thy gn gi hn vi Robert Thompson, chuyn gia chng ni lon ca Anh, ng ny
M Lai trong thi k chin tranh du kch do cng sn lnh o; v hai ngi c nhng cuc hi
m ring vi nhau tm cch tip cn thch hp vi vn Vit Nam. ng y vi ti rt hp
nhau, ch khc nhau i cht thi, Colby ni. Chng ti ng vi nhau v tm quan trng ca
vic xy dng ngnh cnh st. l ci ngi M khng bao gi hiu c - vai tr ca cnh st.
Chng ta thng ch nhn lt qua. Nhng trong mt x hi cn c s th cnh st li l mt vn
ln ca chng ta.
Colby l mt ngi lm vic t khi ngh ngi. i khi ng cng n tra Cu lc b th thao nhng
khng my khi chi ten-nit v khng ging nh mt s quan chc M khc sm hc i cnh
sng nhn h ca ngi Php. Nu Colby c ci g c th gi l mt hobby (th tiu khin ring) th
l du lch. ng thch i i y tm nhng cm xc v nhng min khc nhau ca nc ny.
Ngay c nhng lc lm khng kp th nh lc Rome. ng cng a gia nh i chi khp nc .
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
C l l du n ca thi nin thiu khng qu qun. D v l do g i na, va ti Si Gn, ng

lp tc i i n tn hin trng, tn mt nhn thy nhng g ang xy ra. Nhng chuyn i u
tin nh hng rt ln ti cch ng nhn nhn cuc chin ny. ng sm nhn ra rng nu cng
sn c th b nh bi th chng phi b nh bi di x, ch khng phi Si Gn. Mt ban lnh
o mi tri dy t min qu l cu tr li duy nht cho vn ny. Ngi Vit dn Ty trong cc
trung tm th cng l mt vn ln nh Vit Cng vy. Colby c bit l Tng thng Dim v
em Nhu ca ng cng ngh nh vy.
Nhu rt khm phc cch cng sn kim sot t nc bng cch b tr nhng cn b trung thnh nht
vo nhng v tr then cht. ng ngh rng ng c th thng c nh hng ca tng lp ngi Vit
u t do Php o to bng cch a nhng cn b trung thnh ca ng Cn Lao ca ng vo chnh
ph Si Gn v ng cng lm vic mt cch kn o nh cng sn vy. Bng mt cch ht sc kn
o, Colby cho Nhu bit rng mt c cu kim sot nh vy khng hay ho g c.
Ti tm cch ni cho h bit rng h cn phi lm cho ch chnh tr ca h ci m hn na,
Colby ni. V ch cho n pht trin chnh l cng ng nng thn. ng phi tnh n mt lp
lnh o mi t nng thn m ra, chnh h mi mang li tnh ch thc cho t nc.
Colby li Nhu i mt cch khn kho. Thng th ng gi kho lo bng nhng cu hi a ra vo
cui cuc ni chuyn m thc ra ch l cuc c thoi ca Nhu ni mt cch chi tit v ni hong s
ca ng ta trc nhng mu toan ca Php nhm lt Dim. Colby bo co li nhng chuyn i
nng thn ca ng v ngh Nhu cho kin. ng tin rng ng cng c c mt t nh hng no
vi ngi em ca Dim.
Phi, ti tin chc l tc ng ti ng ta, Colby ni. Ti u c bo ng ta phi lm g. Ti ch
gip ng ta suy ngh v nhng vn t ra m thi.
Colby bt u th nghim nhiu phng n khc nhau chng li cng sn. Lc u ng nghing v
vic v trang cho nng dn trong mt lng cho h t bo v chng li nhng chin thut rt c hiu
qu ca cng sn trong vic tuyn qun, tuyn truyn v thu thu, m khng cn phi huy ng mt
n v ln m ch cn c ba bn du kch mang sng. D cho k hoch ca Colby c hp l ti u
ng cng khng d dng g thuyt phc c Dim. Dim khng thy c gi tr ca k hoch y,
ng ch thy rng khi c v trang ri ngi nng dn c th quay sng li chng ng. ng ta
thy yn tm hn vi s ng h ca ngi cng gio min Bc di c, v Colby lp c mt vi
nhm t v Si Gn. Theo s tho thun, ngi ph trch CIA y lm vic vi Nhu cn i s
lm vic vi Dim, v Colby mt rt nhiu thi gi ng vin Nhu lic mt qua my ci lng
khi u chng trnh t chc t v.
T nhng th nghim ny, Nhu s suy ngh mt cch rng ri hn v chnh tr ch khng phi ch
c t chc t v, Colby ni. ng ta bt u thy rng l nhng cng ng c s cho mt
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong

hnh thc h thng chnh tr mi.
Lc lng c bit ca Hoa K c thnh lp my nm trc khi Colby ti Si Gn. Mc ch

ca h l lp ra nhng t chc khng chin ca ngi chu chng li mt cuc trn ngp ca
Trung Quc hay Lin X vo vng ny. Lc lng c bit l ci m Lu Nm Gc hc c ca
OSS, nhng loi tr hot ng chnh tr, v c CIA chu trch nhim ri. Vi s mng t chc
nhng nhm khng chin chng cng ngi chu , cc i hun luyn ca Lc lng c bit
c phi ti i Loan, Thi Lan v Nam Vit Nam. Tuy vy khi n ni vai tr ca h sm c
m rng. Lo, Lc lng c bit np di ci tn Lng nh tnh hnh, ginh ly quyn hun
luyn qun i Lo t tay ngi Php. Nam Vit Nam h c vo Phi b c vn qun s, di
danh ngha l nhng thnh vin ca - tn nghi trang nghe cng l l Nhm Nghin cu Hn hp
(Combined Studies Group) t di s lnh o ca mt s quan CIA, mt i t, chu trch nhim
bo co li vi Colby. Theo chng trnh m Colby bt u trin khai khi ng va nhn chc Si
Gn, Lc lng c bit trong Nhm Nghin cu Hn hp hun luyn bit kch Vit Nam, cho
chng thm. nhp vo Lo t chc ph hoi v quy ri Bc Vit Nam.
Trong khi Colby ang tm phng k t chc phng v cc lng th s quan CIA ang ch huy
Lc lng c bit cht thy c mt ngi phc v tnh nguyn (International Voluntary Services ),
mt ngi tr tui tn l Pop Buell, ang dy nhng k thut nng nghip cho cc b lc min ni
trn Cao nguyn Vit Nam. H c gi l Montagnard - ting ca Php c ngha l ngi min
ni - h c chia thnh nhiu b lc, c phn ging nhng thng l nguyn thu hn ngi Mo
ca Vang Pao Lo. Ngi tr tui hot ng cho i ho bnh t nhn ny, v sau Colby thu
nhn vo CIA, ni c ting ca cc b lc ny v c nhng quan h tt vi nhn dn min ni.
Thng qua ng ta, Colby c th khi s mt chng trnh t v y ha hn trong nhng lng min
ni, s dng mt ton Lc lng c bit hun luyn v trang b cho dn lng. Mun lm r rng
y l mt chng trnh phng v ch khng lin quan g vi qun i Si Gn, Colby t cho
cc n v min ni ny ci tn Nhm Cng dn Phng v khng chnh quy (Citizens Irregular
Defense Group, gi tt l CIDG).
Colby ngh rng mnh ang i ng hng. CIA v Lc lng c bit hp tc vi nhau rt tt,
ng ni. N kt hp trnh thnh tho trong hot ng bn qun s ca Lc lng c bit vi
tnh nhy cm chnh tr ca CIA. Nhng khng lu sau , trc tc ng ca tht bi thm hi
Vnh Con Heo Cuba, tt c hot ng bn qun s, tr hot ng Lao, u b rt khi CIA m
chuyn v cho Lu Nm Gc kim sot, k c Lc lng c bit Vit Nam. Khng c ci u
chnh tr ca CIA th ci thn qun s ca Lc lng c bit li phm phi mi sai lm ca Php
ng Dng vi h thng phng th tnh ti ca h.
Ci bt u vi mt mu toan ci tin nh ban u ca Colby. Lc lng c bit quyt
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
nh s dng cc n v CIDG m CIA ang thnh lp bo v mt tri h nh dng hun

luyn cho cc n v t v cc lng ln cn. y l ci tri u tin ca Lc lng c bit nhng
t ci tri u tin ny, h li ny ra nh lp thm nhiu tri khc v s dng cc n v CIDG lm
lnh nh thu trong cc cuc hnh qun nh cng sn dc bin gii Vit Nam vi Campuchia v
Lo. Colby hy vng rng ci k hoch lp cc n v t v nng thn ca CIA s l mt k hoch
hot ng chnh tr c s, nay tan thnh my khi, bi v Lu Nm Gc s dng nhng n
v vo vic bo v bin gii, ngha l mt nhim v thun tu qun s. Theo li ca Lu Nm
Gc, cc n v Lc lng c bit ang chn ngang v kim sot nhng con ng thm nhp
ca Bc Vit Nam vo Nam Vit Nam. Trn thc t nhng ci tri bc dy thp gai khng h kim
sot c g cch chu vi ca h vi mt v t mnh bin thnh nhng con vt nm ch cho cng sn
nh, m h nh rt d v chung quanh tri khng ngi, v to iu kin cho h ginh c nhiu
li th tuyn truyn trong cuc chin tranh trng k ca h. C mt ci tin a M, cho bit thm
mt tri ca Lc lng c bit ca Hoa K b tn cng, d ch bng vi tri moc-ch, li lm tng
thm ni tht vng ca cng chng cho rng Hoa K sa ly mt cch tuyt vng ri.
Nhng tt c nhng ci cn pha trc v trong nhng ngy sm sa ny, Colby v CIA pht
hin ra mt i iu g c ngha. T nhng kinh nghim khc nhau trong vic thnh lp t v,
ny sinh ra chng trnh p chin lc. Ngi Php lm th v tht bi nhng ngi M th
vn lc quan. Ci kha cnh tranh ci nht trong chng trnh p chin lc l quan im cho rng
nu khng th mang an ninh n cho cc lng th phi mang cc lng n ch an ninh. iu c
ngha l phi bng ngi nng dn khi mnh t t tin v cng bc h vo nhng p mi thnh
lp v nhiu an ninh hn. Cng nh mi khi, Si Gn c bt ng gay gt vi nhau v hiu qu
ca chng trnh ny. V, cng li nh mi khi, cch tt nht bit mt chng trnh c hiu qu
hay khng phi xem cng sn phn ng vi n nh th no, v cng sn xem y l mt mi e
do nghim trng v ang tm cch ph hoi n.
***
Khi bt u xc tin chng trnh p chin lc th r rng l pha ngi M cng c tnh trng ln
xn nh pha nhng ngi Nam Vit Nam c ch nh qun l chng trnh ny. Washington
nhn quanh xem c ai sp xp mi vic cho c trt t v ngi ta thy rng Rufe Phillips c th l
ngi thch hp vi trch nhim . Phillips ri khi CIA v lm chung vi cha ng ti mt
cng ty lo v sn bay, y l mn ng hc thm khi ang hc s ti trng i hc Yale. ng khng
cn l nh tnh bo nng ng xng xo ca Lansdale na m l mt ngi n nh, nh ca ng
hong, v con t t. ng ci mt c gi Chile xinh p v c vi nng hai a con. Hn na,
cha ng b ung th v cn ng gip qun tr cng vic kinh doanh ca gia nh. Tuy nhin, ng
vn l mt mn ca Lansdale v hot ng cng dn v v ng chp nhn tr li Si Gn vo cui
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
nm 1962 trn mt cn bn tm thi, nghin cu xem chng trnh vin tr nn c t chc li

nh th no.
Nhu bt u quan tm n chng trnh p chin lc t mt gc cnh chnh tr, Rufe Phillips ni.
ng ta c mt s kin l bch n bun ci, i kin tht ng s, m cng c kin hay.
Chng hn nh ng ngh sai khi cho rng cn phi lp p chin lc di mt s dn i. Nhng
quan im c bn th ng ngha l cn phi t chc sao cho dn t m nhim vic t v chng
Cng sn. Khi nghin cu chng trnh vin tr th ti ngh nn phn cp qun l qu vin tr v
giao v cho cc tnh. By gi ci g cng tp trung Si Gn, v pha M th khng nhiu nh pha
ngi Vit Nam. Mt ng tnh trng ni vi ti. Ti khng th mua c ba ci li nh c
m khng phi xin chi ph Si Gn. Ti khi chi ph c duyt th gi c tng ln, ht mua.
ng ta cng khng c qu no gip nng dn khi gp phi thin tai ch ho. Th l ti ni c
ri, chng ta s tm cch tho g ci kt ny.
Rufe Phillips nh rng c mt t chc Trung Hoa - M c lp ra i Loan theo di vic s
dng qu vin tr cp a phng. ng gi ngi M lm nh vy Vit Nam. H s b tr mt
quan chc vin tr mi tnh vi t cch l mt chn trong u ban gm c ng ta, ng c vn qun
s M v ng tnh trng Vit Nam. Hai ngi M ny phi bo m rng tin vin tr, lc no cng
sn cho ngi Vit Nam dng, phi c dng vo nhng mc ch chnh ng. ng tr thnh ngi
cha ca b my th li thay tn i h nhiu ln v cui cng c gi l Vin tr hot ng Cng
dn v v Pht trin Cch mng - (CORDS: Civil Operations and Revolutionary Development
Support) - mt ci tn cho thy n tr thnh quy m nh th no.
Phillips c Dim duyt cho dng thc ny ca chng trnh bnh nh v bo co vic ti
cuc hp chin lc v Vit Nam ti Honolulu do B trng quc phng McNamara triu tp. Khi
tr li Si Gn ng bt u vch ra k hoch gip cho tng tnh trng mt. p dng phng
php ca Lansdale l gip cho ngi Nam Vit Nam t gip mnh, ng mi tng ng tnh trng n
tho lun v nhng vn v yu cu ca h.
C mt ng tnh trng, Phillips ni, mt con ngi tuyt diu vi nhng kin li lc - Trn
Ngc Chu. ng ta n Si Gn tm chng ti v ni. Ti khng cn s gip no c. Ti ang
lm c kt qu. Ti khng mun ngi M cc ngi xung Kin Ho ri lm hng chng trnh
ca ti.
Ti ni: Th th, th th. Chng ti khng lm o ln k hoch ca ng. Chng ti ch mun bit
ng ang lm g. Chng ti s iu chnh k hoch ca chng ti ng h ng thi.
Cng nh li nhng cuc ni chuyn th Phillips cng thy thch Chu. Ti cha thy ai hng hi
nh vy. Nu anh mun tm mt ngi bit cch lm nhn dn trong tnh ng h mnh, th chnh
l con ngi ny, Chu. ng ta to cho ti mt n tng rt tt v ng l mt ngi rt t ho, rt
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
thng minh, c thc r rng v vic mnh ang lm. Vi t cch l ngi ng u chng trnh
vin tr nng thn nn ng quan tm n nhng vic nh cung cp phn bn cho nng dn, o
ging, chm sc sc khe. Mt s d n ca Chu c tnh cht chnh tr, ngoi khun kh vin tr
ca Phillips.
Mt hm ti n gp Stuart Methven m ti quen bn Lo, Phillips ni, v ti ni vi Stu v
Chu. Ti ni rng ng ta c nhiu sng kin rt hay, nhng c mt s nm ngoi chng trnh do ti
ph trch.
Stu Methven rt quan tm nghe ni v Trung t Chu. ng ang c d nh mi trong u. Cho n
nay, nhim k ca ng Vit Nam din ra khng ng nh mong i. Sau khi i khi Lo, ng
lm vic vi thng tng hnh dinh ca CIA Langley v tr li Si Gn vo gia nm 1962. Mt
khi lm vic vi ngi Mo Lo th t nhin l ng mun lm mt ci g tng t nh vy vi
cc b lc min ni, nhng ngi Montagnards, Vit Nam. ng cng vi mt s s quan CIA
tng hot ng bn Lo lp ra mt chng trnh trinh st min ni, trong ng t chc nhng
tiu i ngi thng hot ng dc bin gii Nam Vit Nam. Cc i trinh st min ni ny khng
ging vi my i CIDG ca Colby. Nhng sau khi Hoa K tht bi thm hi Vnh Con Heo,
Cuba, th mi hot ng bn qun s quy m ln CIA khng c php lm na, iu c ngha l
Stu Methven ang phi b d k hoch trinh st min ni ca ng.
Methven gin d khi c bit phi b k hoch min ni ca ng. Lc , Jojn Richardson t
Philippines ti thay th cho William Colby c bt v b ch huy Virginia. John Richardson
vi Methven mi bn vi nhau xem ng phi lm g y. Methven khng ni vi Richardson nhng
ng mun trnh dnh lu vi bt c chng trnh no sau ny phi giao li cho qun i, v l l
do khin ng xin Richardson cho ng theo Rufe Phillips m hp tc vi Trn Ngc Chu.
Vo lc Methven tm gp Chu, chng trnh bnh nh c hai kha cnh ring r khc nhau. Mt
phn ca chng trnh, do nhng nhn vin dn s ca C quan Pht trin Quc t (Agency for
International Development) ph trch ch yu nhm gip nng dn pht trin kinh t. Phn khc, do
CIA ch o, nhm em li an ninh a phng thng qua hot ng bn qun s v tuyn truyn.
Chng trnh ca Chu li khc v nhiu ha hn hn v n kt hp hai mt ring r li lm
mt th hu c. Chu c ci m ngi M khng c, vi nhng k hoch ri rc ca h: mt k
hoch tng th. Chu hc tp nhng ngi cng sn cch lm th no cho mi cng dn u gn
vi mt c s sn xut, gn lin h vi nhau trong vic ng h chnh quyn a phng v chnh
quyn ton quc - d h l nng dn, bun bn hay ni tr. Tm hiu xem ngi cng dn trung bnh
ngh g v chnh ph, Chu lp ra mt chng trnh iu tra dn nguyn, a nhng ngi gip
vic ca mnh i ni chuyn vi dn lng v vit n thnh nguyn gim cho h, cho ng gii
quyt.
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
Chu cng ngh nh Lansdale v Rufe Phillips rng c th to lp nn dn ch nng thn v chnh
sch tt nht l tranh th ngi cng sn v vi chnh ph, ch khng phi git h. Chnh v vy m
ng lp ra mt chng trnh n x, to thun li cho h tr v vi bn ny. Chu tin rng mi e
do thc s ca Vit Cng nm t chc chnh tr v hnh chnh ca h, gm c nhng ngi rt
quyt tm hy sinh, thng c gi l cn b, cng sn cng gi h nh vy, lc u l mt ch ca
Php (cadres) c ngha l khung (frame) hay sn (framework), nhng v sau c dng ch
nhng ngi ra lnh (order-givers) v nhng ngi ra quyt nh (decision-makers) trong mt t
chc. u cng vy, Chu i ph vi mi e do ca cng sn mt cch rt khn kho. ng
khng phi mt n v qun i ui theo cc cn b cng sn v lm nh vy qun i s ph hu
lng mc v git ngi v ti trong lc lng sc. ng phi nhng i chng khng b gm c ba
ngi n bt cc hoc git nhng quan chc cng sn nng ct.
Stu Methven sm nhn ra rng Chu c th l mt chuyn gia bnh nh vi nhng quan im
nhn xa trng rng nht trong nc, v ng em li cho Chu s gip ca CIA. Chu ln Si
Gn gp Dim. Chu ni vi Dim rng c mt ngi M hnh nh l ca CIA - Chu khng dm
chc m Methven cng khng ni - ngh chi tin cho hot ng ca ng Kin Ho v ng mun
bit rng Dim c ng hay khng. Dim in thoi cho Nhu bit ngh ca Methven. Nhu ni
rng chng trnh ny nghe c y v cho bit rng CIA c mt chng trnh tng t mt
tnh khc, c l Nhu mun ni ti chng trnh cng dn v m Lou Conein thnh lp khi ng tr
li Vit Nam. Dim khng bit g v chng trnh ca Lou Conein c v ni gin v sao ng
khng c bo co. Dim ni vi Chu rng ng tin Chu v Chu c nhn s gip ca CIA,
nhng Chu phi nm quyn kim sot vic thc hin chng trnh .
Stu Methven c nh pht trin chng trnh ca Chu sang cc tnh ln cn, ng ang tm ch
hun luyn cn b. Methven ph trch su tnh cho CIA. Chi cc CIA Si Gn cn tng i nh,
ch c chng ba mi ti bn mi ngi, v ng c giao cho nhiu quyn t do hot ng. Trong
hot ng ny, ng cng c nhiu sng kin theo kiu nhng sng kin Lo lm cho ng c
cp trn ch . Trong lc i y i , ng c nghe ni ti mt i qun ring ca mt nh kinh
doanh thn cn vi Dim, c Dim ngm cho php, bo v v pht trin nhng ngun ti chnh
ca ng ta. ng ny rt tch cc trong vic bo v con ng t Si Gn i Vng Tu lc no cng
thng sut, bi v ng ta c quyn cung cp tm cho thnh ph - lnh ca ng ta c gi l Lnh
Tm (Shrimp Soldiers) - cho nn cn phi gi sao cho con ng ny khng b cng sn ngn chn,
mt vic m hnh nh qun i Si Gn khng lm c. Th l nh kinh doanh ny m mt tri
hun luyn gn Vng Tu hun luyn cho ngi ca ng ta khng nhng v cc chin thut qun
s m c cc hot ng cng dn v, bi v ng cho rng mt cng ng c dn khng cng sn v
hnh phc rt c li cho kinh doanh.
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
Methven quyt nh cung cp mt s vin tr ti chnh ca CIA cho nh kinh doanh ny. ng ngh
rng ci tri Vng Tu l mt a im tt hun luyn nhng ngi thc hin chng trnh ca
Chu. Nh kinh doanh ny cng c sn mt b my hun luyn ang hot ng. Nh vy c
mm mng cho mt cch tip cn mi v bnh nh. Tuy nhin, vic lm ca Chu c ha hn iu
g cng cn tu nng lc, quyt tm v lng trung thc ca chnh bn thn Chu, v kh m tm
c mt ngi Vit Nam khc c th so snh c vi ng ta. Trn thc t, trong chng trnh ca
Chu, ci phn m CIA d trin khai nht l kin v nhng i chng khng b, nh cng sn
bng chnh nhng phng php ca h. Chin thut ny hp dn Stu Methven; vn l mt chuyn
vin v hot ng bn qun s, v t nhng bui u th s, chin thut ny pht trin thnh ci
m v ci mng cht ngi ca chng trnh Phng Hong.
***
Trong nhng nm sau ny, William Colby v Edward Lansdale ni rng c nhng tin b thc s
v bnh nh trong nhng nm u tin y. Nhiu ngi ng vi nhn nh ny trong c c
Vit Cng, h tha nhn vi phng vin cm tnh vi h l Wilfred Burchett, mt nh bo cng
sn c, rng nm 1962 l nm ca chnh ph Si Gn. Colby v Lansdale cng cn tha nhn, vi t
nhiu cay ng, rng nhng tin b trong bnh nh b chn ng do M ngc nghch i lt
Dim.
Ng nh Dim phm mt s sai lm t khi ng ta ln cm quyn, nhng v lu v di, khng c
sai lm no ng ta phi tr gi t bng vic bt giam bc s Phan Quang n. Nm 1954, khi
Washington ang tm ngi a v nm chnh quyn Si Gn th n ang hc ti Harvard
Medical School. Cng c mt s ngi Cc Tnh bo Trung ng thch n hn Dim, nhng v
bc s t c bit hn Dim nn khng c chn. Nhng nm tip theo, trong khi Lansdale
ang gip Dim ln cm quyn th n tr v nc v tr thnh lnh t phe i lp. C phn qu
ng nu ni rng n b M ho, nhng ng c lng tin vo nhng nguyn tc dn ch v dt
khot l mt gii php thay th cho nhng phn t thn Php ang nm hu ht cc v tr i lp
Si Gn. ng l mt khun mt hp dn i vi cc quan chc trong chnh ph cng nh i vi cc
nh bo M. C th v n hp dn i vi ngi M m Dim v Nhu coi ng l mi e do ln
nht i vi h. n b bt trc khi t chc bu c quc hi ln u tin v buc phi rt khi chc
gio s Trng i hc Y khoa Si Gn. Sau khi ng c bu vi s phiu ln hn bt c ng c
vin no khc trong cuc bu c quc hi nm 1959, ng li b bt ln na v b mt to n do Dim
kim sot khng cho ng nhn gh ngh s quc hi.
Cho n vic ny th nhng hnh ng n p chnh tr ca Dim cn c th tha th, c bit l i
vi nhng ai quan tm n ci gi l nhng quyn li chin lc rng ln hn ca Hoa K. coi l
nhng hnh ng khng hay nhng cn thit cng c quyn lc ca Hoa K quc gia mi thnh
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
lp cn b chia ct ny. Nhng cch Dim i x vi chnh tr gia thn M v trung thc nh n th
thc l kh tiu ho ni i vi mt s ngi trong chnh ph M, v h bt u thy gh tm vi
gia nh h Ng v cng khai by t s gh tm y. Ngay ng Wolfe Ladejinsky, ngi ca CIA thay
th Lansdale lm c vn cho Dim v sng ngay trong dinh ca Dim, cng vi i s Eugene
Durbrow yu cu n nhn gh ngh s ca ng trong quc hi. Dim t chi.
Vic Dim n p mt ngi c M a chung, mt sai lm r rng vi tt c mi ngi, lm
cho phe i lp mnh dn ln. Vi thng sau, thng T 1960, mi su khun mt chnh tr lp
Khi T do v Tin b ra tuyn b i phi c thm nhiu t do hn na. Nhm ny hp ti khch
sn Caravelle ngay gia trung tm Si Gn, mt kin trc hin i, c my iu ho khng kh. Dim
v Nhu bc b kin ngh ca h v c tnh bu xu h l Nhm Caravelle c ni rng l
nhng ngi thn Php. Dim tip tc bt giam nhng ngi i lp.
ng vo lc ny, cng sn bt u ginh c nhng thng li u tin ca h trn chin trng.
u nm 1960, h tn cng vo ban ch huy mt trung on ca qun i Si Gn. ng mn H
Ch Minh c m ra v mt s trong chn mi ngn cng sn Nam Vit Nam tp kt ra Bc bt
u thm nhp tr li min Nam Vit Nam. Mt thng sau khi Nhm Caravelle a ra cng khai tnh
trng chia r chnh tr Si Gn, u ban Trung ng H Ni cho rng n lc thanh ton Dim
v nm chnh quyn trong c nc. Cui nm , ngy 19 thng Mi Hai 1960(), Mt trn Dn tc
Gii phng c thnh lp cng nh Mt trn Vit Minh, gm mt phn nhng phn t quc gia,
nhng do Cng sn lnh o.
S hi t ca hai nhn t - n p chnh tr ca Dim v thng li ca cng sn nng thn - lm
cho b my th li ca ngi M Si Gn ci nhau m . Mt s quan chc dn s ni rng cn
phi c s thay i chin thut, cn phi b c vn qun s th mt mc ni rng mi vic u tt
p c v phn i cc nh dn s can thip vo cng vic chuyn mn ca h.
i s Eugene Durbrow cho rng nu Dim khng thay i ng li chnh tr ca ng ta, th ng ta
phi c thay th. ng xin php c mt ng li cng rn vi Dim v B ngoi giao ng .
Durbrow n gp Dim, i ng ta phi ci cch chnh tr, v yu cu ng a Nhu v ngi tay sai
thn cn ng i nhn chc v ngoi giao nc ngoi. Dim phn ng lnh nht vi nhng gi ci
cch chnh tr ca Durbrow v khng chp nhn vic tch ri ng em l Nhu ra.
Gii qun s Si Gn im thin tht sau khi Lansdale bp cht mu toan o chnh ca Hinh. Khng
ng tng no dm mo him nu khng c s ng h ca M. Nhng r rng l c mt s ngi
M bt mn vi Dim v cc chnh khch Si Gn chng li ng ta, mt trong cc s quan hng
hi nht ca Nam Vit Nam quyt nh ra tay nm ly c hi ny. i t nhy d Nguyn Chnh
Thi lm cai trong qun i Php nhng khng c coi l mt ngi thn Php. ng l con mt
gia nh nng dn ngho, can m v d coi. Thi ch thc l mt ngi Vit Nam. Vn ca Thi l
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
ng ta c lng m khng c u c.
Hi 3 gi 30 sng, ngy 11-11-1960, i t Thi bt u tn cng vo dinh Tng thng. Dim m
ng khng c, dy i ung nc trong t lnh trong phng ng ca ng th sng n, ng sut cht
v n sng my ghim vo ging ng, bn vo tng. Nh ca William Colby, cch mt khi
nh, cng b trng n lc. Colby a v con chui xung gm cu thang l ni an ton nht trong nh
v ch n khi mt tri mc mi i cch mt dm ti to i s.
Ch trng ca Lansdale t chc mt i phng v Ph tng thng mang li kt qa. i cn v
ch gm c su mi ngi chn ng c mt tiu on lnh d. Khi cuc chin lng du, Dim
dng in thoi m cu cu cc t lnh qun i ng ngoi Si Gn. Colby a hai ngi ca
mnh vo cc lc lng ni lon, George Carver, mt nhn vin tnh bo ba mi tui khng thch
Dim vi Russ Miller, mt cu lnh d trong Chin tranh th gii ln th II, Carver lm vic vi ban
lnh o ni lon cn Miller th nm phn cn li.
Mt s ngi ng u cc Chi cc CIA cc nc tm cch qua mt i s ca mnh, nhng
Colby th khng. Lp trng ca i s Durbrow l khng by t s ng h i vi Dim, Colby
ni. Ti ngh rng ng sai lm, nhng ng l i s. Trong khi cuc o chnh ang tip din th
i s Durbrow ni vi Dim qua in thoi rng Hoa K khng ng v phe no v khuyn khch
hai bn thng lng vi nhau. Garver v Miller, thuyt phc phe ni lon hy thng lng.
George Carver ch mun cho Dim b lt ci li Colby, nhng Colby li ni: George, ti bit
lp trng ca anh. Ti khng ng vi anh v by gi chng ta khng c th gi tho lun.
Miller lm theo mnh lnh m khng ni g.
Cuc o chnh b sa ly. Thy rng M khng ng h, qun o chnh ca i t Thi chp nhn
thng lng. Dim gi b thng lng vi h mt gii php tranh th thi gian ch nhng
qun i trung thnh tr v Si Gn. Durbrow thy r mnh khe ca Dim. ng in thoi v nhn
mnh rng Dim phi gi li ha v thc hin ng nhng iu tho thun. Dim ha l ng s xem
xem ng c th lm c g. Nhng qun i trung thnh sm tr v v gii tn qun ni lon.
i t Thi v cc bn lnh o chnh ca ng bay sang Campuchia v sng lu vong y.
Cuc o chnh ht din ra vi tun sau khi i s Durbrow trch mng Dim v i ng ta phi
tng kh ng em ca ng i. Nh sau ny Durbrow ni li, Ti t ra rt cng rn vi ng ta. ng
ta khng thch mt cht no nhng iu ti ni. Dim v Nhu kt lun rng ngi M khuyn
khch cuc o chnh, ng v quan im ca h m xt th kt lun nh vy khng phi l khng c
l. Nu cn c th thm bng chng th ngoi thi lnh m ca i s Durbrow sut trong lc
nh nhau, cn c s hin din ca George Carver v Russ Miller bn cnh ban lnh o cuc ni
lon. Nhng s l thuc ca Dim v Nhu i vi Hoa K qu ln nn h khng th lm g hn l
by t mt s bt mn tng trng v lm vic , h chn George Carver lm bung xung. Khi
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
William Colby gp Nhu sau cuc o chnh th Nhu ni rng ng ta bit Carver c v qun ni
lon, v ng ni bng gi rng quan h gia hai nc s c ci thin nu Carver ri khi Vit
Nam.
Carver lm vic di danh ngha mt nhn vin vin tr v Colby ni rng Carver khng c lin
quan g vi CIA c, bit rng Nhu khng tin li ng ni. D sao i na, Colby ni thm, Carver thu
nhp tin tc bo co cho s qun ch khng phi xi gic o chnh. My hm sau, Carver nhn
c mt li e do, ng l ca nhng ngi o chnh tht bi, t co ng phn bi h. Colby
tin rng li e do ny l tc phm ca Nhu v tm thy trong mt cch ph v b tc. ng
mang bc th n gp Nhu v ni, Mt trong nhng s quan ca chng ti nhn c li e
do khng khip ny t nhng ngi tham gia ni lon. Chng ti quyt nh a ng ta v gia nh
ri khi x ny. George Carver, sau ny tr thnh mt chuyn gia v Vit Nam ti tng hnh dinh
ca CIA, ri Si Gn. Colby ni, Lm nh vy, khng ai mt th din c.
Dim v Nhu li trt cn thnh n ln u cc chnh khch Si Gn ng h phe o chnh. Con
ngi khng may l bc s Phan Quang n, b li cun vo , mt ln na li vo t, cng nh
nhng thnh vin ca Nhm Caravelle ang vn ng thay th Dim.
Khi nhng s kin ny xy ra, dn chng Hoa K cng t quan tm v h ang ch ti vic bu c
John F. Kennedy, Ed Lansdale quyt nh a mnh vo cuc. By gi l Thiu tng, Lansdale ang
lm ti Cc c v (Offlce of Special Operations) ca Lu Nm Gc, lin lc vi mi hot ng b
mt, k c hot ng ca Cc Tnh bo Trung ng. Lansdale c hai s quan CIA trong vn phng,
lm nhim v lin lc gia hai c quan. Lansdale quan tm ti vic nm gi tnh hnh mi nht
Vit Nam. ng cng bn khon mun tch mnh khi Washington v bt c lin h vi chin dch
m CIA ang chun b chng ca ca Fidel Castro. Lansdale, chuyn gia trong cc lnh vc hot
ng chnh tr, tin rng cuc xm lng vo Vnh Con Ln th no cng tht bi thm hi v ng
khng mun li du tay ca mnh trong bn k hoch dn ti tht bi . Hn na, mt s thay
i chnh quyn M bao gi cng m ra nhiu c hi cho con ngi tham vng, v Lansdale vn
cn mun tc ng n chnh sch ca M Vit Nam. ng d tr s i Vit Nam trong hai tun u
ca nm 1961.
Khi nghe tin Lansdale ln ng sang Vit Nam, mt s s quan CIA cho rng ng tm cch chia bt
mt phn hot ng tnh bo ln hn cho Lu Nm Gc. Tuy vy, Colby dnh cho Lansdale mt
bui bo co tnh hnh rt chi tit, khng giu g c. Colby ngh rng bui bo co khng c kt qu
v vit trong hi k ca ng rng Lansdale r rng l ngh rng mnh ang mc vo mt kiu
chi bi ty no v khng ni mt ting no trong sut bui chiu. Colby ngh sai. Theo li
Lansdale, c Joe Redick xc nhn, ng ny t Lo qua nghe bo co tnh hnh, th Lansdale c
n tng rt tt vi Colby v Chi cc CIA y. Theo ti ngh, Lansdale ni, Colby l con ngi
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong

gii nht m CIA c c.
Trn thc t, sau khi ni chuyn vi Dim, Lansdale phng lao bt mt con c ln hn c Chi
cc ca Colby na. Lansdale mun cch chc Durbrow. Lansdale tin rng hnh ng ca Durbrow
trong thi gian o chnh lm cho ng khng cn tc dng g vi Dim na. Lansdale cho rng c
mt nhu cu khn thit l phi giao cng vic i s ny cho mt ngi bit cch lm vic vi ngi
Vit Nam nh ng chng hn. Lansdale tr v Washington v vit mt bn ghi nh theo kiu tri sp
sp n ni, ni rng Vit Nam ang cn c iu tr khn cp.
Bn ghi nh ca Lansdale ti bn giy ca v Tng thng mi v c ng ny c mt cch
chm ch. Mt trong nhng cuc hp quan trng u tin sau l ng quang, John Kennedy tr tnh
tho lun lin tip hai vn Cuba v Vit Nam v yu cu Lansdale tham d. McGeorge Bundy, c
vn v an ninh quc gia ca Kennedy, gi mt bn ghi nh cho B trng ngoi giao Dean Rusk, B
trng quc phng McNamara, v Gim c CIA Allen Dulles, ni rng, Mi quan tm ca tng
thng i vi Cuba khng cn phi gii thch nhiu. Mi quan tm ca tng thng v Vit Nam l kt
qu ca mi quan tm c bit i vi bn bo co ca tng Lansdale v s hiu bit ca ng v
tm quan trng ca t nc ny. Ti cuc hp, ngy 28 thng ging, 1961, Kennedy v cc c vn
ca ng tho lun v mt k hoch chng ni lon mi Vit Nam. Kennedy hai hm sau thng
qua k hoch ny, v vit thm bn l t th thi ?
Trong cuc hp, Kennedy quay sang hi Lansdale, Dean c ni vi ng rng ti mun ng sang
Vit Nam lm i s khng?
Khng, ng y khng ni, Lansdale p.
Lansale khng bit Kennedy c ni nghim chnh v s phn cng ny khng. Nhng ng chng
bao gi c thi gi tm bit c c. B my quan liu nghe li ni ca Kennedy v ng
vin th tiu s b nhim . ng th trng ngoi giao ph trch v Vit Nam n gp Rusk
by t s phn i, ni rng hnh nh ca nc M s b thng tn nh th no nu mt nhn
vin tnh bo ni ting ngi vo mt chc v ni bt nh vy. Thm mt k th ca Lansdale Lu
Nm Gc v cc c quan khc ni ln chng li ng. Khng nghe ni g v vic i Si Gn na.
Tuy nhin, Kennedy nghe li khuyn ca ng v vic thay th Durbrow v hai thng sau Frederik
Nolting, mt nh ngoi giao chuyn nghip khc, c b nhim lm i s.
Ed Lansdale tr thnh tr l ca McNamara v nhng hot ng c bit. Cng vic ny to cho ng
iu kin thun li tc ng n chnh sch i vi Vit Nam, nhng n lc ny s chn ght ca
ng i vi b my quan li thnh mt m nh, nn ng tip tc to thm nhiu k th khp ni.
ng khai mc cuc hp ca nhm c nhim v Vit Nam, ng khai mc cuc hp bng cch
tuyn b vi cc quan chc B ngoi giao: Chng ta hy ra mi pht cho cc ngi ni xem
ti l mt thng ti nh th no. Lansdale cng khng th to dng mi quan h cng tc tt p
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
vi xp ca ng l Robert McNamara. T Vit Nam v ng n ngay vn phng ca McNamara

bo co v chuyn i, mang theo c mt s v kh ca Vit Cng ng thu nhp lm mt vin
bo tng v chin tranh du kch cn c Fort Bragg.
ng ni vi ti trong in thoi rng ti c nm pht bo co vi ng v tnh hnh Vit Nam.
Lansdale ni. Ti bc vo thy ng ang ngi bn lm vic, v ti cc th v kh bn thu ny
xung - trng rt th s, k c my ci inh ln cn dnh mu kh v bn. Ti tt c ln bn lm
vic y - Ti c b xung vy thi. K th ca chng ta Vit Nam s dng v kh ny y v
chng va dng trc khi ti tm c chng. K th i chn t hoc mang dp. H mc o b ba
en thng l rch ri hoc c lng l. Ti khng ngh l ng s tha nhn h l binh s, nhng h
ngh nh vy Lc no cng phi nh rng Vit Nam, cuc u tranh vt ra ngoi nhng th vt
cht ny. Khng th ly v kh, qun phc, hay qun lng m thng c. Phi s dng mt th g
khc l t tng v l tng, v k th ca chng ta ang s dng th khc . t ra, chng ta hy
hc bi hc . Khng bit sao, ti thy rt kh ni vi ng ta. Nhn gng mt ng ta lc ti ni, ti
c cm tng l ng ta khng hiu ti ni g.
Tng Maxwell Taylor th tin rng ng hiu Lansdale rt r. Taylor l ngi i din cho c nhn
tng thng Kennedy, cng nh J.Lawton Collins l ngi i din c nhn tng thng Eisenhower
trong nhim k u tin ca Lansdale Vit Nam. V Collins ging Lansdale nh th no th Taylor
cng ging nh Lansdale nh vy. Taylor v hu th b gi ra ba ngy sau tht bi Vnh Con
Ln iu tra v bo co vi tng thng v tht bi thm hi ny. Taylor l t lnh s on d 101
trong Chin tranh th gii ln th II, ni ting l mt qun nhn bit nhy d v ni nhiu th ting,
v theo quan im ca Kennedy, gi thit l thch hp giao iu tra nhng tht bi ca cc s quan
CIA cng mt kiu vi ng. Kennedy chu nh hng cun sch ca Maxwell Taylor Ting kn ngp
ngng (Uncertain Trumpet) xut bn vo nm ng c c tng thng, kch chnh sch quc phng
ca Eisenhower da trn chin lc phn ng ht nhn t, v a ra mt chin lc mi gi l
chin lc phn ng linh hot. Cun sch ca Taylor khng c lin quan g r rng vi Vit Nam, v
trong sut thi gian lm vic, ng cng khng lm c g hn tng Collins. Nhng ng chia x
vi tng Collins s gh tm v chn ght i vi Lansdale.
Lansdale l con ngi c nhiu kin, Maxwell Taylor ni, v ng ta thay i kin cn nhanh
hn l chng ta nht chng t di t ln. Ti chng bao gi tin rng nhng kin c th thc
hin c.
Nhng d sao th Taylor vn phi i ph vi Lansdale. Bi v nu sau tht bi ca Vnh Con Ln,
uy tn ca Taylor vi anh em Kennedy c tng ln th Lansdale cng vy. John Kennedy v em ng
l Robert Kennedy rt cm kch m thy rng ngay t u Lansdale chng li cuc hnh qun ny,
v tch mnh ra ngoi n ni by gi ng khng vng trong vng iu tra ca tng Taylor na,
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
mt cuc iu tra lm cho Gim c CIA Allen Dulles v nhiu ngi khc b mt chc. Cho nn
khi Kennedy phi Mexwell Taylor sang Si Gn vi mt s mng quan trng, ngy 15 thng Mi,
1961, th Lansdale cng c i theo. Taylor quyt tm loi Lansdale ra ngoi nn khi va n ni
th Taylor ni vi Lansdale rng ng ta s khng c php c mt khi on n thm Dim.
c, ti l ngi bn c ca Dim, Lansdale ni, Ti khng th n Vit Nam m khng gh
thm Dim. C th l ti gp ring ng ta. ng mun nhn ng ta g khng?
Max Taylor, cng ht nh Lightning Joe Collins, cu tit trc nhng li ni chm chc ca
Lansdale, khng ni thm g na. B th ca Dim ra sn bay n phi on v mi Lansdale
d cm ti. Trong khi Taylor bn ni chuyn vi phng vin th Lansdale ni vi ngi tr l Nh
Trng l Walt Rostow v li mi ny ri b i lun. Lansdale rt ngc nhin khi thy Nhu t ra quyt
on hn nhiu so vi ln gp nhau trc y. ng ta c tr li thay cho anh mnh, lm cho Lansdale
phi but ming hi Dim, Chng ta c th ni chuyn chung vi nhau c khng? Em ng c th
tham d nhng ti khng bit ng y hay ng l ngi lnh o y? Cu hi ny hin nhin l
khng th tr li r rng.
Ngy hm sau, Maxwell Taylor v Walt Rostow gp Dim, ng ny ch ni mt cch m h chung
quanh vic a qun M vo, lm cho Taylor c cm tng rng Dim mun c mt hip c phng
th v chun b cho vic a cc lc lng chin u ca Hoa K vo. Bn thn Taylor cng cho
rng cn phi a thm lnh M vo ng cho rng iu c th lm c, khng mo him my v
chnh tr, vi ci mnh l a mt lc lng c nhim chng lt gm c cc n v hu cn v k
thut. cng nh cc n v chin u. Taylor cng tha nhn ngh ny c nhiu ch bt li, nhng
li kt lun rng Nguy c lm vo mt cuc chin tranh trn b Vit Nam l c tht nhng khng
ln lm. Bc Vit Nam qu yu chu ng mt cuc nm bom theo li chnh quy, l mt nhc
im m chng ta c th khai thc theo con ng ngoi giao thuyt phc H Ni rt khi Nam
Vit Nam.
Tng thng Kennedy khng mn m vi kin ca Maxwell Taylor i a qun M sang. ng
thch kin ca Lansdale v nhng hot ng chnh tr hn - nhng khng phi Vit Nam.
Kennedy, vi ni m nh v Cuba ngy mt tng, quan tm ti vic Lansdale c th s dng nhng
k thut ca mnh tng kh Fidel Castro, mt vic m Lansdale tin on l khng th thc hin
n thun bng bin php qun s. Sau bui hp cho Taylor bo co tnh hnh Vit Nam, Kennedy
y Lansdale sang mt bn v ni Vt ht mi th i. Ti mun ng lo cho vn Cuba - thuyn
chuyn ra khi khu vc hoch nh chnh sch con ngi u tranh khng s hi chng li vic a
qun i chnh quy vo Vit Nam, v ng thi cng thuyn chuyn con ngi duy nht c kh nng
li Dim khi nhng chnh sch tai ho, trong lc Dim ang b tn cng ngy cng mnh bi mt
nhm nh cc k gi M tr tui.
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong

Ch thch:
Mt trn Dn tc Gii phng min Nam Vit Nam thnh lp ngy 20 thng 12 nm 1960 (B.T.)
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
Dch gi: L Minh c
Chng 12
Si gn 1963
D khuyt im nh th no David Halberstam cha bao gi b cho l qu khn kho c. Ci m

anh n Si Gn 1962, anh d ba tic tin Franois Sully, phng vin ca bo Newsweek, ngi
Php, b tng ra khi Vit Nam v xc phm b Nhu. Ci ni bt nht trong bui hp mt hm
y, Halberstam nhc li, l bu khng kh lm ti nh li rt r nhng ngy ti lm phng vin
Mississipi: Tt c chng ti u nh ngi ngoi cuc. khng c ai s qun hay ca phi b
qun s M c - cng ging nh nhng cuc hp mt ca cc phng vin Mississipi khng bao gi
c mt nhng ngi lnh o ca phng thng mi, ng th trng hoc ng chnh n. Halberstam
nhanh chng cm thy rng y li l mt trng hp m cc phng vin chng li l ngi th l
(redneck). iu hnh nh c chng minh khi anh ni chuyn vi cc quan chc to i s v
pht hin ra, sau ny anh t li trong cun To ra bi ly, rng h khng cht no bun phin v
chuyn Franois phi ra i c. Nh mt quan chc cao cp nht ti to i s thi by gi ni vi ti,
anh ta chng qua ch l mt thng chn en (pied noir), mt t xc phm gn ging nh ni anh ta l
mt a con lai vy.
Thc ra, ch pied noir khng hn c ngha nh vy. Quan chc M thc ra ni ng Franois Sully
l mt ngi th l v nhng ngi ca s qun l nhng ngi t t. S hiu lm ca Halberstam
v ci bn thn n cng l mt s hiu lm ca cc quan chc, tng trng cho tnh hnh quan h
gia bo ch vi phi b qun s, c hai bn u coi bn kia l th l, v khng bn no hiu tht r
rng ch c ngha g.
Ch pied noir (chn en) ch mt ngi Php sinh ra Algria - chn anh ta Algria, chc ngi ta
mun ni vy - mt ngi c th va pied noir va th l (redneck), nhng cng c ngi va pied
noir va c gii thng Nobel vn chng, Albert Camus chng hn.
Trong trng hp ny, gii bo ch, tnh theo tm nh hng ca h Hoa K, gm c David
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
Halberstam ca t New York Times, Malcolm Browne ca Associated Press (AP) v Neil Sheehan
ca United Press International (UPI). H cn tng i tr - Halberstam v Sheehan khong hai
mi lm tui, Browne ln hn mt cht - ni chung l cha c th thch. V sao ba phng vin
cn tr m ng vai tr to ln nh vy trong tin trnh chin tranh Vit Nam, ngi ta c th quy
cho mt c im trong ngh nghip ca h. Trong th gii kinh doanh y nhng bt trc ti chnh,
cn c nhng quyt nh thn trng th cng vic phn ln do nhng ngi ln tui dy dn kinh
nghim m trch. Nhng trong ngh lm bo th iu ngc li mi ng. Phn nh mt cu
chuyn t xut l mt vic i hi c nhn phi chu ng gian kh, thot ly gia nh, i hi phi
c ngh lc v tinh thn dm ngh dm lm m mt nh bo trn bn mi tui t khi c c.
D sao i na th cng t c phng vin tr no c sc tc ng n tnh hnh nh Halberstam,
Browne, v Sheehan. Trc khi h n, chin tranh y c phn nh bi nhng nh bo
ngoi bn mi: t nhng vn phng ca h Hongkong hay nhng a im c nh khc, hoc do
nhng ngi a phng nh Franois Sully, sng Vit Nam mi by nm v bt u vi
mt chn nghip d. Nhng tay k gi k cu chu bay n Si Gn, phng vn nhng ngi
quen bit ca h s qun M hoc trong m chnh khch Vit Nam v tr v nh ca h m vit
bi trong khung cnh yn lnh. Cc nh bo i i v v nh vy khng c kh nng trc tip dnh lu
c nhn vi cu chuyn h phn nh v thng l h phn nh quan im ca cc quan chc s qun
M l nhng u mi quan h ca h, v trn thc t, l ch lm n ca h. Nhng sau cuc o
chnh tht bi ca Nguyn Chnh Thi nm 1960, tip theo l thm ho Vnh Con Ln ca Cuba
nm thng sau , mi quan tm n Vit Nam khin cho cc c quan bo ch m vn phng vi
cc phng vin thng tr Si Gn.
Halberstam, Browne v Sheehan l ba ngi cn tr m hc cao, iu khng bnh thng i vi ba
phng vin n mt ni c coi l cha c chuyn g xy ra. Halberstam tt nghip trng i hc
Harvard, lm ch nhim t Crimson ca trng, Sheehan cng tt nghip Harvard, v Browne tt
nghip trng Swarthmore. Ni theo ngha no th h l nhng ngi gii nht v thng minh
nht() trong cc phng vin tr Si Gn, h rt tin tng nhng vic ang lm, l nhng con
ngi xng xo nht, lc no cng nhit thnh - v tt c u hiu rng h s b thay th, s nghip
ca h s tiu ma, nu h khng bt c mch p ca thi cuc.
V hng Associated Press cung cp tin cho hu ht cc bo hng ngy M nn c th ni rng
Malcolm Browne l ngi c nh hng ti tnh hnh nhiu nht. Sau l ngi ca hng tin kia,
Neil Sheehan, ngi i Nh Lan c phong cch ho nh, lc no cng nh l ng u u vy. Tuy
nhin, chnh David Halberstam mi l con ngi ni bt trong nhm ba ngi.
David Halberstam n Si Gn vo thi im hi t ca lch s chin tranh v ca t New York
Times. Lc John F. Kennedy bc b yu cu ca tng Maxwell Taylor xin a qun M vo
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
Nam Vit Nam nhng chp nhn tng bc tng cng vin tr qun s cho Nam Vit Nam, cung
cp cho h khong ba mi trc thng Chui Bay CH-21 cng vi phi cng a qun i ca h
i chin u cng vi my ci my bay nm bom phng pho c k ym tr trn khng. iu
khin vic ny, mt t chc qun s mi c thnh lp - B ch huy vin tr qun s, Vit Nam
(MACV) - do tng Paul Harkins cm u, vi thng trc khi Halberstam ti.
Cng trong thi gian ny, t New York Times ang ln ti nh cao nh hng ca n, trn ngp cc
h thng v tuyn truyn hnh, bng hng lot tin tc v bi v mi ca h. Vi nm trc y th
tnh hnh ngc hn, khng phi l him hoi khi thy cc phng vin bo Times phi ngi trc my
v tuyn m ghi tin tc. Nhng t khi Halbestam ti Si Gn th chnh t gip rt nhiu cho
cc h thng truyn hnh ln chng trnh tin tc ca h, v nh vy l cho c nc M. Nhng
ngi nm n by cc phng tin truyn thng M dnh cho t Times s knh trng cao nht,
t bo qun qun ca t nc.
Vi Halberstam, t Times c c mt phng vin khng s phi t mt chng trnh ngh s
cho ring mnh. Cao mt thc tm mi, vai ngang lm cho anh trng cng ln con, cng c v
c vic v cng quyt. Trong khi cc nh bo ni chung cha bao gi ni bt v tnh d bo th
Halberstam li c thc y bi ci ti sng nh nh chp ca anh. Anh tng vit v cuc chin
Congo v t m n Vit Nam, khng d g cho ai bt nt. Anh c nh s vit v Vit Nam
trong tinh thn hon ton c lp.
Thi cng kch mnh lit trong cc bi phng s ca Halberstam, cng nh ca Browne v
Sheehan, khng phi l thi chng chin tranh di bt c ngha no. V cn bn, iu cc anh
ni l cuc chin din ra ti qu. Trn thc t, h ang thc thi chc nng ph phn ca bo ch
hin i, vi s hiu ngm l nu mi vic u tt p c th chng cn phi vit nhiu lm g. Vic
dn h n mt cuc xung t t tng vi nhng con ngi nh William Colby v Stuart
Methven, nhng con ngi cng hc hnh ng hong nh h, cng hiu bit Vit Nam chng km
g cc nh bo, v tin rng, vi tt c mi vn phc tp, cuc chin u chng cng vn ang tin
trin, v cho rng ph phn nhiu qu c th phn tc dng. Ni rt li, vo lc by gi chin tranh
tin trin tt hay khng ch l vn cch hiu, cch gii thch m thi, bi v ngi ta c y s
kin chng minh cho bt c quan im no. Nhng quan im c ch rng ri nht vn l
quan im ca cc nh bo, nh mi ngi, tr nhng ngi ngy th nht, bit.
Chnh trong khng kh , cc quan chc chnh ph tung ra mt chin dch lm mt uy tn nhng
bi vit ca Halberstam, Browne v Sheehan. Li t co d nht i vi h l ni rng h cn tr v
cha c kinh nghim v mun to cho mnh mt tn tui, m thc ra cng c nh vy tht. u c
ai hi mt nh kinh doanh tr v sao ng ta li kim tin, vic to ra cho mnh mt tn tui i vi
nh bo cng vy thi, v khng phi v vy m cc phng vin li nh mt tnh trung thc ca h
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong

nh cc quan chc chnh ph mun m ch u.
Nhng chc gin cc nh bo hn c l ci chin dch t vn v lng can m ca h. Hc i

theo Ng nh Dim l ngi ch giu phe i lp ca mnh l Nhm Caravelle cc quan chc ca
to i s v phi b qun s ni rng cc phng vin ly ti liu vit bi qun ru trn tng
chn ca khch sn Caravelle, t nhng ngi Vit Nam thn Php c la c y, ch t khi dm
mo him i v min qu ni d gp chuyn nguy him. Ch ny c nu ln bi cc nh bo
ln tui n thm x ny nh Joe Alsop v ni li vi cc nh bo nh.
Lm phng vin trong mt cuc chin tranh m li b gii qun s ch l cht nht th chng khc
no chi n pian trong mt nh th v b bn con gi ch l bt lc, vi tt c nhng ci nhy mt
v ci iu km theo. Mt s phng vin v s b nh gi l hn nht lao vo nhng hnh ng
mo him kt thc trong ti ng xc, v vy m lm cho nhiu ngi phn vn; v mt s t nh
bo khng quan tm n vic bo m an ton bn thn, coi nh vn lng can m. Vn ln
ti cc im khi tp ch Times, do mt ngi ch nhim rt diu hu l Otto Fuenbringer lnh o,
cho ng mt bi t co cc nh bo khch sn Caravelle, khin cho phng vin ca bo Si
Gn l Charles Mohr, cng vi mt ngi bn khc ca Halberstam, t chc phn i. Mohr
khng phn i chin tranh; tri li, anh vn tin rng ngha cuc chin ny l ng n, mi v sau
ny, khi mt s ng nghip ca anh thay i quan im, anh vn tin nh vy. Nh s t chc ca
anh bo Times chng minh, cuc u tranh gia bo ch v phi b qun s Hoa K vt qua
ng ranh thc h.
Trong trng hp ring ca Halberstam, cn c d lun rng anh bt khc hu hu khi trng thy
mt ng xc cht trong mt cuc hnh qun nng thn, y l s nhc m ln nht theo quan
im ca mt qun nhn. Halberstam, mt ngi Do Thi th dn, tng vit v hai s kin y xc
cht - cuc u tranh i bnh ng ca ngi da en min Nam nc M v cuc chin tranh
Congo - th ng l khng phi chu nhng li ph bng nh vy - m tht ra anh u c lm nh vy.
Nhng c mi ln b kch th bi vit ca anh cng ph phn kch lit hn, v anh t ra rt t
ho khi chnh John F. Kennedy yu cu ng ch nhim bo New York Times a anh i khi Si
Gn, nhng b ng ny t chi.
Tt c chng ti u l hin thn ca cuc u tranh, Neil Sheehan nh li. Nhng Halberstam l
ngi hin thn nhiu hn c.
Nhng cng ng khi ngi ta t co rng cc phng vin Si Gn nhiu hn l nng thn, ni
chin tranh ang din ra. Ci mt phn do tnh cht cuc chin tranh. Trong Th Chin II v trong
Chin tranh Triu Tin cc phng vin c c n nm ti cc n v ln ca M v lun. H
b buc phi i theo n v m vit bi, a tin. Nhng vit v mt cuc chin tranh du kch vi
nhng cuc chm sng khng chng khng i th lm th no? l mt vn cc phng vin
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
t ra kh lu, c khi Halberstam i ri. Hn na, cc phng vin vit bi v chin tranh trong
nhng ngy u khng c my bay v trc thng ch cc phng vin i khp mt trn nh sau cuc
b ln nm 1965, m h t tm ly phng tin vn chuyn. Nhy cm vi nhng li t co rng
h khng dm i khi Si Gn, m cc quan chc chnh ph coi l biu hin ca s hn nht, v b
bt buc phi t tm ly phng tin i li trn mt nc giao thng cn km pht trin, nhiu phng
vin Si Gn phi t xoay s bng nhiu th on.
Trong nhng ngy u ca nhim k ca ti Vit Nam, ti c gng tm cch nh gi cuc chin
tranh rc ri kh hiu ny, David Halberstam nhc li trong cun To ra bi ly. Lm th no
anh ni v khong ba mi cuc ng nh mi ngy, phn ln xy ra nhng ni anh cha h
t chn ti, v khng c thng tin g r rng thy r ngha ca tnh hnh c? Ti cng nhanh
chng thy r rng khng th Si Gn, d nhng bui bo co tnh hnh m vit v cuc chin
tranh ny mc du trn bn tham mu ngi ta v y nhng mi tn xanh mu. S on 7
ca Nam Vit Nam lm cho ti ch bi v y c th l ch trc nghim cuc chin tranh, mi
vn u tp trung y, pha chnh ph c nhiu c hi, v nu tnh hnh y xu th khng
chc ch khc li tt c, hay ngc li. Hn na: M Tho l ni ng qun ca B ch huy s
on ch cch Si Gn c bn mi dm v pha Nam trn on ng tt, phng vin chng ti c
th xung , ni chuyn vi bn b v tham gia nhng cuc hnh qun.
C vn M ca S on 7 l Trung t John Paul Vann. Th l do s trng hp ngu nhin, do nhng
kh khn k thut trong vic i vit v chin tranh v do nhu cu, c nhn cng nh ngh nghip,
phi i khi Si Gn m cc phng vin tr, c bit l Halberstam v Sheehan, ri vo vng nh
hng ca Vann, mt trong nhng ngi dng cm v tinh ranh nht phc v trong chin tranh.
Vann gn gi vi mu ngi ca Lansdale nhng do qun i m ra v ng cng ging Lansdale
ch l khng s by t quan im ring ca mnh. Nhng c ch khc l Lansdale th tng i kn
ming vi bo ch cn Vann th s dng cc nh bo nh mt v kh chng li b my th li
trong qun i.
V ci m Vann ni ra thnh mt cu chuyn rt hp dn vi bo ch. Gn nh n c trong s
nhng qun nhn chuyn nghip, Vann cho rng cuc chin c tin hnh qu ti v do th
no cng thua. Cng nh Lansdale, ng hon ton tin tng chnh ngha ca cuc chin ny. ng
c th l cn bo th hn c Lansdale v chc chn l km linh hot hn. Vann ch n gin mun
thay i chin thut v chnh sch cho ph hp vi kin ca ng - m kin ca ng l ng -
ginh c thng li trong chin tranh. Cc phng vin lm cho quan im ca ng c ph bin
i khp ni, y tng Paul Harkins, T lnh ca MACV vi ci ch ngha lc quan ca ng ta vo
chn tng. Trong lnh vc bo ch, lc no cng vy, do tnh cht ca cng vic, ngi ta thng
ch ti nhng ci ni bt ch khng phi nhng ci tinh vi t nh, cho nn nhng im chnh trong
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
t tng ca Vann do cc nh bo phn nh l mi vic ang xu i, ch khng phi mi vic cn

phi thay i.
Su thng sau khi n Vit Nam, David Halberstam l mt trong s t cc nh bo hp n tra
vi thng ngh s Mike Mansfield, ng ny n Vit Nam tm hiu tnh hnh, bo co mt
cch khng chnh thc cho ng bit h nh gi tnh hnh nh th no. Mike bt u c nhiu
nghi ng, Halberstam nh li, v d nhin l t tr i, tt c chng ti u rt, rt chn nn v bi
quan v chng ti tr thnh k th ca phi b qun s M v ca ch Si Gn."..
My tun l sau , ngy 2 thng ging, 1963, mt trn nh m cc phng vin c mi iu kin
theo di thun li n ra. Trn nh ny c lin quan n John Paul Vann v S on do ng lm
c vn. Trn nh lc u nh l tn cng vo mt trm truyn tin ca cng sn v mt i i ang
bo v n. Nhng ngay t lc nhng chic trc thng u tin bt u ct cnh th mi vic cng bt
u hng c. Hnh nh cng sn c bo trc v ang ch i vi lc lng mt tiu on vi
sng my hng nng v mooc-ch. John Paul Vann vn t ra can m nh mi khi, nhng trn p
Bc tht bi v nm trc thng b bn ri, ba ngi M cht, ch yu l do s bt ti v hn nht
ca cc ch huy Nam Vit Nam ch huy cuc hnh qun ny.
Trung tng Charles Timmes n tn chin trng cng vi xp ca ng, tng Paul Harkins, cng
mt lc vi cc nh bo t Si Gn xung. Timmes, mt con ngi lch s, nhy d xung
Normandy cng vi S on 82, cng nh John Vann, ngi m ng cho rng nhiu khi can m
qu mc cn thit, nhng ht sc c lc. Harkins b tn thng v nhng li ph phn trn bo
ch t Vann m ra.
Ci kh p Bc, Charles Timmes k li, bt u khi Vann la ht vi Harkins khi va thy
ng ta, My thng khn nn ny nh khng bng - ng rt gay gt cho rng qun Nam Vit Nam
hn nht. Mt s nh bo ng quanh y v nghe r nhng li Vann ni. Harkins theo ti nh, tm
cch v v ng ta. Harkins tm cnh tng Vann v Hoa K. Ti ni ng khng nn lm th. ng
s gp rc ri vi m nh bo. Hy vic ti lo Ti c Vann lm tr l cho ti v c ng i
khp ni trong nc. Khng lu sau , Vann v nc v ra khi qun i.
Trn p Bc, nu xt mt cch c lp, c ngha v mt qun s, n ch ra nhng vn nghim
trng m qun i Si Gn ang vp phi, Vit Cng by gi khng b chy m ng li v nh tr
h vi quy m tiu on. Nhng khng nht thit bo hiu ngy tn th. Tuy nhin, bo ch
m t trn p Bc nh mt trn ng t thc s, mt phn ln cng v c dnh lu vi John Vann,
ng ny ni vi cc phng vin nh Halberstam v Sheehan mi iu v trn p Bc v h coi
ng nh mt ngi anh hng. Cc nh bo tin rng h c bng chng v s bt lc ca qun i
Dim, v do , ca chnh bn thn Dim na. Trong mt cun sch vit v John Vann nhiu nm
sau, Neil Sheehan gn nh chp nhn nh vy. p Bc l mt cun phim ln bc b cun
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
phim ln m Harkins v Nolting ang cho chiu, Sheehan vit. Chng ti khai thc trn nh ny
cng nhiu cng tt v l , v khi Vann ngui gin v chia s mi quan tm ca chng ti,
ngm ngm lin minh vi chng ti th chng ti hng hi lao vo y.
Cc nh bo cng quyt tm gii thiu quan im ca h sau cuc hp bo ca tng Paul Harkins,
v c Harry Felt, cp trn ca Harkins t Honolulu ti. Harkins nhn thng vo mt cc nh bo
m ni rng p Bc l mt chin thng ca qun i Si Gn. Nhng nhng li ni ngu ngc ca
Harkins ch l ming vi nh con b tt. c Harry Felt mi l ngi u b. ng yu cu
cc nh bo, c bit l Malcolm Browne, hy cng nhau hp tc. Li h ho ny, tip tc vang
di trong cc nh bo nhiu nm sau, cng lm cho h tc gin, iu chc hn phi lm cho
c Harry Felt bi ri bi v ni nh vy ng ch n gin ku gi h tr li vi cch thc quan h
trc y m thi.
Sau trn p Bc th cc nh bo tp trung vit v tnh hnh chnh tr, v cuc khng hong Pht gio,
ch trch gay gt chnh sch ca Dim, khot su thm cu hn gia phng vin vi phi b qun s
M, nay tr thnh cay c c nhn. Cuc khng hong Pht gio h b Dim v Neil Sheehan
c nhng li ni bc trc v vai tr ca bo ch trong . Halberstam v ti v nhiu phng vin
khc tm ly cuc khng hong Pht gio cng nh trc y chng ti tm ly trn p Bc
vy, anh vit. Chng ti trng n ra nh mt bng chng cho thy ch Dim ph sn v
chnh tr cng nh n sp v qun s.
Barry Zorthian, mt quan chc chnh ph c cc nh bo a thch v knh trng, sau ny em
li mt quan h m thm hn gia bo ch v gii qun s, cho rng trong vic phn nh tnh hnh,
cc nh bo i gn vi s tht hn l gii qun s v to i s. Nhng ng thi Zorthian cng cho
rng trong vic ph hoi ch Dim, Halberstam, Browne v Sheehan lm qu vai tr ca bo
ch ca mnh - hu ht cc quan chc trong chnh ph Hoa K, bt k trc y h ngh g v Dim:
u cho rng vic lt Dim l mt sai lm nghim trng trong chin tranh.
Cc nh bo ny tr thnh nhng nhn vt trong cu chuyn, Zorthian ni. H dnh lu qu
nhiu, v qu nng nhit nn tr thnh nhng din vin trong tn kch ny. Ti khng mun ni
h c c . H hu nh b li cun, b y vo y
***
Mike Dunn l ngi i hc bng tin ca qun i nhiu hn bt c s quan no khc trong Lu
Nm Gc. Dunn tt nghip Harvard, hc trng Yale, MIT, v Cornell v ly bng tin s v
khoa hc chnh tr ti trng Princeton. Khi ra trng Princeton, ng l trung t, c phi n c
quan tham mu ca lc qun. Mt trong cng vic ca ng l bo co tnh hnh vi Henry Cabot
Lodge, Trung tng qun tr b, n Lu Nm Gc mi ma h , theo li Dunn, b tc k nng
v truyn t kin thc cho cc b phn ca b tng tham mu. Lodge tng l thng ngh s ca
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong

Hoa K, i din ti Lin hip quc v ng c vin ca ng Cng ho nm 1960.
Mike Dunn v Henry Cabot Lodge cng mt tiu bang, Massachusett, nhng hai ngi thuc hai
mi trng x hi hon ton khc nhau. Dunn p trai mt cch m m, vi tm cao trung bnh, n
ni toc mng heo v nhy cm vi cu ni t nh d dm, nhim ci l thi ca mt tn bm nhu i
Nh Lan, ging ni th cn lu mi thnh qu tc nhng anh quyt khng bao gi qun ngun gc
xut thn cho d sau ny c thnh t th no trong cuc i; tt c nhng ci , ho vi tr thng
minh c hc thc v ti n ni khn kho, bin ng thnh mt ngi ng ch v tt yu hp
dn c Henry Cabot Lodge. Lodge rt ght b quy ry, v Dunn c th b ch trch v nhiu iu
khc, nhng ng l ngi t khi quy ry ai. Cho nn khi Lodge tr thnh i s thay th cho nh
ngoi giao chuyn nghip Fredenck Nolting, ng yu cu Dunn cng i vi ng. Lodge ni nu
Dunn ng ng s thu xp cho Dunn c chuyn sang ngnh ngoi giao v hng lng ngang
vi cp chun tng.
Dunn tin rng Henry Cabot Lodge, trc y chng t cho Tng thng Kennedy thy kh nng c
th s dng ca mnh, nay c b nhim, t ra mt phn cng nh bo New York Times.
Halberstam, Sheehan v Browne khng phn nh ng nhng g ang xy ra , Dunn ni. H
tc ng n tnh hnh. V h tc ng n vic b nhim ng Lodge. Dunn cho rng Kennedy v
tr l ca ng tin rng h c th li nhng li ph phn do bo ch tc ng ang tng ln Quc hi
bng s b nhim Cabot Lodge, mt s b nhim c tnh cht chnh tr bi v Lodge l mt khun
mt sng gi ca ng Cng ho, lm i s Nam Vit Nam bin cuc chin tranh thnh vn ca
c hai ng.
Nhng s kin dn dp a Cabot Lodge ti Si Gn thng Tm 1963 bt u vi vic Pht t
Vit Nam tham gia hng ng nhng ngi bt mn vi ch v tung ra nhng cuc biu tnh chng
chnh ph. Cuc xung t n ra Hu, qu hng ca Dim, chung quanh vic Pht t c c
treo c Pht gio trong ngy l Pht n hay khng. Dim ni khng. Hnh ng ca Pht t lm
cho mi ngi bt ng. Trong lch s hin i ca nc ny cha bao gi cc nh s c mt vai tr
chnh tr c. Theo cch nhn ca Washinbton, cuc khng hong ny s dn ti nhng h qu kinh
ngi. Kennedy va phi u tranh vi mt vn tn gio trong nc ginh c chc tng
thng, nay hnh nh nhng ngi ng o Thin cha ca ng Si Gn t bin thnh k th
ca mi tn gio khc t nc ny. Bi v Vit Nam l mt nc Pht gio, phi vy khng no?
Nu ng vy th Dim cng ging nh mt ngi theo o Thin cha M b chng i bi mi
ngi theo cc tn gio khc, t Baptist, Mthodist, Presbyterian, Episcopalian, Lutheran, Mormon,
Do Thi, v Hi gio. Dim, mt khc, li coi Pht gio nh cc gio phi ly khai khc nh Cao i,
Ho Ho m ng ta c th thng tay n p.
C Washington v Dim u khng nm c tnh hnh - m ho ra cc nh bo cng vy. Pht t l
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
mt cng ng tn gio c nhng nguyn vng chnh ng khng th t chi c, nhng h cng
khng phi l mt lc lng on kt thng nht nh ngi ta tng v bo ch t. Dim bit
t nc ca ng v chc chn l hiu c iu . iu ng ta khng ng l cc nh s li c kh
nng ng vin v hng dn s bt mn chung ca mt nc bn cng ho trong chin tranh v lm
cho n mang hnh thc mt cuc ni dy ca tn gio. Nhn li chuyn qua, cc Pht t lc u
ch l my nh s a ra nhng li thnh nguyn chnh ng, ri bin n thnh mt mu toan nm
ly quyn bnh, khng c bt k chng trnh no r rng. Tiu biu trong m h l mt trong cc
nh s lnh o, ho thng Tr Quang, ngi ch mu nhng cuc biu tnh u tin chng Dim,
nhiu nm c bo ch v quan chc s qun Hoa K coi trng m ngoi vic cho thy mnh l mt
ngi xch ng chnh tr c o tng to ln, thc ra, chng c ngha g ng k c- Tr Quang
thnh cng v ngi M dt nt v vn ho: ng ta che du nhng quan im ri rc v chnh tr
ca mnh, da mt cch chung chung trn nguyn tc trung lp v lc lng th ba, di ci lp vn
cu k huyn o ca Pht gio - lm cho n tr nn gi tr, theo ngh ca ngi M, ng c
knh trng v nghin cu cn thn. V iu li lm tng gi tr ca ng ta di mt ngi Vit
Nam, nhng ngi ly lm nghim chnh tt c nhng g ngi M ly lm nghim chnh.
Trong thi gian , ch c mt vic r rng, l vic Dim i ph vi tnh hnh qu d. To i s
da vo ng ta thng lng vi cc ho thng, v cng t c vi tin b cho n lc b
Nhu, con ngi khng bao gi chu gi mm gi ming, ra mt bn tuyn b t co rng cc nh
s b cng sn li dng. Bn hm sau, ngy 11 thng Su nm 1963, cc Pht t ang tung ra mt
trong nhng tr biu din bi thm nht trong lch s, cho thy h lu c hn Dim nhiu. Sau khi gi
in thoi bo cho cc nh bo M bit rng sp c mt s kin quan trng xy ra mt ng t ng
xe Si Gn, hai nh s xng vo nh s th ba, ho thng Qung c, by mi ba tui,
ng ngi vi t th hoa sen v nh dim chm la. cho mi ngi u ch , mt nh s ni
to bng ting Anh Mt ho thng Pht gio t thiu ti cht. Mt ho thng hy sinh v o.
Malcolm Browne ca hng Associated Press c mt ti , chp c bc nh c ng trn
khp th gii. B Nhu gi l tht quay. Washington phn ng bng cch ra lnh cho s qun
hm do Dim rng nu Dim khng chu p ng yu cu ca Pht gio th Hoa K s cng khai
tuyn b khng ng tnh vi chnh sch Pht gio ca Dim. Dim bit rng mt li tuyn b cng
khai nh vy c gi tr nh mt li mi nhng k th ca ng hy t chc mt cuc o chnh nn
ng k kt mt bn tho hip vi Pht gio.
Nhng cuc khng hong i qu xa. Nhng nh s tr v cp tin ngy cng nm quyn lnh o
phong tro Pht gio v tht ng ng l cc tay hot ng b mt ca cng sn li khng quan tm
n phong tro ny. Pht t tip tc u tranh v Dim, di nh hng ca em trai v em du, li
cng t ra ngoan c. Ngy 21 thng Tm, 1963, trn ng qua Si Gn, Henry Cabot Lodge gh
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
qua Honolulu gp i s va mn nhim l Frederick Noting vi tr l ngoi trng Roger

Hilsman, h c tin l Dim ra lnh tn cng cc cha Pht gio. Lc u ngi ta tng cuc
lng sc ny l do qun i tin hnh. Sau ngi ta c bit l do cc n v cnh st v Lc lng
c bit do Nhu kim sot.
Nhng cuc tn cng vo cha Pht gio c xp t din ra lc khng c i s M no ti Si
Gn, gy bt bnh cho hu ht cc quan chc chnh ph Washington, nhng bt bnh nhiu nht
th khng ai khc hn l tr l ca ngoi trng ph trch cc vn Vin ng Roger Hilsman.
ng l mt ngi tri thc hay gy g, tham gia cc i du kch ca M nh nhau vi qun Nht
Min in, t cho mnh l mt chuyn gia v chin tranh du kch, trong cc cuc hp hay k di
dng chn ngt v nhng kinh nghim chin u ca ng. Hilsman bt u thy ght s lnh o
ca Dim v tin rng nu Dim cn ti v th ngi em ca ng ta nht thit phi ra i. Hilsman c
mt ngi ng minh ng gm l th trng ngoi giao Averell Harriman, ng ny khng nhng l
ng tnh vi nhn nh ca Hilsman m cn i xa hn, nui mt th hn c nhn i vi Dim, bi
v Dim phm mt khuyt im l t ra hng hch vi Harriman, bn thn ng ny cng c
hng hch cht nh, trong dp Harriman ti Si Gn tm cch thuyt phc m ngi Vit Nam
bng bnh ny k Hip nh Genve v Lo.
D sao i na, hai ngy sau khi Henry Cabot Lodge ti Si Gn, Rober Hilsman v Averell Harriman
gi cho ng mt bc in bo hiu s co chung ca ch Dim. C mt s lt lo n trnh no
chung quanh bc in ngy 24 thng Tm ny, ai tho ra v n c thng qua nh th no,
bi v n gn nh vic bt n xanh cho mt cuc o chnh dn ti vic git Dim. Bc in ch
yu nhm vo Nhu. Chnh ph Hoa K khng chp nhn tnh hnh mi quyn bnh u nm trong
tay Nhu, bc in vit. Dim phi tch khi Nhu v ci nhm ca ng ta v thay th vo nhng
nhn vt qun s v chnh tr c gi tr hn. V sau cng l c st ghi bn: Nu, bt chp mi c
gng ca ng, Dim vn khng lay chuyn v t khc, lc chng ta phi tnh n kh nng
khng gi Dim na.
Bc in khin cho William Colby ngng ngay mi vic ang lm, bay v M bo co vi Gim
c CIA John McCone. ng v John McCone u chng li mi c gng thay th Dim. Robert
McNamara B quc phng, v Tng Harkins Si Gn cng vy. Nhng nhng cp thp hn
th ngi ta khng thng nht vi nhau, bn pha cc quan chc Vit Nam cng vy. Ngay Nguyn
nh Thun, ng l vn phng ca Dim cng ni ring vi Rufe Phillips rng cn phi tng Nhu
i.
Nh William Colby thy, ngi do d nht trong vn ny l John Kennedy. C nhng phn t
thn Dim v nhng phn t chng Dim ngay trong chnh ph, v ni ra tht khng hay, nhng
Tng thng c nghing nga gia hay phi, Colby ni. Tng thng khng dt khot chng ta phi
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
theo ng li no, phi lm ci ny hay lm ci kia. iu ng mun lm l phi ai sang Vit

Nam, xem xt tnh hnh, v mang v cho ng mt s nh gi mi. l mt cch trnh n mt
quyt nh. Chng ta hy nh gi li tnh hnh ci . ng khng lm cch no khc c th
chng ta phi ng u vi n vy. K ra th u c khng th khng b t nhiu cng thng khi m
bo ch c n i bc vo chnh sch ca ng Vit Nam.
Hai tun sau bc in ca Harriman-Hilsman gi i s Lodge, Tng thng Kennedy quyt nh
nh gi li tnh hnh mt ln na. ng c hai ngi i, mt ngi thn Dim v mt ngi chng
Dim. Tng thu qun lc chin Victor Krulak, do McNamara c, khng ly g lm l l ng tin
rng c th cng vi Dim m thng cuc chin tranh ny. Joseph Mendenhall, do HarrimanHilsman chn, trc lm vic ti Si Gn di thi i s Durbrow, cng khai phn i vic
Dim khng cho bc s Phan Quang n nhn gh i biu quc hi. Krulak v Mendenhall cng
khng a g nhau nn trn ng i h chng ni vi nhau cu no ngoi nhng iu cn thit,
chuyn i ch ko di c chn mi su gi, k c bn mi su gi bay t Washington qua Si Gn
v bay v.
Ngy 10 thng Chn, 1963, h bo co kt qu ln Tng thng Kennedy v cc c vn. Krulak ni
rng tnh hnh qun s ang tin trin rt tt. Mendenhall ni rng tnh hnh chnh tr ang tin trin
rt xu. Bo co mu thun ca h cho Kennedy mt c hi ni mt cu chm bim lm cho cuc
hp ni ting v sau: Hai ngi cng n mt nc y ch?
Krulak v Mendenhall ni xong th Rufe Phillips ni. ng bay v nc cng vi hai ngi kia
nhng khng c nh bo co vi Tng thng. ng v M v cha ng b ung th ngy cng nng,
ng mun ri Si Gn v thi lm cho chnh ph v vi cha v chm sc cng vic kinh doanh
ca gia nh. ng gh thm Mike Forrestal, mt tr l ca Kennedy v ngi c Harriman che
ch, v Mike Forrestal yu cu ng n bo co cho Tng thng nghe.
Bo co ca Phillips ho ra bi quan, lm cho phi Harriman-Hilsman c tng l ng ng h quan
im ca h. Phillips cho rng cn phi tch Nhu khi Dim. Trn thc t, chnh ng tc ng n
bc in ca Harriman-Hilsman gi Cabot Lodge bi v trc mt hm ng gi v mt bc
in vi ni dung rt tiu cc v Nhu. Nhng Phillips c li dng bui bo co ny vn ng
Tng thng Kennedy cho Lansdale tr li Si Gn. Dim cm thy b ngi M hiu lm v c
lp, nh Phillips xem c th thu xp cho Lansdale tr li lm c vn cho ng ta khng. Phillips
em bo co li vi i s Nolting, ni vi ng ny rng Dim khng c coi thng ng, m ch
n gin ngh rng Lansdale c th gip ng ta giao dch vi M tt hn m thi. Khi Lodge ti
nhm chc, Phillips cng ni vi Lodge nh vy v ngh rng Lodge ng cho Lansdale tr li.
Trong bo co ca mnh vi Tng thng, Phillips ni rng ng khng ng vi c Krulak ln
Mendenhall. Tnh hnh qun s cn ti t hn Krulak ni nhiu, bi v qun i Si Gn rt v
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
bo v cho Dim khi mt cuc o chnh v Vit cng trn vo lp ch trng . Vn Pht
gio l nghim trng v ang lm cho chnh ph b xi mn nhng khng phi l vn duy nht
v c th hn ch n trong phm vi nht nh. Vn ln, theo ng, l Nhu v Phillips kt lun bng
cch ni vi Kennedy: Ti ngh l chng ta nn lm tt c mi vic cu Dim. Nu chng ta a
Nhu ra khi Vit Nam, chng ta c th t n mt kiu tho thun no vi Pht gio. V ch c
mt ngi ti tin c th lm c vic . l Tng Lansdale. Ti ngh ngi phi ng ta sang
Vit Nam cng sm cng tt.
Kennedy ni, Cm n ng nhiu. Nhng iu ng ni rt b ch v ti xin cm n li ngh ca
ng, c bit l ngh lin quan n Tng Lansdale.
Tin Rufe Phillips ngh a Lansdale tr li Si Gn nhanh chng lan rng trong cc c quan
chnh ph c lin quan n Vit Nam. Lansdale cng c nghe tin t nhng ngun ring ca ng
khng y mt gi ng h sau. Nhng k th ca ng cng vy. Mt ln na, h li ni ln git
ngay kin ny ngay t trong ni. Hai tun sau, Tng thng Kennedy li c mt phi on khc
sang Vit Nam nh gi tnh hnh ti ch. Phi on ln ny gm c Maxwell Taylor v Robert
McNamara, cng vi William Colby, Mike Forrestal, v William Sullivan. Chuyn i su ngy
khng c kt qu. Taylor v McNamara thy Dim c v xa cch, v theo h, bnh thn mt cch kh
hiu trc cuc khng hong; v hai quan chc ny ln ng v nc t c cm tnh vi Dim hn
trc khi h n. Nhng chuyn i ny pht hin mt iu l Henry Cabot Lodge nm ly
quyn hnh y v x s mt cch t tin nh mt khun mt chnh tr tm c quc gia, da trn c
s quyn lc ring ca mnh v khng phi ng m trc bt c ai, tr Tng thng. V nu Tng
thng cha sn sng hnh ng mt cch dt khot th con ngi b ng hai ln nh bi trong cuc
th thch chnh tr l Cabot Lodge li sn sng hnh ng.
ng y tr thnh mt con ngi hnh ng khn ngoan sc so v cng rn, mt i th thc s
ca gia nh h Ng, David Halberstam ni v Lodge nh vy. ng l ngi tp trung vo mc
ch ca mnh, lm vic ct lc, lm c vic nh, v khng h c o tng v cng vic m Hoa K
ang phai ng u.
Lodbe lm i s th thc l mt tai ho, William Colby ni. ng khng c nim g v vic lnh
o mt s qun c. ng l mt con ch si n c khng mun lng ph thi gian trong cng vic
qun tr. C mt thi gian ng t ra khng thch Dim, ng coi Dim nh mt ngi khng cn quan
h v khng phi l mt nhn vt chnh tr thc th na. V sao? Ti khng bit. Ti thc s khng
bit. Ci lm kh khn cho cng vic ca ti.
Ti yu mn Lodge, Mike Dunn ni. Ti khng ngn ngi g m khng ni nh vy. Trong cuc
i ca ti, ti khng yu mn ai nhiu nh ng y. Ti rt gn gi v sng chung vi ng su hay
by thng trong mt ngi nh. ng l mt nh qu tc, nhng nu mt nh qu tc x s cho ng
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
hong th cng tt thi, v ng Lodge chnh l mt ngi nh vy. Cn kh nng ng t ci nho

mnh th ti cha c thy mt ngi th hai trong sut i ti. Theo ti ngh, s d ng gp rc ri
Vit Nam, v khng ginh c chc Ph tng thng Hoa K l v ng thiu kin nhn vi nhng
ngi ng cho l ng ngn - v ng t cho mnh ci quyn nh ngha ai l ngi ng ngn. V ng
l con ngi lm vic vi v ch khng mit mi. l s tht. Ti s l ngi cui cng ph nhn
iu . Nhng nhng con ngi lm vic nng n nh vy s em li rt nhiu li ch cho t nc
v cho th gii ty phng, nu h lm vic t tn hn mt cht.
Ti cho rng Lodge khng chng Dim ngay t u, Dunn ni thm. Chc chn l khng chng
Dim ht mc nh sau ny chng ta thy. ng t coi mnh l mt chnh khch thc tin, khng
phi nh ngoi giao, v ng bc mnh khi thy ch Dim khng hiu c rng h ang phm
phi nhng sai lm tai hi nh th no.
V gip sa cha nhng sai lm tai hi ca Dim, nh chnh tr thc tin phi nh n ti nng
ca mt nh tnh bo thc tin. H hp thnh mt cp kh k cc, Cabot Lodge v Lou Conein.
***
Khi chng ti tr li Vit Nam vo nm 1961 th Si Gn nhiu ngi M m t ngi Php. Nhng
thc n vn ngon v tt c cc bn c ca ti vn cn y. S qun cho bit l chng ti c tr cp
mt s tin thu nh. Ti chn mt ngi bit th p, ti bn ci o chong lng ly tin trang tr
theo s thch. Lou lc no cng bn vic. Ti bit rng nu ti chung sng vi Lou th ti phi lo sao
cho trong nh lc no cng c thc n thc ung ngon lnh cho cc bn anh v nhng ngi giao
dch cng tc thng n lun. Ti bin mt gian phng thnh ch chiu i gii tr, nh mt ngi
Php thit k m thut, mu v xanh l cy, vi mt ci bn tre gia. Ri ti mn mt ngi
bp v mt ngi ph bp. Thi k o chnh Din, nhiu tng Vit Nam ti nh chng ti. Trn
Vn n n y, L Vn Kim mt ngi bn rt thn ca Lou v mt s quan xut sc, k c Tn
Tht nh na, ng ny c gin in ln. Ngi Vit ni chuyn khng hay bng ngi Php v cu
chuyn ca h c xoay quanh b Nhu. Ti khng r c phi v ti chu nh hng ca Php hay
khng nhng ti thy ngi Vit Nam vic nh thch xch ra to.
Lou Conein bt u dnh lu vo cuc o chnh t ngy 4 thng By, 1963. Hm d, sau khi d l
Quc khnh Hoa K ti to i s my ng tng Nam Vit Nam quyt nh ko ra khch sn
Caravelle, Trn Vn n r Conein i ung ru vi h. n ang lm tham mu trng qun i
Nam Vit Nam. Conein gp n ln th nht ti H Ni nm 1945 trong lc n ang l thiu u
trong qun i Php. n sinh ra Php v c h chiu Php. Cn L Vn Kim, anh em bn r ca
n, lm ph cho n. Kim cng c h chiu Php. Kim tng lm tr l cho o din phim
Marcel Pagnol v rt ging ngi Php tuy vn da vng v mt tri hnh. Theo nhng ngi M
quen bit, ng l mt ngi lch s, ni nng nh nhn, c nh gi l xut sc nht trong cc vin
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
tng, tuy c lc cn do d, thiu dt khot. Kim l bn ca Rufe Phillips. Phillips bit Kim nm
1954, khi Kim ch o cuc hnh qun ti chim lnh th - bnh nh. Trn Vn n v L Vn Kim
th xut sc tinh t hn nhng t c bit hn, so vi vin tng khc cng tng phc v thi
Php, l Dng Vn Minh. Minh trc y l mt i t nhng ni ting v c Lansdale nng
v tham gia dp cuc ni lon ca Bnh Xuyn, ci thi Dim cng c quyn lc chng li cc
gio phi. Minh to con so vi ngi Vit Nam, cao mt thc tm, c gi l Minh ln.
L mt ngi ni ting nht trong cc vin tng Nam Vit Nam, ng l Minh l ngi ng u
qun i nhng Dim v Nhu s ng ta s quay li chng h nn h b nhim ng vo mt chc v
khng nguy him h c th dm ng ng. Thay vo , h b nhim mt ngi trung tn hn
nhng ng ny li bnh, do s la chn tt nht l n. n, do nhng bc i khn kho qua
bi ly chnh tr, lm cho Dim v Nhu tin rng ng chng qua ch l con ngi sn ui n b
v bo g lm ny. n cng c t nhiu tai ting v n b v theo nhng li n i Si Gn, ng
ta cn quyn r c b Nhu na.
Sau khi n ra cuc khng hong Pht gio m Dim khng i ph ni, Minh Ln lu nay ngm
ng nut cay by gi mi mnh dn ni vi cc vin tng rng n lc cn phi dt khot vi
hai anh em Dim, vic ny tc ng n hai con ngi vn thn trng l n v Kim khin h
phi suy ngh v vn ny.
n cho rng Lou Conein ung ru nhiu qu, v c mt s ngi M khc cng ung ru nhiu
qu, c bit l so vi ngi Vit Nam ung t hn v thng l pha Coca-cola vi Scotch, nhng
n cho rng c th tin tng s trung thc ca Conein. Ngoi ra, n bit Conein lu hn bt c
ngi M no Vit Nam, v n, vn l mt ngi a mu tc k, hiu rng Conein cng chng
thch g Dim v Nhu. Th l sau bui chiu i Quc khnh Hoa K, n ni vi Conein trong
lc ung ru v s bt bnh ca cc tng, c bit l i vi Nhu v mun bit Hoa K ngh g v
mt cuc o chnh. Cc tng lo cho vn mng quc gia nhng cng e ngi v h bit rng Nhu c
th tiu dit bt c ai trong bn h trong mt cn ngu hng no . Cho nn c bt mn v lo ngi
ti u h cng khng ng mng tay nu h ngh rng Washington s b ri h.
Lou Conein nghe nhng li n ni, bo co li cho trng Chi cc CIA y l John Richardson,
ng ny li bo co v Washington. Ci m Conein ung ru vi cc tng, John Kennedy cng
hp vi cc c vn, cng ci m Quc khnh 4 thng By y, xem phi lm g vi Dim. Cng
nh mi khi, cuc hp khng i n quyt nh no c. Li ni ca Trn Vn n v mt cuc o
chnh khng c khuyn khch. Tnh trng cng thng tip tc tng ln gia Dim v gii Pht
gio. V t thiu u tin gy c nhiu ch nn ti ngy 5 thng Tm li c mt nh s khc
t thiu, v mi mt ngy sau ti v t thiu th ba. Ri ti vic Dim v Nhu tn cng cc cha
Pht gio.
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
Hai ngy sau v tn cng cc cha, n li lin lc vi Conein tho lun v kh nng mt cuc
o chnh. Cng mt lc n ni vi Conein, Kim i gp Rufe Phillips. Cc ng tng ni gin v
Nhu tm cch vy trch nhim nh ph cha chin cho qun i. Kim ni rng Nhu v b v ng
ta phi ra i, v nu Hoa K cng khai chng li Nhu th ng v cc bn ng nghip ca ng s thay
th h. Nguyn nh Thun, ng l vn phng ca Dim, cng gp Phillips v ph ho vo vic
chng Nhu.
Rufe Phillips bo co v Washington bui ni chuyn ca ng vi Kim v Thun, y mnh thi
chng i vn mnh m ca cc th lc Harriman-Hilsman vi Dim v Nhu, v mt hm sau hai ngy sau khi Lodge ti Si gn - Harriman-Hilsman gi cho i s mi ngh Dim phi ra
i nu ng ta khng chu cho ng em ca ng ra i. V sau ny, Lodge ni rng ng hi ngc nhin
khi nhn c bc in nhng khi tnh to tr li. ng nh bc in tr li ni rng ng ng
vi chnh sch .
Sau ny William Colby ni Ti cho rng v o chnh lt Dim l sai lm then cht ca cuc
chin tranh. Vi s lt Dim l s sp ca Nam Vit Nam, ch c th cu vn bng vit Tng
thng Johnson a qun M sang Vit Nam. Do , William Colby khng mun cho bt c ai trong
cp ra chnh sch dnh lu vo cuc o chnh, nht l vi Cabot Lodge. Nhng ng tha nhn tc
ng bc in ngy 24 thng Tm ca Harriman-Hilsman. Ci gay go trong bc in ny l Lodge
li coi l mt ch th tm cch t chc o chnh - v ng giao cho chi cc CIA lm vic .
Chi cc CIA hi Colby v xp ng l John McCone xin ch th. Cu tr li ca ti l, Colby ni,
cc ng gn ngi i s. Cc ng phi lm ng nh li ngi i s yu cu. Chng ti khng
mun CIA t mnh ng ra ngoi. Cho d ti c khng ng tnh vi vic m ngi i s ang lm
th chi cc vn nm trong b my ca ngi i s.
CIA trin khai ch th ny bng cch bo Lou Conein v mt s quan khc thc y cng vic bng
cch tip xc vi cc tng khc ngoi Trn Vn n v L Vn Kim. Hai tng Trn Thin Khim
v Nguyn Khnh tng cu Dim trong cuc o chnh nm 1960 nhng sau ngy cng bt
mn vi Dim. Nhng ni vy ch vn cha c ai sn sng hnh ng c v Cabot Lodge chn t
chn ro ti Vit Nam v sn sng hnh ng mt cch quyt lit th li ng phi c tnh ca cc s
quan Vit Nam m nhng ngi khc bit t lu. Do d v khng dt khot trong vic nh nhau
vi Vit Cng, h cng do d v khng dt khot trong vic o chnh chng Dim. Trc khi vic
ny kt thc, Cabot Lodge v Lou Conein c tha thi gi tm hiu ln nhau.
***
Sau khi nhm cng tc ca Lansdale gii th, nm 1956, Conein tr v Hoa K v yu cu c tr
v qun i. Lu Nm Gc cho ng bit rng v ng i lm nhim v c bit qu lu cho nn khng
th bt ng ln chc trung t c, tr phi ng tr hn v qun i v bt u li t mt ngi
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
lnh. Nhim v mi ca ng l hot ng trong Lc lng c bit mi thnh lp, mt n v vn

ng bn ngoi qun i chnh quy v ng vn cn thc mc v tin ca mnh. Vn hi cui cng
cng n v ng n lm vic tng i hi lng ti Fort Bragg. Ti chi ci tr cao bi nh nhau
vi Da v ci tr nhy d t trn my bay xung, Conein ni. ng c chn trin khai
chng trnh hun luyn nhy d ri t do cho lnh M Ni Xanh, v t nhng kinh nghim ca ng,
ngi ta thnh lp nhng i nhy d chnh xc Golden Knights ca qun i. n v Lc lng
c bit do ng ch huy c phi sang Lo nm 1959. Bi v i M Ni Xanh hot ng di ci
lt dn s nn Lou Conein khng cng i vi h sang Lo bi v ng Dng ng c mi
ngi bit l mt chin s tnh bo ri. Thay vo ng c b nhim tr li vi c quan tnh bo
qun i v c phi sang Teheran, ni khng ai bit ng l ai. Ti Teheran t 1959 ti 1961,
Conein ni, sau rt lui v tr li vi CIA. ng trong qun i hai mi nm v bit rng
mnh khng c hy vng g hn chc trung t. Trong lc , nhng n v Lc lng c bit lc
u ca ti nay c chuyn t Lo sang Vit Nam. V h ang hun luyn cho bn Montagnard
(dn min ni). Th l ti li c phi i lm ngi ca CIA lin lc vi Lc lng c bit.
Nhng c ci l l Conein khng ni vi bt c ai v vic ng khng cn trong qun i, k c vi
bn ng l Rufe Phillips. ng thch eo sng lc c nm ngc trai mc qun phc, v khi mi ngi
bit r vai tr ca ng trong vic lt Dim th ng thch mi ngi nhc n vi ci tn l Trung
t Conein.
Khi c phn cng n lm nhn vin cho Lodge t chc cuc o chnh th Conein cm thy
khng c thoi mi. Trc ht l ti khng dm ni chuyn vi ng i s, Conein ni. Ti s
ng y. Ngi ta ni rng khng ai c php ht thuc trc mt i s v nhiu chuyn khc i
loi nh vy. Nhng khi bit ri th ti thy i s khng n ni t nh vy. Ti thy ng rt thch v
tr ca mnh v ng ang ph phn gay gt ton b i ng ngi M ti y, thm ch cn i sa
thi ht mi ngi na.
Mi vic ho ra li tt p v Lodge v Conein phi trao i kin trc tip vi nhau, l v
Conein vit lch khng nhanh nhn. Mt hm, sau khi Conein bo co vi ng, John Richardson
qua ch Conein v Stu Methven, v ni vi Conein: Lou, ti ngh iu cn nht vi anh l mt c
th k.
Conein quay li hi: Amanda who?([ii])
Mt phn ca vn l Conein khng nh my c, hai ngn tay phi ca ng b ct mt phn do
mt tai nn. Cho nn thng l Conein ghi chp ri c cho xp ca mnh nghe.
Conein gp Lodge ln u tin sau khi ng i gp Minh Ln. Lodge n vn phng ca CIA nghe
Lou bo co ming cho Richardson. Conein trao nhng iu ghi ch ca mnh cho Richardson hay
Lodge, vit ch thng ch khng phi tc k, hai ng ny mi son thnh bo co gi cho Kennedy
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
v cc c vn ca Tng thng. Sau mt thi gian Conein cm thy th thi bn cnh Lodge v bt
u thy mn ng.
Hnh nh tnh cm ny c p ng. B quyt thnh cng vi Lodge, Mike Dunn ni, l
phi vui tnh, theo kiu ngi Php. Mt vic chng ti hay lm l cung cp cho ng mt l s kin,
m trong lnh vc cung cp s kin th Conein l mt ngi sao. i s rt vui tnh. Ngoi ra, nu anh
khng trc tip ni chuyn vi Conein th anh ng hng hiu c ng ta ang ni g. Tht kh m
hiu c mt s th on ang c tin hnh nu khng thy anh chng ny bng da bng tht. Ti
ngh l Conein mun hng dn ngi nghe ca mnh theo mt hng no . Ti mun ni l y
mi ngi u chi tr chi ca mnh c. Lodge khng h m h v ci gi l s trung thnh trong t
chc v cch thc mi s ang din ra.
y, Lou l con ngi ng gi bng vng, Stu Methven ni. Ti cho rng ng l mt s quan
gii. Vai tr ca ng rt quyt nh trong cuc o chnh. Khng c ng ta, ti khng tin l ngi
khc c th thnh cng c. Cho d c c th cng rt vt v.
Nhng, mc d c nhng c gng ca Lou Conein, s qun cng khng lm sao thc y c cc
tng ng ln chng Dim. n cui thng Tm, i s Lodge nhn thy tnh hnh tr nn kh
khn v ko di, ng bt u tm nhng phng k khc gy p lc vi Dim. Cc nh hoch nh
chnh sch Washington khng mong i mt cuc o chnh na cng tm nhng phng k
khc bt Dim phi theo. Vn tp trung vo ch y Nhu i. Lansdale c mt kin ring v
vic ny v trong mt ba n sng ng ni kin vi Averell Harriman v John Kenneth
Galbraith, i s n v bn ca Kenney. Lansdale ngh rng Harriman v Galbraith nn tip
xc vi bn ca h i hc ng Harvard v lp ra mt nhm c tn tht ku l nhm nghin cu
chnh sch v mi Nhu lm mt thnh vin. ng ta ln trn, Lansdale ni. Ni vi ng ta rng
ng ta l mt ngi tr thc. Nghe ng ta ni ri cho ng ta mt ch lm y. ng ta s n v
Dim s ng ta i. Lansdale gii thch rng Dim ha vi cha ng lc sp cht l s chm sc
cho ngi em. Th m ngi M chng ta li n bo thng vi ng ta l hy tng c thng em ca
ng i, Lansdale ni. Nht nh l ng ta coi trng nguyn vng ca cha ng hn. ng ta l mt
ngi tn trng gia nh.
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
Dch gi: L Minh c
Chng 12 (tt)
Si gn 1963
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
Thay v bt ng ta phi ui Nhu th chng ta s ni: Chng ti c mt ch lm rt tt cho Nhu v

chng ti mun ng gip thuyt phc Nhu nhn, ng ta s thuyt phc Nhu. ng ta s ngh rng vic
ny tt cho ng em, m tt tht. Khng ai quan tm n kin ca Lansdale c. Cc nh vch chnh
sch Washington ang c hng mun dng n bp tht ch khng thch chi tr thuyt phc t
nh, mc d nhm ca Harriman-Hilsman c vch ra mt k hoch lu di v phc tp, gi rng
Lansdale s cm u mt n lc ho gii vi Dim, nu gii php ny c chp nhn. Nhng gii
php ny b bc.
Ngy 5 thng Mi, Tng thng Kennedy quyt nh mt s bin php c bit gy sc p vi
Dim. Cng ngy hm , Lou Conein gp Minh Ln, theo yu cu ca ng ny. Minh Ln ni rng
cui cng cc tng tho thun c mt k hoch o chnh. Cch d nht l git Nhu v gi
Dim lm b nhn. Conein bo co li vi Lodge. Chi cc CIA ngh i s khng nn chng li
cuc m st, bi v hai gii php khc m Minh ngh s dn n mu ko di. Nhng gim c
CIA John McCone lp tc in cho chi cc rt lui ngay ngh ca h vi Lodge, bc in ni
rng Cc tnh bo khng trong cng v c th khuyn khch chp nhn hay ng h cuc m st,
nhng mt khc, chng ta cng khng c trch nhim ngn chn nhng s e do nh vy mc du
c th l chng ta c bit mt phn. Chc chn l chng ta khng khuyn khch git Dim Do ,
cch hay nht l ng nhng tay vo. Nhng d nhin l chng ta quan tm ti tin tc v bt c
phng din no.
l nhng du hiu cho thy John McCone v William Colby ang cu tit vi Cabot Lodge. Nu
cn phi c mt cuc o chnh th s l cuc o chnh ca Lodge, khng phi ca CIA. H gin
nht l vic Lodge sa thi John Richardson v tng ng ny v Hoa K, theo gi ca Mike
Dunn. Vic gi Richardson v, ngy 5 thng Mi, 1963, l nhm gy p lc vi Nhu, v Nhu l
ngi tip xc vi Richardson. Chin thut ny c hiu qu hay khng th khng bit, ch bit rng
Lodge v Dunn c thm nhiu k th. Cng trong thi gian ny, Dunn tm cch c lm ng l
vn phng ca Lodge, vi mt ngi cnh tranh duy nht, l mt s quan CIA, bn ca con ca
Lodge, n Si Gn trong nhm ca Lodge. Nhng vic Dunn tha thit mun lm tay chn thn
tn ca Lodge khng nh hng g ti cng vic ca ng c.
Sau , CIA theo tn tnh Dunn, bo Conein mi Dunn v nh ung ru, kho li cho Dunn pht
biu vi nhn xt v Lodge ri b mt ghi m, v gi bng ghi m cho Lodge. Chnh McCone
lm vic ny, Dunn ni. Ti hiu l h ang nh nhng canh bc ln y. Nhng con bc u
n. H mun tng ti i khi y v h ngh rng ti l chng ngi cho chi cc ca h. Nhng ti
rt thng nht kin vi Lodge nn ci cng khng n thua g. Ti vn gi kin ti ni. Nu h
ct xn thm bt g mt cht th c l c li cho h hn. V Dunn cng khng bng th hn
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
g Conein, ng hiu rng ch l cng vic.

Nhng vic by mu lp k ca Lodge a ng ti ch lm mt lng Tng Harkins, vn l
ngi bn ca gia nh khi hai ngi trc y cng phc v ti Folt Bliss trong nhng nm mt
chn hai mi. Lodge khng cho Harkins bit nhng bc in lin lc ca ng vi Washington chung
quanh cuc o chnh. ng lin lc thng vi Washington m khng thng bo cho Harkins. Nhng
sau , B ngoi giao yu cu Lodge cho Harkins bit ni dung cc bc in nhng khi Harkins
bit c chuyn g ang xy ra th ng kch lit phn i mu toan o chnh lt Dim.
Harkins ni Trong nhng ngi ti tip xc y, khng ai c tnh cch mnh m nh Dim, t ra
l v vic chin u chng cng sn. R rng l khng c ng tng no c t cch bc b
kin ca ti c.
Nhng khng c ai nh gi cao hiu bit ca tng Paul Harkins trong vic nh m nh th no
trong mt cuc chin tranh c tnh cht chnh tr - qun s c. Nhng ng l mt s quan chuyn
nghip v ng ch c quan h cht ch vi my ng tng Vit Nam m thi. Washington coi thng
nh gi ca ng v nhng ngi c kh nng thay th Dim - cn William Colby li coi iu l
kh hiu.
C mt im lm cho ti kh hiu l ti khng thy c mt cuc tho lun nghim chnh no cp
lm chnh sch xem ai l ngi c th thay th Dim, Colby ni. Lc no cng ni cc vin tng.
Anh khng th cai tr mt nc vi cc vin tng nh vy c. Anh phi tm ra mt ai . Khng
ai tin rng Dng Vn Minh lm c c. Khng c hy vng g ng ta. Ti bit Dng Vn Minh,
ch l mt ngi hunh hoang khoc lc, u c rng tuch.
Lodge ly tin tc u th khng r lm. C th c mt s t cc nhn vin ngoi giao trong to i
s nay quay ra chng Dim. Cng c th c s rn nt bn chi cc ca CIA. Nhng c mt s tin
tc, theo Mike Dunn, l t cc nh bo ang hot ng nh l tai mt ca Lodge vy.
Mike Dunn cho bit Ti khng quan tm n iu h ni. Nhng h thng hay vo vn phng ca
ti trong i s qun v cho ti bit mi vic ang xy ra. H khng ngi y nh nhng nh quan
st trung lp u. H l nhng ngi tham gia cuc chi. Ti ngh rng khng c g qu khi ni rng
i s Lodge da rt nhiu vo ngun tin ca h, khng phi qua nhng g h in v nc ng
bo, m qua nhng g h ni ring cho ng bit.
Dunn ni rng iu khng c ngha l Lodge nht quyt phi lt Dim. Cc ng bit y, y
l iu m mi ngi u hiu sai v Lodge. ng ta xem c v xo quyt v lu c ch n gin l v
ng y rt ci m. ng y khng s ci g m cng chng s ai. ng ch tn trng c Tng thng
ph. Nhng theo ng th khng c ai ln hay xung chc c c. ng ch lm theo ng m thi.
l iu mo him ln cho mt tng thng, khi ng b nhim mt ngi v l do chnh tr. ng
tri qua ngy cui tun trc cuc o chnh vi Dim v ni chuyn di dng vi ng ta v vic a
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
thm nhiu phn t khc vo trong ni cc. Trong cuc gp g ny ch c ba ngi M - i s, v

ng v ti. Ti lc no cng i vi ng v ti bit l ng khng c kh nng nh la ti. Do ti
ngh rng ng thnh tht tin rng ti gi pht mun mng ny vn cn c th lm cho ch Dim
hot ng c. V chc chn l ng khng nh gi cao b ba ang ch chc cnh g.
Nhng bc in ca Lodge gi v Washington lc ny cho thy l ng nh p dng chin lc ca
Pontius Pilate([iii]) trong cuc o chnh. ln dy ct cho cc tng xng ln ri by gi ng li
ngh John F. Kennedy rng Hoa K khng xi gic m cng khng ngn cn ai lm o chnh c.
Th nht, Lodge ni khng ai dm chc rng ci chnh ph sau ny c khng lm hng vic hoc
vp ng nh chnh ph hin nay hay khng. Th hai, tht l khng khn ngoan v lu v di nu
chng ta li di go nc lnh vo mu toan o chnh, nht l khi n mi bt u. Chng ta cn
phi nh rng y l cch duy nht cho nhn dn Vit Nam ginh c s thay i trong chnh ph.
Nu chng ta tm cch ngn cn o chnh, nh chng ta lm trong qa kh, chng ta s gnh ly
s on gin lu di, chng ta m nhn mt trch nhim qu sc mnh l gi cho nhng ngi c
chc v li cm quyn, v ni chung chng ta t t mnh vo ch nhn s phn xt v vn Vit
Nam.
Th on ca Lodge nhm ra tay khng chu trch nhim v cuc o chnh c tc dng l thc y
to Nh Trng vn do d nay phi lao vo, mc du h lm nh vy ch v mun trnh cho mi vic
ri vo hn lon. Nhng phn t chng Dim trong B ngoi giao tt nhin l hiu Lodge mun g,
h gi cho ng mt bc in bt n xanh, cho php ng tuyn b vi cc tng Nam Vit Nam rng
Hoa K khng chng li mt cuc o chnh, theo li William Colby, c gi tr nh mt s tn
thnh dt khot vic thay th Dim. Nhng hai ngy sau, 29 thng Mi, 1963, thay mt Kennedy,
ni vi Lodge Chng ta i c bng chng cho thy rng nhm o chnh c kh nng ginh thng
li nhanh chng, nu khng, chng ta cn phi can ngn h ng tnh sai m lm hi ti v tr ca
Hoa K ng Nam .
Nh Trng rt bc dc vi thi khng chu trch nhim ca Lodge, nn Kennedy gi cho ng
nhng ch th chi tit v cuc o chnh ln u tin, ngy 30 thng Mi, c th y l bc in
cui cng m Lodge nhn c v vn ny trc khi Dim b lt hai ngy sau . S lo ngi
ca Kennedy v ban tham mu ca ng v mt ng i s lm theo mnh c th hin r
rng trong im mt ca bc in, ni r mt ln na rng Chng ta khng chp nhn vic Hoa K
khng c quyn lc nh hon hoc can ngn mt cuc o chnh. Ni vy ri, Nh Trng a ra
ng li cho cuc o chnh. Hoa K khng trc tip can thip vo bn no, khng cho lc lng
qun s ca mnh dnh lu vo , v s nhn cho nhng ngi lin quan c t nn trong trng
hp cuc o chnh tht bi. Nhng mt khi cuc o chnh di s lnh o ca nhng ngi c
trch nhim n ra, v trong khun kh nhng hn ch trn, Hoa K mong mun n s thng li.
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
D cho ng c nh lm nh vy hay khng th r rng l Lodge, ng vai Pilate, buc v tng

thng ang ng vai Hamlet, phi hnh ng.
***
Mt tun trc cuc o chnh, Nh Trng bng nhin s bng s gi v vai tr ca Conein. Cc c
vn ca ng Kennedy sc nh ra rng thc t ton b nhng g h bit v cuc o chnh u t mt
nhn vin tnh bo m ting tm cn phi bn ci. Nh Trng cng lo s khi Tng Harkins, mun
ngn cn mt cuc o chnh, ni rng Conein l mt thng ni lo v u mi ca Conein, Trn Vn
n ang chi tr th l hai mt. Sau khi Lodge a Richardson v nc, li Dave Smith, anh
chng ph chi cc c tnh pht lnh lm quyn chi cc trng th Conein tr nn, trong lc ny,
ngi tnh bo quan trng nht trn th gii. Lodge bo v nhn vin ca mnh, ni vi Nh Trng
rng Conein thc hin lnh ca ti trong mi trng hp mt cch dt khot.
Nghe Conein ni, cc vin tng cng cha nh ngy c th cho cuc o chnh nhng c th l
trc ngy 2 thng Mi Mt, 1963. iu cho thy mt cch r rng, trong mt phm vi no ,
cc tng cha tho thun c vi nhau mt k hoch. H nghi ng v khng tin cy ln nhau.
Nhng chuyn cho Conein nhng d nh v ngy gi cha dt khot, cc tng cng mun tm
hiu lp trng r rng ca Nh Trng. Phi chng ch l s trng hp ngu nhin khi cc tng
quyt nh hnh ng ch hai ngy sau khi Kennedy trc tip dnh lu qua bc in ch th c th v
cuc o chnh? Hay l vic Conein ra du cho Trn Vn n bng mt ci nhy mt v mt ci gt
u cho bit l Washington ng ?
c nhiu cuc o chnh b p tan Si Gn trc y ri. Chnh Nhu cng phao tin rng ng ta
ang vch k hoch cho mt cuc o chnh ph u qut sch nhng ngi m mu o chnh.
Conein ni Ti cho rng d cc tng c chia r v ganh t vi nhau, t ra h cng nm c qun
i. V nu mt cuc o chnh c n ra th h s tham gia.
Sng 1 thng Mi Mt, bui sng ngy o chnh, i s Lodge thp tng c Harry Felt t
Honolulu n thm nc ny theo li mi ca Tng thng Dim. Felt bit rng mt cuc o chnh
ang c chun b ng hi Lodge xem n s tin hnh nh th no. Lodge khng cho Felt bit g
c. ng ni vi Felt Khng c vin tng Vit Nam no dm lm vic c. Sau khi Felt v
Lodge gp Dim th Dim yu cu Lodge nn li mt cht ni chuyn ring.
Dim ni rng Ti bit sp c o chnh nhng ti khng bit ai lm vic . Dim than phin
rng c nhn vin M mu chng li ng. ng ni vi Lodge rng ng s cho s qun tn nhng
ngi M .
Sau ny, Lodge nhc li Ti ni rng ti mun c tn nhng ngi v nu c ngi M no dnh
dng vi nhng vic lm khng thch ng th ti s a h ra khi Vit Nam. Ci tr hai mt him
thy ny lm cho bt k ai cng phi hut so.
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
Lodge d nh tr v Washington tham kho kin. Dim ni rng Lodge cn phi ni chuyn
vi William Colby v cu i s Nolting v em ca Dim. Dim ni rng s cho Lodge bit l Dim
cn s gip v li khuyn ca Nhu nh th no. Dim ni rng vn ca Nhu bt u khi
Colby cn lm chi cc trng CIA y nm 1960. Colby n gp Dim v ni vi ng rng Nhu
khng nn sng trong thp ng m phi i ra ngoi, v nng thn. Nolting ng vi Colby v chnh
l do sc p ca h m Nhu nhn mt vai tr tch cc hn trong chnh ph. Dim ni rng sau
dn chng li t co Nhu chuyn quyn, Nhu b mt lng dn.
Khi Lodge ng dy ra v, Dim ni Xin ng hy ni vi Tng thng Keunedy rng ti l mt ng
minh tt v thnh tht, th l ti ni thng v t vn ngay by gi cn hn l sau ny mi ni lc
th chng cn g na. Xin ni vi Tng thng Kennedy rng ti rt coi trng nhng gi ca
Tng thng v ti s thc hin, ch cn vn thi gian m thi.
Cha ca Rufe Phillips cht my tun trc v sau m tang ng phi tr li y thu xp a
v con tr v Hoa K. ng c k hoch ri Si Gn trong vi hm na, sau khi gip cho ngi gim
c mi ca chng trnh pht trin nng thn lm quen vi cng vic.
Bui sng hm o chnh, trc khi n bt u, ti nhn c mt c in thoi ca Lou, Phillips
ni. Anh y ni Anh c li chi vi Elyette vi my a nh khng? Ti ngh l hm nay th qa
bng bay y.
Mt ngi tr l ca Trn Vn n ni Conein ti b ch huy qun i Vit Nam sn bay Tn Sn
Nht. Mc du ng ri khi qun i, nhng Conein khng mun mo him b bt trong b qun
o dn s, c th b bn cht nh mt gin ip nn ng mc b qun phc Trung t v i ci m
ca Lc lng c bit. ng b s tin Vit Nam tng ng vi bn mi hai ngn -la vo ci
cp nh em cho cc vin tng. S tin ny c dng mua thc n cho qun i tham gia
o chnh v bi thng thit hi cho gia nh nhng ngi cht trong o chnh. S tin c
c s dng ng nh d nh khng th cng do cc vin tng thanh ton m thi. Conein mang
ln xe gp mt s lu n v mt cy tiu lin ri phng ra phi trng trc khi Trn Vn n i tin
c Felt tr v.
Minh Ln ngc nhin khi thy Conein ti, nhng Conein ni rng do n yu cu ng n trnh din
my ng tng. Minh ch cho ng ngi trn mt ci bn c in thoi ti mt vn phng rng. Cc
ng tng ngi bn gian phng bn cnh v thnh thong li sang cho ng hay tnh hnh ang din ra.
Cuc o chnh bt u vo mt gi ba mi chiu, khi s bng mt trn chm sng ngn gn cng
ca b ch huy vi Lc lng c bit Vit Nam trung thnh vi Dim. Vin t lnh Lc lng c
bit v ngi em ng ta b bt v sau b qun o chnh bn cht trong ngy.
Ti c mt ci my in m, Conein ni. 99 l mt m tho thun trc cho bit l cuc
o chnh n ra. Th l ti lin lc vi s qun v cho h s in thoi ca ti khi cn h c th
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
tip xc vi ti. Minh Ln bc n v ni vi ti Conein, nu chng ti tht bi th ng i vi

chng ti. H tnh l nu o chnh tht bi h s chy sang Campuchia. Chng ti c chn xe bc
thp. Chng ta s m ng m i.
Dim phn ng nh ng phn ng nm 1960, ng nhc my in thoi v tm ngi trung
thnh vi mnh trong cc t lnh qun i. Nhng tnh th by gi khc. Nhng tng lnh cu
ng ln trc ln ny tham gia o chnh. Ba gi sau cuc o chnh bt u, Dim in thoi
ti s qun xem ngi M c gip g c cho h khng. ng ta ni chuyn vi Cabot Lodge, ng
ny ghi m cuc ni chuyn v in bo co v Washington.
DIM: Mt s n v ni lon, ti mun bit thi ca Hoa K nh th no?
CABOT LODGE: Ti khng nm c tnh hnh y cho ng bit. Ti c nghe ting sng n
nhng ti khng nm c mi s kin. V li by gi l bn gi ba mi Washington v chnh
ph Hoa K khng th c kin c.
DIM: Nhng ng c th c mt khi nim no . D sao ti cng l quc trng. Ti c gng
lm nhim v ca ti. By gi ti c gng lm nhng g m nhim v v s khn ngoan i hi. Ti
tin tng nhim v trn ht.
CABOT LODGE: Chc chn l ng lm nhim v ca mnh. Nh ti ni vi ng sng nay, ti
khm phc lng can m v cng hin ca ng cho t nc. Khng ai c th tc b cng trng ca
ng. Ti lo cho s an ton c nhn ca ng. Ti nhn c bo co l nhng ngi lm o chnh
ngh ng v em ng c a an ton ra nc ngoi nu ng chu t chc. ng c nghe ci
khng?
DIM: (ngng mt lc) ng c s in thoi ca ti.
CABOT LODGE: Vng, nu ti c th lm g cho s an ton c nhn ca ng, xin ng gi ti.
DIM: Ti ang c gng lp li trt t.
Phn ln nhng bi vit v cuc o chnh, mc du c khc nhau v chi tit, u ng vi nhau v
nhng g xy ra sau . Dim v Nhu t chi u hng. H vn dng in thoi tp hp s ng
h. m hm , li dng lc ti tri, h trn khi dinh tng thng b bao vy n nh mt nh bun
ngi Hoa Ch Ln. Vo khong by gi sng ngy 2 thng Mi Mt h chu u hng ti mt
nh th o Thin cha. Cc tng a mt xe bc thp i bt h v trn ng v tng hnh dinh
qun o chnh h b qun cn v ca tng Minh Ln h st.
Vai tr ca Henry Cabot Lodge trong vic u hng ca Dim ra sao? Theo ti liu ca Lu Nm
Gc v nhiu ti liu khc, ng chng c lm g c. Cuc ni chuyn ca ng vi Dim bui chiu
hm trc, ti liu Lu Nm Gc ni, l bui ni chuyn cui cng ca ngi M vi Dim.
Lodge theo thi quen i ngh lc chn gi ba mi ti. Nhng ln tng thut nh vy nghe
khng hp l nu ngi ta nh rng Lodge nhn mnh vi Dim ng lo ngi cho an ton ca
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
Dim. Nu ti c th lm g cho s an ton c nhn ca ng, xin ng c gi ti. Th th ti sao

