Chuong 3 Báo Cáo Thu Nhập Báo Cáo Kết Quả Hoat Dong Kinh Doanh

Chng trnh Ging dy Kinh t Fulbright
Nin kha 2010-2012
Phn tch ti chnh

Bi c
K ton ti chnh 6th ed.

Ch.3: Bo co thu nhp, bo co kt qu hot ng
kinh doanh
Ch.4: Bo co thu nhp: M rng khi nim
Chng 3
BO CO THU NHP BO CO KT QU
HOT NG KINH DOANH
Stickney & Weil, K ton Ti chnh: Gii thiu v khi nim, phng php v cng dng, Nh xut
bn Dryden, nm 1997. Bn dch ting Vit do Chng trnh Ging dy Kinh t Fulbright thuc i
hc Kinh t TP.HCM bin son v thc hin. Chng trnh Ging dy Kinh t Fulbright chu trch
nhim v tnh chnh xc ca vic dch thut. Trong trng hp c khc bit th ti liu nguyn gc s
c s dng lm cn c.
Mc tiu hc tp
1. Xy dng mt kin thc tng qut v k ton theo thc pht sinh v l do khin cc nh k
ton tin rng c s theo thc pht sinh thng cho nhng s o thnh qu hot ng chnh
xc hn so vi k ton tin mt.
2. Tm hiu su hn v c s k ton theo thc pht sinh thng qua xem xt khi no cng ty ghi
nhn doanh thu v chi ph; v lm th no h o lng hai thnh phn to nn li nhun
ny.
3. Xy dng k nng ghi chp cc giao dch vo ti khon, thng qua vic tip tc m rng qu
trnh ghi chp hc trong chng 2 bao hm cc khon mc trong bng bo co thu
nhp.
4. Hiu bit v nhu cu iu chnh cc khon mc cui k khi s dng c s k ton theo thc
pht sinh v pht trin cc k nng trong qu trnh ghi chp bao hm vic iu chnh cc
khon mc.
Bo co thu nhp, bng bo co ti chnh c bn th hai, mang n mt s o v thnh qu hot
ng ca cng ty trong mt thi on c th. Thu nhp rng (hay li nhun rng) bng doanh
thu tr i chi ph.
Doanh thu o lng ti sn rng (ti sn tr i ngha v n) chy vo cng ty khi cng
ty bn hng ha hay cung ng dch v. Chi ph o lng ti sn rng m cng ty tiu dng trong
qu trnh to ra doanh thu. L mt i lng o lng thnh qu hot ng, doanh thu phn nh
nhng dch v m cng ty cung ng, v chi ph biu th nhng n lc cn thit phi c.
Chng ny xem xt cc nguyn tc o lng v cc qu trnh k ton lm nn tng cho
bo co thu nhp. Chng ta bt u bng vic xem xt khi nim v k k ton, khong thi gian
trong nh k ton xc nh thnh qu hot ng. K n, ta m t v minh ha hai phng
php ph bin o lng thnh qu hot ng, c s tin mt v c s theo thc pht sinh.
Cui cng, chng ta minh ha cc qu trnh k ton dng p dng c s k ton theo thc
pht sinh cho mt cng ty thng mi. Chng 4 trnh by cch thc p dng c s k ton theo
thc pht sinh cho cc cng ty sn xut, xy dng, v cc loi hnh kinh doanh khc. Trong
chng 4, chng ta cng tho lun cc mi quan h gia doanh thu, chi ph v thu nhp rng cho
cc loi hnh kinh doanh khc nhau.
Clyde Stickney, Roman Weil
Bin dch: Kim Chi

Hiu nh: Bi Vn
Phn tch ti chnh

Bi c

kinh doanh
QUY C V K K TON
Bng bo co thu nhp bo co thnh qu hot ng trong mt thi k c th. Nhiu nm trc,
cc cng ty thng c nhng k bo co di ngn khc nhau. Cc cng ty tng lp bng bo
co thu nhp khi han tt mt hot ng no , chng hn sau khi tu han thnh mt hnh
trnh kh hi gia Anh v cc nc thuc a, hay sau khi han thnh mt d n xy dng.
i vi hu ht cc cng ty hin i, chng d g m chia cc hot ng kinh doanh ra
thnh nhng d n ring bit. Thay v th, hot ng to ra thu nhp din ra mt cch lin tc. V
d, mt cng ty tip qun mt nh my v dng n vo vic ch to sn phm trong mt thi
gian 40 nm hay nhiu hn. Mt cng ty mua thit b giao hng v dng n vn chuyn hng
ha cho khch hng trong bn, nm nm hay lu hn. Nu vic lp bng bo co thu nhp phi
ch cho n khi han thnh mi hot ng kinh doanh, cng ty ch phi lp bng bo co thu
nhp khi ngng hot ng v vic bo co s qu tr, chng th gip ngi c thm nh c
thnh qu hot ng. Mt k k ton c mt di ng nht gip ngi ta so snh v phn tch
cc cng ty mt cch kp thi.1
Ngi ta thng dng k k ton 1 nm lm c s cho cc bo co ti chnh ch yu
c gi cho cc c ng v cc nh u t tim nng. Hu ht cc cng ty lp cc bo co hng
nm vn s dng nin lch lm k k ton cho cc bo co nh vy. Tuy nhin, ngy cng c
nhiu cng ty dng nm kinh doanh t nhin hay k ti kha o lng thnh qu vo thi
im m h c th kt lun v hu ht cc hot ng kinh doanh. Ngy kt thc mt nm kinh
doanh t nhin ca cc cng ty c th khc nhau. V d, cng ty JCPenney (kinh doanh bn l)
p dng mt nm kinh doanh t nhin kt thc vo gn cui thng ging, sau ma mua sm
Ging sinh v trc khi bt u l Phc sinh. Cng ty Winnebago Industries (kinh doanh t
nh dng ngh h) p dng mt nm k ton kt thc vo ngy 31-8, vo cui nm in hnh
ca h.
Cc cng ty thng lp bo co thnh qu hot ng cho cc thi on ngn hn mt
nm biu th s tin b trong nm. Cc bo co ny c gi l bo co nhanh hay bo co
cho cc k ngn hn. Vic lp bo co ngn hn khng lm mt i nhu cu phi lp cc bo co
hng nm.
CC PHNG PHP K TON O LNG THNH QU HOT NG
Mt s hot ng kinh doanh u bt u v kt thc trong mt k k ton cho trc. V d,
cng ty c th mua hng t mt nh cung ng, bn hng tr chm cho khch hng, v thu tin, tt
c xy ra trong cng mt k k ton. Nhng trng hp ny khng kh khn cho lm khi o
lng thnh qu hot ng. Khon chnh lch gia tin thu t khch hng v tin chi ra mua,
bn, v giao hng tiu biu cho thu nhp t chui giao dch ny.
Tuy nhin, nhiu hot ng kinh doanh bt u vo mt k k ton ny v kt thc vo
mt k k ton khc. Cng ty mua nh xng v thit b trong mt k k ton v s dng chng
trong nhiu nm. Trong mt v d cc oan, cng ty mua hng trong k k ton u tin, tr tin
trong k th hai, bn hng trong k th ba, v thu tin bn hng trong k th t. Ngoi ra, cc s
kin cng khng nht thit xy ra theo th t . Vic tr tin c th din ra trc hay sau khi
1
C th xem mt k k ton l khong thi gian gia hai bng cn i k ton. Cc bng cn i c lp vo ngy
1/1 v 31/12 th hin k k ton cho mt nm. Cc bng cn i lp vo ngy 1/12 v 31/12 th hin k k ton cho
thng 12.
Bin dch: Kim Chi

Hiu nh: Bi Vn
Phn tch ti chnh

Bi c

kinh doanh
mua hng; vic thu tin c th din ra trc hay sau khi bn hng. Vic o lng thnh qu hot
ng ca mt k k ton c th i hi phi o lng doanh thu v chi ph t cc hot ng
bt u t trc u k v nhng hot ng khc cha kt thc vo cui k. Hai phng php o
lng thnh qu hot ng l (1) c s tin mt v (2) c s theo thc pht sinh.
C S TIN MT
Theo c s tin mt, cng ty ghi nhn doanh thu ca vic bn hng ha v cung ng dch v
trong k m cng ty nhn tin t khch hng. Cng ty bo co chi ph trong k m cng ty chi
tin mua hng ha, tr lng, ng bo him, ng thu v cc khon mc tng t. minh
ha vic o lng thnh qu hot ng theo c s tin mt, ta hy xem v d sau:
Donald v Joanne Allens m mt ca hng bn phn cng my tnh vo ngy 1 thng 1
nm 1. Cng ty nhn $20.000 vn gp t Allens v vay $12.000 t mt ngn hng a phng.
Cng ty phi tr khon vay vo ngy 30 thng 6 nm 1 cng vi tin li tnh theo li sut
12%/nm. Cng ty thu mt ta nh vo ngy 1 thng 1 v tr trc 2 thng tin thu l $4.000.
Vo ngy 1 thng 1, cng ty cng ng ph bo him $2.400 bo him ti sn v trch nhim
ca cng ty trong mt nm kt thc vo ngy 31 thng 12 nm 1. Trong thng 1, cng ty mua
hng tr gi $40.000, bao gm $26.000 tr bng tin mt v $14.000 tr chm. Doanh s bn
trong thng 1 tng cng l $50.000, trong $34.000 tr ngay v $16.000 tr chm. Chi ph mua
hng bn trong thng 1 l $32.000 v tr lng cho ngi lao ng ht $5.000.
Bng 3.1 biu th bo co kt qu hot ng ca ca hng my tnh Allens trong thng 1
trn c s tin mt. Thu tin mt $34.000 t vic bn hng tiu biu cho mt phn trong tng
doanh s thng 1 l $50.000 m cng ty thu trong thng 1. Mc d cng ty mua hng ha tr gi
$40.000 trong thng 1, nhng cng ty ch chi $26.000 tin mt cho nh cung ng v do ch tr
i s tin ny khi o lng thnh qu hot ng trn c s tin mt. Cng ty cng tr i s tin
chi tiu trong thng 1 cho tin lng, thu nh v bo him khi o lng thnh qu hot ng,
bt k cng ty c tiu th ht cc dch v cho n cui thng hay khng. Chi tin mt cho
hng ha v dch v vt qu thu tin mt t khch hng trong thng 1 l $3.400.2
C s k ton tin mt c hai nhc im khi c dng tnh ton thnh qu hot
ng ca mt k k ton c th ( y l thng 1 nm 1 cho ca hng my tnh Allens). Th
nht, n khng gn kt mt cch ng n chi ph ca nhng n lc to ra doanh thu vi gi tr
doanh thu ny. Kt qu hot ng ca mt k c th b trn ln vi kt qu ca cc k trc v
k sau. Tin thu nh $4.000 mang li quyn s dng nh thu trong hai thng 1 v 2, nhng c
s tin mt li tr tan b s tin ny khi xc nh kt qu hot ng ca thng 1. Tng t, ph
bo him hng nm cung ng dch v bo him cho c nm, trong khi c s tin mt khng tr
i phn chi ph bo him ny khi xc nh thnh qu hot ng sut t thng 2 n thng 12.
BNG 3.1
Ca hng my tnh Allens
o lng kt qu hot ng trn c s tin mt cho thng 1 nm 1.
n v tnh: -la
Thu tin bn hng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
34.000
Tr chi tiu cho hng ha v dch v:
Hng ha . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . .
26.000
2
Theo c s tin mt, bo co kt qu hot ng khng bao gm s tin nhn c t ch s hu v s tin c

vay (y l nhng giao dch huy ng vn.)
Bin dch: Kim Chi

Hiu nh: Bi Vn
Phn tch ti chnh

Bi c
Tin lng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . .
Tin thu nh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . .
Bo him . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Tng chi tin mt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Chnh lch gia chi tin mt v thu tin mt . . . . .

kinh doanh
5.000
4.000
2.400
37.400
(3.400)
Thi gian m cng ty c hng li ch tng lai cng di, th c s bo co da trn

tin mt cng tr nn khim khuyt. V d, xt mt cng ty c hot ng thm dng vn, h u
t vo nh xng v thit b s dng trong trong 20 nm hay lu hn. Thi gian t lc mua
cc ti sn ny cho n lc thu tin t nhng hng ha c sn xut v bn ra c th ko di
trong nhiu nm.
Th hai, c s tin mt tr hon mt cch khng cn thit thi im m cng ty ghi nhn
doanh thu. Cng ty nn ghi nhn doanh thu khi cng ty han tt phn kh khn nht ca mt
giao dch. Phn ln cc giao dch lin quan n cc hnh ng sau y ca ngi bn:
Thu mua hng ha v tuyn dng lao ng.

Thuyt phc khch hng mua hng ha hay dch v.
Giao hng ha hay dch v cho khch hng.
Thu tin t khch hng.
Ch n ht thi hn bo hnh, hoc khi hng bn b tr li.
Trong hu ht cc trng hp, phn kh khn ca giao dch l thuyt phc khch hng
mua hng ha v giao hng; hoc thuyt phc khch hng s dng dch v ri cung ng dch v.
Phn ln cc cng ty nhn thy vic thu tin v bo hnh hay tr li hng l tng i n gin,
hoc ch t h cng c th d on c. Trong nhng trng hp ny, vic ghi nhn doanh thu
ti thi im thu tin c th dn n vic bo co cc nh hng ca hot ng kinh doanh tr
hn mt hay nhiu k sau khi hot ng to ra doanh thu xy ra. V d, doanh s bn trong
thng 1 ca ca hng Allen tng cng l $50.000. Theo c s tin mt, cng ty s khng ghi
nhn $16.000 trong doanh s ny cho n khi no cng ty thu c tin mt vo thng 2 hoc
thm ch mun hn. Nu cng ty kim tra tn nhim ca khch hng trc khi cng ty bn
hng tr chm, cng ty chc s thu c tin, nn cng ty khng nht thit phi tr hon vic ghi
nhn doanh thu ny cho n thi im cng ty thc s thu c tin.
Cc lut s, nh k ton, v cc chuyn gia khc l nhng ngi thng s dng c s
tin mt. Cc chuyn gia ny u t tng i t vo nhng ti sn c s dng trong nhiu k
nh nh xng v thit b, v thng thu tin t khch hng khng lu sau khi cung ng dch v.
Phn ln cc cng ty ny thng s dng mt c s tin mt c iu chnh, trong h x l chi
ph nh xng, thit b v cc khon mc tng t khc l ti sn khi mua. Sau h hch ton
mt phn ca chi ph mua ny l chi ph ( tnh thu nhp) khi h tiu th dch v ca cc ti sn
ny. Ngoi tr vic x l cc ti sn c tui th di ny, cc cng ty ny ghi nhn doanh thu vo
thi im h nhn tin v ghi nhn chi ph khi h chi tin ra.
Hu ht cc c nhn u s dng c s tin mt cho mc ch tnh thu nhp c nhn v
thu thu nhp c nhn. Khi cng ty, chng hn nh mt cng ty thng mi hay mt cng ty sn
xut, dng hng trong kho nh mt yu t quan trng to ra doanh thu, b Lut thu thu nhp
cm cng ty khng c dng c s tin mt lp t khai thu thu nhp.
C S K TON THEO THC PHT SINH (ACCRUAL BASIS)
Bin dch: Kim Chi

Hiu nh: Bi Vn
Phn tch ti chnh

Bi c

kinh doanh
C s k ton theo thc pht sinh thng ghi nhn doanh thu khi cng ty bn hng ha hay
cung ng dch v. Chi ph ca ti sn s dng gip to ra doanh thu trong k s c hch
ton l chi ph trong k m cng ty ghi nhn doanh thu . Do vy, c s theo thc pht sinh c
gng lm cn xng gia chi ph vi doanh thu c lin quan. Nhng chi ph ht hn m khng
tng ng vi dng doanh thu c th s c cng ty x l l chi ph ca k m cng ty tiu th
li ch ca chi ph ht hn .
Bng 3.2 biu th mt bo co thu nhp ca ca hng Allens trong thng 1 nm 1 s dng
c s theo thc pht sinh. Cng ty ghi nhn tan b doanh s $50.000 trong thng 1 l doanh
thu, cho d cng ty cha thu c y s tin . C kh nng cao l cng ty s thu c
khon phi thu ny. Do , vic bn hng s quyt nh vic ghi nhn doanh thu, ch khng phi
vic thu tin t khch hng.3 Chi ph cho hng bn trong thng 1 l $32.000. Vic ghi nhn y
l chi ph (chi ph hng bn) s lm cn xng gia chi ph ca hng ha bn c vi doanh thu
bn hng. Trong s tin thu tr trc l $4.000, ch c $2.000 c hch ton l chi ph dch v
tiu th trong thng 1. Phn $2.000 cn li c p dng cho thng 2. Tng t, ch c $200
trong s $2.400 ph bo him tiu biu cho dch v c dng ht trong thng 1. Phn $2.200
cn li ca ph bo him tng ng vi dch v cung ng t thng 2 n thng 12 v s tr thnh
chi ph trong cc thng ny. Chi ph li $120 tiu biu cho tin li trong 1 thng ca khon vay
ngn hng $12.000 vi li sut hng nm l 12% (= $12.000 x 0,12 x 1/12). D cng ty khng
tr tin li ny cho n khi khon vay ht hn vo ngy 30 thng 6 nm 1, cng ty vn hng li
nh s dng s tin ny trong thng 1; do cng ty s ghi nhn 1 thng trong tng tin li ca
khon vay l chi ph ca thng 1. Tin lng, tin thu nh, bo him v chi ph li, khng nh
chi ph hng bn, khng gn lin trc tip vi doanh thu c ghi nhn trong k. Do , nhng
khon chi ny tr thnh chi ph ca thng 1 trong chng mc m cng ty tiu th cc dch v
trong thng.
BNG 3.2
Ca hng my tnh Allens
Bng bo co thu nhp cho thng 1 nm 1 (c s k ton theo thc pht sinh)
n v tnh: -la
Doanh thu bn hng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
50.000
Tr chi ph:
Chi ph hng bn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
32.000
Chi ph tin lng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.000
Chi ph thu nh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.000
Chi ph bo him . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
200
Chi ph li vay . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
120
Tng chi ph . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
39.320
Thu nhp rng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10.680
o lng kt qu hot ng cho ca hng my tnh Allens trong thng 1, c s k ton
theo thc pht sinh s cho mt kt qu chnh xc hn so vi c s tin mt v hai l do:
1. Doanh thu phn nh chnh xc hn kt qu bn hng trong thng 1.
2. Chi ph tng xng cht ch hn vi doanh thu bo co.
V d ny gi nh l cng ty s thu c ton b khon phi thu do bn hng. Sau ny chng ta s gi nh li l

cng ty ch thu c mt t l no ca s tin bn tr chm. Chng ta vn ni l vic bn hng quyt nh doanh
thu, nhng s doanh thu l s tnh ton c da trn t l tin mt d kin s thu c.
Bin dch: Kim Chi

Hiu nh: Bi Vn
Phn tch ti chnh

Bi c

kinh doanh
Tng t, c s theo thc pht sinh s cho mt s o chnh xc hn v kt qu hot ng

ca cc k tng lai v hot ng ca cc k ny s gnh chu mt phn chi ph thu nh, bo
him v cc dch v khc m cng ty s tiu th. Do vy, c s k ton theo thc pht sinh tp
trung vo cc dng ti sn rng chy vo (doanh thu) v vic s dng ti sn rng trong hot
ng (chi ph), m khng ph thuc vo vic cc dng ny hin ti c to ra hay tiu dng tin
mt hay khng.
Hu ht cc cng ty, c bit nhng cng ty tham gia vo hot ng thng mi v sn
xut, dng c s k ton theo thc pht sinh. Phn k tip chng ta s xem xt cc nguyn tc o
lng trong k ton theo thc pht sinh.
BI T NGHIN CU 3.1
C s tin mt so vi c s theo thc pht sinh. Ca hng my tnh Thompson Hardware bt
u hot ng vo ngy 1 thng 1 nm 5. ng ch J. Thompson u t $10.000, v cng ty vay
$8.000 t mt ngn hng a phng. Cng ty phi han tr khon vay vo ngy 30 thng 6 nm
5 cng vi tin li theo li sut 9%/nm.
Cng ty thu mt ta nh vo ngy 1 thng 1 v tr trc 2 thng tin thu nh l $2.000.
Vo ngy 1 thng 1, cng ty cng ng ph bo him $1.200 cho dch v bo him bo him
cc ti sn v ngha v n ca cng ty trong 1 nm kt thc vo ngy 31 thng 12 nm 5.
Ngy 2 thng 1, cng ty mua hng tr chm tr gi $28.000 v tr $10.000 trong tng s
tin hng ny vo ngy 25/1. Vic kim k hng trong kho cho thy rng gi vn ca s hng
bn cho n ngy 31/1 l $13.000.
Trong thng 1, cng ty bn thu tin ngay ca khch hng l $20.000 v bn tr chm tng
cng l $9.000. Cng ty thu c $2.000 trong doanh s tr chm ny vo cui thng 1.
Cng ty tr cc chi ph khc trong thng 1 nh sau: tin in $400; tin lng $650; ng
thu $350.
a. Lp bng bo co thu nhp cho thng 1, gi nh rng Thompson dng c s k ton theo
thc pht sinh v ghi nhn doanh thu vo thi im bn hng (giao hng).
b. Lp bng bo co thu nhp cho thng 1, gi nh rng Thompson dng c s tin mt.
c. Bn tin rng c s k ton no th hin chnh xc hn kt qu hot ng ca cng ty
trong thng 1? Ti sao?
CC NGUYN TC O LNG CA K TON THEO THC PHT SINH
Theo c s k ton theo thc pht sinh, ngi ta phi xem xt khi no cng ty ghi nhn doanh
thu v chi ph (vn thi im) v ghi nhn vi gi tr l bao nhiu (vn o lng).
THI IM GHI NHN DOANH THU
Hnh 3.1 m t qu trnh mua v bn hng. Cng ty c th ghi nhn doanh thu, mt i lng o
lng s gia tng ti sn rng do bn hng ha hay cung ng dch v, vo thi im mua, bn
hay thu tin, vo mt thi im no gia cc s kin ny, hay thm ch mt cch lin tc.
Vic gii p vn thi im i hi phi c mt s tiu ch ghi nhn doanh thu.
Bin dch: Kim Chi

Hiu nh: Bi Vn
Phn tch ti chnh

Bi c

kinh doanh
Cc tiu ch ghi nhn doanh thu. C s k ton theo thc pht sinh ghi nhn doanh thu khi
c hai s kin sau y xy ra:
1. Cng ty thc hin tt c, hay mt phn ng k nhng dch v m cng ty d kin
phi cung ng.
2. Cng ty nhn tin mt, hay khon phi thu, hay mt ti sn khc c th o lng mt
cch chnh xc hp l.
HNH 3.1
Qu trnh mua v bn hng ha ca mt cng ty
Mua
hng ho
Bn
hng ho
Thu
tin mt
Hu ht nhng cng ty bn hng ha v dch v thng ghi nhn doanh thu vo thi im bn
hng (giao hng). Cng ty chuyn giao hng ha cho ngi mua hay thc hin dch v.
Cng ty c lng rng nhng dch v tng lai, nh dch v bo hnh, s khng to ra nhng
chi ph ng k, hay s to ra chi ph m cng ty c th c tnh vi chnh xc hp l. Tng
t, cng ty c lng l gi tr ca s hng b tr li s hoc l khng ng k hoc l c th
c c lng tng i chnh xc. S trao i gia ngi mua c lp v ngi bn mang n
mt s o khch quan v doanh thu. Nu cng ty bn hng tr chm, kinh nghim qu kh v
vic nh gi tn nhim ca khch hng mang n mt c s d on s tin cng ty s thu
c. Do vy, thi im bn hng thng p ng cc tiu ch ca vic ghi nhn doanh thu. Ni
chung, cng ty s ghi nhn doanh thu khi xc nh c tng i chc chn s tin v thi
im thu tin bn hng.
O LNG DOANH THU
Cng ty o lng s tin doanh thu bng tin mt hay gi tr tng ng tin mt ca cc ti
sn khc nhn c t khch hng. Trc tin, s tin ny l gi ngi mua v ngi bn ng
vo thi im bn hng. Tuy nhin, nu cng ty ghi nhn doanh thu mt k trc khi thu tin,
cng ty c th cn phi iu chnh mc gi khi ghi nhn doanh thu ghi nhn nh hng ca
vic tr chm.
Khon khng thu c. Nu cng ty d on mt phn doanh s trong k s khng thu c,
cng ty phi iu chnh gim s tin doanh thu c ghi nhn cho k , da vo c tnh s
tin khng thu c. Vic iu chnh doanh thu ny xy ra trong k khi cng ty ghi nhn doanh
thu, ch khng phi trong k tr hn khi cng ty nhn din nhng khon c th khng thu c.
Nu cng ty tr hon vic iu chnh, cc quyt nh trc y v vic bn hng tr chm cho
khch hng s nh hng n thu nhp ca cc k tip theo. Vo thi im bn hng, nu d
kin sai v t l khng thu c s dn n xc nh sai kt qu hot ng ca cng ty trong k
bn hng cng nh trong v trong k xc nhn khon khng thu c. Chng 7 s xem xt cc
vn ny k hn.
Gim gi v d phng gim gi. Khch hng c th c gim gi khi tr tin ngay, v ngi
bn c th dnh mt khon d phng gim gi cho nhng mn hng khng va khch. Trong
nhng trng hp ny, cng ty s nhn tin vi s lng t hn gi bn nim yt. Cng ty
Bin dch: Kim Chi

