You are on page 1of 72

pavle mociqulisa wigni ebraelTa mimarT

viTarca-igi daRacaTu ara movlinebul iyo naTliscemad, aramed arave


dayenebul iyo qmnad naTliscemisa. eg-reTve, daRacaTu warmarTTa qadagad
ganCinebul ars, ara-med arcaRa huriaTa mimarT swavlad dayenebul ars.
rame-Tu verve SeuZlebs sruliad dadumebad maTda mimarT, ro-melTaTUs
simdidriTa friadisa siyuarulisaYTa ilocvida SeCuenebul yofad qristesgan [????]
Tavsa TUssa, raYTa igini cxonden. xolo ese cxad ars, viTarmed ierusalems
[iBElims C.] myofTa huriaTaganTa mimarT morwmuneTa miweril ars mis mier
epistole ese. da amisTUs, viTarca morCili ara-gardamavalobasa wesisasa,
romelTa mimarT ara mivlinebul ars, arca mociqulad maTda saxel-idebs Tavsa
TUssa, aramed litonad iwyebs:
Tavi a.
RmrTismetyuelebaY qristesTUs
didebiTa mamisaYTa da QelmwifebaY yovelTaY,
da rameTu Semdgomad ganwmedisa queyanisaYsa
aRvida da dajda zecaTa Sina marjueniT mamisa
mociqulisaY: mravliT-kerZo da mravliT saxiT maSinve RmerTi etyoda
mamaTa winaYswarmetyuelTa mier (1,1). Targmani: usakuTres ars esreT:
mravliT-kerZo da mravalsaxed Zuel-sadme RmerTi etyoda mamaTa
winaYswarmetyuelTa mier. rameTu Sesworebasa hyofs Zuelisasa axlisa amis
Tana, raYTa gamoaCinos amisi misa udidebulesobaY, viTarmed igi Zueli iyo,
xolo ese axal; da igi mravliT-kerZo da mravalsaxed (ese igi ars saxiT da
igaviT), xolo ese _ gancxadebulad da WeSmaritebiT; mamaTa ukue
winaYswarmetyuelTa mier, xolo SvilTa maTTa _ Zisa mier.
mociqulisaY: xolo ukuanaYsknelTa amaT dReTa metyoda Cuen Zisa mier
TUsisa, romeli-igi daadgina mkUdrad yovelTa, [yovelTa + romeli-igi daadgina
mkUdrad yovelTa C.] romlisaganca Seqmnna saukuneni (1,1-2). Targmani:
ukuanaYsknelobaY dReTaY Tqua nugeSinissacemelad ZUrxilulTa, viTarmed:
nu sulmokle varT WirTa SemTxuevisaTUs, vinaYTgan maxlobel ars Jami
aRsasrulisaY, dasasruli SromaTaY da dawyebaY gansuenebaTaY. xolo
vinaYTgan jereT uZlur iyvnes msmenelni, amisTUs ara etyUs, viTarmed:
`qristes mier~, aramed Zisa mier guetyoda Cuen. da saxeliTa mkUdrobisaYTa
Tanaarsebasa missa da erTarsebasa (3rC) Zeobisasa gUCuenebs, xolo
dadginebasa ityUs QorcTSesxmisa mis da kacobrivisa bunebisaTUs, da
mkUdrobiTa yovelTaYTa _ yovelTa dabadebulTa uflebasa missa saanjmnohyofs. amas Tana wamebs aRsasrulsa JamTasa gankacebulisaTUs, viTarmed
mamisa Tana Semoqmed ars JamTa da saukuneTa; raYTa piri dauyos maT,
romelni ityUan, viTarmed: `iyo Jami, odes ara iyo Ze~, da Sen gaswavos,
viTarmed eseviTarisa erTarsisa da Tanaarsisa mSobel ars mamaY, romeli mis
Tanave Semoqmed iyos saukuneTa.
mociqulisaY: romeli-igi ars brwyinvalebaY didebisaY da xati Zlierebisa
misisaY (1,3). Targmani: brwyinvalebad uwods, raYTa giCuenos, viTarmed
misve mamulisa arsebisagan ars; arca yovlad Serwymuli mis Tana erTguam
yofiTa, aramed sxuaY guami sruli; arca, kualad, ganSorebuli misgan,
romlisagan-igi Sobil ars guamovnebisa, aramed srulca ars guamovnebiTa
SeurwymeliTa da mamisa Tanaca ars erTobiTa ganuyofeliTa, viTarca didebaY
didebisagani da brwyinvalebaY naTlisagani. xolo xati ZlierebisaY ese ars,
rameTu mis Tana dausabamo ars da dausrulebel, da sxua-guamobasa Sina
ucvalebelad dascavs erTobasa bunebisasa da unakluloebasa mis Tana
erTarsebisasa.

mociqulisaY: utUrTvan yovelni sityUTa miT Zlierebisa TUsisaYTa (1,3).


Targmani: sityUT pyrobasa da marTebasa ityUs wamisyofiT da advilad
moqmedebisaTUs yovlisa, rameTu tUrTvasa ese usakuTres ars: `moaqus
yoveli sityUTa Zlierebisa TUsisaYTa~. ese igi ars, viTarmed knin-odeni raYme
da mcire sityua odeni nebaY uQms mas, esoden didisa amis da vrcelisa
dabadebulisa, romel ars yoveli sofeli gangebad da pyrobad.
mociqulisaY: Tavisa mier TUsisa ganwmedaY codvaTa CuenTaY yo; da
dajda igi marjueniT simdidresa missa maRalTa Sina (1,3). Targmani:
vinaYTgan zeSTaaRmatebuli didebulebaY sityUsa RmrTisaY Tqua, raYTa ara
zarganQdil iqmnen kacni saSinelebisagan RmrTeebisa misisa, romeli-igi cecxl
Semwuvel ars, amisTUs zeda-dahrTavs gangebulebasa mas QorcTSesxmisa
misisasa, romliTa yovelsa adgilsa moqadul ars mociquli, viTarmed ara
monisa, aramed TUT Tavisa mier TUsisa ganwmedaY codvaTa CuenTaY yo
meufeman meufeTaman da ufalman uflebaTaman, raJams juarcumisa mier da
siku(vC)dilisa
TUsisa
ganmaTavisuflna
Cuen
codvaTagan
wyliTa
naTlisRebisaYTa. da mas Tavadsa ara damakninebel eqmna siglaxake QorcTa
CuenTaY, aramed aRiyvana da dasua marjueniT simdidrisa mis TUsisa
mamulisa maRalTa Sina. xolo Sen marjueniTi raY mamisaY da simaRlesa Sina
yofaY gesmes, nu ggonies, viTarmca gare-Sewerilad ityoda mas, anu erTsa
adgilsa ganuCenda, aramed simaRle da marjueneobaY Tquna dauklebel
yofisaTUs Zisa misve mamulisa erTarsisa Tanaarsebisagan, viTarmed: araraY
misgani daaklda mas, raodeni aqunda pirvel QorcTSesxmisa TanaarsebaY
mamisaY.
mociqulisaY: esoden umjobes iyo angelozTa, raodenca umjobesi maTsa
daimkUdra saxeli (1,4). Targmani: usakuTres ars: esoden umjobes iqmna
angelozTa, raoden umjobesi maTsa daimkUdra saxeli. xolo TanaSetyuebaY
ese ara bunebisaTUs ars RmrTeebisa, romliTa ara qmnul ars Ze, aramed
Sobil, aramed bunebisa amisTUs kacobrivisa, romliTa esoden umjobes iqmna
angelozTa, rameTu Qorcni igi Cuengan miRebulni ara sxuad guamad ganyvna
RmrTeebisagan, aramed erTguam yofiTa maTiTa RmrTeebasa Tana igive
saxeli daumkUdra bunebasa masca kacobrivsa, raY-igi pirvel aqunda
bunebasa RmrTeebisa misisasa, raYTa Ze RmrTis ewodebodis, viTarca iyo da
ars uqcevel RmrTeebisagan da kacebisa _ erTi guami oriTa bunebiTa;
Tayuanis-cemuli angelozTagan, viTarca Semoqmedi angelozTa da kacTaY.
Tavi b.
viTarmed ara msaxurebrivi ars didebaY qristesi,
aramed RmrTeebri da Semoqmedebri;
amisTUsca ara sawuTosa amas,
aramed mermesa mas saukunesa dagUmkUdrebs
mociqulisaY: rameTu odes sada vis hrqua angelozTagansa: `Ze Cemi xari
Sen da me dRes miSobie Sen~? [???????] da merme ityUs: `me viyo misa
mama da igi iyos Cemda Ze~ [???????] (1,5). Targmani: viTarca mecnierTa
mimarT Zuelisa SjulisaTa, dasamtkicebelad maRalTa maT sityuaTa, qristesTUs
TqumulTa, wamebasa SemoarTuams meorisa fsalmunisagan da meorisagan
wignisa mefeTaYsa. xolo ese cxad ars, viTarmed Cuen kacTa guerqumis Ze
RmrTis, aramed madliT da ara bunebiT; xolo angelozTa araodes asmies TavTa
TUsTaTUs saxeli ZeobisaY; raYTa ara daubadebelad sagonebel iqmnen, da
brwyinvalebaY igi maTi bunebiTad da ara ma( 4rC)[dliT] miniWebulad
sagonebel iqmnes. xolo qristesa ewoda saxeli ZeobisaY; ara madliT da
miniWebiT, aramed raY-igi bunebiT iyo pirvel QorcTSesxmisa, [ QorcSesxmisa C.]

egreTve uqcevelad aqus bunebiTi igi ZeobaY Semdgomad QorcTSesxmisa.