Dim s b git khi lt vo tay cc vin tng, li khng chu lin lc vi Lodge?
Dim gi Lodge mt ln vo khong by gi sng sau khi ng quyt nh u hng.
Lodge ni chuyn vi Dim hai ln Mike Dunn ni. Mt ln vo bui chiu v mt ln vo bui
sng hm sau. Bui sng hm , Dim hi chng ta c th lm g c khng. Lodge b my
xung v i tm ci g . Ti vn gi my. Ti l ngi M cui cng ni chuyn vi Dim khi
ng ta cn sng, mc du ti ngh rng Lodge s tr li my v ni li tm bit. Lodge ni vi
Dim rng s cho Dim c tr v s lm vic g c th lm c cho Dim. Ti mun ti - trn
thc t, ti hi Lodge rng ti c th n v mang h ra khng. Ti ni, Bi v chng s git
h mt. Ti ni vi ng thng thng nh th. ng ni Chng ta khng th lm vic . Chng ta
khng th dnh lu nh vy c, v vn vn. Ti rt l ngc nhin thy rng chng ta khng lm g
thm cho h c.
C th lm g cu Dim v Nhu khng?
Phi, Dunn ni, Ti ngh l chng ta phi c mt quyt nh cn thit ngay tc khc.
Dim v Nhu b git vo khong gia by gi ti chn gi sng ngy 2 thng Mi Mt, 1963.
Trn Vn n v Lou Conein k li thi gian ny c phn khc nhau ng ch . Theo li k trong
hi k ca n th Dim gi tng Khim hi su gi bn mi lm, ni rng ng chu u hng.
n ni nh l Dim mun c cc vin tng bt vy. ng ni vi Khim v tnh hnh chung
quanh nh th Ch Ln v yu cu cho xe ti ch ng i v ng cm thy y khng an ton.
Theo n k li, n v Khim cho Minh Ln bit ch ca Dim, Minh Ln a mt xe thit gip
vo Ch Ln bt h.
Theo li k ca Conein cho quyn sch ny th s tht khng phi nh vy. Theo Conein, Dim
ba ln gi in cho cc tng lnh trong bui sng hm y. Ln th nht, Dim khng chu ni
chuyn vi ngi lnh o cuc o chnh l Minh Ln. ng ni vi mt vin tng khc. Dim
mun c mt s dn xp theo ng s t b quyn hnh v i khi t nc trong danh d. ng
c tr li l ng phi ni chuyn vi Minh Ln mi c. ng ta gi li v ni chuyn vi Minh
Ln cng vi ngh y. Minh Ln bc b ngh v cuc ni chuyn kt thc trong gin d.
Mt lc sau, Dim gi li, ch yu cu c a ra sn bay an ton v ri khi Vit Nam. Lc ,
theo li k ca Conein, Minh Ln hi s qun c th cho mt ci my bay cho Dim v Nhu i ra
khi nc khng. Conein gi cho chi cc CIA v c p rng phi mt hai mi bn gi ng h
mi thu xp c mt chic my bay c th a hai anh em bay khng ngng ti nc t nn.
Washington quyt nh t trc rng Dim khng c dng li ch no ly xng v nh vy
ng ta s c iu kin t chc mt cuc phn o chnh chng li cc tng lnh. Conein bo cho
Minh Ln nh vy.
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
Bo co ca Conein vit gi cho b ch huy ca CIA nhiu ngy sau cuc o chnh, v nm 1975
c trao cho tiu ban ca thng ngh vin iu tra v vic m st cc lnh t nc ngoi. Trong
mt cuc phng vn vit cun snh ny, Conein c k thm nhiu chi tit v bn bo co cng
nh v vic ng ra iu trn trc quc hi. Theo Conein th cc vin tng ct ht in thoi
trong vng, ch cha my ch quan trng nh s qun M, dinh tng thng nh Conein v mt s
ban ch huy qun s. Nh vy, mc du c nhng bo co ni ngc li, Minh Ln v cc tng
khc vn tng l Dim cn trong dinh tng thng v gi in thoi ti . H khng bit rng Dim
b mt t chc mt ng dy in thoi ti nh ng bn ngi Hoa, dng trong trng hp
khn cp. Trong mu toan o chnh nm 1960 nhng ngi ch mu vn tng i trong dinh
tng thng hot ng. Dinh tng thng b nm bom v bao vy nhng i bo v ca Dim vn gi
vng. Chnh l theo mt iu kin ca Minh Ln m Dim ra lnh ngng bn, vo khong by
gi sng.
Theo li Lou Conein, c hai nhm ko n dinh tng thng vo lc by gi bt Dim. Mt nhm,
gm c Minh Ln i t sn bay qua sn nh gn pha sau dinh. Nhm c xe bc thp th i vo
cng chnh. Conein vit trong bn bo co nm 1963 rng mt i h tng c phi n dinh
tng thng vo lc tm gi nhng Dim khng cn na.
Vy th lm sao ch trong vi pht Minh Ln li bit c ch thc s ca Dim? Ti ch ny,
Conein dng li v tr li vi tuyn b ban u ca ng nm 1963. ng ni rng c mt ngi bo
tin trng thy Dim v Nhu v gi in cho qun o chnh. Khi c hi k cho cun sch
ny, ng ni Rt n gin. C ngi no trng thy h. Mc du Conein l mt ngi bit
rt nhiu chi tit v nghe rt nhiu chuyn ngi l i mch nhng ng t chi suy on xem ngi
no l ai.
Khng c t liu no t nhng nh nghin cu ti liu ca Lu Nm Gc hay bt c ai khc ni v
c in thoi ca Dim cho Lodge vo lc by gi sng hm y. M cng t c l do nghi ng li k
ca Mike Dunn. Khng nhng Dunn yu mn v knh trng Cabot Lodge, m ng cn thy mang n
Lodge mi sau khi ng ny mt. My thng sau cuc o chnh, phi b qun s M Si Gn, cng
nh CIA tm cch kh Dunn nhng Lodge cu ng. Tng Paul Harkins v Tng William
Westmoreland ng ng tn i truy t Dunn ra trc to n qun s v vic lm di tr, c bit l
trong nhng iu m Tng Harkins mun ni vi Lodge khng ch ring trong thi gian o chnh
m thi. Lodge do s a vic ny ra cng khai ng h ngi gip vic ca mnh, li t co b
b. Nh s lanh li ca Dunn, v s ng h ca Lodge, m Dunn thnh chc lm Trung tng, v
sau lm tr l cho c Spiro Agnew v Gerald Ford khi hai ngi lm ph tng thng.
Chc l khng c g khin cng khi suy lun rng Dim gi in thoi cho Lodge, sau khi Minh
Ln t chi m bo an ton cho ng ri khi t nc, ni rng ng mun u hng ngi M
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
thay v u hng cc vin tng. Cng chc khng c g sai lm nu ni rng Dim cho Lodge
bit ch thc s ca mnh ch khng phi cho Minh Ln. Lodge b my xung, i tm ci g
theo Dunn k li, c th l lin lc vi Conein.
Theo li k ca Conein, ng ri tng hnh dinh ca qun o chnh vo lc by gi mi lm, vi
pht sau khi Minh Ln ti dinh tng thng. ng nh v nh v cc tng lnh chun b mt cuc
hp bo sau o chnh v ng khng mun cc nh bo thy ng y, mc qun phc v eo v
kh. Lou Conein phi mt hai mi pht mi v ti nh qua nhng ng ph vng teo. ng cch
dinh tng thng vi khi nh. Nhng khng bit v sao vi hai ci radio m ng li mt lin lc vi
chi cc CIA kh lu nn ngi quyn ch huy y yu cu Stu Methven ti tng hnh dinh qun
o chnh tm Conein. Methven khng ni g v s vng mt ca Conein v nhiu nm sau cng
khng tho lun vic vi Conein.
Ti sng ngoi ra Si Gn, ti Gia nh v l ngi gn sn bay nht, Stu Methven ni. Do
h bo ti i tm Conein. H mun lin lc vi anh ta m khng c. Ti cng khng hiu v sao
h mun lin lc vi anh. Nhng ti ti tng hnh dinh qun o chnh lc ngi ta mang my ci
xc vo, v c rt nhiu nh bo y. Ti thy tt nht l chun khi y cho nhanh.
Nhng khng c cch no bc b li ca Conein l ng ri sn bay vo by gi mi lm v
v nh. Nhng ng cho rng Dim v Nhu cht v tay Minh Ln l do hnh ng xo tr cui cng
ca h l h ni u hng m li khng chu ni mnh u.
Ti khng c g lm cn c c, Conein ni. nhng ti tin rng Minh Ln lc no cng ngh rng
Dim ang trong dinh, nhng khi ng ta ti m khng thy th ng ta ht sc cu.
Theo Trn Vn n, chnh Conein mi ni cu, khi m h nhn c tin l c th Dim v Nhu
khng cn trong dinh Gia Long na. Vo khong ba gi sng th ti c tin l Dim v Nhu khng
cn trong dinh na, ti lin ra lnh cho nhn vin an ninh i tm h ngay, mc du khng bit tin
c ng khng na, n vit trong hi k nh vy. Conein xem ra rt bc tc vi tin v ni l
phi tm cho c Dim v Nhu bng bt c gi no
Nhng gi thuyt ni rng Lodge trao Dim cho qun o chnh sng hm cng khng phi l
hon ton khng c c s, nu xt cch ng ta i x vi mt ngi em khc ca Dim, trn thc t
l ngi cai tr min Trung. Ng nh Cn xin c tr ti lnh s qun Hoa K Hu ba ngy sau khi
hai anh ng b git. Cn i khi Hu trn mt my bay ca M, h tng bi mt v ph lnh s, mt
chun tng, v hai qun cnh - tt c u l ngi M. Nhng khi ti Si Gn th Cn c giao li
cho Lou Conein v sau cho nhng ngi lnh o o chnh, theo lnh ca Lodge. n vit trong
hi k rng Lodge t iu kin l Cn phi c i x theo ng lut php. ng ta b giam v b
hnh quyt my thng sau , khi Lodge vn cn lm i s.
Th l ti ri b ban ch huy o chnh m v nh sng hm y, Lou Conein ni. Ti mt qu.
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
Ngi ti hi nh c. Ti mun tm mt ci. Lc lng c bit gi nh ti ung ht bia. Khng

lu sau khi ti ti nh, c in thoi gi.
Hello
Lou, ng phi n s qun ngay.
Ti mt lm.
Phi n ngay.
c.
Ti ti s qun v c a cho coi mt bc in ca Washington: Dim v Nhu u? Ti ni
Ti khng bit. Cc tng ang i bt ng ta ti dinh tng thng.
ng bit bc in ny ca ai gi ti khng?
Phi, ti c th ni l t cp cao nht. Okay, ti s i tm h.
Ti tr li b tng tham mu v gp mt tr l ca Minh Ln. Ti mun ni chuyn vi Minh
Ln. V tt nhin lc tht l ln xn, vi nhng thnh vin ca chnh ph c chy quanh
y. Ti a cho Minh Ln my bc th ca i s ri hi: Tng thng Dim vi Nhu u?, H
t t ri. u? Trong nh th o Thin cha. Mt nh th trong Ch Ln. ng mun trng
thy h khng? H ang y.
Conein ni vi Minh Ln rng ng nht quyt khng mun xem xc cht, bi v ng khng tin mt
cht no chuyn h t t v cng khng ngh rng c ai khc t t c. ng khng mun dnh lu vo
cuc o chnh nhiu hn na. ng bo co cho s qun ri v nh nhng khch ng qu khng
ng c. My hm sau Minh Ln mi Conein v Elyette ti tng hnh dinh tng ng mt hun
chng. Ci ny cng nh Bc u Bi tinh, nhng l ca Vit Nam, Elyette ni, thch th.
Nm thng i qua. cuc o chnh Dim khng nhng khng lu m trong tr no cc quan chc M
m cn hin ra to ln hn, khi h nh gi li cuc chin tranh v cho rng o chnh l mt trong
nhng sai lm ln nht trong chin tranh. Khng ai trch Lou Conein v vai tr ca ng trong .
Chnh Henry Cabot Lodge l ngi chu ph phn nhiu nht - v nhng nh bo Si Gn thi .
Edward Lansdale ni rng Cc nh bo c thnh kin nn h khng thy c s tht Ti cho rng
Halberstam c phn no chu trch nhim v ci cht ca Dim. ng ta n phng vn ti vit
cun sch - Nhng ngi gii nht v thng minh nht - ti hi ng ta Sao ng khng vit mt
cun sch v nhng g ng lm Vit Nam? ng cng l mt khun mt lch s y, tht y
ng ta hi ng ni vy l c g?
Ti ni vi ng ta Ti khng ni ai ni vi ti nhng sau khi Dim b bit, mt ngi M, bn
ca ng, c k li vi ti rng trc ng ni vi ng ta v Dim: Ti cho anh bit l ti ang
tm ci thng ch y y. iu c ngha l ng tc ng gh gm ti mi ngi Vit
Nam, v ng cn phi th nhn tt c nhng ci trong mt cun sch mi phi.
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
ng ta ni nng vi ti. ng khng ph nhn iu . Nhng ng ta ni nng sut cuc phng vn.
V sau th hin trong cun sch ca ng y. Ti l mt ngi tt mt phn v xu mt phn
khc. Ti lo l c ngy no ng ta tr li v ni Ci thng ch y, ti cng s tm n lun cho
m coi.
***
Vic lt Dim em li nhng hu qu tai hi cho cng vic bnh nh ca Chu. Khng c th lm
g nu khng c s n nh chnh tr Si Gn, v trong nhng nm sau th ht cuc o chnh
ny ti cuc o chnh khc bi v cc vin tng lt Dim tranh ginh quyn bnh vi nhau.
Tnh hnh an ninh tr nn ti t trong tnh ca Chu v hu ht nhng chng trnh ca ng u b
ngi k tc ng b ht, ng ny cng cng c i chng khng b ba ngi ca ng thnh ra nhng
n v c trung i v i i, bin chng thnh nhng tn nh thu git ngi, cng nh hu ht
trong nc, dng cng c a v cho nhng tnh trng tham nhng.
Ch thch:
Tc gi m ch cun sch ni ting ca Halberstam Nhng ngi gii nht v thng minh nht
(The Best and the Brightest) - N.D
[ii] C th k m Richardson ni, ting Anh gi l amanuensis, Lou Conein nghe khng c mi
hi Amanda who? (Amanda no vy?) - N.D
[iii] Pontius Pilate, ton quyn x Juda hi u cng nguyn x Cha Jsus, nhng li ra tay
ni mnh khng chu trch nhim - N.D.
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
Dch gi: L Minh c
Tp 2 - Chng 13
Mt git mu o hn ao nc l
Si gn 1970
Thng Hai 1970, trong lc Chu ang trn xung ng bng th Los Angeles, Hoa K, Dan
Ellsberg ang gi i bng my bay hai gi ti liu mt v cuc chin tranh Vit Nam cho thng
ngh s J. William Fulbright, Dn ch tiu bang Arkansas v l Ch tch U ban i ngoi ca thng
vin. Nhng ti liu ny, v sau c gi l Ti liu mt ca Lu Nm Gc, khng phi gi cho
Fulbright m cho Norvill Jones, ngi tr l lu nm ca Fulbright v l ngi ph trch theo di
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
vn Vit Nam. Lo ngi rng Fulbright c th b can h chnh tr nu ngi ta bit rng ng ang
cha mt s ln ti liu b mt b nh cp bt hp php nh vy, Jones khng ni vi bt c ai, k
c ngi chnh vn phng ca u ban v ngi xp trc tip ca ng l Carl Marcy, rng Ellsberg
ang gi nhng ti liu nh cp n. Sau khi gi i, Ellsberg gi in thoi cho Jones.
Ti liu gi i ri, Dan Ellsberg ni
Tuyt, Norvill Jones p. Chng ti c th hon li ng ph tn c khng?
Ellsberg b tin ti ra m sao chp nhng ti liu mt v ng ni vi Jones rng ng nh gi cao
c ch . Khong mt ngn nm trm -la, Ellsberg ni.
khng, chng ti khng c khon tin , Jones ni. Ti mun ni cc ph kia.
Vy th b i, Ellsberg ni. Chng bao nhiu, c bn mi lm -la thi.
Dan Ellsberg v Norvill Jones hp tc vi nhau rt tt nhng s hiu lm v vic hon li tin k trn
cho thy c mt s hiu lm ln hn gia hai ngi. Nh Ellsberg ngh, ng v Norvill Jones
cng ng v mt pha trong cuc u tranh; c hai u tm cch chm dt chin tranh Fulbright v
u ban i ngoi tr thnh i tin phong trong cuc thnh chin ny Washington. Nhng theo
Norvill Jones th tnh hnh khng n gin. Phong tro chng chin tranh khng phi l mt tp hp
ton th gii ca gio hi; trong li c nhiu gio phi, l c nhng ngi cng t xng l hip s
ca cuc thnh chin nhng li nh lung tung mi hng - m thng l nh sai hng. ng cho
rng ch c lnh t ca ng, ngi Fulbright l ng hng m thi. ng tin rng trch nhim ca u
ban l vch ra mt li thot cho nhng ai quan tm su sc ti chin tranh, v chnh ng ang gip t
chc nhng bui iu trn trc quc hi cho nhng ngi chng chin tranh. Nhng c mt s
ngi m Fulbright ni ring l qu l tng nhng lc hng th Jones v nhng ngi khc
trong u ban tm cch khng cho h ti gn. Dan Ellsberg d nhin l khng th b nh ng c m
mt la vi nhng ngi phn i chin tranh khc, nhng Jones li thy Ellsberg ci g tim
tng cn nguy him hn nhiu.
Ti thy ng ta ging nh mt ngi pho sn sng n bt c lc no, Jones ni. V vy m ti
mun gi mt khong cch gia ti vi ng ta cng nh gia u ban vi ng ta.
Norvill Jones cho rng lp trng ca u ban i ngoi v Vit Nam l kh mng manh v chnh tr.
Mc du con b cu hay ni thng Frank Chuch l thnh vin ca u ban, nhng mi nhn tn cng
ca u ban l da vo s phn i chin tranh ca Fulbright, mt lp trng gp phn lm sp
Lyndon Johnson. Trong lch s gn y, cha tng c mt tng thng ti v no li b chng i
mnh m nh vy bi ng ch tch mt u ban ca thng vin, hn na li l thng ngh s cng
mt ng vi tng thng, v c thi l bn gn gi v trung thnh. V Jones, xut thn t mt gia
nh ngho Princeton, tiu bang Arkansas, ng mt vai tr c ngha trong vic a ti tnh
hnh y. Hot ng vi t cch l ngi ph t ca Fulbright hng dn n lc ca quc hi trong
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
vic chm dt chin tranh, Jones t c tin s nghip ca bn thn mnh vo y.

Jones i theo Fulbright sut cuc i hot ng ca mnh, bt u bng mt chn a tin, lc ng
mi bn tui ma h 1944, khi Fulbright l h ngh s ra tranh c nhim k thng ngh s u tin.
Sau khi Fulbright trng c, Jones v Washington theo hc ti trng Capitol Page School t su gi
ri cho n chn gi ri mi bui sng ri lm ngi gc cng cho thng vin. Sau , ng c
chuyn v vn phng ca Fulbright lm mt chn tp s vo hc ban m ti i hc George
Washington cho ti khi chin tranh Triu Tin, ng lm mt s quan hi qun li nhng chic trc
thng t hng khng mu hm ln. Sau khi tr v Washington, ng hc tip cho ht kho i hc ri
vo trng lut, mn hc ng vo lc c s ci t trong vn phng ca Fulbright nn ng c lm
ph t php l cho thng ngh s Jones i theo Fulbright sut cuc vn ng ti c ca ng v ch c
ngi tr l hnh chnh l gn gi vi Fulbright nh ng sut bao nhiu nm thng m thi. S tip
xc gn gi thng xuyn nh vy to ra s gn b gia hai ngi nh cha con vy.
Sng gia chng ti bao gi cng l thng ngh s Fulbright, Jones ni. Chng ti khng bao
gi c mi quan h c nhn trc tip. ng l mt ngi theo nghi l, mt ngi ho hoa phong nh
theo trng phi c, khng thch by t tnh cm ring t. Mc du ng thng i hi cht lng
trong cng tc, nhng ng khng phi l nh qun tr bit cch ch o nhn vin ca mnh t c
iu . ng l mt ngi nng ny trong chng mc no nhng li kn o v t kim ch,
khng bao gi by t s bc bi ca mnh l ngoi. ng khng bao gi l ngi v vai ngi khc,
nhng ng c kh nng lm cho mi ngi Arkansas v mi ni khc knh trng v u c ca ng.
ng l mt kiu ngi oan trang t chnh, n ni thng thn. ng khng i ng nh nh, n ni
ngt ngo nh phn ln cc chnh khch khc. Tt c mi ngi trong vn phng u knh trng ng,
bi v, ti ngh, h thy ng cao hn h nhiu qu, ti cng vy.
Cn vic Jones tr thnh chuyn vin v Vit Nam ca u ban i ngoi th ch l dp may m thi.
ng cm thy mt vi vn phng ca Fulbright nn khi c mt ngi bn i ni khc th ng hi
Fulbright l ng c th lm cng vic ca ngi c khng. Trc ht, cng vic ca ng khng
c g r rng c. ng ni Ti khng mun c ting l ngi ca Fulbright m c ngy c nhn qua
vai ngi khc, Jones ni. Ti mun c ho vo khng kh tp th ca c quan nn khi ngi
theo di v chu ngh vic nm 1964, th ti c phn cng lm vic m chng bit g v chu
c. Jones l mt ngi lch s, t km ch, mi tc bc trc tui cng tng v p ho nh ca
ng, ng l mt con mt sch, nh c tt c nhng g c th tm c v Vit Nam.
Khng c g kh nu mun vt qua nhng hiu bit ca Fulbright v Vit Nam. ng nguyn l mt
hc gi ca trng Rhodes ni ting, c nhiu ngi coi l mt trong nhng b c thng minh
nht trong Thng vin, nhng hiu bit ca ng v Vit Nam c khi cn thua mt sinh vin nng
theo di cc trn nh trn bo ch. Nu Fulbright c c cun sch no v Vit Nam th cng
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
khng thy ng th hin trong nhng cuc ni chuyn. i vi ng, Vit Nam khng phi l mt
nc m ch l mt nguyn l tru tng trn lnh vc i ngoi. ng cha bao gi n nc ny c.
Ch ng n gn nht l Thi Lan. Trong c quan c ln tho lun xem Fulbright c nn n vng
chin s khng, mc d ch l b ngoi, nh cc nh chnh tr khc lm. Jones, bit Fulbright,
ng v pha nhng ngi phn i chuyn i .
Fulbright gay gt bc b kin i Vit Nam. Ti c mi ti , ng ni. Nhng my ng c
nh kinh nghim ca George Romney khng? Ti , anh khng c th lm g khc hn l nghe h
bo co. Anh khng th bit c iu g ngoi nhng iu h mun cho anh bit.
Nhng mi ngi vn ngh rng Fulbright khng quan tm ti vic mc kch ti ch. ng ght
nhng chi tit. ng khng ch chng li cuc chin tranh Vit Nam m ng cn chng li ci cch
suy ngh a Hoa K ti ch dnh lu Vit Nam. Nhng trc y ng li l ngi tng ln
ting ng h v thng b phiu tn thnh s can thip ca nc ngoi vo chu . Nhng thi
ngon ngoo v chnh tr chi l th on ca mt chnh khch thc tin mun lm vui lng c tri
on bo th ca mnh Arkansas hn l do thi hai mt trong chnh sch i ngoi. Trn thc t,
Fulbright cha h thay i kin ca ng t nhng nm mt chn nm mi, khi ng bt u cho
rng chnh sch ca Hoa K i vi Trung Quc l k quc. Khng nh nhiu thnh vin ca Quc
hi - phn ln cc thnh vin - ng c mt quan nim vng chc nhng khn ngoan v vai tr ca
nc M trn th gii. i vi ng th Vit Nam khng phi l mt cn bnh, m l s th hin ca
cn bnh, mt kiu nh bnh ung th, c th xut hin ri thuyn gim ri ti pht vi nm sau
. V vy ng khng ni chng chin tranh mt cch hng say nh mt gio s khoa hc nhn vn,
hay nh mt George McGovern, m cng khng dng nhng t lm nh sp ti ngy tn th nh
mt ngi phn i trong hng ng sinh vin. ng hnh nh tch mnh mt cch lnh lng khi
nhng tnh cm b khuy ng v chin tranh v nhng s kin hng ngy Vit Nam. ng l ngi
bc s tin rng nhim v ca mnh l cha cn nguyn ca bnh, ch khng phi ch cha s ly
nhim gn y trong chnh sch i ngoi ca M, v liu thuc hay nht, theo ng, l s gio dc,
c tim mt cch t t, kin nhn vo mng ca Quc hi ri t m lan ra khp c th chnh tr
trong nc.
Fulbright khn kho thc y u ban i ngoi i ti ch chng li chin tranh. ng i x khng
tht tt lm vi nhn vin trong b my ca ng, khng bao gi giao du c nhn vi h, ch hn ch
quan h vi hai hay ba ngi tr l, gi khong cch lch s vi tt c mi ngi; nhng ng i x
ht sc tt vi cc bn ng nghip trong u ban, bao gi cng chiu chung thng cm vi nhng
yu cu chnh tr ca h, ht sc trn trng h. Thot tin, ng gp ring tng thnh vin trong ni
cc ri gi cho Johnson ht bn ghi nh ny ti bn ghi nh khc, ni ln mi quan tm ca ng v
Vit Nam. Khi ng thy r rng lm nh vy khng i ti u c, Fulbright vi ban tham mu ca
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
ng mi tm cch gy p lc vi Johnson. Cch lm l t chc nhng bui iu trn trc Thng

vin v cuc chin tranh, nhng nhng cuc iu trn phi c tin hnh sao cho hp vi php lut,
c c s php l no , ch khng th t dng t co chnh sch ca chnh quyn c.
Nhn c mt d lut v ng Nam c trnh quc hi vo thng ging 1966, Fulbright quyt
nh li dng vic ny t chc nhng cuc iu trn cng khai, cht vn cc quan chc chnh ph
v chin tranh, nhng cuc iu trn ny c mi ngi ch n ni cc h thng truyn hnh
truyn hnh ti ch. Sau my ngy b n pho lin tc, Tng thng Johnson quyt nh ginh li s
ch ca cng chng t tay u ban i ngoi bng cch by t ra mt cuc hp mt vi Th tng
Nam Vit Nam Nguyn Cao K ti Honolulu.
Lyndon Johnson khng chp nhn s phn i chnh sch ca mnh mt cch qun t m li xoay ra
chng Fulbright, ngi m khi cn lm lnh t phe a s ti Thng vin ng vn gi l ngoi
trng ca ti. Fulbright k li Trong mt ba d tic ln ca ng Dn ch, ti ang ngi cch
Johnson chng ba thc khi ng ta nhc n ti ni rng ti l mt ngi yu nc sng ngi v
nhiu t ma mai khc. Trc , ti thng c mi vo Nh Trng gp ring ng ta. Nhng
sau , ti ch gp ng ta cng vi nhng nh lnh o Thng vin v H vin m thi. Mi bt
ho ny rt kh chu cho Fulbright. V Fulbribht l bn thn ca v Johnson, thnh thong cn i
mua qu Noel gim v Johnson na.
Cc nh quan st Washington cho rng c mt nhn t n on giang h no trong s chng i
ca Fulbright i viJohnson. Chnh Fulbright l ngi lm cho Quc hi thng qua Ngh quyt
Vnh Bc b m Johnson li dng bin thnh mt th tuyn b chin tranh tip tc a qun
vo min Nam v nm bom min Bc Vit Nam. Ngh quyt c thng qua vo thng Tm 1964,
sau khi chnh quyn t co tu tun duyn Bc Vit Nam v c tn cng cc khu trc hm ca M
hai ln.
Dan Ellsberg mun li dng s bc dc ca Fulbright v Ngh quyt Vnh Bc b li ko ng ti
ch cng b nhng Ti liu ca Lu Nm Gc trong mt cuc iu trn , nu khng chm dt
c chin tranh, cng gy thit hi nghim trng cho nhng c gng chin tranh. Trong ln gp g
u tin vi Fulbright, ngy 6 thng Mi Mt nm 1969, Dan Ellsberg khng mang theo Ti liu
mt m ch mang theo nhng ghi ch rt ra t mt ti liu nghin cu v ch huy v kim tra ca b
quc phng trong cho bit rng chnh quyn ni l Bc Vit hai ln tn cng cc khu trc hm
ca Hoa K nhng thc ra khng c cuc tn cng th hai no c, chng qua l Johnson ni
lo Quc hi quc hi thng qua ngh quyt m thi.
Ni ti Dan Ellsberg th chng c chuyn g n gin c. Tm hiu trnh t suy ngh ca ng thi k
chng khc g xp ct trn bi bin sau mt t sng. Hnh nh lc u ng tnh cng b
nhng ti liu mt vo dp tm ngng hot ng v Vit Nam (Vietnam Moratorium) ngy 15 thng
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
Mi 1969, v cuc biu tnh chng chin tranh mt thng sau , hy vng l ti liu ny s gy ra
cuc ni dy buc Richard Nixon phi hnh ng. Nhng Nixon khn kho a ra mt li ha l
ng c mt k hoch b mt chm dt chin tranh trong danh d, lm cho phong tro phn i
b mt ; v chnh l lc Ellsberg quay li vi Fulbright, trong mt cuc gp g do Jim
Lowenstein thu xp, Jim l mt ngi iu tra ca u ban i ngoi m Dan gp Vit Nam.
Norvill Jones sau c ghi li bui gp g u tin ngy 6 thng Mi Mt, 1969, trong mt bn ghi
nh mt cho Fulbright: Dan Ellsberg ni chung chung v vic quc hi v nhn dn b la gt v
chin tranh v ng ngh cung cp mt s ti liu m khng ni r l ti liu ca Lu Nm Gc.
ng a cho chng ti mt phong b nhng ghi ch v ch huy v kim tra ca b quc phng
(chng ti bit c ti liu ny, do Vin nghin cu quc phng lm trong thi k xy ra s kin
Vnh Bc b, chng ti c lc tm ly) v c th l c thm mt phn Ti liu ca Lu Nm Gc
c lin quan ti s kin Vnh Bc b. Ngi (Fulbright) hy ni vi ng ta lm vic vi Jones v
Lowenstein.
Vic u tin ca ti l mang ti liu v Vnh Bc b ti cho Fulbright, Ellsberg ni. Ti mun
m bo rng nhng ngi sau ny ng qun m ni rng Fulbright cha bao gi thy nhng
ti liu y.
Ellsberg cho rng tit l nhng ti liu ca Lu Nm Gc cho nhng cuc iu trn nh nhng cuc
c t chc nm 1966 th s c tc ng mnh hn l tit l cho bo ch. Trong vn ny ng
cng c mt tnh ton c nhn. ng thng hay ni rng ng sn sng vo t nu cn nhng tht ra
ng khng mong lm thnh t o m cng khng mun vo t v ng thy rng ti ng s nh hn
nu ng a ti liu cho quc hi ch khng a cho bo ch. Khi ng hi c vn php lut th
c bit kh nng ngi t ca ng l 50% nu quc hi cng b ti liu mt, 75% nu bo ch tit l
v 95% nu khng ai chu a ra cng khai c.
Ellsberg nh em nhng ti liu lin quan n s kin Vnh Bc b nh cho Fulbright quan tm
ti vic cng b ton b Ti liu Lu Nm Gc nhng th on ny tht bi. Trc ht l ng hiu
sai bn cht ng Fulbright. iu ti thng quan tm khng phi l h ni di nh th no trong v
Vnh Bc b, m l Johnson ni di nh th no v ca ng ta, Fulbright ni Ti cm thy b
nh la v ca ng ta, v nhng g ng ta ngh trong u Vic nhng ti liu v Vnh Bc b
ca Ellsberg pht hin ra nhiu s di tr v mu mo khng c c Fulbright. i vi ng,
nhng li ni di ch l nhng chi tit. iu quan trng hn l ton b hnh ng ca Johnson li
dng Ngh quyt Vnh Bc b m rng chin tranh, v Johnson, di sc p gh gm ca cng
lun, quyt nh khng ti tranh c tng thng. Ngoi ra, Fulbright t chc nhng bui iu
trn v s kin Vnh Bc b, sau khi mt s quan hi qun lin lc vi ng v cho bit rng Lu Nm
Gc ang ni di.
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
Ellsberg cng hiu sai con ngi ca Norvill Jones, m ng cho l mt anh chng d thng, thng
minh vi nhng suy ngh ng n v Vit Nam. Qu tht Jones l con ngi nh vy, nhng ng
thi ng ta cng l mt sinh vt chnh tr t u ti chn, khn kho nh mo rng. ng sau ging
ni du dng v n ci d di, i mt lnh lng ca Jones ang nh gi con ngi Ellsberg v
khng ly g lm vui vi nhng iu thy c. Trong bui gp u tin, ng ni nng mch lc r
rng nhng c phn cng thng v lo u, Jones ni. ng ni nhanh v khua chn ma tay. Trng
ng ta c v nh mt ngi gy rc ri.
Theo Jones, vic ny c nhiu nguy him qu. Trc ht l liu c nn cho Fulbright dnh lu vo
vic s dng nhng ti liu nh cp khng. Ti liu tit l ra ngoi l chuyn cm ba
Washington nhng cha bao gi c mt khi ti liu ln nh Ellsberg c. Ri cn phi tnh n
nhng thnh vin khc trong u ban. H s ngh sao nu Fulbright n lc rt nhiu duy tr s
thng nht trong u ban, cho cc thng ngh s cn ng h chin tranh chia r nhau gay gt.
Jones cng bit rng trong lc ny Fulbright cng cha mun i u vi Nixon, v nhiu l do.
Nixon ni rng ng ta c mt k hoch b mt chm dt chin tranh v ng ta mi vo Nh Trng
cha ti mt nm. Fulbright cho rng phi tin li ha ca tng thng v cho ng thi gian thc
hin k hoch ca ng. Nhng s min cng ca ng cn mt l do t cao thng hn, mt l do
thc tin hn. Fulbright ang gp rc ri v chnh tr trong ht bu c ca ng, mt phn v nhng li
ni cng khai chng chin tranh ca ng. ng c ti c nm 1968, chng li mt tn phn bit
chng tc hung d v v thc, vi mt a s khng ng l ch c 54%, lm cho ban tham mu ca
ng phi n xng sng, thy rng ti k sau nm 1974, c th cn c t phiu hn nu ng khng
c cch g lm thay i tnh th.
Henry Kissinger, c vn an ninh quc gia ca Nixon thy cn phi tn tnh Fulbright trong nhng
thng u tin vo Nh Trng, v Fulbright tip nhn li tn tnh khng cht e thn. Hai ngi
c nhng im tng ng v mt tr thc. C hai u c tm nhn rng ri v th gii. Kissinger
cng vy, v chnh nhng nm theo hc Oxford cho ng nhng bi hc u tin. Mt s ngi
trong ban tham mu ca Fulbright khng tin Kissinger, nhng nhng li cn nhn ca h v mi
quan h vi ngi ca Nixon c km ch v h nhn thy rng th trng ca h, vn l mt
nh chnh tr khn kho, hn phi c l do giao du vi con ngi y. Trong khi Kissinger tm cch
hn ch bt nhng li ch trch ca Fulbright i vi chnh sch ca Nixon v Vit Nam th Fubright
cng mun nh con diu hu ni ting Kissinger n c din vn c ng cho ng tiu bang
Arkansas, gip ngn chn xung ca ng .
Trong khi Fulbright chi ci tr c i c li ngm vi Kissinger, ng c cho hai nh iu tra ca
u ban i ngoi l Jim Lowenstein v Dick Moose khch ng bo ch chng li vn Vit Nam
to cho mnh mt vai tr cng khai trc cng chng, thc ra vic ny t trc n nay do nhng
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
ngi nc danh thc hin m thi. t c ai nghe n tn ca Norvill Jones nhng Moose v
Lowenstein lm cho ngi ta tn nhiu giy mc vit v h bng nhng chuyn i i v v ca h
Vit Nam, ri vit nhng bo co ph phn chin tranh v khai thc cc nh bo, nhng mi ngi
cng cng nhn vai tr ni bt ca h trong u ban i ngoi. H l mt nhm lm vic tt v b
sung cho ban i ngoi. H l mt nhm lm vic tt v b sung cho nhau - Lowentein, bo th, thn
trng, mt mu mc ca con nh ngoi giao; ngc li, Moose, nhit tnh, nng n. H l nhng
ngi bit t ng cng tc v c Fulbright tha nhn.
Gn nh theo bn nng, Jones vch ra mt k hoch li dng Ellsberg m khng gy mo him
chnh tr cho Fulbright hay u ban i ngoi, ng thi c v nh l mt bc tin logic ti Ellsberg.
Thay v cng b nhng ti liu mt c th lm cho Ellsberg gp rc ri, Jones gi cho Fulbright
vit th cho B trng quc phng Melvin Laird v chnh thc yu cu Lu Nm Gc a nhng ti
liu mt cho u ban i ngoi. D cho Melvin Laird tr li cch no th u ban cng c li c.
Jones k li rng Sut trong thi gian y, c mt tr chi ging nh l bng bn nh qua nh li
gia ngnh hnh php v u ban i ngoi. Chng ti s dng bt c v kh g chng ti c c
lm cho ngi ta ngh rng chng ti khng c thng tin, mun lm cho mi ngi thy rng u
ban b bng bt thng tin cn thit ra quyt nh.
Nhng Ellsberg li khng hiu c . Nh c th thy trc, Melvin Laird t chi a ti
liu cho u ban i ngoi mc du c bn bc th yu cu c ch k ca Fulbright. Ellsberg st
rut thy ngy thng tri qua m chng thy iu trn u c, quyt nh b ri nh li
Fulbright vo cuc v gi hu ht ti liu Lu Nm Gc cho Norvill Jones vo thng Hai 1970.
Jones ni Ti khng hiu ti ang c ci g na, tht y, l hng trm ti liu pht li. Ti
mang mt s v nh c khi i ng.
***
Trong lc Dan Ellsberg gi Ti liu ca Lu Nm Gc cho u ban ca Fulbright, Trn Ngc Chu
ang nhc vi Keyes Beech ca t Los Angeles Times l ng mun gp. ng tin Beech. ng trn
trong nh Beech, trnh cnh st ca Thiu trc khi John Paul Vann v Ev Bumgardner a ng t
Si Gn i Cn Th v by gi Chu mun hi kin ca Beech xem ng phi lm g. Trong on
bo ch nc ngoi Si Gn th Keys Beech l mt cc i lp vi cc nh bo tr c theo du
chn ca David Halberstam v Neil Sheehan v cng kch chin tranh. Beech, nm mi by tui
ngn np gn gng, eo king, u hi, vi mt nhm tc bc, l mt trong nhng nh bo trn bn
mi tui vit bi v Vit Nam nhiu nm theo kiu i i v v khi Halberstam v Sheehan, trong
la tui hai mi ca h n y lm hai phng vin thng tr u tin. Qu ng Tennessee,
Beech lm phng vin chin tranh trong thu qun lc chin, chng kin cc trn nh
Tarawa v Iwo Jima, v sau Chin tranh th gii ln th II c tng gii Pulitzer, lc cn lm
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
phng vin cho bo Chicago Daily News, sau chuyn qua lm cho Los Angeles Times.
Keyes Beech ni: Ti bit Dave v Neil trong nhng ngy chin tranh cn cha lan rng. Ti c i
qua i li gia Tokyo v Si Gn, my anh y rt vui tnh v c ch cho chng ti. H mt tp bi
vit trong c quan cho cc phng vin bo khc t do s dng, khng nhng th cc phng vin khc
cn c khuyn khch n ni v s dng na, h lm nh vy rt khn ngoan, bi v h c ton
b on bo ch lm vic cho h. Mal Brown cng l mt phng vin thng tr khc, nhng Dave
v Halberstam lm vic rt mt thit vi nhau. C hai anh tin rng Dim phi ra i mi c.
Halberstam bao gi cng t ra rt dt khot trong nhng chuyn nh vy.
Ti ni vi cc anh y. c lm, ti ch mun nhc cc anh mt iu. Ti vit bao nhiu
chuyn bn thu ti t v Dim trong khi cc anh cn mi ng qun trng Harvard. Mt khc,
nu c iu g ti hc c sau bao nhiu nm chu , l anh khng th lt mt chnh
ph nu anh khng c sn mt ci g cng tt bng hoc tt hn ch sn cnh g thay th.
l lp trng ca ti. Nu khng phi Dim th ai? ng ta l mt ngi quc gia thc th. Ngi ta
mi ng ta v l v th.
y khng c vn g, nhng ti l mt ngi ht sc bo th, Beech ni thm Nhng ci ti
khc vi nhiu phng vin khc, nhiu ngi trong m h tr n ni c th lm con ca ti, l
ch ny ti bit cuc chin tranh ny rt lu trc khi ti ti Vit Nam
Beech l ngi cng ci v n ngay, ni thng, nhng d thng v thng hay c on bo ch
ngoi quc y i m. ng lc no trng cng mnh khe v cng mo him nh tt c mi ngi.
ng thng n ung vui v vi h, mc du c iu khng th trnh khi l, mt khi chin tranh
thnh mt ti tranh lun trong nc, cc phng vin vt b thi khch quan b ngoi ca
h, c khi ng phi tranh ci vi cc phng vin tr.
ng ni i, bn ti ci nhau hoi. Ti chc rng nhiu ngi coi ti l lo gi h lu. Ti chc rng
nhiu ngi coi ti l lo gi h lu. Ti theo di cuc chin tranh ny lu hn h. Vo mt bui ti
mt phng vin rt tr ca t Washington Post, ni Ti bt cn ci th h cht tit ca ng, ti ch
cn a th h ca ti ra khi y thi. Cm tng ca ti l nu chng ta c th kim sot c
tin trnh cuc chin tranh, nm chc c n, c th c c may thay i chnh ph Si Gn bng
mt chnh ph tt hn. Nhng nu cho cng sn thng th chng cn c may no na.
Thi bo th ca Beech lm cho ng khng c lng cc phng vin nc ngoi Si Gn,
nhng li c lng phi b qun s Hoa K v c h cung cp tin tc. ng l mt trong s t nh
bo c php ti lui vi i s v ngi Chi cc trng ca CIA. Frank Snepp, nh phn tch tnh
hnh ca CIA, thn cn vi Chi cc trng Ted Shackley, tin rng Keyes Beech v mt s t nh bo
khc b s qun, c bit l CIA, li dng m khng bit.
C ba nh bo - Bod Shaplen, Keyes Beech v Bud Merick - c mi quan h thn mt bn trong s
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
qun khng th tng c. Frank Snepp ni. Ti khng mun gi rng h khng phi l nhng
nh bo tt. Nhng sau khi ni chuyn vi Shackley, h li n s qun khc, s qun Anh, chng
hn. H khng bit rng chng ti c t chc nhng bui bo co tnh hnh cho cc s qun, cho nn
khi n , h li nghe nhng tin tc ca chng ti. Shackley c ci thin ti l lm cho nh bo tin
rng h c ng ta tin c.
Nhng li t co ca Frank Snepp, a ra sau khi chin tranh chm t, to ra bt bnh vi cc
nh bo b ng ch trch Beech ni, Snepp vi ti - c, ti coi anh ta ch l mt thng v o
c, mt ting ni lo ch . Anh ta bit ti ngh g v anh ta v ti cng bit anh ta ngh g v ti.
Quan h gia Keyes Beech vi Ted Shackley, mc du l khng bnh thng trong cuc chin tranh
Vit Nam, cng khng c g khc vi quan h m nhiu nh bo ln tui c i c li khng ni ra
gia h vi nhau m khng bn no bit c. Nhng nh bo ln tui nh Beech khng phn vn do
d nh cc bn tr ca h trc s xung t c th c gia mt bn l i hi ca lng yu nc v
mt bn l yu cu ca ngh nghip. Robert Shaplen, ca t The New Yorker chng hn, phng vin
v tc gi ca nhiu cun sch c nh hng ln v Vit Nam, mt ngi trong th h ca Beech, sau
chin tranh tit l rng b mt trc tip dnh lu vo mt mu toan khng thnh gii thot t
binh chin tranh ca M nm 1966, theo li yu cu ca i s lu ng Averell Harriman.
Ti c mi quan h ngh nghip vi Ted Shackley, Keyes Beech ni. ng ta rt hu ch cho ti.
Ti nghe mt s ngi ch trch ng ta, v mt s ngi khc ght ci thi n ung ca ng ta, nhng
ti cha h nghe ai ni l ng ta ngc nghch c. ng ta l nh tnh bo gii nht m ti bit c.
Ti khng phi l ngi c quyn trong lnh vc ny, nhng ti bit chn ngi ng u c quan
tnh bo Si Gn, bt u t Bill Colby v kt thc vi Tom Polger. C ba hay bn ln ti bit l
Ted Shackley nh li dng ti theo ci ngha l mun ti vit bi theo kiu no , theo mt quan
im no . Ti ni vi ng ta. Ti khng vit cho ng. Ti ang vit cho bo ca ti. ng thi,
ti cng khng nghi ng g rng Shackley cho rng ti cng l con ngi c ch ng ta lm quen.
Nhng ti hon ton bit r ti ang lm g. Rt nhiu khi chng ti c nhng bt ng ln vi nhau,
c bit l v Chu, thng l dn ti ch chng ti khng n vi nhau na.
Beech gp Chu ln u tin khi Chu lm tnh trng Kin Ho. iu duy nht m Beech nh c
v cuc gp g l Chu bt ho vi c vn M ca ng ta, mt Trung t. C vn ny khng ng
vi chin thut ca Chu v ni vi Beech: Chu ngh rng mun thng cuc chin tranh ny th
phi li ko dn chng ch khng phi bn h. Cho mi ti cui nhng nm mt chn su mi
Beech mi thc s bit Chu.
Ti thch Chu, Beech ni. Ti ngh rng Chu l mt trong nhng b c c o him c thc s
mun lm ci g cho chin tranh. ng ta thc s l mt ngi kh chi, ngi gc Hu, thuc
tng lp trn, nhng ng ta ng cho chng ta ch v s dng.
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
Khi Ev Bumgardner, mt quan chc lm vic trong chng trnh bnh nh lin lc vi Beech v hi
Beech xem c cho Chu ln trnh my hm c khng th Beech ng ngay. C ai ngh ra ch
no trn tt hn na khng? Nh ca Beecb s 10 ng Alexandre de Rhodes, ngay trc mi
Thiu, ch cch dinh c lp c na khi nh. Ted Shackley l ngi khc thng n n tra, nhng
nh tnh bo a nghi ny cng khng h bit b mt ca Beech.
Mt hm Shackley n n tra lc Chu cng c y, Beech ni, ti bun ci ngh rng mnh
ang giu Chu bung bn cnh v ng ta c th nghe trm tt c cu chuyn ca chng ti nu
ng mun.
Beech bt u a vo kin ca Chu m vit bi. ng ta k cho ti nghe c hai ngi ca CIA
ngh cung cp tin cho Chu lp mt chnh ng, vi iu kin chnh ng phi ng h Thiu
nhng ng ta khng chu lm vic , Beech ni. Chu cn tit l nhiu ti liu v CIA cho Beech,
v Beech cho rng Chu ni s tht. CIA c mt s kin kh c th v nhng g ng ta phi lm
nhng l nhng iu khng nht thit ng ta mun lm.
Beech ti s qun ni chuyn ring vi i s Bunker v Shackley. Ti ni vi h rng ng l
Chu c mt ngi anh l tnh bo ca Cng sn. Nhng vic khng sao c. Ti lp lun rng nu
mt ngi c anh hay ch hay b hay m pha bn kia u b b t c th khp Nam Vit Nam ny
s khng t nht h u. Ti cng ni rng chng c g chng minh rng Chu l nhn vin
ca Cng sn c, mc du ng ta c thng ng anh tht. Nhng ni vy ch ti c cm gic l h
khng nghe ti.
Mt s bi vit ca ti, c bit l bi ni v vic CIA c gng li ko Chu lp mt chnh ng,
gy ra nhiu phn ng Washington, v Thng ngh s Fulbright em ra s dng. Vic cng
gy ra mt s chuyn kh chu cho CIA v c bit l cho Shackley. ng ta rt gin ti. Nhng gin
nh vy khng ng.
Tuy nhin, Beech cng bt u cm thy c chuyn nguy him. Cc phng vin khc nhn c
li khin trch ca cc ban bin tp hi h v sao h li khng nm c nhng chuyn m Beech
bit. Terry Smith ca t New York Times gi in thoi cho Beech ni. ng hnh nh gi c
quyn ng Chu th phi. Ti khng bit mun mn ng ta t lu c c khng. Beech ci p
c nu ng ha dng xong s tr li. Nhng Beech bit rng nu c nh bo khc ngh rng
ng ang giu Chu th khng lu sau Thiu v s qun s ngh nh vy.
Ti bt u hi quan tm, Beech ni. Khng phi lo cho ti mc du v l thuyt h c th tng
c ti v nc. Nhng ti u c giu mt ngi ang chy trn bi v Chu b t co u. Ti lo
cho anh bp ca ti, cho b v v tm a con ca anh, v chng anh sng sau lng nh ti. Cnh st
ca Thiu c th lm nhiu chuyn by b cho anh ta. Ti phi gi cho Ev Bumgardner ni rng
chng ang tm cch n bt Chu.
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
Sau khi Bumgardner v Vann a Chu xung ng bng, Chu lin lc vi Beech v yu cu Beech
bay xung Cn Th. Vann bit Beech ang i ti. Beech ni rng Ti khng phi ngi ngng m
Vann, bi v Sheehan, Halberstam v Browne nhn Vann nh mt ngi trong bn h v ti
khng thch x phn vo . Tuy nhin, Beech cng tha nhn rng Vann l mt ngi dng cm.
Vann giu Chu trong ngi nh ca M, ch cch vn phng CIA Cn Th c hai cnh ca.
Vann bo co cho Beech nghe k hoch ca ng nhm a Chu khi Vit Nam.
Vann sn sng gip Chu trn i nhng ng khng bit c phi l phng k tt nht hay khng,
v Chu mun hi Beech xem Beech ngh sao. Chu ni vi ti ng Vann khng mun cho ti b
i, Beech ni. Nu by gi ti b i, ng ni. Ti bt qu cng nh mt ngi bt mn lu vong
khc v ngi ta s mau chng qun ti. Nhng nu ti li v chin u th ti c th b git hay b
t. D nhin, y l cuc sng ca ti v s la chn ca t.
ng vy, ti p. y l s la chn ca ng. V khng ai c th lm thay ng c. Tht l n
gin. D cho ng hay ng i cng vy
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
Dch gi: L Minh c
Tp 2 - Chng 13 (tt)
Mt git mu o hn ao nc l
Si gn 1970
Khi Chu la chn. ng ngh ti ci ngy ca nm 1965 y khi n mi bt u, khi anh Hin ca
ng xut hin ti vn phng ca ng Kin Ho. Cuc ving thm ca Hin nh sm chp gia
tri xanh. Chu khng gp Hin t ngy anh trn khi chin khu Vit Minh mi su nm v
trc khi anh ri b pha cng sn. Hin l mt ngi trang trng, khng ci. ng l mt ngi
chnh trc, hnh ng khng ch vo u c, ng knh trng. Nhng l mt tn thc s. Marx
v Lenin l Cha ca ng. Chu khng bit l Hin mun g nhng ng c t mnh vo a v ca
Hin v chun b t tng xem Hin ni g.
Chu ngh rng thi im anh Hin n thm khng phi l tnh c. iu xy ra sau khi qun
M b vo Vit Nam nm 1965, lm nht tin ca Cng sn. Vit Cng khng cn trng
thy vin cnh nhn thy Nam Vit Nam ri vo tay h nh mt tri xoi chn, trong cn lc hn n
v chnh tr v qun s sau khi Dim b lt . Hay l hin qu mt mi vi nhng qu m ca
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong

M v sn sng b v?
Hai anh em gp nhau rt xc ng. Hin mc o smi trng, i dp. Trng ng ngi ta c th ngh
l mt ngi Vit trung lu n thm ng tnh trng bn mt vic g . Chu c mi
ngi bit l c chnh sch m ca cho mi ngi mun n gp ng. Tr c dn ra. Chu ni
trc. ng chun b sn nhng g nh ni. Mi quan tm u tin ca ng, ng ni l Hin gn
gi danh d ca gia nh. ng khng bao gi t b t ho ca mnh. Nu Hin thy qu mt mi
v chin tranh th Chu sn sng gip . ng s lo cho Hin i Hoa K, hay i Php, y Hin c
th ly li sc kho, ngh ngi v hc hnh. Nhng Hin khng phi lm nh nhng Vit Cng khc
v u hng, mt s h mnh xung khm nm xum xoe v t ra sn sng phn bi nhng ng
ch c ca mnh. Chu tin rng c hai, Hin v ng u trung tn vi nim tin ca mnh. C hai u
c l do chin u. Hin khng c l do g phi nhc nh c. Nu anh thy mt, Chu chm dt
mt cch bnh tnh, em s gip anh.
Hin ngi nghe Chu mt cch im m. ng ly ra mt bc th a cho Chu. l ca ngi
Trng ban t chc m Chu lm vic khi cn l Vit Minh. ng ta by gi l mt cn b cao cp
trong Mt trn Dn tc Gii phng min Nam Vit Nam. MTDTGP tuy gm phn ln l ngi min
Nam, mt s ngi khng phi l cng sn, nhng do cng sn kim sot v lin h vi H Ni. Mt
trn l mt kiu nghi trang chnh tr tng c p dng trong thi Vit Minh chng Php che
y b mt thc. Hin khng ni cp bc ca mnh, nhng Chu on ng anh mnh chc l mt i
t trong Cc qun bo thuc B Quc phng H Ni bit phi vo Trung ng Cc min Nam. S
quan cp bc y thng hot ng theo ch th ca B Quc Phng, nu khng ni l ca B Chnh
tr. Mt ngi em ca Hin v Chu lm thng dch ting Anh cho B Chnh tr.
Chu tr th li cho Hin m khng c. Chu mun tip Hin vi t cch l ngi anh ch khng
phi l ngi i din ca Mt trn. Nhng Chu nhn thc ra rng anh mnh n y l v cng
v. Hin khng c nh b v. Tri li ng cng t ra quyt tm hn bao gi ht. Hin bt u ni
rng h theo di hot ng ca Chu trong nhiu nm qua. Mt trn tp hp c mt h s
dy v Chu. H thy l Chu khng phi nh ngi khc. Hin mun tuyn m Chu lm vic cho
mnh, nhng thay v rao hng cho ch ngha cng sn thi Hin ni mun bn vi Chu xem hai anh
em c th lm g cho qu hng. Khng phi cho cng sn, ng nhn mnh, m cho qu hng. Nu
ch ngh rng ch ang chin u cho chnh ngha th ch hy nhn quanh m xem v hi c c
bao nhiu ngi nh ch lm tnh trng? Nu ch khng ch ti quyn li v a v th ch chng
chng ti lm g?
Chu ni rng ng khng chng Hin v Hin l cng sn. ng ni rng, i vi mt ngi Vit
Nam, vic ai l cng sn hay khng cng sn khng phi l vn thc h. y cng khng phi
l chuyn Hoa K chng Lin X. i vi h, th vn l ai c th lm li nhiu nht cho Vit
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
Nam. V l l do ng ang chin u, Chu ni: cho t nc. Tt nhin l ng kh s vi ch