Hiu nh: Bi Vn
Phn tch ti chnh

Bi c

kinh doanh
phi c lng s tin ny v phi iu chnh gim thch hp vo thi im bn hng o gi

tr doanh thu c ghi nhn.
Hng b tr li. Khch hng c th tr li hng. Nu th, cng ty cui cng s thu mt s tin t
hn so vi gi bn ban u. Cng ty phi c lng doanh thu k vng v iu chnh gim thch
hp i vi doanh thu xc nh vo lc bn hng.
Thanh ton chm. i khi cng ty cho php khch hng tr chm khi mua hng ha dch v
nhng khng qui nh v vic tr li. Trong nhng trng hp , gi bn c th ngm bao gm
mt khon tin li i vi khon thanh ton chm. C s theo thc pht sinh ghi nhn khon tin
li ny l doanh thu li trong cc k t lc bn cho n lc thu tin.4 Vic ghi nhn tan b
doanh thu trong k bn hng dn n vic ghi nhn qu sm li nhun ca dch v cho vay tin
theo thi gian. Khi cng ty thu tin chm sau mt nm, cc nguyn tc k ton c chp nhn
chung yu cu cng ty phi bo co doanh thu cho k hin hnh bng mt s tin t hn so vi
gi bn. Vic iu chnh gim doanh thu nh vy th hin khon li pht sinh t lc bn hng
n khi thu tin. Trong k bn hng, cng ty ch ghi nhn hin gi ca khon tin k vng thu
c l doanh thu ti thi im bn.
i vi hu ht cc khon phi thu, thi gian t lc bn hng n lc thu tin ch t hai
n ba thng. Nhng giao dch nh th thng ch ng mt khon tin li khng ng k. Kt
qu l thng l k ton s khng iu chnh doanh thu theo tin li ca cc khon phi thu m
cng ty k vng thu trong vng di mt nm. Thng l ny l mt tp qun thc hnh ch
khng phi l s tun th nghim ngt i vi l thuyt k ton c bn.
THI IM GHI NHN CHI PH
Ti sn mang n li ch tng lai cho cng ty. Chi ph l i lng o lng nhng ti sn
c tiu dng to ra doanh thu. Ti sn l chi ph cha ht hn, cn chi ph l chi ph ht
hn hay ti sn dng. Chng ta nhn mnh vo thi im khi no s ht hn ti sn din ra.
Cu hi quan trng l Khi no li ch ca mt ti sn chm dt (ht hn) c xa b trn
bng cn i ti sn v tr thnh chi ph c nhp vo bng bo co thu nhp nh s gim
vn c ng?
Bng cn i ti sn
Ti sn hay chi ph cha ht hn
Bo co thu nhp
Chi ph hay chi ph ht hn (lm gim vn
c ng trn bng cn i ti sn)
Cc tiu ch ghi nhn chi ph. Cc nh k ton ghi nhn chi ph nh sau:
1. Nu s ht hn mt ti sn gn lin trc tip vi mt doanh thu c th, s ht hn ti sn
tr thnh chi ph trong k m cng ty ghi nhn doanh thu. Cch x l ny theo qui c v
tng ng gia doanh thu v chi ph (matching convention) lm cn xng gia chi ph
ht hn vi doanh thu.
2. Nu s ht hn ti sn khng gn lin r rt vi mt doanh thu c th, s ht hn tr thnh
mt chi ph trong k m cng ty s dng li ch ca ti sn trong hot ng.
Mc d ngi bn khng ngh n li sut ngm nh, cc qui nh k ton ni chung cng ty phi iu chnh
doanh thu theo li sut ngm nh trong nhng giao dch m ngi bn cho ngi mua tr chm trn mt nm.
Chng 11 s tho lun vic tnh li sut ny.
Bin dch: Kim Chi

Hiu nh: Bi Vn
Phn tch ti chnh

Bi c

kinh doanh
Chi ph cho sn phm. Qui c tng ng gia doanh thu v chi ph c p dng r rt nht
cho gi vn hng bn v cng ty c th d dng gn lin ti sn ht hn vi doanh thu bn hng.
Vo thi im bn hng, ti sn c trao tay mt cch t nhin. Cng ty ghi nhn doanh thu, v
gi vn ca s hng bn tr thnh chi ph.
Mt cng ty thng mi mua hng v sau bn li m khng thay i hnh thc vt l
ca n. Hng trong kho xut hin nh mt ti sn c bo co theo gi mua trn bng cn i
ti sn. Sau , khi cng ty bn hng trong kho, gi mua c hch ton thnh chi ph (gi vn
hng bn) trn bo co thu nhp.
Mt khc, mt cng ty sn xut s pht sinh chi tiu khi cng ty thay i hnh thc vt l
ca hng ha cng ty sn xut ra. Cc chi tiu pht sinh ny khng phi l chi ph theo ngha
ti sn s dng, m th hin s chuyn ha ti sn t hnh thc ny sang hnh thc khc.
Cng ty pht sinh ba loi chi ph trong sn xut: (1) chi ph nguyn liu trc tip, (2) chi ph lao
ng trc tip, v (3) chi ph sn xut gin tip. Cng ty chi tiu nguyn vt liu v lao ng trc
tip v cng ty sn xut ra nhng sn phm nht nh, nn cng ty c th gn lin nhng chi tiu
ny vi nhng sn phm c th sn xut ra. Chi ph sn xut gin tip bao gm nhng chi ph
gip cng ty c th sn xut. V d v chi ph sn xut gin tip l chi ph tin lng ca cn b
qun l, in nc, thu ti sn, v bo him nh xng, cng nh khu hao my mc thit b
sn xut. Cng ty s dng nhng dch v ca tng khon mc ny trong k m cng ty to ra
nhng ti sn mi hng ha trong kho m cng ty sn xut hay lu gi bn.
Qu trnh sn xut chuyn ha nhng li ch t nguyn vt liu trc tip, lao ng trc
tip v hot ng gin tip thnh ti sn th hin qua cc n v hng trong kho. V cng ty biu
th cc khon mc hng trong kho l ti sn cho n khi cng ty bn cho khch hng, cho nn cc
chi ph nguyn liu trc tip, lao ng trc tip v chi ph gin tip pht sinh trong qu trnh sn
xut hng ha vn l ti sn trn bng cn i ti sn di tn gi Sn phm d dang trong kho
v Thnh phm trong kho. Nhng chi ph nh th, gi l chi ph sn xut, l ti sn c
chuyn ha t hnh thc ny sang hnh thc khc. Nhng chi ph vn cn l ti sn trn bng
cn i ti sn cho n khi cng ty bn hng ha to nn t nhng chi ph ; khi chng mi
c hch ton l chi ph tnh thu nhp. Chng 4 s tho lun y hn vic hch ton chi
ph sn xut.
Chi ph tip th. Chi ph m cng ty pht sinh trong k khi cng ty tip th hay bn sn phm c
lin quan n nhng n v hng bn trong k. Khi to ra doanh thu hin hnh, cng ty pht sinh
chi ph tin lng v hoa hng cho nhn vin bn hng, cho ti liu bn hng s dng, v cho
vic qung co. V nhng chi ph tip th ny gn lin vi doanh thu trong k, nn k ton s bo
co chng l chi ph trong k khi cng ty s dng nhng dch v ca chng. Ngi ta c th lp
lun rng mt s chi ph tip th (nh chi ph qung co v xc tin bn hng) mang li li ch
ca cc k tng lai cho cng ty v do cng ty nn tip tc x l chng nh ti sn. Cc nh
k ton thy kh m phn bit gia phn chi ph lin quan n k hin hnh (c hch ton l
chi ph) v phn chi ph lin quan n cc k tng lai (vn l ti sn). Do , hu ht cc chi ph
tip th c hch ton l chi ph trong k m cng ty s dng dch v. Thm ch khi nhng chi
ph gip y mnh kh nng bn hng tng lai ca cng ty, k ton vn x l cc chi ph tip
th ny l chi ph trong k ch khng phi l ti sn y l mt thng l ch khng phi s
tun th nghim ngt cc khi nim.
Chi ph qun l. V cc chi ph pht sinh trong vic qun l cc hot ng ca cng ty khng
lin quan cht ch n cc n v hng bn hay sn xut ra, nn k ton x l chng l chi ph
trong k cng ging nh chi ph tip th. Cc v d bao gm tin lng gim c, chi ph k ton,
Bin dch: Kim Chi

Hiu nh: Bi Vn
Phn tch ti chnh

Bi c

kinh doanh
x l d liu, v chi ph thc hin cc hot ng h tr khc nh dch v php l, o to ngi

lao ng, v lp k hoch cng ty.
O LNG CHI PH
Chi ph tiu biu cho ti sn s dng trong k, nn s tin ca chi ph bng vi chi ph ca ti
sn s dng. C s ca vic o lng chi ph cng tng t nh o lng doanh thu. V k
ton bo co ti sn ch yu theo chi ph mua trn bng cn i ti sn, nn n cng o lng chi
ph theo chi ph mua nhng ti sn c bn hay c s dng trong k.
TM TT
Trong nhng thi on di, thu nhp bng vi ngn lu vo tr i ngn lu ra t cc hot
ng kinh doanh v u t; ngha l s tin thu nhp bng vi chnh lch gia s tin nhn c
t khch hng v s tin chi tr cho nh cung ng, ngi lao ng v cc nh cung ng hng ha
v dch v khc.5 Vic thu tin t khch hng khng lun lun din ra trong cng k k ton vi
cc khon chi cho cc nh cung ng hng ha v dch v. So vi c s tin mt, c s k ton
theo thc pht sinh o lng kt qu hot ng cho cc dng vo tng ng st hn vi cc
dng ra.
C s theo thc pht sinh xc nh thi im ghi nhn li nhun. C s theo thc pht
sinh thng ghi nhn doanh thu ti thi im bn hng (giao hng). Nhng chi ph gn lin vi
doanh thu c th tr thnh chi ph trong k m cng ty ghi nhn doanh thu. Cng ty x l chi
ph mua hay sn xut hng trong kho theo cch ny. Nhng chi ph m khng gn lin vi dng
doanh thu c th s tr thnh chi ph trong k m cng ty tiu th hng ha hay dch v trong
hot ng kinh doanh. Phn ln cc chi ph qun l v tip th c x l theo cch ny.
BI T NGHIN CU 3.2
Ghi nhn doanh thu v chi ph. Mt cng ty s dng c s theo thc pht sinh v ghi nhn
doanh thu vo thi im bn hng ha hay cung ng dch v. Hy cho bit s tin doanh thu hay
chi ph m cng ty ghi nhn trong thng 4 trong mi giao dch sau:
a. Thu $4.970 tin mt t khch hng vo thng 4 cho hng ha bn v giao trong thng 3.
b. Bn hng cho khch hng trong thng 4 thu $14.980 tin mt.
c. Bn hng cho khch hng trong thng 4 tng cng $5.820 m cng ty k vng s thu tin
trong thng 5.
d. Tr tin cho nh cung ng trong thng 4 cho hng ha m cng ty nhn v v bn cho
khch hng hi thng 3 tng cng $2.610.
e. Tr tin cho nh cung ng trong thng 4 cho hng ha m cng ty nhn v v bn cho
khch hng trong thng 4 tng cng $5.440.
f. Nhn t nh cung ng v bn cho khch hng trong thng 4 s hng c chi ph $2.010 m
cng ty k vng s tr trong thng 5.
g. Nhn t nh cung trong thng 4 s hng c chi ph $1.570, v cng ty k vng s bn cho
khch hng v tr tin hng cho nh cung ng trong thng 5.
Qui lut chung l nu xt mt gia on di n mc no , li nhun s tng ng dng ngn lu vo tr dng

ngn lu ra, khng bao gm cc dng ngn lu do giao dch vi ch s hu, v d nh gp vn hay chia c tc.
10
Bin dch: Kim Chi

Hiu nh: Bi Vn

kinh doanh
Phn tch ti chnh

Bi c
TNG QUAN V QUY TRNH K TON

MI QUAN H GIA BNG CN I TI SN V BO CO THU NHP
Thu nhp rng trong mt thi k l i lng o lng mc chnh lch ca doanh thu (dng ti
sn vo rng) so vi chi ph (dng ti sn ra rng) t vic bn hng ha v cung ng dch v. C
tc l i lng o lng ti sn rng phn phi cho c ng. Ti khon thu nhp gi li trn
bng cn i ti sn o lng mc chnh lch ca thu nhp cng ty so vi c tc, chnh lch ny
c tch lu t khi cng ty bt u hot ng. Vic phn tch phng trnh cn i ti sn sau
y cho ta thy mi quan h ca doanh thu, chi ph, v c tc i vi cc thnh t ca bng cn
i ti sn.
Ti sn = Ngha v n
Vn c ng
Ti sn = Ngha v n
+ Vn
gp
Li nhun gi li
Ti sn = Ngha v n
+ Vn + Li nhun gi li +
gp
u k
Ti sn = Ngha v n
+ Vn + Li nhun gi li + Doanh thu Chi ph

gp
u k
trong k
Li nhun rng
trong k
C tc
trong k
C tc
trong k
MC CH V CNG DNG CC TI KHON DOANH THU V CHI PH

Nh k ton c th ghi chp s tin doanh thu v chi ph trc tip vo ti khon li nhun gi
li. V d, vic bn hng tr chm c t nht hai cp nh hng i vi bng cn i ti sn:
1. Dng vo ti sn ( l khon phi thu trong v d ny, hoc c th l tin mt trong nhng
trng hp khc) dn n tng ti sn (khon phi thu) v tng li nhun gi li (doanh thu
bn hng).
2. Vic giao hng ha cho khch hng dn n gim ti sn (hng trong kho) v gim li nhun
gi li (gi vn hng bn).
Vic ghi chp trc tip doanh thu v chi ph vo ti khon li nhun gi li ch gip cho vic o
lng s tin thu nhp rng tr nn d dng m thi. Phng trnh sau y gip suy ra thu nhp
rng:
Thu nhp
rng
Thu nhp gi li
Cui k
Thu nhp gi li
u k
C tc
Tuy nhin, bo co thu nhp khng ch bo co s thu nhp rng. Ngi ta c th dng phng
trnh trn lun ra s thu nhp rng t bng cn i ti sn (v s c tc nu c). Bo co thu
11
Bin dch: Kim Chi

Hiu nh: Bi Vn
Phn tch ti chnh

Bi c

kinh doanh
nhp trnh by ngun gc v s lng doanh thu ca cng ty cng nh bn cht v s lng chi
ph ca cng ty to ra li nhun trong k. Bit c cc thnh t ca li nhun cng ty s gip
ta hiu c nguyn nhn ca thnh qu hot ng v d on c thnh qu tng lai.
lp bo co thu nhp, nh k ton duy tr cc ti khon Doanh thu v Chi ph trong k
k ton. Cc ti khon ny bt u k k ton vi s d bng khng. Trong k, nh k ton ghi
cc doanh thu v chi ph vo cc ti khon. Vo cui k, s d trong ti khon Doanh thu tiu
biu cho doanh thu tch ly trong k. Tng t, vo cui k, s d trong ti khon Chi ph tiu
biu cho chi ph tch lu trong k. Nh k ton bo co cc doanh thu v chi ph ny, c tng
hp thnh Thu nhp rng trn bo co thu nhp.
Doanh thu v chi ph l cc thnh t ca li nhun gi li, tm thi c gi theo tn cc
ti khon nh k ton c th lp bo co thu nhp. Sau khi lp bo co thu nhp vo cui k,
nh k ton chuyn s d trong tng ti khon Doanh thu v Chi ph vo ti khon Thu nhp gi
li. Thut ng chung m t s chuyn giao ny l ng ti khon Doanh thu v Chi ph, v sau
khi ng (hay chuyn giao), mi ti khon Doanh thu v Chi ph ny s c s d bng khng.
Thu nhp gi li s tng mt lng bng vi li rng (hay gim mt lng bng l rng) trong
k.
Vic duy tr tng ti khon Doanh thu v Chi ph trong k ri chuyn s d ca chng
vo ti khon Li nhun gi li vo cui k s mang n kt qu sau cng ging nh vic ghi
trc tip doanh thu v chi ph vo ti khon Thu nhp gi li. Dng cc ti khon Doanh thu v
Chi ph tch bit lm cho vic lp bo co thu nhp d dng hn, biu th c cc loi doanh
thu v chi ph c th. Sau khi cc ti khon Doanh thu v Chi ph phc v xong cho mc ch
ny, khng cn nhu cu phi duy tr chng cho k k ton. Nh k ton ng cc ti khon ny
bt u k k ton tip theo vi mt s d bng khng, sn sng cho cc mc doanh thu v
chi ph ca k mi.
Qu trnh ng ti khon chuyn s d trong cc ti khon Doanh thu v Chi ph vo
ti khon Li nhun gi li. Thut ng ng m t qu trnh a s d v 0 trong tng ti khon
Doanh thu v Chi ph. V cc ti khon Doanh thu v Chi ph ch tch ly s tin trong mt k k
ton, nn nh k ton thng gi l cc ti khon tm thi. Ngc li, mi ti khon trn
bng cn i ti sn phn nh nhng thay i tch ly t lc cng ty bt u kinh doanh. Cc ti
khon ca bng cn i ti sn vn m tng k. V s d cui k trong cc ti khon ny c
mang sang thnh s d u k k tip nn cc nh k ton gi y l cc ti khon thng
xuyn.
QU TRNH GHI N V C CHO DOANH THU, CHI PH V C TC
V doanh thu, chi ph v c tc lm tng hay gim li nhun gi li, nn th tc ghi chp cc
khon mc ny cng tng t nh i vi mi giao dch bt k no nh hng n ti khon vn
c ng.
Vn c ng
Gim
Tng
(N)
(C)
Cc chi ph
C tc
Doanh thu
Pht hnh c phiu
12
Bin dch: Kim Chi

Hiu nh: Bi Vn

kinh doanh
Phn tch ti chnh

Bi c
Giao dch no to ra doanh thu s lm tng ti sn rng (tng ti sn hay gim ngha v n) v
lm tng vn CSH. Do , nht k thng thng ghi nhn giao dch doanh thu nh sau:
Tng ti sn (A) hay gim ngha v n (L) . . . .
Doanh thu (SE) . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Nht k tiu biu cho mt khon doanh thu
S tin
S tin
Giao dch no gy ra chi ph s lm gim ti sn rng (gim ti sn hay tng ngha v n) v lm

gim vn CSH. Do , nht k thng ghi nhn chi ph nh sau:
Chi ph (SE) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Gim ti sn (A) hay tng ngha v n (L)
Nht k tiu biu cho mt khon chi ph
S tin
S tin
C tc dn n gim ti sn rng v gim vn c ng. Nh trong chng 12 chng ta s tho

lun, cng ty c th tr c tc bng tin mt hoc bng nhng ti sn khc. D tin trnh hch
ton c tc khng ph thuc vo hnh thc phn phi c tc, nhng chng ta gi nh rng cng
ty tr c tc bng tin mt (tr khi ta c nhng thng tin khc). Nht k ghi nhn vic cng b c
tc ca hi ng qun tr mt cng ty nh sau:
Thu nhp gi li (SE) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
C tc phi tr (L) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Nht k tiu biu cho mt ln cng b c tc
Khi cng ty tr c tc, mc nht k nh sau:
C tc phi tr (L) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Tin mt (A) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Nht k tiu biu cho mt ln thanh ton c tc
S tin
S tin
S tin
S tin
Lu rng c tc khng phi l chi ph, cho d mc nht k ca n tng t nh mc nht k

ca chi ph. C tc khng phi l mt khon chi tiu to ra doanh thu. ng hn, c tc tiu
biu cho s phn phi cho cc ch s hu nhng ti sn c to ra nh cc hot ng ca cng
ty trong nm nay v cc nm trc.6 V c tc khng phi l chi ph nn khng xut hin trn
bng bo co thu nhp v khng nh hng n vic o lng li nhun rng trong k.
N LI QUY TRNH K TON
Trc khi minh ha tin trnh chi chp doanh thu v chi ph, chng ta xem li tm tt cc
bc trong qu trnh k ton.
Ghi nht k. Nh k ton ghi chp tng giao dch hay chui giao dch trong k vo nht k k
ton (hay mt nht k c bit b sung cho nht k chung) di hnh thc cc mc nht k.
Vo s ci. nh k, nh k ton nhp s liu t cc mc nht k vo cc ti khon trong s ci.
6
Cun sch ny ghi n trc tip cc khon c tc ln ta khon li nhun gi li. Mt phng php khc l c th
to ra mt ti khon tm thi c tn l C tc cng b.
13
Bin dch: Kim Chi

Hiu nh: Bi Vn
Phn tch ti chnh

Bi c

kinh doanh
Cn i th. Vo cui k k ton, nh k ton tnh s d ca tng ti khon trong s ci v lp

mt bng cn i th. Bng cn i th lit k tt c cc ti khon trong s ci v cc s d ca
chng. Nu cng ty thc hin qu trnh k ton mt cch ng n, th tng s tin trong cc ti
khon c s d c phi bng tng s tin trong cc ti khon c s d n (ni vn tt, tng d c
bng tng d n).
Cc mc iu chnh. Trong k, mt s s kin k ton c th b b st trong qu trnh ghi chp,
hay ch c ghi mt phn hoc ghi khng chnh xc. Nh k ton sa cha cc trng hp b
st hay sai s ny trc khi lp cc bo co ti chnh vo cui k. Thut ng thng dng cho
cc mc sa sai ny l cc mc iu chnh. Cc mc iu chnh s dn n bo co doanh thu
v chi ph trong cc ti khon thch hp vi nhng gi tr ng n, bng cn i ti sn biu
th ng gi tr ti sn v ngun vn vo cui k. Ch sau khi thc hin mi mc iu chnh, nh
k ton mi lp bng bo co thu nhp.
ng ti khon. Qu trnh k ton ng cc ti khon Doanh thu v Chi ph vvo cui k k
ton bng cch chuyn s d trong tng ti khon ny vo ti khon Thu nhp gi li. Sau khi
ng, cc ti khon Doanh thu v Chi ph s c s d bng khng v s d trong ti khon Thu
nhp gi li s tng ln mt s tin bng vi mc chnh lch ca doanh thu vt qu chi ph (hay
gim nu chi ph vt qu doanh thu) trong k.
Lp bo co. Cui cng, nh k ton lp bng cn i ti sn, bo co ngn lu v nhng bng
biu khc nu thy cn thit (v d, bng phn tch nhng thay i trong ti khon nh xng,
my mc, thit b hay ti khon li nhun gi li).
MINH HA QUY TRNH K TON CHO MT CNG TY THNG MI
Ca hng giy dp Stephen bt u kinh doanh t nm 1. Mt bng cn i th lp t cc ti
khon s ci ca ca hng vo ngy 1 thng 1 nm 4, ngy u tin ca k k ton, c biu th
trong Bng 3.3. Bng cn i th k hiu cc ti khon ti sn l (A), ngha v n l (L), v vn
c ng l (SE). Cc bng cn i th thng thng khng c nhng k hiu ny. Lu rng
cc ti khon Doanh thu v Chi ph khng xut hin trn bng cn i th ny; chng c s d
bng khng vo lc bt u k k ton.
BNG 3.3
Ca hng giy dp Stephen
Bng cn i th, ngy 1 thng 1 nm 4
n v tnh: -la
Tin mt (A) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Khon phi thu (A) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Hng trong kho (A) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
t ai (A) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Nh xng my mc thit b (A) . . . . . . . . . . . .
Khu hao lu k (XA) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Khon phi tr (L) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Tri phiu phi tr (L) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
C phiu thng (SE) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Vn gp vt qu mnh gi (SE) . . . . . . . . . . . .
Thu nhp gi li (SE) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
14
Cc ti khon Cc ti khon
c s d n
c s d c
30.000
63.000
175.000
100.000
525.000
85.000
135.000
100.000
250.000
200.000
123.000
Bin dch: Kim Chi
Hiu nh: Bi Vn

kinh doanh
Phn tch ti chnh

Bi c
Tng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
893.000
893.000
Trn y, chng ta cha xem xt mt trong nhng ti khon ca bng cn i th, ti

khon Khu hao ly k. S tin trong ti khon ny xut hin trn bng cn i ti sn nh mt
khon khu tr t ti khon Nh xng, my mc thit b. (Xem Bng 3.9 v vic biu th ti
khon ny trn bng cn i ti sn.) Vic biu th ny biu th mt khon khu tr t mt ti
khon khc dn n mt thut ng c bit cho ti khon ny (v nhng ti khon tng t ):
ti khon i nghch (contra account). Ti khon i nghch s tch ly nhng s tin c
dng tr i t mt ti khon khc. Phn minh ho sau y s tho lun v bn cht v vic s
dng cc ti khon i nghch. Bng cn i th k hiu cc ti khon i nghch ca ti sn l
(XA).
GHI NHT K K TON
Cc giao dch ca ca hng giy dp Stephen trong nm 4 v cc mc nht k thch hp c
ghi vo lc giao dch nh sau:
(1) Cng ty mua hng tr chm tr gi $355.000.
(1) Hng trong kho (A) 355.000
Khon phi tr(L)
355.000
(2) Cng ty bn hng trong nm vi gi bn tng cng l $625.000. Cng ty nhn ngay
$225.000, phn cn li cho tr chm.
(2) Tin mt (A) . 225.000
Khon phi thu (A) .
400.000
Doanh thu bn hng (SE)
625.000
(3) Gi vn hng bn trong nm 4 l $390.000.
(3) Chi ph hng bn (SE) 390.000
Hng trong kho (A)
390.000
(4) Cng ty tr lng bng tin mt $110.000 cho nhng dch v ca ngi lao ng m cng ty
hng trong nm.
(4) Chi ph tin lng (SE) . 110.000
Tin mt (A)
110.000
(5) Cng ty thu $325.000 t nhng khch hng mua hng tr chm trc .
(5) Tin mt (A) ..
Khon phi thu (A)
325.000
325.000
(6) Cng ty tr $270.000 cho cc nh cung ng bn hng cho tr chm.