[QorcSesxmisa C.] xolo sityuani ese sawinaYswarmetyueloni TUssa adgilsa
jerovnad
ganmartebul
arian,
viTarca
zogad
gulisQmis-sayofelni
RmrTeebisaTUs da kacebisa uflisa Cuenisa iesu qristessa.
Ukumenisi: orTave amaT sityuaTa sawinaYswarmetyueloTa esreT
ganhmartebs didi igi wmidaTa Soris aTanasi, viTarmed: miiCemebs mamaY
Qorcielad Sobasa masca pirvel saukuneTa uQorcod Sobilisa Zisasa, viTarca
saTno-yofiTa misiTa aRsrulebulsa, rameTu, TUnier saTno-yofisa, sxUTa araromliTa saxiTa ziarebul arian mamaY da suli wmidaY gankacebasa uflisa
Cuenisa iesu qristessa. [qBsa C.]
mociqulisaY: da odes kualad Semohyavs pirmSoY igi soflad, ityUs: da
Tayuanis-scemden mas yovelni angelozni RmrTisani (1,6). Targmani:
saidumlosa mas QorcTSesxmisa [QorcTSesxmisa C.] TUsisasa ufali Cueni iesu
qriste gamoslvad uwods, viTarmed: `gamovida mTesvari Tesvad~, [??????] da
samarTlad, rameTu Cuen ucxo da garegan RmrTisa viyveniT borotebiTa
saqmeTa [sqBmTa C.] CuenTaYTa. amisTUs saQmar iqmna Zisa, raYTa
Seimosnes Qorcni ese siglaxakisa Cuenisani. da esreT, maT mier gamovides
da guezraxos Cuen, ganTxeulTa amaT, da guaswavlnes gzani meufisa
dagebisani, da egreTRa Semiyvannes da damagnes mamasa. xolo mociquli
Semoslvad pirmSoYsa mis soflad _ ityUs madlsa mas qristes Cuen zeda
meufebisasa. rameTu raJams ganhfina man saTnoebaY TUsi Cuen Soris,
maSinRa viqmneniT WeSmaritebiT samTavro missa, sisxliTa misiTa mosyidul
monebisagan eSmakisa, rameTu ese iyo SemoslvaY misi soflad, raJams
yovelTaTUs ixila gemoY sikudilisaY, rameTu yovelTa Soris sarwmuno iqmna,
viTarmed igi ars RmerTi, Semoqmedi da dambadebeli yovelTaY. xolo mamasa
uwods Semomyvanebelad missa, raYTa usarwmunoes yos huriaTa mimarT
sityuaY TUsi, viTarmed Ze ara winaaRmdgomi ars mamisaY, aramed yovliTurT
pativs-scems mas, viTarca dasabamsa uJamosa, da pirvel saukuneTa
mSobelsa TUssa (????). xolo SemoslvaY ars araTu viTarmca garegan soflisa
iyo Semoqmedi igi yovlisa soflisaY; arca erTsa adgilsa Semoiwereboda
aRmavsebeli (vC) igi yovlisaY, aramed sofelsa Sina iyo da soflisa mier ucnaur
iyo. (1) [(1) Sdr. iovane 1,10.] garna arca erTi ziarebaY aqunda nivTTa amaT
mimarT soflisaTa, univTosa mas da yovlad usxeulosa, aramed maSinRa eziara
dabadebulTa, raJams agebuli SeaerTa augebelsa _ bunebaY Cueni Tavsa
TUssa _ saxierebiT. amisTUsca miTve QorciTa, romel Cuengan Seisxna,
yovliTurT Tayuanis-sacemel ars da Tayuanis-icemebis yovlisagan krebulisa
angelozTaYsa. viTarca Tqumul ars winamoswavebiT misTUs fsalmunsa Sina
oTxmeocdameaTequsmetesa. (Sdr. fs. 96,???????)
Ukumenisi:
sityuasa
amas
soflad
Semoyvanebisasa
esreTve
ganhmarteben didi grigoli noseli evnumioYs mimarTsa mas Sina sityuasa; da
wmidaY kUrile _ qristes RmrTeebisaTUs TqumulTa maT TavTa Sina TUsTa.
mociqulisaY: xolo angelozTaTUs ityUs: romelman Seqmnna angelozni
misni sulad da msaxurni misni _ alad cecxlisa. (fs. 103, ??) xolo ZisaTUs
ityUs: saydari Seni, RmerTo, ukuniTi-ukunisamde; kuerTxi gangebisaY da
kuerTxi sufevisa SenisaY; (fs. 44, ??) Seiyuare simarTle da moiZule
uSjuloebaY. (fs. 44, ??) amisTUs gcxo Sen RmerTman RmerTman Senman
sacxebeli sixarulisaY umetes moyuasTa SenTa (1,7-9). Targmani: ixile, Tu
raYzomi ganyofilebaY ars Soris angelozTa da Zisa; rameTu maTTUs, viTarca
dabadebulTaTUs, as da meoresa fsalmunsa Sina iTqumis SeqmnulobaY, xolo
ZisaTUs, viTarca bunebiT SobilisaTUs da mamisa TanamosaydrisaTUs,
ormeocdameoTxesa fsalmunsa Sina saydari da kuerTxi iTqumian saswaulad
mefobisa. da RmrTad saxel-edebis, viTarca-igi ars WeSmaritad RmerTi

RmrTisagan. xolo Semdgomni igi sityuani QorcTa bunebasa missa TUseyvian. amisTUs mdablad metyueleben misTUs Seyuarebasa simarTlisasa da
moZulebasa uSjuloebisasa, (fs. 44, ??) [ usjuloebisasa C.] romeli-ese kacobrivi
ars moqcevaY borotisagan da qmnaY keTilisaY. xolo man, romelman-igi
codvaY ara qmna, arca ipova zakuvaY pirsa missa, (fs. ????) man pirvelad
simarTle Seiyuara, viTarca maxlobeli QorcTa maT, SeerTebulTaY RmrTisa
bunebiTisa
simarTlisada.
da
moiZula
uSjuloebaY,
viTarca
ucxoY
yovladsaxierisa mis bunebisagan RmrTeebisa, romlisa ZaliTa ganRmrTobil
iqmna bunebaYca igi QorcTaY, raJams icxo bunebisagan RmrTeebisa, romeliigi kacobrivTa maT QorcTa mcxebel da RmerT ars. rameTu sacxebel kacebisa
ars suli wmidaY, romeli-igi QorcTa maT Cuengan miRebulTa RmrTisa
si(5rC)tyUsaTa ara esreT litonad TanamoqmedebiT Seeweoda da zomiT
miecemoda,
viTar-igi
litonTa
kacTa
_
winaYswarmetyuelTa
da
mamaTmTavarTa, _ aramed arsebiT mis Tana mkUdr iyo, umetes moyuas
missa wodebulTa (bunebisaTUs QorcTaYsa) winaYswarmetyuelTa da
mamaTmTavarTa. rameTu maT Tana _ SewevnaY oden, xolo qristes Tana _
arsebiTi igi sacxebeli sulisaY.
mociqulisaY: da Sen dasabamsa, ufalo, queyanaY daafuZne, da qmnulni
QelTa SenTani cani arian; igini warQdebian, xolo Sen hgie. da yovelni viTarca
samoselni daZuelden da viTarca Sesamoselni scvalne igini da icvalnen; xolo
Sen Tavadi igive xar da weliwadTa SenTa araY moaklden (1,10-12)
[fs. ??????]. Targmani: raYTa ara, gesmodis raY soflad SemoyvanebaY
pirmSoYsa mis yovelTa dabadebulTaYsa, ara dabadebulisa, aramed
mxolodSobilisa
da
TanadausabamoYsa
sityUsaY
hgono,
viTarmed
ukuanaYsknel niWebiT mieca mas flobaY soflisaY, romeli pirvel ara aqunda,
amisTUs caTa da queyanisa mis mier dabadebulobasa dagimtkicebs. xolo
dambadebelobaY igi misi mier dasabamsave, da soflad SemoyvanebaY ese _
JamTa aRsasrulsa Tana qmnilsa amas gankacebasa missa zeda iTqumis, da
ara xolo pirvel JamTa da saukuneTa yofaY misi gueqadagebis sityuaTa amaT
mier, da viTarmed yovelive mas daubadebies; aramed eseca, viTarmed didad
Suenierni ese dabadebulni misni advilad Seicvalebian xrwnilebisagan
uxrwnelebad, da aw saxilveli ese xati maTi warQdebis mis mieriTave
cvalebiTa da umjobesad SecvalebiTa da daZuelebulTa Cuen Tana
ganxrwnadobiTa, kualad uxrwnelad ganaxlebiTa. xolo igi Tavadi ucvalebelad
da samaradisod hgies, viTar iyo dausrulebelTa JamTa da saukuneTa.
ixile, viTar didi saidumloY axlisa amis RmrTisme-tyuelebisaY Zuelisa
misganve uqadaga as-da-meerTisa fsalmunisa, mecnierTa Zuelisa wignisaTa
ebraelTa mociqulman yovladqebulman.
mociqulisaY: ovdes savda vis hrqua sadame: dajed marjueniT Cemsa,
vidremdis davsxne mterni Senni queSe ferQTa SenTa [fs. 109, ????] (1,13).
Targmani: Semdgomad zecad aRslvisa da marjueniT jdomisaTUsca
SemoarTuams
winaYswarmetyuelebasa
as-da-mecxrisa
fsalmunissa,
viTarmed ara angelozTa, aramed Zesa etyUs, bunebisaTUs QorcTaYsa,
mamaY: `da(vC)jed marjueniT Cemsa~. xolo Sen nu hgoneb, viTarmca
vermca sxuebr ekadra Zesa dajdomaY, araTumca eTqua mamasa; nu iyofin!
aramed sityUTa amiT pativ-scems mamasa, raYTa ara uSobelad da umizezod
Sehracxo Ze, rameTu TUT marjueniTobaYca igi jdomisaY araTu adgiliTa gareSemoswers mamasa da egreT miscems marjuenesa; nu iyofin! aramed
erTpatiobisaTUs da Tanasworebisa iTqumis Zisa mamisa Tana, da kualad
amas, viTarmed yovelive saidumloY cxorebisa CuenisaY, romelTa Tav ars
zecad aRyvanebaY bunebisa CuenisaY, saTno-yofiTa da nebiTa mamisaYTa
aRasrula
Zeman.
da
amis
erTnebobisa,
mamisa
Zisa
Tana,