Si Gn, Chu ni, ng kh s vi th chuyn. Nhng ng hin thn cho cuc u tranh cho t
do. Tuy nhin, ng khng chng Vit Cng nh l nhng con ngi. H l nhng ngi Vit Nam
tt. Nhng h i nhm ng.
Chu chn nn l hai anh em li lao vo cuc tranh lun chnh tr thay v ni chuyn gia nh vi
nhau. Chu mun c bit tin v nhng ngi b con ang sng ngoi Bc. Hin l anh trc, cng
sn sau hay l ngc li? Liu ng thic lm bng ng vi thic hay ngc li, lm bng thic vi
ng?
Mt l do na khin Hin xut hin bt ng l Hin mun trc tip gp i s Cabot Lodge Si
Gn, m mt ng lin lc gia Mt lun Gii phng vi M. ng gi Chu nn thu xp mt
cuc gp g thng qua John Paul Vann. Khng nghi ng g na, Chu thy r Hin ang hot ng
theo nhng ch th t H Ni, nhng khi Chu tm hiu mc ch cuc gp g vi Lodge th Hin ni
rng ng khng c php tit l iu , ngay c i vi em, tuy ng c th ni rng cuc chin c
th chm dt thng qua m phn gia Mt trn vi M. Nhng ti sao li phi Si Gn, Chu
hi? My anh thiu g con ng khc. Hin ni rng mi con ng c nhim v ring ca n.
Khi nghin cu yu cu ca Hin, ngi ta thy vic H Ni mun lin lc vi Cabot Lodge l vic
lm c ngha, v Lodge l ngi chng t kh nng ca mnh qua vic lt Dim. Mt ngi
c th tng kh mt lnh t c nh Dim th cng c th y sang mt bn mt hoc hai vin tng
Vit Nam m ng cho mt chnh ph lin hip Si Gn. D nhin l khng ai dm chc l bit
c cng sn ang ngh g trong u. S mng ca Hin c th l ca mt ngi ly gin, gy mu
thun gia ngi M v chnh ph Si Gn.
Chu bo cho John Paul Vann yu cu ca Hin. Vann ni ng s mang tin ny n i s Loge.
Chu cng ni vi ngi s quan CIA quan h vi ng, Stu Methven. ng khng bit Methven bng
Vann v ng khng ni rng Hin l anh ca ng, ch ni l mt s quan tnh bo Vit Cng thi.
Methven k li: Chu ni rng ng ta c ngun tin t pha bn kia v c th t chc nhng cuc tip
xc nh vy. Ti khuyn khch ng ta tip tc. Ti ni rng chng ta rt sung sng c quan h vi
nhng ngi . Tt c ci l s tht. Nhng ti khng nh rng c bao gi ng ta ni l anh
ng ta khng.
John Paul Vann bit rng Hin l anh ca Chu v cho Lodge bit, t Si Gn tr v cho bit l
Lodge t chi khng gp i din ca Mt trn Dn tc Gii phng. Nhng Lodge li gi Hin nn
gp mt quan chc khc ca s qun. Ai cng c th thy c l do khin Lodge phi thn trng.
Nu Hin tht ra ch l mt phn t khiu khch v H Ni cng b cuc gp g ny th ng s b rc
ri vi chnh ph Si Gn l chnh ph m ng ang mun lm cho n nh. Mt khc, nu Hoa K
thc s quan tm ti mt gii php thng lng cho cuc chin tranh th m nhng cuc ni
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong

chuyn vi H Ni thng qua Hin l mt mo him ng gi lm.
Sau , c mt ch dn cho thy s mng ca Hin c th l c tnh cht quan trng thc cht no ,
bi v ng ta khng chu tip xc vi bt c ai ngoi i s Lodge. Nu cng sn khng th ni vi
i s ngi ny ni li vi tng thng, th h khng ni vi ai khc c.
Hin xut hin gp Chu mt ln na sau cuc tn cng Tt Mu Thn. Sau , Chu mt lin lc vi
Hin. Chu cng khng ni vi bt c ai trong chnh ph Si Gn v nhng bui gp , s rng
chnh ph ny tri qua bao ln thay i t ngt, qu bp bnh c th gi kn vic ny, lm l
ra, gy lin lu cho nhiu ngi. V s qun cng nh CIA, khng ai cho chnh ph Vit Nam bit
nhng tip xc ca Chu. B mt ny nm trong h s gn nm nm.
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
Dch gi: L Minh c
Chng 14
Si gn 1965
Ed Lansdale khng bit mu toan ca cng sn lin lc vi i s Lodge. Nu ng bit th ng

ly lm mt bng chng na ni rng chin tranh ch c th thng bng phng tin chnh tr
ch khng phi qun s. Nm 1965, trong khi Hin sn sng ti thm Chu, th Lansdale ang
khn gi ln ng qua Si Gn lm tr l c bit cho Lodge v bnh nh.
Mc du gi y Lansdale khng gim bt cht no nhit tnh ca ng vi Vit Nam nhng chn
nm quan t khi phi b qun s Si Gn b gii th v Lansdale tr v Washington, lm vic Lu
Nm Gc, l mt thi k rt tht vng ca ng. Tht vng th nht l Kennedy ni ri i khng
b nhim ng lm i s Si Gn na. Ti cui nm 1961, Kennedy li giao trch nhim cho ng
phi tm cch tng kh Fidel Castro i. iu anh em nh Kennedy ngh trong u khi h ni tng
kh Fidel Castro sau ny thnh ti suy lun ca bo ch v iu tra ca quc hi; Lansdale
cng vi cc quan chc khc phi cng khai nh chnh bo v cho anh em Kennedy (v cho bn
thn h na), nhng trong ch ring t h hiu l anh em Kenney mun h lm g v h cng
thnh tht ghi n ra giy trng mc en - vic ny lm cho Lansdale gp rc ri sau khi ng
cm u nhng hot ng b mt nhm lt Castro, k hoch ny c tn c m ho l
MONGOOSE. Lansdale dng ch thanh ton nhng nh lnh o trong mt bn ghi nh lit k
nhng bin php c th dng chng Castro, gy ra bit bao iu rc ri! Mt nhn vin CIA trc
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
y l ngi ca FBI, ni vi Lansdale rng nhng vic nh vy khng bao gi c vit ra trn
giy trng mc en c! ng ny cng sn sng gip mt tay nh bt Fidel Castro, chng no m
khng ai c th bt c qu tang ng ta lm vic .
Nhng d cho khng c chuyn rc ri ni trn, Lansdale cng khng thch hp vi cng tc Cuba.
ng l mt chuyn gia thnh lp chnh ph ch khng phi chuyn gia lt chnh ph. ng cng
c gng tham gia qu trnh hot ng, gi l nh m ng ong Cuba, nhng i vi nhng
nhn vin bn qun s ca CIA cng hot ng th ng cn hiu bit qu t v cc hot ng ph hoi
v b b bin. Hn na, ng li khng c t do hnh ng m phi chu s kim sot qu cht
ch ca mt c cu kim tra do Tng Maxwell Taylor ng u, m Lansdale th li khng phi l
ngi ngng m Taylor. Lansdale ra mt k hoch gm su giai on lt Castro, nhng
Taylor ch cho php thc hin c mi mt giai on th nht, ch yu l thu thp tin tc tnh bo.
Nhng hot ng ph hoi v do thm khng thuc quyn iu khin ca Lansdale th tin hnh
chng ra sao c. Nhng ngi ph phn ng cho rng nhng kin thng rt di do phong ph
ca ng ton l chuyn in r.
S c mt ca ng trong hot ng chng Cuba khng nh hng g n thnh cng hay tht bi ca
k hoch ny c. S tht l Castro khng b lt bng bt c hnh thc xm lng qun s no, hoc
bng m st. Khi mt cuc xm lng qun s khng thnh vn th ngi ta tnh n th on
m st, coi l th on c nhiu kh nng thnh cng nht, nhng khng ai ngh rng Lansdale l
ngi c kh nng tin hnh mt v mu st. Khi cuc khng hong tn la n ra vo thng Mi
1962 th Tng thng Kennedy v em ng, c hai u st rut thy hot ng chng Castro ca
Lansdale chng c tin b g, quyt nh chm dt mi hot ng ca ng , nhm trnh cho
tnh hnh thm cng thng, s c th a n mt cuc chin tranh ht nhn. Sau khi cuc khng
hong tn la chm dt, Lansdale c thay th bi Desmond Fitzgerald, ngi ng u phn ban
Vin ng ca CIA. Cng tc ca Fitzgerald c giao cho ngi ph ca ng, William Colby. Ci
ngy Kennedy b git Dallas, Fitzgerald ang ti mt khch sn Paris ng vin mt nhn vin
CIA ngi Cuba tm cch git Castro, sau khi CIA tht bi trong mu toan li ko c Mafia vo
cuc. Tng thng mi Lyndon Johnson tin rng m mu chng Castro c dnh dng cch no vi
vic m st Kennedy nn ra lnh bi b chng trnh ny.
Sau khi tht bi vi nhng hot ng chng Cuba, Lansdale ngi chi xi nc. ng c to cho
mnh vai tr mt chuyn gia v Nam M, nhng B ngoi giao rt s ci xu hng t tung t tc ca
Lansdale nn tm cch hn ch nh hng ca ng trong vic ra chnh sch i vi M La tinh.
ng cng khng lm c g trong cng v tr l cho B trng quc phng. ng gp b tc
trong s nghip. Lu Nm Gc li bn tin ra lnh cho ng v hu ngay tc khc trong lc ng ang
ri Washington i cng v Bolivia. Lnh ny c hon li nm thng, khi ng tr v, v ngi
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
ta tm cch an i bng cch phong ng chc Trung tng, nhng Lansdale rt chn nn. ng ta
ang dn dp ci bn lm vic ca mnh ti Lu Nm Gc ngy 1 thng Mi Mt, 1963, th mt
ngi bn hng tin Associated Press gi in bo cho ng bit tin cuc o chnh Si Gn. Mt
nhn vin qun s no khc chc l nhn nhc tip nhn tin ny v nh rt lui m vui th in
vin, cho vn Vit Nam li vo qu kh. Nhng cuc o chnh Dim lm cho Lansdale, lc
nm mi lm tui, cng quyt tm hn bao gi ht trong vic tm cch nh hng n chnh
sch ca Hoa K Vit Nam.
ng n To nh Hnh php lm vic vi t cch mt tham vn cho Chng trnh Lng thc v
Ho bnh. y l mt cng vic tnh nguyn, mt chc v lm khng n lng, phc v m thi,
nhng vi Lansdale th vic ny c mt ci li trc tip l a ng ti k cn vi ban lnh o quc
gia. Mt khun mt ang ln Washington l thng ngh s bang Minnesota, tn l Hubert
Humphrey, ng lc thc y ca chng trnh Lng thc v Ho bnh, ngi cha u mong cho
chng trnh ny c thnh cng. Humphrey l ngi ng u ca phe a s trong Thng vin
v l bn ca Lyndon Johnson, mt ngi kch lit chng cng v chia x nim tin ca Lansdale cho
rng mi vn quc t cn c gii quyt bng phng tin chnh tr. Ngi ta ni rng chnh l
Humphrey gi cho Kennedy t chc ra i ho bnh. Trong bt c trng hp no th cp
Humphrey v Lansdale, mt nh chnh tr v mt nh tnh bo chnh tr cng hp nhau mt cch t
nhin; v Rufe Phillips lin h vi William Connell, ng u ban tham mu ca Humphrey, t chc
mt cuc gp g. Connell chu nh hng ca Rufe Phillips v mau chng tn thnh trit l hnh
ng ca Lansdale.
R rng l Lansdale mun li cuc chin tranh vo mt vai tr chnh tr ln hn v r rng l c
gng ny b ngn chn bi Hi ng An ninh Quc gia ti Nh Trng v Lu Nm Gc, William
Connell ni. V vy, ng quyt nh c gng mt ln cui cng, i thng ti Johnson, thng qua
Humphrey.
Hubert Humphrey tr thnh ngi ng h ch yu ca Lansdale Washington v m ng cho
kin ca Lansdale i thng ti Johnson. Humphrey vit li trong hi k ca ng Qu trnh ny rt
t nh, bi v trn thc t, ti ang thch thc Maxwell Taylor, con ngi m c Johnson ln ti u
knh trng, s knh trng ny mt phn do s mt thit ca Taylor vi Tng thng Kennedy. Nhng
Humphrey tin tng Lansdale. ng ni: Trc gic cho bit l Lansdale ng - t ra l ng hn
Taylor - nhng kin thc qun s ca ti li hn ch. Johnson nghe ti ni nhng c th thng cm l
ng khng coi ti nh mt chuyn gia trong lnh vc , mc du c Lansdale bi b cho
kin, nhng kin ca Lansdale xng ng c xp ngang hng vi ca Taylor, Bundy, Rusk v
McNamara.
Tng thng Johnson khng hiu nhiu v cc vn i ngoi, lnh vc chuyn mn ca ng l cc
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
vn trong nc, cho nn thng da vo kin ca nhng ngi trong chnh quyn Kennedy cn
li. ng cho lun lu bn ghi nh ca Humphrey vit v Lansdale trong nhng ngi c vn .
Ngy 25 thng Su, 1964, Trung tng Chester V. Clifton, Jr. ph t qun s ca Johnson (v trc
y l ca Kennedy) v l mt ngi ng h Taylor, tm cch gt b ngh ca Humphrey c
Lansdale v Phillips sang Si Gn. ng vit trong bn ghi nh gi Johnson mc du l nhng
ngi gii tht nhng h ni ting l hay n c nh ch si hn l nhng ngi bit lm vic vi
mt i ng ng tm hip lc. Ti khng yu cu ngi a Lansdale - Phillips vo hnh ng ngay
lc ny.
Humphrey lc ny sp ng lin danh vi Johnson ra tranh c cng khng nhn mnh ti s b
nhim Lansdale na, nhng tip tc ni cng khai rng ng tn thnh nhng kin ca Lansdale.
Thng Chn, 1964, ng vit: Chng ta khng c nh tin hnh chin tranh thay cho ngi Vit
Nam. Cuc u tranh hin nay l gia ngi Vit Nam theo nhng mm tin chnh tr khc nhau.
Khng c mt gii php bn vng no c th c p t bng qun i nc ngoi. Chng ta cn
nh rng cuc u tranh Vit Nam l mt cuc u tranh c tnh cht chnh tr v x hi cng nhiu
nh tnh cht qun s. iu cn c hin nay Vit Nam l mt chnh ph m nhn dn c th tin cy
c.
Johnson khng my ti vic Humphrey c ging cao l c ca Lansdale, nhng r rng l ng
c phn bn khon cn rt v nghe li Tng Clifton v nhng ngi cn li ca chnh quyn
Kennedy m khng quan tm ng mc ti chin lc chnh tr do Lansdale xng. S cn rt
ny cng bt ngun t thnh tch qu ngho nn ca bn thn con ngi hng Maxwell Taylor.
Thng Su, 1964, khi Henry Cabot Lodge quyt nh tr v Hoa K tham gia cuc tranh c, Johnson
c Taylor sang lm i s ti Si Gn. y l c hi cho con ngi trong nhiu nm qua a ra
bao kin r rt v Vit Nam chng minh xem ng c th lm c g. Thay v vo ra Si Gn nh
ng lm nhiu ln trong my nm qua, by gi Taylor c c hi ngi ti ch, sng y, ht th
khng kh y, hng ngy lm vic vi ngi Vit Nam.
Phi tha nhn rng Taylor n Vit Nam vo mt thi k ti t nht trong chin tranh. Cuc o
chnh Dim thay v gii quyt c vn li a ti s hn lon chnh tr. Mt trong nhng vic
lm cui cng trc khi ri Si Gn trn cng v l Chi cc trng ca CIA, William Colby
vch ra mt danh sch nhng ngi c th thay th Dim trong trng hp c iu ch xy n cho
ng ta. ng u trong bn danh sch ca Colby l mt vin tng tn l Nguyn Khnh. V trong
mt thi gian sau khi Khnh, ngy 30 thng ging, lt nhng vin tng lt Dim ba thng
v trc, Washington tng mnh tm c con ngi hng c th theo ui chin tranh.
McNamara, con ngi bnh thng khng hay nng nhit b ngoi, bay qua Si Gn v m hn
Nguyn Khnh thm thit nh l bn thn lu ngy, t cho mi ngi thy rng Khnh l mt ngi
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
ca M. Nhng s nh gi ca Colby v Nguyn Khnh sm t ra thin cn mt cch ng

bun.
Colby ni rng Ti c phn no mun bo v, c phn no mun rng lng vi Khnh. Nhng
iu lm cho Khnh nay di mai i trong chnh sch t khi ln cm quyn l vn Pht gio. ng
ta cho rng trc y M b ri Dim v Dim khng bit cch gii quyt vi Pht gio. By
gi nu ti l ngi ln nm chnh quyn sau th ti phi thn trng trong cch i x vi h, bi
v ngi M cng c th quay li chng c ti. D nhin l ti lc th chng ta chn ngn vi
Pht gio ri thnh ra chng ta li kh chu thy ng ta nng tay vi h qu. Tht l k cc, Nguyn
Khnh mun lm va lng chng ta m ho ra li lm phin lng chng ta, dn ti ch v.
D sao th nhng cuc ng chm vi Pht gio v cc cuc khng hong lt vt khc lm cho
Nguyn Khnh bun phin, tm thn khng n nh. Tnh kh ng ta thay i tht thng, nhng li
tuyn b ca ng ta th cu knh v khng th lng trc. B tng tham mu th y nh ci ch, ti
cc s quan cp t v cp tng mi bt chen vai thch cnh tranh ginh a v ln nhau. V
ngi ta thi nhau on xem bao gi th c o chnh na.
Taylor lm cho mi ngi ch trong vic em li trt t v k lut trong phi b qun s M. ng
x s nh mt ng tng, ng vi cp bc ca ng, bo mi ngi phi lm nh th ny hay lm
nh th kia, khng th i ni khc. Nhng vn pht sinh khi ng cng nh bt ngi Vit Nam
cng phi lm theo kiu nh vy, Taylor thng hay i x t nh vi Khnh v cc tng khc
nhng ng ngy cng cu tit vi nhng vic lm v vn v ngha ca h v cui cng ng thay
i thi t mt s c c dnh lu ti Lou Conein, lm ng ny b ra khi Vit Nam. Sau khi lm
vic hng my thng tri c c s n nh chnh tr, Taylor v s qun Hoa K by ra mt ci
ging nh mt chnh ph dn s, gm c mt Hi ng Dn tc ti cao, lnh o bi hai ngi dn
s c trng vng v ln tui nhng khng c quyn lc g. Khnh v cc s quan tr i Hi ng
phi k mt sc lnh cho cc tng ln tui tham gia o chnh Dim v hu, v do , bng mt
vic ri, loi h ra khi cuc tranh ginh quyn lc ang din ra gia nhng ngi c gi l cc
tng tr bt tr. Khi v Th tng mi v quc trng t chi th cc tng ca Khnh na m ko
ti tuyn b giai tn Hi ng. i s Taylor ni cu v my ng tng ny lm sp lu i
bng ct ng va dng ln, nn ng khuyn ci Hi ng Dn s ny thch thc cc vin tng
v ng gii tn. Khnh v phe ng ta li ni gin.
Taylor gi my ng tng ti to i s chnh cho mt trn. Khnh khng n m phi bn ngi
n trong s c Nguyn Vn Thiu v Nguyn Cao K, nhng th lc ang ln trong cc tng
tr. Taylor tip h lnh nht.
Taylor hi: Tt c cc ng nghe c ting Anh ch? Trong ba tic ca tng William
Westmoreland, ti ni vi cc ng r rng rng ngi M chng ti mt mi vi nhng cuc
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
o chnh lm ri. R rng l ti ph li. C th v ting Php ca ti khng rnh bi v hin nhin
l my ng khng hiu g c. Ti phi ni r l tt c cc k hoch qun s m ti bit cc ng ang
tin hnh s chng i n u nu khng c mt chnh ph n nh. By gi th cc ng gy ra mt
tnh trng hn n tht s. Chng ti khng th cu mang cc ng mi mi nu cc ng c lm
nhng vic nh vy.
Trong cuc tho lun, mt s quan Vit Nam l Cang, t lnh hi qun, phn pho Taylor: ng
lm nh chng ti l nhng ngi c li. Nhng g chng ti lm l ng v chng ti ch mun lm
li cho t nc chng ti.
Taylor c gng thuyt phc h ng h ch dn s v khi phc li Hi ng Dn tc ti cao. Cc
tng khng chu. Taylor ng ln kt thc phin hp, ni rng: My ng p b bao nhiu a
ri, by gi chng ti phi tnh xem sp xp li ci m hn n ny th no y.
Khi Khnh nghe c nhng g xy ra, ng ta thy phi ra tay hnh ng tch cc hn. Khng
nhng v Taylor lm mt mt cc phi vin ca ng bng cch chnh cho h mt trn m Taylor
cn dn ng vo mt ci th rt kt, l nu ng khng lm g chng li Taylor, ngi m theo li
ca K, i x vi h nh mt m thiu u vy, th ho ra ng l mt lnh t bt lc qu.
Vi hm sau cuc gp mt , Khnh ang trn Lt gi in thoi cho Conein v ni mun
gp. Sau khi c s ng ca ngi Chi cc trng, Conein ly mt chic my bay Air America
i Lt ni chuyn vi ng tng ny. Khnh t ra cu gt v rt gin Taylor. Conein ghi ch
nhng li ph bnh ca Khnh v hi Khnh c mun ng phn nh nhng li ch trch ny vi i
s khng. Khnh ni c, Conein bay v Si Gn ti nh ca i s, ng thy i s ang nh qun
vt vi Ph i s Alexis Johnson. Conein c li ht nhng li ghi ch cho hai ngi nghe. Taylor
nhn Conein mt cch nghim khc m hi ng chc chn l hiu ting Php y ch? Taylor
quyt nh i ngay ln Lt gp Khnh nhng sn bay b sng m nn ng phi quay tr
li. Nhng my hm sau, khi Taylor ni chuyn vi Khnh th thi ca Khnh thay i hon
ton. ng ta vui v h hi v ni mi vic u tt p c Trong khi , ngi anh em bn r ca
Khnh li ni vi Beverly Deepe ca bo New York Herald Tribune rng Khnh ni vi Conein
rng Khnh coi Taylor l ngi khng c hoan nghnh (persona non grata). Taylor c th ngh
rng Conein cung cp chuyn ny cho Deepe. D sao i na th khi chuyn ny xy ra, Taylor
gi Conein n vn phng ca ng v ni, i t, ti e rng ng khng cn c ch g y na. Ti
ang ngh a ng v nc. ng cho Conein coi bc th ng gi cho Gim c CIA. Conein xin
ba mi ngy thu xp a gia nh v nc, Taylor ng .
Vic Taylor ci nhau vi my tng Si Gn lm cho ng b tn thng Nh Trng. ng khng
cn l con ngi ph phn ng s trong con mt ca Johnson v ban tham mu ca ng ta na. Mt
tun sau, ngy 30 thng Chp, sau khi c bi trn bo New York Herald Tribune, Johnson gi
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
mt bc in ring cho Taylor by t mi quan ngi ca ng v tnh trng khng c tin b trong
mi quan h t nh v thuyt phc vi cc nhm khc nhau Nam Vit Nam Ti mun ni ring
ti vic chng ta cn s dng loi ngi M chng t s trng ca h trong quan h vi ngi
Vit Nam trong qu kh cho d h l nhng ngi kh lm vic chung vi nhng ngi khc
trong i ng. Ni cch khc, ti vn tin tng rng chng ta cn c nhng ngi M nhy cm
nht, kin nhn nht, n cn nht m chng ta c th c c giao dch vi ngi Vit Nam thuc
bt c loi no:."..
Lansdale! Johnson ang ni vi ng Taylor hiu hiu t c rng Lansdale v nhng ngi mn ca
ng ta c th lm vic tt hn vi ngi Vit Nam. l mt ci tt vo mt, Taylor cng cm thy
nh vy. Theo tng Westmoreland, Taylor au nhi trc s ph phn ca Johnson. V mc du
ng ta khng bao gi thng thn tha nhn, nhng ng bt u thy rng Lansdale ng v ng sai
trong mt s vic, c bit l trong vic liu c khn ngoan khng trong vic a b binh M vo
Vit Nam. Theo nhng ngi tng bit ng, l mt s thay i thi lm cho ai cng sng st.
i s Taylor phn i vic a qun nh b M vo Vit Nam, tng Westmoreland vit
trong hi k ca ng. Mc du my nm trc y khi cn Washington, ng yu cu a cc
i cng binh Hoa K vo cu nn lt ng thi cng to ra mt s c mt trn b ca qun M,
nhng n u nm 1965, ng i n kt lun rng mt khi Hoa K m nhn bt k vai tr chin
u no trn b th Nam Vit Nam li c gng khng lm vic na. Gi n v chin u trn b
u tin ca M sang Vit Nam c ngha l bc chn vo ca, dn n mt s cam kt ngy cng
rng ln hn. ng thy nhng vn m mt ngi lnh mt trng gp phi khi phi iu
chnh cho thch hp vi mi trng ng phng, c th l s tht bi trong vic iu chnh cho
thch hp vi cuc chin tranh du kch, cng nh ngi Php trc y tht bi vy.
Trn thc t, mc du Westmoreland thn trng k li vic ny trong hi k ca mnh, vi ging
iu khn kho ca mt s quan v mt ngi thng lu, vic Taylor thay lng i d ny gy ra
mt rn nt no gia hai ngi. iu cng ng ch v Westmoreland vn l mt ngi c
Taylor che ch v c b nhim vo chc v hin nay, cng ging nh tng Paul Harkins, t lnh
u tin ca MACV, mt phn l do s c ca Taylor. Taylor, Harkins v Westmoreland l nhng
con ngi c c t mt khi thp khng r m ra. Lng thng, cm nhm v ngc n m-ay,
trng rt och trong b qun phc. (Nhng thnh tch ca b ba ny khin cho ngi ta ngh rng tt
c cc vin tng u nn tri qua phng php trc nghim qun o ca danh tng thi ni chin
l Ulysses S. Grant: mt con ngi trng cng p m bao nhiu trong b qun phc th thng l
nh m ti by nhiu. Phng php ny s cho thy Creighton Abrams, lng cng, trng bo nho
nh khch i tu, v Fred Weyand, cao ln qu ma cc mch l nhng v ch huy c nng lc nht
tng phc v Vit Nam - m h c nng lc tht). Trc khi Taylor ti Vit Nam, thng c
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
mi quan h khng r rng gia t lnh qun s v i s M Si Gn. Paul Harkins cho rng
mnh l ngi ngang quyn ch khng phi tu thuc vo ngi i s. Nhng trong trng hp hin
nay, Johnson ni r, c th l theo yu cu ca Taylor, rng i s l ngi ch huy mi vic.
Trong nhng thng u nm 1965, khi Taylor ang ci nhau vi my tng Nam Vit Nam, tng
thng Johnson mun nghe kin ca Westmoreland. Lc , khuynh hng i can thip mnh hn
ang tng ln Washington. Westmoreland bit rng Taylor chng li vic a qun M vo Vit
Nam nn ng tm cch i ng vng, yu cu a thu qun lc chin Hoa K n bo v sn
bay Nng, nh i li vic gi qun chin u sang. V sau Westmoreland ni rng ng lo cho
s an ton ca sn bay ang c s dng nm bom Bc Vit Nam v ci vic xin thu qun lc
chin khng phi l mt mu mo lt ng cho vic tng cng qun s. Theo s phn nh ca
Westmoreland th Taylor cng ng vi ng. Nhng Taylor cng bt u cu gt vi cc tng cao
cp ngi M cng nh ng tng cu gt vi cc tng cao cp ngi Nam Vit Nam. Vic thu
qun lc chin Hoa K b ln Nng, ngy 7 thng Ba, 1965, mt ln na, li chc cho ng
bc tc. Westmoreland k li chuyn nh sau.
Trng hp thu qun lc chin b ln Nng gy ra cuc tranh ci gia ti vi i s
Taylor. Tin ca B Tng tham mu cho bit ngy gi b n ch ti trc khi n s qun v mc
du ti thng bo cho s qun m hnh nh n cng khng ti ng i s. ng bc mnh v s
bc mnh ca ng cng tng ln khi ng thy thu qun lc chin ti vi xe tng, pho t hnh v
nhiu v kh nng khc m ng khng ng. i s Taylor hi ti thng thng: Chc ng hiu
rng ti c quyn hn i vi ng ch?. Ti hiu y , ti p, v ti hon ton tn thnh iu
, tha i s. Cu chuyn th l chm dt.
Nhn thc t, n khng chm dt. Westmoreland v Taylor li bt ng vi nhau, mc d vn bnh
tnh, v vn quan trng nht trong chin lc qun s: qun i s c s dng nh th no khi
c a ti x ny. Taylor, li ng vi trit l hnh ng ca Lansdale, khng mun cho qun
i M chy vng quanh tn ph nng thn, to thm nhiu Vit Cng mi na. ng chu nh
hng ca ngi ph ca ng, ng Alexis Johnson, mt nh ngoi giao chuyn nghip, ng ny t ra
nhy cm hn hu ht cc quan chc M khc trong vic phn tn qun i chnh quy ca M.
Taylor mun qun M mt s ni - gi l cht - ni ng dn c vng bin Nam Vit Nam, da
lng vo bin, han ch nhng cuc tn cng ca chng vo thnh ph v lng mc. Nhng li
ngh ca Taylor c gi b mt Nh Trng nhng khng y mt nm sau mt i tng khc,
cng tng c khng vn hi Th Chin II, tng James Gavin, cng khai a ra mt ngh
tng t v chin lc ng cht. Nhng ngi ng h ng cho rng chin lc ng cht s cho
M v ng minh Nam Vit Nam c hi em li an ninh lu di cho mt s vng, to iu kin cho
vic bnh nh bng nhng bin php ci thin i sng kinh t cho nng dn, cng nh vic ph hu
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
b my chnh tr / hnh chnh ca cng sn bng nhng chng trnh hot ng cnh st chn lc
nh chng trnh Phng Hong.
Westmoreland kch lit chng li chin lc ng cht. nh hng ca ng vi t cch l mt t
lnh chin trng tng ln thi Tng thng Johnson v ng c th nh bi mi ngh ca
Taylor v Gavin. Westmoreland ni Ti khng tn thnh chin lc ng cht. Mt cuc nghin
cu ca ban tham mu ca ti ch r rng l vic s dng mt cch tnh ti v khng vinh
quang cc lc lng ca M nhng vng ng dn m c t c may tc ng trc tip v tc khc
n din bin ca tnh hnh. Westmoreland khuyn nn p dng mt chin lc m ng cho l vinh
quang hn, da trn s mng truyn thng ca lc qun l tm v dit qun ch, thnh thong c
gi Vit Nam l chin lc tiu hao (sinh lc i phng) hay chin lc xay tht - theo l
thuyt cho rng tiu hao qun ch ti mc no th chng s b cuc.
Ci nhm nh nhng nh hot ng tnh bo chnh tr nh Lansdale, John Paul Vann v William
Colby nhn thy ngay t u rng quyt nh ca Westmoreland tp trung qun li m tn cng tm
dit Vit Cng c ngha l cng vic bnh nh s tht bi bi v khng cn c an ninh nng thn
na. Lm sao ngi nng dn c th ng h chnh ph Si Gn khi h ng trc vin cnh l qun
M ko n, bn ph t lng mc ca h, ri my hm sau li rt i cho Vit Cng tr li mt
ln na? Chng no m ngi x trng Vit Cng cn ln trnh qun M v tn ti th ng ta cn
m c du kch b sung cho s b qun M git.
Mc du Taylor tin gn ti lp trng ca Lansdale, ng khng h c nh m hn con ngi
truyn b cc hot ng chnh tr Sau khi nhn c bc in nhc nhi ca Tng thng Johnson
tip theo vic ci nhau ca ng vi my ng tng Vit Nam, Taylor gi mt bc in phc p
vi mt ging vn lch s m chua cht ni rng ng khng cn bt c s gip no trong cng
vic giao dch vi ngi Vit Nam c.
Tuy nhin, vi s thiu t nh v chnh tr m c th gii u bit, v vi s bt ng ring ca ng
vi Westmoreland m Nh Trng ai cung bit hin nhin l Taylor n lc ht thi. Johnson
quyt nh tng ng khi Vit Nam. Ngi ta khng gii thch r rng vic ng ra i nhng nhim v
mi ca ng c m t nh l y quyn lc, c vn qun s ca Nh Trng, nhng thc ra mi
nh hng ca ng tan thnh my khi v Taylor khng cn ng vai tr no ch yu trong sut
cuc chin tranh. Cuc rt lui lng l ca ng khi Si Gn, thng By 1965, m mn cho cuc tr
li mt ln na ca Henry Cabot Lodge.
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong

Dch gi: L Minh c
Chng 14 (b)
Si gn 1965
Ed Lansdale li dng quan h ca ng vi Hubert Humphrey thm nhp u ban i ngoi thng
vin. ng vit mt bi bo trn s thng Mi, 1964, ca t tp ch Vn i ngoi, vi u
Vit Nam: Liu chng ta hiu c mt cuc cch mng khng? trong ng ni li mi quan
im c pht biu ca ng v gy c mt s ch . Thng tip theo, ngi ph t ca ng
l Rufe Phillips cho lu hnh trong gii lm chnh sch Washington mt bn ghi nh c tnh
cht tin on. Bn ghi nh Lansdale-Phillips tin on rng Washington th no cng phi chn
mt, hoc mt tng hp, bn gii php sau y: (1) Nm bom Bc Vit Nam; (2) a qun chin u
M vo Nam Vit Nam; (3) Thng lng mt cuc rt lui ca M; hoc (4) Thc hin mt chng
trnh tng hp, tch cc, thin v chnh tr. Bn ghi nh loi b ba gii php trn v kt lun rng
ch c gii php cui cng l c hy vng thc s em li nhng kt qu ph hp vi nhng mc tiu
quc gia, vi nhng nguyn tc v danh d ca Hoa K. Thng ngh s Humphrey quyt nh
n lc cho Lansdale v Phillips tip xc vi U ban i ngoi thng vin v thng ging 1965, ng
thu xp mt cuc hp khng chnh thc vi Fulbright) ng v Thng ngh s John Sparkman.
Ti bm st Hubert Humphrey, Lansdale ni. V ng ta a ti ti gp cc thng ngh s
trong U ban i ngoi thng vin. Ti ni vi Fulbright mt lc, ng ta hi ti, ng thc l mt
ng tng ch? My ng tng thng lm cho ti s. Vi nhng ci nt bng ng v cc th
hun chng ca h. ng ta nhn ti mt lc. Nhng ng cng bit tnh th hin nay ra sao ri,
Humphrey ni Ti mun ng gip ng ta.
Fulbright c ni th, nhng khi ng ni v Lansdale vi Johnson, ng ni, ng nhn c mt
tip nhn rt lnh m. Hn na, ngnh hnh php phn ng mt cch gin d sau bui hp ca
Lansdale vi Fulbright. Lansdale v Phillips mang hai quan chc v bnh nh t Si Gn v
bo co vi cc thng ngh s. Mt trong hai ngi l Bert Fraleigh, lm vic vi Phillips
trong nhim k ng ny lm gim c chng trnh pht trin nng thn, ng Fraleigh ph ho
vi Lansdale, ni rng Vit Nam phi c coi l mt cuc chin tranh chnh tr. Sau khi th trng
ca Fraleigh C quan Pht trin Quc t bit l ng ni chuyn vi U ban th Fraleigh b cch
chc v ti khng trung thnh.
Tnh th ca Hubert Humphrey cng khng tt p g hn vi Johnson. Khi Lu Nm Gc bc b
chin lc bnh nh bng nhng hot ng chnh tr v chin lc ng cht v qun s th
Humphrey rt tht vng vi cch thc iu hnh chin tranh, v ng cng mau chng mt ht nh
hng cn li ca ng i vi Johnson.
William Connell, trng ban tham mu ca Humphrey ni rng T nm 1965, Humphrey thc
s t thnh vn hiu qu ca vic nm bom cng nh vic s dng nhng tiu on ln v pho
hng nng trong cuc chin tranh Vit Nam. Phn ln nhng thc mc ca ng l do nh hng ca
Lansdale. Johnson ni vi Humphrey: ng mun ni vi ti ci g th ni, lu bao nhiu cng c
nhng ni ring vi ti thi. ng khng c ni ngc vi ti trc cng chng. ng bit rng
Humphrey l con ngi ba hoa, v ng rt s l Humphrey s tit l iu chi ra ngoi chng. Trong
mt cuc hp ca Hi ng an ninh quc gia, Humphrey chng li Johnson v vn nm bom
Bc Vit Nam. Johnson ni gin in ln. ng cho Humphrey ra ra lun. ng khng mun nghe
Humphrey ni v vic bnh nh v xy dng nng thn Vit Nam na.
quyt nh tng Taylor v nc, Johnson chn Lodge lm ngi thay th vi nh nh lc
hng cng kch ca ng Cng Ho, cn Lodge th thy rng a Lansdale theo c th c li cho
ng. chun b a Lodge tr li Si Gn, Johnson c Lodge sang Vit Nam trong mt chuyn
cng v tm hiu tnh hnh gn hai thng trc khi cng b vic Taylor rt lui. Sau , ng Cabot
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
Lodge ra trc U ban i ngoi thng vin tng trnh v chuyn i ca mnh Lodge khn
ngoan hiu rng ng cn phi lm g c lng Fulbright v ng cn phi lm g c U ban
cng nhn s b nhim ng lm i s m ng bit l s xy ra trong hai thng na. Ni trc u ban
i ngoi, ng ch lm ci loa pht li kin ca Lansdale v Fulbright, gi cuc chin tranh Vit
Nam l mt cuc chin tranh chnh tr - qun s. Fulbright rt tn thnh quan im v ng ni
cho Lodge nghe chuyn ng v cc thng ngh s khc b Lansdale thuyt phc nh th no bn
thng trc y.
C l phi ch n lc ny, sau khi thy rng Lansdale c s ng h ca nhng th lc chnh tr
ng gm nh th no, th Lodge mi quyt nh ni Lansdale cng i vi ng sang Si Gn. ng s
khng ngh iu d vi Lansdale nu cha c s ng ca Tng thng m tht ra th ch cn mt
cuc ni chuyn ngn vi pht gia hai chnh khch l h c c quyt nh ri. C hai ngi
khng ai cn n my tnh cng v tr s dng v s m trong vic b nhim ny. Lodge cng
thnh tht tin rng Lansdale c th gip ng hi phc chng trnh bnh nh phi b d trong hai
nm xo trn chnh tr sau khi o chnh Dim. Trong nhim k th nht ca mnh, Lodge ng h
mt k hoch bin mt tnh gn Si Gn l tnh Long An thnh mt tnh in hnh cho chng trnh
bnh nh. ng tin rng mt khi ng bnh nh c tnh ny v chng minh cho mi ngi thy
cn phi lm g th ng s em nhng kinh nghim m ph bin sang cc tnh khc, nh mt vt
du loang vy. K hoch ca Lodge b tht bi v k ny ng mun Lansdale ra tay lm th mt
ln na.
S phn vn do d ca ng trong vic tuyn m Lansdale tan bin trc thi ca U ban i
ngoi ti cuc iu trn cng nhn ng lm i s Si Gn. Bui iu trn din ra sng 27
thng By, 1965, Fulbright li nhn mnh n cch tip cn chnh tr thay v qun s i vi cuc
chin tranh, mt ln na li nhc ti Lansdale trong cuc gp g trc y vi U ban. Thy trc
chiu hng ny, Lodge mi Lansdale n cm tra vi ng ngay ngy hm , sau khi ng hp
vi U ban.
Lansdale ni: Lodge mi ti n cm tra. Ti bit ng khi ng l thng ngh s v c gp
ng hai ln khi ng lm i s ti Si Gn. ng ni vi ti Tng thng yu cu ng i Si Gn. Ti
mun ng tr li t lu ri bi v ng l mt chuyn gia thc th v bnh nh. ng ni vi ti
rng ng c gng bnh nh tnh Long An m khng thnh cng. ng ni rng ng khng lm sao
cho mt quan chc Nam Vit Nam no chu nm li x qua m c. ng ni rng nu ch em li
an ninh v qun s th khng . Chng ta cn phi c nhng n lc v phng din chnh tr na
mi c. Ti yu cu ng hy ti ph trch cng tc chnh tr. ng ni ti s qun c ngi
lm vic ri. ng mun ti t sang Si Gn ri lm tr l cho ng v bnh nh. Nhng ti yu
cu phi cng i chung trong mt i ng v cui cng ng ng .
Lansdale ngh rng vn cn c c may ginh c thng li trong cuc chin ny bng nhng
phng tin chnh tr nu ng c th li cch suy ngh ca Johnson v Lodge i ng hng. ng
tho ra mt bn ghi nh cho Lodge gi cho Johnson, trong ng vit rng K th ca chng ta
Vit Nam nhn thc y tnh cht chnh tr ca cuc chin tranh h ang tin hnh. K th coi
mi hnh ng ca h l mt hnh ng chnh tr, s dng cc loi v kh tm l, qun s, x hi kinh t t c nhng mc tiu chnh tr ca h. l quy lut m h rt ra c t
Clausewitz, L-nin, Mao, H v Gip tun th mt cch r rng v vng chc vo quy lut c bn
ny. Vit Cng vn dng quy lut ny gii mt cch ng kinh ngc. Cn pha chng ta th c ph v
quy lut ht ln ny ti ln khc. V by gi chng ta cng ph v quy lut hng ngy trong
hnh ng ca chng ta.
Bi vy, khi ngi yu cu ti xc tin chng trnh chng ni dy v khng b th thc t l ngi
yu cu ti gip ngi lm cho pha chng ta bt u tn trng quy lut u tin ny ca cuc chin
tranh Vit Nam. Chng trnh ny khng tch ri vi nhng chng trnh khc. l c s thnh
bi ca cuc chin tranh Vit Nam. Cc chng trnh hot ng tm l, qun s hay kinh t - x hi
l nhng cng c, khng phi l mc ch t thn. S ph sn chnh tr Vit Nam v vic s dng
trc tip lc lng chin u ca M lm phc tp thm rt nhiu cho nhim v ca ngi. (Mt t
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
lnh qun i Hoa K c nhim v tn cng mt v tr ca k ch, th ng ta s nh bi k ch

trc tin bng nm bom v bn pho gim s thng vong ca Hoa K khi h tn cng; thng
vong ca dn thng Vit Nam khng cn l mi quan tm hng u ca ng ta na). Ti ch ra iu
nhn mnh rng chng ta phi lm mt ci g mi, khc vi cch lm trc y, t cuc
chin tranh vo ch ng ch yu l chnh tr ca n.
McGeorge Bundy c bn ghi nh ca Lansdale ri chuyn n cho Tng thng Johnson, ch thm
bn cnh: Lansdale hnh nh mun lm ht cng vic ca MACV - v ng ta ni cng c ch ng.
Liu chng ta c to ra s cng thng nh vy khng?
D nhng phng php ca Lansdale c ginh c thnh cng Vit Nam hay khng, lp lun ca
ng cng khng th bc b c. ng thc y rng chin thut qun s ca M s to ra
thng vong khng khip cho dn thng l nng dn, tc l nhng ngi m Hoa K phi tranh th
v cho chnh ph Si Gn. ng khng c trch gii qun s m ch mun ch r thc t ca vic s
dng lc lng chin u ca M m thi. Nhng bn ghi nh ca Lansdale c v nh khng to ra
c s rn nt no trong cch ngh ca Nh Trng, tr ra vic ng ginh c mt s thng cm
nh nhoi McGeorge Bundy, ngi c vn ni ting li lc v an sinh quc gia ca Johnson. Sut
i ng h cch tip cn tng hp chnh tr - qun s trong cuc chin, cui cng, Lansdale tr li
Si Gn mt ln na. ng tr li ng vo thi im Johnson quyt nh tung ra mt cuc
chin t trn b Nam Vit Nam.
Ngy 28 thng By, 1965, ngy hm sau ba n tra ca Lansdale vi Lodge, Johnson tuyn b ti
mt cuc hp bo truyn hnh rng ng ang gi thm nm mi ngn qun sang Vit Nam. C iu
ng khng ni l ng d nh gi thm nm mi ngn qun na trong bn thng ti, a s qun
M Vit Nam ln mt trm ngn ngi vo nm 1966. Cuc tho lun b mt v vic a qun i
vi quy m ln sang Vit Nam bt u vi yu cu ngy 7 thng Su, 1965, ca tng
Westmoreland xin tng qun - ba thng sau khi thu qun lc chin n bo v sn bay Nng.
Westmoreland tin rng cn c qun i M ngn chn s sp ca qun i Si Gn, mt qun
i vp ht tht bi ny ti tht bi khc, v tinh thn chin u, cha bao gi cao, c suy sp theo
thi gian. Cc c vn ca Johnson lc u phn ng rng nhng i hi ca Westmoreland i qu xa
nhng h u ng vi nhau rng cn c thm qun dn i phng vo th b tc trn chin
trng. H tin rng mt th b tc trn chin trng, cng vi vic nm bom Bc Vit Nam, c th
bt H Ni ti bn thng lng hoc phi chm dt s ng h Vit Cng min Nam.
Theo v t lnh qun s v cc c vn ca Tng thng, ng khng h do d trong vic a thm qun
sang Vit Nam nhng khng phi v lo cho s tht bi ca qun i Si Gn. Trong hi k ca ng,
ng cho bit rng quyt nh tng qun ca ng da trn hai nhn t. Th nht l ng tin thuyt
-mi-n, cho rng nu Nam Vit Nam sp th ton b ng Nam s lt vo vng kim sot
ca Cng sn, c th sm hoc mun nhng khng th trnh khi, t ra l cng ti Singapore v gn
nh chc chn l c Djakarta. Th hai, theo li Johnson, Ti bit nhn dn nc ta qu hiu
rng nu chng ta rt khi Nam Vit Nam v cho ng Nam sp th s c mt cuc tranh
ci c tnh cht chia r v ph hoi trong nc chng ta v vn ai mt Vit Nam thm
ch cn tai hi hn c cuc tranh lun v vic ai mt Trung Quc trc y na.
iu lc Johnson ngh trong u, khng phi l nhng l thuyt v tin hnh chin tranh nh th
no ca nhng con ngi lc lng kiu Lansdale, m l thuyt mi n v Trung Quc.
***
C mt thay i quan trng khc cng din ra vo lc Lansdale tr li Si Gn. iu ny c lin
quan n loi tin tc m cng chng M s nhn c v cuc chin tranh ny t nay v sau. Ngy 3
thng Tm, ngy Lodge chuyn cho Johnson bn ghi nh ca Lansdale, trong Lansdale
cnh co rng lc lng qun s ca M c th n p cng sn nhng khng th nh bi h m
khng gy ra s dit chng tr phi pha chng ta t cuc chin trn mt cn bn chnh tr. Mt i
i thu qun lc chin Hoa K i t cn c khng qun Nng ti lng Cm N. Nhim v
ca thu qun lc chin thay i m cng chng khng h hay bit, t ch ban u l n y
bo v cn c khng qun n nay th h tham gia hnh qun cn qut. Ci thu ht rt mnh s
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
ch ca cc nh bo v h mun c phn nh nhng trn nh u tin ca lnh M Vit Nam.

n v thu qun lc chin vo lng Cm N c mt phng vin truyn hnh ca hng CBS l
Morley Safer i theo cng vi chuyn vin m thanh v ngi quay phim.
Ci con ngi Morley Safer m hi nh nhi tin vo Cm N ngy hm khng phi nh con
ngi chn chn gi dn xut hin hai mi nm sau trong chng trnh Su mi pht ca i CBS
u. Safer l mt ngi Canada, bn mi t tui, mt th rp y so ng c bit nghi ng nhng
ngi M mc qun phc v nhng pht ngn vin ca chnh ph. Phn ln phng vin, ni mt
cch lch s, gi mt th i lp vi nhng nhn vin thng tin qun i. Nhng Safer th cn hn
th na. Mi ba tun trc y, vo gia thng By 1965, Safer lao vo mt cuc ci nhau vi
Arthur Sylvester, tr l ca B trng quc phng ph trch quan h cng cng, ng ny n Si
Gn cng vi McNamara. Quan h gia gii qun s vi gii bo ch cha bao gi tt c, nay cng
ti t hn sau khi thu qun lc chin ti Nng, chung quanh vn gii qun s khng cho cc
nh bo vo cn c khng qun c dng nm bom Bc Vit Nam. Mt nhm nh bo gp
trnh by yu cu ca h vi Sylvester, nguyn l mt nh bo can m. Khi Sylvester tm cch
ging cho cc bn ng nghip c ca mnh v ci m ng cho l ngha v yu nc, Safer p li
ngay, Arthur, ng ng hng coi bo ch M l con hu ca chnh ph. Safer m thc Sylvester
vi li ca c Felt ni vi bo ch l hy cng nhau hp tc, li ni vn cn c gii bo
ch kho vi nhau t ci thi ca Halberstam ti gi. chnh l iu ti mong mun Sylvester
ni, th l cuc gp g chm dt trong gin d. Ti khng ni chuyn vi ng, ti s ni vi ban
bin tp ca ng, Sylvester ni.
Do , ni theo ngha no th nh bo truyn hnh Morley Safer thay th cho nh bo vit
David Halberstam, ngi ri khi nc ny mt nm trc, tr thnh mc tiu bt mn ca
phi b qun s M v cch h vit v cuc chin tranh ny. V Safer, cng nh Halberstam, mt
nh bo nng n hng hi, trn y t tin, i khi pht trin ti mc ngang ngc chng bao gi chu
rt lui khi cuc u tranh. L do khin cho phi b M ght Safer, vi t cch mt phng vin,
c chng minh bng nhng g ng quay c Cm N. Nhng cnh ng quay cho thy
thu qun lc chin t nh ca dn lng m h cho l Vit Cng.
Phim ca Safer quay Cm N xc phm nng n ti phi b qun s. Westmoreland rt cu.
Trong thi k ca nh bo Halberstam th s qun v gii qun s tm cch lm mt tn nhim cc
phng vin bng cch ni rng h cht nht v h sng phn ln thi gian Si Gn ch khng dm
i v nng thn l ni c chin tranh. Nhng t nm 1965, s m rng chin tranh em li cho
cc nh bo nhiu phng tin nh trc thng i khp trong nc. Khng ai c th t co Safer l
c ru r trong cc thnh ph. Cng khng ai c th ni ng l thiu can m bi v chnh ng v
ngi quay phim l Jerry Adams nhiu ln ln mnh trong la n quay phim. Ch c mt cch
t co duy nht cn c th dng c l ni ng dn cnh ra vic t nh m thi. Nhiu nm sau,
khi m hng trm lng mc b qun M t ph, tng Westmoreland vn kh kh ni rng chnh
Safer a ci bt la Zippo cho thu qun lc chin bo h t nh nng dn ng quay phim.
Cu chuyn Cm N gi ln mt vn ln hn nhiu, nhng li b kho lp trong mt cuc
tranh ci l chuyn thu qun lc chin t nh nng dn l tht hay dn dng. Vn l mt
phng vin truyn hnh cn phn nh cuc chin tranh ny nh th no? Trong khi tm cch nh gi
cuc chin tranh kh hiu ny. Halberstam t cu hi: Lm th no anh ni v khong ba
mi cuc chm sng nh mi ngy, xy ra hu ht nhng ni anh cha h t chn ti v khng
c thng tin g r rng hiu c ngha ca tnh hnh c?. Cu tr li ca Safer (khng phi ca
c nhn anh m l ca ngnh truyn hnh ni chung) l vi phng tin trc thng, trong hon cnh
chin tranh m rng mi ngy c th phn nh c mt s kin nh m kch tnh trong s kin
t n c ngha ri. Trn thc t, ngi ta c th thay mt cu nh gi tnh hnh bng mt on
phim ngn v chin tranh. Nhng nhng on phim ny thng l quay nhng cnh tn bo ca
chin tranh bn pha M bi v u c on lm phim no quay cnh chin tranh bn pha Vit Cng
u.
Cc nh bo truyn hnh c th quay nhng hot ng chnh tr theo kiu ca Lansdale, Colby v ca
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
Chu nhng nhng cu chuyn nh vy quay t bn mi lm ti nhn mi giy th khng lm sao

hp dn c. Mt s cn b ca cc hng truyn hnh nh Richard Salant ca hng CBS thnh
thong qua Vit Nam th tht l s quay nhng thc phim thc cht hn. Nhng ngi phng
vin truyn hnh t nht cng phi tha nhn s thc: Mn hng m qun chng a thch l nhng
on phim quay trn trc thng, tc l trn ci dng c chin tranh kch ng t ngy c cc hip s
i m lng chim ti nay, thm vo l ting sng trng, ting i bc m b binh ang cng qu
rng r v ng rung.
Phng vin cc bo khng phi l khng b m hoc bi cc phng tin chin tranh hin i. Nh
Jason McManus ca bo Time vit: T khi chin tranh c m rng, c s li cun c bit vi
nhng kha cnh lin quan n v kh v ngoi lai ca cuc chin ny. Ti nh li l trn tp ch
Time mi ngi u thch ni ti kha cnh k thut. D nhin l ngoi ra cn nhng thng bo
hng ngy v cc trn nh v s ch b git, cho thy rng qun M c tng cng khp mi
ni m khng thc s ginh c thng li.
Khi cc nh bo mun vit v cc kha cnh chnh tr trong cuc chin th h thng phi tm n
Barry Zorthian, mt quan chc dn s ng u c quan ph trch cc quan h cng cng, m mt
trong nhng cng vic hng ngy ca n l bo co tnh hnh cho cc nh bo vo lc nm gi chiu
mi ngy trong mt ging ng c my iu ho khng kh gia trung tm Si Gn. Zorthian, thp
v ngm en trng nh mt anh qun l ca hng n no Byzance, hng hi qung co hng v
ca mn mu-xa-ca. Thc ra ng l mt ngi Armenian, sinh Th Nh K, n M nm mi ba
tui. i vi Zorthian, ngi ta rt d sai lm nu nh gi b ngoi. Thng c gi vi cu tn
Zorro, ng l mt trong nhng quan chc M khn ngoan v t nh nht phc v Vit Nam.
Zorthian hc qua Trng i Hc Yale, phc v vi t cch i u thu qun lc chin ti Thi
Bnh Dng trong Th Chin II. ng tng lm bo v truyn thanh nhng phn ln l phc v
trong c quan thng tin ca chnh ph, lc u l lm cho i Ting ni Hoa K, sau l lm s quan
ph trch quan h vi cng chng ti s qun M Tn Dheli. u 1964, Zorthian c b nhim
sang Si Gn trong dp ci t phi b qun s M sau o chnh. i s Lodge, t coi mnh l mt
chuyn gia trong quan h vi cc nh bo, yu cu Zorthian hy trnh xa cc nh bo v ch tp
trung vo vic bo co tnh hnh thng k m thi. Nhng Lodge v Westmoreland sm pht hin
thy nhng ti nng c bit ca Zorthian, v h yu cu Washington giao cho Zorthian iu phi
ton b hot ng i vi bo ch, lm cho ng tr thnh mt ng vua trn lnh vc thng tin Si
Gn.
Frank McCulloch, ngi ng u vn phng ca Time Si Gn ni C mt nhm nh bo
thng t hp quanh Zorro. Ti cng nm trong s . Chng ti c nhng tin tc m cc phng
vin khc khng c. ng ta mi t su ti tm nh bo n bit th ca ng ta mi bui chiu th
nm - nhng ngi thuc mt s tp ch khc, hng thng tn, bo New York Times, Washington
Post v mt hoc hai hng truyn hnh. ng mi ru chng ti, cho chng ti nghe mt nhn vt
ch cht no trong phi b qun s M - hoc thnh thong c mt nhn vt t Washington ti m ng thu xp bo co tnh hnh cho chng ti nghe. Tt c nhng g m quan chc ni u l
khng chnh thc. Ln khc th ngi ta cho bit l pht biu trnh mt, ngha l chng ti c th s
dng tin nhng khng nu tn ngi ni.
Sau bui chiu th nm , Zorthian li thu hp s ngi c mi li cn mt s t hn na li
nh bi chi, ung vi hp ru, v Zorthian nh ti ca cc nh bo mt s tin c th l khng
nm trong bn thanh ton chi tiu ca h. l mt trong nhng phng thc hot ng ca Barry
Zorthian nhng phi ni l ng thnh thc quan tm n cc nh bo v thng cm vi h trn bnh
din con ngi.
Tranh th c s knh trng ca nhng nh bo nh Frank McCulloch, trc y l ch bt t Los
Angeles Times v l cu thu qun lc chin, mt trong nhng phng vin vit gii nht v chin
tranh, r rng l Zorthian c nhiu ngi mn m hn bt c quan chc bo ch no trc y ch
bit ku gi h hp tc. McCulloch v nhng ngi thn tn c mi vo nhng bui hp hp k
trn tha bit l Zorthian nh lm g. McCulloch ni ng ch ca anh ta l chnh ph, anh ta n
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
lng chnh ph th nhim v ca anh ta l phi gii thiu chnh ph theo cch tt nht. Nu xt theo
tiu chun th anh ta l ngi y t tt ca cng chng y. Da vo nhng bui bo co min
cng ca cc quan chc trong phi b cho bo ch, bng cch thu xp phng tin i li cho nh
bo trong nhng iu kin kh khn, bng cch n ni nh nh thuyt phc trong mt cng vic
thng gy mt lng, Zorthian ginh c s bit n v tin cy ca bo ch v tch tr c mt s
nh hng trong bo ch s dng chng li mc tiu ca ng trong b my th li - nhng mc
tiu nh Ed Lansdale chng hn.
Trong khi Barry Zorthian l ngi cung cp nhng tin tc chnh tr v pha M, cc nh bo phi i
thu nhng ngi sn tin Vit Nam cung cp cho h nhng tin tc ca pha Vit Nam. hiu
tm quan trng ca nhng ngi sn tin Vit Nam, chng ta cn dng mt n d so snh mt nh
bo M vi mt nh bo Ty Tng m so vi hon cnh ph bin Si Gn th n d ny khng
gng go lm u. Nu c mt nh bo Ty Tng khng ni c ting Anh ti Hoa K v thu
mt ngi sn tin M c th c c bo ch v tt yu phi hiu c nn vn ho ca mnh, th
ngi ta s khng ngc nhin khi thy nh bo Ty Tng tip thu mi tin tc v quan im ca anh
chng sn tin ngi M kia nh l ng ta tip thu c chn l vy. l iu xy ra vi cc nh
bo M v nhng ngi Vit Nam cung cp tin tc cho h.
Hai ngi sn tin Vit Nam c nh hng nht l Nguyn Hng Vng v Phm Xun n, c hai
u bt u s nghip hng v M ca mnh bng cch lm cho nhm tnh bo ca Lansdale t
gia nhng nm mt chn nm mi. Vng l mt ngi thp, rt mnh khnh, tr thc nht trong
hai ngi. Phm Xun n, cao hn ngi Vit bnh thng, nhng cng lng theo tui tc, thng
thn hn trong nhng nhn xt chnh tr ca mnh. B ngoi l mt ngi hp tc vi M, Phm
Xun n thc t l mt gin ip ca cng sn v theo chnh s xc nhn ca ng sau chin tranh,
ng lm gin ip lc cn lm cho nhm ca Lansdale.
Sau khi nhm Lansdale gii th v rt khi Si Gn, Vng v n lm ngi chy tin cho cc nh
bo M. Vng lm cho Robert Shaplen ca t The New Yorker; Shaplen l ng bn nh bo thn
nht ca Lansdale. n lc u lm cho Beverly Deepe ca t New York Herald Tribune v sau lm
cho Time m sau ng tr thnh mt phng vin thng tr.
nh hng ca Phm Xun n v Nguyn Hng Vng cn to rng ra ngoi cc t bo Time v
The New Yorker. H l nhng ngi thng minh hn, ln tui hn, t tin hn nhng ngi chy tin
Vit Nam khc; h cho nhng ngi ny mi bui chiu ngi ngh ra nhng ng nt chung ca
chnh trng Vit Nam ti qun c ph Givral, ni cc nh bo M thng hay n. Phm Xun n
cung cp, mt cch trc tip, khng phi tr tin thm, nhng nhn nh ca ng v tnh hnh chnh
tr cho cc nh bo M c th lc bn ngoi tp ch Time.
Sau khi Si Gn sp ngi ta trng thy n mc qun phc i t. Vic khng d chu cht
no cho Murray Gart, ngi ng u vn phng bo Time Si Gn, nhn n vo lm phng
vin chnh thc ca bo, lm cho ng ta tr thnh trng hp u tin m tn tui mt gin ip
cng sn c ng trang u, vi t cch l phng vin, mt trong nhng t bo ln ca M.
n, thng ch , Gart sau ny ni. Ti ch mun git n thi.
R rng l Gart ni cng iu che y s lng tng ca mnh thi. Thc ra: nhiu nh bo
bit n, khng thy xao xuyn g vi vic mt gin ip cng sn l ngun cung cp ch yu, trc
tip hoc gin tip, cho nhiu bi vit v chnh tr ca h. Mt s ngi trong bn h cn bun ci
l mnh quen bit mt i t Vit Cng v mt s ngi khc, c cm tnh ti mc no vi
thng li ca cng sn. Nhng nh bo nh Morley Safer v David Greenway tm thm Phm
Xun n trong nhng chuyn tr li Si Gn sau chin tranh v h thng nhn ci ngh di tr ca
ng ta mt cch cm tnh. C th l cc nh bo hnh dung rng gia Barry Zorthian, chuyn bia
thng tin ca M, vi Phm Xun n, mt tnh bo cng sn Vit Nam, nhng bi v v chnh tr do
bo ch Hoa K phn nh chim khong gia.
D sao i na, cc nh bo M cng khng bun phin g khi thy tiu im ca cc bi phn nh
chuyn t tnh hnh chnh tr en ti ca Vit Nam sang vic tng cng qun s ca M nm 1965.
Nhng vn cn mt cu hi: Tt c nhng ci c ngha g? Ch c mt iu r rng l Lansdale
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
khng cn ti s gip ca cc nh bo c cu tr li.