15
Bin dch: Kim Chi

Hiu nh: Bi Vn
Phn tch ti chnh

Bi c

kinh doanh
(6) Khon phi tr (L)

270.000
Tin mt (A) .
270.000
(7) Cng ty tr ph bo him $1.500 vo ngy 1 thng 1 nm 4 cho mt hp ng bo him ti

sn v trch nhim trong 3 nm.
(7) Bo him tr trc (A) 1.500
Tin mt (A) .
1.500
Khon ghi n trong mc nht k ny c lp vo ngy 1 thng 1 nm 4, l mt ti khon ti

sn v hp ng bo him s cung ng dch v bo him trong ba nm bt u t ngy ny.
Mc nht k ghi gim ti khon Bo him tr trc v ghi Chi ph bo him trong nm 4 l
mt trong nhng mc iu chnh c ghi vo cui k k ton.
(8) Cng ty cho thu mt phn nh kho m cng ty khng dng n trong 1 nm, bt u vo
ngy 31 thng 12 nm 4. Cng ty nhn ngay tin thu hng nm l $600.
(8) Tin mt (A) .
ng trc t ngi thu (L)
600
600
(9) Ngy 31 thng 12 nm 4, cng ty tr tin li hng nm vi li sut 8% cho tri phiu di hn
ang lu hnh: 0,8 x $100.000 = $8.000.
(2) Chi ph li (SE) .
8.000
Tin mt (A)
8.000
(10) Mt khch mua hng tr chm $10.000, nay gp kh khn v ti chnh v khng th tr
tin ng hn. By gi khch hng ny ha s tr $10.000 sau 90 ngy vi li sut 9%/nm.
lm bng chng cho li ha , khch hng k pht mt giy cam kt thanh ton. Vo
ngy 1 thng 11 nm 4, ca hng giy dp Stephen nhn giy cam kt thanh ton gi tr
$10.000 chu li sut 9% thanh ton cho khon phi thu.
(10) Tn dng phi thu (A) 10.000
Khon phi thu (A)
10.000
(11) Vo ngy 28 thng 12 nm 4 hi ng qun tr cng b c tc bng tin mt l $15.000.

Cng ty s tr c tc vo ngy 20 thng 1 nm 5.
(11) Thu nhp gi li (SE) 15.000
C tc phi tr(L)
15.000
NHP T NHT K VO S CI
Bc k tip trong qu trnh k ton l nhp s liu t cc mc nht k vo nhng ti khon
thch hp trong s ci. Trong phn minh ha ny, thao tc vo s ci din ra vo ngy 31 thng
12 nm 4. Cc ti khon ch T trong Bng 3.4 biu th cc s d u k t bng cn i th
trong Bng 3.3 v nh hng ca cc giao dch t (1) n (11) ca hng giy dp Stephen.
16
Bin dch: Kim Chi

Hiu nh: Bi Vn
Phn tch ti chnh

Bi c

kinh doanh
BI T NGHIN CU 3.3
Ghi nht k k ton cho cc giao dch trong mt k. Cng ty Thit b Harris bt u hot
ng vo ngy 2 thng 1 nm 2, pht hnh 10.000 c phn thng mnh gi $10, thu c $15
mt c phn. Cng ty c cc giao dch sau trong nm 2:
(1) Ngy 2 thng 1 nm 2: Mua mt ta nh tr gi $80.000 v thit b tr gi $40.000. Cng ty
tr tin mt $60.000 v s cn li c k vay th chp di hn vi li sut 10%/nm. Tin
li phi tr vo ngy 2 thng 1 mi nm, bt u mt nm sau ngy mua nh v thit b.
(2) Ngy 2 thng 1 nm 2: K hp ng bo him ha hon trong hai nm cho nh v thit b.
Cng ty tr trc ph bo him $1.200 cho thi gian bo him hai nm (ghi n vo mt ti
khon ti sn).
(3) Trong nm 2: Mua hng tr chm tng cng $320.000. Cng ty thanh ton cho cc nh cung
ng hng trong nm 2 tng cng $270.000.
(4) Trong nm 2: Bn hng tr gi $510.000, trong thu $80.000 tin mt v $430.000 l bn
tr chm. Tin thu t khch mua hng tr chm trong nm 2 tng cng l $360.000.
(5) Trong nm 2: Tr lng cho ngi lao ng tng cng $80.000.
(6) Trong nm 2: Thanh ton tin tin ch cng cng (in nc) theo ha n tr gi $1.300.
(7) Ngy 1 thng 11 nm 2: Nhn $600 tin mt tr trc t khch hng cho hng bn s giao
trong thng 1 nm 3.
(8) Ngy 1 thng 11 nm 2: Nhn mt giy hn tr n $1.000, li sut 9%/nm, thi hn 90
ngy, t mt khch mua hng thanh ton mt khon phi thu.
(9) Ngy 1 thng 12 nm 2: Cho thu mt phn ta nh trong thi gian 3 thng. Cng ty nhn
trc tan b tin thu trong thi gian ny l $900 (ghi c trong ti khon Doanh thu).
Ghi cc mc nht k s ci cho 9 giao dch ny trong nm 2. (Bi tp t nghin cu tip
theo s phn tch cc mc iu chnh vo cui nm 2.) Khng cn ghi phn gii thch cho cc
mc nht k ny.
LP BNG CN I TH
Cc nh k ton dng thut ng bng cn i th cha iu chnh gi bng cn i th
c lp vo cui k k ton trc khi iu chnh v ng cc ti khon tm thi. Bng 3.5 biu
th bng cn i th cha iu chnh ca ca hng giy dp Stephen vo ngy 31 thng 12 nm
4. S tin trong bng cn i th cha iu chnh c ly trc tip t cc s d cui k trong
cc ti khon ch T trong Bng 3.4 trng k sau.
CC MC IU CHNH
Cc mc nht k ghi trong nm hnh thnh t nhng giao dch gia ca hng v cc ch th
khc (v d, nh cung ng, ngi lao ng, khch hng, v cc c quan chnh ph). C nhng s
kin khc xy ra dn dn v lin tc m khng c mt th hin c th no lp mt mc nht
k, tuy nhin vn nh hng n li nhun rng trong k v v th ti chnh vo cui k. V d,
mt cng ty lin tc s dng nh xng v thit b trong qu trnh to ra doanh thu. V cng ty
s dng nhng dch v ny trong k, nn mt phn chi ph mua cc ti sn ny phi c hch
ton l chi ph trong k. Tng t, dch v bo him dn dn tr nn ht hn khi thi gian tri
17
Bin dch: Kim Chi

Hiu nh: Bi Vn
Phn tch ti chnh

Bi c

kinh doanh
qua. V cng ty s dng dn nhng dch v ca cc ti sn ny, nn cng ty ghi chp mt phn
ca ti sn (ti khon Bo him tr trc) nh mt chi ph tnh ton li nhun.
Cc loi s kin khc nh hng n doanh thu v chi ph trong k nhng khng to ra
mt giao dch tin mt vi cc ch th khc cho n k tip theo l:
Nhn vin hnh chnh hng lng trong nhng ngy cui cng ca k k ton hin ti,
nhng cng ty s tr lng cho h vo u k k ton tip theo. Tin lng nh th, cho d
c tr trong k k tip, nhng l chi ph ca k hin hnh, khi cng ty s dng dch v ca
ngi lao ng.
Tin li tch ly t n phi thu hay n phi tr ca cng ty khi thi gian tri qua. Cng ty s
thu hay chi tr li vo mt k trong tng lai, nhng cng ty phi ghi nhn mt phn ca tin
li l doanh thu (hay chi ph) trong k hin ti.
Cc mc iu chnh c lp vo cui k k ton s lm thay i s d trong cc ti

khon s ci sao cho mi doanh thu v chi ph u c ghi nhn bo co mt cch tha ng
v li nhun rng v v th ti chnh. Cc phn sau y minh ha mt vi v d v cc mc iu
chnh cho ca hng giy dp Stephen.
Ghi nhn doanh thu v khon phi thu theo thc pht sinh. Mt cng ty hng doanh thu
khi cng ty cung ng dch v. V d, cng ty hng doanh thu cho thu
khi cho ngi thu s dng ti sn ca mnh. Cng ty c th hng li, c th coi l doanh thu
cho thu khi cho ngi khc quyn s dng tin ca cng ty theo thi gian. Tuy nhin, tht
khng thun tin nu phi lin tc ghi chp khon ny khi chng pht sinh qua tng ngy.
Vo cui k k ton, cng ty c th c doanh thu nhng cha ghi nht k, hoc v
cng ty cha nhn c tin, hoc v cha n ngy gi ha n chnh thc cho khch hng.
Mt quyn hin hu, cho d cha thu c ngay, vn phi c th hin trn bng cn i ti
sn nh mt ti sn v trn bo co thu nhp
Tng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.603.600
1.603.600
nh mt doanh thu trong k. Mc iu chnh tin li phi thu s ghi nhn trn bng cn i ca
ngi cho vay mt ti sn l quyn thu tin vi mt gi tr bng vi tin li pht sinh, v ghi
nhn trn bng bo co thu nhp s tin l doanh thu trong k.
Ca hng giy dp Stephen nhn mt giy hn tr n thi hn 90 ngy t mt khch hng
vo ngy 1 thng 11 nm 4. Vo cui nm, giy n xut hin trn bng cn i th. Tuy nhin,
tin li c hng trong thng 11 v thng 12 khng xut hin trn bng cn i th trc iu
chnh v khch hng cha tr tin li , khch hng cng khng phi tr li cho n khi giy
n ht hn vo nm 5. Giy n ny c li sut 9%/nm. Theo thng l thc hnh kinh doanh, li
sut ca cc khon vay hu nh lun lun c ni n theo li sut hng nm. ng thi,
n gin ha vic tnh ton tin li, thng l cng chp nhn mt nm gm 12 thng, mi thng
c 30 ngy, ngha l mt nm c 360 ngy.7 Ca hng giy dp Stephen hng doanh thu li l
$150 trong thng 11 v thng 12. S tin ny bng vn gc $10.000 nhn cho li sut hng nm
7
Chng 7 s tho lun chi tit v vic tnh li cho cc giai on ngn hn mt nm. Trong cun sch ny, li sut
c coi l hng nm, tr nhng ch c ghi ch c th.
18
Bin dch: Kim Chi

Hiu nh: Bi Vn
Phn tch ti chnh

Bi c

kinh doanh
9% nhn cho 60 ngy tri qua ri chia cho 360 ngy: $150 = $10.000 x 0,09 x 60/360. Mc
iu chnh ghi nhn ti sn (Li phi thu) v tin li c hng nh sau:
(12) Li phi thu (A) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .150
Doanh thu li . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
19
150
Bin dch: Kim Chi

Hiu nh: Bi Vn

Ch.3: Bo co thu nhp, bo co kt qu hot ng kinh doanh
Phn tch ti chnh

Bi c
BNG 3.4
Cc ti khon ch T biu th s d u k, cc giao dch trong nm 4, v s d cui k trc khi c cc mc iu chnh.
Tin mt (A)
S d 1/1
30.000
(2) 225.000
(5) 325.000
(8)
600
110.000 (4)
270.000 (6)
1.500 (7)
8.000 (9)
Khon phi thu (A)

S d 1/1
63.000
(2) 400.000
325.000 (5)
10.000 (10)
Tn dng phi thu (A)

S d 1/1
0
(10) 10.000
S d 31/12 191.100
S d 31/12 128.000
S d 31/12 10.000
Hng trong kho (A)

S d 1/1
175.000
(1) 355.000
S d 31/12 140.000
Bo him tr trc (A)

S d 1/1
0
(7)
1.500
S d 31/12
1.500
t ai (A)
S d 1/1
100.000
Khu hao lu k (XA)
Khon phi tr (L)
390.000 (3)
Nh xng v thit b (A)

S d 1/1
525.000
S d 31/12
100.000
85.000 S d 1/1
(6) 270.000
S d 31/12 525.000
85.000 S d 31/12
20
Bin dch: Kim Chi

Hiu nh: Bi Vn
135.000 S d 1/1
355.000 (1)
220.000 S d 31/12
C tc phi tr (L)
0
15.000
15.000
S d 1/1
(11)
S d 31/12
C phiu thng (SE)

250.000 S d 1/1
250.000 S d 31/12
Tr trc t ngi thu (L)

0 S d 1/1
600 (8)
600 S d 31/12
Tri phiu phi tr (L)
Vn gp vt qu mnh gi (SE)
200.000 S d 1/1
200.000 S d 31/12
Thu nhp gi li (SE)

(11) 15.000
123.000 S d 1/1
108.000 S d 31/12
Doanh thu bn hng (SE)

0 S d 1/1
625.000 (2)
625.000 S d 31/12
Chi ph tin lng (SE)
S d 1/1
0
(4) 110.000
S d 31/12 110.000

Phn tch ti chnh

Bi c
100.000 S d 1/1
100.000 S d 31/12
Chi ph hng bn (SE)

S d 1/1
0
(3) 390.000
S d 31/12 390.000
Chi ph li vay (SE)
S d 1/1
0
(9) 8.000
S d 31/12 8.000
21
Bin dch: Kim Chi

Hiu nh: Bi Vn
Phn tch ti chnh

Bi c

kinh doanh
BNG 3.5
Bng cn i th cha iu chnh, ngy 31 thng 12 nm 4
n v tnh: -la
Cc ti khon
c s d n
Tin mt (A) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
191.100
Khon phi thu (A) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
128.000
Tn dng phi thu (A) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10.000
Hng trong kho (A) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
140.000
Bo him tr trc (A) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.500
t ai (A) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
100.000
Nh xng my mc thit b (A) . . . . . . . . . . . .
525.000
Khu hao tch ly (XA) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Khon phi tr (L) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
C tc phi tr (L) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Tr trc t ngi thu (L) . . . . . . . . . . . . . . . .
Tri phiu phi tr (L) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
C phiu thng (SE) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Vn gp vt qu mnh gi (SE) . . . . . . . . . . . .
Thu nhp gi li (SE) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Doanh thu bn hng (SE) . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Chi ph hng bn (SE) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Chi ph tin lng (SE) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Chi ph li (SE) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Cc ti khon
c s d c
85.000
220.000
15.000
600
100.000
250.000
200.000
108.000
625.000
390.000
110.000
8.000
Ghi nhn chi ph v khon phi tr theo thc pht sinh. Khi cng ty hng cc dch v khc
nhau, cng ty phi th hin chi ph hng dch v trn cc bo co ti chnh, bt k cng ty
thanh ton hay nhn ha n hay cha. Vic ghi chp hng ngy cc s tin ny thng
khng thun tin. Do vo cui k k ton cc nh k ton phi ghi iu chnh chi ph v cc
ngha v n cho nhng giao dch cha ghi chp cho n lc by gi.
Tin lng pht sinh trong nhng ngy cui cng ca k k ton nhng cha tr cho n
k k ton tip theo l mt v d v loi iu chnh ny. Cn c theo bng lng, tin lng m
ngi lao ng ca ca hng giy dp Stephen c hng trong nhng ngy cui ca nm 4 m
cng ty cha bo co cho n cui nm tng cng l $6.000. Mc iu chnh ny nh sau:
(13) Chi ph lng (SE) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Tin lng phi tr (L) . . . . . . . . . . . . . . .
6.000
6.000
Nhng v d khc v loi mc iu chnh ny bao gm chi ph pht sinh cho cc tin ch
dn dng, thu, v tin li.
Phn b chi ph hot ng tr trc. Mt loi iu chnh khc pht sinh do cng ty mua ti
sn s dng trong hot ng kinh doanh nhng khng s dng ht trong k mua v. V d,
ca hng giy dp Stephen ng bo him $1.500 vo ngy 1 thng 1 nm 4 cho dch v bo
him trong ba nm. Trong nm 4, ch c 1/3 thi gian bo him l ht hn, nn khon ph bo
22
Phn tch ti chnh

Bi c

kinh doanh
him $500 s c ly ra khi ti khon ti sn trn bng cn i ti sn v tr thnh chi ph bo

him trong k, lm gim thu nhp v thu nhp gi li. Bng cn i ti sn vo ngy 31 thng
12 nm 4 ch biu th $1000 bo him tr trc nh l mt ti sn, v ch cn phn bo him ny
l li ch tng lai dch v bo him m cng ty s hng trong 2 nm ti.
Bn cht ca mc iu chnh hch ton s ht hn ca ti sn thnh chi ph ph thuc
vo vic ghi chp khon thanh ton ban u. Nu khon thanh ton dn n ghi n trn mt ti
khon ti sn, th mc iu chnh phi gim ti sn v tng chi ph cho dch v c s dng
ht trong k k ton. Ca hng giy dp Stephen ghi trong mc nht k (7) khon thanh ton ph
bo him vo ngy 1 thng 1 nm 4 nh sau:
(7) Bo him tr trc (A) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Tin mt (A) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.500
1.500
Do , mc iu chnh l nh sau:
(14) Chi ph bo him (SE) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 500
Bo him tr trc (A) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
500
Chi ph bo him cho nm 4 l $500, v bo him tr trc $1000 xut hin nh mt ti sn trn
bng cn i ti sn ngy 31 thng 12 nm 4.
Thay v ghi n trn ti khon ti sn vo lc thanh ton ph bo him, mt s cng ty ghi
n trn mt ti khon Chi ph. V d, ca hng giy dp Stephen c th ghi khon thanh ton
bo him ban u nh sau:
(7a) Chi ph bo him (SE) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Tin mt (A) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.500
1.500
V nhiu chi ph hot ng tr thnh chi ph trong k m cng ty thc hin khon chi tiu (v d,
tin thu nh hng thng), cho nn cch ghi chi ph th hai ny trong nm i khi lm gim s
mc iu chnh m cng ty phi lp vo cui nm. Tuy nhin, trong tnh hung vi hp ng bo
him, khng phi tan b khon ph bo him $1.500 l thnh t chi ph khi tnh thu nhp ca
nm 4. Nu ca hng giy dp Stephen lc u ghi khon chi bo him ny nh trong mc
(7a), th mc iu chnh s phi ghi nh sau:
(14a) Bo him tr trc (A) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Chi ph bo him (SE) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.000
1.000
Sau mc ban u (7a) v mc iu chnh (14a), chi ph bo him trong nm 4 xut hin trong cc
ti khon l $500 v bo him tr trc l $1.000. Kt qu cui cng ca hai phng php ghi
chp khon chi bo him ban u l nh nhau. Tuy nhin, cc mc iu chnh th khc nhau.
(Xem bi tp 3.5 t nghin cu cui chng.)
Ghi nhn khu hao. Khi cng ty mua ti sn nh nh xng, my mc, trang b ni tht v xe
ti, cng ty ghi n cc chi ph mua ny vo cc ti khon ti sn thch hp. Cho d cc ti sn
ny c th cung ng dch v trong nhiu nm, nhng li ch tng lai ca chng s ht hn khi
thi gian tri qua. K ton chia chi ph mua ti sn ny ra cho nhiu k k ton ng vi thi gian
s dng c lng ca ti sn. Thut ng khu hao ni n vic a mt phn chi ph ca ti sn
23
Phn tch ti chnh

Bi c

kinh doanh
c tiu th trong k hin hnh vo hch ton chi ph kinh doanh hin hnh. Vic khu hao
khng lin quan n iu g mi trn nguyn tc. V d, chi ph ca mt ta nh l khon tr
trc cho mt chui dch v tng lai, v vic khu hao s phn b chi ph ca nhng dch v
ny cho cc k k ton trong cng ty nhn v s dng dch v.
Cc phng php k ton khc nhau phn b chi ph mua nhng ti sn c thi gian s
dng di cho nhiu k hng li. Phng php c s dng rng ri nht l phng php khu
hao ng thng, phn b cc phn u nhau ca chi ph mua tr gi tr thanh l c lng
cho tng k trong thi gian s dng sn phm c lng. Phng php khu hao ng thng
tnh ph khu hao cho tng k nh sau:
Chi ph mua Gia tr thanh ly c lng
So ky trong thi gian s dung san pham
Ph khau hao moi ky
Nhng ghi chp ni b cho thy rng ti khon Nh xng my mc thit b ca ca hng giy
dp Stephen gm mt nh kho c chi ph mua l 400.000 v mt s khon mc thit b c chi ph
mua l 125.000. Lc cng ty mua ta nh, n c thi gian s dng c lng l 40 nm v c gi
tr thanh l bng khng. Chi ph khu hao cho mi nm trong thi gian s dng ta nh l:
400.000$ 0$
10.000$ mot nam
40 nam
Vo thi im cng ty mua thit b, n c thi gian s dng c lng l 6 nm v gi tr thanh
l c lng l 5.000. Khu hao hng nm l:
125.000$ 5.000$
20.000$ mot nam
6 nam
Mc iu chnh ghi khu hao 30.000 (= 10.000 + 20.000) trong nm 4 l:
(15) Chi ph khu hao (SE) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30.000
Khu hao lu k (XA) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
30.000
V khon ghi c trong mc nht k trn y chi chp phn chi ph ca ti sn m ht hn, hay
c hch ton l chi ph tnh thu nhp trong nm 4, chng ta c th ghi c (gim) cho ti
khon Nh xng my mc thit b trong mc (15). Thay v th, chng ta ghi c cho ti khon
Khu hao lu k (mt ti khon ti sn i ng), ri khu tr s d trong ti khon ny ra khi
chi ph mua ti sn trong ti khon Nh xng my mc thit b trn bng cn i ti sn, t
c cng mt kt qu sau cng. Dng ti khon i ng gip cho cc bo co ti chnh c th
biu th c c chi ph mua ti sn ang s dng v mt phn trong s tin m trc y
cng ty hch ton l chi ph tnh thu nhp trong k. Vic biu th c chi ph mua v khu
hao lu k mt cch tch bit gip ta c c mt ch bo s b v tui tng i ca cc ti sn
di hn ca cng ty. (Xem bi tp 29 cui chng.)
Lu rng Chi ph khu hao (mt ti khon trong bo co thu nhp) ch bao gm khu hao trong
k k ton hin hnh m thi, trong khi Khu hao lu k (mt ti khon ca bng cn i ti sn)
bao gm cc khon khu hao tch lu t khi cng ty mua ti sn.
24
Phn tch ti chnh