warmosaCinebelad Tqua winaYswarmetyuelman: `dajed~ _ ese igi ars,


viTarmed, ara xolo Zeman aRasrula, aramed mamamanca saTno-iyo, da
hrqua miwad miqceulsa mas bunebasa: `dajed marjueniT Cemsa~. xolo
mamisa mieri raY dadebaY gesmas mterTaY ferQTa queSe ZisaTa, nu
ggonies, viTarmca Ze SeuZlebel iyo dasxmad, ara Tu dausxnes mamaman;
aramed sityUTa amiT ganguecxadebis, viTarmed ganrisxnebis mamaY
urwmunoTa mimarT ZisaTa, da SeuracxebaY misi TUsad Seuracxies. nuca
kualad amas hgoneb, viTarmed munamde ars jdomaY ZisaY, vidremdis
dausxmides mterTa, da merme aRdgebis; aramed `vidremdisi~ ese `vidre
mun Jamamdissa~ cxad hyofs, da saeWusa wargavlebs. rameTu aw ars
saeWU, odes-ese mravalni kacTa da eSmakTaganni hbrZvanan qadagebasa
qristessa. amaTgani verca erTi ereodis saydarsa meufebisa misisasa, aramed
Seuryevel ars, vidre mosrulebadmde mterTa misTa. xolo uSiSsa mas raY da
ueWusa Segiyvanos, mieriTgan dagitevebs, rameTu vinmca gancofebulman
moigona Semdgomad mterTa mosrulebisa daQsnaY mefobisaY mis, romeli-igi
verca erTman mbrZolTaganman Searyia, vidremdis yovelni moesrulnes da
daecnes queSe ferQTa misTa!
mociqulisaY: anu ara yovelnive ariana moxarke, suleb, msaxurad
movlinebul maTTUs, romelTa-igi damkUdrebad ars cxorebaY? (1,14).
Targmani: usakuTres ars esreT: anu ara yovelnive ariana samsaxuro sul,
msaxurebad warsavlinebel mnebebelTa mimarT cxorebisa mkUdr-yofisaTa? _
ese igi ars, viTarmed esoden umdables ars pativi angelozTaY Zisasa,
ra(6rC)oden monisa, msaxurad SeqmnulisaY _ bunebiT meufisa { mBfisa C.} da
uflisasa; rameTu qriste _ Ze ars, pirvel saukuneTa Sobili da ara qmnuli, xolo
angelozni _ Jamierad Seqmnulni mis mier saQmrad samsaxurod, sulad
moswrafed da elvissaxed, raYTa male iyvnen warmosavlinebelad da Semwed
Cuen maT Tana monaTa amaT kacTa, raodenTa guegulebodis damkUdrebaY
cxorebisaY, raYTa Segueweodin gzaTa mimarT cxorebad mimyvanebelTa.
rameTu mravalgzis ixilvnes RmrTisa mier msaxurad movlinebul kacTa
momarT, viTar-igi menelsacxebleTa _ saflavsa zeda, da kornilioYs mimarT: da
uwinares amaTsa _ zaqariaYs da mariamis da mwyemsTa mimarT.
mociqulisaY: amisTUs jer-ars umetesad krZalvaY Cueni, romelTa-ese
guasmies, raYTa ara mouZlurdeT (2,1). Targmani: ravYsa amisTUs? _ garna
vinaYTgan mdablad iTqumian sityuani qristes gankacebisani, amisTUs
gUQms umetesi krZalvaY msmenelTa, raYTa ara mouZlurdeT sarwmunoebiTa,
kualad midrekad huriaobad; raYTamca litonad kacad, udares angelozTaYsa
SehvracxeT qriste, da esreT ganvvardiT WeSmaritisa misgan cxorebisa,
romel ars RmrTad s[r... ...]ulad* [aq C xelnaweris me-6 furcels Tavidan bolomde kide
aqvs CamoWrili da teqstis nawili dakurgulia. zogierT danakliss aRvadgenT Sinaarsis
mixedviT.] aRsa[arebaY, ... ... ...dausa]bamod da da[usrulebelad].

mociqulisaY: rameTu ukueT[u romeli-igi angeloz]Ta mier iTqua [sityuaY,


iqmna mtkice] (2,2). Targmani: angeloz [
egoden Zo[
ityUs moses mier [
mas sityuasa, r[omeli iTqua] (?)
dawuvis[aTUs sodomisa da]
gomorisa, [
lTav ze Re[
isasa, rameTu raY [
[an]gelozTa saqmi[
[mociqulisaY:] da yovelman Sjulis[a gardamavalman] da urCman m[iiRo
saSjeli kualad]-gebisaY (2,2). T[argmani: usakuTres] ars esreT: [yovelman

gardaslva]man da usm[obaman miiRo samarTa]li sasyi[dlis-gebisaY. ?/?]


sityuaTaY [ ] Zuelsa [ ] srule[b ] aramed mieci[ ] gebisa [ ] da ara [ ] sa
maTisa [ ] ukueT[u ] brZaneb[ ]
mociqulisaY: [viTarme Cuen ganverneT, ukueTu] eso[deni ese udeb-vyoT
cxorebaY,] romelman-ig[i dasabami miiRo sityuad] uflisa mier (2,3).
Targmani: [ ] yu [ ] ( vC)[ ]rT araraY i[ ]Ysa cxorebisa [ ]lisaTUs caTaYsa, [ ]
ukueTu ese [ ] keTilsa [ ] xolo Cuenda dat[ ]aYsa asi wi[ ] aRTqumul ars
[ re]baY saukunoY. da Cuen [ ]T gzasa maT[ v]aneben Cuen ese [ ] sufevisa
da [ ]sa, romeli guex[ ] mier monisa, aramed [ ] rameTu igi iyo
da[ sa]sufevelisa [ ]eiTTa mamisaY[ ]o sulisa [ ] glaxakTa.
[mociqulisaY: msmenelT]a maTgan Cuen[da momarT daamtkicna] Tanamowa[mebiTa RmrTisaYTa, saswaulebi]Ta da niS[ebiTa, da ferad-fe]radiTa
Za[liTa da sulisa wmidisa] ganyof[iTa nebisaebr misisa] (2,3-4). Targmani:
[...... sas]ufeve[ ]isa mier [ ] mowafeni mis[ ]marT [ ] damt[ ]isa
mieri[ sa]swaulTa [ e]lis [ q]mneboda { ...mnebboda C.} micemaY sulisa
wmidisaY. xolo nebisaebr misisa ese ars, viTarmed Semsgavsebulad Zalisa
mimRebelTaYsa miecemodes ganyofani madlTani. garna Sen ixile pavlesi,
viTar mowafeTa Tana daawesebs Tavsa TUssa simdabliTa gonebisaYTa, romeliigi mociqulTa Tana ganmyofeli iyo madlTa sulisaTaY Qelis-dadebiTa TUsiTa, da
masca yuriTa asmioda sityuaY igi uflisaY, mimavalsa gzasa zeda
damaskoYsasa.
mociqulisaY: rameTu ara angelozTa daamorCila merme igi sofeli,
romlisaTUs-ese vityUT, xolo uwamebies sadame visme da ityUs: raY ars kaci,
rameTu moiQsene misi; anu Ze kacisaY, rameTu moxedav mas; daakle igi
mcired-raYme angelozTa SenTa, didebiTa da pativiTa gUrgUnosan hyav igi;
yovelive daamorCile queSe ferQTa misTa (2,5-8). Targmani: eseca sityuani
angelozTa Tana-Setyuebisani arian, viTar uzeSTaes maTsa hyofs QorcTa maT
Cuengan miRebulTa da SeerTebiTa RmrTisaYTa ganRmrTobilTa, rameTu amas
kualad daviTis mier wamebiTa daamtkicebs mervisa fsalmunisagan,
viTarmed: ara angelozTada daumorCilebies RmerTsa merme igi sofeli.
`mermed soflad~ uwods ginaTu TUT ( 7rC) amas sofelsa, romeli-ese saxe ars
mermisaY mis, ginaTu Secvalebulsa mas da ganaxlebulsa uxrwnelebad;
rameTu Soris awindelisa da mermisa dajdebis qriste msajulad cxovelTa da
mkudarTa; rameTu orisave amis soflisaTUs ars awindeli sityuaY mociqulisaY.
xolo usaxelod SemoiRebs wamebasa, rameTu mecnierTa mimarT werilisaTa
metyuelebs, viTarca piriTa daviTisiTa, romelman-igi daRacaTu zogadisa kacTa
bunebisaTUs Tquna sityuani ese, aramed uWeSmaritesad Seetyuebian ese
dasabamsa mas kacTa bunebisa ganRmrTobisasa _ ufalsa Cuensa iesu
qristesa.
mociqulisaY: rameTu damorCilebasa mas yovlisasa araraY dauSTa missa
daumorCilebelad, xolo aw arRara vxedavT yovelsave damorCilebulad (2,8).
Targmani: vinaYTgan zemo Tqua: `yovelive daamorCile queSe ferQTa
misTa~, (ebr. 2,8.) raYTa ara Tquan maT, romelTa mimarT miswers aw,
viTarmed: `ukueTu yovelive damorCilebul ars queSe ferQTa qristesTa,
raYsaTUs Cuen videvnebiT da guevnebis huriaobasa Sina daSTomilTa urCTa
misTa, Tana-monaTesaveTa [Tana-monaTesveTa C.] CuenTagan~, _ amisTUs
kualad moaqcevs mociquli da etyUs, viTarmed: nu sulmokle xarT, rameTu aw
jereT ara ars Jami yovlisave damorCilebisaY; vinaYTgan ese ars yovlisave
damorCilebaY, raYTa arca erTiRa vin ipovos urC da ganmdgom missa. xolo
aw arRara vxedavT yovlisave morCilebasa, aramed maSin yofad ars, raJams
iqadagos saxarebaY ese yovelsa sofelsa, da mZle eqmnas igi yovelTa
meufebaTa amis soflisaTa.