***
Joe Redick l ngi t ni bt nht trong nhm Lansdale Si Gn nm 1954 v ng li l ngi u
tin ch cho Lansdale s thay i ca tnh th do vic tng cng qun s ca M em li.
ng ni Lansdale r ti tr li Si Gn vi ng y. Ti ni vi ng rng l mt sai lm. Chng
ti khng nn i. By gi chm qu ri ng ni C th ng vy. Nhng s vui lm. Ti ang
lm cho CIA v ti thch cng vic y. Nhng chc ti s i vi ng y v ng y ang cn mt
ngi ngi vn phng nh ti.
Rufe Phillips cng khng lc quan g my: Tt c chng ti u vn ng cho Ed c c sang Vit
Nam. Ti cho rng chnh nh cng ca Ph Tng thng Humphrey m ng c gi tr li Vit
Nam. Ti li b t trc mt s la chn kh khn, v ti ang rt bn vi vic kinh doanh. Nu ti
cm thy c c may g thnh cng, c th l ti s b ht mi vic i. Nhng ti tri qua
mt thi k lm vic ng chn y ri. Phillips ng tm gc cng vic nh li mt thng
sang gip t chc mt nhm mi Si Gn.
Lou Conein cng khng ly g lm hng hi. Sau khi b i s Taylor yu cu ng ri khi Si Gn,
Conein tr v tng hnh dinh ca CIA v c giao cho mt nhim v b mt M La tinh. ng
ang hc ting Ty Ban Nha ti trng ngoi giao th nhn c th ca cp trn cho hay l Lodge
thay th Taylor, v Lodge yu cu cho Conein tr li Si Gn vi ng. Conein hi th cn cng
vic d kin M La tinh th sao th c tr li rng ng khng th t chi yu cu ca Lodge
c v c lnh phi n B Ngoi Giao nghe thng bo v vic thay i s qun M ti Si
Gn. Khi ti cuc hp th ng rt ngc nhin thy Lansdale v nhng ngi trong nhm c ca ng
u c mt y.
Dan Ellsberg cng ti d cuc hp B Ngoi Giao. Sau mt thi gian lm c vn cho Cng ty
RAND v cc vn quc phng v gy c n tng tt vi nhng ngi c quan h Lu Nm
Gc, mt nm trc y ng c nhn vo lm tr l cho John McNaughton, tr l ca B trng
quc phng v cc vn an ninh quc t. McNaughton l tr l hng u ca McNamara v Vit
Nam v l ngi dnh 70% thi gi ca mnh cho vn ny. ng nh Ellsberg lm cho mt s vic
khn cp. Ellsberg lao vo cng vic vi cng lm vic quen thuc ca ng, lm vic nhiu gi
sut by ngy mt tun, trong mt thi gian ngn tr thnh mt trong nhng ngi tui tr ti cao
ang phc v chung quanh B trng quc phng. ng n d cuc gp g ti B ngoi giao vi t
cch l ngi i din cho Lu Nm Gc, i thay cho McNaughton.
Ellsberg k Colly gii thiu Lansdale vi mi ngi. ng ni rng Tng Lansdale trc y cng
l ngi ca CIA nhng ng rt lui khi t chc ny. By gi ng tr li Vit Nam l thi hnh
cng v ca B Ngoi Giao. Lansdale ng dy trnh by nhng g ng nh lm Vit Nam.
ng ni ng s cng tc vi ngi Vit Nam v phng din chnh tr. Khi hp xong, ti ti gp ng
vi Conein, v ni vi ng rng ti rt cm kch khi c bi ng vit trn tp ch Vn i ngoi v
ti mun c i Si Gn trong nhm ca ng. Ti ni ti hng cp bc GS-18 nhng ti t
nguyn nhn cp bc no cng c min l c tin n thi.
Lansdale ni ng t cho mnh l ngi th no?
Ti ni Ti c mt kha cnh qu say m trong tnh cch.
ng v Conein ni Xin cho mt th d
Ti ni vi h rng ti chun b i Vit Nam vi t cch l mt i u thu qun lc chin
My thng sau, Ellsberb n gp ngi ch huy i i c ca mnh, ng ny c bt v lm
t chc ti b ch huy ca thu qun lc chin. S quan ny ni rng ng c th c nhn tr li v
c th c phong thiu t. Nhng mt thiu t th phi c mt cng v ti ban tham mu m
Ellsberg th li mun ch huy mt i i sng trng i nh nhau vi cp bc i u thi. Khi m
ng hng cp bc GS-18, mt cp bc dn s ngang vi mt chun tng - m li i nhn mt
cp bc thp nh vy th khng bnh thng v ng lo rng ri c ai B quc phng bit vic
ny th s khng c ra tin tuyn na m phi v vit din vn cho mt ng tng no . Trong
lc ng em lng yu Patricia Marx, mt k gi t do v mt nh hot ng chng chin tranh
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
thuc mt gia nh giu c, th l ng vt lun ngh i lnh thu qun lc chin.

Lansdale bo Conein kim tra cu chuyn ca Dan Ellsberg. Ti cha h nghe ti tn Dan Ellsberg
bao gi, Conein ni. Dan l mt ngi cc k thng minh, c phn no yu ui, nhng ng ni
v vit rt tt.
Lansdale ni Ti thch Ellsberg. Nhng ti cm thy nh c mt ng c g nguy him y ng ta
vo nhm chng ti. Ti mun c ai tng gim cho ti ci m th li khi c quan ca ti Si
Gn nhng anh chng ny li c kh nng di dng vn t lm y.
Cuc tranh ginh quyn bnh Si Gn t n chm dt vo lc nhm ca Lansdale tr li Si
Gn. Sau cuc o chnh Dim, Si Gn ri vo hn n, v t thng Mi Mt 1963 cho ti khi
Nguyn Cao K ln nm chnh ph thng Su nm 1965, chnh ph thay i chn ln, nhng tnh
hnh chnh tr cng khng n ni phc tp nh ngi ta c trn bo. Mt phn l v cc nh bo
M hiu rt t v t nc ny v do m khng th ni r ngha nhng g ang xy ra. Nhn li
th thy tnh hnh din tin mp m gp ghnh nhng thng ng. Bn ca Lou Conein, nhng
ng tng hng u lt Dim l nhng ngi ln tui chu nh hng ca Php rt nng. Hai
trong nhng ngi ch mu o chnh then cht l n v Kim c h chiu Php. Di h l mt
lp s quan tr hn, cp tng v t, do Php hun luyn nhng cha chu nh hng nhiu ca ch
thuc a tr thnh nhng ngi thn Php. H khng c c tinh thn dn tc vng chc
nh nhng nh yu nc, nhng nh hng ngoi lai ca h phn chia gia nh hng ca M v
ca Php, khng ci no tri hn ci no. ( giai on sau na ca cuc chin c mt lp s quan tr
thn M xut hin, nhng cn qu sm to ra c mt s khc bit ng k). Do , tuy cc s
quan tr khng phi thun tu Vit Nam nhng h cng c thc gn gi s c lp ca h v h
cng lo ngi s b M ho nhiu qu.
Cuc o chnh Dim ch l phn u ca qu trnh gm hai giai on i ti quyt nh xem ai s
l ngi lnh o Si Gn. Giai on hai, theo st gt cuc o chnh, l hnh ng ca cc s quan
tr lt cc s quan gi cm quyn t khi Dim ln nm 1954. Sau , cuc tranh ginh thc s
mi bt u. Trong vng mi tm thng sau cuc o chnh, c hai s quan tr, khong gia nhng
nm ba mi, ni bt ln trong s c cc ng nghip cp tng ng h. Ngi th nht l Ph
Thng ch khng qun Nguyn Cao K, ng ny bt ng thy rng vi a v t lnh khng qun,
mnh c th nm bom phe i lp buc chng phi u hng, em li cho ng vai tr ct tr lm
thay i, hoc khng cho thay i chnh ph theo phng thc o chnh thng dng. S quan kia l
Thiu tng Nguyn Vn Thiu, m quyn lc tng ln khng phi do ch huy mt n v qun i
quan trng nh Nguyn Cao K m v l mt trong nhng ng tng khn kho nht v thn trng
nht khi ginh nh hng.
C K ln Thiu khng phi xut hin nh nhng ngi lnh o c mi ngi tha nhn ngay.
Cc s quan khc ganh t vi nhng c quyn ca h, khng mun cho ai thu tm quyn nh Dim
lm. Mt vin tng th ba l Nguyn Chnh Thi, c nhiu tham vng nn nghi k K v Thiu,
nhng ngi ng ta cho l mi pht. Thi l s quan o chnh Dim ht nm 1960. ng t ch
lu vong tr v sau khi Dim b lt v nm quyn ch huy qun khu cc bc ca Nam Vit Nam,
trong c hai thnh ph ln th nh v th ba l Hu v Nng, mt lnh a m ng ta cai tr
nh mt lnh cha, ht hm m nhn Thiu v K. ng ta b cch chc sau mt cuc ni dy ma
xun 1966.
My ng tng ny a gin vi kin cho rng nn cho my nh dn s ln lp chnh ph, m
s qun v CIA nhiu ln c lm, nhng tham vng quyn lc ca h qu ln nn kh m h t
b c. Di p lc ca M i phi c mt chnh ph n nh, cui cng h hp li vi nhau,
v sau khi ci nhau kch lit trong ai cng cho rng mnh l - khng ai c nghi ng - con
ngi yu nc chn chnh ch ngh n quyn li ca t nc, h thng qua s la chn cho K
lm Th tng v Thiu lm Tng thng ngha l cho ng tng khng qun ny nm hu ht quyn
hnh.
Ngi M khng phi l khng bit Nguyn Cao K. ng c ngi Php hun luyn lm
ngi li my bay vn ti ni bt trong khng lc tr tui ca Nam Vit Nam nh mt ngi c
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
phong cch v can m, c hai c tnh dn ti ch ph trng. Khi ngi ng u CIA Vit Nam
l Colby bt u a bit kch nhy d xung Bc Vit Nam th Nguyn Cao K tnh nguyn li my
bay cho ng; khi Washington cng khai nm bom min Bc nm 1965, K i c lnh o khng
lc Vit Nam tham gia cuc tn cng ny. Mc du c nhiu s quan Vit Nam cng can m bng
hoc hn cc s quan M nhng lng can m khng phi l iu kin c trc lm mt tng
lnh Vit Nam, lng can m ca K lm cho ng ta ni ting trong m ngi M v trong ng
bo ca ng. Hn na, ngi M khoi ci tnh ci m v thn thin ca ng; cn ngi Vit Nam,
vn t ru v t lng trn ngi, li khoi b ria ca ng.
William tha nhn tnh can m nhng li khng nh gi cao tnh thng minh v tnh bc ng ca
K. K n ni khng bit gi mm gi ming v do c chuc ly nhiu s rc ri vo mnh.
Chng hn nh ng ta ni l rt khm phc ti lnh o ca Hitler, mt s bi bo M ni rng ng
ta chm theo ch ngha quc x, thc ra ch l mt du hiu cho thy ng ta hc hnh qu km v
khng t nh, t nht l theo cch ca ngi Vit Nam, bi v ng ta l mt ngi tr tui thch n
b, thch gi p, thc mc p, thch li my bay ch khng chu ngi vn phng m lc giy t ca
quc gia. Ngi ta ni rng trong cng vic chnh ph th K li bing hn Thiu, v c th nh
vy tht. Nu K khng c hc hnh y th ngc li ng ta c t tin dng nhng ngi
gip mnh nh Bi Dim v Nguyn Ngc Linh.
Theo li ca Mike Dunn th Lodge thch Nguyn Cao K v ng ta hng hi si ni, v ng ta c b
v p v ng ta bay i chin u. K c ci kiu nghnh ngang m Lodge a thch. Lodge ngh rng
mi ngi lnh u phi mc qun vi th v nh roi nga. D nhin, K khng phi l con ngi
tinh khn.
Lansdale cng thch K. K khng c tm vc mt nh lnh o quc gia nh Dim nhng ng ta
cng khng c tnh ngoan c bo th nh Dim. K l mt ngi cn tr v cha c hnh thnh, l
mt th t st trong tay ai mun nho nn ng ta thnh mt lnh t chnh tr.
Lansdale ni Ti thch c nhn ng K, ng ta hay ni thng vi ti nn nhiu khi ng chm,
nhng ng ta ni nhiu qu, c bit l khi c nhng phng vin chung quanh. Ti bo Kho ming
li i. H ang trch dn v bi nh ng y. ng ta ni vi bo ch cn ti ngi bn cnh. Bt ng
ng ta nhn ti v ra v nh mm mi li, bit rng mnh ni qu nhiu, v ti ngh rt lui
Chng ta i khi y thi.
Lansdale khng gp kh khn g trong giao dch vi cc tng tr. Ngoi tc phong ring ca ng,
ting tm ca ng t ti mc huyn thoi: Ti lm vic nc ny lu n ni m mt s b
trng v tng lnh cn l tr con hi ti ti y ln u. Mt hm h mi ti n ti, c K ln
Thiu ln tt c cc tng khc, h bo ti k cho h nghe nhng ngy u nh th no v lm sao
ti gp Trnh Minh Th. H ngi xp bng di sn quanh ti v thiu cht na th ti bt u
rng Ngy xa ngy xa. H hi mt ngi ngoi quc v lch s ca chnh h.
V cc s quan Vit Nam khng t vn nghi ng ng c hnh ng ca Lansdale - khng phi s
quan M no cng c nh vy u - nn ng c th ni chuyn vi h thng thn m khng s
lm h mt lng, ngay c khi ni n nhng vn t nh nh t tham nhng, mc du ng ang gp
rc ri tm cch ho gii gia K v Thiu. Hai s quan ny chia r nhau v c tnh v v tranh
ginh quyn lc vi nhau, cuc tranh ginh bin thnh mt cuc chin tranh ngm ngm. Trong
hai ngi th K l ngi ci m hn cho nn Lansdale tc ng cho K i bc u tin
gii quyt nhng bt ng ngy cng tng ln ca h.
Lansdale ni Ti bo K: Li y, y ch c hai bc l ti vn phng ca Thiu. Ti s a hai
ng li vi nhau ri bc ra khi phng. Nhng K khng chu lm. ng ta ni: Ti khng ni
chuyn vi ci thng ch u.
Thiu cng khng chu ni vi K. Xung t ca h khng bao gi tr thnh xung t cng khai nh
ngi ta lt bi ln bn. V bn cht, ngi Vit Nam ght ci kiu xung t ca ngi M. Cuc
xung t ca h thng l lu di v nguy him ngm ngm. Ti mt lc, K li b trc thng
ca mnh trn nc dinh c Lp quy ry Thiu l ngi hay ng mun. Thiu cng khng ni
mt ting. Cui cng v Thiu mi lch s yu cu K ng lm nh vy na, v trc thng ca K
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
lm ry r cho cy trng ca b. Liu Lansdale c lm cho hai ngi ny xch li gn nhau hay
khng cn l vn nhng d sao i na ng cng khng c s ng h hon ton ca phi b Hoa
K, bi v mi ti Si Gn t lu ng lao vo cuc u tranh quyn lc ca chnh ng ngay trong
b my quan li ca M.
***
Mc du ai cng cho rng b my ca chnh ph Hoa K phnh ra qu ln sau chin tranh th gii
ln th hai nhng trc khi c cuc chin tranh Vit Nam cha c trng hp no cho thy cc t
chc khc nhau trong chnh ph c th phi hp vi nhau nh th no t mt mc tiu i ngoi.
Ngi ta c th ci rng chin tranh khng th c dng trc nghim kh nng ca mt t chc
nhng s ganh t v bt lc th hin Vit Nam r rng l khuyt tt bm sinh ch khng phi do
chin tranh.
Barry Zorthian ni rng Khng c ly mt nhm lm vic tp th trong s qun. C mi ln cng
vic khng tri chy th mi ngi rt sn sng li cho ngi khc. C nhng nghi ng v n on
lu i khng bao gi thanh ton dt khot c. CIA th cho l qun i qu cng thc, qun i th
coi CIA nh nhng anh cao bi th mi vo cng vic ca h. C quan pht trin quc t th c gng
lm cng vic xy dng t nc ny, cho rng qun i thc l mt thm ho lm tan nt x s ny.
C quan thng tin Hoa K th b coi l mt nhm ngi chi tr hip s ca chin tranh tm l.
Hnh nh ton b cc c quan M Si Gn ch cn thng nht vi nhau mt im, l cn phi
cht gi ci nhm ca Lansdale trc khi n c th ginh c quyn bnh v nh hng xa vo
cng vic ca h. Trong khi Lansdale lo thit lp nh hng ca mnh vi nhng ngi ng u
chnh ph Si Gn th ng li xung t vi ngi tham tn chnh tr trong s qun ca Lodge l
Philip Habib. B Ngoi Giao Hoa K c y nhng con ngi thng minh t nh, nhng nhng
nm thng lm vic thn trng trong b my quan liu khin h tr nn t nhiu nhu nhc. Trong
B Ngoi Giao kh m tm c ngi no thng thn v sinh ng nh Habib, mt ngi sn sng
ni kin ca mnh, nhn thng vo mt m ni, khng phi ro n nm ln by lt g c. Khng
nhng Phil Habib l mt ngi c chp ngoan c m ng ta cn l ngi lanh li nht trong nhng
ngi tng n lm vic ti vn phng s qun M Si Gn.
Barrt Zorthian ni Phil Habib khng thch Lansdale mt cht no. ng coi Lansdale l mt ngi
nhiu chuyn, chuyn ca ai cng xa vo, v khng thch hp vi cng vic Vit Nam. Phil tin vo
thit ch sn c, coi b my c cu trc thc thi s mng ca B Ngoi Giao. ng xem
Lansdale nh mt ngi t do ch ngha, v k lut khng chu tun theo ch th ca Washington.
Theo Zorthian th vic b nhim Lansdale qua Si Gn l mt sai lm v Lodge b thc p.
Zorthian k Ti tr v Washington thnh th kin ng trc khi Lodge tr li Vit Nam nhim
k hai, v ti n cm tra vi Lansdale. Ti khng nhng ngc nhin m cn sng s nghe
Lansdale ni v nhng g ng nh lm, vai tr ng nh ng Vit Nam. ng ta c cm tng l
ang lnh o mt chng trnh chng ni lon nh ng lm Philippines. Nhng ton b giai
on kt thc hoc ang kt thc. Qun i trn vo nc ny. Vi s c mt ca qun i,
cn c mi th khc na - thng tng cu trc: hu cn, ch huy, tham mu - mi th m
Lansdale phn i. Th l Lansdale b ra ra - mt phn b y ra mt cch c , mt phn khc l
do thc t cuc sng i hi nh vy - v ng ngoi m dn mi vo ca knh m nhn thin h lm
vic.
Ngoi Phil Habib th quan chc th hai ca s qun x y Lansdale ra ngoi chnh l Barry
Zorthian. Lansdale cho rng Zorthian khng xng ng vi vai tr kp ca ng ta l ngi va ng
u chng trnh chin tranh tm l v ng thi ng u c quan thng tin ca s qun; Lansdale
khng phi l ngi duy nht cho rng Zorthian, mc du c nhng quan h bo ch, cha chc
hiu th no l chin tranh tm l. Lansdale mang chuyn gia chin tranh tm l ca mnh theo v,
nh thng l, khi ng lm vic vi nhng ngi ng bo ca mnh, th ng li ging ci o khoc
c th ln li thnh hai mt khc nhau, mt mt lm vic vi ngi Vit Nam th rt tt, cn mt lm
vic vi ngi M th rt xu.
ng ni: Ti cho rng hot ng chin tranh tm l ca Hoa K Vit Nam ch l chuyn tr con.
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
Ti mun thy Zorthian lm nhiu hn na. Ti c mt ngi hng u trong c quan thng tin Hoa
K cng i vi ti, Hank Miller, ngi thm nin hn Zorthian Washington. Zorthian mi c hai
chng ti v nh ng Si Gn v chng ti li ci nhau nh ch vi mo. Ti mun ng ta lm
nhiu hn na vi chng trnh thng tin ca ng cn ng th c bo rng ti chng hiu ci qui g
trong c.
Zorthian ni rng: Ti cho rng Lansdale l con ngi - ni th no nh? - khng thc t, u b tc
ri, sng vi qu kh. Nu Lansdale tr li Si Gn hai nm trc, ngay sau hay trc cuc o
chnh th cn ho may. Nhng ng ta tr li y vo lc ny l khng thch hp. ng ta khng ngh
nh vy. Nhng ti cho l nh vy.
Nh Zorthian ni, Lansdale b lc hu trc khi n ni. V mi vic khng d dng g hn
mt khi c hai bn ng nghip ng s nh Habib v Zorthian chng li ng. Habib l mt ngi
M c cm bnh, nng k, dng di ngi Liban, nhng nh bo Si Gn thng ni a rng ng
v Zorthian, lm vic chung vi nhau, trng ging nh hai anh chng mua bn thm min Cn ng
va mua c mt s thm Ba T chnh hiu. Cc nh bo hnh dung rng Zorthian, thay v cm
dao t m ui theo Lansdale, li rt mt hi thuc l, t trn lu nh mnh nhn ra ca s ra v
nhn nhc chu ng, k cho mt phng vin nghe mt cch m du, thn mt, min cng, d nhin
l khng chnh thc, v anh chng Lansdale ti nghip, ti gi pht ny vn cn lng mn mt cch
tuyt vng. Bao gi ngi ta cng tm ra bng chng ni rng Lansdale l mt ngi c nhiu
thin ch nhng hi m mui, v ci cch Zorthian m t Lansdale tm c con ng i vo cc
tc phm ca David Halberstam v Francis FitzGerald, cng nh trong bi vit ca nhiu nh bo
khc. Trong lc Zorthian lm vic vi bo ch th Habib phi liu sao cho Lansdale khng c mt
.
Lansdale ni R rng l chng ti xung t vi nhau. Zorthian v Habib khng hiu c cuc
chin tranh. V h cn ang mun thng quan tin chc na. Ti lm vic rt cht ch vi nhm ca
K. My tun sau, c mt quan chc Nam Vit Nam ni vi ti Habib n ch ti v ni rng ng
ta khng mun ti gp ng na. Hy tng tng nhng chuyn nh vy xy ra trong lc c chin
tranh.
Mc du ng phi u tranh vi b my th li ca s qun, Lansdale cng c c mt trong nhng
thnh cng u tin l cao c a v ca K vi Johnson. Tng thng bay n Honolulu. Vo
u nm 1966, trong mt mu toan li s ch ca cng chng khi nhng cuc iu trn ca U
Ban i Ngoi Thng Vin, v Lansdale li phi chun b trc cho Th tng Nam Vit Nam i
ph hi. Tng thng Johnson rt thch th c gp Th tng Nguyn Cao K ti Honolulu, trng
nh mt chnh khch M, mt ngi Dn ch thuc tiu bang Texas. Lansdale c ht nhng bi
din vn ca Johnson v gi cho ngi vit din vn ca K hy a mt s kin ca Johnson
vo bi din vn chun b sn cho K c ti cuc hp.
Lodge nhn cuc xung t gia Habib v Lansdale theo cch khc. Mike Dunn ni Lodge thch
nhng ngi khng cng thc v Lansdale chnh l loi ngi nh vy. Nhng ng sm thy rng
Si Gn tr thnh mt mi trn quan liu. Ti cha tng thy ai li gii quyt cng vic khng
h do d nh ng y, con ngi ch thch lm vi nhng ngi c ch cho cng vic. Lansdale l mt
cu th khng st c bng vo li, th l Lodge loi ng ta lun. Hu ch, l iu quan trng cn anh mt xanh hay mt nu, Lodge cng cc cn. Habib khng phi l ngi p nht nhng
Lodge li ngh rng ng ta l con ngi k diu. Habib l con ngi tinh ranh trong mi trng quan
liu, th l ng c Lodge giao vic.
Mc du c nhng th lc dn trn chng li ng, Lansdale lm c mt vic ng k, nhng
khng c ngi ta ghi cng v khng c ngi M Si Gn bit n. Hn bt c quan chc
no khc, ng l ngi chu trch nhim t chc mt cuc bu c kiu M Nam Vit Nam ang
trong chin tranh. Lyndon Johnson, cng nh cc quan chc khc Washington, rt quan tm n
vic chng minh rng Nam Vit Nam l mt nc dn ch, ng nhn c s ng h ca Hoa K.
Nhng vic ny ni th d m lm th kh. V cn thiu vn khng chc c lm c khng na.
Mike Dunn ni Lansdale mun c mt nn dn ch thc s cn Lodge ch cn c mt nn dn ch
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
hnh thc chng ta s lm nhng g chng ta mun lm. Hai ngi quan nim vn r rng l
khng nh nhau.
Lansdale mang Rufe Phillips sang Vit Nam nm 1966 gip ng xy dng mt ch tuyn c.
Lansdale mun trc tin bu ra mt quc hi lp hin m ng cho nhng cuc bu c Tng
thng v Quc hi sau ny. ng v Phillips mi chy tm ngi Vit Nam tham gia v h bt u m
lp cho nhng ngi ra ng c ngay ti nh ca Lansdale. Mt trong nhng ngi m Phillips nh
ti u tin l Trn Ngc Chu, ng v Lansdale khuyn khch Chu ra tranh c.
Ni nh vy khng c ngha l khng c ngi Vit Nam no mun t h xy dng mt ch dn
ch. C nhng ngi Vit Nam nh vy, v Lansdale lm ngi ng minh v l ngi xc tc h.
Cn Lou Conein th t trc ti ny, theo li ng ni pht m vi my chnh khch Vit Nam ri,
ng cho rng Lansdale ch l con ngi n thng c m lo t chc tuyn c m thi. Conein ni
Lodge cng thnh tho trong lnh vc chnh tr nhng ng khng th lm g vi ci chnh tr kiu
Vit Nam ny. Cn Lansdale th tri li ng cho rng ng c th lm cho ngi Vit Nam ngh rng
n lc h c th t chc tuyn c.
Lansdale c lc lm vic c hiu qu vi nhng nh lnh o chnh tr, nh vo uy tn v c tnh ca
ng nhng nhm ca ng li mc kt trong h thng th li ca M Si Gn. Ngay ngi trng
chi cc CIA Si Gn l Gordon Jorgenson, mt ngi tng phc v vi Lansdale nm 1954,
ni mt cch lch s nhng cng quyt rng ng khng dnh mi vo cng vic ca ngi khc.
Mt tr ngi ln na cho nhm ca Lansdale l h khng c mt ngn sch ring mc du B Ngoi
Giao ni rng ngn sch ch sn h Si Gn. iu d khin cho Conein ngh rng s mng
ca h b nhng k th ca Lansdale ph hoi ngay t lc h cha ri khi Washington.
Dan Ellsberg cho rng Lansdale c th lm c nhiu hn nu ng c a v cao hn v c
Lodge tin tng hn. Nhng ci bn quan liu y hot ng rt mau l loi chng ti ra
ngoi khi chng ti va n ni. Ti thy mnh l con ngi b vi dp, b c lp v rt bt bnh.
Trong hon cnh nh vy, Lansdale chn nn, m ra ung ru ngy cnh nhiu. Chnh lc ti
thy thng ng ta nht.
Lansdale cng cm thy thch Ellsberg lm, tuy ng vn coi Ellsberg nh mt a con ng ngch
bng bnh cn phi c ch bo v cn qu ngy th. Khng c vic g lm Ellsberg dnh thi gian
cho vic sn ui n b. Con ngi c ng ch l mt thiu ph tr p mang trong ngi hai
dng mu Vit Php, vn l tnh nhn ca tn th lnh mt bng ng b mt ngi Corse Si Gn.
Lansdale cho rng Ellsberg ang lao mnh vo mt tnh th nguy him. ng ni Bn Corse s ct c
Ellsberg cho m xem. Bnh thng th ti chng bao gi ti gn ci g Corse ny lm g nhng ln
ny ti phi n gp anh ta yu cu anh ta ng git Ellsberg.
Lc u th Ellsberg cho rng Lansdale thi phng vn nhng ng cng bt u ch khi chnh
Conein ni vi ng Nghe y, ng bn. By gi anh ang gp rc ri vi bn Corse hn l vi Vit
Cng y nh. Anh bit chng s lm g khi anh tranh gi vi chng khng? Chng s anh xung
l ng v qut anh bng dy thp gai.
Lansdale cng khng chu ci tnh thch i nh nhau ca Ellsberg. Ellsberg xin i ra ngoi mt
tun. Ti ng . Th l anh ta vc mt cy sng trng i nh nhau vi Vit Cng Ti ni vi anh
rng lm nh vy l sai. Ti ni Chng ta n y kt bn vi nhn dn, ko h v vi chng
ta nhng chng ta khng th lm vic bng cch nm lu n vo h.
Ellsberg thch ph phch nh nhau khi cn l dn s. Sau khi tit l nhng Ti liu mt ca Lu
Nm Gc ri Ellsberg vn khng c phong tro chng chin tranh M cng nhn, iu lm
ng bt mn; cng thm vo l mi khi ng lao vo mt vn g ng lm nh ch c mnh l
ng, vnh vang t cao t i, to cho ng hnh nh ca mt ngi khng ai mun ng n, k c
hai pha, pha ng h chin tranh cng nh pha chng chin tranh. V sao ng ta li thch i nh
nhau chnh Ellsberg cng khng r, cho nn sau ny khi ng tr v Hoa K, ng i tm li gii
p nhng nh phn tm hc.
Ellsberg khng bo co tt c vic lm ca mnh cho Lansdale bit. ng bit Lansdale s lo ngi khi
ng mo him hoc c th lm cho c nhm gp rc ri. Sau mt thi gian, Ellsberg nhch gn li vi
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
John Paul Vann. Ellsberg chia x vi Vann hai iu a thch. C hai khng ai ung nhiu ru c,
nhng Vann l mt ngi ht sc bung th trong vic sn n b, bt k nh ngi hay nh tranh, n
ni ng cnh ng mt tay hm gi nh Ellsberg trng nh mt anh chng c thn e thn vy. V c
hai u thch mo him.
Ellsberg nh a Lansdale vi Vann li gn nhau. C hai ng ny u c nhng ngi ngng m
trong m ngi M tr tui phc v chng trnh bnh nh. C hai u l nhng ngi thch hot
ng bn ngoi b my quan liu bn giy. Nhng phong cch ca h khc nhau v pht trin ti ch
h thnh hai lc ht khc nhau. Trong khi uy tn ca Lansdale trong gii bo ch b suy gim v hot
ng ca ng km hiu lc v cng v nhng li gim pha ca Habib v Zorthian na, th ting tm
ca Vann li ni ln bi v ng t ra l mt ngi c kh nng lm c vic v l mt ngi
khng ngi ni cho bo ch bit vic mnh ang lm.
Ellsberg k Mt hm ti a Vann v nh Vann a cho Lansdale coi nhng bc nh ng chp
v vic M nm bom tn ph ng bng. Vann hon ton chng li vic nm bom cng nh ti v
Lansdale cng ght vic nm bom nng thn. Vann a my bc nh ra nhng Lansdale li rt gi
, ni ng khng nn a nh ny cho ai coi c. Vann ra v, Lansdale hi ti Anh chng lm g
vy? Ti c ngh rng Lansdale s ng tnh vi Vann nhng khng d vic Vann chp nh loi
ri a cho mi ngi xem li lm cho Lansdale bc mnh".
Cng c th l c phn no ganh t trong thi ca Lansdale nhng chc l t thi bi v ng cng
bit rng Vann ng h ng. Hai ngi bit nhau hi Lu Nm Gc v chnh Vann chng t
mun tham gia vo nhm ca Lansdale cho ti khi ng thy l khng c mi thi. Lansdale cho
rng Vann l ngi rt chn thc mun gip cho Vit Nam nhng ng ta li c nhng ngh
ring v cch phi thc hin cng vic nh th no v ng ta mun ngi Vit Nam phi lm nh
vy. ng ta rt thng h nhng li rt kh tnh vi h. ng ta ni vi ti,Ti bit thng Vit Nam
l bn ca ng nhng chng Vit Cng th n l mt thng ngc. Nhng ng ta li lm tt c vic
g c th lm c cu mt ngi Vit Nam ang gp kh khn. Vann l mt ngi c nhn cch
k l.
Lansdale khng phn i vic Ellsberg b ng theo Vann. ng khng tha nhn rng mnh b
nh bi trc mt mi ngi, nhng trong thm tm ng bit nh vy v ng cn mong s tm
c cch hot ng no trong trng hp c nhm khng hot ng c. Conein v nhng
ngi khc trong nhm m ra ru ch, n khng ngi ri v Lansdale bit rng khng bao lu na
trong nhm s khng cn ai quan tm ti ng. Conein l ngi ra i u tin. Conein hi ng c th
tr li lm vic cho CIA khng. Chi cc CIA a ng ta Ph trch cn c Bin Ho bn ngoi Si
Gn. Nu ni rng lm vic vi ngi Vit Nam th l s la chn tt nht, nhng Conein cng
ging nh Lansdale l lm vic vi ngi Vit Nam th rt tt m lm vic vi ng bo M ca ng
ta th rt xu. Ti bt mn vi tnh hnh Bin Ho v ti cho tt c mi ngi bit, Conein ni.
Tip theo mt s c m trong , Conein, sau khi ung my ly ru, mt chu hoa hay mt
thng nc g - tu theo ngi thut li - ln u mt quan chc M ang i bn di, ng b i
i mt tnh xa ho lnh gi l Ph Bn. Ti y, ng pht hin ra rng cc quan chc Vit Nam y
u l loi b y nh ng c, ng bt u gi tnh ny bng tn Ph Elba. Sau khong mt nm gn
nh khng lm g, ng ri khi Vit Nam v rt lui khi CIA. Nhng ngi khc trong nhm cng i
khi Si Gn khng kn khng trng. Lansdale vn cn nhng ch c Ellsberg l thch nghi vi
tnh hnh mi m thi.
***
Qua John Paul Vann, Ellsberg lm quen vi Chu. V cng nh Vann, Ellsberg chu nh hng
rt mnh ca Chu v bnh nh. Chu thch ni l thuyt. Ellsberg cng vy. Nhng khng phi ch
c th. Ellsberg rt cm kch vi nim tin ca Chu cho rng c th thc hin ch dn ch Vit
Nam. S d Ellsberg cm kch, cng tht l bun ci, v i a s ngi M ng quen bit khng ai
tin nh vy c. Mc du ming h vn ni i bi v tuyn c t do, v nguyn tc dn ch nhng
trong lng h cho rng dn ch thc s i hi mt trnh hc vn cao m ngi Vit Nam cha c
c. Mt s trong nhng ngi M ny cn i ti ch tin rng Vit Cng, vn l nhng ngi yu
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
nc u tranh chng ngoi xm, s l nhng ngi lp ra mt chnh ph Vit Nam tt nht sau khi
h ginh c thng li. Chu cho rng nhng t tng ch l mt hnh thc ngi Ty phng
chiu c ti ngi Vit Nam, mt s ln ngi M cho rng h bit iu g l tt cho ngi Vit
Nam, ngi M ng h chin tranh hay chng chin tranh u nh vy, mc du h khng c thc;
Chu cn gii thch cho Ellsberg bit rng ngi nng dn Vit Nam nu c php la chn th h
s la chn cch thanh ton cc quan chc tham nhng bng l phiu ch khng phi bng sng n
nh Vit Cng quen lm. Ellsberg b nhng l l ca Chu thuyt phc v ng bt u tin rng
dn ch c th p dng khp ni, ch khng phi ch nhng ni c trnh hc vn cao, nh mt
s ngi M mc du c u c dn ch vn cha chu tha nhn.
Dan Ellsberg l mt s trn ln k l gia mt tr thc giu tng tng, u c tim nhim th
nim vi mt ngi th li khng chu theo khun php thch a vi v kh. Nu cc bn c ca
Ellsberg ti trng Harvard m bit c nhng hot ng k quc ca ng th h chng cn xem
ng ta l mt nh t tng nghim chnh v Vit Nam na. Nhng, theo ui n b v thch nh
nhau li c nhng ngi ang phc v ti ch nh gi tt. C hai th ham thch c lng
nhng ngi ang chin u hn l bng cp i hc cao. Tnh liu mng khng nhng l khng xu
trong mi trng chin tranh m cn c coi l ng phc na l khc. V vy Ellsberg c
nhng ngi ang nh nhau vi Vit Cng chp nhn d dng hn bt c nh tr thc no khc.
Hn na, Ellsberg li c mun thi ua vi ngi anh hng l tng ca mnh l John Paul Vann,
mo him li xe trn cc con ng lc tnh thay v i my bay hay trc thng an ton hn, nh phn
ln ngi M khc vn lm. V vy Ellsberg thy nng thn nhiu hn v ni chuyn vi nng
dn nhiu hn bt c quan chc no khc trong chng trnh bnh nh trong thi gian y.
Trong nhng chuyn i ca mnh, Ellsberg gp mt nhm nh quan chc tr trong chng trnh
bnh nh ni ting vi nhng t tng to bo ca h. Hu ht bn h u c lng khm phc
Lansdale v Vann.
Ellsberg ni Ti gp chng na t ngi t cho rng l nhng ngi lm vic tt Vit Nam. H
cho rng h khng nh nhng ngi M khc. H c nhng ngi bn Vit Nam, v mt s trong
bn h cn ni c ting Vit Nam na. H khng tin kh nng ca khng lc m tin kh nng
ca nhng hot ng chnh tr. H chn ght ngi Php v s rng ngi M li theo chn ngi
Php. V trm ln tt c, quan im chin tranh ca h khc hn quan im ca gii chnh thc.
Nhng con ngi tui tr ti hoa m Ellsberg pht hin c khng nhng l thng minh v kin
quyt m cn - mc du Ellsberg khng ni n c tnh ny ca h - tham vng v st rut mun
sa cha mi vic ngay hm nay, ch khng phi trong hai, nm, mi nm, mt thi gian m h
cho l c i i vi mt ngi tr tui ang nng vi. Ti thi im ny th h bi quan khng phi
v h khng tin chng trnh bnh nh c th thc hin c, m v h cho rng chng trnh khng
c thc hin mt cch nhanh chng v kin hiu, v nhng ngi lnh o n hnh nh khng bit
phi lm g na. H bi quan n ni cho rng khng cn c th lm g c na khi h thy nhng
kt qa u tin ca chin lc tm v dit ca tng William Westmoreland.
Sau khi cuc chin tranh ca M b thua, ngi ta cng khai cng kch Westmoreland. Chc
chn l c nhiu ch ph phn nhng khng th nghi ng lng trung thc ca ng ta. Nhng
ngi ta c th t vn mt cch nghim chnh v u c linh hot ca Westmoreland v kh nng
ch huy ca ng trong mt cuc chin tranh c tnh cht va chnh tr va qun s ny(). Tuy vy,
ngi ta cng cn phi xt n tnh hnh Westmoreland gp phi khi ng ta lnh o c quan
MACV.
Westmoreland n Si Gn ch t lu sau cuc o chnh Dim, khi t nc ang trong cn hn
lon, v cn tip tc hn lon gn sut bn nm trong nhim k ca ng. Va ra khi my bay
Westmoreland k, ti c n tip khng ly g lm th v cho lm t pha ban lnh o Vit
Nam. ng Tng c c ra n Westmoreland l mt ngi c o to trong nh trng ca
Php, ng ny c i ti phi nm quyn ch huy qun lc Vit Nam v lm mi vic thay cho h.
Hn na, Westmoreland ni vi v chn ght, hai dp c cc cuc o chnh, ng ta tm cch
ln trong c quan ca chng ti.
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
ng c dp hiu r nhng ng minh Vit Nam ca ng nm thng sau khi ng tung ra mt

cuc hnh qun bnh nh vng chung quanh Si Gn. Westmoreland c hai l do t uy tn ca
ng vo cuc hnh qun ny. Mt l ng mun nh bi Vit Cng. Cng vi vic ny, ng dng
cuc hnh qun nh l s bt u mt lot ng tc trut b trch nhim bnh nh khi tay cc quan
chc dn s. Khng phi v gii qun s cho rng trong vn ny mnh gii hn gii dn s, nhng
bi v Westmoreland l ngi ang ch huy mt t chc ln nht trong nc mun thu tm v mnh
mi hot dng khc nhau. l cuc u tranh ln nht gia cc quan chc M trong cuc chin
tranh Vit Nam, ko di t nm 1964 ti 1967, v kt thc bng mt tho hip giao quyn kim sot
chng trnh bnh nh cho gii qun s nhng vn thc quyn nm trong tay mt quan chc dn
s, u tin l tr l ca Tng thng Johnson, ng Robert Komer v sau l William Colby.
Hot ng bnh nh, m Westmoreland gi theo ting Vit Nam l Hp tc (Cooperation) bin
thnh mt thm ho. ng thy rng rt t ai quan tm n chuyn ny. Cc bn ng minh Vit Nam
ca ng th lao vo nhng cuc tranh ginh quyn hnh, nn chng cn th gi u m quan tm n
vic ng ang lm. Theo quan im ca Westmoreland tht bi ca hnh qun hp tc c th tm tt
trong my ch: bt n chnh tr. T v sau, ng ca ngi lng can m ca nhn dn Vit Nam
mi dp c pht biu kin, mm ci theo kiu ca ng trong nhng ngy gp g v l hi - v ng
gn nh khng bit ti h na.
Trong nm u tin ca ng Vit Nam, trong khi Vit Cng ngy cng mnh v tnh th ngy cng
xu, ng vn lc quan cho rng ng c th thng, nu ng c cho thm qun. Theo l thuyt v
chin tranh du kch do Cng sn Vit Nam a ra, m ai cng c th c c, th h s ginh thng
li qua tng bc trng thnh v qun s, t nhng cuc hnh qun n v nh ti nhng cuc
hnh qun n v ln. T nm 1965, khi ng bt u xin a qun M sang, Vit Cng tn cng
vi quy m tiu on. Thay v thy l du hiu ca tai ho th Westmoreland li coi l mt c
hi chin thut. Vit Cng hnh nh mun a lng ra cho qun M, vi sc c ng bng trc
thng v ho lc p o, bp. Theo quan im ca Westmoreland, khng c chin lc no tt
hn l chin lc tm v dit, tiu hao lc lng ca ch n mc chng phi u hng. ng khng
cn tin rng qun i Si Gn c th tip tay vi ng trong cuc hnh qun bnh nh. i vi ng,
chng c chnh ph no, lnh t no n nh Si Gn c.
Maxwell Taylor, trong nhim k i s ca mnh hc c bi hc l qun i M c th tiu hu
nng thn Vit Nam v bin nhng ngi nng dn Vit Nam, nhng ngi ng l phi c tranh
th v vi chnh ph Si Gn, tr thnh nhng du kch Vit Cng. kin cha bao gi n vi
Westmoreland c, bi v ng cha bao gi quan tm n ngi Vit Nam nh l nhn dn c, bi v,
khng ging nh Taylor, ng khng c c nhng ph t dn s mn cm chnh tr hn ng. Thi
c nhn ca Westmoreland thong hin trong giai thoi sau y do chnh ng k v v chng
ng khi tip xc vi thc n Vit Nam
Kitsy v ti rt kh lm quen vi thc n Vit Nam, c bit l nc mm, m ngi Vit Nam
thng n vi cm v l ngun cung cp protin ch yu cho h. Bi v Kitsy nc mm vo
th phi nhm mt min cng m n, l cch duy nht mi ngi chp nhn mi ca n. C
ln mt chai nc mm b b trong my bay ca ti hu ht chng ti phi. eo mt n phng hi
c sng st.
Thc n Vit Nam, vi t nhiu nh hng ca Trung Hoa, c nhng ngi snh iu cho l mt
trong nhng thc n ng k nht trn th gi
v nc mm, rt nng mi, nhng u n ni phi eo mt n mi chu ni, l th gia v m ngi
M lu x ny rt thch. Nc mm to ra nhiu tm trng khc nhau trong lnh M nhng ngi
ta c th thng cm vi s khng quen ca mt binh nht mi chn tui, tiu bang South Carolina
ti, ln u tin ra khi mi trng qu hng ca anh; nhng kh m thng cm vi ting ci rc
rch ca vin i tng t lnh ca anh trc mn n l ny. Khng cn phi dng n nhng tnh
ng khng p m t Westmoreland, bi v ng ch l sn phm ca mi trng x hi v ca th
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
h ng. Ni theo cch no th i vi ng, ngi Vit trung bnh l con ngi ng khng bao gi
trng thy.
Vn l i vi Vit Cng cng vy, ng cng khng h trng thy. Nu ci chin lc tiu hao ca
ng c a vo p dng th ng phi tm h m dit; v cng sn bt u chi ci tr ct bt. My
thng sau khi qun i Hoa K vo Vit Nam 1965, H Ni bt u a vo Nam n v qun i
chnh quy u tin ca h, m u s chuyn tip ko di by nm, chuyn t cuc chin tranh du
kch do Vit Cng thiu v kh tin hnh sang mt cuc chin tranh quy c ca qun i Bc Vit
Nam vi xe tng, i bc v rc kt. Tht ng ng l cng sn, lc no cng cho rng Vit Nam l
mt cuc chin tranh chnh tr, li ngh rng h c th nh bi qun lc M bng mt phng thc
thch hp no trn chin trng. C th chin lc ca h l tin hnh mt cuc chin tranh lu
di lm cho d lun cng chng M b mi mn ri quay ra chng chin tranh, nh h tng
lm vi Php, v trc mt, l h ko qun M ln vng rng ni, b trng vng duyn hi ng dn
khng c bo v tin hnh bnh nh.
Tuy nhin, d h c tnh ton chin lc th no i na th Bc Vit cng b bt ng trong trn nh
ln u tin vi qun M, trong vng rng ni Ia Drang, thng Mi Mt, 1965. Ton b nhng l
on, mt b phn ca mt s on c chuyn t v tr ny ti v tr khc vi tc ng kinh
ngc. H Ni c dp trng thy qun M c ng nh th no trong chin u. Qun Php trc
kia u c c ng c nh vy v r rng l cng sn cn phi iu chnh li chin thut ca h.
H khng th ng u trc din vi qun M, tr trng hp trong hon cnh c bit thun li
cho h, hoc khng th trng hp liu lnh tuyt vng ginh mt mc tiu chnh tr no . Cch
i ph ca h l trnh nh nhau vi qun M, tr phi h c th nh bt ng bng mt trn phc
kch. Phn ln thng vong ca M l t nhng trn phc kch ch ko di vi pht ng h v trong
nhng by mn thng l do n b tr con gi. nh nhau theo kiu Th Chin II vi nhng trn
nh ko di gia nhng n v ln i u vi nhau rt him khi xy ra. chng li nhng trn
phc kch ca cng sn, qun M cho my bay ri cht ho hc tn l Agent Orange, nhng cht
ny bn thn n li bin thnh mt th phc kch mi bi v ngi ta cho rng cht ho hc ny
gy bnh ung th cho lnh M tip xc n.
Nhng tht l kh m tm cho ra cng sn, tr phi h cho mnh thy, thnh ra Westmoreland c
phi p dng nhng chin thut gn ging nh chnh sch tiu th vy. Sau mt nm ng nhn ng
c kh v tm mi khng thy c g vn dng chin lc tiu hao ca mnh, ng lin t lun
ng c kh . Nhng khu rng no ng nghi c cng sn ang hot ng th ng cho nm bom
chy vo y. Khi rng m t khng chu chy nh ng mun th ng li cho xe i t vo o
tn gc trc tn r n ln. Nhng chin thut ca ng, cng vi nm bom v bn pho, to ra mt
s di dn, nng dn v gia nh h khng sng ni vi nng thn ko nhau vo thnh th. To ra
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
mt m ngi t nn, mt sn phm ph ca chnh sch tm v dit, li c mt s s quan ca

Westmoreland cho l tt bi v h cho rng ngi nng dn chy vo thnh th th khng th lm du
kch cho cng sn c na.
Qun M hnh qun vi n v c bn l i i, gm khong hai trm ngi, phn ln l mi by
mi tm tui, hng ngy lng sc k ch nhng vng ng dn c th qun M i vo lng, lc
tung tt c trong qu trnh tm kim ca h. Phn ln trng hp l k ch b chy v c th l
cn giu li mt s v kh, n dc v go. Ch giu l mt ci chi, mt nh lp tranh, lp l.
Lnh M bt u l t ch ct giu ca Vit Cng, sau thnh thi quen t nh, lm cho hng
ngn dn thng v ti lm vo cnh mn tri chiu t. Trong nhng vng ni rng khng dn c,
trc thng b qun M xung ngn ni v khi n ni h bn nt tt c trnh b phc kch m
b phc kch l chuyn thng xy ra lun. H lp nhng cn c ho lc tm thi lng sc trong
rng khng ngt.
Vi chin lc da trn cn bn l git k ch, m k ch h qun M ti th h trnh i, li cm
by loi pha sau, mt s s quan mun mau c thng quan tin chc t ra lo lng mun cho
cp trn bit thnh tch ca mnh. p lc l t Westmoreland xung. Yu cu m xc cng xung
tn cp di cng th bo v r rng. Cc s quan ti chin trng tm cch kch thch qun lnh ca
mnh tm ch m dit. l mt phng php dn ti git ngi trn lan, mt ngi dn thng b
git cng c tnh l mt Vit Cng b git.
Westmoreland dng nh khng bit hay l khng quan tm n nhng g ang xy ra ng qu.
Trong hi k, ng t ra rt ngc nhin thy rng my ch tm v dit ca ng li khng lt tai cng
chng. Ban tham mu ca ng cng thy rng mt trong ba ch c dng trong cuc hnh qun
bnh nh cng vi qun i Nam Vit Nam tht bi. Cuc hnh qun gm ba giai on, trc ht
l tm v dit Vit Cng, sau dn sch vng bnh nh v sau na, l m bo an
ninh cho tng lai. Westmoreland ni Mc ch ca bt c cuc hnh qun no u nhm tm v
dit qun ch v tip t ca chng, ti chng thay c g l mu thun hay th bo trong ch ny
c, nhng ngy thng tri qua, ti rt ngc nhin thy rng nhiu ngi gn lin n vi nhng
cuc lng sc khng c mc ch trong rng v vic hu dit ba bi lng mc v nhiu ti sn
khc ca nhn dn. Nhiu k cn ni rng chin lc ca M Vit Nam l chin lc tm v dit,
trong thc t tm v dit khng phi l ci g khc hn mt ch dng ch chin thut,
Westmoreland th nhn rng ng khng hay bit g v chuyn ngha ca ch b bp mo
nh vy cho n u nm 1968, khi mt nhn vt trc y ca TV l John Charles Daly, mt ngi
bn ca Westmoreland, ng u i Ting Ni Hoa K, ni vi ng: Tha i tng, ng chnh l
k th t hi nht ca ng chng no m ng cn dng ci ch b bp mo n nh vy.
Westmorelan mi b ch tm v dit v thay vo nhiu ch khc nhng khng thay i g thc
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
cht ca n.
T nm 1968, ngay mt s ngi ng h chin tranh cng vit nghing ch tm v dit t ma
mai, c ngi cn cho rng li th nhn ca Westmoreland ni rng ng ngc nhin l mt li th
nhn khng trung thc, nu khng ni l khng th no tin ni. Nhng i vi ngi no bit
Westmoreland th khc. Nu xt trnh trc gic ca Westmoreland th khng nghi ng g l ng ta
ngc nhin tht. cn l vn ng ta thc s bit c n u v nhng g ang thc s din ra.
Hi tng chuyn qua, John Chaisson, mt v tng thu qun lc chin tng c o to ti
Harvard, ni rng mt trong nhng sai lm ln nht trong cuc chin tranh l cc tng M
khng chu cho bt ca mnh dnh bn. Ngi no n gn mt trn nht cng l vi ngn b
trn khng, trn mt chic trc thng c sa cha li cho tin nghi. Westmoreland dnh ra
nhiu on t li ln ng n st vi chin tranh nht l khi my bay ca ng lt vo tm la n
trong mt chuyn bay gn bin gii Lo. Nu ng ta i theo mt cuc hnh qun qua vng dn c,
c ngi mi m hi lnh, c chia x ni chn chng ca binh s thy bn b ca h mt mng
trong nhng cm by, c nhn thy h va b bn ta mt bng n gi my bay v trng pho
qut sch mt ngi lng, th chc l ng s gim i nhiu ni ngc nhin khi thy ngha my ch tm
v dit b bp mo n nh vy. D nhin l thuc cp, v mun p ng yu cu m xc ca
ng, khng ni cho ng bit. Ni nh vy khng phi ni Westmoreland v cc tng M thiu
dng cm. Nhng tnh cht cuc chin tranh bin h thnh nhng nh qun l ch xut hin sau
cc trn nh khen thng qun i vi nhng hun chng hn l lm cho h tr thnh nhng
ngi ch huy ho hp vi binh s ca h.
Ngi ta c th ni nhiu na v s thiu hiu bit ca my ng tng ny. Khi nhng ngi trong
b my ca ng bo co rng chin lc ca ng sai lm th Westmoreland bt mt bt tai li.
Harold K.Johnson, tham mu trng lc qun, mt ngi c coi l mt nh tri thc qun s,
phi mt nhm s quan i iu tra v nhng cuc hnh qun ca Westmoreland. Sau chn thng iu
tra nghin cu, h i n kt lun, vo thng Ba 1966 rng iu cn phi lm l xy dng nng
thn ch khng phi tin hnh mt cuc chin tranh tiu hao. l mt cuc b phiu khng tn
nhim ng ngc nhin i vi v t lnh qun s Vit Nam. Nhng Westmoreland ang v th
nh hng ln trong cng chng cng nh vi Nh Trng, thu xp hn ch bn nghin cu
li thnh mt vn kin c tnh khi nim, thc t l v hiu ho n. Bn nghin cu ny t ra
nhy cm n ni cc s quan lc qun b cm nhc n n bn ngoi bc tng ca Lu Nm Gc.
Trn thc t, Westmoreland tin rng chin lc ca mnh ang mang li kt qu v khng th c
chin lc no khc. Trn nh Ia Drang cho ng thy rng ng lm hng chin lc ca H Ni
nhm chia ct Nam Vit Nam ra lm hai mnh c lp ri gm dn tng mnh mt. Th l t v
sau nhng cuc hnh qun lm hng tr thnh nht lnh, c bit l trong ma kh, ma m
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
ngi ta d kin s c nhng chin dch ma kh i khi xy ra.

ng ch l v tng duy nht hi Westmoreland v chin lc thc s ca Bc Vit Nam
l mt tng thu qun lc chin. ng ch , bi v, ng v phng din tc chin m ni th thu
qun lc chin tuy rt can m nhng li khng thch hp vi cuc chin Vit Nam, h vn cn quen
vi cng vic b (lm nh Vit Nam l mt Iwo Jima hay Guadalcanal khc vy) ch cha quen
vi chin thut mi v hiu nghim ca lc qun l trc thng vn. Nhng v t lnh u tin ca
thu qun lc chin l Trung tng Lewis Walt, mt xanh, trn trnh, nhy cm, tip xc trc tip vi
ngi Vit Nam nhiu hn l Westmoreland, qun i ca ng c giao trch nhim dc b bin
pha Bc ca Nam Vit Nam; v ng nhn thc rng ni cho cng th nhn t quan trng ginh
thng li trong cuc chin ny l ginh c lng trung thnh ca dn chng, m lng trung thnh
ch c th ginh c bng chng trnh bnh nh, v nhng chng trnh ny mun c thc hin
th qun ca ng phi m bo an ninh lu di cho vng ven bin. Tng Walt tin rng Bc Vit Nam
a qun i chnh quy ca h vo Nam Vit Nam vo cui 1965 l mt th on ko thu qun
lc chin khi khu vc ng dn ven bin ni h ang t c nhiu tin b trong vic nh bt
Vit Cng v th nghim chng trnh bnh nh. Walt hi Westmoreland, vy ch ui theo Bc Vit
ln rng lm g? Lm nh vy ch to thun li cho chng m thi. Nhng Westmoreland ra
lnh cho Walt phi tin hnh nhng cuc hnh qun lm hng v y thu qun lc chin vo
nhng cuc hnh qun v ngha v m mu trong rng ni hoang vu, sut na b mc by Khe
Sanh, bn thn a im ny cng chng c ngha g v mau chng b rt b, h ch rt khi
c nh lng can m v nh ho lc o t ca khng qun n tip vin. Nh Walt ni trc,
ci duy nht c lm hng l chng trnh bnh nh nhng vng ng dn c ven bin.
***
Mc du Westmoreland tin rng chin lc ca ng ch b trc tr do thiu qun s tng vin v do
Nh Trng cm ng khng c ui theo qun ch qua bin gii Lo v Campuchia, nhng bn
thn Lyndon Johnson bt u quan tm n nhng hot ng bnh nh. Thot u mi quan tm ca
ng ch nhm mc ch b ngoi, i ph vi p lc ca nhng ngi chng chin tranh v c
bit l chng li chin lc tm v dit ca Westmoreland. Lyndon Johnson thy c li trong vic s
dng li Ph tng thng Hubert Humphrey, c ng ny sang Vit Nam vo u nm 1966, lm ng
bu ca ci ng gi l cuc chin tranh khc (another war). Cch ng din t chng trnh bnh
nh l mt cuc chin tranh khc cho thy ng khng my quan tm n quan im ca Lansdale
cho rng trong chin tranh Vit Nam hai kha cnh qun s v chnh tr l gn b cht ch khng th
tch ri. Tuy nhin, ng hiu r bn cht ca b my th li, v ng hiu rng trong nm 1966 ny,
Si Gn chnh l hang ca con rn nhiu u.
Sc p ca Nh Trng lm cho ngi M Si Gn phi xc tin hai cng trnh nghin cu v
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
bnh nh. Mt, do cc nh qun s tin hnh, khng lm ai ngc nhin khi n kt lun rng vic bnh
nh phi t di quyn kim sot ca Westmoreland. Cng trnh kia do cc nh dn s tin hnh.
i s Lodge gi ngi tr l ca mnh, ng George (Jake) Jacobson, giao cho ng t chc mt lc
lng c nhim nghin cu vn . ng l mt i t lc qun, thch ru whisky Scotland v n
ni nh nhn lch s vi ngi thuc mi dn tc, Jacobson cng tc nhim k u tin Vit
Nam nm 1954 v chn t nc ny lm s nghip ca i mnh. Tnh cch n cn, thng thn
lm cho ng tr thnh mt quan chc s qun hon ho. Jacobson dng nh cha h gp mt i s
no m ng khng thch, v ng lm vic cho tt c, t nm 1965 cho n khi ng cng bay bn
cnh Graham Martin nm 1975 khi Si Gn. Nh ng ni, khng phi l khng cht t ho, S
phn giao cho ti trch nhim st rc v vt bt ch cho mt s ngi M v i.
Mc du thch Lansdale, Jacobson li vo ha vi nhng ngi khc trong b my th li tch ci
nhm ca Lansdale ra, nhm m ng coi l gm nhiu nhn vt k quc. Tr mt ngi, l Dan
Ellsberg, m Jacobson cho l con ngi tri nht trong m. Jacobson, ngi bn tt nht ca John
Paul Vann, rt cm kch trc s can m ca Ellsberg. ng ni Ellsberg l mt ngi dng cm.
ng nhiu ln cng hnh qun vi b binh nm tnh hnh ang xy ra. V vy, khi Lodge bo
Jacobson t chc mt nhm c nhim th Ellsberg l ngi u tin ca tm ngi trong nhm
c Jacobson chn. Jacobson ni rng Ellsberg l ngi c nng sut cao nht v l ngi thng
minh nht trong nhm c nhim ny. Trong ba thng tri, nhng nh iu tra ca Jacobson i
khp ni trong nc, xem xt mi kha cnh ca cng tc bnh nh m by gi, trnh dng ch
ca Php, c gi li l chng trnh pht trin cch mng.
Cng trnh nghin cu ca Jacobson quan trng ch l n trng hp vi s v mng ca Robert
McNamara vo nhng thng cui nm 1966. McNamara l ngi thot u tng rng th no H
Ni cng hong s, hoc b p phi nhng b bi cuc chin tranh khng qun ca M, thy
rng vic nm bom khng em li kt qu v nhng cuc hnh qun tm dit ca Westmoreland tt
nht th cng a ti b tc m thi. Khi ng sang thm Vit Nam vo thng Mi nm 1966, vi
tun sau khi bn nghin cu ca Jacobson hon thnh, McNamara sn sng chp nhn mt gii
php thay th cho chin lc ca Westmoreland. V cuc chin tranh khng qun, McNamara mun
lp hng ro in t ngang Nam Vit Nam v hn ch nm bom Bc Vit Nam. S v mng ca
McNamara mt phn do ngi ph ca ng, John McNaughton, th trng c ca Ellsberg ti Lu
Nm Gc; v cng d hiu l v sao m Ellsberg c B trng quc phng mi hi kin.
Ellsberg v M trn my bay ca McNamara. Trong chuyn bay B trng xin mt bn sao bn
bo co cc k bi quan vi ci tn l n thm mt tnh mt an ninh.
Bo co ca McNamara gi Lyndon Johnson ngy 14 thng Mi 1966 cho thy c mt thay i ln
trong t tng chin lc i vi cuc chin tranh. ng ngh nn n nh li cuc chin tranh trn
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
khng v trn b, nn tp trung n lc vo cng tc bnh nh v pht trin s t qun ca Nam Vit
Nam. Trong bo co ca mnh, McNamara nhc li bn bo co nghin cu ca Jacobson, k c
phn ng gp ca Ellsberg trong . Th trng Ngoi Giao Nicolas Katzenbach, cng i vi
McNamara ti Si Gn, trnh mt bo co khc. ng ng vi McNamara v ngh giao cho
ph i s ca Lodge l William Porter trch nhim xc tin chng trnh bnh nh v giao cho ng
ta mt ng tng lm ph, bo m s hp tc ca gii qun s trong cng cuc bnh nh ny.
Lu Nm Gc cng ng l chng trnh bnh nh tin hnh khng c tt p nhng li a ra
mt phn ngh l tt c chng trnh phi t di quyn ca Westmoreland.
Johnson nghe theo kin ca McNamara lc bt u cuc chin tranh trn b v trn khng v
cng sn sng nghe li ng ta khi ng ta mun rt lui. Hnh nh Johnson cng khng c my kin
ring v cch phi tin hnh cuc chin tranh ny nh th no. ng ta cng khng phi l mt
Abraham Lincoln, sn sng sa thi ht tng ny n tng khc tm cho ra v tng bit phi
lm g. Johnson kim sot cuc chin tranh rt cht ch, nhng cht ch theo ng li trung dung
gia hai kin i lp c ngh vi ng. ng ta l ngi i nc i ngay t u, khng hn l
mt k hiu chin nh nhng ngi ph phn ng quan nim, qua nhng quyt nh ca ng,
ngi ta thy rng ng quan nim vai tr ca ngi t lnh trn chin trng khng phi l ra tin
tuyn m l khng ch khu trung tm. Nu by gi McNamara yu cu tng cng bnh nh thay v
tng cng nhng cuc hnh qun th l ng i theo ng li lnh o ca Lyndon Johnson m
chnh McNamara cng c phn tham gia son tho.
kin ngh giao cho William Porter, ngi ph ca Lodge ph trch tt c cc chng trnh bnh
nh cng ko di mt vi thng. ng ra phi l cng vic ca Lansdale, nu ng khng b b
my th li nm qua ca s. Porter l mt ngi c nng lc, d hp tc, khng hay gy chuyn sng
gi. c nhiu ngi nhn vai khi nghe Porter c giao trch nhim iu khin C quan Cng
dn v (Office of Civil Operation). Dan Ellsberg mt mt t hng th vi cuc chin tranh nhng
khng gim cht no ni khao kht quyn lc v nh hng, t ct t vi Lansdale. ng tr
thnh ngi tr l ca Porter, lm mt trong nhng ngi thanh tra hng u nh gi xem
chng trnh bnh nh c thc hin nh th no t khi c t chc li. Ellsberg thy n chng c
tin trin g c. Nhng ng nhn thc c rng mun lm cho n tin trin th khng phi ch n
gin ci t b my th li m c. Vn nm ch ton b cch tip cn ca M i vi cuc
chin tranh, nh Lansdale ni t lu. t nc ny b tn ph bi nhng cuc hnh qun t.
Cn g na m bnh nh c ch? V Ellsberg cng hiu bit t nc ny, Ellsberg cng thy r mt
vn nghim trng khc. C qu t quan chc Vit Nam trung thc v c tinh thn phc v nh ng
bn Chu ca ng.
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong

Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
Dch gi: L Minh c
Chng 14 (c)
Si gn 1965
Cch tip cn duy nht mi i vi cng vic bnh nh sau cuc o chnh Dim bt r t Chu,
qua Stu Methven v CIA v dn n vic hun luyn cn b v cc i chng khng b. Sau khi
Dim b lt th ngi bn thng gia ca ng ta, ng ch ca o qun ring gi l Lnh Tm,
b b t, v Stu Methven hi Nguyn Vn Thiu, t lnh vng Vng Tu, xem CIA c th s dng
nhng phng tin hun luyn ca Lnh Tm c khng. Thiu ng , Stu Methven mi lin h vi
Ralph Johnson, mt s quan CIA m Methven lm vic chung bn Lo v trong chng trnh
hun luyn trinh st min ni Nam Vit Nam, v cho ng ta bit nh ca Chu. Johnson l mt
ngi c ti t chc v hun luyn. ng pht hin ra mt trung u Vit Nam rt c nng lc tn
l L Xun Mai, v tuyn la ng ny vo trinh st min ni. Mc du danh ngha l mt s quan
ca qun i Si Gn nhng thc cht Mai l mt nhn vin CIA then cht trong cuc chin ny. T
khi chng trnh trinh st min ni c giao tr qun i th Mai c sp xp v hun luyn cn
b cp thp Vng Tu. Chu c b nhim lm th trng Nng v khng dnh lu g n
cng vic bnh nh lc ny. Methven v Johnson v mt s s quan CIA khc thnh thong kim tra
cng vic ca Mai Vng Tu nhng khng thng xuyn .
Tnh hnh lc xem ra cn lu mi thc hin c nh ca Chu, nht l khi Peer de Silva c
c thay th cho John Richardson lm chi cc trng CIA ti Si Gn. De Silva l mt ngi khng
a cc hot ng tnh bo chnh tr cng nh nhng cuc hnh qun bn qun s, do kh m ng
ta quan tm ti nhng chng trnh ca Chu. De Silva t coi mnh l mt s quan tnh bo c in
v mi vo ngh ng lm s quan an ninh trong d n bom nguyn t trong Th Chin II.
Mi ngi c th nghe c ting bn tnh ang gy t trong u ca William Colby, ngi ng
u phn ban Vin ng ca CIA khi ng ta chn De Silva. Nhng chuyn gia v hot ng bn
qun s, nhng con ngi ca OSS c mt uy tn qua v Vnh Con Ln Cuba, v ngi sao ca
h lu m. Peer de Silva, mt s quan tnh bo c in, khng thch nhng hot ng bn qun s,
c b nhim v B quc phng trong cuc ci t. Hot ng ca cc c vn qun s Vit
Nam pht trin, v nh hng ca gii qun s tng ln th lc ny hn lc no ht, c quan tnh
bo nn i gn vi cc v mc qun phc, v trong hon cnh , vic Peer de Silva tt nghip Hc
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
Vin West Point cng l mt im thun li. Mc du kinh nghim bc u ca ng l chu u,

De Silva cng am hiu chu v ng tng lm chi cc trng ca CIA HongKong.
William Colby, vi s tr lc ca gim c CIA John McCone, quyt nh ch ti gia nrn 1964
mi iu De Silva t HongKong sang Si Gn. Dave Smith lm quyn chi cc trng khi Lodge
tng Richardson v nc, v smith, con ngi c nng lc v khng theo phe no c v lm vic n
vi i s. Colby ngh rng khng vi vng g m chuyn ngi mi qua ngay, Lyndon Johnson
bit c vic tr hon ny v tc gin bt McCone phi a De Silva qua Si Gn ngay lp tc.
Nu De Silva l ngi tt nht lm vic th cn chn ch g na?
McCone a De Silva ti gp Tng thng Johnson trc khi ng ny i S Gn, v Johnson nhc
nh ng ny l phi hp tc vi Henry Cabot Lodge - con ngi khng d g hp tc, Johnson ni
vy. McCone nhn mnh li yu cu phi hp tc vi Lodge ng ta c th th bo v thiu t nh.
to iu kin d dng cho De Silva, McCone v Colby cng i vi ng sang Si Gn, h gii
thiu De Silva vi Lodge trong mt ba n tra thoi mi m De Silva cng c mi tham d.
Trong bui tip xc u tin, Lodge t ra rt gay gt khi ng ni rng ng khng mun m ng cng
khng cn c ngi chi cc trng mi no ht. ng ni rng ng bng lng vi Dave Smith, l mt
ngi m ng hiu v ng a, cho Dave Smith c lm quyn chi cc trng cng c. ng ch
v pha De Silva ni rng ng ny ch l mt i lng khng c bit n m ch t lm phin
thi. De Silva ni Dave v ti rt l mt tinh thn khi c ngi ta ni n nh nhng ngi chi
ch ti mt cuc trin lm ch vy. C McCone v Colby u khng thch Lodge v cui cng,
ci mm, McCone ni vi ngi i s rng tr phi ngi c mt l do g r rt t chi De Silva,
bng khng th ng, vi t cch l gim c ca CIA, cm thy rng ng cn phi t De Silva vo
ch chi cc trng CIA ti y.
Ngy hm sau, Lodge cho gi De Silva vo vn phng ca ng. ng ch mt ci gh cho De Silva
ngi, xong ng i qua i li trc ca s v ni Ti chc l ng cn nh ba n tra ngy hm
qua ti nh ti v ti mun ng hiu rng ti chng c g chng li c nhn ng c. Ti ch n gin
l khng mun c ngi trng chi cc mi m thi, nhng vn by gi khng cn bn ci
na. Tuy nhin c hai vic m ti mun ng lm ngay, mc du ti bit l ng ang nng lng tr li
HongKong a gia nh qua y. Th nht, trn ca phng lm vic ca ng c tm bng ng,
ch Tr l c bit ca i s. Ti khng mun thy tm bng khi ng t HongKong tr li
y. Th hai, ng c tha hng ca ngi tin nhim mt chic xe hi mui kn, mu en v di.
Chic xe mi hn v di hn chic xe chnh thc ca ti. ng phi tng n i.
Lm chi cc trng CIA, nm trong s qun, th iu kin quan trng thnh cng l phi c s
tin cy ca i s. Lodge ni r l ng khng coi trng De Silva, v Mike Dunn, ngi ng u
vn phng ca Lodge tm mi cch khng cho De Silva ti gn i s. Phi chng l tnh c m
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
De Silva, ngi t ph l nh tnh bo theo trng phi c in li ci ho thnh mt nh hot ng

bn qun s bn ngoi s qun? Stu Methven v Lou Conein ngh rng y cng l mt trng hp
ng ch , mt anh chng chn t chn ro nhy v chi tr cao bi, nhng h vn nhn s thay
i ny ca De Silva vi cp mt nghi ng.
Methven ni De Silva ti Si Gn nh mt s quan tnh bo tm c ri ni Dp ht ci tr rc
ri i v th l cc chin s tnh bo li ln yn v mi kiu hot ng chnh tr ca chng ti u
i i. Ri De Silva i Qung Ngi nghe bo co cng vi mt i hot ng chnh tr ca chng
ti, th l ng ta li tnh ng. ng ta v k li vi ti. Ti ni Phi, chng ti lm vic ny
vng ng bng my thng nay, ng bit y Methven li ni v chng trnh hot ng ca
Chu cho De Silva nghe.
Cc i hot ng chnh tr Qung Ngi c thnh lp bi mt ngi cnh st vn l ch quen
bit c ca nhn vin CIA, Mai Vng Tu. Quan chc Vit Nam ny tranh th c s ng h
ca mt ngi M tr tui ti ba vn l mt ngi ngng m Lansdale. Tn ng l Frank Scotton,
khng c quan h g vi CIA nhng lm vic cho C quan thng tin Hoa K. Scotton ni ting Vit
Nam, c nhiu sng kin ng vin chnh tr v c ti thu ht mi ngi ch ti hot ng ca
mnh.
L Xun Mai khuyn De Silva nn bay ra Qung Ngi xem tnh hnh. Khi tr v Si Gn, De Silva
cho gi Methven v cc s quan khc trong chi cc li tho lun vic nm ly chng trnh
ny v trin khai n ra khp nc. Ngi ph ca De Silva ngh gi cc i bn mi ngi
l nhng i hnh ng ca nhn dn (People s Action Teams), v sau c quen gi l cc i
PAT. Vi s tn thnh hoan h ca Colby, chi cc CIA pht trin cc tin nghi Vng Tu thnh mt
tri hun luyn nm ngn ngi. De Silva ch nh ba s quan CIA n ph trch tri hun luyn
ny. Chng trnh hun luyn ny ch yu nng v kha cnh chnh tr nhng nhng PAT ny cng
c v trang. H cng s mc b ba en nh ngi ng qu Vit Nam, khng eo mt huy hiu
no khc vi dn thng v cng n cng lm vi nng dn, ng thi hun luyn cho h ng li
chnh tr chng cng, gip nng dn lm rung, ph bin k thut cho h v ban m th bo v
h chng li du kch.
Vic CIA li dnh lu vo cc hot ng bn qun s, ng vo lc m ng l phi b vic ny
ri, lm cho Westmoreland khng hi lng. Westmoreland sn sng thu tm t chc rng ln
ca CIA y, ci t chc khng lm nhim v bnh nh, trc y nhim v bnh nh ny l s
pht trin t chng trnh gip kinh t ca Rufe Phillips, nhng CIA nay chuyn sang hng
khc ri. Sau mt thi gian m mm, De Silva em chng trnh ny ln bo co vi Westmoreland.
Westmoreland khen qua loa my cu v hot ng ca PAT ri ni thng vo iu ng ang ngh.
C hai vn phi gii quyt. Th nht, qun s ca chng trnh phi ly n v no ra.
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
Vy, ly ca ai no? V y c th l vn gay go nht, c quan no ca M c coi l thch hp

nht gip cho chng trnh PAT? CIA hay l MACV? l hai vn lm chng ti phi suy
ngh v ti chc n cng lm ng phi suy ngh.
Bit rng mnh ang gp rc ri vi Westmoreland nn De Silva tm cch nh lc hng ng ta
bng vic bay v Washington vn ng cho kin ca ng v vai tr ca CIA. ng bo co vi
cc quan chc B quc phng v B ngoi giao v tn cng c vo mt s ngi trong vn phng
ca McGeorge Bundy ti Nh Trng. Nhng kt qu l, c gng cui cng ca ng b gc li, v
lc by gi ngi ta quyt nh a qun M vo mt cuc chin tranh trn b Vit Nam v
tin hnh cuc chin tranh khng qun. Westmoreland v B tham mu ca ng Si Gn, r rng
l khng hng th g vi nhng hot ng bn qun s, nhng khng cn thi gi u m lm g
trong lc ny na, h nh b mc cho De Silva.
Sau khi De Silva gic ng, ni theo kiu ca Stu Methven, th ng ta sn sng truyn b ci tn
gio mi v cc hot ng bn qun s ca ng i khp min Nam Vit Nam. Mt loi hot ng
lm cho ng ch l vic s dng cc i chng khng b mt kin m Methven vay mn ca
Chu v ang pht trin trong quy m nh. Cc i chng khng b, v sau c i bng mt ci
tn d nghe hn nhng cng khng km phn cht ngi l i thm bo ca tnh (Provincial
Reconnaissance Units - PRUS), tr thnh mt cnh tay ca chng trnh Phng Hong v thng
b ngi ta ln ln v vic chng l ai, chng t u n v chng lm g. Lc u khi a ra kin
ny, Chu coi l bin php cui cng th tiu ci chnh ph trong bng ti ca Vit Cng v l
mt phn khng th tch ri trong chng trnh cng tc chnh tr ti tnh Kin Ho, nay CIA li
tch n ra thnh mt hot ng c lp. Thay i ny khng xut pht t mt xu xa no m
ch l sn phm ca tnh trng xo trn sau cuc o chnh Dim. CIA thng xuyn tm cch pht
hin Vit Cng l ch tch U ban, ngi i m qun, ngi i din ca tnh v ngi thu thu. Mt
khi chng b pht hin th Cnh st quc gia c phi n bt hoc i chng khng b s
c c n bt cc hoc th tiu chng vo ban m. Khi cc i chng khng b ny li t
di quyn cc tnh trng khng n o thn trng nh Chu, th nhiu khi chng c dng
tng tin hay gy p lc chnh tr v ci ting chng l nhng tn git ngi c CIA hun luyn
lan khp trong nc.
Chu cng thnh lp nhng i tm hiu dn nguyn v a ngi v lng ni chuyn vi nng dn
v thu thp li phn nn ca h. Chu cho rng mt chnh ph c trch nhim l mt chnh ph lm
vic cho dn lng d h ngho dt ti u cng vy. CIA tip nhn kin v i iu tra dn
nguyn, nhng li tch n ra thnh mt hot ng ring bit v tch n ra khi bi cnh chung ban
u ca n.
c im ca chng trnh bnh nh u nm 1966 l s hn lon ri rm v t chc. Cc i PAT
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
th hun luyn Vng Tu, cc i dn nguyn th Si Gn, i chng khng b th nhiu ni

khc. Ci cch gip kinh t trong chng trnh bnh nh, do cc quan chc vin tr v Ngoi
Giao ch tr, th hot ng di nhiu danh ngha khc nhau tng tnh. Tt c u c khi nim
ring v nhn s ring, v tt c u ganh t ln nhau.
***
CIA hoan h vi s pht t ca tri hun luyn Vng Tu, nhng i hot ng ca nhn dn mc
qun o b ba en c phi i cc vng nng thn mt cch u n, gt hi thnh cng nhiu
t cn tu s lnh o ca ng tnh trng ni h c phi n v ng ny kim sot mi hot ng
ca h. Vng Tu tr thnh mt phng trin lm v ci c gii thiu l thnh cng ln nht ca
CIA v mt bnh nh cho cc v thng v h ngh s M ti thm. Cc v chnh khch hnh nh
chng thy g l khi cc khu hiu v bng hiu ca tri ny u vit bng ting Anh ch khng phi
ting Vit.
Do , cc s quan CIA khng ly g lm thch khi chnh ph Si Gn quyt nh qun l tri hun
luyn ny v giao cho Chu cai qun, Chu ni ting l ngi Vit Nam c u c c lp, ch
khng nh L Xun Mai, ngi ang l tri trng, mt s quan c nng lc v khng bao gi qun
rng ai l ngi tr lng cho mnh. Vi chu lm ch huy trng y, nhng nhn vin CIA bit
rng h phi ng m cho Chu ch khng phi ngc li.
My thnh trc y, chnh ph Si Gn quyt nh thnh lp B xy dng nng thn vi nhim
v kim sot chng trnh bnh nh ca pha Vit Nam. Lansdale c c lm c vn trng cho
B trng ph trch b nay l Nguyn c Thng, ng ny cng nh Chu, khng tham nhng.
Chng li ci kiu ngi M ci g cng ginh lm tt c, Lansdale ngh rng ngi Vit Nam bao
gi cng phi c y ra trc sn khu cn ngi M pha sau bc mn m nhc v thi.
Khng ai bit l ng c ng vai tr g trong vic khuyn khch ngi Vit Nam ly tri hun luyn
Vng Tu t tay ca CIA. Nguyn Cao K v ngi ng u c quan bnh nh ca ng r rng l
nhy cm vi vic ngi M th mi vo ngc ngch ca i sng Vit Nam v vic n i tri
Vng Tu l mt cng trnh ca CIA, lm mt danh ting cc i hot ng ca nhn dn.
D sao i na th ngi Vit Nam v CIA lao vo mt cuc u tranh ginh quyn kim sot tri
hun luyn Vng Tu, v Chu tham gia trn chin, to thm nhiu k th, nhng ngi khng
i no ngui hn vi ng. Peer de Silva chm dt trc thi hn nhim k ca ng v lc ny
khng c mt Si Gn. Mt hm, De Silva ng ch ca s phng lm vic ca ng nhn ra ngoi,
ang ni in thoi, bng ng thy mt chic xe Peugeot c, mui kn, mu xm, do mt ngi Vit
Nam y ti gn s qun. ng nhn ra mt cht n, hnh bt ch nh gi sn sau ch ngi ca ti
x, ng vi lao ngi xung sn nhng chm trong tch tc. ng b thng rt nng, mt trong
nhng th k ca ng b git v ngi khc b thng. ng c gng tr li lm vic nhng mt ng
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
km qu nn ng c a ra khi Vit Nam. Ngi chi cc trng n thay De Silva khng mun
xung t vi ngi Vit Nam v tri hun luyn Vng Tu nhng ng thi ng cng khng mun t
b quyn kim sot ca CIA i vi chng trnh hot ng ln nht ca h t trc ti nay.
Cuc tranh ci n ra trung tm Vng Tu. N bt u khi c quyt nh i cc i PAT thnh
nhng i c nm mi ngi, gi l cn b Pht trin cch mng (Revolutionary Development RD). l do ghp thm mi chn cn b chuyn mn, k c nhng ngi thnh cu dn nguyn,
vo i bn mi ngi trc y. CIA thay i nh thnh cu dn nguyn ban u ca Chu
thnh mt chng trnh b mt nhm t nhng im ch vin ti cc lng pht hin t chc ca
Vit Cng cho cc i chng khng b n tiu dit. By gi ngi ta quyt nh tr li vi nh
ban u ca Chu v gn cn b iu tra dn nguyn vo i Pht trin Cch mng nh nhng
ngi hot ng cng khai nng thn. Chu c bt lm i t, cng tc ti B Xy Dng
Nng Thn, n Vng Tu gip son tho chng trnh hun luyn cn b mi ti y.
Nm trung tm cuc tranh ci l mt thiu t qun i tn l Jean-Andre Sauvageot, phc v CIA
vi t cch bit phi tm thi. Sauvageot l con ca mt tin s v bn thn ng cng l mt ngi
chuyn khoa trit l ti i Hc ng Ohio, n y lm c vn cho mt qun v t mnh
hc thm vo bui chiu, thnh ngi ni ting Vit gii nht trong cuc chin tranh ny. Vic lm
ca ng gy ch cho John Paul Vann v Ev Bumdgarner, h xi ng nn nhn mt cng tc ti
Vng Tu, v h khng c hi lng lm vi cch CIA qun l tri hun luyn. Sau khi Sauvageot
ti Vng Tu ng lm thay i cung cch ca ngi M ti y. ng b b qun phc M mc
b ba en ca nng dn Vit Nam. ng khng chu sng khu dnh ring cho ngi M. V ngi
th trng CIA ca ng cng ngc nhin khi ng t chi lp my iu ho khng kh trong phng
ca ng. ng n, ng nh ngi Vit Nam v nht quyt sng y nh bt k hc vin Vit Nam ti tri
ny.
Sauvageot rt thch Chu, thy Chu rt c kh nng v hoan nghnh Chu ti tri ny. Sauvageot
ni Nhng hnh nh CIA li khng thch ng ta y. H mun h lm ly tt c mi vic. H
thy rng h ang lm vic tt, khng hiu v sao Chu v nhng ngi ca ng trong B Xy Dng
Nng Thn cn xung y lm g?
Sau khi thng lng, s qun v chnh ph Si Gn tho thun l cho ngi Vit Nam qun
l tri ny v Chu c b nhim l ngi ch huy y. Sauvageot ni Chu nhn trch nhim
nh mt ngi ch huy thc s ch khng phi nh mt ngi n lng ca CIA nh L Xun Mai.
Nhng ngy d nh ng n nhm chc th cc hun luyn vin trung tm ny ni lon v yu
cu CIA c gi quyn kim sot. Sauvageot c lng ngi i. Nhng ngi Vit Nam y lp mt
u ban tranh u khngcho Chu nm quyn ch huy v do s dng v lc nu cn. H mun
gi nhn vin ca CIA l Mai lm t lnh y.
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
Trong nhng ngy sau , Sauvageot lm trung gian ho gii gia CIA Vng Tu, CIA Si
Gn vi u ban tranh u. Ngi M thy tnh hnh rc ri v CIA hp tc a tnh hnh ra
khi b tc. Cui cng, Sauvageot dn ng cho Chu tip nhn quyn ch huy.
Ni lo s ca CIA v chu bin thnh s thc. Tri Vng Tu c xy dng sao cho ngi n
thm phi i qua vn phng ca c vn CIA ri mi c ti vn phng ca ngi ch huy Vit
Nam, t nhin lm cho ngi ny trng nh ti t vy. Vic lm u tin ca Chu l lm hai ca
vo ring, mt ca vo thng vn phng ca ng. Vic d nhin l khng lm cho Chu c CIA
a thch cht no.
Tuy nhin, d ng n Vng Tu kim sot tri ny t tay CIA, Chu khng c hn th g ring
vi CIA, tri li ng cn ngng m mt s s quan ca h na, c bit l William Colby. Vn l
ng khng mun lm nhn vin ca CIA. Nhng ma mai thay, v ting n rng trung tm Vng Tu
l ca CIA, nn Si Gn ngi ta bn tn rng Chu dt khot phi l ngi ca CIA ri.
Nhng Chu khng Vng Tu lu. Theo yu cu ca Frank Scotton, mt s quan Vit Nam ti nng
khc tn l Nguyn B, c a t tnh Bnh nh vo lm vic vi Chu. C hai ngi trc y
u l Vit Minh, v u c c tnh mnh m, nhng hp tc vi nhau khng tt. ng thi cng c
cng thng vi nhng ngi ng u chnh ph Si Gn, bi v chng trnh hun luyn cn b
ny c th cung cp c s quyn lc nng thn cho nhng ai c tham vng chnh tr. Lansdale lc
thuyt phc c Nguyn Cao K t chc tuyn c bu quc hi; v Lansdale, cng vi Rufe
Phillips ang n thm x ny khuyn khch Chu rt khi qun i lm mt chnh khch.
Nguyn B nm quyn ch huy trung tm Vng Tu v c s tin tng ca William Colby v cc
quan chc chnh ph khc nh l mt lc lng giu sc sng to ng sau chng trnh hun
luyn cn b ny.
Tn ca Chu cng chm trong qun lng.
Westmoreland c tr nh rt tt. ng rt gii trong vic nm vng mi chi tit khi x l mt vn .

ng l bc thy trong vic t chc hu cn cho na triu qun M chin u xa t nc na vng
tri t. Ci ng thiu hnh nh l trc gic, khng th o nh tr khn hay nh qu trnh hc tp
c. D l ni tr hay i tng, hoc l c hoc l khng c ci - ng ta khng c. Nm 1970,
ti c gp nh vit s vit hi k cho Westmoreland, v chng ti cng tho lun v ng. Ti cng c
i ln tip xc vi tnng Westmoreland Vit Nam. Chng ti cng sinh ra mt tiu bang v ti
cng mun cho ng ta thnh cng. Nh vit s v ti thng nht vi nhau v nhng u im ca
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
Westmoreland. Vn ca ng nh vit s ni l ng khng sng sut. ng ta khng ni

iu mt cch gay gt, chng qua l nhn xt mt cch thc t vy thi, v chng ti u hiu
rng l mt ci g t nh hn l s thiu thng minh Ellsworth Bunker v William Colby cng
ngh v Westmoreland nh vy. V ngoi vic nhn xt c nhn, ngi ta cn phi tnh n hn ch
chin thut m Nh Trng p t cho ng mc du h khng bao gi cng nhn. Cn nhng
ngi nh Ellsberg nhn cuc i ton l anh hng da trng v u cng da en th cho ng l biu
tng ca sai lm hoc xu xa.
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
Dch gi: L Minh c
Chng 15
Si gn 1967
Vo nm 1967, Chu tr thnh mt trong nhng chnh khch thnh cng nht nc ng. Chu
tr v tnh c Kin Ho tranh c quc hi v thng vi s phiu ln khng ng. Lc Chu chuyn
t mt s quan qun i sang lm chnh khch dn s cng l lc chng trnh bnh nh i vo giai
on ci t cui cng ca n. V qu mt mi vi nhng cuc xung t ni b lt vt gia cnh qun
s v cnh dn s trong b my quan li ca M Si Gn, Tng thng Johnson c chnh Robert
Komer tr l v bnh nh ca ng ti Nh Trng, vi hm i s sang Vit Nam v bo ng ny hy
lm tt c nhng g c th lm c cng c chng trnh ny. Robert Komer yu cu Tng thng
Johnson cho William Colby, lc ang lm ti tng hnh dinh ca CIA, sang Vit Nam lm ph
cho ng. Th l William Colby li phi ri b cng vic ca mnh ti CIA sang Vit Nam mt ln
na. William Colby c n tng rt tt vi ci k hoch thng minh ca con ngi khng bao gi
chu li bc l Robert Komer, nhm hn gn nhng mnh vn ca chng trnh bnh nh li vi
nhau.
William Colby ni Robert Komer bit rng nu giao chng trnh bnh nh cho cnh qun s th
mi s s hng bt ht v qun lnh m hnh qun th h gp u bn chng cha ai. Nhng
Komer cng bit rng qun i nht nh chng chu chia quyn vi ai c. Do , ng ch ra cch
duy nht l t chng trnh bnh nh di s kim sot ca cnh qun s, nhng trong tay cnh
dn s. y phi ni l ci nhn thin ti ca Robert Komer. V ng cn lm cho cnh qun s in
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
u nhiu nm sau na.

Vic ci t a Westmoreland ln a v ngi cm u chng trnh bnh nh, Robert Komer ch
lm ph cho Westmoreland thi, nhng li ph trch x l mi vic hng ngy. Mc du chnh
Westmoreland trin khai mt chin lc qun s c th coi l mt phn ca chng trnh bnh
nh, nhng ng vn phn u trong nhiu nm t cnh dn s di quyn kim sot ca ng,
cho nn ng sn sng chp nhn mt tho hip c mt quan chc dn s lm ph cho ng. Mt quan
chc dn s lm ph cho ng m li c tm c nh Robert Komer th tht l cha bao gi ng dm
ngh n.
Tng Westmoreland bnh thng l mt ngi lch thip, mu mc v rt d dt, trong khi ni v
cc bn ng nghip trong hi k, nhng ng li khng th t kim ch khi ni v Robert Komer:
C Cha bit, Tng thng giao cho ti mt con ngi vui v hot bt l Robert Komer. Ci bit
danh n hn tht l thch hp vi ng ta. V mc du sau ny Komer gy cho ng bao rc ri,
ng vn tha nhn rng Komer chnh l con ngi c kh nng lm cho mi con ngi khc nhau
trong b my th li chu lm vic chung vi nhau trong mt i ng.
Ci con vt cng knh mi ra i ph trch bnh nh ny c tn l CORDS - Civil Operations
and Revolutionary Development Support (Hot ng Cng dn v v Pht trin cch mng). im
ch yu trong cuc ci t ny l ti mt na s tnh ca Nam Vit Nam s c ngi c vn trng l
qun s, ngi ph l dn s; cn mt na kia th ngi c vn trng l dn s, vi ngi ph l
qun s. Phn ln cc c vn dn s u l cn b hot ng i ngoi; nm hoc su ngi l ca
CIA. Xa hn na, cc c vn v bnh nh ca M mt tnh v sau thng nht qun dn s li
vi nhau lm mt. John Paul Vann c giao mt nhim v lnh o bn ngoi Si Gn.
Vic ci t ny c th c coi l mt thng li ln trong cuc chin tranh: hai nm sau khi qun
t vo Nam Vit Nam, ln u tin ngi M mi t chc ni mt b my phi hp tng i
c vi nhau.
B my ca CORDS th lm vic c ri, nhng cng vic bnh nh trong thc t c c g
khng vn cn l chuyn nghi ng, t ra cng l trong cc nh bo. Ci c bn ci nhiu nht l
chng trnh my tnh in t do Robert Komer thit lp nh gi tin ca CORDS, da vo
mt bng cu hi cho cc quan chc CORDS ti a phng tr li. Chng trnh in t ny c
gi l H thng lng nh Hamlet ( Hamlet Evaluation System - HES). Komer cho rng bo ch
cng iu vai tr ca my tnh in t trong chng trnh bnh nh lm cho cng chng M v
Quc hi m ra hoi nghi ton b chng trnh bnh nh lun.
Nm 1968, Komer ni Hu ht nhng ngi ph phn chng trnh HES u khng c thng tin
y v vn ny. Chng hn nh thng ngh s John Tunney, bang California. Ti khng ch
trch John, nhng ng ta ni Lm sao mt c vn M mi Vit Nam c mt nm v li khng bit
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
ni ting Vit li c th phn tch tri tim v khi c ca ngi nng dn Vit Nam c? Ti ni,
John, xin ng hy tin chng ti mt cht. Chng ti u c ngu ti mc . Ti giao cho h thng
ny lng nh nhng hin tng khch quan ch u c o tri tim v khi c. Chng ti ch yu
cu nhng ngi ca chng ti o nhng g c th o c. H bit khi no th mt tri moc-ch
ri vo trong lng, hoc c mt s c bn nhau vo ban m. H bit mt cy cu c c xy dng
hay mt ngi trng c c hot ng, hay c nc ung c trong mt lng hay khng? Th l
ng ta li hi ti mt cu khng c khch quan cho lm: H tng c s ca Vit Cng c b ph
hu khng? Ti ni: John, ng nh bt b ti. l vn kh phn tch nht, ti phi tha nhn
nh vy.
Chnh l vn t chc chnh tr v hnh chnh ca cng sn hay l h tng c s ca Vit Cng, nh
Komer thch gi - c tn ti v pht trin khng a Komer ti ch phi t chc ra chng trnh
Phng Hong.
***
Bi v William Colby, ngi ph ca Robert Komer, l mt quan chc CIA c mi ngi bit, v
chng trnh Phng Hong li do CIA t chc, nn Colby thng c coi l cha ca chng
trnh Phng Hong - Chu cng au lng khi thy v sau ngi ta cng kch Colby, bi v Chu
bit rng chng trnh Phng Hong bt ngun t nhng i chng khng b ca ng v trn thc
t, ng mi l cha ca Phng Hong, mc du sau ny n pht trin ngoi s m c ban u
ca ng.
Thc ra hin nay, Phng Hong khng cn l hot ng b mt c mi ngi bit m tr
thnh mt cuc ci t h thng quan liu do Komer tin hnh cng nh ng lm i vi CORDS
nm 1967. Vic ci t ny lin quan n hng h sa s nhng t chc tnh bo hot ng rt t phi
hp vi nhau. Trong nhim k u tin ca Colby vi t cch l ngi ng u chi cc CIA Si
Gn, ng gip thnh lp mt t chc tng t nh CIA cho ngi Vit Nam, c gi l T chc
Trung ng tnh bo (Central Intelligence Organization). CIA cng hot ng v gip cho mt
ngnh c bit ca Cnh st Quc gia. Tnh bo qun s ca Hoa K th hot ng vi t chc tng
ng ca n bn pha Vit Nam l C quan Tnh bo Qun s Vit Nam (Military Intelligence
Service). Li thm nhng hot ng ca nhng phng G-2 thuc cc n v qun i v tt c mi
ngi khc c tin dng ln mt mng li tnh bo. Cng vic tnh bo Vit Nam l c mt bi
ly hn lon, m mi n v u tranh ginh quyn lc v ganh t ln nhau giu nhng b mt ring
cho mnh.
Mc ch ca chng trnh Phng Hong l thu tm mi ngun tnh bo li mt mi, cp tnh
hoc cp huyn, pht hin v tiu dit t chc chnh tr v hnh chnh ca Vit Cng. Colby v
nhng ngi ph trch khc ca Png Hong nhn mnh nhiu ln rng phi nhm vo mc tiu
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
ch yu l cc quan chc Vit Cng i tuyn truyn v gio dc nng dn, thu thu v tuyn m
thm ngi vo du kch. R rng l mt ngi c ti t chc c mt trm ngi v du kch th c
gi tr trong cuc chin hn l mt ngi cm sng v lm theo mnh lnh. iu l r rng i
vi tt c mi ngi, tr gii qun s M bi v nhng ng ny vn theo chin lc cng c nhiu
xc cht ca k th cng tt m mt xc cht mc b ba en th ci no cng nh ci no. Colby nh
nht vo u gii qun s t tng cho rng cuc chin tranh khng th no thng c nu trc
tin khng th tiu c t chc chnh tr ca cng sn.
Colby ngh CIA cho mn mt s t s quan cho chng trnh ny bt u v sau nhng
trung tm tnh bo c thnh lp tng huyn trong c min Nam Vit Nam. Chng trnh Phng
Hong, nh Colby nhiu ln c gng gii thch, ch su tp nhng tin tc tnh bo phi hp. Khi t
chc Phng Hong pht hin mt thnh vin trong t chc chnh tr ca Vit Cng th h chuyn tin
cho ngi khc hnh ng, hoc cho Cnh st Quc gia, hoc cho n v tnh bo ca tnh, cho
qun i Si Gn hoc cho qun i M. Ni cch khc, t chc Phng Hong khng lm cng
vic th tiu Vit Cng. Ngoi ra, khi mt Vit Cng b git trong mt cuc hnh qun thng thng
v sau c nhn bit l Vit Cng th tn ca anh ta s c a vo danh sch ca tnh bo v
c k khai nh mt thnh tch ca chng trnh Phng Hong.
Ngay t u, Phng Hong l mt ti tranh ci v thu ht mi s phn i chin tranh Hoa
K. Mt s iu nghi ng bt ngun t chnh ci tn tht ca n. Theo truyn thuyt dn gian Vit
Nam th con ra tng trng cho s sng lu, con c chp tng trng cho s thng thi, nhng
chnh con phng hong mi tht thn k, mt con chim dng mnh v anh hng c th sng li t
ng tro tn. Thn thoi v phng hong c hng nhiu th k. Thi Ai Cp s khai, Phng
Hong l vt tng trng cho thn mt tri, tc truyn l sng ti trm nm, sau b thiu hu
ri hi sinh hon ton tr trung hn xa. Dng ci tn ca biu tng hi sinh m ton th gii u
bit ch mt chng trnh nhm tiu dit t chc chnh tr / hnh chnh ca Vit Cng bng cch
git ngi lnh lng khi cn thit gi cho ngi ta nh li nhng tri tp trung ca pht xt c vi
khu hiu Lao ng s lm cho cc ngi t do che y vic lm thc s ca chng. Mt khc,
ngi M li c ci s trng l chn tn khng thch hp hoc bun ci, v khng dnh dng g
vi ng c ban u m ngi s quan t ai bit ting kia t cho n.
Phn ln nhng li ph phn u do cch Colby v Komer nh ngha chng trnh Phng Hong,
bng nhng danh t quan liu m ch c h hiu r thi. Theo cch h din t th chng trnh
Phng Hong l nhm v hiu ho ci h tng c s ca Vit Cng, trong mt cn b tuyn
truyn c ng l mc tiu quan trng hn mt du kch. V hiu ho - l mt t p ch m
st, cng tng t nh ni kt liu vi tn tht cao nht? H tng c s? Cn cn b tuyn truyn
c ng (agitprop) l g? H khng th gii thch vic lm ca h bng mt th ting Anh quen
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
thuc d hiu cho tt c mi ngi nn mi ngi u hiu rng vic lm ca h l m st mi ngi

v ti i lp vi chnh ph Si Gn ri c tnh che y nhng hnh ng v lun ca h bng nhng
li ni ri rm khng ai hiu ni.
Robert G. Kaiser, Jr., mt phng vin ca t Washington Post, mt ngi vn c thi hoi nghi
i vi cuc chin tranh Vit Nam, cm thay cn phi xua tan nhng s hiu lm chung quanh
chng trnh Phng Hong, vit mt bi dng dc trn bo ny s ra ngy 17 thng Hai, 1970,
vi u Cc c vn Hoa K Vit Nam coi thng chng trnh Phng Hong, trong ng
ni rng quan nim ca ngi M trong nc v Chng trnh Phng Hong khng ging vi
thc t ang din ra Vit Nam.
Kaiser vit: Mt s nh ph phn chin tranh Hoa K cng kch chng trnh Phng Hong
l mt cng c tn st chnh tr hng lot. Vit Nam khng nghe ai m t m m nh vy,
y ngi ta ch coi Phng Hong l mt tr h r tin, thnh thong cng c ngi cng iu cho
n m m thm mt cht m thi. Mu thun gia ting xu cho rng Phng Hong l mt loi
Cng ty git ngi Vit Nam (Vietnamese Murder, Inc.) vi thi mi ngi coi khinh y l
in hnh ca li trch mc ca cc quan chc M Vit Nam: nh ngi ta khng thng cm
vi nhng g h ang lm Vit Nam. Kaiser i n ch cho rng Rt nhiu li t co i vi
chng trnh Phng Hong khng h c chng minh trong thc t Vit Nam. Mt s li t co
hnh nh do hiu lm cch dng danh t v thng k m thi. Ngy hm sau bi bo ca Kaiser,
James Sterba ca t New York Times cng vit mt bi ng h kin ca Kaiser v chng trnh
Phng Hong.
Chng trnh bnh nh mang ting nh phn ln l do cc i trinh st tnh (PRUs) git ngi
ba bi lc u mi pht trin ca chng, cc i ny nguyn lc u l cc i chng khng b
thnh lp theo sng kin ca Chu, nhng trong thi k hn n sau cuc o chnh Dim pht
trin v t chc thnh nhng n v hp. Theo nh Kaiser ni th phn ln nhng s lm dng
b ngn chn v cc n v ny b khp vo k lut. Nhng ting d vn n xa v cc phng
vin M khng do d g m khng khai thc.
Cng trong thng m bi ca Kaiser v ca Sterba th hin trn t Post v t Times th con ngi
vn im m, trm tnh l George Anne Geyer, bn thn ca con ngi bo th Keyes Beech, li
ng mt bi trn tp ch True vi u CIA thu bn git ngi, bt u bng nhng dng sau
y Khi cuc chin mang nng tnh cht chnh tr hn qun s th mc tiu ca n cng chuyn dch
t qun i sang nhng nh lnh o dn s ca h. lm vic ny, Hoa K hun luyn mt
m ngi tinh nhu nhim v m st thanh ton ci chnh ph b mt ca Vit Cng. Dng
ging ni cng rn ca nhng t tp ch dnh cho n ng, b Geyer k li vic b i theo mt
nhm PRUs trong mt cuc hnh qun ng bng, trong c chn ngi ca h tng c s Vit
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
Cng b git v hai mi su ngi b bt. Theo con s ca b th phi ni rng s ngi ny b
git v b bt trong mt cuc chm sng thng thng nh bt c hot ng qun s no khc Vit
Nam th ng hn.
Nhng bi vit nh ca Geyer v hot ng ca PRUs cng lm tng cm tng ca mi ngi l
CIA ang tin hnh mt chin dch m st v chnh William Colby v tnh cung cp t liu cho
nhng ngi ln n chng trnh Phng Hong v chnh ng cng khai bo co rng c hai
mi ngn cn b Vit Cng b chng trnh Phng Hong thanh ton. Thc ra phn ln s ny
b git trn chin trng v sau mi c pht hin l cn b Vit Cng. Vic a s cn b
Vit Cng b git ny vo nhng ct thng k thnh tch ca chng trnh Phng Hong l mt
cch lm cho chng trnh c v nh c kt qa thc t.
Chnh Colby cng tha nhn Chng trnh Phng Hong u c hiu nghim n nh vy.
Chng trnh ny cng ging nh nhng chng trnh khc, ngha l khng h t c kt qu nh
d kin. Nhng n tp trung mi nhn hot ng vo nhn t then cht v l nhn t cn thit, tc
l u tranh chng b my b mt ca Vit Cng. Hoat ng ca n lm cho Vit Cng cm thy lc
no cng b e do. H h b mt lin lc vi dn chng v b y ra khi vng hot ng th Vit
Cng li cho l ti cc n v t v hay cc hot ng khc i loi nh vy ca chng trnh
Phng Hong. Vit Cng cho rng ti chng trnh Phng Hong m h gp nhiu kh khn trong
thi k , v vy ti thy rng Vit Cng cng phm mt sai lm nh ngi M nghe ni v mi
hnh ng rng rn ca Phng Hong vy.
Colby tha nhn rng mt s hnh ng gh rn ca Phng Hong l c tht: Ti bit l trong
hot ng ca Phng Hong c mt s vic lm thi qu. Ti bit l c mt s vic ng l khng
nn lm. Ti khng ph nhn iu , v chnh v ti khng bao gi ph nhn nhng hnh ng cc
oan c tht m ti gp nhiu rc ri.
Chc chn l Colby rt nhy cm vi nhng cm by sn c trong chng trnh Phng Hong, mt
chng trnh hot ng b phn i nhiu nht trong cuc chin tranh ny. ng ta cng khai tha
nhn nhng khuyt im trong chng trnh ny - cng khai mt cch ng ngc nhin - v r rng
l thnh tht mun sa cha nhng sai lm . Tuy nhin, ch l quan im ca ng Si Gn m
thi. Trong cuc chin tranh ny, nhng ch th c a ra t Si Gn khng bao gi c thi hnh
ng n c s v nhng bo co phn hi khng bao gi ni ht s tht. Pat McGarvey, mt s
quan CIA hot ng rt sm trong chng trnh ny t nm 1964 ni:
C mt tn t co mt ngi l Vit Cng ch v gia nh anh ta ba i n tin ca ngi ny.
By gi anh ta tm cch th tiu ngi ch n ca mnh m thi.
V phi ni l tnh hnh thc t nng thn khng thay i bao nhiu t n nay. Nhng bin
php kim sot do Colby t ra chm dt mi s lm dng nh s lm dng m McGarvey
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
thy trc y, nhng khng ai dm ni l n chm dt c mi hnh thc e do v tng tin

m chng trnh Phng Hong to c hi cho cc quan chc ca h thng chnh ph Si Gn.
Ch cn e do mt ngi dn lng thin bt h np tin, mt quan chc tham nhng ca Si
Gn c th bin chng trnh ny thnh mt cch lm giu. Li cn c vn v gi tr ca nhng
quan chc Vit Cng c chn lm mc tiu ca chng trnh Phng Hong na. Theo k hoch
th h c phn loi A, B hay C hoc c m ho bng nhng mu khc nhau. Chnh Frank Snepp
nhiu ln tham gia hnh qun vi cc i PRUs, mc du mt nh phn tch ca CIA khng c
trch nhim lm vic , k:
C lnh l tt c ngi M khng c cho b tn cng hay b bt. Ch c nhng i PRUs c
i m thi. Nhng trong trng hp c bit hm , chng ti i ti ra mt ci p th dng li v
cho m PRUs i vo. Chnh ti gip lp ra mt danh sch nhng mc tiu v ti rt t ho l
pht hin c mt tnh nghi Vit Cng. Anh ta l mt cn b p mi c kt np vo ng, mt
cn b tuyn truyn c ng. H bt c anh ny v anh ta mi c mi tm tui hay mi chn
tui m thi. Ti rt tht vng, t nh: K th ca chng ta y sao? Git hay bt anh ta th c li
g?
Ni cho cng th chng trnh b tch ra khi bi cnh m Chu d tnh ban u. Thc ra n
khng git cc quan chc cng sn. Chnh ph Si Gn cn phi c ci g khc hn mi chng
li ni hot ng ca cng sn. V mun lm c iu , h cn c nhiu ngi Vit Nam nhit
tnh cng hin nh Chu hn na mi c.
Tuy vy, cho ti nm 1970, chng trnh bnh nh t c thng li ng k nht trong chin
tranh. Trong khi phong tro chng chin tranh ln mnh M v phong tro i rt ht qun i M
v nc ang pht trin, th nhng quan chc M nh Ellsworth Bunker v William Colby Si Gn
bt u cm thy rng cui cng h i ng ng v ang thng.
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
Dch gi: L Minh c
Tp 3. Chng 16
Mi tin tc
Si gn 1970
K hoch ca John Paul Vann a ln Chu ra khi Vit Nam hng gip ng ny thot khi mng
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
vut ca Thiu b v l vo thng Hai 1970. V Chu c do d khng bit nn i hay khng, nn
cnh st ca Thiu v nhn vin ca CIA c thi gian tm c ch n nu ca Chu v bo
co cho s qun bit rng Vann ang giu Chu Cn Th. i s Ellsworth Bunker rt tc gin.
ng i Vann phi n gp ng ngay.
Bunker vn ni theo ging bnh tnh thng ngy, ng cho Vann bit rng Vann s b cch chc v
a v nc nu ng c tip tc dnh lu vo vic ca Chu. Bunker gi lp trng cho rng vic ny
l cng vic ca chnh ph Si Gn, v hon ton l cng vic gia ngi Vit Nam vi nhau.
Bunker ni rng ng bit Vann c nhng bn b rt c th lc trong gii bo ch v vic cch chc
Vann s gy ra mt s vn , nhng ng sn sng ng u vi nhng kh khn .
George Jacobson thut li rng: Vann n vn phng ca ti sau khi gp Bunker v ni Ly
Cha! Tht l kinh khng! Jacobson l ngi lm vic cho Bunker v l bn ca Vann. y l ln
duy nht ti thy Vann run. Mt ng ta c ti i v tot m hi.
Tuy nhin, bt chp li cnh co ca Bunker, Vann vn khng b ri Chu v xc tin k hoch a
Chu khi Vit Nam Nhng Chu c bo cho bit s e do ca Bunker v t ng c
quyt nh. ng khng th chu trch nhim lm hng cng vic v c s nghip ca Vann. Chu ni
vi Vann rng ng mun tr li Si Gn.
Chu khng chu tin rng s qun M v CIA li c th cho Thiu b t ng. ng lm vic vi
ngi M lu nh vy, nn ng khng ngh rng ngi M c th b ri ng, c bit t khi h bit
r s tht v vic ng tip xc vi ngi anh cng sn ca ng, ng cho rng chng qua ch l
mt sai lm m thi.
Trn ng v Si Gn, Chu tm cch lin lc vi Jean Sauvageot, nay ri trung tm hun luyn
Vng Tu v Si Gn lm i din ca William Colby bn cnh th tng Nam Vit Nam. Trong
nhng ngy cui cng ca chnh quyn Johnson, Colby c bt ln ph trch chng trnh bnh
nh thay cho Robert Komer i lm i s M Th Nh K. Chu yu cu Sauvageot gip bng
cch gii to s hiu lm chung quanh vic ng tip xc vi anh ng.
Li cu cu ca Chu lm cho Sauvageot rt au lng, ng ng gp Chu ti ba n sng nh
hng Continental. Chu khng nhng l ang lm vic cho Colby, l mt ngi ng khm phc m
cn c Colby i x rt t t, n ni Colby cn mi ng ti chung bit th ca mnh na.
Sauvageot thng lm thng dch cho Colby trong nhng chuyn cng tc xa thnh ph. Sauvageot
on rng Colby khng mun ng gp Chu, nhng Si Gn ny, nu c mt ngi no c th
gip Chu, ngoi i s Bunker, th ngi chnh l Colby ch khng ai khc.
Sauvageot k li rng: Ti ni vi Colby l ti quan tm ti Chu nh th no. Colby p li
rng l mt iu bt hnh, nhng ngi M chng ta cn c chnh ph Si Gn phi tnh n v
chng ta phi cn trng. Tuy Colby khng ni thng ra nhng ti chc l ng tin ti hiu ng mun
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
ni g v t ti s tch khi Chu. Nhng i vi Chu, ti c mt ngha v o l phi thc hin.