Bi c

kinh doanh
nh gi ngha v n. Khi cng ty nhn tin t khch hng trc khi bn hng ha hay cung
ng dch v, cng ty pht sinh mt ngha v n. V d, ca hng giy dp Stephen nhn 600 vo
ngy 1 thng 12 nm 4, l tin thu nh kho trong mt nm. Khi cng ty nhn tin, cng ty ghi
c vo ti khon ngha v n Tr trc t ngi thu. Xem mc nht k (8). n ngy 31 thng
12 nm 4, cng ty hng c tin thu 1 thng. Mc iu chnh ny nh sau:
(16) Tr trc t ngi thu (L) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Doanh thu cho thu (SE) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ghi nhn doanh thu thu nh 1 thng v gim ngha v n t
600 cn 550.
50
50
Cng ty cha hng s tin 550 cn li trong tin cho thu nh, nn s tin ny phi xut hin
trn bng cn i ti sn ngy 31 thng 12 nm 4 l mt ngha v n.
Sa cc sai s. Qu trnh kim tra, r sot, v kim ton vo cui k k ton c th pht hin ra
nhng sai s v st s. V d, cng ty c th ghi doanh s bn hng 1 thng trong nm l
38.700 thay v 37.800. Hoc cng ty c th khng ghi doanh s bn hng cho mt khch hng
no . Vo cui k k ton, nh k ton lp cc mc sa cha cc sai s ny. Trong cc ti
khon ca ca hng giy dp Stephen khng c nhng sai s nh vy.
BI T NGHIN CU 3.4
Ghi nht k cc mc iu chnh vo cui k k ton. Tham kho s liu ca cng ty Thit b
Harris trong bi tp t nghin cu 3.3. Lp cc mc iu chnh vo ngy 31 thng 12 nm 2
phn nh nhng khon mc sau y. Bn c th b qua phn gii thch cho cc mc nht k ny.
(10) Ta nh mua vo ngy 2 thng 1 nm 2 c thi gian s dng c lng 20 nm v gi tr
thanh l bng khng. Thit b c thi gian s dng c lng 7 nm v gi tr thanh l
5.000. Cng ty s dng phng php khu hao ng thng.
(11) Cng ty ghi nhn chi ph bo him ca hp ng bo him ho hon vo ngy 2 thng 1
nm 2.
(12) Sau khi cng ty kim k kho vo cui nm, cng ty tnh c chi ph hng bn trong nm 2
l 180.000.
(13) Cng ty ghi nhn chi ph li i vi ngha v n di hn c bo m trong nm 2.
(14) Tin lng ca ngi lao ng trong 3 ngy cui cng ca thng 12 tng cng l 800.
Cng ty s tr cho h vo ngy 4 thng 1 nm 3.
(15) Cng ty ghi nhn doanh thu li t tn dng phi thu (xem giao dch [8] trong bi tp t
nghin cu 3.3).
(16) Cng ty lp mt mc iu chnh ghi s tin doanh thu cho thu ph hp cho nm 2 (xem
giao dch [9] trong bi tp t nghin cu 3.3).
(17) Cng ty cng b c tc l 25.000. Cng ty s tr c tc vo ngy 15 thng 1 nm 3 (ghi n
ti khon Thu nhp gi li).
BNG CN I TH SAU KHI LP CC MC IU CHNH
Nh k ton nhp cc mc iu chnh vo s ci theo cch thc ht nh nhp cc mc nht k
lp trong k. Sau khi lp cc mc iu chnh, by gi nh k ton s lp mt bng cn i th
cho cc ti khon s ci. Bng cn i th sau khi iu chnh gip ta lp cc bo co ti chnh.
Ba ct ghi n v ghi c u tin trong Bng 3.6 th hin s liu cn i th trc v sau khi lp
25
Phn tch ti chnh

Bi c

kinh doanh
cc mc iu chnh cho ca hng giy dp Stephen. Bng ny cho thy nh hng ca qu trnh
iu chnh i vi cc ti khon khc nhau. Cc con s trong ngoc n biu th cc thnh phn
n v c ca tng mc iu chnh.
LP BO CO THU NHP
Bng cn i th iu chnh trnh by tan b cc ti khon Doanh thu v Chi ph vi gi tr
ng trong k. Nh k ton c th lp bo co thu nhp bng cch lit k tan b cc ti khon
Doanh thu, lit k tan b cc ti khon Chi ph, v biu th mc chnh lch gia tng doanh thu
v tng chi ph l thu nhp rng. Bng 3.7 trnh by mt bo co thu nhp ca ca hng giy dp
Stephen trong nm 4. Cc ti khon Doanh thu v Chi ph l tn gi tm thi ca cc thnh phn
ca Thu nhp gi li. Mt khi nh k ton lp bng cn i th c iu chnh, cc ti khon
Doanh thu v Chi ph phc v cho mc ch trong k hin hnh, v qu trnh k ton s ng
cc ti khon ny li.
NG CC TI KHON TM THI
Qu trnh ng ti khon tm thi l qu trnh chuyn s d trong cc ti khon Doanh thu v
Chi ph tm thi vo ti khon Thu nhp gi li. ng mt ti khon tm thi c s d n
(ch yu l cc ti khon Chi ph), ta ghi c vo ti khon tm thi vi mt s tin bng vi s
d cui k v ghi n vo ti khon Thu nhp gi li. Mc ng mt ti khon tm thi c s d
n thng l nh sau:
Thu nhp gi li (SE) . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . X
Ti khon c s d n (SE) (dng tn ti khon c th, thng l mt chi ph).
ng mt ti khon tm thi c s d c (ch yu l cc ti khon Doanh thu), ta ghi n ti

khon tm thi v ghi c ti khon Thu nhp gi li. Mc ng mt ti khon tm thi c s d
c thng l nh sau:
Ti khon c s d c (SE) (dng tn c th, thng l mt doanh thu). X
Thu nhp gi li (SE) . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
ng ti khon tm thi l lm gim s d trong tt c cc ti khon tm thi v zero. Cc s d

n (c) trong cc ti khon tm thi tr thnh cc s ghi n (ghi c) trong ti khon Thu nhp
gi li.
C th ng tng ti khon Doanh thu v Chi ph tm thi mt cch tch bit. Tuy nhin,
vic ng tt c cc ti khon Doanh thu v Chi ph trong mt mc duy nht nh sau s tit kim
c thi gian.
(17) Doanh thu bn hng (SE) . . . . . . . . . . . . . . . . . .
625.000
Doanh thu li (SE) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
150
Doanh thu cho thu (SE) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
50
Chi ph hng bn (SE) . . . . . . . . . . . . . . .
390.000
Chi ph lng (SE) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
116.000
Chi ph li (SE) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.000
Chi ph bo him (SE) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
500
Chi ph khu hao (SE) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30.000
26
Phn tch ti chnh

Bi c

kinh doanh
Thu nhp gi li (SE) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80.700

S tin ghi c vo ti khon Thu nhp gi li l hiu s gia s tin ghi n vo cc ti khon
Doanh thu v s tin ghi c vo cc ti khon Chi ph trong qu trnh ng cc ti khon tm thi
(xem ct Mc ng ti khon trong Bng 3.6). S tin ny tiu biu cho thu nhp rng trong k
(xem Bng 3.7).8
BNG 3.7
Bo co thu nhp trong nm kt thc vo ngy 31 thng 12 nm 4
n v tnh: -la
Doanh thu
Doanh thu bn hng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
625.000
Doanh thu li . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
150
Doanh thu cho thu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
50
Tng doanh thu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
625.200
Tr Chi ph
Chi ph hng bn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
390.000
Chi ph lng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116.000
Chi ph li . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.000
Chi ph bo him . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
500
Chi ph khu hao . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
30.000
Tng chi ph . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
544.500
Thu nhp rng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
80.700
Cc nh k ton gi khon s in vo Li nhun gi li trong qu trnh ng ti khon l s chn (Plug). Nh

thy chng trc, thng khi ghi s chng ta bit tt c mi s ngoi tr mt s bn n hoc bn c. Bi v
tng n phi bng tng c, con s cha bit phi ng bng s chnh lch gia tng n v tng c. Qu trnh in
mt gi tr vo hai bn cn bng gi l Plugging.
27

Phn tch ti chnh

Bi c
BNG 3.6
Ca hng giy dp Stephen: Bng cn i th trc v sau khi lp cc mc iu chnh v sau khi ng ti khon, ngy 31 thng 12 nm 4.
Ti khon
Tin mt (A) . . . . . . . . . . . .
Khon phi thu (A) . . . . . . .
Tn dng phi thu (A) . . . . .
Li phi thu (A) . . . . . . . . . .
Hng trong kho (A) . . . . . . .
Bo him tr trc (A) . . . .
t ai (A) . . . . . . . . . . . . . .
Nh xng thit b (A) . . . . .
Khu hao lu k (XA) . . . . .
Khon phi tr (L) . . . . . . . .
Lng phi tr (L) . . . . . . . .
C tc phi tr (L) . . . . . . . .
Tr trc t ngi thu (L) .
Tri phiu phi tr (L) . . . . .
C phiu thng (SE) . . . . .
Vn gp vt qu MG (SE)
Thu nhp gi li (SE) . . . . .
Doanh thu bn hng (SE) . .
Doanh thu li (SE) . . . . . . . .
Doanh thu cho thu (SE) . . .
Chi ph hng bn (SE) . . . . .
Chi ph lng (SE) . . . . . . . .
Chi ph li (SE) . . . . . . . . . .
Chi ph bo him (SE) . . . . .
Chi ph khu hao (SE) . . . . .
Tng cng . . . . . . . . . . . .
Cn i th cha iu
chnh
N
C
191.100
128.000
10.000
Mc iu chnh
N
150 (12)
140.000
1.500
100.000
525.000
500 (14)
85.000
220.000
30.000 (15)
6.000 (13)
15.000
600
100.000
250.000
200.000
108.000
625.000
50 (16)
150 (12)
50 (16)
390.000
110.000
8.000
1.603.600
6.000 (13)
1.603.000
500 (14)
30.000 (15)
36.700
36.700
28
Cn i th iu
chnh
N
C
191.100
128.000
10.000
150
140.000
1.000
100.000
525.000
115.000
220.000
6.000
15.000
550
100.000
250.000
200.000
108.000
625.000
150
50
390.000
116.000
8.000
500
30.000
1.639.750
1.639.750
Mc
ti khon
N
ng
80.700 (17)
Cn i th sau khi
ng ti khon
N
C
191.100
128.000
10.000
150
140.000
1.000
100.000
525.000
115.000
220.000
6.000
15.000
550
100.000
250.000
200.000
188.700
390.000 (17)
116.000 (17)
8.000 (17)
500 (17)
30.000 (17)
625.200
1.095.250
625.000 (17)
150 (17)
50 (17)
625.200
Bin dch: Kim Chi

Hiu nh: Bi Vn
1.095.250

Nin kha 2010-2012
Phn tch ti chnh

Bi c
K ton ti chnh 1st ed.

kinh doanh
Mt qui trnh khc ng cc ti khon tm thi. Trong mt qu trnh khc ng ti

khon, ta dng mt ti khon tm thi l ti khon Tm tt thu nhp. Trc tin, qu trnh ny
ng cc ti khon Doanh thu v Chi ph vo mt ti khon Tm tt thu nhp. Nh k ton lp
bng bo co thu nhp bng cch s dng nhng thng tin v doanh thu v chi ph trong ti
khon Tm tt thu nhp. Cui cng l ng s d trong ti khon Tm tt thu nhp (ti khon
ny th hin thu nhp rng trong k) vo ti khon Thu nhp gi li.
V d, mc ng ti khon Doanh thu bn hng trong qu trnh ny l nh sau:
(17a) Doanh thu bn hng (SE) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Tm tt thu nhp (SE) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
625.000
625.000
Mc ng ti khon Chi ph hng bn l nh sau:

(17b) Tm tt thu nhp (SE) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Chi ph hng bn (SE) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
390.000
390.000
Sau khi nh k ton lp cc mc ng tng t cho cc ti khon Doanh thu v Chi ph khc, ti
khon Tm tt thu nhp s c mt s d c l $80.700. Bc cui cng l chuyn s d ny vo
ti khon Thu nhp gi li:
(17c) Tm tt thu nhp (SE) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Thu nhp gi li (SE) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
80.700
80.700
Kt qu cui cng ca c hai qu trnh ng ti khon u nh nhau. Cc ti khon Doanh thu v

Chi ph, cng nh ti khon Tm tt thu nhp (nu nh k ton s dng ti khon ny), u c s
d bng khng sau khi ng cc mc, v ti khon Thu nhp gi li tng ln mt khon bng vi
thu nhp rng trong k l $80.700. Bng 3.8 biu th ti khon Tm tt thu nhp ca ca hng
giy dp Stephen sau khi ng cc ti khon Doanh thu v Chi ph vo cui k.9
Bng cn i th sau khi ng ti khon. Nh k ton c th lp bng cn i th sau khi
ng cc ti khon. Bng cn i th ny biu th cc ti khon Doanh thu v Chi ph c s d
bng khng v cc ti khon trn bng cn i ti sn c s d cui k. Mt bng cn i th
sau khi ng ti khon ca ca hng giy dp Stephen c trnh by trong cc ct ghi n v
ghi c cui cng trong Bng 3.6.
9 Sinh vin thng hi Khi lm bi tp c phi lp ti khon Tm tt thu nhp? Cu tr li l Khi no bn cm

thy thoi mi. Chng ti gn nh lun lun lp ti khon ny, v ti khon tm tt thu nhp gn gng vi cc
tiu c th c dng nh mt bn nhp cho bo co thu nhp.
Clyde P. Stickney, Roman Weil
29
Bin dch: Trn Th Duyn

Hiu nh: Nguyn Tn Bnh
Phn tch ti chnh

Bi c

kinh doanh
BNG 3.8
Minh ha ti khon Tm tt thu nhp
Ti khon Tm tt thu nhp (SE)
Chi ph hng bn
390.000 625.000
Chi ph lng
116.000 150
Chi ph li
8.000
50
Chi ph b. him
500
625.200
Chi ph khu hao
30.000
ng ti khon
Tm tt thu nhp
80.700
625.000
Doanh thu bn hng

Doanh thu li
Doanh thu cho thu
Thu nhp gi li (SE)

123.000
C tc
15.000
80.700
188.700
S
d
u k
Thu nhp
rng
S d
cui k
LP BO CO TI CHNH
Bng cn i th sau khi ng cc ti khon mang n cho ta thng tin lp bng cn i ti
sn v nhng biu mu h tr nh mong mun. Bng 3.9 biu th cc bng cn i ti sn so
snh ca ngy 31 thng 12 nm 3 v nm 4 ca ca hng giy dp Stephen. Trong Bng 3.10,
chng ta s phn tch nhng thay i trong thu nhp gi li.
TM TT
Vic o lng thu nhp rng trong k khng trnh khi nh hng n v th ti chnh vo cui
k. Doanh thu c c nh bn hng hay cung ng dch v cho khch hng v dn n tng ti
sn hay gim ngha v n. Chi ph cho thy rng cng ty s dng ti sn v cc dch v khc
trong vic to ra doanh thu. Chi ph lm gim ti sn hay lm tng ngha v n. V doanh thu
tiu biu cho s gia tng vn c ng, nn cc giao dch doanh thu dn n ghi c (tng) vo ti
khon Vn c ng ng vi mt loi doanh thu c th, ng thi ghi n vo mt ti khon ti
sn hoc vo mt ti khon ngha v n. Chi ph tiu biu cho s gim vn c ng v dn n
ghi n (gim) vo ti khon Vn c ng ng vi mt loi chi ph c th, ng thi ghi c vo
mt ti khon ti sn hoc vo mt ti khon ngha v n. Cc ti khon Doanh thu v Chi ph
tch lu nhng khon doanh thu nhn c v nhng khon chi ph hch ton trong k.
Mt s s kin s khng c nhp s liu mi ngy trong k do khng c nhng giao dch cng
khai gia cng ty v mt i tc bn ngai (nh khch hng, ngi cho vay, hay c quan chnh
ph) din ra i hi phi ghi mt mc nht k. Nhng s kin nh th i hi phi lp nhng
mc iu chnh vo cui k cho thu nhp trong k v v th ti chnh ca cng ty c trnh
by ng n trn cc bo co ti chnh c lp trn c s theo thc pht sinh.
30

Phn tch ti chnh

Bi c

kinh doanh
BNG 3.9
Bng cn i ti sn so snh, ngy 31 thng 12 nm 3 v nm 4
31 thng 12 nm 3
31 thng 12 nm 4
30.000
63.000
--175.000
-268.000
191.100
128.000
10.000
150
140.000
1.000
470.250
100.000
100.000
TI SN
Ti sn hin hnh
Tin mt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Khon phi thu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Tn dng phi thu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Li phi thu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Hng trong kho . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Bo him tr trc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Tng ti sn hin hnh . . . . . . . . . . . . . . .
Nh xng my mc thit b
t ai . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Nh xng v thit b (chi ph mua) . . . . .
Tr khu hao lu k . . . . . . . . . . . . . . . . .
Nh xng v thit b (rng) . . . . . . . . . . . .
Tng t ai nh xng thit b . . . . . . . .
Tng ti sn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
525.000
(85.000)
525.000
(115.000)
440.000
540.000
808.000
410.000
510.000
980.250
NGHA V N V VN C NG
Ngha v n hin hnh
Khon phi tr . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Tin lng phi tr . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
C tc phi tr . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Tr trc t ngi thu . . . . . . . . . . . . . . . . .
Tng ngha v n hin hnh . . . . . . . . . . .
135.000
---135.000
220.000
6.000
15.000
550
241.550
N di hn
Tri phiu phi tr . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Tng ngha v n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
100.000
235.000
100.000
341.550
Vn c ng
C phiu thng (mnh gi) . . . . . . . . . . . .
Vn gp vt qu mnh gi . . . . . . . . . . . . .
Thu nhp gi li . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Tng vn c ng . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Tng ngha v n v vn c ng . . . . . . .
250.000
200.000
123.000
573.000
808.000
250.000
200.000
188.700
638.700
980.250
31

Phn tch ti chnh

Bi c

kinh doanh
BNG 3.10
Phn tch thay i ca Thu nhp gi li trong nm kt thc vo ngy 31 thng 12 nm 4.
Thu nhp gi li, ngy 31 thng 12 nm 3 . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Thu nhp rng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Tr c tc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Tng Thu nhp gi li . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Thu nhp gi li, ngy 31 thng 12 nm 4 . . . . . . . . . . . . . . . . . .
123.000
80.700
15.000
65.700
188.700
BNG 3.11
Mi quan h ca cc dng ngn lu (thu v chi) vi vic ghi nhn doanh thu v chi ph.
Mc nht k mi nm
Giao dch
Nm 1
Nm 2
Nm 3
1. Tin thu t khch hng
(T)a Tin mt . . . . X
(A)b Ngha v n . . X
trong nm 1 cho dch v
Ngha v n. X
Doanh thu .
X
s thc hin trong nm 2 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 2. Tin thu t khch hng
(T) Tin mt . . . . X
trong nm 2 cho dch v
Doanh thu .
X
thc hin trong nm 2 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 3. Dch v thc hin trong
(A) Khon phi thu. X
(T) Tin mt .. X
trong nm 2 m sang nm 3
Doanh thu . . .
X
K.phi thu. . X
mi thu tin - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 4. Tin chi trong nm 1
(T) Ti sn . . . . X
(A) Chi ph . . . . . . X
cho dch v c tiu
Tin mt . . X
Ti sn . . . .
X
th trong nm 2 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 5. Tin chi trong nm 2
(T) Chi ph . . . . . . X
cho dch v c tiu
Tin mt . . .
X
th trong nm 2 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 6. Dch v tiu th trong nm 2
(A) Chi ph . . . . . . X
(T) Ngha v n X
m sang nm 3 mi phi
Ngha v n . .
X
Tin mt . X
chi tin mt - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - a
b
(T) l mt mc giao dch c lp trong k.

(A) l mt mc iu chnh c lp vo cui k.
Sau khi cung cp nhng thng tin cn thit lp bng bo co thu nhp trong k, qu
trnh k ton s chuyn, hay ng s d trong cc ti khon tm thi ny vo ti khon Thu nhp
gi li. Bng 3.11 tm tt mi quan h gia cc dng ngn lu vo/ra v vic ghi nhn doanh
thu/chi ph.
Tho lun v bo co thu nhp trong chng ny nhn mnh vo nhng khi nim v
phng php c bn, nhng khng xem xt vic din gii hay s dng bo co ti chnh ny.
Trong chng 4 chng ta s m rng cc khi nim k ton theo thc pht sinh cho cc loi hnh
kinh doanh khc v xem xt vic xp loi cc khon mc trong bo co thu nhp. Sau , trong
chng 4 chng ta cng tho lun vic din gii ph hp i vi cc bo co thu nhp.
32

Phn tch ti chnh

Bi c

kinh doanh
BI T NGHIN CU 3.5
Lp cc mc iu chnh. ghi chp hiu qu cc khon chi v thu hng ngy lin quan n
hot ng kinh doanh, cng ty c th ghi c tt c cc khon thu tin mt vo ti khon Doanh
thu v ghi n tt c cc khon chi tin mt vo ti khon Chi ph. Tnh hiu qu bt ngun t
vic x l tt c cc khon thu theo cng mt cch v tt c cc khon chi theo cng mt cch.
Kt qu l cng ty c th thu nhng th k hng lng thp nhp cc mc chi v thu lp i
lp li hng ngy vo s. Khi nhp cc giao dch hng ngy, ngi th k khng cn bn tm
liu mt giao dch tin mt c th phn nh vic thanh ton cho mt khon theo thc pht sinh
qu kh, mt doanh thu hay chi ph c hch ton ng cho k hin hnh, hay mt khon tr
trc lin quan n mt k tng lai. Tuy nhin, vo cui k, nhng nh k ton hng lng
cao hn s phn tch s d hin c trong cc ti khon v lp cc mc iu chnh cn thit
iu chnh chng. Qu trnh ny dn n nhng s d khng ng mt cch tm thi trong mt
bng cn i ti sn v trong cc ti khon ca bo co thu nhp trong k k ton.
Hy lp mc iu chnh cn thit cho tng tnh hung sau:
a. Ngy 1 thng 9 nm 2, mt ngi thu nh tr 24.000 tin thu cho thi gian 1 nm bt
u vo ngy hm y. Ngi thu nh ghi n tan b s tin trn vo ti khon Chi ph
thu v ghi c vo ti khon Tin mt. Ngi thu nh khng lp cc mc iu chnh v
tin thu trong thi gian t ngy 1 thng 9 n ngy 31 thng 12. Hy lp mc iu chnh
vo ngy 31 thng 12 nm 2 hch ton cc s d thch hp vo cc ti khon Tin thu
tr trc v Chi ph thu. S tin Chi ph thu trong nm 2 l bao nhiu?
b. S sch ca ngi thu nh vo ngy 31 thng 12 nm 2, sau khi lp cc mc iu chnh,
biu th mt s d trong ti khon Tin thu tr trc l 16.000. S tin ny tiu biu cho
tin thu nh trong k t ngy 1 thng 1 cho n ngy 31 thng 8 nm 3. Vo ngy 1
thng 9 nm 3, ngi thu nh tr 30.000 tin thu trong thi gian 1 nm bt u t ngy
1 thng 9 nm 3. Ngi thu nh ghi n s tin ny vo ti khon Chi ph thu v ghi c
vo ti khon Tin mt nhng khng lp cc mc iu chnh v tin thu nh trong nm
3. Hy lp cc mc iu chnh cn thit vo ngy 31 thng 12 nm 3. Chi ph thu nh
trong nm 3 l bao nhiu?
c. S sch ca ngi thu nh vo ngy 31 thng 12 nm 3, sau khi lp cc mc iu chnh,
biu th mt s d trong ti khon Tin thu tr trc l 20.000. S tin ny tiu biu cho
tin thu nh t ngy 1 thng 1 cho n ngy 31 thng 8 nm 4. Vo ngy 1 thng 9 nm
4, ngi thu nh tr 18.000 tin thu trong thi gian 6 thng bt u t ngy 1 thng 9
nm 4. Ngi thu nh ghi n s tin ny vo ti khon Chi ph thu v ghi c vo ti
khon Tin mt nhng khng lp cc mc iu chnh v tin thu nh trong nm 4. Hy
lp cc mc iu chnh cn thit vo ngy 31 thng 12 nm 4. Chi ph thu nh trong nm
4 l bao nhiu?
d. Bt k khi no cng ty thc hin vic thanh ton v tin lng, cng ty u ghi n vo ti
khon Chi ph lng. u thng 4, ti khon Tin lng phi tr c mt s d l 5.000,
tiu biu cho tin lng pht sinh nhng cng ty cha thanh ton trong nhng ngy
cui thng 3. Trong thng 4, cng ty chi 30.000 tin lng, ghi n tan b s tin ny
vo ti khon Chi ph lng. Vo cui thng 4, vic phn tch s tin lng phi tr cho
nhng ngy cui thng cho thy rng ngi lao ng phi c hng 4.000 m h cha
nhn c. y l s tin lng cng ty cha tr vo cui thng 4. Hy lp mc iu
chnh cn thit. Chi ph lng trong thng 4 l bao nhiu?
33