Tavi g. rameTu ganQorcielda wyalobisa CuenisaTUs,


raYTa gUQsnnes sikudilisagan
misiTa miT didebuliTa vnebiTa
mociqulisaY: xolo mcired raYme angelozTa daklebulad vxedavT iesus _
vnebiTa miT sikudilisaYTa, da didebiTa da pativiTa gUrgUnosansa (2,9).
Targmani:
aha
TUTve
mociquli
Targmnis
sityuaTa
maT
winaYswarmetyuelisaTa, viTarmed: ese iyo angelozTagan mcired raYme
daklebul yofaY, rameTu sam dRe da sam Rame [sam Rame ] samRe (!) C.]
iyo igi gulsa queyanisasa. [maTe 12,40.] xolo didebad da pativad uwods
juariTa vnebasa missa, rameTu ara esreT sakUrveleba missa iyo dabadebaY
cisa da queyanisa da zecisa ZalTaY, viTar saTno-yofaY igi CuenTUs
juarcumisaY, romeli-ese zogadi nugeSinissacemeli ars yovelTa ZUrxilulTaY;
rameTu ukueTu man Tavadman sikudili ara uRirs iCina cxorebisaTUs Cuenisa,
rabam did ars, ukueTu Cuen misTUs Tavs-vidvaT yovelive SemTxuevaY
gansacdelTaY! (vC)
mociqulisaY: raYTa madliTa RmrTisaYTa yovlisaveTUs ixilos gemoY
sikudilisaY (2,9). Targmani: ese ars madliTa RmrTisaYTa yovlisaTUsve
gemoYsxilvaY sikudilisaY, rameTu ara viTarca Tanamdebi sikudilisaY misca igi
mamaman sikudid, aramed yovelive madliT cxorebisa Cuenisa saQsrad
aResrula saTno-yofiTa mamisa da sulisaYTa _ QorciTa juarcumaY igi ZisaY:
xolo gemoYsxilvad sikudilisa uwods sikudilsa missa, raYTa cxad yos, viTarmed
ara mraval Jam daiyovna sikudilsa Sina, arca ixiles QorcTa misTa
gansaxrwneli, rameTu daRacaTu sikudiliTa nefsiT daklebul iqmna
angelozTagan, aramed mswrafl didebiT aRdgomiTa uzeSTaes iqmna maTsa,
viTarca meufe angelozTa da kacTaY. da viTarca-igi mkurnalsa, daRaTu arad
eQmarebin sumaY wamlisaY, aramed raYTa SeuZlos rwmunebad sneulisa
SesumaY misi, amisTUs pirvelad gemoY ixilis wamlisaY mis, egreTve,
vinaYTgan yovelni kacni moSiS iyvnes sikudilisagan, amisTUs gemoYsxilviTa
TUsiTa ufalman sawadel yo kacTa SemTxuevaY sikudilisaY.
Ukumenisi: sacnaur ars, viTarmed nestorianTa SecvalebiT gandrikes
sityuaY ese, da nacvalad amissa, viTarmed: `madliTa RmrTisaYTa~, esreT
ityUan, viTarmed: `raYTa TUnier RmrTisa yovlisaveTUs ixilos gemoY
sikudilisaY~. da amis mier azmnoben, viTarmed ara SeerTebiT erT iyo
RmrTisa Tana bunebaY QorcTa qristesTaY, aramed SeaxlebiT, amisTUs Jamsa
mas vnebisasa juarsa zeda ara mis Tana iyoo RmrTeebaY; amisTUs iTqumiso
TUnieri [TBnri C.] RmrTisa gemoYsxilvaY sikudilisaY, romelTa miugebs
marTlmadidebeli vinme, viTarmed: WeSmaritebiT esreT uTquams mociqulsa,
_ raYTa madliTa RmrTisaYTa yovlisaveTUs ixilos gemoY sikudilisaY. da Cuen
vityUT, viTarmed araodes ganeSoreboda saufloTa maT QorcTa erTgzis
guamovnebiT SeerTebuli maTda RmrTeebaY, aramed maT Tana iyo, da TUT
Jamsa masca juarcumisasa, rameTu arca ganeSoreboda maTgan, arcaRa
raYme knin-odenica Seexeboda vnebaTa maTgan da tkivilTa QorcTaYsa.
garna daRacaTu sityUsa magis Tquenisaebr ityodis vinme mas, romeli ara
uTquams mociqulsa, _ `raYTa TUnier RmrTisa yovlisaveTUs ixilos gemoY
sikudilisaY~, _ eseca siCquri Tqueni esreT daiQsnebis, viTarmed: TUnier
RmrTisa, sxuaTa yovelTaTUs zogad mokuda qriste; ara xolo kacTaTUs,
aramed zecisa ZalTaTUsca; raYTa dahQsnas Suvakedeli mterobisaY da
SeaerTnes queynisani zecisaTa.
mociqulisaY: rameTu Se-ve-missa-hgvanda, romlisaTUs ars yoveli da
romlisagan ars yoveli, romelman mravalni Svilni didebad moiyvanna, da
winamZRuari cxorebisa CuenisaY vnebiTa srul yofad (2,10). Targmani: esreT

ityUs, viTarmed: Sehgvanda RmerTsa mamasa, romlisaTUs ars yoveli, rameTu


igi ars mizezi yovelTaY, da romlisagan ars yoveli, rameTu man Sva Ze
Se(8rC)moqmedi da dambadebeli yovelTa arsTaY: xolo raY Sehgvanda, garna
Tu ese, viTar-igi usakuTres ars: mravalTa SvilTa didebad momyvanebelisa
cxorebisa maTisa dasabamisaY vnebiTa srul yofaY. `mraval Svil~ arian kacni,
xolo pativsa da didebasa Svilebisasa momyvanebel maTda ars Ze
mxolodSobili, romlisa ZeobaY ganyofil ars Cuenisa amisgan, rameTu igi
bunebiT Ze ars mamisaY, xolo Cuen madliT moguecemis saxeli ZeobisaY; igi
ars bunebiT macxovar da dasabam cxorebisa, xolo Cuen _ madliT cxovnebul
da mimTxueul mis mier cxorebasa; amis bunebiT Zisa da cxorebisa
dasabamisaY Sehgvanda mamasa, raYTa, viTar-igi RmrTeebiT [RBTebiT C.]
maradis aqunda unakluloebaY srulebisaY, uzeSTaesi yovelTa srulebaTaYsaY,
egreTve kacobrivTa maT QorcTa misTa, romel Cuengan Seisxna, misces
srulyofaY igi vnebiTa miT juarcumisaYTa; rameTu ese aklda kacobrivTa amaT
QorcTa msgavsebisagan saRmrToYsa mis xatebisa ukudavebaY da
uxrwnelebaY, da ese Semdgomad vnebisa da sikudilisa srul yo ganZarcuviTa
xrwnilebisa
da
mokudavebisaYTa
da
SemosiTa
ukudavebisa
da
uxrwnelebisaYTa.
mociqulisaY: rameTu ganmwmedeli igi da ganwmedilni igi erTisagan
arian yovelni, romlisaTUsca ara hrcxuenis Zmad wodebaY maTi da ityUs:
`miuTxra saxeli Seni ZmaTa CemTa da Soris eklesiisa gigalobde Sen~. [fs.
21,23.] da merme ityUs: `me viyo mosav missa~, [es. 8,17.] da kualad: `aha
esera me da yrmani, romelni momcna me RmerTman~ [es. 8,18.] (2,11-13).
Targmani: ganmwmedel ars qriste, da ganwmedil arian kacni, xolo ornive
ese mamisagan arian; aramed qriste, viTarca TanadausabamoY RmerTi, _ TUT
mis arsebisagan mamulisa Sobil, xolo Cuen, viTarca mis mier dabadebulni, _
madliT Rirs-qmnil sazomsa Svilebisasa. aramed bunebiT RmerTi igi da meufe
Cueni ara sircxUl-iCinebs Zmad wodebad Cuenda, romelni-ese mis mier
madliT Rirs viqmneniT sazomsa Svilebisa mamisa misisasa; rameTu viTar-igi
bunebiT Qorcni Cuenni SeierTna, egreTve madliT ZmobaYca Cueni, madliT
Svil qmnulTaY, iTUsa bunebiTman man Zeman RmrTisaman. amisTUs ityUs
mamisa mimarT, viTarmed: `miuTxra saxeli RmrTeebisa SenisaY ZmaTa
CemTa, viTarca didisa zraxvisa angelozman, [es. ???] da Soris Sesakrebelisa
maTisa gigalobde Sen~. [fs. 21,23.] rameTu Cuen, mis mier ganswavlulTa da
aso misa qmnulTa, galobasa da didebismetyuelebasa TUsad miiCemebs Tavi
igi Cuen yovelTaY qriste; da amas Qmobs piriTa daviTisiTa ocdameerTesa
fsalmunsa Sina, da kualad, esaiaYs mier raY Tquas: `me viyo mosav missa~,
[es. 8,17.] gulisQma-yav, viTarmed ara viTarca litoni kaci mosav ars, aramed
viTarca RmerTi RmrTisagani zedamiwevniT (vC) mecnier ars, viTarmed
yovelive misi _ mamisaY ars, da mamisaY _ misi ars. da kualad esaYaYs
mierve Qmobs: `aha, me da yrmani, romelni momcna me RmerTman~, [es.
8,18.] rameTu romeli-igi zemo Zmad gUwods, aqa Svilad saxel gudebs, da
mamisa mier micemulad TUssa saxel-gudebs bunebisaTUs QorcTa TUsTaYsa,
viTar-igi sxuasa adgilsa daviT Qmobs mamisa mier Zisa mimarT: `iTxoven
Cemgan da migcne Sen warmarTni~, (fs. 2,8.) rameTu RmrTeebiT _ sworebiT
varT misni da mamisani, rameTu yovelive mamisaY _ misi ars, xolo kacobriv
iTxovs da miiRebs mkUdr yofasa Cuensa.
mociqulisaY: rameTu yrmaTaca eziara QorciTa da sisxliTa da Tavadman
msgavsad moiRo maTive, raYTa sikudiliTa miT ganaqarvos, romelsa-igi
QelmwifebaY aqunda sikudilisaY, ese igi ars eSmaki (2,14). Targmani: esreT
ityUs, viTarmed: ara saocrebiT da reca CemebiT gankacna, viTar-igi hgoneben
mwvalebelni, aramed yovliTurT
eziara siCCoebasa yrmaTasa, miRebiTa