Colby cho rng chng trnh bnh nh sp ginh c thng li. ng cho bng vic ngc nghch lt
Dim lm cho M lng ph mt nhiu nm. By gi th r rng ngi ta khng th lm iu g
nu khng c th n nh ca chnh ph Si Gn. By gi th s n nh c thit lp, Vit Cng
b thit hi nng trong trn tn cng Tt, v tnh cht cuc chin tranh thay i thnh mt cuc
chin tranh qui c gia qun chnh qui Bc Vit vi qun M v qun M nh m rt tt. K ny
th M c th thng, ng ngh vy. Colby cng bit rng c th l Chu ng gp vo chng
trnh bnh nh nhiu hn bt c ngi Vit Nam no khc. Nhng nu xt theo iu u tin cn thit
thng cuc chin tranh th nn gip Chu hay khng nn lm g c th lm suy yu th n nh
chnh tr ca ch Thiu?
i khi Chu gi in thoi cho Sauvageot ngay ti bit th ca Colby, nhng h s dng mt danh
l Billy v ni vi nhau bng ting Vit trung khi Colby ang phng bn cnh. Sauvageot ni vi
Colby rng Chu lm mt s vic c ch cho Hoa K. ng nhc Colby rng vo thi k , s
qun M v CIA ly lm vui mng v Chu cung cp cho h nhng tin tc v anh ng m khng
chia s tin tc vi chnh ph Si Gn. Sauvageot ni rng tt c ngi M c ngha v phi tc
ng ti Thiu, khng cho Chu b bt hay b bc i.
Khng lu sau khi ni chuyn vi Colby, Sauvageot nhn c mt c in thoi ca chi cc CIA
mi ng ti vn phng ca h ti hm . Khi ng ti, ng gp mt s quan CIA i thng vo vn :
Chng ti nghe ni ng cho rng chng ta c mt s ngha v i vi Chu. Sauvageot p: Phi,
ti ngh vy, v ng nu ra mt s l do ca ng. Ngi s quan gi mt s quan CIA khc vo v
trnh by h s v Chu.
Vin s quan cm h s ni: Tha thiu t, chng ta khng c bt c quan h no vi Chu. Ngi
ca CIA ni vi Sauvageot: Chng ta khng c ngha v no i vi Chu, m t trc ti nay cng
cha bao gi c. ng c thng tin sai lc. ng phi tch khi Chu. Hy qun ng ta i. ng
hiu khng?
Sauvageot p: Vng, ti cho rng my ng ni khng ng v ti khng ng , nhng ti hiu!
Ni xong ng b v.
Sauvageot tip tc gp Chu, nhng kn o hn v dn Chu ng gi in thoi ti nh Colby na.
Nhng mt hm Chu gi Sauvageot ti c quan ph th tng vi mt thi khn trng, yu cu
Sauvageot cho gp cng sm cng tt. Sauvageot gi gp mt tim n. khi b theo di, ng
i xe p qua ca sau v theo ng hm ni khng c xe no bm ui c.
Chu bt u tin rng ng ta ang thc s b nguy him v hi Sauvageot c cch no gip c
khng, Sauvageot ni rng ng ch c mt cch gip Chu: Nu anh ng th anh nm trong xe
hi ca ti v ti s ch anh qua bin gii Campuchia. Mt khi ti Campuchia th anh t lo liu
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
ly. Nhng Chu quyt nh t chi i Campuchia theo s b tr ca Vann, nn ng cm n

Sauvageot v ni: Khng, ti s khng i nh vy u.
Sauvageot nh li: Hm ti tr v c quan vo khong ba gi chiu. Th k ca ti ni: ng
Colby gi in thoi cho ng. Ti nhc in thoi ln v nghe Colby ni rt lnh nht Khng bao
gi gp con ngi na, khng bao gi. Hiu cha?
Vng tha ng. ng ta t my xung. Nhiu nm sau ti cng khng hiu lm sao h bit ti gp
Chu hm y. CIA t my nghe trm trong in thoi ca ti.
C l trong tt c i s M tng phc v Vit Nam, Ellsworth Bunker l ngi t dnh lu nht ti
vic b ri nhng ngi bn ca Hoa K nh Chu chng hn. Sau ny khi mi vic kt thc,
ngay nhng ngi ngng m ng cng tha nhn trong thi gian , ng khng c thoi mi cho
lm. Thc t l c ai mun cho thin h qun vic ny i, bi v trong khi lng s nhng
bo co ca Bunker gi cho Johnson sau ny c a ra cng khai, c mt trang duy nht b mt,
l trang Bunker nhn nh v Chu. V Trn Ngc Chu v v Bunker khng khng ng h Thiu
l s thay i thi tiu biu ca Bunker trong nhng nm ng Si Gn. ng n y vi nh
chm dt s dnh lu ca M Vit Nam cng sm cng tt. Nhng by gi th ng, cng nh Colby,
li ngh rng cui cng Hoa K c th thng trong cuc chin tranh ny.
Nhng ch th ring ca Johnson cho Bunker khi b nhim ng ny lm i s nm 1967, Bunker
ni li sau khi Johnson qua i qu l ng ngc nhin v lm cho nhng ngi tng cng tc vi
ng phi nghi ng. Bunker ni vi v ng, b Carol Laise, v bn ng, ng Bruce Palmer, v
nhng g Johnson ni vi ng, v ngi ta cng t c l do nghi ng nhng iu .
B Carol Laise Bunker ni rng: S mng ca ng l lm sao cho ngi M c th rt khi Vit
Nam. Khng c vn g chung quanh chuyn ny c. Nhng ng l vn ny cha c hiu
r.
Bruce Palmer v Bunker cng phc v Cng ho -mi-nic trong thi gian khng hong 1965
v lm bn vi nhau mi ti sau ny khi hai ngi cng phc v Vit Nam. Nhiu nm sau, ti
thng Su 1981, tng Palmer ghi li trong hi k, i s Bunker ni vi ti rng thng ging
1967, khi Tng thng Johnson yu cu ng sang Vit Nam,Tng thng ni rng s mnh ca Bunker
l lm sao phi chm dt chin tranh cho qun i M cng sm cng tt. Tng thng hnh nh cng
khng ni t m th no l mt tnh trng n ninh c th chp nhn c Nam Vit Nam cho qun
i M rt v nc. l mt cuc ni chuyn ring ch c hai ngi c mt.
Khng bit c phi l mt ch dn cho thy rng ngay t u nm 1967, Johnson t b mt
chin thng ca M, hay l mt biu hin khc trong thi lng l ca Tng thng, tht kh
gii thch v sao Ellsworth Bunker, lc by mi ba tui li c chn tip tc cng vic
ca Maxwell Taylor v Henry Cabot Lodge. Khng c im no trong s nghip ca Bunker chng
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
t rng ng c th hon thnh s mng ca mt v Thng c lnh o qun i M ginh chin

thng trong mt cuc chin tranh c. Tri li, ton b s nghip ca ng u chng t ti nng ca
ng l mt nh thng thuyt.
Bunker vo ngnh ngoi giao theo yu cu ca bn hc ca ng Yale l Dean Acheson, trong
thi chnh quyn Truman, sau mt thi gian di ng qun l cng vic kinh doanh ca gia nh l
cng ty National Sugar Refining Company v lm i s Argentina, Italy v India. Ti ngoi
giao ca ng thy r trong cch ng x s vi Ed Lansdale, y l mt vic c th coi l mt th
thch cao nht cho bt k v i s no.
Ed Lansdale k li: Lodge ni vi ti Bunker khng thch ng, ti ni chuyn vi ng ta ri.
ng khn ngoan th v Hoa K vi ti ti c th bo v ng. Ti khng r l Lodge nh bo v ti
chng li ci g. Ti Khng quan tm ti chuyn , ti ni vi ng ta: Khng, ti khng v Hoa
K. y ti cn nhiu vic phi lm. Ti s y cn Bunker c mun ti ra ngoi th c vic
. Ti ra sn bay ci hm Bunker ti Vit Nam. ng ta mi ti ln xe cng v ni ca ng. ng ta
ni chuyn vi ti theo ci kiu ng cho rng ti rt c ch trong vic lm Hoa K hiu c nguyn
vng ca ngi Vit Nam.
Lansdale cn li Vit Nam vi thng sau v c Bunker i x t t mc d khng cho ng
thm quyn hnh g so vi thi Cabot Lodge. Khi Lansdale quyt nh ri Vit Nam v nc nm
1968; ng mang theo cm tng cho rng Ellsworth Bunker, cng nh Donalth Heath trong
nhng nm 1950, chnh l ngi i s tt nht phc v Vit Nam.
Bunker bit rng on bo ch M Si Gn c th nh hng ti thnh cng hay tht bi ca s
mng ca ng, nn vo thng Su 1967, hai thng sau khi ti Si Gn, ng mi su trong s
nhng nh bo hng u ti nghe ng bo co tnh hnh ring. Ngi ng u vn phng bo
Time Si Gn ti d thy rng nhng li bnh lun ca Bunker hm c tnh cht bng n n
ni ng phi gi bi bnh lun ca mnh qua ng HongKong ch khng dm a ra bu in Si
Gn. Bunker ni vi cc nh bo rng ng thy nhng cuc bu c Tng thng Nam Vit Nam, d
tr vo thng Chn, l mt bc trn qu trnh dn ti nhng cuc thng thuyt nhng dn h ng
tit l rng nhn nh l ca mt quan chc chnh thc ca chnh ph M a ra. ng cho h bit
rng ng mi Thiu v K ti bit th ca ng hm th hai tun trc ni v vic h ang chi
th on tranh ginh quyn bnh vi nhau. ng ni rng phn ln nhn xt ca ng nhm vo K l
ngi ang li dng a v th tng ca mnh hng dnh gh tng thng.
Bui hp mt ca Bunker vi cc nh bo l mt s by t lng trung thc mt cch tnh ton
tranh th h ng v pha ng. Nhng theo ng thy, r rng l chin thut ny khng c tc dng.
Lm cho cc nh bo tin tng ng l mt vic khng c kt qu. Nhng bi vit phn nh tnh
hnh bn ngoi Si Gn vn sc mi bi quan. B tc vn l ch c dng nhiu nht m t tnh
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
hnh.
Con ng l Samnel Bunker ni: Cha ti m ra s gii bo ch. C l y l ln u tin trong cuc
i s nghip ca ng m nhng g gii bo ch ni ra quan trng v ng s n th. ng cho rng
gii bo ch hot ng thiu tinh thn trch nhim y . ng thng by t s bc bi v vic
ny.
V bn cht, Bunker l mt ngi lm vic theo nguyn tc, thn trng, cn mt. S tht vng ca
ng i vi gii bo ch cng lm cho ng thm e d vi h. iu tr nn r rng sau khi bo
ch m t rng cuc tn cng Tt 1968 l mt thng li ca cng sn, ng cho rng ni nh th
khng ng bi v trong cuc tn cng ny Vit Cng b tn tht rt nng. ng ch tin tng
mt vi nh bo nh Keyes Beech v Robert Shaplen, cn vi nhng ngi cn li ng dnh cho h
mt cch i x lch s nh ngi ta vn thng i x vi nhau di triu vua Edward VII nc
Anh, lm nn lng c nhng ngi sn s nht. ng l mt ngi qu khn ngoan nn khng bao gi
l ra ngoi s bt bnh ca ng i vi gii bo ch. ng vn ng ca vi h v thnh thong
cn mi h n d nhng ba n ti khng chnh thc nh ng vn thng mi tng nhm nh
trong bn h. Cc nh bo nh gi cao nhng th hiu ca ng. ng mi h ti nhng ba tic m
phi ni rng trong khp thnh ph khng u bng, v khi ng xut hin trong ci o Trpican nh
nhng, tht c vt en vi Smoking hoc trong b ng phc thng np vi o smi ngn tay, th
phi cng nhn l khng ai n mc thanh lch hn c na. Vo cui mt trong nhng bui chiu
i khng chnh thc ng i quanh m nh bo, tay khua leng keng cc Whisky m ni: Th
no, cc chng trai, ti ni vi cc bn mt s vic. No by gi cc bn hy cho ti bit nhng g
ti cn bit xem no. C iu g xy ra t nc ny m ti cha c bit khng no? Nhiu nh
bo rt lui trong trng thi vui v, ng ng say, khng ngh rng Bunker cung cp cho h t tin
tc hn l nhn c ca h. Thc ra, ng ta ni cng ngy cng t, v tr nhng in tn v bo
co chnh thc, thc t ng khng h vit g v Vit Nam. Khi ri khi cuc chin ny, ng c vit
hi k nhng khng chu cng b.
Bunker ch c mt ngi tm phc, l v ng, b Carol Laise, mt nh ngoi giao chuyn nghip,
nh hn ng gn hai mi lm tui. B Laise tin thn trong hng ng ngoi giao cho n lc b
nhn thc c rng tin thn trong ngnh ngoi giao l mt iu khng thun li i vi mt ngi
n b. B gp ng Bunker New Delhi v khi b v trc ca ng ny cht th h ly nhau, ch
ng mt thng trc khi Lyndon Johnson d nh a Bunker qua Si Gn lm i s. B Laise
lm i s ca Hoa K Vng quc Npal.
Tng thng Johnson cp cho Bunker mt my bay ring ng c th ti Katmandu, th ca
Npal, trong thi gian ng phc v Vit Nam, hoc cho b qua Si Gn thm ng. Trong nhng
bui ngh cui tun ca ng Npal, b Carol Laise t chc nhng bui i chi ngoi tri ti mt
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
thung lng, khng c mt bin php an ninh no, ni h c th nhn thy nh ni Everest. C l
l ch duy nht trn th gii m h c th tm thy s ring t. hoc trang tri Vermont m
Bunker rt yu thch, bn ngoi Brattleboro. Mc du ng n t New York, nhng ng li thch ni
mnh n t Vermont. Ti ngh rng ng thc s thch th khi bo ch m t ng l nht ngi cao
ln, lm l x Vermont, Samuel Bunker ni. ng c nhng khiu hi hc rt l trn tc khin cho
nhng ngi quen bit ng thy c s tri ngc k l v thch th i vi nhng cch ng x theo
li c ca ng.
Th mnh ca Bunker l ng c th kim sot v p t mun ca ng cho nhng loi ngi khc
nhau nh Colby, Shackley v Creighton Abrams - theo ti ngh l ch nh s i x phong nh ca
ng Frank Snepp ni.
Cn William Colby th cho rng Bunker dt khot l v i s s mt trong cc i s. ng l mt
ngi r rng, n gin, mnh m v c quyt, ng thi li t nh na.
C Bunker ln Colby u a thch con ngi th ba trong b ba ca h - Creighton Abrams, con
ngi n thay th Westmoreland vo nm 1968. C ngi cho rng ng qu tt, xng ng c
giao cho ch o mt cuc chin tranh tt hn. Mt phn ting tm ca ng, ng ginh c bng
cch li dng sai lm ca nhng ngi tin nhim. Phn khc, do phong cch ca ng li thch hp
vi cuc chin tranh chng ly g lm anh hng ny hn l phong cch ca Westmoreland. Dng
ngi b b, chc nch, tc ri g lng tm, Abrams c th ni a mt cch thoi mi nhng chuyn
l bch trong lnh vc qun s cng nh ca chnh bn thn mnh, trong khi rt x-g v nc ru
trong khi dn my stro ca ng pht ra nhng bn nhc ca Beethoven hoc Mozart, rt trong b
su tp nhc c in phong ph ca ng. Westmoreland rt tch cc tranh th cc nh bo, lc no
cng sn sng tip n v chiu theo mun ca h, trong khi Abrams rt bc bi khi phi che giu
s khinh mit ca ng i vi h. y vy m chnh Abrams li l ngi c bo ch i x tt hn.
Nhng ng ni ting khng nh may mn hay phong cch. Abrams c tha mt th m
Westmoreland thiu: trc gic.
Thay v hi cc t lnh chin trng xem h m c bao nhiu xc cht, Abrams li hi h l
Vit Cng tm cch thu thu trong khu vc hot ng ca h nh th no, hoc h thnh cng
ti mc no trong vic pht hin nhng thnh vin trong ci chnh ph b mt ca Vit Cng. ng
khng theo chin lc tm v dit ca Westmoreland m nhn mnh chin lc t hng ro bao vy,
theo qun i ca ng bao vy mt khu vc ri cho cnh st Vit Nam tin vo thn p lng
Vit Cng. ng thi ng li s dng my bay nm bom hng nng B-52 nh vo nhng ni tnh
nghi c qun i ca nh, y l mt chin dch m cc nh bo khng th quan st, do khng
th ch trch c.
Colby thch Abrams bi v cui cng ng tm ra mt ng tng cho rng cuc chin ny khng
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
th thng bng cch m xc trong khi b my ca Vit Cng vn cn hot ng. Cn Bunker thch
ng v ng tn tm gip cho Nam Vit Nam tng cng lc lng qun s ca h, l iu kin
tin quyt thc hin ch th ca Johnson v vic rt qun M ra khi Vit Nam cng sm cng tt.
Nm 1969, Nh Trn thay thy i ch nhng Richard Nixon ni r ng ch trng i theo con
ng thng lng m Johnson nu ra nm 1968 khi ng tuyn b khng ra tranh c Tng thng
mt nhim k na. Mc du chnh sch Vit Nam ho chin tranh l ca Nixon ch khng phi ca
Abrams ra nhng Bunker cng nh hu ht mi ngi u ngh rng Abrams lm vic vi gii
qun s Nam Vit Nam tt hn nhiu so vi Westmoreland l ngi hay t ra kh tnh trc s bt
lc v ln xn ca qun lc Nam Vit nam trong nhng thng u ng nhm chc t lnh.
Vi Abrams lm t lnh chin trng v Colby ph trch bnh nh, Bunker c th tp trung nng
lc vo s cng c chnh quyn Si Gn do Nguyn Vn Thiu ng u theo kt qu cuc bu c
nm 1967. Khng nghi ng g rng Bunker l ngi lun lun thc hin mt cch tin tng mi ch
th ca B Ngoi Giao v ca Nh Trng. ng khng phi l Cabot Lodge t mnh ra chnh
sch. Nhng ngi ch trch Bunker cho rng nu ng c khuyt im no th l vic ng
gn bn thn ng qu cht ch vo s thnh bi ca ngi ng u chnh ph Si Gn. C ngi
cn cho rng, i vi Bunker, Thiu chnh l cy cu trn sng Kwai vy.
Theo li b Carol Laise, v ng, Bunker cho rng Thiu l mt ngi c nng lc v ang trng
thnh trong cng tc. Bunker cho rng di sc p ca tnh hnh nh vy, r rng l Thiu lm
c nhiu iu ng k. Khi ti ni ti sc p ca tnh hnh, ti mun ni rng Thiu phi i ph
cng mt lc v hai cng chng, cng chng trong nc ng v cng chng trong nc M. Bunker
ngh rng Thiu l ngi a nghi, nhng trong a nghi cng c s cn thn c th thng cm c.
Cuc bu c Tng thng Nam Vit Nam din ra bn thng sau khi Bunker ti Si Gn. Bunker. c
quan nim ring ca mnh v thi ngoi giao cn phi c trong nhng trng hp nh th ny.
ng cho rng y l mt cuc bu c hp hin v ng khng h gy sc p bt ai phi lm g. Thay
vo , ng li c thi quen tham kho kin vi Thiu nh th ng ang i x vi ngi ng u
chnh ph nc Anh trong chin tranh vy. ng l ngi i qua on ng na dm t to i
s ti dinh Tng thng nhiu ln trong mt tun.
George Jacobson, ngi nhiu khi thp tng Bunker i gp Thiu c k li rng Bunker ghi
kin ca mnh trn nhng mu giy cng kh 3 x 5 cm trc khi i gp Thiu. ng c nh nhng g
ghi trc khi chng ti ti dinh c Lp. Thiu l mt ngi rt lch s. Anh khng bao gi thy
mt ngi no nh Thiu ngi sau bn lm vic ca mnh c. Sau khi bt tay, chng ti ngi quanh
bn ung c-ph, ni tr dn sn. Bt k ni v vn g, Bunker vn gi ging ni lch s n tn
thng ngy. ng cp n vn mt cch nh nhng, nhng khng bao gi nht nho c. Cu
chuyn gia ng v Thiu bao gi cng din ra nh i bn c tri vy.
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
Dng iu nho nh n ho ca Bunker rt hp dn i vi tr tng tng ng phng, tri hn vi

thi thng thng kiu nh binh ca Maxwell Taylor, hay thi ngang ngc ca Cabot Lodge.
ng ta ngi thng, v bnh tnh nghe ngi i thoi, khng bao gi c v nng rut c, mt nh
bo Vit Nam m t ng nh vy. Ngi Vit Nam tng cho ng ci tn ng gi t lnh. Con
ngi bm sinh khng c th lm Thng c thuc a, c d lun cng chng Vit Nam coi l v
i s quyn lc nht trong tt c cc i s ca Hoa K. Cch Bunker nhn thc c sc mnh v
cch ng ng h mnh m Thiu ngn chn mi cuc o chnh Si Gn.
Trong khi Thiu nhanh chng trng thnh di s che ch ca Bunker th, trong ch ring t, ng
Bunker ni mt cch t ho vi cc k gi rng Thiu tr thnh mt chnh khch tinh khn. S
thng tin ca Thiu din ra khng n o bi v ch c Bunker v Westmoreland cho rng Thiu
chnh l s la chn ca M. Nhng ngi khc, t Lodge ti Lansdale v Ellsberg, u ng h K.
Bunker khng mun John Vann hay bt c ai khc trong cng ng ngoi giao ca M ti y tip
xc gn gi qu vi Chu trong thi gian ng ny gp rc ri vi Thiu, George Jacobson ni.
Chu c coi l mt nh qun s v mt nh cai tr c ti trn lnh vc dn s. Bunker khng c
vn him khch g c bit vi Chu. Nhng ng quan tm c bit ti vic nng Thiu khng c gy rc ri cho Thiu. Bunker quan tm ti vic Thiu thc hin nhng iu ng yu cu
v ng cho iu quan trng hn l mt cuc xung t gia chnh ph vi Chu. Vn n gin
vy thi.
Ai ti gp Thiu ln u tin u thy ngc nhin. Ngi ta c ngh rng mt ngi tin thn gian
kh, qua bao nhiu ng chm nh vy mi ln ti tuyt nh quyn lc Si Gn chc phi l mt
vin tng mc o gip chng n bn di b qun phc, sng lc k k tht lng. Nhng li c
n tip bi mt ngi khng gy n tng g, mt con ngi chc nch, n mc kiu xa, khng
eo hun chng, lch s mi khch ung tr, ni mt cch duyn dng ting Anh kh tri chy,
thnh thong mi vp mt i ch. Nhng nu v vy m cho rng Thiu l mt chnh khch d mn
th cng khng phi. ng l ngi ht lin tc loi thuc l Kool trong kh ni chuyn. ng l con
ngi c n. Mc du u c hot bt, bit t chc, ng vn khng phi l mt ngi tr thc, ng
c bo v tp ch, thnh thong mt cun sch. ng phn u kch lit, nhng thng tin tng
i chm. ng hay gii tr bng thuyn bi bin Vng Tu ni ng c mt ngi nh ngh mt, mc
du ng khng phi l mt ngi cu c gii.
Thiu thng quan tin chc chm chp, khng c g c bit, chng qua l nh tnh cn thn m
sng st sau nhng cuc tranh chp ni b, ng khng phi l mt lnh t c sc thu ht qun chng.
Tuy vy, ti u nm 1970 ng tin gn ti ch tin tng hon ton kh nng ca mnh lnh
o Nam Vit Nam v ni chuyn vi Hoa K. Lng tin c c l nh lu nay i s Bunker
dy cng nui dng cho ci ti ca ng pht trin. Cn mt l do quan trng hn v t ngi bit
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
hn lm cho ng t tin nh vy l v ng cho rng Nixon cn n ng mt mn. Ni n gin, Thiu

tin rng chnh ng lm cho Nixon tr thnh tng thng Hoa K.
Thiu khng phi ngi duy nht cho rng mnh c vai tr quan trng trong cuc bu c Tng thng
Hoa K nm 1968. William Connell, trng ban tham mu ca Hubert Humphrey cng cho rng
vic Thiu ty chay cuc ho m Paris trong ba ngy cui cng ca cuc tranh c c th c tc
dng quyt nh ti kt qu cuc bu c. Nh bo chnh lun Theodore White, ngi su tm ti liu
v cuc vn ng tranh c 68 cho lot sch Bu ra Tng thng ca ng cng ngh nh vy.
Johnson ngng nm bom vi ngy trc bu c cng c mnh m t tng cho rng chng ta c
kh nng rt ra khi Vit Nam, William. Connell ni. Vic tc ng ti cuc vn ng. S
ngi ng h Humphrey tng ln cng vi Nixon. Nhng ti pht cui cng, s rt lui ca Thiu
khi cuc ho m chm dt tt c. Ti ang trn my bay khi Humphrey c tin Thiu khng
chu gi mt phi on ti Paris. Humphrey t khi ni gin, ng ta l mt ngi vui tnh nhng hm
ng ta ni in thc s. ng ni Khi xung my bay ti s t co Thiu v ti s t co
Nixon. Ti s ni toc mng heo ht mi chuyn ra. Nhng nhng ngi trong ban tham mu ca
ng can: Chng ma no tin ng u. Ngi ta ch cho rng ng by ra mi chuyn bi v ng
ang trong cnh tuyt vng thi. Chuyn tht kh tin. Khng ai li tin rng Nixon li mc
ngoc vi Thiu ct t cuc thng lng c. Humphrey ni ng vy, ti s khng t co
na, nhng nu c bu th chng ta s quan tm ti my thng khn nn . ng ta bit rng
hnh ng ca Thiu c th lm ng ta tht c.
Chc chn l Thiu mun lm nh vy. ng ta tr thnh k th khng i tri chung ca
Humphrey mt nm trc , thng Mi Mt 1967, khi Ph Tng thng Humphrey c mt Si
Gn vi t cch l ngi i din cho Washington trong bui l ng quang ca Thiu v K, lm
Tng thng v Ph Tng thng ca Nam Vit Nam. Trn chic my bay Khng lc II a Humphrey
ti Si Gn, mt trong my ngi ng h Lansdale bo co cho Humphrey v nn tham nhng lan
trn Nam Vit nam, v mt s nh bo theo phe ng ni thm rng, nhng bo co chnh thc ni
rng chin tranh ang thng l khng ng s tht, v rng chnh sch ca M ang tht bi.
Humphrey ang trong tm trng mun ni thng mi vic vi Thiu v K khi ng ti Si Gn. i
cng vi Bunker v mt ngi trong ban tham mu ca ng ti dinh tng thng, Humphrey ni l
mng vi Thiu rng Thiu cn phi c nhiu thay i c ngha nu mun c M tip tc vin
tr. Humphrey: Thiu nghe m tay cm iu thuc khi ang bay. Bng ng ta a tay bng tn
thuc nh mun cho ti hiu rng ng ta cng bng nhng li ni ca ti i nh vy.
Ri Thiu ni Khng, cc ng s cn y mt thi gian na. Chng ti hiu ng nh ni g
nhng chng ti cho rng s ng h ca qu ng s cn tip tc, v c,th, cn tng thm trong nm,
su nm na. ng ta nh ni tip nhng ti chn li: C th l ti ni khng c r ri ti
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
ni li vi ng ta mt cch chi tit hn v mnh m hn nhng iu ti ni trc , v kt lun:

Nhng g chng ta ang gy ra cho x hi Vit Nam khng c li g cho cc ng cng nh cho
chng ti c.
Trn ng v Humphrey hi Bunker c phi ng ni mt cch th bo v ngoi giao khng.
Bn thn Bunker th khng bao gi ni nh vy vi Thiu, bao gi cng theo kiu ngoi giao, p:
Ti ngh rng l nhng iu h cn c nghe. Tt thi. Nu c mt Lansdale y ng s ni
vi Humphrey rng ni nh vy chng c g l tt c. Humphrey ni ln nhng cm ngh ca
Lansdale nhng li theo ci kiu gy th on vi Thiu v K. Lansdale vn ni vi h v nn tham
nhng, v s cn thit phi thay i nhng khng bao gi ng ta ln lp h v khng bao gi li ni
l c th ti ni khng r . V tht s l ma mai, Humphrey tr thnh mn ca Lansdale v
thc cht ca vn Vit Nam nhng ng li khng hc c phong cch ca Lansdale trong cch
i x vi ngi Vit Nam, rt c th l ng th tiu mi c may ca mnh lm Tng thng
Hoa K.
Khi mt ngi ca Nixon l b Anna Chennault, mt ngi M gc Hoa, v go ca tng Claire
Chennault, T lnh ca n v Cp Bay trong Th Chin II, thc p Thiu ng dnh vo nhng
cuc thng lng ho bnh ca Johnson th Thiu chu ngay. B Anna Chennault c quan h cht
ch vi John Mitchell, ngi ch o cuc vn ng bu c ca Nixon. Thiu gii thch rng Mt
thng c ca Humphrey c ngha l s c mt chnh ph lin hip Si Gn trong vng su thng.
Vi Nixon, t ra chng ta cn c c hi.
Thiu thy c s lt lng ca Nixon khng lu sau cuc bu c khi v tng thng mi thc p
ng ti bn thng lng. Thiu khng thch th g trc s thay i thi ca Nixon nhng ng
cho rng c s xc nhn ngm rng ng lp cng vi nhng ngi Cng ho bng cch t chi
hp tc vi nhng ngi Dn ch trc ngy bu c. Phi, Thiu cho rng ng lm cho Nixon tr
thnh tng thng v Nixon cn n ng mn n .
u nm 1969, vng tin rng mnh c s hu thun ca Nixon v Bunker, Thiu bt u tn cng
vo mt trong hai lc lng i lp ln nht ca ng. ng khng h t ra do d trong vic v hiu
ho nhng c nhn no chng i ng nhng ln ny ng tn cng vo c mt tng lp, l tng
lp tr thc Si Gn. Hnh ng ny ging y nh Dim v, trn thc t, t khi ngi vo gh Tng
thng, Thiu lm ht nh nh c ti trc ng. Chnh Thiu ch huy cuc tn cng vo dinh
Tng thng trong cuc o chnh nm 1963 v nh m c bt ln cp tng nhng by gi
ng li thy rng Dim lm c nhiu vic hn ng ngh v by gi chnh ng ang phi i ph
vi nhng k th trc y ca Dim, l nhng ngi tr thc khng ngng ch trch cc chnh
ph cm quyn Nam Vit Nam t khi ch ny thnh lp ti nay. Hnh nh Thiu ngy cng t ra
sng bi Dim. Lc no ng cng ni vi nhng ngi khch n thm rng cn phng trang tr sang
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
trng ca ng hin nay chnh l phng ng ca Dim trc y v c nng nc i s dng chic xe
Mercedes c ca Dim mi ln i cng v trong mt thi gian rt lu sau khi ng c chic xe mi.
Tng lp tr thc bao gm tt c nhng ai hc qua i hc, phn ln l hc Php, v sau c
nhiu ngi hc M. Vi t cch l mt giai tng x hi, nhng ngi tr thc l nhng ngi
quc gia nng nhit, ngo mn vi ngi M, sng khng tng v phn i chin tranh. H bc b
ch ngha cng sn nhng h li chp nhn ngi cng sn. H coi khinh gii qun s m bn thn
h v con ci h khng bao gi phc v; v h thng ngi quanh bn c-ph m ln ting ph bnh
chnh ph Thiu l n p t do c nhn, y tui tr ca t nc vo ch tiu vong. Mc du
nhng iu h ni phn ln l ng nhng h khng phi l nhng ngi c a thch v tn
nhim.
Thiu bt u tn cng vo trng hp ng Nguyn Vn Lu, mt ngi du hc ti Anh quc, lm
ch nhim t Saigon Daily News. Nhn vin ca Thiu pht hin ra rng ng Lu nhiu thanh th
ny ang tip xc vi mt ngi bn thi th u nay l mt s quan tnh bo ca Cng sn - chnh
l ng Hin, anh ca Chu. Khi c hi v sao ng khng bo co vi chnh quyn mi quan h vi
ng hin, Lu tr li: Ti l ngi tr thc, ti khng th t gic mt ngi bn vi nh cm quyn
c. Sau khi Hin b cnh st bt, Thiu cho bt Lu vi hai mi su tr thc khc, thuc nhng
gii khc nhau, k c bc s v dc s.
Trong vic ph bng gii tr thc, Thiu dng li l chng khc g Dim ngy trc. ng ta pht
biu ti mt lp hun luyn cn b p ti Vng Tu rng: Cc bn cn yu nc hn c ci m tr
thc mi ngy n ton cm ty v ung bn ly whisky. Bn chng l nhng ngi c hc nhng u
lm n l cho cng sn.
Bi din vn ca Thiu c to i s ca ng Bunker nh gi rt cao, l mt trong nhng bi
din vn hay nht ca Thiu. Khi Thiu tip tc cho kim duyt v ng ca mt s t bo Si Gn
th bt u nhng li th thm rng c s bt bnh ca nhiu ngi M, bt bnh v Thiu i x
vi tr thc nh trc y h tng bt bnh trong vic n p gii Pht gio vy. Phn khi trc
thng li ca vic n p tr thc, Thiu quyt nh tn cng ti lc lng i lp th hai. l sn
phm ca Lansdale, Quc hi Nam Vit Nam, v cng vi n, Trn Ngc Chu.
Nm 1949, khi Chu quyt nh ri b hng ng Vit Minh th Thiu ang trn ng i hc trng
v b Saint Cyr ca Php. Thiu c Php ch mt nm trc khi h tm nhng ngi tnh
nguyn theo hc cc trng s quan mi ca h, trng ny bt u nhn hc sinh Vit Nam. Thiu
tt nghip lm trung u v c chn sau ny theo hc trng Saint Cyr. Mt trong nhng
ngi bn cng lp vi Thiu, cng c chn i hc bn Php, l ng Vn Quang, mt ngi
hon ton khc vi Thiu. Quang l mt ngi v t l, lin thong, lc no cng a gin, ci ct.
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
Trn tu sang Php, Quang a Thiu xem hnh mt c em b con xa, Nguyn Th Hi Anh, mt c
gi xinh p mi chn tui, theo o Thin cha v con ca mt lng y giu c ti tnh M Tho.
Thiu sng c n v nh nh, yu cu Quang cho a ch ngi p v th l bt u th i th li
ko di ti tm thng, tc l sut thi gian hc Saint Cyr. Khi Thiu tr v Si Gn th h gp nhau
v bt u mt cuc tm hiu cui cng i ti hn nhn 18 thng Su 1951.
Trn ng binh nghip Thiu v Quang mi ngi mt ng nhng h vn gi lin lc vi nhau.
Thiu l mt ngi khng d g kt bn vi ai. ng sng d dt, c c. Nhng Quang l mt trng
hp c bit. H cng qua nhng kho hun luyn c bn vi nhau, cng nhau i Php hc v
quan trng hn c l gi y h c quan h h hng thng qua v Thiu. Thiu v Quang cng ln
cp tng. Thiu c ngi M coi l c kh nng v lng thin - d nhin l Vit Nam, ch
lng thin ch c hiu mt cch tng i thi. Nhng i vi Quang th thm ch cch hiu
tng i cng khng th p dng c na. ng ta ni ting l vin tng tham nhng nht trong
nc.
Quang bt u lm tin t lc no th khng bit, nhng vic lm tin ca ng ta tng mnh khi
ngi M khng cn sc no chu ni ci chuyn tham nhng rnh rnh ca Quang v yu cu phi
a ng ta ra khi a v t lnh qun s vng ng bng sng Cu Long. Thiu ng cch chc
Quang nhng li b nhim Quang lm c vn trng dinh Tng thng. ng khng th b ri bn b
khi hon nn. T y, mi ln ngi M mun ni chuyn vi Thiu v t nn tham nhng th h
phi hn trc vi Quang v Quang thng d nhng bui hp .
ng Mark Huss, quan chc ca c quan AID ni rng Thiu khng tham nhng nh cc s quan
khc, nhng cng kh tham nhng. Ti ngh l ti gn cui cuc chin th v chng Thiu, c bit
l v ng, thy tnh hnh qu nguy him nu khng tm cch chuyn mt s ti sn ra nc ngoi.
Nu anh c mt ngi sn sng lm mi chuyn bn thu nh Quang th anh khi bn lng v mi
chi tit, cuc i anh thm d chu v thoi mi qu ri cn g. l nn tng mi quan h ca h.
Thay v em vic lm ca Quang t thnh vn vi Thiu th ngi M li nh li dng anh ta.
Frank Snepp ni rng: Anh khng mua chuc n lm g bi v anh bit l khng th kim sot c
n. Nhng hin nay anh ta ang l ngi m ng cho chng ta, cung cp cho chng ta mi ng
ngch theo yu cu. Quang p ng yu cu ca chng ta, iu c ngha l chng ta khng th tm
c ngun tin no quan trng hn v nn tham nhng trong chnh ph. Vy th cui cng ai kim
sot ai?
D quan h ca Quang vi CIA nh th no, William Colby cng sn sng li dng ng ta, tuy bn
thn ng cng khng a g Quang: Quang l mt thng ch , Colby ni. N chng lm c
vic g. Ti c ngh n lm thng h trong cung nh th phi hn. Lc no cng pht pha pht ph
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong

a gin.
Colby thng t ho l c kh nng nh gi tnh hnh mt cch thc t v t c mc tiu ra

trong mi tr ngi. Theo ng thy ng l c nn tham nhng y nhng anh khng c kh nng
lm g c c. Ch c th ngn khng cho n lan qu rng m thi. V chc chn l anh c th ngn
khng cho ngi ca anh dnh vo . Mi vic trn i u phi c u tin - u tin trong u ti l
lng x. Vn s mt trn th gii hin nay l phi thng cuc chin tranh ny, ri sau s gii
quyt nn tham nhng. Ti khng thy c g tri ngc trong vic lm ny c.
Nu M c thi hai mt nh vy i vi tham nhng th Thiu v ng s ca ng ngi g m
khng hi l lng on quyn bnh ca Quc Hi. Quc hi l mt th sn phm ngi M p
ng phi nhn ngay gia lc cuc chin ang tip din. Mc du Thiu v CIA rt mong mun nhng
Thiu vn cha lp ra mt ng thn chnh ph mnh m. Cn phi i lp cng cha bao gi thng
nht c vi nhau. Quc hi ch l ni th hin nhng m mu v th on chnh tr thng thng
m thi. Cch Thiu gii quyt vn l mi cc Ngh s vo dinh tng thng d d mt bui chiu
i ri hng dn h i hng mt sang phng bn cnh ti h c trao cho nhng phong b gm
ton Vi-ta-min ca c Thnh Trn, s d ngi ta gi nh vy v hnh nh ngi anh hng cu
nc trc y l Trn Hung o c in trn t giy bc ca Si Gn, ngi trao tin cho cc dn
biu l mt dc s giu c ngi ca Thiu.
Bng cch mua chuc Quc Hi nh vy, Thiu gn nh t n di quyn kim sot ca mnh.
Nhng ch gn nh thi, cha phi hon ton. Cn mt s nh lp php c lp v trung thc, sn
sng i lp vi Thiu trn nhng nguyn tc dn ch. Ngi ng u ca h l Trn Ngc Chu.
Thiu bit rng nu ng ta p tan c Chu th Quc Hi s hon ton thuc v ng ta.
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
Dch gi: L Minh c
Chng 17
Washington - Si gn 1970
Khi B Ngoi Giao Hoa K bit rng Thiu mun tiu dit Chu, h yu cu i s Bunker chn
ng ta li. Th trng ngoi giao Elliot Richardson l ngi quan tm n vn ny nhiu nht,
mi quan tm ny cng su sc v ngi tr l ca Richardson l mt ngi tng phc v Si
Gn, tng bit Chu v nhng ngi ng h Chu. Ngi tr l ca Richardson n Vit Nam
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
vo cui nm 1969, ni chuyn vi Ed Bumgardner v John Vann, hai ngi ny cho ng bit
chin lc ca Thiu nhm tiu dit Chu. Li dng vic Chu tip xc vi anh ng t co Chu
hot ng thn cng sn, Thiu tm cch quc hi tc quyn bt kh xm phm Dn biu ca
Chu, cho mt to n qun s bt, truy t Chu. Nguyn Cao Thng, ngi dc s phn pht
Vi-ta-min Trn Hng o cho cc Dn biu, ph trch gii quyt vn quyn bt kh xm phm
Dn biu ca Chu, cn ng Vn Quang th lo b tr mi hnh ng khc.
Ngy 27 thng Mi Hai 1969, Elliot Richardson gi cho Bunker mt bc in lnh mt cch lch s
cho ng phi chn tay Thiu li. Elhot Richardson ni trong bc in: Ti ng chn cch no
kn o nu vn ra vi Thiu. Ti ngh rng vic bt Dn biu Chu s khng gip cho chnh
ph M duy tr s ng h ca nhn dn M cho nhng c gng ca chng ta Vit Nam.
Richardson cho Bunker bit rng Chu c mt s ngi ng h rt nhit tnh Washington, trong
cng nh ngoi chnh ph. Nhng ngi ny tin rng chnh ph Nam Vit Nam chng li Chu
khng phi v ng ny c hot ng dnh lu vi Cng sn m chng qua l v ng ta tch cc ph
phn khuyt im ca chnh ph Nam Vit Nam m thi. Ngoi ra, Richardson ni thm: C nhiu
bo co cho thy nhng l l dng buc ti Chu qu yu t v ng ch gip nhng ngi cng
sn ch ng khng h tha nhn l tham gia vi h.
Bn hm sau, Bunker phc p Richardson, lch s t chi nu vn ny ra vi Thiu: Bn thn
ti cng khng tin rng Chu l hoc l mt ngi cng sn trong k lut, nhng iu khng
c ngha l li buc ti ca chnh ph Nam Vit Nam, ni ng ta gip cho cng sn, l yu t.
Bunker ni vi Richardson rng cng ngy hm , by mi i biu trong Quc Hi b phiu
tc quyn bt kh xm phm ca Chu nhng s phiu khng hiu lc cho nn c l s
khng c xt x g c. Kt thc bc in ca mnh, Bunker ni rng kin ca ng khng c ngha
l ti khng ng tnh vi nhng kt lun ca ngi. Ti s tip tc theo di st tnh hnh v nu cn
ti s nu vn vi Thiu theo nh s gi ca ngi.
Nhng Bunker khng bao gi nu vn ra vi Thiu, ngay c sau khi Tng thng Nam Vit Nam t
quyt tm phi tiu dit Chu cho bng c, m li t co gn vi hai Dn biu khc cng b gn
cho ti c nhng hot ng thn cng sn. Khi Thiu tht bi trong vic mua chuc Quc Hi xo b
quyn bt kh xm phm ca Chu, ng cho ngi mi gii ca mnh l Nguyn Cao Thng lu
hnh mt kin ngh i xt li vn . Bng mi th on mua chuc v e do, ng ta mun t
c 102 l phiu c th bt Chu. ng thi, ng ta tung ra mt chin dch tuyn truyn ni rng
Chu l nhn vin ca CIA v ca cng sn.
Bi vit ca Keyes Beech, trong lc Chu ang trn nh ng gy mt phn ng mnh m
Washington. ng vit rng CIA ngh a tin cho Chu lp mt chnh ng, nhng cuc
mc c tht bi, bi v CIA mun Chu phi ng h Thiu. Chu mun gi thi c lp. Bi v
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
khng nh Thiu, Chu cho rng chnh ph Si Gn nn thng lng trc tip vi Mt trn Dn tc
Gii phng. Khi Thiu li dng cuc tip xc ca Chu vi ngi anh ca ng lm ci c hng
tiu dit ng th CIA li t chi lm r vn thanh minh cho ng. Beech dn li mt cu ni
ca Chu: y l mt th d v cch ca ngi M i x vi bn b Vit Nam ca h. Ti khng
hiu ri y tng lai ca hng ngn ngi Vit hp tc vi M s ra sao y. Bi vit ca Keyes
Beech trong my hm sau c tip ni bng nhng bi ng h Chu ca Robert G. Kaiser ca
Wshington Post v ca Terence Smith ca New York Times.
Thng Ngh s J. William Fulbright bit v ny t ba thng trc. Dan Ellsberg, trong lc
khuyn khch Fulbright cng b nhng ti liu ca Lu Nm Gc, cho Fulbright bit vic Chu
gp rc ri vi Thiu, v hai nh iu tra ca U ban i ngoi l Richard Moose v Jim Loweinstein
rt quan tm ti v ny. Moose d mt ba tic chiu i Si Gn vi i s Bunker hm thng
Mi Hai, sau ny ng k li rng ti ba tic Bunker tuyn b rng c nhng bng chng
khng th bc b rng Chu l mt ngi cng sn, mt li buc ti m Bunker chi. D th no
i na th Fulbright sn c nh kin l s qun M Si Gn khng lm ht sc mnh gip
Chu. Bi vit ca Keyes Beech khng nh li nim tin ca ng, v hai hm sau, Fulbright quyt
nh a ra mt bn tuyn b, sau khi nh bnh lun Joseph Kraft, ni ting Washington hn
Beech, vit mt bi bnh lun pht huy bi ca Beech.
Nhng bi vit trn bo cng nh nhng cuc tn cng ca Fulbright bnh vc Chu thc y
Elliot Richardson, ngy 7 thng Hai, 1970, gi cho Bunker mt bc in, li l ht sc gay gt:
Trong bc in ngy 31 thng Chp, ng ni rng chnh ng s nu vn ra vi Thiu nu cp
di ng lm vic khng c hiu qu. Ti ngh rng n lc ng phi cp n vn ny
mt cch trc tip v mnh m. Tt nhin l ti cho ng la chn thi im v cch thc nu vn
nhng ng phi lm sm v lm cho Thiu hiu rng gii lnh o cao cp y cho rng ng ta
ang gy tn tht khng cn thit cho mc tiu chung ca chng ta.
Bunker khng cn s la chn no khc. Hoc l ng ci li mt ch th trc tip ca B Ngoi Giao,
hoc l ng phi trc din ni r vn vi Thiu. ng thu xp gp Tng thng Nam Vit Nam
bn ngy sau , tc l vo ngy 11 thng Hai nm 1970, trong , theo nh ng bo co, ng
trnh by trng hp khng nn bt Chu theo nh ch trng ca Richardson. Nhng ng bo co
rng bui tip xc khng c kt qu, Thiu ni rng ng ta mun cho php lut i theo con
ng ca n. Bunker kt thc bn bo co ca ng nh sau: Mc du cha c hon ton tho
mn nhng ti ngh rng chng ta lm tt c nhng g chng ta c th lm c trong tnh hung
ny.
Mt hng thng tn, trong khi phn nh s ng h ca Fulbright i vi Chu, phm mt lm ln
nh ni rng Chu l mt nhn vin ca CIA. Chu nh in phc p, cm n s ng h ca
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
Fulbright nhng ni r rng ng cha bao gi l nhn vin ca CIA c. Trong bc in gi Fulbright,
Chu ni: Ti tha thit yu cu ngi quan tm ti vic t chc mt cuc iu tra ca Thng. ngh
vin Hoa K v cc hot ng ca cc quan chc M v CIA Vit Nam ang ph hoi tinh thn
quc gia v nhng ngi yu nc Vit Nam cng nh ph hoi hnh nh ca Hoa K.
Fulbright ngh rng kin cng khng ti. C th l ti lc mi William Colby ra trc U
ban v yu cu ng ta gii thch v sao mt t chc nh CIA li quay li chng mt trong nhng
ngi bn Vit Nam gn gi nht ca mnh nh vy.
***
Mt cuc iu tra trc mt u ban ca Quc Hi Hoa K c c qun chng ch hay khng l
do nhng bi tng thut trn bo. Bi v lm sao m cng chng c th o bi trong ci ng bin
bn dy cp ca nhng bui iu trn bit ngi ta ni ci g? Cng chng ch c nhng bi
phn nh di hai ct trn t nht bo bui sng v mt on tin trong bui pht thanh bui chiu
bit c nhng g ang xy ra.
Nhng my anh chng th li khn ngoan li c nhiu th on khn ngoan ngn chn mt cuc
iu tra hu hiu. Trc ht, h cung cp cho cc thnh vin ca U ban nhng bo co di dng dc
y nhng chi tit c chn ti mt ngh, ri a ra nhng li tuyn b di lng thng khin cho cc
nh bo c ngi ngp di, cui cng cng phi b mc cc nh iu tra lm g th lm. V George
Jacobson, ngi va c bt lm ph cho Colby t chc CORDS ni: Colby l vin th li v
i nht m ti c bit trong i.
Khi Colby nhn c bc in ca U ban i ngoi yu cu bo co v cc hot ng bnh nh,
ng rt bn rn lp ra mt nhm v Washington bo co y cho Fulbright v nhng hot ng
ca CORDS.
Colby sau ny nhc li: Lc ti ni rng chng ta s cung cp cho h mt bc tranh y v
tnh hnh. Nu y l mt dp ni cho h bit th chng ta phi chun b ni cho tt. Ti cng
khng hiu l ng Fulbright ang ngh ci g trong u.
C th l Colby khng bit chc Fulbright, mt ngi phn i chin tranh ang ngh g trong u,
nhng ng ta c th on rng Fulbright chng quan tm g my ti mt bc tranh ton cnh v hot
ng bnh nh. V c bn Fulbright ch quan tm ti hai iu - th nht l khm ph chng trnh
Phng Hong v n ang l mc tiu ca nhng phong tro phn i chin tranh v th hai gip
Chu bng cch cng b cho mi ngi bit trng hp ca ng ta. Fulbright cng ngh nh mi
ngi M rng chng trnh Phng Hong l mt hot ng mang tai mang ting. Nhng tht l
ma mai, ng hon ton khng bit gc r ca chng trnh ny l do Chu vch ra, v l con
ngi m gi y ng nh cu.
Ngay t li tuyn b m u ca ng trc U ban ngy 17 thng Hai 1970, Colby bt u bng
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
mt ng chi tit v chng trnh bnh nh. Sau khi tranh lun vi Colby mt lc v lch s chin
tranh, Fulbright ngng li a vo bin bn phin hp mt bi bo ca Washington Post v chng
trnh Phng Hong v nhng li cho cc thnh vin khc cht vn Colby. Thng Ngh s Stuart
Symington, bang Missouri cng khng lm c g hn trong vic i ph vi Colby mc du ng
c gng ci tn ca Chu vo cuc iu trn. Ti lc m cc Thng Ngh s tm cch li Colby
vo vic tho lun v chng trnh Phng Hong th m mt ca cc nh bo sp xung t hi
no.
Ngy hm sau, khi Colby a John Vann ti th s ngi tham d gim hn i. Colby gii thch
rng ng mun cho U ban hiu r tng cp hot ng ca chng trnh bnh nh, v Vann l ngi
i din cho cp cao nht bn ngoi Si Gn. Fulbright gng go cm n Colby, ng c cm tng
l Colby c c mt t hon ho. ng lm cho ti ngh rng Vit Nam trc y vn l mt
nc cc k hoang s, ch c nhng ngi lng v nhng ngi theo o Pht lm vic thin,
Fulbright ni. Nhng by gi th mi vic li ho ra cc k phc tp. Liu c phi chnh chng ta
M ho nc ny chng?
Cu tr li ca Colby l: Khng, chng ta khng lm vic .
John Vann bit rng cc Thng Ngh s sp hi ti vn Trn Ngc Chu v cm thy trong lng
khng yn. John Vann ng trc U ban hm nay khng cn l John Vann by nm v trc
chuyn cung cp nhng nhn xt bi quan cho David Halberstam v Neil Sheehan, nhng ngi
cung cp nhng tia la u tin cho phong tro chng chin tranh na. Mt s ngi bit Vann
phng on rng s d Vann thay i thi nh vy bi v gi y, Vit Nam l s nghip ca c
i ng v Vit Nam tr thnh ni m nh ca i ng. Khng nghi ng g l by gi Vann tin
rng Hoa K i ng hng ti chin thng, mc du theo c lng ca ng, con ng cn
ko di mt thp k ri na mi kt thc. Sau khi khng nh rng ng l ngi chng b my quan
liu, ng ni vi U ban rng ng rt vui lng c phc v trong t chc CORDS v ng tin rng t
chc ny ang hot ng tt.
Colby v Vann c mi quan h tt vi nhau. C hai u thng nht quan im vi nhau v tnh
cht chnh tr ca cuc chin tranh (nhng quan im ny phn ln Vann hc c ca Chu) v c
hai cng cho rng chin lc nghin nt i phng ca Westmoreland l mt sai lm, mc du h
cho rng c th chnh l nhng chin thng qun s ln ca M nm 1967 y Vit Cng ti cuc
tn cng tuyt vng Tt 1968, v bt k d lun M ngh sao v cuc tn cng ny th ngh, h vn
cho rng cuc tn cng l mt thm ho cho Cng sn. Colby l mt nh qun l t nh, bit cch
ng x vi mt con ngi ngang tng nh Vann. ng cng khm phc ti nng v kh nng lm
vic, cng nh lng can m phi thng ca Vann. Colby cng l con ngi can m v ng thch
dong rui trn nhng con ng ng bng trn xe Vespa vi Vann. Nhng khng v th m Vann
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
tr thnh mt con ngi quan liu bn giy c th lnh lng ni vi Sauvageot v trng hp ca
Chu rng qu l mt iu bt hnh!
Vann bit rng nhng li ng ni vi Fulbright hm nay c th khin cho Bunker Si Gn sa thi
ng ngay. Colby c gng bnh vc cho Vann nhng Bunker vn cn tc gin. Vann quyt nh l
ng s khng ni g trong nhng phin hp cng khai m bo ch c th trch dn v Bunker c th
c. Ngi bn cnh Colby v tm mi cch trnh nhng cu hi ca Fulbright v Chu cng nhiu
cng tt nhng cui cng Vann cng phi xin li ngi Thng Ngh s rng ng ch c th ni v
Chu trong cc phin hp kn, khng c bo ch tham d trnh gy tc hi ti hnh ng php l
ang din ra ti Si Gn.
Fulbright ni Nhng ng Chu li khng h t ra min cng trong vic ni vi bo ch v trng
hp ca mnh. D nhin, ti hiu rng ng ta tin l mnh ang b kt ti mt cch vi vng, thiu
chng c, mt khi quyn bt kh xm phm ca ng b bi min, khng phi bng mt cuc b
phiu trong Quc Hi, m bng mt kin ngh mang 102 ch k. l mt tnh hung khng bnh
thng nhng nu ng khng mun tho lun vn ny trong mt phin hp cng khai th ti
cng khng theo ui vn ny na.
Ngy hm sau, sau khi Colby v nhng ngi ca ng ang chn U ban i ngoi Thng ngh
vin trong mt ng chi tit v chng trnh bnh nh th Fulbright thay i kin. ng thy
rng bo ch khng cn quan tm, nhng thnh vin ca U ban tm cch ln trnh vn . Mi
ngi khng ai ch ti na. ng ni vi Colby rng nhng ngy sau ng s tr li trng hp
ca Chu. Vann li b gi ra lm chng nhng ng rt thn trng trong vic ng giao dch vi Chu
c lin quan ti ngi anh ca Chu, khng ni g n cuc tranh ci ti s qun M Si Gn, cho
rng khng c ai xi Chu ni chuyn vi Hin c. Fulbright hi Vann rng c phi cp trn ca ng
Si Gn bo ng khng c gp Chu na t khi ng ny gp rc ri vi Thiu phi khng?
Vann p: Tha Ngi Ch tch, i s Bunker v i s Colby ni vi ti t thng By rng
thc khng thch hp dnh lu vo chuyn ny t khi n tr thnh mt cu chuyn gia chnh
ph Vit Nam vi mt quan chc ca h.
Vann c cho rng Chu l mt ngi cng sn khng?
Tha Ngi, ti cn phi c s d dt, v i s Bunker cho ti hay rng c nhiu vic ti khng
bit. Ti khng bit nhng vic l nhng vic g. Trong quan h ca ti vi i t Chu v nhng
g ti bit v ng ta t nm 1962 ti nay, khng c iu g lm ti nghi ng rng ng ta khng phi l
mt ngi quc gia quyt tm chng cng sn.
Thi ca i s Bunker nh th no? Fulbright hi.
Thi ca i s Bunker, v nhng ch th ca i s i vi ti, tha ngi, l ti phi lo vic
bnh nh ng bng, cn ng y lo tnh hnh chnh tr Vit Nam
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
l mt cu tr li rt r rng, Fulbright ni sau khi c phng hp ci r ln. ng Colby, trc

y ng dnh lu mt thit vi CIA, ng cho bit xem ngi ph trch CIA c bit g v
nhng cuc gp g gia Chu vi anh ng ta khng?
Colby ri khi CIA hai nm, ni: Tha Ngi Ch tch, nh ti ni, tr nh ca ti cng hi lu
m, v ti khng st vi tnh hnh hin nay. Ti li khng c tip xc vi ti liu. Ti thc lng
mun vic y cho CIA tr li. Colby tha nhn rng Chu c chuyn rc ri vi CIA. Fulbright
hi v rc ri lin quan vi quan chc no ca ngnh tnh bo. Ti khng nh, tha Ngi ch
tch, Colby p. Ti ngh l rc ri vi ton b chi cc CIA . Cuc cht vn v Chu lc ln
lc xung, cui cng chm hn trong ng chi tit v chng trnh Phng Hong. Cuc iu trn
kt thc m khng c s quan tm my ca bo ch.
Colby ni: Ngy u tin th bo ch phn nh rt tt nhng sau th ngui dn. Ti ngh rng h ch
i nhng cuc bn pho hoa m h khng thy.
Norwill Jones, tr l ca Fulbright, ni: Colby l mt ngi cc k khn kho, ht sc ti tnh. V
tht ng chn. Lm sao anh c th lm cho cc thnh vin ca U ban quan tm ti vn khi m
anh c mt anh chng nh th vi th s kin v biu ? ng l mt cuc vn p chng i n
u c.
Cng khng hn l chng i n u c. Cuc iu trn ny cung cp nhng thng tin tt nht v
chi tit nht v chng trnh bnh nh trong chin tranh. Colby t ra rt xut sc trong lc m t
nhng chng trnh khc nhau. Nhng, v mun a cuc chin tranh ti mt kt lun nhanh chng
v gip Chu, l nh ban u ca Fulbright v b tham mu ca ng, cuc iu trn tht
bi.
Cuc iu trn ca Fulbright tht bi, Chu ri khi ch n np i vo to nh Quc Hi, trc
y vn l mt nh ht ca Php, ng ni rng ng s li y di s bo v ca quyn bt kh
xm phm ca mt Ngh s. T khch sn Caravelle v Continental ti Quc Hi i ch mt c na
pht, hai khch sn ny l tng hnh dinh ca on bo ch ngoi quc Si Gn, cho nn trong pht
chc c mt s nh bo ti chc mng Chu v ch xem phn ng ca Thiu. Chu cho gi mang
ti hai kt bia v hai kt x-a cam, mt t xng-uch v bnh ngt Php, lm cho khng kh bui
i ch ny thnh nh mt bui hi h.
Hai hm sau, ngy 25 thng Hai, 1970, mt to n qun s d chin x vng mt Chu hai mi
nm t. p li, Chu t chc mt cuc hp bo, tr li mi cu hi bng ba th ting Anh, Php,
Vit ni ng bit rng ng s b bt nhng lm vic , Thiu phi dng n li l v sng n.
Vo bn gi ri chiu hm sau, cnh st ca Thiu lm ng nh vy. Khi nghe chng ti, Chu
gn vo o ngoi ca mnh tm hun chng cao nht ca Nam Vit Nam m ng c thng v
nhng thnh tch qun s. Cnh st trc tin y nm mi nh bo ra ngoi, mt tn cnh st git
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
tm hun chng khi o ca Chu, mt tn khc nh ng gc xung sn. ng b li ra khi to nh

Quc Hi, tng ln xe dp, a v nh giam Ch Ho.
Ci kiu bt v giam Chu nh vy lm cho Elliot Richardson v cc quan chc B Ngoi Giao
kinh hong. Nhng to i s ca Bunker th n nhn tin ny bnh thn. Trong mt bc in nhan
Suy ngh v trng hp ca Chu, to i s c gng t trng hp ny theo trin vng ca
Washington. Trong trng hp ny, im mu cht c th nm ch Thiu cho rng ng ta c th
lnh o nhn dn v qun i trong mt cuc chin lu di m mun lm nh vy th phi c mt
lp trng chng cng mnh m v dt khot, bc in vit. Mi ngi u bit rng t nm
ngoi, sau khi Trn Ngc Hin b bt, Chu c nhng tip xc thng xuyn vi Cng sn, tht l
kh cho Thiu, nu ng khng ra tay hnh ng. To i s cng tha nhn rng Thiu cng c
mt s khuyt im nh my chuyn ln xn ny cho bo ch. Phe ca Chu rt khn kho trong
vic s dng bo ch, h tit l vic khi t Chu cho bo ch, vi nhng li gii thch ca Chu, la
li ln rng ng ta ch mun lm mt chnh khch i lp m thi, tht ra phn ln nhng li la li
chng c gi tr g trc nhng li t co, ri h li phng i s bc i v th xc. Cn v pha
chnh ph th, nh mi khi, i x vi bo ch ht sc tn t. Cn bn thn bo ch th r rng l
khng h mun to s d dng cho chnh ph lm vic. Mt s li ni lc lng ca Chu c bo
ch c tnh lm nh i hoc pht l lun. Trong nhng hot ng trc v trong khi Chu b bt, bo
ch ng vai tr ngi trc tip trong cuc, chng khc no nhng ngi ng h Chu hay nhng
ngi ca chnh ph vy.
Bc in phn nh thi ca i s Bunker v chi cc trng CIA Ted Shackley, cng nh ca
William Colby, con ngi c tr nh lu m, c trnh chuyn ny cng xa cng tt, cho rng y l
mt vn chnh tr khng dnh lu g ti chuyn bnh nh ng ang ph trch. B ba ny thnh
mt t hp bit r rng b my quan liu c th p t mun ca n cho bt c ai. Cn v th
trng ng knh Elliot Richardson c gi mt cn bo in khn cho v i s ng knh Bunker
bnh vc Chu i na th ng cng ch nhn c mt cn bo in phc p tha vi ng rng tt
c nhng g c th lm c th chng ti lm ri! V, cng nh trc y, mi khi trong b my
chnh ph c chuyn bt ng th cuc xung t li c em tit l cho bo ch bit.
Dan Ellsberg, lc tr li lm vic cho cng ty Rand, k li: Ti gp Vann khi ng v
Washington lm chng trc nhng bui iu trn ca Fulbright. ng ta ni vi ti rng Bunker
cnh co ng rng nu ng cn tip xc vi Chu th ng s b tng ra khi Vit Nam. Nhng
chnh lc , Vann ang ni chuyn vi cc nh bo tm cch gip Chu. Cng vo khong thi
gian ti c ngi tr l ca Elliot Richardson m ti quen Si Gn, mi ti B Ngoi
Giao. ng ly nhng bc in ca Bunker ra, nhc in thoi ln, gi nh bnh lun ni ting Joseph
Kraft v ni cho ng ny nghe tt c ni dung nhng bc in mt . B mt! Khng c ph
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
bin! Ch c xem m thi! Ti hi: Th trng ca anh bit anh lm vy khng? Anh ta p:
Tt nhin. ng ta mun ti lm m. Nghe y, ti s mc ni cho anh ni chuyn vi mt cp
phng vin. Anh mun ni chuyn vi h khng?
Tt nhin l Ellsberg mun. Th l ton b cu chuyn c tung ra cho bo ch, n tung chng khc
no n moc ch. Bunker b xc phm rt nng, c bit do mt bi ca b Flora Lewis vit, b ny
bit ch thn John Vann. T New York Times ng bi ca b thnh mt bi m t ci m bo ny
t thnh u Rn nt gia Bunker v B Ngoi Giao trong trng hp ca Chu. Theo bi ny
th B Ngoi Giao ra lnh cho Bunker khng c ra tuyn b cng khai v Chu bi v n mu
thun vi li chng ca Vann trc U ban i ngoi Thng vin. Flora Lewis bnh lun rng:
l mt cch lm ngoi giao cho B Ngoi Giao bit trc rng li bnh lun cng khai ca mnh
khng ng s thc. B kt lun bi vit bng mt li ph phn: ng Bunker, 75 tui, l mu
ngi M truyn thng ca x New England, ni ting l con ngi trung thc. Nhng chnh ng l
ngi chn Thiu lm ng c vin c M ng h tranh chc Tng thng, v trn thc t,
chnh ng lp ra chnh ph Thiu. ng cam kt su sc vi vic duy tr n li cm quyn.
Bi ca Flora Lewis khng hon ton ng v chi tit nhng n ch ra mt kha cnh ng ch
trong v ca Chu. Nh Flora Lewis vit, Bunker l mt ngi trung thc, ng tm cch thuyt
phc B Ngoi Giao, khng phi mt m nhiu ln, ra tuyn b ni r rng khng c quan chc no
ca M khuyn khch Chu ni chuyn vi anh ng ta c. Chng l ng ta khng bit s thc? C
th l ng ta khng bit tht, Frank Snepp v William Kolhmann tin nh vy, bi v ng i s ch
c c nhng h s v Chu m Ted Shackley v cc nh phn tch ca CIA chn la cn thn
ri.
D th no i na th Bunker cng cm thy rng ng ang b ai B ngoi giao ni gin. ng
William Sullivan, trc lm i s Lo nay l ngi phi hp cc chnh sch v Vit Nam cho B
Ngoi Giao, l ngi bc b yu cu ca Bunker ra mt bn tuyn b cng khai v Chu. V vy,
rt c th vn phng ca Sullivan l ni tit l b mt ra ngoi. Nhng chnh Sullivan cng khng tin
ng giy lin lc ca B Ngoi Giao, Sullivan gi cho Bunker mt th ring, l Ellsworth
thn mn, m bo vi ng rng chnh Sullivan ang trc tip iu tra xem vic tit l b mt
xy ra u. Sullivan kt lun: y ang c mt c gng phi hp mt cch th b ly ng lm
mc tiu v li dng trng hp ca Chu lm vic . Nhng bng chng m Sullivan tm c
cho thy rng y l mt c gng phi hp rt kho v du vt ca n c che y rt gii.
Tuy nhin, Sullivan vit tip cho Bunker, chng ti c th ni mt cch tng qut rng chng ti
bit bn ngi no c dnh ti v ny. l nhng ngi m hoc Chu, nhng ngi khuyn
khch kiu gii php lc lng th ba Vit Nam, nhng ngi coi ng v Thiu l tr ngi
chnh cho gii php ca h. Phn ln m ngi ny hin ang ng ngoi chnh ph nhng hnh
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
nh chng c nh hng v c quan h b mt chng c c tin tc m tip tc hot ng.