Phn tch ti chnh

Bi c

kinh doanh
e. Mt cng ty mua bo him 1 nm t ngy 1 thng 5 nm 1, v ghi n tan b s tin vo

ti khon Chi ph bo him. Sau khi cng ty thc hin cc mc iu chnh, bng cn i
ti sn vo ngy 31 thng 12 nm 1 biu th ng s tin Bo him tr trc l 3.000.
Hy lp mc iu chnh m cng ty phi lm vo ngy 31 thng 1 nm 2 nu cng ty
ng s sch hng thng v lp mt bng cn i ti sn vo ngy 31 thng 1 nm 2.
f. H thng k ton s kp ca mt ta nh chung c hng dn nhn vin k ton lun
lun ghi c vo ti khon Doanh thu cho thu khi cng ty thu tin t ngi thu. Vo u
nm 3, ti khon ngha v n Tr trc t ngi thu c mt s d c l 25.000, tiu biu
cho s tin thu t nhng ngi thu nh cung ng dch v cho thu trong nm 3.
Trong nm 3, cng ty thu 250.000 t nhng ngi thu nh; cng ty ghi n ti khon
Tin mt v ghi c ti khon Doanh thu cho thu. Cng ty khng lp cc mc iu chnh
trong nm 3. Vo cui nm 3, phn tch cc ti khon cho thy rng trong s tin thu,
c 30.000 l tin thu cho dch v cho thu s c cung ng trong nm 4.Hy trnh by
mc iu chnh cn thit. Doanh thu cho thu trong nm 3 l bao nhiu?
g. Khi cng ty mua thit b mi tr gi 10.000 vo ngy 1 thng 1, nhn vin k ton ghi n
ti khon Chi ph khu hao v ghi c ti khon Tin mt s tin 10.000, nhng khng lp
thm cc mc nht k cho thit b ny trong nm 1. Thit b c thi gian s dng k vng
l 5 nm v gi tr thanh l c lng bng khng. Hy lp mc iu chnh cn thit
trc khi nh k ton c th lp bng cn i ti sn vo ngy 31 thng 12 nm 1.
P N CC BI TP T NGHIN CU
P N GI CHO BI T NGHIN CU 3.1
(J. Thompson, c s tin mt so vi c s theo thc pht sinh)
a. v b.
a. C s theo
thc pht sinh
Doanh thu bn hng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
29.000
Tr Chi ph:
Chi ph hng bn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
13.000
Thanh ton tin hng mua . . . . . . . . . . . . . . . .
-Chi ph thu nh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.000
Chi ph bo him . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
100
Chi ph li . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
60
Chi ph tin ch cng cng . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
400
Chi ph lng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 650
Chi ph thu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 350
Tng chi ph . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15.560
Thu nhp rng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
13.440
b. C s tin
mt
22.000
-10.000
2.000
1.200
-400
650
350
14.600
7.400
c. C s theo thc pht sinh cho ta mt s o tt hn v kt qu hot ng v n hch ton

doanh thu to ra trong thng 1 tng ng vi chi ph pht sinh to ra doanh thu y. C s
tin mt trn ln cc hot ng kinh doanh v ti tr vo vi nhau, ch yu v bn hng v
mua hng tr chm. Lu rng vn gp ca Thompson v vn vay ngn hng nhn c
khng dn n doanh thu trong c hai c s k ton v l hot ng ti tr ch khng phi
kinh doanh.
34

Phn tch ti chnh

Bi c

kinh doanh
P N GI CA BI T NGHIN CU 3.2
(Ghi nhn Doanh thu v Chi ph)
a. Khng
b. 14.980
c. 5.820
d. Khng
e. 5.440
f. 2.010
g. Khng
P N GI CA BI TP NGHIN CU 3.3
(Cng ty Thit b Harris; ghi nht k s ci cc giao dch trong k.)
(1) Ngy 2-1 nm 2
Nh xng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Thit b . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Tin mt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Tn dng di hn bo m phi tr . . . .
(2) Ngy 2-1 nm 2
Bo him tr trc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Tin mt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
(3)
Trong nm 2
Hng trong kho . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Khon phi tr . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Trong nm 2
Khon phi tr . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Tin mt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
(4)
Trong nm 2
Tin mt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Khon phi thu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Doanh thu bn hng . . . . . . . . . . . . . . . .
Trong nm 2
Tin mt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Khon phi thu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
(5)
Trong nm 2
Chi ph lng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Tin mt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
(6)
Trong nm 2
Chi ph tin ch . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Tin mt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
(7) Ngy 1-11 nm 2
Tin mt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Tr trc t khch hng . . . . . . . . . . . . .
(8) Ngy 1 -11 nm 2
Tn dng phi thu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Khon phi thu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
(9) Ngy 1-12 nm 2
Tin mt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Doanh thu cho thu . . . . . . . . . . . . . . . .
80.000
40.000
60.000
60.000
1.200
1.200
320.000
320.000
270.000
270.000
80.000
430.000
510.000
360.000
360.000
80.000
80.000
1.300
1.300
600
600
1.000
1.000
900
900
P N GI CA BI T NGHIN CU 3.4
(Cng ty Thit b Harris; ghi nht k cc mc iu chnh vo cui k.)
(10) Chi ph khu hao . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9.000
Khu hao lu k . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
(80.000 - 0)/20 = 4.000; (40.000 - 5.000)/7 = 5.000.
(11) Chi ph bo him . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
600
Bo him tr trc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
(12) Chi ph hng bn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180.000
Hng trong kho . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
35
9.000
600
180.000

Phn tch ti chnh

Bi c

kinh doanh
(13) Chi ph li . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.000
Li phi tr . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
60.000 x 0,10 = 6.000.
(14) Chi ph lng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
800
Tin lng phi tr . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
(15) Li phi thu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
15
Doanh thu li . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.000 x 0,09 x 60/360.
(16) Doanh thu cho thu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
600
Tr trc t ngi thu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
(17) Thu nhp gi li . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25.000
C tc phi tr . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.000
800
15
600
25.000
P N GI CA BI TP NGHIN CU 3.5
(Lp cc mc iu chnh.)
a. Ti khon Tin thu tr trc trn bng cn i ti sn vo cui nm s biu th tin tr
trc trong 8 thng. Tin thu mi thng l 2.000 (-24.000/12), cho nn s d phi c
trong ti khon Tin thu tr trc l 16.000 (= 8 x 2.000). Chi ph thu trong nm 2 l
8.000 (= 4 x 2.000 = 24.000 - 16.000).
Tin thu tr trc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Chi ph thu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Tng s d trong ti khon Tin thu tr trc lm gim
s tin trong ti khon Chi ph thu.
16.000
16.000
b. Ti khon Tin thu tr trc trn bng cn i ti sn vo cui nm 3 s biu th tin

thu tr trc trong 8 thng. Tin thu mi thng l 2.500 (= 30.000/12), nn s d phi
c trong ti khon Tin thu tr trc l 20.000 (= 8 x 2.500). S d trong ti khon ny
hin l 16.000, cho nn mc iu chnh phi nng ln thm 4.000 (= 20.000 - 16.000).
Tin thu tr trc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Chi ph thu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Tng s d trong ti khon Tin thu tr trc lm gim
s tin trong ti khon Chi ph thu.
4.000
4.000
Ti khon Chi ph thu s c s d vo cui nm 3 trc khi ng cc mc l 26.000 (=

30.000 - 4.000). S tin ny gm 16.000 (= 2.000 x 8) tin thu t thng 1 n thng 8 v
10.000 (= 2.500 x 4) tin thu t thng 9 n thng 12.
c. Ti khon Tin thu tr trc trong bng cn i ti sn vo cui nm 4 s biu th hai
thng tin thu tr trc. Tin thu mi thng l 3.000 (= 18.000/6), nn s d phi c
trong ti khon Tin thu tr trc l 6.000 (= 3.000 x 2). S d hin c trong ti khon
ny l 20.000, nn mc iu chnh phi gim s d xung 14.000 (= 20.000 - 6.000).
Chi ph thu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Tin thu tr trc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Gim s d trong ti khon Tin thu tr trc lm tng s
36
14.000
14.000

Phn tch ti chnh

Bi c

kinh doanh
tin trong ti khon Chi ph thu.

Ti khon Chi ph thu s c s d vo cui nm 4 trc khi ng cc mc l 32.000 (=
18.000 +14.000). S tin ny gm 20.000 (=2.500 x 8) tin thu t thng 1 n thng 8
v 12.000 (= 3.000 x 4) tin thu t thng 9 n thng 12.
d. Ti khon Tin lng phi tr phi c mt s d c l 4.000 vo cui thng 4, nhng n
hin c mt s d l 5.000 mang sang t cui thng 3. Mc iu chnh phi gim s d
1.000, iu ny i hi phi ghi n vo ti khon Tin lng phi tr.
Tin lng phi tr . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Chi ph lng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Gim s d trong ti khon Tin lng phi tr lm gim s
d trong ti khon Chi ph lng.
1.000
1.000
Chi ph lng l 29.000 (= 30.000 - 1.000).

e. S d 3.000 trong ti khon Bo him tr trc tiu biu cho 4 thng dch v bo him.
Do vy ph bo him mi thng l 750 (= 3.000/4). Mc iu chnh cho 1 thng l:
Chi ph bo him . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Bo him tr trc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ghi nhn ph bo him 1 thng l chi ph trong thng.
750
750
f. Ti khon Tr trc t ngi thu c s d 25.000 mang sang t u nm. Vo cui nm

3, ti khon ny phi c s d l 30.000. Nh vy, mc iu chnh phi tng s d thm
5.000, i hi phi ghi c vo ti khon ngha v n.
Doanh thu cho thu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Tr trc t ngi thu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Tng s d trong ti khon Tr trc t ngi thu lm gim
s tin trong ti khon Doanh thu cho thu.
5.000
5.000
Doanh thu cho thu trong nm 3 l 245.000 (= 250.000 - 5.000).

g. Chi ph khu hao trong 1 nm s l 2.000 (= 10.000/5). S d trong ti khon Khu hao
lu k cng s l 2.000; nh vy, cng ty phi gim (ghi c) 8.000 (= 10.000 - 2.000)
trong ti khon Chi ph khu hao. Mc iu chnh khng ch gim Chi ph khu hao
ghi m cn thit lp ti khon ti sn v ti khon i ng l Khu hao lu k ca ti sn
.
Thit b . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Khu hao lu k . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Chi ph khu hao . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Gim Chi ph khu hao, thit lp ti khon ti sn v
ti khon i ng ca ti sn.
10.000
2.000
8.000
THUT NG V KHI NIM THEN CHT
37

Phn tch ti chnh

Bi c
Thu nhp rng hay l rng

Doanh thu
Chi ph
K k ton
Nm kinh doanh t nhin hay k ti kha
C s k ton tin mt
C s k ton theo thc pht sinh
Chi ph cha ht hn
Chi ph ht hn
Thng l hch ton tng ng gia
doanh thu v chi ph

kinh doanh
Chi ph sn xut
Chi ph trong k
Qu trnh ng ti khon
Ti khon tm thi v thng xuyn
C tc
Mc nht k s ci
Mc iu chnh
Ti khon i ng
Bng cn i th cha iu chnh
Bng cn i th iu chnh
Bng cn i th sau khi ng ti khon
CU HI
1. Xem li ngha ca cc thut ng v khi nim lit k trong phn cc thut ng v khi
nim then cht.
2. Cng ty c th xem xt nhng yu t no khi quyt nh s dng nin lch hay nm ti
kha (nm kinh doanh t nhin) lm k k ton ca cng ty?
3. Trong nhng loi hnh kinh doanh sau y, loi no c th c nm kinh doanh t nhin
khc vi nin lch? Gii thch.
a. Mt khu du lch trt tuyt Vermont.
b. Mt i bng r chuyn nghip.
c. Mt ca hng tp ha.
4. Phn bit gia doanh thu v thu tin mt. Trong nhng iu kin no th hai i lng
ny l nh nhau?
5. Phn bit gia chi ph v chi tin mt. Trong nhng iu kin no th hai i lng ny
l nh nhau?
6. Dng ngn lu (tin mt) xc nh s tin ca doanh thu v chi ph nhng khng xc
nh thi im ghi nhn chng. Gii thch.
7. Phng php k ton theo thc pht sinh ch trng vo vic s dng ti sn, ch khng
phi vic ti tr cho ti sn. Gii thch.
8. Khu hao thit b c th l chi ph sn xut hay chi ph trong k, tu thuc vo loi thit
b. Gii thch.
9. Cc ti khon Doanh thu v Chi ph l cc cng c k ton hu ch, nhng vn c th
khng cn dng n chng. C th thay th vic s dng cc ti khon ny bng cch
no?
10. Ti sao nh k ton ng cc ti khon Doanh thu v Chi ph vo cui mi k k ton?
11. Trc khi cng ty ng s sch cho mt k k ton, nhng loi ti khon no c s d
khng bng zero? Sau khi ng, loi ti khon no s c s d khng bng zero?
12. Nu cng ty ghi chp ng n tng giao dch xy ra trong k k ton, ti sao vn cn
c cc mc iu chnh vo cui k?
13. Mc ch ca vic s dng cc ti khon i ng l g? C th thay th vic s dng cc
ti khon ny bng cch no?
38

Phn tch ti chnh

Bi c

kinh doanh
Chng 4
BO CO THU NHP: M RNG KHI NIM K TON

THEO THC T PHT SINH
Stickney & Weil, K ton Ti chnh: Gii thiu v khi nim, phng php v cng dng, Nh xut bn
Dryden, nm 1997. Bn dch ting Vit do Chng trnh ging dy kinh t Fulbright thuc i hc Kinh
t TP.HCM bin son v thc hin. Chng trnh ging dy kinh t Fulbright chu trch nhim v tnh
chnh xc ca vic dch thut. Trong trng hp c khc bit th ti liu nguyn gc s c s dng lm
cn c.
Mc tiu nghin cu
1. Hiu cch p dng nguyn tc k ton theo thc t pht sinh vo cc doanh nghip sn
xut, trong nhn mnh ti cc khi nim k ton theo thc t pht sinh ln cc quy
trnh hch ton k ton.
2. Pht trin tnh linh hot ca vn ghi nhn v xc nh doanh thu v chi ph cc
doanh nghip c lnh vc kinh doanh khc nhau.
3. Cng c nhn thc v khi nim li rng qua thi gian l bng cc dng ngn lu vo tr
cc dng ngn lu ra, hn l cc hch ton c lin quan ti vn ch s hu (nguyn tc
o lng), bt k thi im ghi nhn doanh thu v chi ph (nguyn tc thi gian).
4. Hiu r hn cch phn loi cc khon mc chi ph thi k v chi ph sn phm trong bo
co thu nhp ca cng ty.
5. Phn tch mi lin h gia cc khon mc trong bo co thu nhp cc doanh nghip c
lnh vc kinh doanh khc nhau.
39

Phn tch ti chnh

Bi c

kinh doanh
Gim c Ti chnh ca mt cng ty c phn cng cng ln nhn xt rng: "Cc nguyn tc
k ton chung c chp nhn rng ri (GAAP10) M cho php cc cng ty rt nhiu quyn
t do hch ton. Bt k doanh thu v chi ph pht sinh thc t nh th no chng na th ngi ta
vn c th bo co mt mc li nhun theo mun. Ngoi ra, chng ta c th phn loi cc
khon mc thu nhp khc nhau vo trong bo co thu nhp theo cch hng nhng ngi
nghin cu bo co ti chnh b qua cc "thng tin xu" v tp trung s ch ca h vo cc
"thng tin tt". Tt nhin, cng l mt trong cc th thut trong phng cch qun l to
mt hnh nh tt p v cng ty trc cng chng u t, nhm to iu kin cho cng ty pht
trin nhanh hn".
Nhng nhn xt trn y lm ny sinh nhiu vn lin quan n vic ghi nhn v xc nh
doanh thu v chi ph i vi cc doanh nghip c lnh vc kinh doanh khc nhau v vic th hin
cc khon mc trong bo co thu nhp. Nhng ngi s dng bo co ti
chnh c khuyn rng nn nghin cu k lng bo co thu nhp c th nh gi ng n
v li nhun c bo co. Chng ny s:
m rng khi nim k ton theo thc t pht sinh, c tho lun Chng 3 i vi
cc cng ty thng mi, bng cch xem xt p dng khi nim ny vo cc cng ty sn
xut, dch v v mt s lnh vc kinh doanh khc.
xem xt vic phn loi v trnh t cc khon mc trong bo co thu nhp, v
gii thiu cc cc cng c phn tch bo co th hai (bo co thu nhp), mt trong ba
bo co ti chnh ch yu ca doanh nghip.
NGUYN TC K TON THEO THC T PHT SINH P DNG TRONG CC
CNG TY SN XUT
Vic tho lun Chng 3 ch ra rng trong khong thi gian va di, li rng bng tng
dng ngn lu vo tr cho tng dng ngn lu ra, hn l cc hch ton c lin quan ti vn ch
s hu. Nhng hu ht cc cng ty u khng s dng vic hch ton cc nghip v kinh t pht
sinh theo tin mt, ngha l ch ghi nhn doanh thu vo thi im nhn tin v ghi nhn chi ph
vo thi im tr tin. M thay vo , cc cng ty u p dng nguyn tc k ton theo thc t
pht sinh. C hai im khc bit gia k ton theo thc t pht sinh vi k ton theo tin mt
11
l:
1. Nguyn tc k ton theo thc t pht sinh ghi nhn doanh thu khi cng ty
hon thnh (hoc c bn hon thnh) nhng hng ho hay dch v m cng ty thc
hin, v
nhn c tin, hoc ghi nhn mt khon s thu, hoc nhn cc ti sn khc hay
nhng giy t c gi tr nh tin.
2. Nguyn tc k ton theo thc t pht sinh ghi nhn chi ph
ghi nhn chi ph theo nguyn tc ph hp vi doanh thu trong k12
chi tiu mua sm hng ho dch v ch c ghi nhn l chi ph trong k khi hng ho
dch v c tiu th.
10
Generally Accepted Accounting Principles: Cc nguyn tc k ton chung c chp nhn rng ri.
Accual accounting: K ton theo thc t pht sinh; Cash accounting: K ton theo tin mt.
12
Matching concept: Nguyn tc ph hp.
11
40


kinh doanh
Phn tch ti chnh

Bi c
Tt c cc cng ty thng mi u ghi nhn doanh thu trong k ngay khi bn hng. Sau , h
hch ton chi ph tng ng trc tip vi doanh thu v cc chi ph khc c lin quan n hot
ng kinh doanh trong k.
Cng ty sn xut pht sinh chi ph khi c s thay i hnh thi vt cht ca hng ho trong qu
trnh sn xut. Hnh 4 -1 m t qu trnh hot ng ca mt cng ty sn xut in hnh.
Mua sm cc my mc thit b cn thit sn xut hng ho.
Mua nguyn vt liu s dng trong sn xut hng ho.
Chuyn i nguyn vt liu tr thnh sn phm hng ho, v lm c iu ny, trong
qu trnh sn xut cn phi thu mn lao ng v phi chi ph cho cc dch v tin ch
khc (chng hn nh chi ph in nc, bo him, thu, v khu hao my mc thit b).
Hnh 4.1: Qu trnh hot ng ca mt cng ty sn xut
Mua sm my
mc thit b,
nguyn vt
liu
Sn phm hon
thnh
Tiu th
sn phm
Thu
tin
Chi ph lao ng v chi ph sn xut

chung chuyn i nguyn vt liu
tr thnh sn phm hng ho
Giai on sn xut sn phm
Giai on tiu th sn phm
41

Phn tch ti chnh

Bi c

kinh doanh
Sau khi sn phm hon thnh, chng c ct gi trong kho, ch bn. Khi bn hng cng ty thu
c tin mt hoc ghi nhn l mt khon s thu, nu bn chu.
Hu ht cc cng ty sn xut u ghi nhn doanh thu khi bn c hng. Vo thi im ny, giai
on sn xut hon thnh, khch hng v gi c c xc nh. Mt tho thun bn chu
da trn c s hp l xc nh gi tr hin ti ca nhng khon s thu c trong tng lai.
Tip n, cng ty hch ton nhng chi ph ph hp vi doanh thu ca s hng ho c tiu
th trong k.
K ton chi ph sn xut
K ton chi ph sn xut khc vi k ton hng ho tn kho ca cng ty thng mi. Nh
cp chng 3, cc cng ty thng mi mua cc sn phm hon thnh - hng ho, tn kho v
ch bn. Chi mua hng c th hin trn ti khon ti sn, cho n khi hng c bn. Khi bn
c hng, cng ty ghi nhn doanh thu v ng thi kt chuyn chi ph ca s hng bn t ti
khon ti sn sang ti khon chi ph, gi l ti khon Gi Vn Hng Bn (COGS: Cost of goods
sold).
Khc vi cng ty thng mi, trong cng ty sn xut c ba loi chi ph pht sinh
chuyn i nguyn vt liu thnh thnh phm. l: chi ph nguyn vt liu trc tip, chi ph
nhn cng trc tip v chi ph sn xut chung.
Chi ph nguyn vt liu trc tip v chi ph nhn cng trc tip gn lin vi mt n v sn
phm c th.
Chi ph sn xut chung gm cc chi ph gin tip (khu hao, bo him, thu ti sn, lng qun
c, cng c lao ng), l nhng chi ph cn thit trong qu trnh sn xut, nhng khng gn lin
vi mt sn phm c th no.
Trong khi ch bn, chi ph sn phm c xem l cc ti sn v c th hin trn ti khon
thnh phm tn kho.
Ging vi cng ty thng mi, trong cng ty sn xut cng pht sinh cc chi ph bn
hng (hoa hng bn hng, khu hao, bo him, thu ti sn) v chi ph qun l (lng qun l,
khu hao ti sn s dng b phn qun l). C cng ty thng mi v cng ty sn xut u
hch ton chi ph bn hng v chi ph qun l l chi ph thi k. Hnh 4.2 tm tt bn cht v qu
trnh dch chuyn chi ph trong mt cng ty sn xut.
42