QorcTa da sisxlTaYTa, rameTu msgavs Cuenda iqmna yovliTurT, TUnier xolo


codvisa, raYTa amasca zeda aCuenos SvilTmoyuare yofad, viTarca
gamocdilman yovliTave msgavsebiTa CueniTa; raYTa viTarca mamaY,
Qorcielad mSobeli SvilTaY, egreT surviliT Qmobdes CuenTUs, romelni-ese mis
mier viSvebiT sabaneliTa wmidisa embazisaYTa, viTarmed: `aha me da
yrmani!~ rameTu sixarulisaY ars sityuaY ese, raJams kaci Qmobdes xilvasa
zeda sasurvelisasa, viTarmed: `aha, romlisa msuroda!~ xolo mizezi
esodenisa amis qvelismoqmedebisa RmrTisaY ese iyo, rameTu amisTUs
gankacna, raYTa sikudiliTa QorcTa TUsTaYTa ganaqarvos momatyuebeli igi
sikudilisaY eSmaki.
eha, sibrZne yovlad brZnisaY mis bunebiTisa sibrZnisa RmrTisaY, viTar
misiTave saWurveliTa, romel ars sikudili, momakudinebel eqmna
mompovnebelsa mas sikudilisasa eSmaksa!
kUrilesi: [kUrillesi C.] vinaYTgan Cuen, madliT qristes mier Rirs qmnulni
Svilebasa RmrTisa mamisasa Semosil viyveniT QorciTa da sisxliTa
mSUnvieriTa da queynisaYTa. amisTUsca bunebiT mxolodSobilman man
Zeman da sityuaman RmrTisaman msgavsadve Cuensa miixuna; ara sxuani,
aramed eseve Qorcni siglaxakisa Cuenisani, raYTa yovliTurT guemsgavsos
Cuen, TUnier xolo codvisa.
Ukumenisi: vinaYTgan RmerTsa mxolosa aqus QelmwifebaY sikudilisa da
cxorebisaY, viTar aw ityUs eSmakisaTUs, viTarmed: `QelmwifebaY aqunda
sikudilisaY~? _ cxad ars, viTarmed Qelmwifebad sikudilisa uwods codvasa,
romeli (9rC) sxuasa adgilsa iTqumis sawertelad sikudilisa; xolo vinaYTgan
mompovnebel codvisa eSmaki ars da codvisa gansapatiJebelad da ufroYsRa
gardasakueTelad dadva RmerTman sikudili. amisTUs momatyuebelsa mas
codvisasa Qelmwifed sikudilisa uwods, rameTu codvisa mier SemoQda
sikudili soflad.
mociqulisaY: da ganaTavisuflnes eseni, raodenni SiSiTa sikudilisaYTa
samaradisod cxorebad Tanamdeb iyvnes kirTebisa (2,15). Targmani: ese ars
Zali sityUsaY amis, viTarmed SiSiTa sikudilisa molodebisaYTa, ukueTu oden vin
gonieri iyvis pirvel qristes moslvisa, verca Tu erT dRe ganisuenis, aramed
viTarca mZlavrisa uflisa QelTa monebad STavrdomili tyue, esreT maradis
Zrwolasa Sina gardaiQdida dReTa cxorebisa TUsisaTa, romel-ese ars pirvel
sikudilisaca mkudrobaY, raJams, viTarca movale mazRvevelisagan, esreT
zarganQdil iyos misgan; rameTu kirTebaY `monebisa~ nacvalad Tqumul ars:
amis monebisagan ganguaTavisuflna qristeman, rameTu sasoebaY
aRdgomisa da saukunod cxorebisaY Zilad Seguaracxiebs sikudilsa, da
mecnier varT Ronesa, romliTa ara msgavsad Zuelisa mis, marTalni zogad
codvilTa Tana jojoxeTad warvlen, aramed ukueTu aqa siwmidiT da krZalulebiT
vmoqalaqobdeT, mun saukunod viSuebT da ganvisuenebT. xolo rameTu
codvilni awca itanjebian, raJams vidre aRsasrulamde mouqcevel iyvnen
codvisagan, ese marTlmsajulobaY ars RmrTisaY, aqaYTve ganmakrZalebeli
qcevaTa CuenTaY. xolo ukueTu ara ganvifrTxoT, maSin arRara mZlavrebiT
vitanjebiT, aramed marTlmsajulobiT davisajebiT.
mociqulisaY: rameTu arasada angelozTaYT iwyo, aramed naTesavisagan
abrahamisa iwyo (2,16). [Targmani]: usakuTres ars esreT: rameTu arasada
angelozTa ewevis, aramed naTesavsa abrahamissa ewevis; ese igi ars,
viTarmed: ara angelozTa, aramed kacTa bunebisa ziarebasa miiRebs da
maTisa naTesavisagan QorcTa Seisxams. xolo romel wevnaY Tqua
mociqulman nacvalad miRebisa, ese nu gikUrs, rameTu Cuen, kacni, ltolvil
viyveniT RmrTisagan, midevnebiTa borotTa saqmeTaYTa; xolo qriste gudevda
Cuen, da, gudevda raY, guewia. xolo wevnaY ese iyo, rameTu Qorcni igi,

romliTa SemierTna Cuen, iudaYs naTesavisagan iyvnes, ZiriT abrahamisiT.