Bunker khng nhng b. ng ngi xung v, vi s gip ca ph t chnh tr ca ng, tho ra
mt bc in nhan V nhng lun im ca bo ch trong trng hp ca Chu di chn trang.
ng vit rng Kha cnh rc ri nht trong chin dch bnh vc Chu l lun iu ca bo ch cho
rng nhn vin ca CIA v nhn vin ca phi b Hoa K Si Gn bit vic Chu c quan h vi
anh ng ta v mc nhin ng vi vic quan h . ng l thnh thong Chu c ni vi cc
quan chc M rng ng ta c quan h v mt hay nhiu i din ca H Ni, nhng ng ta khng
bao gi tit l ni dung mi quan h , r rng l mun gy n tng vi chng ta l ng ta c mt
mi quan h quan trng ti mc no . Chng ta c gng thng qua ng ta m tm hiu xem
ngi c quan h vi Chu l ai v ngi ni g. C lc Chu ngh b tr mt cuc tip xc
gia ngi vi i s Cabot Lodge, nhng ngi tin nhim ca ti t chi, theo ti hiu, l v
mt cuc gp g nh vy s nh hng tai hi ti quan h gia chng ta vi chnh ph Vit Nam.
Bunker ni rng Vann c php gp anh ca Chu, nhng cuc gp g khng xy ra.
Bunker ni tip: Trong bt k trng hp no, cng khng th c bt k s lin can no ni rng
Hoa K tha nhn cuc tip xc khng c php ca Chu, cng khng c vic ng ta tit l vi
chng ta mi quan h , khin Hoa K c ngha v phi bo v ng ta chng li s truy t ca chnh
ph ca chnh ng ta, mt khi anh ng ta b cnh st Vit Nam pht gic. Bunker cho rng ng
hiu bo ch mun ni g sau nhng lp lun ny: Ti cho rng nhng li ch trch ca bo ch i
vi chnh ph Vit Nam v Hoa K trong trng hp ca Chu, nhiu khi xut pht t kin cho
rng ng l chng ta phi tm hiu xem k th ang ngh vi chng ta ci g khi Chu mun thu
xp mt cuc gp mt gia Hin vi Lodge; v ng l chng ta phi ng h Chu trong vic tm
mt gii php tho hip cho cuc chin tranh.
Cng vi cn gin d ca Bunker, Sullivan y mnh cuc iu tra v ngun gc ch r r tin tc.
Cuc iu tra dn n vn phng ca Richardson.
Dan Ellsberg k li chuyn ny nh sau: Ti ni chuyn vi cc phng vin m ngi tr l ca
Richardson gii thiu, v sau anh ta li gi in thoi cho ti m ni rng Ly Cha ti, y
ang c rc ri to v vic . Anh ni vi cc phng vin mt s iu g khng c ph bin
rng ri v by gi Richardson ang lm om sm ln y ny. Ti ni li vi anh ta: Anh nghe
y, y l trng hp ca Chu v anh ta l bn thn ca ti, nu c ai b qu pht v vic ny
th ngi l ti y. Anh ta sau li gi in thoi v ni: H ang bt u mt cuc iu tra
v ti khai anh chnh l u mi tit l b mt. Ti ni: Ly Cha, ti mi ni vi anh l c g
ti chu trch nhim th anh va gp h khai tn ti ra. Anh ta ni: Ti tht bi ri qu, khng
bit ni sao by gi. Ti p Anh bn thn mn , ti l ngi tit l tt c, c cha? Anh ta
ni c, chnh h ngh nh vy y.
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
Trong khong bn mi tm gi ng h sau khi c bo ng l nhng nh iu tra ang ln theo

du vt ca mnh, Ellsberg li c ngi v c ca ng cho bit Cc iu tra lin bang ang theo
di ng v sao chp nhng ti liu ca Lu Nm Gc. Ngi v c ny mi bit chuyn sao chp
ti liu vi thng trc y khi ng cho b hay rng nu khng may ng b bt v i t th ng khng
th gi tin cp dng cho b na. Khi c bit l Ellsberg li li cun c hai a con vo v sao
chp ti liu mt ca Lu Nm Gc, b gin qu em chuyn ny ni li vi b m k l v mt ng
tng thu qun lc chin. C Ellsberg ln ngi v c ca ng u khng bit chuyn b ny em
mi vic bo co cho Cc iu tra lin bang.
y khng phi l ln u tin m chnh ph bit Ellsberg tit l nhng ti liu b mt cho bo
ch. ng bt u lm vic ny t thi k c cuc tin cng Tt, khi ng c mi ti B Quc
phng lm c vn trong cng vic nh gi li cuc chin tranh, do B trng Quc phng Clark
Clifford lnh o. Ellsberg cung cp nhng thng tin b mt cho Robert Kennedy khi ng ny sp
sa thch thc Lyndon Johnson trong mt cuc tranh c chc Tng thng, vi t cch l mt ng c
vin phn i chin tranh. Ellsberg trng thy li thnh cu ca ng Ch tch tham mu trng
lin qun xin thm 206.000 qun, mt s trong s c dng Vit Nam, li thnh cu c vit
rt thng thit m m ny b t New York Times nhanh tay s dng vi hng tt ln, chng minh
rng nu cn xin thm qun th cuc chin tranh tin trin u c tt nh tng Westmoreland
tuyn b. Chnh Ellsberg tit l cho Robert Kennedy bit vic xin thm qun, cn c phi
Kennedy ni cho t New York Times hay khng th ng khng bit.
Ellsberg ni: l ln tit l b mt u tin ca ti, nhng lc ti khng ngh ti vic cung cp
b mt cho bo ch cho n khi ti thy c tc dng ca vic ng bo ti mi t nh: Hay tht
y, mnh tht l thng in mi khng ngh l c th tc ng ti chnh sch bng cch ny.
Ellsberg tip xc vi Neil Sheehan, phng vin ca t New York Times ti B quc phng. Ellsberg:
Ti tit l cho Sheehan mi ngy mt t. Ti cung_cp cho ng y mt m b mt dn ti chuyn
thi hi Westmoreland v nc.
Mt s phng vin ca t Times tranh ci vi nhau v gi tr nhng li tit l ca Ellsberg v ni
rng ng khng cung cp cho h nhng ti liu h yu cu, di hnh thc nhng bc in. D
iu tit l u tin ca Ellsberb c gi tr ti u i na, ng cng khng bao gi ni ti n: Ti
vn ni rng nhng ti liu mt ca Lu Nm Gc l s tit l b mt u tin ca ti v ti tuyt i
thnh thc khi ni nh vy, ti mun dp b giai on trc kia i, ti khng h ni vi ai v ti c
qun i.
S quan ng u c quan an ninh ca B Quc phng pht gic ra Ellsberg l ngi trao ti
liu mt cho bo New York Times. Ellsberg ni: Ti rt ngc nhin l cui cng h thi dn v
khng theo di ti na. ng tin rng chnh B trng Quc phng Clark Clifford ra lnh chm
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
dt cuc iu tra, c th l ng c cm tnh vi vic lm ca Ellsberg, cng c th l c mt quan

chc cao cp ca Lu Nm Gc cng tit l b mt cho bo ch, ng ny l bn ca Clifford v c th
b dnh vo cuc iu tra nu n c tip tc.
D sao i na th hai nm sau, nm 1970, mt vic tng t xy ra khi chnh ph, trong thi gian
bn mi tm gi ng h pht hin ra rng Ellsberg khng nhng tit l nhng bc in ca
Bunker v Chu m cn trao nhng ti liu ca Lu Nm Gc cho Fulbright. Khi bit rng FBI s
lin lc vi Cng ty Rand, ni ng nh cp nhng ti liu ca Lu Nm Gc, Ellsberg vi
vng ti gp ngi lnh o ca ng. a v ca Ellsberg Cng ty Rand lung lay v thng Mi
va qua, ng cng vi nhiu nhn vin ca Cng ty tho ra mt bc th chng chin tranh ng
ln bo v c tho lun rng ri. Nhiu nhn vin khc ca Cng ty cho rng Ellsberg mun ph
hoi c quan nghin cu chin lc ny, c quan ny sng nh nhng hp ng ca chnh ph v th
no Ellsberg cng b sa thi. Cp trn ca ng ng h ng trong cn bo tp va qua, nhng
Ellsberg bit rng khng th trng i ng thng cm hn na khi chnh ng b FBI theo di v
nh cp ti liu m ngi ta tin tng giao cho Cng ty Rand. ng quyt nh khng ni vi
ngi lnh o ca mnh v ti liu ca Lu Nm Gc m ch ly c l tit l nhng bc in ca
Bunker v Chu xin t chc.
V sau Ellsberg mi bit rng FBI ti Cng ty Rand nhng xp ca ng ni vi h rng nhng
ti liu ca Lu Nm Gc khng thuc phm vi an ninh quc gia, rng Ellsberg mun ly lc no
cng c, v rng Ellsberg t chc, vic bo v an ninh khng thnh vn na. FBI thy rng
eo ui nhng vic tranh chp vi mt Thng Ngh s y quyn lc nh Fulbright c nguy c gy
phin phc cho c quan ca h nn h cng chm dt cuc iu tra.
B Ngoi Giao cng b ri cuc iu tra nhng tit l v trng hp ca Chu, bi v nu a cuc
iu tra ti ch kt lun th s lm cho ngi ta thy rng Bunker b ch trch bi nhn vt s hai ca
B Ngoi Giao, khng chng c s ng ngm ca ngi B trng cng nn. Nhng v tit l
chm dt, hai tun sau, s quan tm ca bo gii li chuyn sang mt trong nhng s kin gy tranh
ci nht trong chin tranh - cuc xm lng Campuchia. Mt nhm nh nhng ngi ng h Chu
tip tc tranh u nhng nhng ngi bit r s tht khng cn theo h na.
Stu Methven, ngi ca CIA m Chu tip xc u tin nay chuyn sang cng tc lm chi cc
ph CIA Indonesia khi v ny xy ra. Chu nu tn ng ny ra lm cho con ca Methven, ang
hc Trng D B i Hc, gi ng mt mu bo New York Times, vi li ghi ch B, b cha bao
gi cho con bit l b lm vic cho CIA c. Methven cho rng nhng iu xy ra cho Chu l nhng
iu c th thy trc. ng vit: Ngay t lc mt ngi Vit Nam tr thnh mt ngi c M a
chung th ngi tr thnh mt phn t ng ng trc mt chnh ph ang cm quyn. Tt nht
l ng c a ai ln cao qu ko anh ta b nh ri. Chu tr thnh ngi c a chung, Ngh s
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
M no ti thm nc ny cng i gp ng ta. Mt ngi nh Thiu li coi l mt e do.

Chu ni rng ng bo cho Mike Dunn, ph t ca Lodge bit cuc tip xc ca ng vi ngi
anh. Dunn c cch gii thch ring ca ng v vic v sao nhiu ngi M khng lao vo bnh vc
cho Chu. Dunn ni rng: C rt nhiu ngi M quan tm ti nc Vit Nam nhng c rt t ngi
M quan tm ti ngi Vit Nam. Nhng Chu l mt ngi phi thng. Vn ln i vi ti l ti
khng bao gi xc nh c Chu no l Chu tht. ng ta c t nht l ba nhn cch khc nhau.
Mt s ngi cho rng Chu l mt ngi cc k nguy him v ng ta nh vy tht. Trc ht, mt
ngi c nhiu t tng l mt ngi nguy him. V ng ta c nhng quan h ng k. Chng ti
ni vi nhau y kh nhiu v thng thn v b my th li, v ti mun ni, ai l ngi mun
dnh lu - anh bit y, ai mun l ngi cui cng nng Chu nu vic v l, anh hiu ti
mun ni g ri ch?
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
Dch gi: L Minh c
Chng 18
Si gn 1973
Cuc sng trong t cng khng n ni t lm. Chu c giam trong mt phng ring, khng phi
mt x lim, c mt ci ging v mt ci bn. Ca phng c ng khi nhng t nhn khc b
giam v b ng li khi h c cho ra ngoi. V Chu cng c php ti thm nui tun mt ln
phng thm t nhn. Thc n c gia nh mang vo; Chu bt u n chay. ng tp yoga mi
ngy v hc ch Hn. ng c nhn bo, sch, mt my thu thanh v cui cng l mt my truyn
hnh. Hnh nh Thiu ch quan tm ti mt iu: gi cho Chu im ting v khng c i li. Nm
thng tri qua, t trong t Chu theo di nhng bin i v t tn ca bn b ngi M, nhng ngi
ng h ng v ng h mt cch tin hnh chin tranh khc.
Hai nm trc ngy cuc ngng bn c k kt nm 1973, cng vi mi ngi khc, Chu nghe
ni v vic bo New York Times ng ti nhng ti liu ca Lu Nm Gc v chnh Dan Ellsberg l
ngun cung cp. Sau khi thy rng cui cng U ban ca Fulbright khng chu a ra cng khai
nhng ti liu ny, Dan Ellsberg nghe theo li khuyn ca Norvill Jones, tr l ca Fulbright, a
ti liu cho t Times, thng qua Neil Sheehan l ngi trc y tng c ng tit l nhiu tin
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
tc b mt. Chu hiu v sao Ellsberg tr thnh ngi chng chin tranh; chnh thi bi quan ca
Chu v cch tin hnh chin tranh gp phn lm cho Ellsberg thay i thi . Trc , trong
cuc hp bo co hot ng mi lm nm qua vi cc bn ng hc Trng Harvard, Ellsberg
vit rng ng rt t ho l phc v Vit Nam cng vi Lansdale. Ti cng tin tng hn bao
gi ht vo nhng t tng c bn ca Lansdale v pht trin chnh tr, v s ua tranh, v tinh thn
dn tc v dn ch vi cng sn ginh quyn lnh o cc lc lng cch mng, v v nhng
chin thut chng du kch l ng n, thch hp vi Vit Nam v ht sc cn thit; nhng khng c
ci no c p dng, bt c cp no. Khi Ellsberg thy rng nhng tng ca Chu v
Lansdale khng bao gi c p dng th lc u ng thy bun ru, v sau chuyn sang lp trng
phn i chin tranh lun, theo ci cch hng hi nh ng vn thng c trong nhng trng hp
khc.
Sau khi New York Times ng ti ti liu ca Lu Nm Gc thng Su nm 1971, Ellsberg c
phong tro chng chin tranh suy tn nh mt ngi anh hng trong mt thi gian. ng b truy t v
ti m mu lt v vi phm iu lut v hot ng gin ip, cng vi Anthony J.Russo, mt nhn
vin c ca Rand, ngi gip ng sao chp ti liu; ng i ni chuyn khp ni v trn v tuyn
truyn hnh. Nhng khi ngi ta c bit rng ng tham gia chin u Vit Nam th mt s
ngi trc y ngng m nay xa lnh ng. Hn na, Ellsberg cn lm tht vng mt s bn
hc c ca ng, nhng ngi gi y l i tin phong ca phong tro chng chin tranh. Khi h ni
vi ng rng Vit cng l nhng ngi tt th Ellsberg, trung thnh vi nhng g mnh bit, ch c
th tr li, khng hn nh vy, thi ca ng tht l kh hiu i vi anh ch em sinh vin, bi
v h ngh rng hoc l anh chng chin tranh hay anh khng chng chin tranh, m anh chng
chin tranh th anh phi cho rng Vit Cng l ngi tt. V cui cng, ting tm ca Ellsberg
din tin theo ng cong nh ca Lansdale - ngi ta cho rng h thng minh, c th, nhng hi
lp d.
Bn thn Lansdale, sau bao nhiu nm bp bnh tri ni tm cch gy nh hng ti ng li chnh
sch ca M Vit Nam, cui cng ri vo ch gn nh qun lng. ng tri ngi ln vo lc
Chu ang gp rc ri vi Thiu, bng cch t chc mt cuc hp bo ku gi Quc Hi hy ln
ting ng h nh hot ng chnh tr m ng tng t bao hy vng. Nhng nhng li bnh vc
Chu ca ng c ngi ta tip nhn rt lch s ri l i ngay. Ri ng cng b cun hi k ca
mnh, cng khng c cng chng ch g my. Khng bao gi cn ai bit n nhng c gng ca
ng lm thay i chin lc ca M Vit Nam v cun sch ca ng ta xut hin vo lc m
cuc tranh lun v chin tranh M ch tp trung mi mt vn duy nht: bao gi v bng cch
no rt khi Vit Nam.
Mt ngi ng h Chu mnh m na l John Paul Vann th b git trong mt chic trc thng ri
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
ngy 9 thng Su nm 1972. Vann cht khng phi trong lc thc hin mt chng trnh bnh nh
m trong mt trn tn cng theo li quy c ca qun chnh quy Bc Vit Nam. Thng Nm 1971,
ng c c lm c vn trng ca qun khu trung phn Vit Nam, c giao nhng quyn hn
c bit i vi cc lc lng qun s M trong vng, con ngi dn s duy nht trong lch s nc
M c php ch huy qun i, lm cho ng c cp bc tng ng vi mt Trung tng. Mc
du mt s bn b ca Vann tng phc v v ng h chin tranh tin rng Vann hon ton b
cuc chin tranh Vit Nam cun ht i v nh mt la bn ca mnh, Vann li tin rng h qu
mt mi vi sc p ca bao nhiu nm thng cui cng li ri vo phong tro chng chin tranh
ng vo lc cuc chin tranh bt u c tin b.
u nm 1973, Chu nghe tin mt cuc ngng bn c k kt v t binh chin tranh s c
phng thch. Sau khi hip nh ho bnh c cng b, gim c tri giam ni vi Chu rng ng
khng c mt mnh na. ng c chuyn ti mt phng rng hn, trong giam bn ngi
Vit Nam b t co l cng sn. Trong my thng sau , Chu bit rng trong ch c mt ngi
thc s l cng sn, l anh ca ng, ng Hin. ng tm hiu v sao ba ngi kia li ght chnh ph
Si Gn v thch Mt Trn Dn Tc Gii Phng hn. Mt ngi l lut s c nhiu ngi bn pha
bn kia v tng tip t thuc men cho h. Mt ngi khc l sinh vin, th ght chnh ph Si
Gn v qun i Si Gn git cha ca anh. Chu tranh lun vi h mi ngy. H ni ng hy nhn
Thiu ri so snh ng ta vi H Ch Minh hay Phm Vn ng m xem. Chu p li rng cuc u
tranh ca ng l chnh ngha nhng chng may l Nam Vit Nam khng c c nhng ngi xng
ng lm lnh t. Hin hi: Vi nhng ngi xu nh th th lm sao anh c chnh ngha c?
Con ngi th c th thay i, Chu p, nhng chn ch ngha cng sn th khng bao gi. H tranh
lun vi nhau mt cch n tn, bit rng h vn b giam chung mt gian phng. Hin khng ni rng
v sao ng b bt m ng cng khng ni g v vic ng lm s quan tnh bo.
Ti cui nm 1973, Chu c cho bit l ng v bn ngi kia s c trao tr cho pha cng sn
nh l nhng t binh chin tranh. ng c cho bit l ng c php la chn. ng c th vit mt
bn tuyn b xin Thiu phng thch ng. Mt li tuyn b nh vy s l mt li xin li i vi chnh
ph. Chu t chi. ng ni rng chnh ph phi xin li ng th c. Mt hm trc khi tri sng, lnh
gc m ca v mang mt t binh i. Nhng ngi cn li nghe i BBC bit rng ngi ny c
trao tr cho cng sn. C ba ngy th c mt ngi c mang i cho ti khi Chu cn li c mt
mnh. C hai s quan ti ni chuyn vi ng. H ni rng Tng thng khng mun a ng cho pha
cng sn, nhng ng phi vit mt li tuyn b. Bn tuyn b ny khng a cho bo ch. Chu qut
to ln ui h ra khi phng giam: B my anh tng rng ti khng mun c phng thch sau
bn nm ri b giam cm sao? Nhng ti khng k ci g c
Ti thng Tm 1974, c hai nhn vin ca Tng thng ti ni rng Thiu quyt nh tr li t do cho
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
Chu, vi mt iu kin. ng khng c v nh, v Thiu s rng ng s lin h vi bo ch v li

s t chc cuc vn ng chng chnh ph. ng c a ti mt ngi nh ng Hai B Trng,
c su cnh st ng gc. Khi gia nh mun ti thm th cnh st s a ti. Vic ko di vi
thng, cho ti khi ng c v nh, ch c mt cnh st i km.
Chu gi im lng. Bn b c th lin lc vi ng cho ng bit rng Thiu s sm phi rt lui thi. t
nc r ri tng mng.
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
Dch gi: L Minh c
Chng 19
Si gn 1975
Thng Ba 1975, tng Vn Tin Dng, Tham mu trng qun i Bc Vit Nam tp trung qun ca
ng bn ngoi th x Bun Ma Thuc cao nguyn min Trung. Ni ng cng khng xa ni qun
chnh quy Bc Vit Nam ng vi qun M ln u tin Ia Drang mi nm v trc trong
trn nh ln ln u tin gia cc lc lng chnh quy. Qun Bc Vit thua trong trn v
iu chnh chin thut ca h, trnh trc din i u vi qun M by nm sau cho ti khi h
thy thi c ti cng khai nh nhau vi xe tng v i bc. Nhng h b khng lc Hoa K
nh bi trong trn tn cng 1972 nn h li rt vo b mt cho n kh qun M v my bay ca h
rt i. By gi th h sn sng tn cng.
Cuc chin tranh du kch do Vit Cng pht ng u nhng nm 1960 chm dt vo khong
1970. Ngi ta c th ni l qun M, vi s khng khip ca bom v n pho, c h tr bi mt
vi chng trnh bnh nh nh Phng Hong, thng cuc chin tranh ny. D lun cng chng
M li khng nhn thc c thng li , bi v ti lc , h ch mong lm sao kt thc s dnh lu
ca M Vit Nam cho ri. Ni chung, s rt lui ca M li mt tnh hung l qun chnh quy
Nam Vit Nam phi ng u vi qun chnh quy Bc Vit Nam. Mc du Lu Nm Gc vn a
ra nhng bo co lc quan v chng trnh Vit Nam ho - nhn mnh s ci tin qun i Si Gn
- r rng l qun Bc Vit Nam th thng phong.
Khng cn ai nghi ng - chc chn l Nguyn Vn Thiu cng khng h nghi ng - rng qun Bc
Vit Nam s pht ng mt cuc tn cng i quy m sau khi hip nh ho bnh nm 1973, buc
M phi rt ton b qun ca h v nc, v Thiu trin khai mt k hoch khn cp i ph
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
vi n tn cng mnh m c d on trc ca Bc Vit Nam. ng d nh rt b hai vng chin

thut gip vi Bc Vit Nam v tp trung lc lng vo chu vi phng th quanh Si Gn, bo v
trung tm hnh chnh v kinh t ca t nc, cng vi vng la go sinh t ca ng bng sng
Cu Long.
K hoch khn cp ny c mt thiu tng ngi c tn l Ted Sarong, tho ra sau khi qun M
rt lui, ng t nguyn ti, t mnh hin k lm C vn qun s cho Thiu, nhng kin tch Nam
Vit Nam ra lp mt vng d bo v hn c t nhiu nm qua v khng phi l khng lgc, bi v
ngi ta tnh rng, trong tn cng, qun Bc Vit Nam d tp trung u th qun lc vo mt im
nht nh hn qun Nam Vit Nam ang phi dn mng ra bo v nhiu v tr trong khp nc v c
t qun lc d tr.
Thng Ba 1975, khi qun Bc Vit Nam trn ngp th trn Bun Ma Thuc, h buc Thiu phi
em k hoch khn cp ra thc thi. H Ni giao cho trung Vn Tin Dng nhim v nh chim
Bun Ma Thuc, nh l mt phn ca mt chin dch rng ln hn m Bc Vit Nam hy vng l s
a ti s sp ca Si Gn - nm 1976, khi ngi M bn rn vi cuc bu c Tng thng ca h
v khng mun phn ng na. Trong chin thng ny, tng Dng bt c mt s quan cao cp
ca Si Gn, ng ny khng bit k hoch khn cp, nhng hiu r thi ca Thiu lc ny, ni
vi Dng trong cuc thm vn rng rt c th Thiu s b nhng th trn then cht cao nguyn l
Pleiku v Kontum nu b sc p mnh. Dng nh in cho cc ng ch ca ng H Ni yu cu
tn cng mnh hn na vo hai qun khu pha Bc ca Nam Vit Nam. Hai hm sau, H Ni tn
thnh yu cu ca Dng, pht ng ci tr thnh cuc tn cng cui cng ca chin tranh.
Mt trong nhng khuyt im trong k hoch khn cp ca Thiu l khng c ci tin g trong s
phn cng gia cc cp ch huy qun s ca qun i Si Gn k t thi Dim. Tham mu trng
qun i Si Gn chng c quyn hnh g c. Cc T lnh s on bo co trc tip cho Thiu v
Thiu b nhim h tu theo lng trung thnh ca h i vi ng, phng mt cuc o chnh, y
nh Dim lm.
V T lnh trung thnh vi ng vng chin thut m ng ra lnh rt b, coi l giai on th nht
ca k hoch khn cp, l Trung tng Phm Vn Ph, ng ny cng nh Thiu, phc v trong
qun i Php. Trong thc t l Ph b bt cng vi qun Php in Bin Ph nm 1954, b
giam trong mt tri t binh m mi ln nh li ng ta cn run s nh ng ni vi bn l Lou
Conein: Ti quyt khng bao gi b bt mt ln th hai. Mt ln na th chc l tiu lun. Khi
Thiu ra lnh cho Ph bt u rt qun khi vng hai chin thut th Ph kinh hn hong va chy
tm ch an ton mt ci cht vng ven bin v, vic rt khi Kontum v Pleiku thnh mt cuc
tho chy hong lon, thnh bc u tin ca s sp ca qun i Si Gn.
Bc Vit Nam thng gi qun i Si Gn l qun i b nhn, nhng h cng khng ng ti mt
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
s sp nhanh nh vy, y nh mt con ri t dy. Ni mt cch no th qun i Si Gn b

Quc Hi Hoa K ct dy, bi v sau khi c lnh ngng bn nm 1973 v vic n t binh chin
tranh ca M v nc th Quc Hi Hoa K quyt tm chm dt cuc chin tranh ny, mt ln v
dt khot, cho d iu c ngha l mt thng li ca Bc Vit Nam. Thay v cung cp cho Nam
Vit Nam khon vin tr 1,45 t la nh chnh quyn Nixon xin cho nm 1975, Quc Hi cp
khng c mt na s - 700 triu - v c s ct ton b vin tr cho Si Gn. Sau khi Bc Vit
Nam nh chim Bun Ma Thuc, chnh quyn Ford xin thm mt khon vin tr khn cp 300 triu
la cho Nam Vit Nam, nhng yu cu ny cng b Quc Hi bc b.
Quang cnh Si Gn trong cn sp c nhng nt ging nh nhng ngy u chin tranh, khi mi
s u tan tc c. Ngay c khun mu cc nhn vt cng khng khc g nhau. Thay v Dim th nay
l Thiu, con ngi gi y li t lng ngng m phong cch lnh o ca nh c ti b git v
cng thng thu mnh trong v kn ca mnh. Mt v i s M gy nhiu tranh lun khc ca M
ang lnh o s qun, Graham Martin ti thay th Ellsworth Bunker nm 1973 v c mt s
cng tc ngng m l mt nh ngoi giao chuyn nghip khng khoan nhng trong khi mt s
ngi khc, s ny ngy cng nhiu hn coi l mt ngi ngoan c bng bnh khng chu chp
nhn thc t cho ti khi sut na th khng kp t chc cuc di tn khi Si Gn. C hai nhm ngi
ny li thng nht vi nhau ch tha nhn rng Graham Martin ti Si Gn khi nhn dn M
quay lng li cuc chin tranh v Quc Hi M ch mun ct t mi khon vin tr th s b nhim
ny ch c th a ng ta ti ch tht bi m thi.
Tng t nh vy, trong nhng ngy cui cng ny, Charles Timmes ng vai tr tng t nh
Lou Conein trc cuc o chnh Dim. ng l ngi ca CIA lin h vi cc tng lnh Nam Vit
Nam trong nhng cn giy gia cui cng. William Colby ch thn chn Charles Timmes trong
mt ba n tra ti mt nh hng Washington. Hai ngi l bn c, v Timmes gn su mi
tui, ngha l sp rt lui khi qun i vi qun hm Trung tng. Colby v Timmes rt ging nhau
nn Colby chn mt ngi ging mnh m nhn chc v ny. C hai u c b ngoi khng
din cm, n ni nh nhng mm mng, t m, n ho, nh nhn - v c hai u rt cng rn v c
bit gan d. Timmes hi tr mun lm mt ca s opra, nhng trong chin tranh th gii th hai, ng
nhy d xung vng Normandy, vi t cch l mt Tiu on trng trong s on khng vn 82,
tng sng ngy D, v c tng thng hun chng cao hng hai v lng dng cm trong chin
u. Nm 1962, ng c chn lm ngi ng u phi b C vn Hoa K Vit Nam v trong
nhim k ny ng quen vi mt s s quan tr Nam Vit Nam nay ln cp tng. Mt trong
nhng ngi , lc trc l thiu t, nay l Nguyn Vn Thiu. Colby c s dng s quen bit ca
Timmes c c mi quan h mt thit vi gii lnh o mi ca Nam Vit Nam, thay th cho
mi quan h ca Lou Conein vi gii lnh o c. Lou Conein th ung ru v tn gu vi h, cn
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
Timmes th r h chi tennis v nghe nhng li ta thn ca h, ti nm 1974 th ng nghe c

kh nhiu chuyn.
Timmes ni: Cc s quan Vit Nam u bit rng Quc Hi Hoa K ang ct ht mi khon vin
tr. Cc T lnh qun s u ni chuyn ny. H ni Vy th chng ti phi mu v ch lm
g? H cho rng Hoa K khng lm trn ngha v ca mnh.
Tnh hnh chnh tr trong nhng ngy tn ny li tr li vi nhng tiu chun ca thu ban u v
nhng tin n v o chnh vn lan trn khp ni. Sau khi cuc tn cng ca Bc Vit va bt u th
Nguyn Cao K cng bt u tm cch lt Nguyn Vn Thiu l ngi nh bi ng trong cuc
tranh ginh quyn bnh trc y. K s gp mt vin tng tm cch li ko ng ny tham gia
mt cuc o chnh, v CIA s c Charles Timmes n gp vin tng ny ni ng ta ng theo
K. tranh th thi gian, Timmes ch i s Graham Martin trong chic Volkswagen c k ca
ng ti gp K ti nh, v hai ngi c lm cho K tin rng h s ng h K lm Quc trng tng
lai nu ng kin nhn ch i v ng chng li Thiu. Nhng li c nhiu du hiu khc cho thy l
mt cuc o chnh c th n ra bt c lc no. Trn Vn n thay i bao nhiu chc v t mt
vin tng thnh mt Thng Ngh s ri lm B trng Quc phng, nhng vn l mt mu s
khng mt mi ang m mu lt Thiu v thay th ng ta, cng vi ngi cng tham gia o
chnh lt Dim, Dng Vn Minh, con ngi m qua bao nhiu nm thng vn khng thng minh v
qu quyt hn cht no.
Cui cng i s Graham Martin nhn thc ra rng Thiu phi ra i, nu cn c mt c hi nh nhoi
no thng lng mt cuc ngng bn vi Bc Vit Nam, nhng ngi ang chy ua v pha
Si Gn trn nhng chic xe tng ca h. ng thu xp gp Thiu v bt u kim im tnh hnh
qun s v tm cch cp vn vi Thiu.
Tnh hnh qun s tht l ti t, Martin kt lun. V nhn dn cho rng l li ti ng.
Lc u Thiu khng chu t chc ngay, nhng sau ngh li, ng ta mi c mt bi din vn lm
ly thng thit trn truyn hnh, trong ng ta kch Henry Kissinger v Hip inh ho bnh a
ti vic rt ht qun M nm 1973, ri rt lui, giao Si Gn vo tay Trn Vn Hng, Ph Tng
thng gi by mi mt tui v thn Php, ng ny lp bp ni rng s phn a ng n ch
lnh o t nc, lm nh ng ta lm cm cho mnh l Charles de Gaulle vy.
Hai ngy sau khi Thiu t chc, Hng yu cu Graham Martin a Thiu ri khi t nc cho
ng ta khng cn l mt chng ngi trong vic Hng thng lng vi cng sn. Martin giao cho
Timmes nhim v lo a Thiu i. Timmes gi in thoi cho Thiu, cho ng ta hay l s c mt trc
thng n n ng ta ti dinh Tng thng, nhng Thiu ni ng ta ti tng hnh dinh ca qun i
ti sn bay, ti h s ung ru vi nhau trc khi ra i vi nhng ngi chung quanh gm hai
mi hai ngi phn ln l tng t. Frank Snepp c giao trch nhim li chic li-mu-din ch
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong

Thiu v Timmes mi pht ra my bay, ct cnh i i Loan.
Sau th Martin v Timmes li vn ng cho Hng t chc, giao quyn hnh li cho Minh Ln.
Trn Vn n v i s Php, Jean Marie Mrrillon, tc ng ti Martin v Tom Polger, Chi cc
trng ca CIA, rng ch c Minh Ln l ngi c kh nng thng lng mt cuc ngng bn vi
cng sn cu thnh ph Si Gn. Ngi Php, trong nhng ngy cui cng ny, li chi ci tr
xc nh li nh hng ca h ng Dng, vi nhng cng c ca h l nhng ngi thn Php
theo kiu Trn Vn n, h hc ni ting Anh nhng vn gi nh hng vn ho ca Php. Chi
cc trng Polgar c Timmes ti gp Minh Ln hi xem ng ta c chu ln nm chnh quyn v
thng lng vi cng sn nu Hng b gt ra mt bn khng.
Timmes bo co rng: Minh Ln tin rng cng sn s ni chuyn vi ng v ng c th
thnglng vi h. Sau th i bc ca cng sn bt u n n vo thnh ph. Ti ni vi
Minh Ln l hy ni chuyn vi cng sn tm cch lm im ting sng, nhng h khng nghe ng
ta. Ti thy l mi vic kt thc. m hm , ti ri khi Vit Nam.
Nhiu ngi Vit Nam khc cng hp tp chy trn khi Si Gn trc khi nhng chic xe tng u
tin ca cng sn vo thnh ph ngy 30 thng T nm 1975. Nguyn Cao K v mt on tu tng
mi hai ngi ln my bay trc thng bay ra bin v trc khi ht nhin liu, kp b xung
chic tu Midway ca hm i M. Nguyn Cao K xc ng khng ni nn li khi va bc ra
khi trc thng, ng vo cn phng c dnh cho ng v bt khc.
***
Chu cng tm cch ri khi Si Gn trc khi thnh ph ny ri vo tay cng sn. ng cho rng
ngi duy nht c th gip ng l nh bo Keyes Beech, va quay tr li Vit Nam vit bi v
ang ti khch sn Caravelle. Beech rt vui mng gp Chu v rt sn lng gip . on bo ch
y c h thng di tn ring, v Beech gip cho mt s nhn vin Vit Nam lm cho cc c
quan truyn thng M ra i khi nc ny, v ng ngh l cng c th gip Chu nh vy. Nhng
suy i ngh li, Beech thy rng lm nh vy cng khng hay lm, bi v Chu khng lm cho mt t
chc no ca M. Beech c nhng mi quan h rt tt vi c quan CIA y, t ra cng tt ti mc
ng c th nh h a Chu v gia nh i theo h thng ca h. ng gi in thoi cho ngi chi
cc ph ca CIA. Vin s quan CIA ny tr li l ng ta xem c th lm g c khng.
Beech k li: Mt s quan CIA ti gp Chu. ng ta mun tuyn m Chu nm vng li sau
khi cng sn cp chnh quyn. Nhng ri ng ta i ti kt lun rng Chu li nm vng chc l
khng tt, nn ng gip Chu di tn.
Nhng sau th Chu khng nghe g na t c quan CIA, v ti sng 29 thng T, 1975 ng li gi
in thoi cho Beech nh lin h li vi CIA th xem. Beech rt ngc nhin ni: Ti s xem lm
cch no v bao gi th c th a anh i c. Beech gi in thoi ti c quan CIA, nhng khng
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
ai bit l vin s quan ha lo cho Chu di tn u c. Beech gi in thoi ti nh Chu v ni

vi con ca ng rng ng khng bit c g c. Trong vi gi ng h hn lon , hu ht k gi
M ri khi Si Gn, trong s c Beech. Sau Beech khng nghe g v Chu na.
Beech k li: Nhiu nm sau, trong lc ti ngoi Washington, Frank Snepp ni vi ti rng Ted
Shackley, lc l ngi ng u phn ban ng ca Cc tnh bo trung ng, trn thc t l
ngi bc b vic CIA a Chu ra khi Si Gn. Shackley v ti gn nhau, thnh thong anh ta
vn sang chi. Ti hi anh ta v vic . C phi ng l anh ph quyt vic a Chu ra khi
Si Gn khng?, Anh ta ni: ti xem ti liu lu tr li xem. Nhng ti c th oan chc vi
anh rng anh ta khng phi l mt trong nhng u tin ca ti.
Beech cho rng cu tr li m h ca Shackley khng nh rng Shackley ni ng: CIA
ctnh Chu li. Beech ni: Tht tnh m ni, ti khng tin rng c mt ngi no li lm
nh vy. Nu c ngi Chi cc CIA ni Ny, Chu l phn anh phi lo. Chng ti khng thch ci
thng ch v chng ti khng mun gip n, th ti bit l ti s lm g. Ti s xin h mt s
chiu c bi v CIA c nhiu thun li hn ti v h ang a mt l ngi i m thc ra nhng
ngi ny khng ng c i.
Khi thy rng c gng ca Beech gip ng di tn tht bi, Chu gi in thoi ti to i s M
v xin ni chuyn vi Timmes. ng ngc nhin vi thi tip n nim n ca Timmes. Vng, d
nhin l ng s gip Chu, Timmes ni. trnh s hn lon ti s qun M, Chu s gp Timmes
sng hm sau ti nh ring. Nhng khi Chu n th Timmes i gp Minh Ln. Khng th no i
qua c m ng tp hp ti s qun i di tn, ng ra cng hy vng c th a gia nh i bng
thuyn. y cng vy, m ng t tp cng rt ng v khng th lm g c. Mt trong nhng
a con ca ng ang c thai v ng khng mun mo him. Vi s nhn nhc ca Pht t, ng chp
nhn nh mnh, quay v nh
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
Dch gi: L Minh c
Chng Kt
Los Angeles 1980
Khi Chu thu xp cho gia nh cn h hai phng Van Nuys, California, ngoi Los Angeles, ng
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
nhn c tin Neil Sheehan mun phng vn ng v kinh nghim ca ng trong thi gian ng l t
binh cho cng sn ng trn bo New York Times. Yu cu ca Neil Sheehan n vi ng vo
lc nc M ang i vo mt cuc tranh lun vi chnh mnh, lc u phn ln l trong tim thc,
tm mt li gii thch thch ng v cuc chin tranh Vit Nam m t nc ny c th chp nhn.
Khng ai tranh ci v vic cuc chin tranh l mt thm ho. Nhng ti sao mi c ch? Ti mnh
nh m qu ti chng? Hay M thua v ti M sai m cng sn ng. V ngi ta s nh gi
nhng binh s tham chin nh th no y? Nhng k git ngi bnh hon chng? Nhng
ngi hng ng ph nh?
Vic i tm mt li gii thch, cho t nc ny c th chp nhn rng tt c nhng iu xy ra
c ngha g, bt u t nhng nm 60, mt cch chm chp v m mm, hn ch lc u trong
mt s sch v tp ch. Trc khi M tham chin o t vo nm 1965, sch ni v Vit Nam thng
l c tnh cht gio dc, vi mt s li tin on rng y c th s l mt thm ho i vi Hoa K.
T 1965 ti cuc tin cng Tt 1968, s gii thch v chin tranh tr thnh mt b tc v o l.
Sch xut bn nm 1968, cng nh phn ng t nc, chuyn sang lp trng chng chin
tranh. Mt s cun xut bn trong nm u sau Tt 1968 by t mi quan tm y thin cm vi
Bc Vit Nam hoc ph bng s tn ph do M gy ra min Nam Vit Nam. l s bt u ca
thuyt cho rng M l xu/Vit Cng ng khen, v cuc chin tranh. Nhng ngi gii thch theo
kiu ny cho rng M hnh ng sai Vit Nam v h by t lng kin tr v k lut, nu khng
phi l h t tng ca ngi Vit Nam ang chng M, v ngh rng Vit Cng xng ng chin
thng, c bit l khi so snh vi chnh ph tham nhng Si Gn.
Cng ng tr thc M rt m li gii thch ny, l kt qu s thng hoa vo cui nhng nm 60
ca t New York Review of Books, v nh chnh lun hng u ca h l Noam Chomsky. Trong
cun Chin tranh vi chu , nhng ngi M ca Chomsky ton l b l quc st nhn cn
ngi Bc vit Nam ca ng th c mun ngn c tnh tt p. Lp trng ca Chomsky nm 1970
li c tng cng vi vic cng b cun M Lai 4 ca Seymour Hersh, k li vic lnh M tn st
thng dn Vit Nam. Li gii thch ca ng c pht trin t mc cao nht nm 1971, vi bi
ca Neil Sheehan trn t New York Review of Books, nhan Liu chng ta s c to n x ti
c chin tranh khng? trong ng ni rng Lyndon Johnson v cc s quan qun i M l ti
phm chin tranh.
Nm sau, Francis FitzGerald cho xut bn La trong h, ly ch (vic M ph hoi c cu lng
mc Vit Nam) trong t tng ca hc gi ngi Php Paul Mus, ngi thy ca FitzGerald ti
Trng i Hc Princeton sau mt thi gian Vit Nam. FitzGerald l ngi ph bin thuyt M l
xu/Vit Cng ng khen, nhng trong sch ca c, c khng ch dng li . C cn mun nh
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
quan im trc y do Robert Shaplen ca t The New Yorker a ra, ng l ngi vit nhiu
tc phm ni ting v chin tranh, ni ring l cun Cuc cch mng b nh mt, v trong nhiu
nm ng vai tr ngi km hm mt b phn ca on bo ch M Si Gn v c th l ngi
gi cho mt s nh bo khng ng theo thuyt M l xu/Vit Cng ng khen.
Francis FitzGerald t co Robert Shaplen l cho cc quan chc M chu trch nhim v nhng
tht bi ca chnh ph Si Gn v h khng cho ngi Vit Nam nhng li khuyn ng n v
kp thi. Theo cch ni ca Robert Shaplen, cuc cch mng b nh mt Vit Nam khng ch c
ngha l Hoa K tht bi trong vic ginh ly cuc cch mng t tay cng sn. N chng minh
rng ngi M chng ta khng c kh nng, trong sut hai mi nm, khuyn khch v ng h
nhng ngi dn tc ch ngha chn chnh chng li nhng k gi mo. Mt khc, FitzGerald cho
rng chnh nhng ngi cng sn mi l nhng ngi dn tc ch ngha chn chnh v h t tng
ca h ho nhp vi nhng truyn thng dn tc. C cho rng cng ging nh Khng gio, ch
ngha Mc l mt hc thuyt v o c x hi.
Cn thuyt gii thch ca Shaplen th thun tu l ca Lansdale. Shaplen l ngi bn k gi gn gi
nht ca Lansdale t nhng ngy cn hot ng Phillipin. ng l mt ngi to ln, ht nhng iu
x g to tng, trng ging anh chng li xe ti hn l nh tr thc, Shaplen cm thy b xc phm
nng n trc nhng n cng kch ca Francis FitzGerald ngay t lc cun sch ny c trch
ng tng phn trn t The New Yorker ca ng. Trong ch ring t, ng cn t ra cay c n ni
ni rng quyn sch ca Francis Fitzgerals bt ngun t nhng ng c, nh hc thuyt Freud
gii thch, ca c chng li chnh ngi b rut ca mnh, ng Desmond FitzGerald, v ng ny l
mt s quan CIA, bn ca Lansdale v Colby v gnh mt phn trch nhim trong vic trin khai
nhng chng trnh hnh ng m FitzGerald cng kch.
D sao i na, chnh cch gii thch ca Francis FitzGerald ch khng phi ca Robert Shaplen,
c s ng tnh rng ri ca d lun cng chng M. Cng vi cun Nhng ngi gii nht v
thng minh nht ca David Halberstam, trong ng m x cc quan chc ca chnh ph m
nhng bn bo co v ghi nh ca h trong chin tranh b tit l trong nhng ti liu mt ca Lu
Nm Gc, cun sch ca Francis FitzGerald, trong nhiu nm lin, chim lnh v tr hng u
trong vic hnh thnh d lun M v kha cnh chnh tr ca cuc chin tranh, mc du bn thn
cun sch c nhiu khuyt im kh hiu. Ph cun sch l Ngi Vit v ngi M Vit
Nam, cun La trong h khng mt ln nhc n William Colby.
S d FitzGerald v Halberstam chim c nhiu nh hng nh vy mt phn quan trng l do yu
t thi gian. Sch ca h c xut bn ch mt hoc hai nm trc khi cuc chin tranh ca M
chm dt vi vic k kt hip nh ngng bn nm 1973. Qu mt mi vi nhng cuc tranh lun
v Vit Nam, mt s nh ph bnh khng cn mun tho lun rng ri hn na v cuc chin ny.
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
Khi James Jones cho ra cun Nht k Vit Nam nm 1974, t New York Times m u bi im
sch ca mnh nh sau Hy c nhanh ln trc khi u c ca bn li ng bng trc vin cnh
li phi nghe thm mt bn bo co v Vit Nam na V nh ph bnh ch cht ca tp ch Time
gi tc phm ca Jones l mt cun sch v Vit Nam cho mt cng chng khng cn mun
nghe ni g v Vit Nam na.
Khng th chi ci l t nc qu mt mi vi chin tranh, nhng thi tiu cc ca hai c
quan ngn lun c nh hng nht trong nc i vi vic xut bn sch v Vit Nam c gi tr gn
nh mt s kim duyt. Thi tc ng trng thy i vi hu ht nhng nh im sch khp
nc M. Hn na, ngi ta khng ch y ti nhng bng chng r rng v thi ca c
gi. Sch v Vit Nam l loi sch bn chy nht trong bn nm trc nhng khng bao gi qu
ba mi u sch trong mt nm (trong s hn ba mi lm ngn sch xut bn hng nm ti M).
Nhng v nhiu l do kt hp, sch v Vit Nam tt xung cn khong mt chc cun mt nm
sau nm 1974.
Nm 1977 c cun n i v chin tranh ca Philip Caputo, k rt hay v qun dch ca anh vi t
cch l mt Trung u thu qun lc chin, gy chn ng v gn ti cui anh chia x trch
nhim v vic git hi hai thiu nin Vit Nam v ti. Caputo lp lun rng chnh tnh cht bn thu
ca chin tranh a anh ti hnh ng y, v anh c nhng nh ph bnh tn thnh. Theodore
Solotaroff vit bi ph bnh trn t New York Times Book Review Hu qu cui cng ca cun
sch ny l trch nhim c nhn v cng cng (v cuc chin tranh) b nhn chm trong mt cn
c mng khng khip v tn ph.
Ri my thng sau, John Leonard tuyn b trn t New York Times rng: Nu anh ngh rng anh
khng mun c bt c th g v Vit Nam na th anh nhm. Leonard khoe rng vi t cch l ch
bt t Book Review, ng chu trch nhim vic ng v kch ca Neil Sheehan v ti c chin
tranh, v hin nay ng li quan tm ti nhng tc phm v Vit Nam do xut bn cun in tn ca
Michael Herr, mt li tn tng ma mai bo lc v cht chc ca nhng con ngi m ch lp i
lp li lun l ma tu v in r theo kiu ng bng ma qui. Nh ph bnh ca t Book Review ch
nht cho rng cun sch ca Michael Herr l cun sch hay nht vit v chin tranh Vit Nam.
Ci li gii thch xut pht t thc tin ca Michael Herr ph hp vi chiu hng lc by gi ca
Hoolywood v cha ng nhiu nhn t m ton t nc bt u tha nhn quan nim cho rng cu
chin binh l nn nhn ca s in r ca chin tranh. Nu nc M khng coi h l anh hng
nh trong nhng cuc chin tranh qua th t ra cng nn i x vi h nh nhng bnh nhn ngoi
tr ca mt nh thng in mi phi. Theo cch gii thch ny th nhng ngi b bn thn bt toi
trong chin tranh c coi l nhng nn nhn anh hng, tng xng mt cch ng bun vi nhng
ngi c tng thng Hun chng Danh d trong Th Chin II, s t lit i chn ny tng
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
trng cho s tn ph v th xc v tm hn ca lnh M. Cun Sinh ngy 4 thng By ca Ron

Kovic, mt ngi tn ph chng chin tranh, c cc nh ph bnh ca tng khong mt nm
trc khi cun in tn ca Michael Herr ra i, v n ngh s Jane Fonda lm cho ch ngi
thng binh tn ph va l nn nhn va l anh hng pht trin rng ri cha tng c vi b phim
V nh ca c. Tng thng Jimmi Carter gp phn ca ng trong vic hp thc ho thuyt ny
bng cch c mt ngi thng binh tn ph hai chn ng u c quan ph trch cu chin binh
ca chnh quyn ng.
Mt ch dn cho thy quan nim ngi cu chin binh va l nn nhn ca s in r chin tranh bt
u ng vng l nhiu cu chin binh c m t l ngi mc bnh tm thn trn nhng v
kch truyn hnh trong nhng nm 1970. Ri Fracis Ford Coppola li cung cp thm mt ngi bnh
tm thn na, do Marlon Brando ng trong phim Tn th ngay by gi, vi li thuyt minh ca
Mike Hear. Li gii thch chin tranh ca Coppola mu thun ngay vi li gii thch ca Michael
Canino trong phim Ngi sn hu ca ng, ng lm nn lng mt s nh ph bnh, v hnh nh
ng mun gi trong nhng xen cui cng ca cun phim, khi ng cho nhng cu binh t Vit
Nam v ca bi Cha ph h cho nc M, rng nc M khng hn sai trong cuc chin tranh
ny v nhng ngi M phc v trong chin tranh ch l nhng chng trai ngy th phi ng
u vi bn Vit Cng xu xa m thi.
Vic ny gy ra mt cuc tranh lun xem ci no ng vi s tht. Marlon Brando ng vai ngi
mc bnh tm thn nh vy c ng khng? Hay l cuc chin tranh c th hin trung thc hn
trong phim Ngi sn hu vi bn Vit Cng xu xa? Theo nhiu nh ph bnh, vic truy tm s
thc chm dt vi phim Trung i ca Oliver Stone, phim cht lng ngh thut cao, quay nhiu
cnh chin trng t trc ti nay cha ai quay c nh vy. Cc nh ph bnh ni l s
tht. iu m phim Trung i mun ni v Vit Nam ch r rng vi nhng ai cho rng phim ny
mun ni mt ci g quan trng, rng chin tranh l a ngc.
Cc cu chin binh Vit Nam bt u phn ng li vic coi h l nhng ngi mc bnh tm thn
hay nhng k tn st tr con. C th h l nn nhn ca chin tranh, h ni, nhng h l nhng con
ngi phi c i x ng phm cch v knh trng. Dn chng chp nhn kin ny v nhiu
nhn t. Th nht, phong tro chng chin tranh im ting trc cnh thuyn nhn Vit Nam vt
bin v cuc thm st Campuchia. V vic khnh thnh i tng nim cu binh Vit Nam
Washington nm 1982 - Bc tng (The wall) lm cho cng chng c nhiu cm tnh hn vi cu
chin binh, cng nh thi ca Tng thng Ronald Reagan, ngi vn cho rng chin tranh Vit
Nam l mt vic lm ng cho mi ngi knh trng. Sch cng bt u thay i cch nhn i vi
cu chin binh, cng nh i vi ngi da en lu nay b b qun, nh c th hin trong cun
Mu ca Wallace Terry, c coi l mt cch c thin cm v phc v tin tuyn. Th l t
Zalin Grant
Gip mt vi Phng Hong
nhin nhng cu binh Vit Nam xut hin trn truyn hnh tr nn nhng con ngi mnh m v d
cm tnh.
Vy l khi Trn Ngc Chu ti Los Angeles thng Mi Mt 1979 th vic nc M tm cch gii
thch cuc chin tranh a ti ch nh gi li vai tr ca cu chin binh Vit Nam. Vic tm
cch gii thch tng qut v cuc chin tranh v nhng tn tht ca n th cn tin hnh chm chp
hn nhiu.
***
Neil Sheehan vit mt bi da trn cuc phng vn Chu, ng trn bo New York Times ngy th
hai 14 thng ging, 1980, nhan Mt cu quan chc ca Si Gn ni v tri ci to ca H Ni.
Ba on u th hin ging iu ca ton bi.
Mt cu s quan ca qun i Nam Vit Nam v l mt quan chc sng bn nm di ch
cng sn, hn mt na thi gian l trong tri ci to, ni rng ban lnh o H Ni tin hnh
mt cuc th nghim cha tng c ci ho v ho gii vi nhng ngi trc y chng li h,
bi v h quyt nh l s khng thanh ton nhng ngi ny.
Trong nhiu thp k qua, cc Tng thng M tin on rng mt thng li qun s ca cng sn
Vit Nam s a n vic thanh ton hng lot nhng ngi chng i li H Ni. Li tin on v
mt cuc tm mu c dng thanh minh cho vic ko di chin tranh.
Trn Ngc Chu, cu quan chc ni rng Khng c cuc tm mu nh nhiu ngi s sau khi
cng sn ln cm quyn. ng l c mt s phin to v c giam gi lu ngy, ng ni, nhng ng
ni rng ng khng thy c mt ngi no trc y bn pha Nam Vit Nam b hnh quyt v
nhng vic lm ca h trong thi gian chin tranh.
Mc du bi bo ca Sheehan khng c iu g sai, nh Chu k vi ng, nhng thin hng ca
ton bi l ni vi c gi rng cng sn l nhng ngi lch s d thng v nhng th hin ca
Chu vi t cch l mt t binh r rng l kh khn, vt v hn i mt tri h nhiu. Cng ng
ngi Vit di c phn ng mnh rn ngay tc khc: Chu v gia nh ng ta nhn c nhiu
li do git.
Bi ca Sheehan gy ng chm, Dan Ellsberg ni. Tt c nhng g ng ta ni ton l nhng
iu tt trong nhng g Chu ni, ch khng c iu g khc. Ti gi in thoi ni vi ng ta
Neil, iu anh ni r rng l khc vi cm tng anh ta ni vi ti. Anh ta c ni vic ny v
vic ny khng? Sheehan ni: ng, anh ta c ni tt c nhng vic . Nhng khng phi l ct
yu. Ct yu l khng c tm mu. Ti ni Anh gy rc ri cho anh ta y.
Chu v gia nh khng c tin chuyn i khi ni ng b nhng ngi t nn khc bit v do
git. R rng l mng sng ca h b e do. Chu cho rng Sheehan khng ni c hai mt ca
vn nh ng ni vi Sheehan. Nhng Chu, vn rng lng, khng bng Sheehan m thm
Gip mt vi Phng Hong
Zalin Grant
ch cn ngh rng ngi phng vin ny chc cm thy bi ri trc hu qu ca bi bo nh vy.

Chu cho rng t New York Times li dng ng ni vi c gi theo kiu chng ti ni
trc ri m lm g c tm mu thanh minh cho lp trng chng chin tranh ca t bo. Trn
thc t khng c c s no tin rng bi bo phn nh iu g khc hn l cch gii thch ring ca
Neil Sheehan v kinh nghim ca Chu.
Keyes Beech, nh bo bo th tng mnh m ng h chin tranh v khng thch Ellsberg, cng
kh chu vi bi bo ca Sheehan. Beech ni: Khi ti c bi bo, ti ngh rng y khng phi l
Chu, m ti ni chuyn. Nhng ti khng tin rng Sheehan bit rng anh ang lm hi Chu. Tt
c chng ta u c dnh lu v mt tnh cm Vit Nam bng cch ny hay cch khc. Ti ngh rng
Neil nh mt tnh khch quan m c th anh c. D nhin l mt s ngi khc cng vy, v
mt s phng vin c th ni rng ti cng mt mt phn tnh khch quan - m ng vy.
Gia nh Chu hc ting Anh v tm bt c vic lm no v ng lng ti thiu. Con gi t ca ng
khng bit ni ting Anh khi mi n, nhng sau ba nm ri, c tt nghip im cao nht
trng trung hc v c nhn vo hc i hc California, chun b lm bc s. a con ln nht,
a m ti gi pht cui cng nhy xung thuyn tm t do tt nghip k s, lnh lng
gn nm mi ngn la mt nm, lm vic t by gi sng ti mi mt gi m. Chu i hc
in ton. Sau khi tt nghip, ng lm cho mt cng ty t nhn v c giao ph trch su tho
chng vin.
Nm nm sau, h c cng nhn tr thnh cng dn Hoa K. Chu khc ci ngy m ng tuyn
th lm mt cng dn M
Ht
Li cui: Cm n bn theo di ht cun truyn.

Ngun: http://vnthuquan.net
Pht hnh: Nguyn Kim V.
nh my: Nguyn Hc ( M H Ni )
Ngun: Nh xut bn: Thnh ph H Ch Minh - Nm xut bn: 1993
c bn: Ct.Ly a ln
vo ngy: 6 thng 9 nm 2008

Giáp mặt với Phượng Hoàng - Zalin Grant

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Giáp mặt với Phượng Hoàng - Zalin Grant

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Zalin Grant

Gip mt vi Phng Hong

Gip mt vi Phng Hong

To Ebook: Nguyn Kim V

Ngun truyn: vnthuquan.net

Gip mt vi Phng Hong

To Ebook: Nguyn Kim V

Ngun truyn: vnthuquan.net

Gip mt vi Phng Hong

To Ebook: Nguyn Kim V

Ngun truyn: vnthuquan.net

Gip mt vi Phng Hong

Trn Ngc Chu len li qua cc ng ph Si Gn nh ngi du kch i trong m. ng i t ch

Ngun truyn: vnthuquan.net

Gip mt vi Phng Hong

Ngun truyn: vnthuquan.net

Gip mt vi Phng Hong

nc ly nc ung th ng s o cho h. Nu mt lng khc khng c trng hc, ng s cho

Ngun truyn: vnthuquan.net

Gip mt vi Phng Hong

Ngun truyn: vnthuquan.net

Gip mt vi Phng Hong

Ngun truyn: vnthuquan.net

Gip mt vi Phng Hong

Ngun truyn: vnthuquan.net

Gip mt vi Phng Hong

Trong lc Chu ang i dc theo ng T Do, mnh dn dng li mt lc trc to nh H vin do

Ngun truyn: vnthuquan.net

Gip mt vi Phng Hong

cht t mi lm tui tr ln, v hai mi -la nu ngi t mi lm tui tr xung. Ngi

Ngun truyn: vnthuquan.net

Gip mt vi Phng Hong

la trn ng th ng dng xe li ni chuyn vi h. Nhng nng dn ny tng ng l mt ngi

Ngun truyn: vnthuquan.net

Gip mt vi Phng Hong

ton nhng ngi c nng lc, tt c u rt no ng, nu ng l ngi tr v l ngi ca CIA th

Ngun truyn: vnthuquan.net

Gip mt vi Phng Hong

Ngun truyn: vnthuquan.net

Gip mt vi Phng Hong

To Ebook: Nguyn Kim V

Ngun truyn: vnthuquan.net

Gip mt vi Phng Hong

vi c quan ny v chng trnh bnh nh.

Ngun truyn: vnthuquan.net

Gip mt vi Phng Hong

Ngun truyn: vnthuquan.net

Gip mt vi Phng Hong

Ngun truyn: vnthuquan.net

Gip mt vi Phng Hong

cp tng thu qun lc chin. H thu xp t chc mt bui l n gin ti mt nh th Tn

Ngun truyn: vnthuquan.net

Gip mt vi Phng Hong

Elyette Bruchot, con trnh ch ca s i, con c nghe m ni khng?

To Ebook: Nguyn Kim V

Ngun truyn: vnthuquan.net

Gip mt vi Phng Hong

Ngun truyn: vnthuquan.net

Gip mt vi Phng Hong

bi tinh ca Php, l s nh gi rt cao v kh nng ca ng trong giao dch vi c hai pha.

Ngun truyn: vnthuquan.net

Gip mt vi Phng Hong

Ngun truyn: vnthuquan.net