Phn tch ti chnh

Bi c

kinh doanh
Hnh 4.2: S dch chuyn chi ph

Giai on 1
u t chun b sn xut
Giai on 2
Sn xut
S dung cc yu
t sn xut
Nguyn liu
Sn phm
d dang
Giai on 3
Tiu th sn phm
Hon tt
sn phm
Thnh
phm
Bn sn phm
Gi vn hng bn
LI
RNG
Lao ng xng
Chi ph bn hng
Cc chi ph khc
Chi cho vic bn

xng
hng
Chi ph qun l chung
Chi cho qun l
Bo co thu nhp
Bng cn i k ton
Doanh nghip sn xut m nhng ti khon tn kho khc nhau theo di chi ph sn phm pht
sinh theo tng giai on sn xut. Ti khon nguyn vt liu bao gm cc chi ph v nguyn liu
mua nhng cha a vo sn xut. S d ca ti khon nguyn vt liu th hin gi tr nguyn
vt liu hin c trong kho. Khi b phn sn xut bt u s dng nguyn vt liu sn xut, gi
tr ca nguyn vt liu t ti khon nguyn vt liu c chuyn sang ti khon sn phm d
dang.
Ti khon sn phm d dang tng hp chi ph pht sinh sn xut nhng n v sn phm
trong mt k k ton. Ti khon sn phm d dang (c s d bn n), tng hp chi ph nguyn
vt liu hn t kho nguyn vt liu, chi ph nhn cng, dch v trc tip s dng, chi ph
sn xut chung pht sinh. Khi vic sn xut c hon tt, nhng sn phm hon chnh c
chuyn vo thnh phm. Ti khon sn phm d dang s gim gi tr (pht sinh bn c). Ti
khon thnh phm s tng ln (tng s d bn n). S d n ca ti khon sn phm d dang th
hin chi ph sn xut pht sinh nhng sn phm cha hon thnh ti thi im lp bng Cn
i k ton.
Ti khon thnh phm th hin tt c chi ph sn xut pht sinh sn xut ra sn phm
hon chnh nhng cha bn c. Qu trnh bn nhng sn phm sn xut cho khch hng th
hin qua vic chuyn gi tr t ti khon thnh phm qua ti khon chi ph gi vn hng bn.
Hnh 4.3 th hin dng lun chuyn ca chi ph sn xut qua cc ti khon kho khc nhau. So
snh chuyn ng ca gi tr trn cc ti khon trong hnh 3 vi vic lun chuyn thc t ca cc
kho hng trong hnh 4.2.
MINH HA QUY TRNH HCH TON I VI DOANH NGHIP SN XUT
Phn ny s minh ha qui trnh hch ton p dng trong doanh nghip sn xut, s dng nhng
thng tin v hot ng ca Cng ty Sn Xut Mt Trng (Moon Manufacturing Company).
Cng ty ny bt u hot ng t ngy 01/01 bng vic pht hnh 10, 000 c phiu thng vi
43

Phn tch ti chnh

Bi c

kinh doanh
mnh gi (gi cp 1) l 10$, gi th trng ca mi c phiu (gi cp 2) l 30$. Cc nghip v

pht sinh trong thng 1 v cc bt ton nht k chng t tng ng th hin nh sau:
Doanh nghip mua nh xng gi 200.000$, thit b gi 50.000$ thanh ton ngay.
(1) Nh xng (TS) 200.000
Thit b (TS) 50.000
Tin (TS)250.000
Doanh nghip mua nguyn vt liu gi 25.000$, thanh ton chm.
(2) Kho nguyn vt liu (TS)25.000
Khon phi tr (N).. 25.000
3) Doanh nghip xut nguyn vt liu cho sn xut, tr gi 20.000
(3) Kho sn phm d dang (TS) 20.000
Kho nguyn vt liu (TS).... 20.000
(4) Tng chi ph lng theo bng lng thng 1 l 60.000$, bao gm: Tr cho cng nhn phn
xng sn xut: 40.000$, tr nhn vin tip th v hnh chnh: 20.000$.
(4) Kho sn phm d dang(TS) 40.000
Chi ph lng (VCSH) 20.000
Tin (TS) 60.000
44

Phn tch ti chnh

Bi c

kinh doanh
Hnh 4.2: S dch chuyn chi ph qua cc ti khon

Tn kho nguyn
liu th (TS)
Chi
Chi
mua
nguyn
nguyn liu th
liu th cho sn
xut
Tin mt (TS) hay
Lng phi tr
(N)
Chi
nhn
cng sn
xut trc
tip
Tin mt (TS),
Khu hao ly k
(TKDN), Cc ti
khon khc
Cc chi
ph
chung
phn b
cho sn
xut
Tn kho bn thnh
phm (TS)
Chi
Gi thnh
nguyn
sn xut cc
liu th
thnh phm
cho sn
chuyn
xut
sang kho
thnh phm
Tn kho thnh phm

(TS)
Gi thnh
Gi vn
sn xut
hng bn
cc thnh
phm c
chuyn t
xng qua
Gi vn hng bn
(TS)
Gi vn
hng bn
Phn
nhn
cng sn
xut trc
tip
trong sn
phm
Cc ch vit tt :
TS : Ti sn
N : N
VCSH : Vn ch s hu.
TKND : Ti khon nghch o (contra
account)
Cc chi
ph
chung
phn b
cho sn
xut
45

Phn tch ti chnh

Bi c

kinh doanh
Lu rng trong mi k k ton, doanh nghip sn xut ghi nhn chi ph cho nhng khon chi
dch v phi sn xut, bi v rt t khi nhng chi tiu ny to nn ti sn sinh li trong tng
lai. Nht k (4), v (5), (6) tip theo s minh ha s khc nhau gia vic ghi nhn chi ph sn
phm v chi ph pht sinh trong k. Thot nhn, c v nh ging nhau v c hai iu pht sinh
bn n, nhng nh rng mc th nht s vn th hin bn ti sn ca bng tng kt ti sn vo
cui k k ton, cn mc th hai th hin chi ph trn bng bo co thu nhp trong k k ton.
(5) Chi in nc trong thng 1 l 1.200$. Trong , s dng trong sn xut l 1.000$, dng cho
cc hot ng tip th v hnh chnh l 200$.
(5) Kho sn phm d dang (TS)1.000
Chi ph tin ch (VCSH) 200
Tin (TS)1.200
Hai khon pht sinh n ny gm 1 khon chi lm tng ti sn (Gi thnh sn phm tn kho) v
mt khon l chi ph trong k.
(6) Chi ph khu hao cho nh xng v thit th trong thng 1 l : Nh xng: 8.000$, Tip th,
hnh chnh : 2.000$.
(6) Sn phm d dang(TS) 8.000
Chi ph khu hao (VCSH)2.000
Khu hao tch ly (Tk /C G) 10.000
Lu vic phn b chi ph khu hao cho gi thnh sn phm (ti sn) v chi ph trong k. S d
bn c ca ti khon iu chnh gim, cho php th hin nguyn gi ca thit b, khng b gim
gi tr .
(7) Sn phm c hon thnh trong thng 1 v chuyn vo kho thnh phm. Tng cng chi ph
sn xut l 48.000$.
(7) Thnh phm (TS) 48.500
Sn phm d dang(TS)
48.500
(8) Tng doanh thu bn hng pht sinh trong thng 1 l 75.000$, trong s thu l 25.000$.
(8) Tin (TS) .
50, 000
Khon phi thu (TS)..
25, 000
Doanh thu bn hng (VCSH). 75, 000
(9) Gi vn hng bn trong thng 1 l 42, 600$
(9) Gi vn hng bn (VCSH) 42, 600
Thnh phm (TS).
42.600
Bng m t 4.1: Cho thy dng di chuyn ca chi ph sn xut v chi ph kinh doanh khc qua
nhng ti khon khc nhau ca Cng ty Sn Xut Mt Trng. Bng m t 4.2 th hin bo co
thu nhp ca doanh nghip trong thng 1.
46
Bin dch: Kim Chi

Hiu nh: Bi Vn
Phn tch ti chnh

Bi c

kinh doanh
Bng 4.1: Cng ty Sn Xut Mt Trng

Cc nghip v pht sinh trong thng 1 c th hin thng qua cc ti khon ch T
Tn kho nguyn vt liu (TS)
Tn kho sn phm d dang (TS)
(2)
25.000 : 20, 000 (3)
(3)
20.000 : 48, 500
(7)
:
(4)
40.000 :
:
(5)
1.000 :
:
(6)
8.000 :
_____________:________________
___________ ____:_______________
CK.31/1: 5, 000
CK31/1: 20.500
Kho thnh phm (TS)
Gi Vn hng bn (VCSH)
(7)
48.500 :
42.600 (9)
(9)
42.600 :
_____________:_________________ _________________ :_____________
CK.31/1: 5.900
CK31/1: 42.600
Tin (TS)
DK 300.000 :
(8)
50.000 :
250.000(1)
60.000
:
1.200
______________________________
CK:31/1: 38.800
Khon phi thu (TS)

(8)
25.000 :
(4)
:
(5)
:
_______________________________
CK31/1:25.000
Nh xng (TS)
(1)
200.000 :
______________:________________
CK31/1:200.000
My mc Thit b (TS)
(1)
50.000 :
____________ :_____________
CK31/1:50.000
Khu hao tich ly (TK /C G)

Chi ph lng (VCSH)
:
10.000 (6)
(4)
20.000 :
_____________:________________
_________________:______________
10.000 .CK31/1
CK31/1: 20.000
Doanh thu (VCSH)
Khon phi tr (N)
:
75.000
(8)
:
25.000
_____________:________________
_________________ :______________
75.000. CK31/1
25.000 CK.31/1
Tin ch (VCSH)
(5)
200 :
____________ :________________
CK31/1: 200
(2)
Chi ph khu hao (VCSH)

(6)
2.000 :
________________ :________________
CK31/1: 2.000
TM TT QUY TRNH HCH TON I VI HOT NG SN XUT:

Qui trnh hch ton k ton i vi nghip v marketing, chi ph qun l ca doanh nghip sn
xut tng t nh qui trnh p dng i vi doanh nghip thng mi. Doanh nghip ghi nhn
chi ph pht sinh trong k i vi dch v khi doanh nghip s dng cc dch vu . Qui trnh
hch ton k ton p dng trong doanh nghip sn xut khc vi qui trnh p dng trong doanh
nghip thng mi ch yu l vic x l hng tn kho. Doanh nghip sn xut kt chuyn chi ph
47
Bin dch: Kim Chi

Hiu nh: Bi Vn
Phn tch ti chnh

Bi c

kinh doanh
nguyn vt liu vo gi thnh sn phm. Khi doanh nghip cha bn c sn phm, ty thuc
vo mc hon thnh ca tng hng mc sn phm, cc chi ph sn xut c tp hp vo ti
khon tn kho, gm kho nguyn vt liu, kho sn phm d dang, hoc kho thnh phm. Doanh
nghip s ghi n vo ti khon hng tn kho cc chi ph sn xut (tng ti sn) cho n khi bn
c sn phm .
Bng 4.2: Cng ty Sn Xut Mt Trng
Bng bo co thu nhp Thng 1.
Doanh thu bn hng
Chi ph :
Gi vn hng bn
Chi ph lng
Chi ph tin ch
Chi ph khu hao
Tng cng chi ph
Thu nhp rng
75.000
42.600
20.000
200
2.000
64.800
10.200
VN DNG C S K TON THEO THC T PHT SINH VO CC LOI HNH

KINH DOANH KHC NHAU
Khi vn dng khi nim ''k ton theo thc t pht sinh" trong hch ton k ton i vi bt k
loi hnh kinh doanh no (thng mi, sn xut, dch v) cn phi quan tm n vn v thi
gian v o lng
Vn ''thi gian'' lin quan n thi im ghi nhn doanh thu v chi ph. Mt nguyn tc chung
ghi nhn doanh thu khi (1) doanh nghip cung cp hon chnh hoc phn ln nhng cng
vic m h d kin s cung cp cho khch hng, v (2) khi doanh nghip c th nh lng c,
vi mc chnh xc mt cch hp l, s tin doanh thu s thu c v chi ph phi chi ra
(ngha l xc nh dng ngn lu vo v ra). Nguyn tc chung l chi ph c ghi nhn ph hp
vi mt khon ti sn thu c, c th l mt khon doanh thu c th hoc chi ph i vi hng
ha, cng vic pht sinh trong k k ton m doanh nghip s dng trong hot ng kinh
doanh. Quan im ch yu i vi vn thi gian trong vic ghi nhn doanh thu v chi ph l
thi im '' hon tt c bn '' nhng dch v, sn phm d kin s cung cp cho khch hng, hn
l lc thu tin (i vi doanh thu) hoc tr tin (i vi chi ph).
Vn nh lng lin quan n s tin thu c i vi doanh thu c ghi nhn, v s tin
thanh ton, i vi chi ph pht sinh. Nguyn tc chung yu cu (1) gi tr doanh thu c ghi
nhn tng tng vi gi tr hin ti ca khon tin m doanh nghip d kin s thu ca khch
hng trong tng lai, i vi hng bn hoc dch v cung cp, (2) v chi ph c ghi nhn
tung ng vi s tin m doanh nghip thanh ton hoc d kin s thanh ton to c
doanh thu. Nh vy, d kin dng ngn lu l yu t chnh trong vic nh lng doanh thu v
chi ph.
Nu vic thu tin hoc thanh ton tin thc t xy ra gn nh cng thi im vi vic ghi nhn
doanh thu v chi ph, doanh nghip s gp t kh khn trong vic xc nh thu nhp rng pht
sinh trong tng k . Chng hn, i vi mt thm m vin, lng nhn vin c thanh ton mt
hoc hai tun mt ln, tin thu nh thanh ton hng thng, tin bo him, thu, c th tr hng
48
Bin dch: Kim Chi

Hiu nh: Bi Vn
Phn tch ti chnh

Bi c

kinh doanh
qy. Dng thu nhp (doanh thu tr chi ph), gn nh xy ra nh k, kt qu dng ngn lu th
hin s thu nhp hu nh c xc nh vi t sai lch.
i vi nhng loi hnh kinh doanh khc, thu nhp v dng ngn lu khng nht thit phi xy
ra cng thi m. V d, mt doanh nghip bn sn phm (chng hn t ai), ngi mua thanh
ton trong vng 10 nm hoc lu hn na. Vic xc nh s tin ca nhng khon doanh thu
c ghi nhn trong tng k k ton c th bao gm c vic c tnh tng cng s tin m doanh
nghip cui cng s thu c t khch hng. Hoc, hy xem xt mt doanh nghip mua nh
xng v my mc thit b s dng cho sn xut trong thi gian 20 nm hoc lu hn na.
Vic xc nh gi tr chi ph c ghi nhn trong tng k k ton, i hi doanh nghip phi tnh
ton khon thi gian s pht sinh doanh thu t vic u t chi ph mua sm phng tin sn
xut ny. Do dng thu nhp v dng ngn lu khng xy ra ng thi, vic nh lng khon thu
nhp rng c rt nhiu kh nng b sai lch. Trng hp ny cng to iu kin cho nh iu
hnh c c hi iu tit thu nhp phi bo co.
Ngi s dng cc bo co ti chnh cn xem xt chnh sch ca doanh nghip i vi vic ghi
nhn doanh thu v chi ph, cn quan tm n mc sai bit c th pht sinh trong vic o lng
loi hnh kinh doanh c th. Trong phn ny, chng ta s nghin cu vn xc nh thu nhp
i vi mt vi loi hnh kinh doanh. Hy nh rng hu ht cc doanh nghip ghi nhn doanh thu
v chi ph khi hng ha c giao v dch v c thc hin. y, chng ta s tp trung nghin
cu cc doanh nghip ghi nhn doanh thu vo thi im khc vi thi im bn hng.
GHI NHN DOANH THU TRC KHI BN HNG
i khi, doanh nghip ghi nhn doanh thu v chi ph trc khi bn hoc giao sn phm. Thng
thng trong nhng trng hp ny doanh nghip k hp ng vi mt khch hng c th, tha
thun gi bn, v phi thc hin mt khi lng cng vic ng k sn xut ra sn phm.
Hp ng thu di hn : Qu trnh hot ng i vi mt hp ng thu di hn (chng hn, xy
dng cng trnh nh, ng tu ) khc vi qu trnh hot ng ca mt doanh nghip sn xut
(th hin trong hnh 4.1) trong ba kha cnh ch yu :
1. Thi gian xy dng (sn xut) c th tri di qua nhiu k k ton.
2. Doanh nghip xc nh khch hng v tha thun gi hp ng trc (hoc t nht l vo
giai on u ca qu trnh xy dng). Ngi bn thng tin tng v kh nng ngi
mua s thanh ton theo tha thun.
3. Ngi mua thng thc hin thanh ton tng phn hp ng theo tin hon thnh
cng vic.
Hot ng ca cc nh thu thng c iu kin c th ghi nhn doanh thu ca hp ng
di hn trong qu trnh xy dng. Hp ng c k th hin vic nh thu xc nh c
ngi mua v gi c c tha thun. i khi, nh thu thu c nhn tin trc, nhng
thng l nh thu s nh gi mc tin cy ca khch hng c c mt s tin tng hp
l l ngi mua s thanh ton hp ng theo mc hon thnh ca ca cng trnh, hoc l sau
khi cng trnh hon tt. Cho d c th pht sinh thm chi ph ng k lin quan n nhng dch
v trong tng lai lin quan n hp ng hp ng, ch thu vn c th c tnh c, vi mc
chnh xc tng i, tt c chi ph cho cc dch v ny. Khi k hp ng, nh thu phi tin
tng vo bn d ton chi ph ca mnh.
49
Bin dch: Kim Chi

Hiu nh: Bi Vn
Phn tch ti chnh

Bi c

kinh doanh
Phng php doanh thu theo t l hon thnh: Khi doanh nghip hot ng trong lnh vc
thu c tiu ch c th ghi nhn doanh thu trong sut qu trnh xy dng, doanh nghip
thng d dng phng php ghi nhn doanh thu theo t l hon thnh, theo , vi hp ng
thu c thc hin qua nhiu k k ton, trong mi k k ton, mc doanh thu c ghi
nhn tng tng ng vi t l hon thnh. Doanh thu, chi ph, li nhun c ghi nhn tng
ng vi t l hon thnh i vi lng cng vic thc hin trong k k ton. Vic nh lng
mt phn cng trnh hon tt trong tng th cng vic c th cn c vo t l do cc k s c
tnh, hoc theo t l chi ph pht sinh trong k so vi tng chi ph ca hp ng.
Vic ghi nhn doanh thu khng b tc ng bi lch thu tin thc t. Ngay c khi hp ng qui
nh l ton b tr gi hp ng ch c thanh ton khi cng trnh kt thc, nu nh thu c th
c tnh c mt cch hp l s tin thanh ton h s thu c, v khon chi ph cn li s pht
sinh hon tt cc cng vic theo hp ng, nh thu vn c th s dng phng php ghi nhn
doanh thu theo t l hon thnh ca cng trnh.
Khi nh thu ghi nhn doanh thu theo mt phn gi tr ca hp ng, ng thi, nh thu cng
phi ghi nhn mt phn chi ph trong tng ph ca hp ng. Nh vy, phng php t l hon
thnh theo sau nguyn tc "thc t pht sinh'' ca k ton: Ghi nhn chi ph tng ng vi doanh
thu lin quan n chi ph .
minh ha cho phng php ghi nhn doanh thu theo t l hon thnh, chng ta s gi nh l
doanh nghip k kt hp ng xy dng 1 cy cu tr gi 5.000.000 la. Doanh nghip c tnh
tng chi ph xy dng l 4 triu, tin chi ph nh sau: Nm 1: 1.500.000$; nm 2: 2.000.000$;
nm 3: 500.000$. Nh vy, doanh nghip c tnh tng li nhun l 1.000.000$ (= 5.000.000
1.500.000 2.000.000 500.000).
Ga nh doanh nghip c tnh t l hon thnh theo t chi ph xy ra. Doanh thu v chi ph ca
hp ng s c ghi nhn nh sau :
Nm T l hon thnh
11.500.000$/4.000.000$ = 37.5%
22.000.000$/4.000.000$ = 50.0%
3500.000$/4.000.000$ = 12.5%
Doanh thu
1.875.000$
2.500.000$
625.000$
5.000.000$
50
Chi ph
1.500.000$
2.000.000$
500.000$
4.000.000$
Li nhun
375.000$
500.000$
125.000$
1.000.000$
Bin dch: Kim Chi

Hiu nh: Bi Vn
Phn tch ti chnh

Bi c

kinh doanh
Phng php ghi nhn doanh thu khi hp ng kt thc: Mt vi doanh nghip khi thc hin hp
ng thu, ghi nhn doanh thu khi h kt thc cng trnh xy dng, hon thnh vic bn hng.
Nh thu gi y l phng php ghi nhn doanh thu khi hp ng kt thc. Phng php ny
cng ging nh phng php ghi nhn doanh thu khi hon thnh vic bn hng, y l thut ng
m k ton dng ghi nhn doanh thu theo cch thng thng : Doanh thu c ghi nhn khi
ngi bn hng, hoc doanh nghip sn xut, thc hin xong vic bn hng. Nu doanh nghip
ghi nhn doanh thu theo phng php khi hp ng kt thc, trong v d trn, i vi nm 1 v 2
s khng ghi nhn doanh thu cng nh chi ph . Trong nm 3, xc nh thu nhp, doanh thu
c ghi nhn l 5.000.000 v chi ph theo hp ng l 4.000.000. Lu rng trong c hai
trng hp trn: Ghi nhn doanh thu theo t l hon thnh cng vic hoc ghi nhn doanh thu
khi kt thc hp ng, thu nhp l 1.000.000, bng dng ngn lu vo 5.000.000, tr cho dng
ngn lu ra l 4.000.000.
Trong vi trng hp, khi thi gian kt thc hp ng ngn (v d vi thng), doanh nghip s
dng phng php ghi nhn doanh thu khi kt thc hp ng. i vi cc hp ng c thi gian
hon tt ngn, khng c s khc bit ng k i vi thu nhp c ghi nhn theo phng php
t l hon thnh, hoc phng php khi kt thc hp ng. Trong nhng trng hp ny, doanh
nghip p dng phng php ghi nhn doanh thu khi kt thc hp ng v nhn chung, phng
php ny d p dng hn. Doanh nghip cng c th p dng phng php ghi nhn doanh thu
sau khi kt thc hp ng nu trong qu trnh thc hin hp ng, h khng tm c khch
hng, nh i khi vn xy i vi hp ng xy dng nh . Trng hp ny, cn c nhiu n
lc trong cng tc tip th. Hn na, cng c th c ri ro ng k do nh thu khng chc chn
c cui cng s bn c vi gi bao nhiu, v khng chc c s tin m nh thu c th thu
c.
Nu trong qu trnh thc hin n, c th pht sinh nhng chi ph khng n nh, doanh nghip
s khng dng phng php ghi nhn doanh thu theo t l hon thnh, cho d h c th k hp
ng vi gi c xc nh. Nu nh thu khng th c tnh mt cc hp l tt c chi ph c th
pht sinh, h khng th c tnh t l chi ph theo tng k trong tng ph pht sinh (cho n lc
kt thc hp ng), v h cng khng nh lng c t l cng vic cung ng, do , h
khng th nh lng c thu nhp.
Cng ty trng rng: Qu trnh hot ng ca cng ty sn xut sn phm t rng tri qua nhiu
nm, bao gm qu trnh trng cy. y l mt qu trnh di hn, chi ph hng nm tng i
khng nhiu so vi hp ng thu di hn (ch yu l chi ph v bo tr v chm sc cy). Cy
c trng ln ln, gi tr gia tng, trong khi cng ty khng cn phi b thm nhiu n lc.
Trng hp tng t cng xy ra i vi sn phm cn nhiu thi gian sn xut nh ru,
thuc l.
Doanh nghip c nhng sn phm phi lu gi cho tui thng tha mn cc iu kin
c ghi nhn doanh thu trong thi k ch sn phm tui. S tin c th thu c khi bn sn
phm thng l khng chc chn. S tin thu c trong tng lai khng ch ph thuc vo cht
lng ca sn phm m cn vo tnh hnh th trng ti thi im kt thc qu trnh hnh thnh
sn phm. Ghi nhn doanh thu sau khi kt thc qu trnh hnh thnh sn phm s gim c s
khng chc chn trn. c th phn b chi ph tng ng vi doanh thu, doanh nghip cn phi
"vn ha'' chi ph, kt chuyn mt phn chi ph thnh ti sn, i vi nhng chi ph pht sinh
(nh chi ph bo tr, lu kho). Nhng khon chi ny s kt chuyn thnh chi ph ti thi im bn
hng, khi doanh nghip ghi nhn doanh thu. "Vn ha'' chi ph c ngha l ghi n cc khon chi
vo ti khon ti sn (tng ti sn) hn l ghi vo ti khon chi ph. Qu trnh hch ton chi ph
51
Bin dch: Kim Chi