(vC)
mociqulisaY: amisTUs jer-iyo misa yovliTave ZmaTa msgavsebaY, raYTa
mowyale eqmnes da sarwmuno mRdelTmoZRuar RmrTisa mimarT, raYTa
ulxinebdes codvaTa erisaTa (2,17). Targmani: vinaYTgan guewia mltolvareTa
da unda SetkbobaY Cueni, amisTUs jer-iyo missa yovliTave msgavsebaY
amaTi, romelTaY unda Zmad TUssa wodebaY, simdidriTa TUsTa
saxierebaTaYTa, romelca-ese yo, rameTu guemsgavsa kacTa yovliTurT: SobiTa
da aRzrdiTa, WamiTa da sumiTa, ZiliTa da sikudiliTa, daflviTa da aRdgomiTa.
ese yoveli amisTUs yo, raYTa mowyale gueqmnnes da aRguadginnes
dacemisagan, romeli-ese amiT ganago, rameTu sarwmuno da WeSmarit
mRdelTmoZRuar [mRdelTmoZuar C.] iqmna. xolo TUs da sakuTar saqme
nandUlve WeSmaritisa mRdelTmoZRurisa ese ars, raYTa, romliTa-igi zeda
mRdelTmTavrobdes, ganaTavisuflnes igini codvisagan, raJams wmida da
ubiwo iyos msxuerplis-SemwirvelobaY misi, romliTa Seswirvides salxinebelTa
erisaTUs. amisTUs meufeman Cuenman Qorcni Seisxna, raYTa ubiwod
msxuerplad da salxinebelad Sewirnes igini mamisa, da maT mier moguaniWa
wyalobaY da gamoQsnaY codvaTagan. xolo mRdelTmoZRurebaY igi misi
RmrTisa mimarT yo; ese igi ars, rameTu ara QorcielTa aTeulTa da pirvelsa
nayofTasa Semkrebelad mRdelTmoZRuar iqmna, aramed, vinaYTgan mixilna,
viTar RmrTismbrZol viyveniT, amisTUs iqmna mRdelTmoZRuar Cuenda, raYTa
damagnes RmerTsa; da amisTUs mociquli RmrTisa mimarTad saxel-sdebs
mRdelTmoZRurebasa missa, rameTu yovelive amisTUs Tavs-idva, raYTa
Seiwyalnes dacemulni da aRadginnes queyanisani davrdomilebisagan.
mociqulisaY: rameTu romliTa-igi ivno Tavadman da gamoicada, Zal-uc,
romelni-igi ganicadebodian, maTdaca Sewevnad (2,18). Targmani: mdabal
ars sityuaY ese, viTarmed: `romliTa ivno~, aramed arave gareSe ars sazomsa
mas damdablebisasa, raoden damdablda CuenTUs macxovari Cueni. amas
Tana siCCoebasaca msmenelTasa Tana-Seamsgavsebs sityuasa amas,
romlisa Zali eseviTari ars, viTarmed: romelman-igi ara uRirs-iCina CuenTUs
miRebaY QorcTa amaT siglaxakisa da simdablisaTa, romliTa-igi gamoicada da
sZlo ganmcdelsa, ivno da dahQsnna vnebani, igive ara dautevebs
Seuwevnelad maT, romelTaTUs ivno, da romelTa misTUs evnebodis; rameTu
ara viTarca RmerTman, aramed viTarca kacman gamoc(10rC)dilebiT uwyis
uZlurebaY QorcTa amaT siglaxakisa CuenisaTaY, romelni man Tavadman
Seimosna. xolo Zal-debaY Tqua nacvalad amissa, viTarmed: mza ars da
gulmodgine Sewevnad yovelTa, saxelisa misisaTUs ZUr-xilulTa.
Tavi d. rameTu ara hrwmena uflisaY,
viTar-igi ara hrwmena mosesi,
da Tu rabam ars uzeSTaesobaY RmrTisaY kacisasa,
da viTarmed jer-ars SiSi
pirvelTa maT urCebisa dacemisagan,
da raYTa aravis aqundes urwmunoebaY
mociqulisaY: vinaYca, Zmano wmidano, Cinebisa mis zecaTaYsa ziarno,
ganicadeT mociquli igi da mRdelTmoZRuari aRsaarebisa CuenisaY iesu qriste
(3,1). Targmani: eseviTari ars sityuaY ese mociqulisaY maTda mimarT,
viTarmed: ukueTu xarT Zmani Cemni, Rirs-qmnulni wmidad wodebad da
Cinebisa mis zecaTaYsa ziarebad, Seuracx-yavT queyanisaY da zrunevdiT
zecisasa; mermeTa maTTUs gaqundin zrunvaY, da aqani ese nuca erTisa
sityUsa Rirsad Segiracxian. da amis eseviTarisa saxed moarTuams esodensa

mas damdablebasa zecad mimwodebelisa Cuenisa meufisasa, romlisaTUs aw


esoden mdabalni sityuani iTqumian amisgan, romel, mo-raY-vides sityuad,
gangebulebisaTUs Sesxmisa misisa, arRara hridebs arca erTsa ras saxesa
simdablisasa dawerad misTUs, rameTu mociqulad uwods, viTarca mamisa
mier movlinebulsa; rameTu moivlina viTarca kaci, da mRdelTmoZRuar iqmna
viTarca mlxinebelad codvaTa CuenTa mosruli, raYTa ganguamarTlnes
aRsaarebiTa sarwmunoebisa misisaYTa, viTarca macxovrad erisa TUsisa
movlinebulman, romelman scxo QorcTa, Cuengan miRebulTa, sacxebeliTa
sulisa TUsisa wmidisaYTa.
mociqulisaY: romeli sarwmuno ars Semoqmedisa TUsisa, viTarca-igi
moseca _ yovelsa saxlsa missa (3,2). Targmani: vissa sarwmuno ars? _
aramed Semoqmedisa TUsisa. rad `Semoqmedisa~? (rameTu RmrTeebiT
erTarseba arian mamaY da Ze, da zogad daubadebel da dauwyebel _ arsebaY
maTi!), garna Tu cxad ars, viTarmed _ mociqulad da mRdelTmoZRurad
Semoqmedisa.
rameTu ese sityuaY ara arsebisa misTUs ars, dauwyebelisa mis Zisa
RmrTeebisa, aramed pativTa maTTUs, romelni moscna mamaman QorcTa
maT, romel Cuengan Seisxna CuenTUs mamisa mier Cuenda movlinebulman
sityuaman mamisaman.
xolo Sen ixile sibrZne mociqulisaY, viTar, eguleboda raY Qorcielad zeSTa
mosessa yofaY qristesi, pirvelad ukue Tana-Seasworebs moses, da egreTRa
zeSTa missa hyofs. rameTu (vC) daRacaTu sarwmunoebad qristesa mosrul
iyvnes huriaobisagan moqceulni igi, romelTa mimarT ese miswers, aramed
jereT friadi aqunda moses mimarT mgonebelobaY SeracxilobisaY. amisTUs,
raYTa ara myis daiyvnen yurni smenad sityuaTa amaT, jereT moses oden
Seasworebs da droebs gamoCinebad didebulebasa qristessa, xolo saxlad
mosessa uwods ersa israitelTasa, [iEBlTasa C.] rameTu igi iyo mTavar da
winamZRuar maTda, romlisaTUs RmerTica etyoda mas, viTarmed: `erman
Senman coda~. [gamosl. ????]
mociqulisaY: rameTu umravlessa didebasa ese Rirs iyo ufroYs mosessa,
viTarca-igi ufroYsi pativi aqun saxlisa mis maSenebelsa mas missa. rameTu
yoveli saxli aRiSenis visganme, xolo romelman yovelive aRaSena, RmerTi ars
(3,3-4). Targmani: vinaYTgan zemo Tana-Seaswora, aw mcired-mcired zeSTa
mosessa hyofs qristesa, raYTa QorcTa bunebisaTUs mdabalTa sityuaTagan
aRimaRlos simaRled RmrTismetyuelebisa. xolo Zali sityuaTaY amaT ese ars,
viTarmed: mose daRacaTu mTavar iyo da mflobel saxlad missa wodebulisa
mis erisa israitelTaYsa, [iEBlTaYsa C.] aramed ara dambadebeli iyo maTi,
garna maTganive kaci, RmrTiv dadginebuli maT zeda; xolo qriste QorciTa miT
Cuengan miRebuliTa da mis Tana erTguam qmniliTa _ RmerT ars da
Semoqmed, ara erTisa mis saxlisa israitelTa [iEBlTa C.] erisa, aramed yovelTa
erTa, raodenni arian kacTa naTesavni. amisTUs esoden uzeSTaes ars
mosessa, raoden dambadebeli _ dabadebulsa. rameTu yovelnive saxlni,
romel arian naTesavni kacTani, dabadebul arian, da arca erTi ars maTgan
TaviT TUsiT myof; viTarca arcaRa saxli egebis TaviT TUsiT, TUnier
maSenebelisa. xolo yovlisave aRmaSenebel, Semoqmed da dambadebel
aravin ars sxuaY, TUnier sityuaY RmrTisaY, CuenTUs gankacebuli, romlisa
mier mamaman Seqmna yoveli.
mociqulisaY: da moseca sarwmuno iyo yovelsave saxlsa missa, viTarca
msaxuri, mowamed TqumulTa maT (3,5). Targmani: vinaYTgan zemo orTave
sarwmuno uwoda, _ mosesca da qristesca, aw warmoityUs ganyofilebasa
maTsa, Tu rasa zeda sarwmuno [sBrwmnu C.] iyo igi. anu ese, rameTu moses
sarwmuno yofaY amas zeda iyo, raYTa kma-iyos dResa mas saSjelisasa

mowamed da damSjelad sjulisa gardamavalTa, raYTa ver Tquan, viTarmed:


`ara vicodeT, arca guasmioda brali Sjulisa gardamavalTaY~; rameTu ese
CueulebaY ars RmrTisaY: mravalgzis cisa da queyanisa da mTxreblTaca
queyanisaTaY (11rC) mowamed SemoyvanebaY misTUs, rasa-igi ityodis kacTa
mimarT, romlisa msgavsad mosesca kma-iyofs sarwmuno yofad, raYTa
viTarca msaxuri RmrTisaY da damcveli SjulTaY amxilebdes gardamavalTa maT
da damviwyebelTa RmrTisa mier TqumulTa maT SjulTa da brZanebaTasa.
mociqulisaY: xolo qriste _ viTarca Ze saxlsa zeda missa, romlisa saxl varT
Cuen, ukueTu kadnierebaY igi da siqaduli sasoebisaY mis vidre aRsasrulamde
mtkiced SevikrZaloT (3,6). Targmani: esreT ityUs, viTarmed: daRacaTu
sarwmunod saxel-vsdev qristesa, [ix. ebr. 3,5.] aramed ara mosesebr
monebriv sarwmuno ars mamisa, aramed viTarca Ze erTarsi da
TanadausabamoY, aRmasrulebeli kacobriv nebasa mamisasa, da ufroYsRa
TUssa; rameTu RmrTeebiT erT ars yovelive nebaY mamisa da Zisa da sulisa
wmidisaY; da esreT, nebiTa QorcTa maT Cuengan miRebulTaYTa nebasa TUssa
da mamisasa aRasrulebs qriste, romlisa saxl varT Cuen morwmuneni, sityUsa
mis mier, viTarmed: `davemkUdro maT Soris da viqceodi maT Tana~; [Sdr. fs.
5,12. ????] xolo ese maSin moguemadlebis, raJams ara gurcxuenodis
sarwmunoebisaTUs misisa, aramed kadnierebiT moqadulni aRviarebdeT mas
winaSe mefeTa da mTavarTa, da aravisgan mbrZolTa kueTebisa SeviryeodiT,
aramed sasoebiTa saukunoYsa sasyidlis gebisaYTa, vidre aRsasrulamde
simQniT Tavs-videbdeT misTUs yovelsave Sromasa da Wirsa.
mociqulisaY: amisTUs, viTarca ityUs suli wmidaY, dRes Tu Qmisa misisaY
isminoT, nu ganificxebT gulTa TquenTa, viTarca-igi ganmwarebasa mas dRisa
misebr gamocdisa udabnosa zeda, sada-igi ganmcades me mamaTa
TquenTa; gamomcades me da ixilnes saqmeni Cemni ormeoc wel; amisTUs
moviwyine naTesavi igi da vTqu: maradis scTebian igini guliTa maTiTa, da
maT ara icnnes gzani Cemni. viTarca vfuce risxviTa CemiTa, ukueTu Seviden
igini gansasuenebelsa Cemsa [fs. 94,8-11.] (3,7-11). Targmani: vinaYTgan
aswava, raYTa sasoebiTa mosagebelTaYTa ara Seorguldebodin RuawlTa Sina,
aramed mtkiced dgen sarwmunoebasa Sina yofadTa maT mermeTa
[merrmeTa C.] ueWuelobisasa. amisTUs aw sulisa mier wmidisa daviTis
Tqumulsa
SemoarTuams
wamebasa
oTxmeocdameaToTxmetisa
fsalmunisagan. xolo Zali sityuaTaY amaT ese ars, rameTu `dResobaY~
samaradisoobasa moaswavebs, viTarmed: romelsaca Jamsa gesmes (vC)
QmaY RmrTisaY, mwodebeli moqcevad da sinanulad, nu ganificxebT
[ganificxefT C.] gulsa ara-smenad missa, raYTa ara emsgavsneT israElsa,
romelman-igi ganamwara maradis moqcevad mwodebeli TUsi RmerTi,
udabnosa mas zeda gamocdiTa, ityodes raY, viTarmed: nu uZlosa udabnosa
zeda puris [mo]cemad {`mo~ waSlilia C xelnawerSi.} anu ganmzadebad
tablisa ersa TUssa. igi Tavadi ormeoc wel zrdida maT udabnosa zeda, da
sakUrvelebiT iyvanebda, xolo igini maradis mcTomobiTa gulTa maTTa
urwmunoebisaYTa sawyino iqmnnes RmrTisa, vidreRa fuca sruliadisa misTUs
ugulisQmoebisa gulTa maTTaYsa da umecrebisa gzad wodebulTa brZanebaTa
misTaYsa, romelTa saqmiT qmnaY da ara sityUT smenaY Seamecnebs, raYTa
ver Seviden gansasuenebelsa missa, romel-igi iyo queyanaY aRTqumisaY,
ganmsuenebeli maTi brZolisagan mterTaYsa. aramed Cuendaca daklebad ars
gansasuenebeli saukunoY, ukueTu urC veqmnneT mcnebaTa qristesTa, da ara
ucvalebeliTa sarwmunoebiTa missa mimarT, mouklebelad vSurebodiT
uwyinoebiT, rameTu samni arian gansasuenebelni: pirvelad _ SabaTisaY,
romelsa Sina ganisuena RmerTman saqmeTagan soflis dabadebisaTa. xolo
meore _ queyanaY aRTqumisaY, romel ars palestine; da mesame _ sasufeveli

caTaY, sadaYT-igi warQda salmobaY, mwuxarebaY da sulTqumaY. [es. ?????]


orni igi zemoni _ saxe iyvnes mermisa mis mesamisa, romlisagan
daakldebian urCni da urwmunoni qristes mcnebaTani.
mociqulisaY: ekrZaleniT, Zmano, nuukue sadame iyos visme Tquengansa
Tana guli ukeTuri urwmunoebisaY gandgomad RmrTisagan cxovelisa (3,12).
Targmani: gankrZalebaY ese amas guetyUs, viTarmed: geSinoden Tquenca,
nuukue daakldeT zecisasa mas gansasuenebelsa, urwmunoebiT gandgomiTa
SjulTagan da brZanebaTa RmrTisa cxovelisaTa, rameTu ese ukeTurebaY ars
gulisaY, ukueTu saSjeliTa pirvelTa maT ganmamwarebelTaYTa ara
ganviswavlneT Cuenca krZalulebiT dgomad qristes Tana, sarwmunoebiT
moqmedebiTa SjulTa misTaYTa.
mociqulisaY: aramed nugeSinis-scemdiT TavTa TUsTa dRiTi-dRe, vidre-ese
dResaRa hqUan, raYTa ara gan-vinme-ficxnes Tquengani sacTuriTa miT
codvisaYTa (3,13). Targmani: ese ars urTierTas [urTierTars C.] nugeSiniscemaY, raYTa ganvamQnobdeT da vhlocvideT ZmaTa CuenTa mouwyinebelad
pyrobad (12rC) sarwmunoebisa da saqmeTa keTilTa, da ara daQsnad
gangrZobisaTUs oflTa Sina moRuawebisaTa, rameTu yovelive ese sawuToY
erT dRed Seracxil ars winaSe TualTa uflisaTa. xolo codvad da sacTurad
awindelsa amas adgilsa urwmunoebasa uwods, rameTu urwmunoebaY ars
ganmaficxebel gulTa, STavrdomad bralsa urCebisa da mcnebaTa
gardaslvisasa.
mociqulisaY: rameTu Tanaziar qristessa viqmneniT, ukueTu dasabami igi
ZlierebisaY aRsasrulamde mtkiced SevikrZaloT (3,14) Targmani: usakuTres
ars esreT: rameTu moyuas qristessa viqmneniT, ukueTu oden dasabami
guamisaY vidre aRsasrulamde mtkiced vipyraT. ese igi ars, viTarmed moyuas
qristessa qmnul varT, viTarca SeerTebulni misda, da erTguam qmnilni mis
Tana, rameTu igi ars Tav, da Cuen Rirs myofs asoeb missa yofad, ukueTu
oden SevikrZaloT vidre aRsasrulamde ucvalebelad pyrobad dasabami
guamisaY, romel ars sarwmunoebaY; rameTu mis mier SevinawevreniT da
viqmneniT erT guam qristes Tana.
mociqulisaY: raJams ityodis: dRes Tu Qmisa misisaY isminoT: nu
ganificxebT gulTa TquenTa, viTarca-igi ganmwarebasa mas [fs. 94,8.] (3,15).
Targmani: kualad miTve winaYswarmetyuelisa sityUTa guetyUs, raYTa,
raJams guesmodis brZanebaY saRmrToY, odesca da romelsaca dResa, ara
ganvificxneT gulni, aramed verCdeT mas SiSiTa zemoTqumulTa urCebisaTUs
dasjilTaYTa. da kualad, siyuaruliTa misiTa, romeli dRiTi-dRe gUwods, da
guSindelsa urCebasa aRgUQocs, odesca visminoT da pirvel aRsasrulisa
moviqceT misa, guSin da ZuRan ganmamwarebelni misni sificxiTa da
urCebiTa gulTa CuenTaYTa.
mociqulisaY: rameTu esma vieTme da ganamwares, aramed ara yovelTa,
romelni gamovides moses mier egUtpiT (3,16). Targmani: ese ars Zali
sityuaTaY amaT, viTarmed: numca vin mindobil ars aRTqumiT Cinebulobasa,
rameTu ukueTu ara RirsebiT moigos samoseli saqorwine, ara xolo
Semdgomad Cinebisa, aramed Semdgomad saqorwined Seslvisaca
ganiQadebis, [Sdr. maTe 22,11-14.] viTar-igi yovelTave egUptiT gamosrulTa
sworebiT asmioda aRTqumaY igi queyanad palestinisa SeslvisaY, aramed ara
yovelni Sevides, TUnier igini xolo, romelTa ara ganamwares mwodebeli igi
maTi; xolo ganmamwarebelTa maT Zualebi munve dacUva udabnosa zeda.
mociqulisaY: xolo vieTi moiwyina ormeoc wel? anu ara romelTa-igi
Sescodesa, romelTaY igi (vC) Zualebi dacUva udabnosa zeda? (3,17).
Targmani: kiTxvis saxed daumtkicebs, viTarmed igini _ qaleb da iso iyvnes,
romelTa ara ganamwares da Sevides queyanad aRTqumisa [isu nav. ????].