Hiu nh: Bi Vn
Phn tch ti chnh

Bi c

kinh doanh
bo tr trong vic trng rng tng gi tr ca g th hin trn bng tng kt ti sn tng t
nh vic kt chuyn chi ph sn xut tng gi tr sn phm sn xut d dang p dng trong
doanh nghip sn xut.
ghi nhn doanh thu trc khi bn hng, cn phi tnh c tng i y gi tr dng ngn
lu vo v ngn lu ra, c th nh lng mt cch chnh xc hp l tng doanh thu v chi
ph.
GHI NHN THU NHP SAU KHI BN HNG
i vi mt vi doanh nghip, trong qu trnh hot ng, c khi cn phi phi thc hin mt
khi lng cng vic kh nhiu sau khi bn hng. Li c nhng doanh nghip khc, gp phi
trng hp khng tnh c chc dng ngn lu vo, ngn lu ra, hoc c hai, s xy ra trong
tng lai. Trong nhng trng hp nh vy, vic ghi nhn thu nhp sau khi bn hng l ph hp.
Cng ty bo him: Qu trnh hot ng ca cng ty bo him khc vi qu trnh hot ng ca
doanh nghip sn xut, nh m t trong hnh 4.1 trong nhng kha cnh sau :
1. Cng ty bo him bn hp ng bo him cho khch hng, cam kt s cung ng dch v
bi thng bo him trong tng lai (bo him nhn th, sc khe, ti sn, trch nhim) .
2. Cng ty bo him thu tin mt (ph bo him) t nhng ngi mua bo him trong sut
thi gian bo him.
3. Cng ty bo him u t tin thu c t nhng ngi mua bo him vo c phiu, tri
phiu nh nc, bt ng sn v nhng u t khc, sau hng k nhn c tin li,
c tc, hoc nhng thu nhp khc .
4. Ngi mua bo him khiu ni, yu cu bo him thanh ton bi thng theo ch bo
him mua.
Hp ng bo him i hi cng ty bo him phi cung ng khi lng dch v ng k sau khi
k hp ng. V cng ty bo him cng khng th c tnh c s tin h s nhn c t u
t. Do , vic ghi nhn thu nhp ti thi im bn hp ng bo him l khng ph hp.
Mt phng n th hai l ghi nhn thu nhp vo cui k bo him (chng hn, i vi bo him
nhn th, l lc ngi c bo him qua i). Lc ny, cng ty bo him c th nh lng
chc chn s tin thu c t ph bo him, t u t, v s tin h phi thanh ton bi thng
bo him. Cng ty bo him cng cung ng xong nhng dch v theo hp ng qui nh. Tuy
nhin, cch tip cn vn nh vy c th gy ra s tr hon khng hp l trong vic ghi nhn
thu nhp. Hu ht nhng ngi mua bo him thanh ton ph bo him theo qui nh hp ng.
Cng ty bo him thng nhn c tin li v c tc i vi nhng u t ca h theo nh k.
Thng th cc chuyn vin tnh ton ri ro c th c tnh c gi tr v thi im khiu ni.
Nu ghi nhn thu nhp sau khi kt thc thi gian bo him, s khng phn nh y kt qu
hot ng ca cng ty bo him trong qu trnh cung ng dch v bo him.
Do , hu ht cc cng ty bo him ghi nhn doanh thu v chi ph theo tng k ca hp ng
bo him. Doanh thu c th c c tnh, vi mc chnh xc tng i cao, da trn cc
khon tin thu c t ngi mua bo him v t vic u t. Tuy nhin, cng ty bo him phi
phn b doanh thu theo tng k tng ng vi s tin cui cng phi thanh ton bi thng
khiu ni. Do vic thanh ton ny c th xy sau vi nm, hay thm ch sau nhiu nm, vic nh
lng chi ph cn phi c c tnh. Cc chuyn gia tnh ton ri ro s nghin cu cc thng k
v sinh , t vong, bnh tt v cc s liu khc c tnh s tin v thi gian m ngi mua
52
Bin dch: Kim Chi

Hiu nh: Bi Vn
Phn tch ti chnh

Bi c

kinh doanh
bo him c kh nng khiu ni. K ton s cn c vo nhng thng tin ny nh lng chi
ph theo tng k. Qu trnh ghi nhn thu nhp ca cng ty bo him th hin dng ngn lu vo
xy ra khc thi im vi dng ngn lu ra, do , cn phi c tnh trong vic nh lng thu
nhp.
Nhng quyn kinh doanh (Franchisors): Nhng cng ty nhng quyn kinh doanh (cho
php chnh thc bn hng ha hay dch v ca cng ty mt khu vc c th no ) nh cng ty
McDolnald''s Pizza Hut, v Taco Bell, thng nhng quyn kinh doanh cho h kinh doanh
khu vc c th no . Quyn kinh doanh cho php ngi mua (franchisees) c th s dng tn
ca cng ty chnh (Franchisors), cng nh c dng cc thng tin qung co, t vn, hoc
nhng dch v khc do cng chnh cung cp. Ngi mua quyn kinh doanh ng tr ph s
dng quyn kinh doanh ban u l 50,000 la, hoc nhiu hn na. Hu ht ngi mua khng
c tin thanh ton ht chi ph ban u ny vo thi im h mua quyn kinh doanh. Thay
vo , h k bng tha thun tr ph trong vng 5 nm hoc lu hn.
Ngi bn quyn kinh doanh thng cung ng phn ln cc dch v, cng vic cn thit cho
ngi mua khi ngi mua bt u kinh doanh (chng hn nh chn a im v xy dng nh
xng, thit b). Thng th cng c th c nhng ri ro ng k, nhng ch lin quan n khon
tin ph s dng quyn kinh doanh ban u m ngi bn quyn kinh doanh cui cng s thu.
Cc nh kinh doanh nh thng hay tht bi. Ngi mua quyn kinh doanh thng ngng thanh
ton v khng thc hin thanh ton theo hp ng mua bn quyn kinh doanh. Trng hp
tng t cng c th xy vi loi hnh kinh doanh khc p dng iu kin thanh ton chm trong
vic bn hng ha hoc dch v, v d i vi cng ty pht trin t.
Vo thi im bn hng, nu doanh nghip khng c bit chc c s tin s thu, thi gian
thu, hoc ti sn khc c gi tr tng tng tin, ca ngi mua, doanh nghip thng ko di
vic ghi nhn doanh thu v chi ph cho n khi nhn c tin thanh ton. Nhng ngi bn
hng ghi nhn doanh thu vo thi im thu tin p dng hoc l phng php ghi nhn doanh thu
tng phn hoc phng php thu hi chi ph trc. Tuy nhin, khc vi phng php tin mt
ca k ton, nhng phng php ny cng c gng gn chi ph tng ng vi doanh thu.
Phng php ghi nhn doanh thu tng phn: ghi nhn doanh thu khi ngi bn thu c tin
bn hng theo tng t. Tng ng, phng php ny cng ghi nhn chi ph pht sinh trong k
ng vi tng t thanh ton nhn c. V d: Gi nh doanh nghip bn c 100$ hng ha,
chi ph c c hng ha l 60$. Thu nhp t nghip v ny l 40$ (=100 - 60), bng dng
ngn lu vo tr dng ngn lu ra. Ngi mua ng tr trong vng 5 thng, mi thng 20$ (b
qua yu t li sut). Chi ph phn b mi thng tng ng 12$ ( = 20/100 x 60). Chi ph c
xc nh thnh nhiu phn bng nhau trong tng ph, trong v d ny l 1/5, tin thu c cng
th hin mt phn trong tng doanh thu. Vo cui thng th nm, tng thu nhp c ghi nhn l
40$ [=5 x (20 - 12)].
Phng php thu hi chi ph trc: Khi doanh nghip khng chc chn thu c tin bn
hng, doanh nghip c th s dng phng php thu hi chi ph trc ghi nhn thu nhp.
Theo phng php ny, tt c nhng doanh thu thu c trong tng k, trc tin, s c b
p cho chi ph pht sinh. Sau khi ton b chi ph c thu hi, khon thu cn li s c ghi
nhn trn bo co thu nhp ( ngha l doanh thu khng tng ng vi chi ph)
minh ha cho phng php thu hi chi ph trc, i vi v d trn : Bn 100$ hng ha vi
tng chi ph l 40$, tin bn hng thu c trong vng 5 thng, mi thng 20$. Trong ba thng
53
Bin dch: Kim Chi

Hiu nh: Bi Vn
Phn tch ti chnh

Bi c

kinh doanh
u tin, ngi bn ghi nhn doanh thu 20$ v chi oh cng l 20$. Vo cui thng th 3, tng s
tin thu c l 60$, bng ng chi ph ca hng bn. Trong thng th t, th nm, ngi bn
ghi nhn doanh thu l 20$ mi thng, khng cn tr chi ph. Cui cng, trong vng 5 thng,
ngi mua cng ghi nhn tng thu nhp l 40$ nhng theo cch khc vi cch thc hin theo
phng php ghi nhn doanh thu tng phn (Ghi ch : Gi nh rng cui cng, ngi bn ch
thu c tin n thng th t, thng th nm khng thu c, mi thng thu 20$ theo d kin.
Nu p dng theo phng php thu hi chi ph trc, trong ba thng u, ngi bn s khng
ghi nhn li nhun, trong thng th t, li nhun l 20$, v y cng l tng li nhun. Nu p
dng theo phng php ghi nhn doanh thu tng phn, trong bn thng u, ngi s ghi nhn
thu nhp mi thng l 8$ (= 20-12), tng cng thu nhp 4 thng l 32$. Khi ngi bn bit rng
trong thng th nm h khng thu c tin na, h s ghi nhn khon l l 12$ (= 32 - 20)
iu chnh bo co tng li nhun l 20$.)
Vn dng phng php ghi nhn doanh thu tng phn v phng php thu hi chi ph
trc: Nhng nguyn tc k ton c chp nhn rng ri ch cho php ngi bn s dng hai
phng php ny khi h khng th c tnh mt cch hp l c i vi khon tin s thu. Hu
ht trong cc trng hp bn hng ha v cung ng dch v, da vo kinh nghim trong qu kh,
v nh gi mc tin cy ca khch hng, ngi bn c c s c d tnh khon tin c
th thu c. Nu ngi bn c th d tnh mt cch hp l c s tin c th thu c, h
phi ghi nhn doanh thu ti thi im bn hng thay v s dng phng php ghi nhn doanh thu
tng phn hoc thu hi chi ph trc trong bo co ti chnh .
TM TT V NHNG PHNG PHP GHI NHN THU NHP
Bng 4.3 trnh by nhng phng php khc nhau trong vic ghi nhn thu nhp tho lun
trong chng 3 v 4. Trong bng m t ny, chng ta s dng v d l hp ng xy cu gi tr
12 triu la. D kin thu tin v thanh ton chi ph pht sinh thc t nh sau :
K k ton
D kin thu tin

thc t
D kin thanh ton

thc t
1.
2..
3..
4..
5..
Tng cng
1.000.000$
1.000.000$
2.000.000$
4.000.000$
4.000.000$
12.000.000$
1.600.000$
4.000.000$
4.000.000$
9.600.000$
Nh thu hon thnh cy cu trong k k ton th 3. Bng 4.3 trn th hin doanh thu tng k
ca nh thu, chi ph v thu nhp c ghi nhn theo tng k k ton c th c ghi nhn theo
mt trong cc phng php sau :
Nguyn tc k ton theo tin mt.
Phng php doanh thu theo t l hon thnh.
Phng php doanh thu khi kt thc hp ng ( hay hon tt bn hng)
Phng php doanh thu tng phn.
Phng php thu hi chi ph ph trc.
Khng c mt cng ty no c th cng mt lc s dng c nm phng php, chng ta ch a ra
vi mc ch minh ha. Lu rng, nm phng php trn u a ra kt qu ging nhau i
vi tng doanh thu, chi ph v thu nhp trong nm nm. Trong mt thi gian va di, tng thu
nhp s bng dng ngn lu vo tr dng ngn lu ra hn l nhng nghip v pht sinh vi ch
54
Bin dch: Kim Chi

Hiu nh: Bi Vn

kinh doanh
Phn tch ti chnh

Bi c
s hu. Tuy nhin, ty theo tng phng php p dng, tr gi thu nhp c ghi nhn trong
tng k k ton khc nhau.
Bng 4.3: Minh ha cc phng php ghi nhn doanh thu v chi ph
(n v: Ngn la).
PP K ton tin mt (a)
K k ton
(KKT)
1..
2..
3
4..
5
Total
Doanh thu
(DT)
1.000$
1.000
2.000
4.000
4.000
12.000$
Chi Ph
(CP)
1.600
4.000
4.000
9.600$
Thu nhp
(TN)
(600)
(3.000)
(2.000)
4.000
4.000
2.400$
KKT
1
2
3
4..
5..
T.Cng
PP Theo t l hon thnh

DT
CP
TN
2.000$(d)
1.600$
400$
5.000(e)
4.000
1.000
5.000(e)
4.000
1.000
_
_
_
_
_
_
12.000$ 9.600$
2.400$
PP kt thc hp ng
DT
CP
_
_
_
_
12.000
9.600
_
_
_
_
12.000$
9600$ 2.400$
KKT
1
2
3.
4.
5.
T.Cng
PP Doanh thu tng phn(b)

DT
CP
TN
1.000$ 800$(f)
200 $
1.000
800(f)
200
2.000
1.600(g)
400
4.000
3.200(h)
800
4.000
3.200(h)
800
12.000$ 9.600$
2.400$
PP Thu hi chi ph trc (c)

DT
CP
TN
1.000$
1.000$
0
1.000
1.000
0
2.000
2.000
0
4.000
4.000
0
4.000
1.600
2.400
12.000$
9.600$
2.400$
TN
_
_
2.400
_
_
(a) Phng php k ton theo tin mt khng c p dng trong bo co ti chnh hoc bo co
thu nu tn kho ng vai tr quan trng trong vic pht sinh thu nhp.
(b) Phng php doanh thu tng phn ch c p dng trong bo co ti chnh nu vic thu tin
t khch hng v cng khng chc chn. Khi phng php ny dng tnh thu, khng ph
thuc vic thu tin.
(c) Phng php thu hi chi ph trc c php p dng trong bo co ti chnh, nu vic thu
tin t khch hng v cng khng chn chn. i khi, phng php ny c dng tnh thu.
(d) 1, 600 / 9, 600 x 12, 000
(e) 4, 000 / 9, 600 x 12, 000
(f) 1, 000 / 12, 000 x 9, 600
(g) 2, 000 / 12, 000 x 9, 600
(h) 4, 000 / 12, 000 x 9, 600
TRNH T CC KHON MC TRONG BO CO THU NHP
55
Bin dch: Kim Chi

Hiu nh: Bi Vn
Phn tch ti chnh

Bi c

kinh doanh
Nhng ngi s dng cc bo co ti chnh nghin cu bo co thu nhp ca doanh nghip

nh gi mc li nhun trong qu kh, v d kin kh nng li nhun trong tng lai. Khi
nh gi kh nng li nhun, nh phn tch thng phn bit hai loai thu nhp c bn cht khc
khc nhau:
1. Thu nhp ca doanh nghip c c l do t kt qu cc hot ng kinh doanh chnh
(sn xut v bn hng ha, cung ng ch v cho khch hng), hay t cc thu nhp bt
thng, ph thuc, pht sinh t cc hot ng chnh ( chng hn, i vi doanh nghip
sn xut, nh k bn cc thit b c s dng) ?
2. C phi kt qu thu nhp l t cc hot ng thng xuyn m doanh nghip s tip tc
thc hin, hay kt qu thu nhp l t nhng hot ng bt thng hoc t nhng tnh
hung khng xy ra thng xuyn?
Hnh 4.4 minh ha nhng phn bit ny, vi v d cho tng trng hp.
Ngi s dng bng bo co ti chnh mun nh gi kh nng sinh li ca doanh nghip khi
tip tc hot ng thng tp trung vo nhng hn mc thu nhp th hin trong phn tri, pha
trn ca hnh 4.4. Ngi s dng bng bo co ti chnh mun cn c vo thu nhp ca thi k
qua d on cho thu nhp trong tng lai thng tp trung vo phn " thu nhp c tnh
tun hon ''. Nhng hn mc thu nhp trng phn "thu nhp khng c tnh tun hon '' khng c
nh hng n vic nh gi kh nng sinh li khi doanh nghip tip tc hot ng bnh thng
trong tng lai. Phn ny s nghin cu n bo co tng loi hng mc trong bng bo co thu
nhp.
O LNG NH HNG THU NHP
Mt mt, ngi k ton phn bit doanh thu v chi ph, mt khc, phn bit li l trong kinh
doanh. Doanh thu v chi ph pht sinh t nhng hot ng chnh, c tnh lp li ca doanh
nghip (Phn tri, pha trn ca hnh 4.4). Cho n nay, nhng hng mc thu nhp tho lun
trong ti liu ny ri vo loi thu nhp th nht. Nhng li l khc pht sinh t nhng hot ng
ph (phn di, pha tri ca hnh 4.4), hoc cc hot ng khng c tinh lp li (phn di, bn
phi ca hnh). Yu t phn bit th hai l doanh thu v chi ph c hiu theo khi nim gp,
trong khi nhng khon li l khc c hiu theo khi nim thun. V d sau y minh ha cho
s phn bit ny:
HNH 4.4: Bn cht ca nhng khon mc thu nhp (C v d)
C tnh tun hon
Khng c tnh tun hon
Cc hot
ng chnh
Sn xut v bn ccsn phm

chnh m doanh nghip sn
xut thng xuyn
Ngoi phm
vi hot ng
chnh
nh k bn nhng thit b c
qua s dng
Thu nhp t vic bn nhng

sn phm hoc cc hot
ngkinh doanh m doanh
nghip khng c nh tip
tc
Tn tht pht sinh do thin tai,
ng t hoc ging bo
56
Bin dch: Kim Chi

Hiu nh: Bi Vn
Phn tch ti chnh

Bi c

kinh doanh
V d 1: Cng ty IBM bn my tnh cho khch hng vi gi 400, 000 $, gi thnh sn xut mt
my IBM l 300, 000$. Doanh thu ny c cng ty IBM ghi nhn nh sau:
Tin 400, 000
Doanh thu tin mt 400, 000
Ghi nhn doanh thu.
Gi vn hng bn300, 000
Tn kho thnh phm300, 000
Ghi nhn gi vn hng bn.
Nghip v ny tng ng vi loi hot ng th hin pha trn, bn tri ca hnh 4.4 (hot ng
chnh/c tnh tun hon). Trn bng bo co thu nhp, c doanh thu bn hng v gi vn hng
bn c ghi nhn, cung cp cho ngi s dng bng bo co ti chnh cc thng tin v chi ph
gi thnh sn xut mt my tnh v cng ty c th bn c cao hn gi sn xut c li. Sau
khi lm xong bng bo co thu nhp, k ton kt thc bt ton doanh thu v chi ph, tng thu
nhp gi li l 100, 000$
V d 2: Cng ty Gap, ca hng bn l sn phm may mc, bn nhng my tnh c, c
dng s l cc s liu trong ca hng. Vic bn hng ny ch l hot ng kinh doanh ph,
lin quan n hot ng kinh doanh chnh ca cng ty, l bn sn phm may mc. Ga nh gi
mua ban u ca my tnh l 500, 000$, ti thi im bn my, tng khu hao tch ly l 200,
000$. Vy, gi tr cn li trn s sch l 300, 000$. Gi bn my l 400, 000$. Nghip v ny th
hin trong s nht k k ton nh sau :
Tin 400.000
Khu hao tch ly200, 000
Nguyn gi thit b 500, 000
Thu nhp t bn thit b. 100, 000
Gi thanh l ca my tnh cao hn gi tr cn li trn s sch l 100, 000.
Nghip v ny tng ng vi loi hot ng th hin phn di, bn tri ca hnh 4.4 ( hot
ng ph/c tnh tun hon ). Trn bng bo co thu nhp ch th hin thu nhp t vic bn my
c ny l 100, 000$, khng th hin gi bn l 400,000, v gi tr cn li trn s sch l 300, 000.
cc khon thu nhp bt thng c ghi nhn trn bng bo l thu nhp thun (net), thay v thu
nhp gp, vi gi nh rng ngi s dng bng bo co ti chnh khng cn phi bit nhng
thng tin v c cu cc khon thu nhp t nhng hot ng ph hay hot ng bt thng ca
doanh nghip. Sau khi lm xong bng bo co thu nhp, k ton s tt ton ti khon thu nhp t
bn my c, kt chuyn li nhun gi li.
Lu rng c doanh thu v thu nhp bt thng u c th hin bn c ca nht k chng t,
v cui cng lm tng li nhn gi li. Chi ph v chi ph bt thng th hin bn n ca nht k
chng t, v cui cng, lm gim li nhun gi li. Xin nhc li, doanh thu v chi ph l khi
nim gp, thu nhp bt thng v chi ph bt thng l khi nim thun.
TRNH BY BO CO THU NHP
Cc doanh nghip thng trnh by bo co thu nhp vi cc hnh thc khc nhau. Phn ln cc
doanh nghip bo co thu nhp theo cch chi tit, theo cch ny, thu nhp c bo co gm vi
57
Bin dch: Kim Chi

Hiu nh: Bi Vn
Phn tch ti chnh

Bi c

kinh doanh
khon mc, sau , cng tng li thnh thu nhp thun trong k k ton. Cch thng dng trong
vic bo co thu nhp chi tit l thu nhp c phn loi ty theo ngun gc. Thu nhp t hot
ng kinh doanh chnh c ghi nhn ring, tch khi thu nhp bt thng v chi ph bt thng
pht sinh t cc hot ng kinh doanh ph. Phn trn, Bng 4.4, th hin bo co thu nhp ca
ca hng tp ha May theo cch chi tit. Lu rng theo hnh thc ny, chi ph lin quan n
doanh thu bn hng c cn tr vi doanh thu thu c t vic bn hng c c kt qu
hot ng kinh doanh. Sau , cng thm tin li thu c t u t, tr chi ph li xt ghi bn
n, cng thm thu nhp t bn ti sn, cui cng, c c tng thu nhp chu thu. Thnh thong,
bo co thu nhp theo cch chi tit cn c th c trnh by cch khc.
Phn di ca bng 4.4 trnh by bo co thu nhp ca Ca hng Tng hp May theo cch tng
hp, Cch ny th hin tt c cc hng mc thu nhp t hot ng kinh doanh chnh v thu nhp
bt thng, tip theo l tt c cc hng mc chi ph v chi ph bt thng. Thu nhp thun c
tnh bng mt php tr: Tng thu nhp v thu nhp bt thng tr cho tng chi ph v chi ph bt
bt thng. Bo co thu nhp trnh by theo cch ny khng phn bit doanh thu & chi ph lin
quan n hot ng chnh, v thu nhp t cc hot ng ph lin quan n hot ng chnh ca
doanh nghip.
TRNH T CA BO CO THU NHP
Ty theo bng cht thu nhp ca doanh nghip pht sinh trong k k ton, bng bo co thu nhp
thng bao gm mt vi hoc tt c cc mc sau y:
58
Bin dch: Kim Chi

Hiu nh: Bi Vn
Phn tch ti chnh

Bi c

kinh doanh
Thu nhp t hot ng chnh.

Thu nhp, chi ph t cc hot ng khng thng xuyn
Thu nhp & chi ph bt thng
Cc bt ton iu chnh do thay i nguyn tc k ton .
Bng 4.4:
CA HNG TNG HP MAY
Bo co thu nhp (n v: Triu)
Nm 6
Nm 7
Nm 8
Bo co thu nhp chi tit :

Doanh thu bn hng10, 376$
Gi vn hng bn(7.533)
Chi ph bn hng v chi ph qun l (2.048)
Li nhp t hot ng kinh doanh ... 795$
Thu nhp ti chnh 26
Chi ph ti chnh (173)
Thu nhp t bn thanh l ti sn 20
Tng thu nhp trc thu. 668$
Thu thu nhp (287)
Li rng...
381$
10.581$
(7.706)
(2.019)
856$
22
(170)
35
743$
(229)
444$
11.742$
(8.453)
(2.279)
1.010$
18
(263)
15
780$
(278)
502$
Bo co thu nhp tng hp:

Doanh thu bn hng10.376$
Thu nhp ti chnh 26
Thu nhp t bn thanh l ti sn 20
Tng thu nhp ... 10.442
Gi vn hng bn7.533
Chi ph bn hng v chi ph hnh chnh
2.048
Chi ph ti chnh 173
Thu thu nhp 287
Tng chi ph.. 10.041$
Thu nhp thun. 381$
10.581$
22
35
10.638
7.706
2.019
170
229
10.194$
444$
11.742$
18
15
11.775
8.453
2.279
263
278
11.273$
502$
Phn ln, bng bo co thu nhp ch bao gm phn th nht. (Xem v d bo co thu nhp ca
Ca hng Tng hp May trong bng 4.4). Cc mc thu nhp khc ch th hin khi cn thit. Hnh
4.5 th hin bo co thu nhp ca cng ty Hypothetical, bao gm c 4 mc ni trn. Khi ti liu
ny c in, FASB (Financial Accounting Standard Board: Hip Hi chun mc Ti chnh Kt
ton - M) c kin ngh thay i hnh thc trnh by ca bo co thu nhp. Bo co thu nhp
mi c hnh thc nh sau:
Thu nhp (gm cc mc 1, 2, 3 trn)
Thu nhp tng hp (Thu nhp cng li v chi ph hot ng c phiu (s ni chng 7), v li
& l do chnh lch t gi (s trnh by chng 16).
Thu nhp tng hp, cng cc bt ton iu chnh k ton (thu nhp tng hp cng thu nhp t
mc 4 ni trn).
Chng ta nghi ng v vic cc nh phn tch chuyn mn s ng h xut ny, nhng chng ta
khng th tin on c trong hai mc u: Thu nhp v thu nhp tng hp, ngi s dng
59
Bin dch: Kim Chi

Hiu nh: Bi Vn
Phn tch ti chnh

Bi c

kinh doanh
bng bo co ti chnh s tp trung vo mc no. Xem gii thch b sung v v d v thu nhp
tng hp trong bng ch gii thut ng .
Thu nhp t nhng hot ng thng xuyn: Doanh thu, li, chi ph, tn tht, pht sinh t
nhng hot ng kinh doanh thng xuyn ca doanh nghip, c bo co trn phn u ca
bng tng kt thu nhp thu nhp t nhng hot ng thng xuyn. Phn ny th hin nhng thu
nhp pht sinh t nhng hot ng kinh doanh chnh ca doanh nghip, cng nh nhng hot
ng ph lin quan n hot ng chnh. im phn bit ch yu l doanh nghip hy vng
nhng ngun thu nhp ny s tip thc. Nhng doanh nghip khng pht sinh nhng hng mc
thu nhp khng lp li trong nm (s tho lun tip theo sau), khng cn thit phi dng tiu
thu nhp t nhng hot ng thng xuyn. Trong trng hp ny, vic khng xut hin nhng
hng mc thu nhp khng lp li hm ngha tt c nhng khon bo co v doanh thu, thu
nhp, chi ph, tn tht, u pht sinh t cc hot ng thng xuyn.
Thu Nhp, Li, L T Nhng hot ng Khng Thng Xuyn: i khi, trong nm, doanh
nghip bn mt b phn ch yu hoc mt phn hot ng kinh doanh, hoc c nh s bn
trong thi gian nh trc, vo cui k k ton. Nu vic ny xy ra, doanh nghip th hin ring
cc khon thu nhp, li, l, lin quan n vic bn mt phn b phn kinh doanh ny. Khon th
hin ring ny c trnh by trong phn th hai ca bng bo co thu nhp, thu nhp, li, l t
nhng hot ng khng thng xuyn, nhm thng bo cho ngi c bng bo co ti chnh
rng, doanh nghip khng mong i nhng khon thu nhp ny tip tc pht sinh trong tng lai.
Thng thng, doanh nghip ch th hin thu nhp, li, hoc l trong mt dng, sau khi tr
cc nh hng ca thu. Phn ny dc th hin sau phn thu nhp t nhng hot ng thng
xuyn.
Thu nhp v chi ph bt thng: Mt phn tch ring khc ca bng bo co thu nhp th hin
Thu nhp v chi ph bt thng. Cc hng mc bt thng thng hi hai c trng sau
y :
1. C bn cht bt thng.
2. Him khi xy ra
Mt v d m hu ht cc doanh nghip u lit vo tn tht bt thng l thit hi do ng t,
hoc ti sn b chnh ph nc ngoi tch thu. Nhng tn tht nh vy thng l him khi xy ra.
K t nm 1973, khi Ban iu hnh cc Nguyn tc K ton pht hnh kin s 30 Bo co kt
qu cc hot ng, trn cc bo co hng nm c pht hnh rng ri ca cc doanh nghip,
hng mc bt thng t khi xut hin (ngoi tr thu nhp v tn tht lin quan n tri phiu hu
tr, s c tho lun trong chng 10). Doanh nghip bo co cc khon thu nhp bt thng
theo gi tr rng, sau khi tr cc tc ng ca thu.
60
Bin dch: Kim Chi

Hiu nh: Bi Vn
Phn tch ti chnh

Bi c

kinh doanh
Bng 4.5 : Cng ty Hypothetical Bo co thu nhp (n v : Triu)

Nm 4 Nm 5 Nm 6
THU NHP T NHNG HOT NG THNG
XUYN
Doanh thu
240
265 $
295
Gi vn hng bn
(144)
(154)
(165)
Chi ph bn hng v chi ph hnh chnh.
( 50)
( 58)
( 67)
Thu nhp t hot ng kinh doanh
46
53$
63
Thu nhp ti chnh
4
5
7
Chi ph ti chnh
(15)
( 19)
(22)
Li do bn thit b
4
9
3
Thu nhp trc thu t hot ng thng xuyn
39$
48$
51
Thu thu nhp
(13)
(16)
(17)
Thu nhp t nhng hot ng thng xuyn
26
32
34
THU NHP, LI, L T NHNG HOT NG KHNG THNG XUYN
Li (l) t vic bn mt phn hot ng ca cng ty trong
16$
(4)$
2
nm 6 ( iu chnh thu thu nhp)
Thu nhp do bn mt phn cng ty ( iu chnh thu thu
40
nhp)
Thu nhp t nhng hot ng khng thng xuyn
16
(4)
42
THU NHP V CHI PH BT THNG
Thu nhp t tri phiu hu tr ( iu chnh theo thu thu
nhp)
IU CHNH DO THAY I NGUYN TC K
TON
Thu nhp do iu chnh k ton v tnh thu thu nhp
Thu nhp rng
THU NHP CA C PHIU THNG
Thu nhp t hot ng thng xuyn
Thu nhp t hot ng khng thng xuyn
Thu nhp bt thng
Thu nhp do thay i nguyn tc k ton
Thu nhp rng..
12$
8$
50$
2.60$
1.60
0.80
5.00$
40$
76$
3.05$
(0.38)
1.14
3.09$
3.82
3.81$
6.91$
iu Chnh Do Thay i Nguyn Tc K Ton: Nu trong k, doanh nghip thay i nguyn tc

hoc phng php hch ton, trong vi trng hp, doanh nghip phi cng b cc nh hng
tc ng n s thay i trong thu nhp rng ca nm hin hnh v nhng nm trc. Cc thng
tin ny c th hin trong mt phn ring ca bng bo co thu nhp: iu Chnh Do Thay i
Nguyn Tc K Ton.
Thu nhp ca c phiu: Trong c cu ca bng bo co thu nhp, Cng ty c phn c nim yt
chng khon phi bo co s liu v mc li trn c phiu, c th nhn c kin t nhng
ngi khng c chuyn mn v k ton. Thu nhp trn c phiu thng trong k k ton c
tnh bng cch ly thu nhp sau thu, tr cho c tc c chia cho c phiu u i, chia cho tng
s lng c phiu thng hin c. Nhng doanh nghip c bo co thu nhp t hai n 4 hng
61
Bin dch: Kim Chi

Hiu nh: Bi Vn
Phn tch ti chnh

Bi c

kinh doanh
mc thu nhp ni trn phi bo co thu nhp i vi c phiu thng pht sinh t tng hng mc
thu nhp c bo co.
Nu doanh nghip hin c nhng loi chng khon m ngi gi nhng chng khon c th
chuyn ha thnh c phiu thng (chng hn, tn phiu chuyn i c), hoc c th i thnh
c phiu thng (quyn c mua c phiu - Stock option), doanh nghip cn cn phi th hin
thm s tin v li trn c phiu nh sau : Li gc ca cc phiu v thu nhp c phiu long hon
ton. Chng 6 s tho lun n cch tnh li c bn v li ''n'' i vi c phiu.
CC KHA CNH QUC T KHC
Cc doanh nghip hot ng nhng nc cng nghip v cc nc ang pht trin trn th gii
thung lp bo co ti chnh theo nguyn tc thc t pht sinh hn l nguyn tc tin mt. i
vi nguyn tc thc t pht sinh, gia cc nuc khc nhau, ngui ta p dng nhng lut l khc
nhau v cch nh lng. Nhng s khc nhau ny s c tho lun tm tt trong chng 7 n
chng 13.
cc nc khc nhau, hnh thc v cch phn loi cc hng mc thu nhp trn bo bo co thu
nhp cng c th hin khc nhau. Nhng khi nim tng qut v nh lng cng nh nhng
nguyn tc c trnh by trong chng 3 v 4 s gip cho ngi c bng bo co ti chnh
c th hiu v thuyt minh c nhng bng bo co thu nhp c trnh by di nhng hnh
thc khc nhau. V d, xem bo co thu nhp ca cng ty Wellcome, Cng ty dc phm Anh
Quc, nh th hin trong bng 4.6, mc du bng bo co ti chnh ny s dng nhng t
chuyn mn khc vi nhng t c tho lun trong chng 3 v 4, ngi c vn c th
hiu c ngha ca tng hng mc.
62
Bin dch: Kim Chi

Hiu nh: Bi Vn
Tn dng trong bng 4.6

Ti khon li l
Doanh s
Li kinh doanh
Li t nhng hot ng kinh doanh
Phn tch ti chnh

Bi c

kinh doanh
Tn dng trong chng 3 v 4.

Bo co thu nhp
Doanh thu bn hng
Thu nhp t nhng hot ng
thng xuyn.
Bng 4.6. Cng ty Wellcome.

Ti khon li l ton cng ty (n v triu Bng Anh)
Doanh s
Chi ph hot ng:
Nguyn vt liu ..
Chi ph mua ngai khc.
Thu nhn vin..
Chi ph khu hao.
Thay i gi tr tn kho thnh phm
v sn phm d dang
Ch ph hot ng khc.
Li kinh doanh.
Li xut phi tr .
Li nhun thu t hot ng bnh thng trc
thu thu nhp.
Thu tnh trn thu nhp t hot ng bnh thng
Thu nhp t hot ng bnh thng c th phn b
cho c ng
Nm 7
Nm 8
1.147.4
1.272.2
(246.9)
(401.5)
(309.1)
(38.8)
(245.4)
(424.4)
(337.4)
(44.1)
36.5
(10.3)
177.3
(8.2)
18.7
(6.7)
232.9
(11.7)
169.1
(71.4)
221.2
(89.4).
97.7
131.8
Theo bo co thu nhp ca cng ty Wellcome th hin trong bng 4.6, chi ph hot ng c
phn loi theo bn cht chi ph ( chng hn: Chi ph nguyn vt liu, chi ph lao ng, chi ph
khu hao), thay v phn loi theo chc nng hot ng ( v d : Gi vn hng bn, chi ph th
trng, chi ph hnh chnh). Cc cng ty Chu Au thng phn loi chi ph theo bn cht chi
ph. Mt hng mc him khi c th hin trn bng bo co hng nm ca cc cng ty M l
Thay i trong gi tr thnh phm tn kho v sn phm d dang. Trn bng bo co ca Cng
ty Wellcome, trong chi ph hot ng, c th hin chi tit chi ph v nguyn liu thc t s
dng, chi ph v lao ng, chi ph qun l chung, pht sinh trong nm. Vo cui k k ton, mt
phn chi ph ny c phn b vo gi thnh tn kho ca sn phm sn xut d dang, thnh
phm sn xut trong k. V d, vo cui nm th 8, trong cc hng mc chi ph hot ng bo
co trn bng bo co thu nhp, c 18.7 triu Bng Anh c phn b vo gi thnh sn xut
ca sn phm d dang hoc thnh phm sn xut trong nm hin ang cn tn kho. phn b
chi ph tng ng ph hp vi doanh thu, khi tnh kt qu thu nhp, s chi ph 18.7 triu Bng
Anh ny c gim tr trong tng chi ph thc t pht sinh trong k.
63
Bin dch: Kim Chi

Hiu nh: Bi Vn

kinh doanh
Phn tch ti chnh

Bi c
DIN GII V PHN TCH BO CO THU NHP

Bo co thu nhp cung cp nhng thng tin nh gi kt qu hot ng ca doanh nghip. C
mt s ngi c bt u vic phn tch bng cch xem xt cht lng ca cc khon thu nhp.
Phi chng chi ph v doanh thu c xc nh da trn ch yu l s c tnh ? Trong thu nhp
rng c bao gm cc khon mc thu nhp bt thng hoc thu nhp khng thng xuyn ? Mt
vi ch lin quan n cht lng ca cc khon thu nhp c tho lun trong nhng phn
trc ca chng ny.
Mt cng c phn tch th hai l tnh theo t l vi doanh thu, xem xt tng khon chi ph v thu
nhp theo t l vi doanh thu. Cch phn tch theo t l vi doanh thu cho php tnh n cc bin
ng hoc s khc nhau trong mi quan h gia doanh thu.chi ph v thu nhp rng. Sau khi xc
nh nhng mi quan h, cc nh phn tch cn phi tin hnh phn tch su hn.
Bng 4.7. Cng ty BOISE CASCADE
Bo co thu nhp theo t l vi doanh thu.
Doanh thu bn hng..
Gi vn hng bn..
Chi ph bn hng v chi ph hnh chnh..
Chi ph ti chnh.
Chi ph thu thu nhp..
Thu nhp rng
Nm 9
100%
(78.8)
(9.4)
(2.2)
(3.8)
5.8%
Nm 10
100%
(84.4)
(10.0)
(2.8)
(1.0)
1.8%
Nm 11
100%
(90.9)
(10.4)
(4.4)
1.2
(4.5%)
PHN TCH THEO CHUI THI GIAN

Bng 4.7 th hin bo co thu nhp theo t l vi doanh thu ca cng ty Boise Cascade l mt
cng ty kinh doanh cc sn phm g trong ba nm gn y. S bin ng v doanh thu ca nm
sau so vi nm trc l: Nm 9 tng 5.9%; nm 10 gim 3.5%; nm 11 gim 5.6%.
Trong ba nm 9, 10 v 11, li nhun ca Cng ty Boise Cascade gim ng k. Du hiu quan
trng nht cho thy li nhun gim l do tng t l ca gi vn hng bn. Cc cng ty kinh doanh
cc sn phm g s dng s vn ng k cho thit b sn xut. Chi ph khu hao v nhng chi ph
khc cho vic bo tr my mc thit b khng thay i nhiu khi c s thay i trong s lng
sn phm sn xut. Trong nm 10 v 11, doanh s ca cng ty Boise Cascade gim do nn
kinh t b suy thoi. Gim hiu sut s dng ca my mc lm tng t l gi vn hng bn.
T l chi ph bn hng v chi ph hnh chnh cng tng c th l do mt phn c cu chi ph
c xem l chi ph c nh khng ph thuc vo vic gim doanh thu (V d, chi ph lng cho
nhn vin hnh chnh, nhn vin bn hng, chi ph khu hao cho thit b, phng tin bn hng,
hnh chnh). T l chi ph ti chnh tng do doanh nghip khng gim mc vn vay, mc du
doanh s bn c gim. T l thu thu nhp gim do gim li tc trc thu.
PHN TCH SO SNH CC CNG TY VI NHAU
Bo co thu nhp theo t l doanh thu cn cung cp nhng thng tin v chin lc khc nhau ca
cng ty. Bng 4.8 th hin bo co thu nhp theo t l doanh thu ca Ca hng Limited (bn l
64
Bin dch: Kim Chi

Hiu nh: Bi Vn
Phn tch ti chnh

Bi c

kinh doanh
thi trang cao cp), ca hng bch ha May (bn l tng hp) v ca hng Walmart (chuyn bn
hng gim gi).
Ca hng Limited c t l li gp trn doanh thu cao nht. T l gi vn hng bn trn doanh thu
ca Limited thp hn t l gi vn hng bn trn doanh thu ca WalMart th hin tnh chuyn
ngnh hng v cc sn phm c bit v c tnh thi trang. Ca hng bch ha May xp hng
th hai v t l li rng trn doanh thu. T l gi vn hng bn tng t nh t l gi vn ca
Limited th hin xu hng tr thnh chui cc ca hng nh v cao cp. Tuy nhin, Ca hng
May c chi phi bn hng v chi ph hnh chnh cao hn Limited, do i vi ca hng ln chi ph
qun l v nhn s tng i cao. Ca hng WatMart c t l gi vn hng bn cao do chin
lc gi bn thp. Tuy nhin, nh chi ph qun l thp, Walmart c c li th hn khi xt n
t l chi ph bn hng v chi ph hnh chnh.
Bng 4.8: Bo co thu nhp theo t l doanh thu ca ba ca hng :
The Limited
100.0%
(70.9)
(17.4)
(1.0)
(4.1)
6.6%
Doanh thu bn hng

Gi vn hng bn .
Chi ph bn hng & hnh chnh .
Chi ph li vay
Chi ph thu thu nhp
Thu nhp rng
May
100.0%
(69.0)
(20.4)
(3.0)
(2.7)
4.9%
WalMart
100.0%
(72.2)
(14.3)
(0.6)
(2.2)
3.7%
TM TT
Trong chng 6 chng ta thy mi quan tm ch yu ca cc nh phn tch ti chnh l mc
sinh li ca cc hot ng kinh doanh chnh ca doanh nghip. Chung 3 v 4 tho lun su hn
v cc khi nim, qui trnh hch ton k ton v cng dng ca bng bo co thu nhp. Nhng
khi nim c bn quan trng nht bao gm vic nh lng doanh thu v chi ph theo nguyn tc
thc t pht sinh ca k ton. Nguyn tc thc t pht sinh a ra c cch nh gi kt qu
hot ng ca doanh nghip u vit hn nh gi theo nguyn tc tin mt, v nguyn tc thc t
pht sinh lin kt c doanh thu (kt qu u ra ca doanh nghip) tng ng vi chi ph (u
vo). Cc khc bit ga hai nguyn tc ch l do thi im thu tin v chi tin khng xy ra ng
thi vi thi im ghi nhn doanh thu v chi ph. Nhng vn khc cn phi thuyt minh trong
bng bo co thu nhp khi c nhng hng mc bt thng hoc khng thng xuyn. Khi nh
gi kt qu kinh doanh v d on hiu qu ca doanh nghip trong tng lai, ngi s dng
bng bo co ti chnh cn phi quan tm y n bn cht ca nhng hng mc thu nhp
thng xuyn v thu nhp khng thng xuyn.
65
Bin dch: Kim Chi

Hiu nh: Bi Vn
Phn tch ti chnh

Bi c

kinh doanh
CC KHI NIM K TON CH YU:
Chi ph nguyn vt liu trc tip

Chi ph nhn cng trc tip
Chi ph sn xut chung (Manufacturing Overhead)
Chi ph sn phm (product cost)
Ch ph thi k (period expense)
Dch chuyn chi ph
Nguyn vt liu (tn kho)
Sn phm d dang
Thnh phm
Li nhun v ngn lu
Phng php doanh thu theo t l hon thnh
Phng php doanh thu theo hp ng (hon thnh)
Phng php doanh thu tng phn
Phng php doanh thu theo chi ph pht sinh
Li gp v li rng trong bo co thu nhp
Bo co thu nhp chi tit
Bo co thu nhp tng hp
Thu nhp t hot ng khc
Thu nhp bt thng
iu chnh do thay i nguyn tc k ton
Thu nhp ca c phiu (EPS: Earnings per share)
Thu nhp ca c phiu b long hon ton (Fully diluted earnings per share)
Cht lng ca li nhun
Bo co thu nhp dng t l (Bo co thu nhp dng kt cu)
66
Bin dch: Kim Chi

Hiu nh: Bi Vn
Phn tch ti chnh

Bi c

kinh doanh
Cu hi:
1. n li ngha ca nhng khon mc v cc nguyn t c k ton c bn hc
2. Hy gii thch "Khu hao c hch ton vo chi ph thi k (period cost) hay chi ph sn
phm (product cost) l tu thuc vo chng loi ti sn c nh"
3. So snh s khc nhau gia ti khon hng tn kho ca doanh nghip thng mi v ti
khon thnh phm tn kho ca doanh nghip sn xut
4. Cc cng ty xy dng thng p dng phng php doanh thu theo t l hon thnh
lp bo co thu nhp. Ti sao cc doanh nghip sn xut khc th khng?
5. Trong c hai phng php doanh thu tng phn v doanh thu theo chi ph pht
sinh.doanh thu u c ghi nhn khi thu c tin. Nhng qua thi gian kt qu li
nhun (kt qu ca doanh thu tr (-) chi ph) li c s khc nhau. Ti sao?
6. So snh s khc nhau gia phng php doanh thu tng phn v phng php k ton
theo tin mt (cash accounting).
7. Mt khi kh nng thu tin t khch hng mang tnh ri ro cao th phng php doanh thu
tng phn xem ra ph hp hn l phng php doanh thu theo chi ph pht sinh. Ti sao?
8. Ti sao c s khc nhau trong quan im o lng li nhun gia nh kinh t v nh k
ton? Trong khi cc nh kinh t xc nh li nhun l s gia tng trong gi tr ca ci th
cc nh k ton li cho rng li nhun ch n gin l phn chnh lch gia doanh thu v
chi ph.
9. Ti sao trong bo co thu nhp li tch bit thnh hai phn: thu nhp t hot ng kinh
doanh v thu nhp t cc hot ng khc?
10. Bn c ng rng tnh hu dng ca bo co thu nhp s st gim mt khi c s st
gim trong cht lng ca li nhun? Ti sao?
67
Bin dch: Kim Chi

Hiu nh: Bi Vn

Chuong 3 Báo Cáo Thu Nhập Báo Cáo Kết Quả Hoat Dong Kinh Doanh

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Chuong 3 Báo Cáo Thu Nhập Báo Cáo Kết Quả Hoat Dong Kinh Doanh

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Chng trnh Ging dy Kinh t Fulbright

Nin kha 2010-2012

Phn tch ti chnh

K ton ti chnh 6th ed.

Clyde Stickney, Roman Weil

Bin dch: Kim Chi

Chng trnh Ging dy Kinh t Fulbright

Phn tch ti chnh

K ton ti chnh 6th ed.

Bin dch: Kim Chi

Chng trnh Ging dy Kinh t Fulbright

Phn tch ti chnh

K ton ti chnh 6th ed.

Theo c s tin mt, bo co kt qu hot ng khng bao gm s tin nhn c t ch s hu v s tin c

Bin dch: Kim Chi

Chng trnh Ging dy Kinh t Fulbright

Phn tch ti chnh

K ton ti chnh 6th ed.

Thi gian m cng ty c hng li ch tng lai cng di, th c s bo co da trn

Thu mua hng ha v tuyn dng lao ng.

Bin dch: Kim Chi

Chng trnh Ging dy Kinh t Fulbright

Phn tch ti chnh

K ton ti chnh 6th ed.

V d ny gi nh l cng ty s thu c ton b khon phi thu do bn hng. Sau ny chng ta s gi nh li l

Bin dch: Kim Chi

Chng trnh Ging dy Kinh t Fulbright

Phn tch ti chnh

K ton ti chnh 6th ed.

Tng t, c s theo thc pht sinh s cho mt s o chnh xc hn v kt qu hot ng

Clyde Stickney, Roman Weil

Bin dch: Kim Chi

Chng trnh Ging dy Kinh t Fulbright

Phn tch ti chnh

K ton ti chnh 6th ed.

Bin dch: Kim Chi

Chng trnh Ging dy Kinh t Fulbright

Phn tch ti chnh

K ton ti chnh 6th ed.

phi c lng s tin ny v phi iu chnh gim thch hp vo thi im bn hng o gi

Bin dch: Kim Chi

Chng trnh Ging dy Kinh t Fulbright

Phn tch ti chnh

K ton ti chnh 6th ed.

Bin dch: Kim Chi

Chng trnh Ging dy Kinh t Fulbright

Phn tch ti chnh

K ton ti chnh 6th ed.

x l d liu, v chi ph thc hin cc hot ng h tr khc nh dch v php l, o to ngi

Qui lut chung l nu xt mt gia on di n mc no , li nhun s tng ng dng ngn lu vo tr dng

Bin dch: Kim Chi

Chng trnh Ging dy Kinh t Fulbright

K ton ti chnh 6th ed.

Phn tch ti chnh

TNG QUAN V QUY TRNH K TON

+ Vn + Li nhun gi li + Doanh thu Chi ph

MC CH V CNG DNG CC TI KHON DOANH THU V CHI PH

Bin dch: Kim Chi

Chng trnh Ging dy Kinh t Fulbright

Phn tch ti chnh

K ton ti chnh 6th ed.

Clyde Stickney, Roman Weil

Bin dch: Kim Chi

Chng trnh Ging dy Kinh t Fulbright