xolo romelTa-igi Sescodes da ormeocisa wlisa JamTa igi sakUrvelebani misni


maT zeda ver gulisQma-yvnes, igini daSTes munve mimo-dabneulad
udabnosa oQersa saRmrToYsa gansuenebisagan.
mociqulisaY: anu vieT efuca ara Seslvad gansasuenebelsa missa? ara-me
[aBd C.] urCTa maT? da vxedavT, rameTu ver SeuZles Seslvad urwmunoebiTa
(3,18-19). Targmani: esreT ityUs, viTarmed: aha, wina-damic Tquenda saxe,
romliTa SeuZloT cnobad mizezTa urwmunoebisa nayofTasa, romlisa mier,
ukueTu ekrZalneT dacvad pativsa Tquensa Rirsad ganmzadebiTa saqorwinisa
samoslisaYTa da sarwmunoebisa mier ganmtkicebad moqmedebasa keTilTa
saqmeTasa, Rirs iqmnneT Tquenca gansasuenebelsa mas zecisa
sasufevlisasa.
Tavi e.
mcnebaY, raYTa viswrafoT Seslvad
gansasuenebelsa mas winaYswar uwyebulsa
mociqulisaY: gueSinoden ukue, nusada, datevebasa mas aRTqumisasa
Seslvad gansasuenebelsa missa hgonebdes vinme Tquengani daklebulad
Tavsa TUssa (4,1). Targmani: usakuTres ars esreT: SeviSinoT ukue, nusada
daSTomilisa amisgan aRTqumisa gansasuenebelsa Sina missa, sagonebel
visme uCndes Tquengansa daklebul yofaY; rameTu friadca saSiS ars axlisa
amis aRTqumisagan ganvrdomaY, romeli-eseRa mxoloY daSTomil ars
aRTqumaTa Sina; vinaYTgan pirveli igi gansuenebaY SabaTisaY mravalTa
miiRes, da romelni mas gansuenebasa daakldes, amaT meoriTa miT
gansuenebiTa ganisuenes, SeslviTa queyanasa mas aRTqumisasa. da romelni
amasca gansuenebasa daakldes, mesamiTaRa gansasuenebeliTa ganisuenes,
romel ars SeslvaY gansasuenebelsa mas zecisa sasufevelisasa. amas
gansasuenebelsa
daSTomil
aRTquma
amisTUs
ewodebis,
rameTu
ukuanaYskneli ars da mxolod daSTomili; da amisTUs gUQms SiSi umetesi,
nuukue davakldeT misgan; rameTu misgan daklebulsa sxuaY gansuenebaY
arRara mielis, da qristes madlisagan ganvrdomilsa sxuaY mQsneli
arRaraodes epoebis. amaT eseviTarTa pir(13rC)TaTUs ganakrZalebda raY
mociquli ebraelTa, ara zogad yovelTa, aramed mciredTa vieTme mimarT
misdreks sityuasa mxilebisasa; da maTca ara ganvrdomilad, aramed daklebul
sagonebelad uwods, raYTa ara daumZimos maT sityuaY mxilebisaY.
mociqulisaY: da rameTu varT Cuen xarebul, viTarca-igi igini; aramed
araraY argo maT sityuaman man smenisaman, vinaYTgan ara Tana-Seezava
sarwmunoebaY igi msmenelTa maT (4,2). Targmani: aha esera, guaswavebs
Cuen saxed SemoyvanebiTa ZuelTaYTa, viTarmed araras guergebis Cuen
sityUT oden msmenel yofaY saukuneTa maT keTilTa xarebisaY, araTu
movigneT
saqmeni,
momatyuebelni
maTni,
rameTu
ukueTu
ara
sarwmunoebiT molodebiTa saqmeTaebrisa misagebelisaYTa moviqceodiT
borotisagan da samaradisod vmoqmedebdeT keTilsa, Cuenca msgavsad
erisa mis israitelTaYsa [iBElTaYsa C.] smenaY oden dagurCes queyanad
aRTqumisa Seslvad mqadagebelisa sityUsaY, xolo SeslvaY maTi iyos, romelni
isoYs da qalebisebr Seuorgulebelad daSurebodin gzasa [gzas C.] zeda
udabnoYsa amis sawuToYsasa, viTarca aqaYTve mxedvelni mermeTa maT
mosagebelTa ueWuelobisani.
mociqulisaY: xolo Cuen SevideT gansasuenebelsa [gansasunebelsa C.]
mas, morwmuneni ese, viTarca-igi Tqua: viTarca vfuce risxviTa CemiTa,
ukueTu Seviden igini gansasuenebelsa Cemsa (4,3). Targmani: ixile, viTar
winaaRmdgomTa pirTa mier daamtkicebs Seslvasa morwmuneTasa saukunod

gansasuenebelad; rameTu sityuaY ese winaYswarmetyuelisaY ara-Seslvasa


fucavs; xolo mociquli maTisa ara-Seslvisagan Cuensa Seslvasa ueWuel hyofs,
viTarmed: ara cudad ganhmzada RmerTman gansasuenebeli zecaTa
sasufevelisaY, aramed daRacaTu vieTnime morwmuneTaganni orgulebiT
moqmedebiTa qristes mcnebaTaYTa ganvardebian maTda aRTqumulisa mis
gansuenebisagan saukunoYsa, viTar-igi egUptiT gamosrulTa maT SeemTxUa,
garna egreca sarwmunoebiTa muSakni Sevlen mas Sina, viTar-igi Svilni
egUptiT gamosrulTani Sevides queyanad palestinisa.
mociqulisaY: da daRaTu saqmeni igi dasabamiTgan soflisaYT qmnul
iyvnes, rameTu uTquams sadme [`d~ bundovnad weria da ikiTxeba `same~
C.] meSUdisa misTUs esreT: `da ganisuena RmerTman dResa mas meSUdesa
yovelTagan saqmeTa misTa~. [dab. 2,2.] da amisa Semdgomad kualad ityUs:
`ukueTu Seviden igini gansasue(vC)nebelsa Cemsa~ (4,3-5). Targmani:
raYTa aravin urwmuno iyos, viTarmed TUnier erTisa mis gansasuenebelisa,
romel ars SabaTi, romlisaTUs Tqua wignman dabadebisaman gansuenebaY
RmrTisaY mas Sina, arca erTsaRa sxuasa saxel-edebis gansasuenebel.
amisda mowamed Semohyavs daviT, viTarmed: ara dasabamsave qmnulisa
gardasrulisa
saqmisaTUs,
aramed
Semdgomisa
da
friad
raYme
ukuanaYsknelisaTUs ityUs: `ukueTu Seviden gansasuenebelsa Cemsa~, da
amiT gansasuenebelad uwods queyanasaca aRTqumisasa, romelsa ver
Sevides urwmuno-qmnulni igi.
mociqulisaY: vinaYTgan ukue da-vieTme-aklebs Seslvad mas Sina, da
romelni-igi winaYswar xarebul iqmnnes, ver Sevides urwmunoebiTa. kualad
rasme ganaCinebs dResa daviTis mier da ityUs Semdgomad esodenisa
Jamisa, viTarca-igi Tqumul ars: `dRes Tu Qmisa misisaY isminoT, nu
ganificxebT gulTa TquenTa [fs. 94,8.] (4,6-7). Targmani: aha esera, axlisaca
amis madlisa mier moniWebulsa Cuenda mkUdrobasa zecisa sasufevlisasa
daumkUdra saxeli gansasueneblobisaY, misve daviTis mier, viTarmed: man
Tavadman, romelman pirvelTa maT ganmamwarebelTaTUs fuca ara-SeslvaY
gansasuenebelsa mas aRTqumisa queyanisasa, man Tavadman kualad sxuaY
gansasuenebelad uteva ara-ganmamwarebelTaTUs, romelTa amcnebs araganficxebad gulTa, romelsaca dResa esmes QmaY, mwodebeli moqcevad da
sinanulad. aha esera, viTar-igi ara daayena pirvelman, SabaTisaman, meore
gansasuenebeli _ aRTqumisa queyanaY, egreTve verca meore ese daayenebs
mesamesa mas gansasuenebelsa _ zecisa sasufevelisasa, romeli
ukuanaYskneli ars da mxolod daSTomili; romlisaTUs gUQms umetesi
krZalvaY, raYTa ara mivendvneT Cuen winaYswar xarebulobasa, romeli-igi
arca maT ergo; aramed uwyodiT, viTarmed gUQms keTili winaganmzadebulebaY samoslisa saqorwinisaY. da umetesad, rameTu sxuaY
gansasuenebeli arRara ars Semdgomad mesamisa amis. xolo amisisa
ueWuelobisaTUs ityUs mociquli, viTarmed: ara Tumca iyo mesame
gansasuenebeli, aramca misTUs kualad ganeCina RmerTsa dRe daviTis mier,
arcaRa kualad SemoeRo saxed maTi igi CuenTUs. amisTUs cxad hyofs,
viTarmed, romelTa ara ganificxnen gulni dRiTi-dRedisa mimarT wodebisa
RmrTisa, ueWuelad morCilebiTa mcne(14rC)baTa misTaYTa Seviden igini
zecisasa mas gansasuenebelsa missa, rameTu RmrTisa mierTa SromaTa myis
Tanad Seudgs sasyidelica.
mociqulisaY: rameTu ukueTumca isos, Zesa navessa, ganesuena maTda,
aramca sxUsa dRisaTUs amisa Semdgomad ityoda (4,8). Targmani: esreT
ityUs, viTarmed: ukueTumca kma iyo isoYs mieri igi queyanad aRTqumisa
SeyvanebaY ganmsuenebelad erTa, aramca qadagebuliyo kualad sxuaY dRe

daviTis mier, da mas Sina morCilebiTa aRTqumul mesame gansasuenebeli,


romelsa Sina Sevlen morCilni.
mociqulisaY: da-same-akldebis SabaTobaY igi ersa RmrTisasa; rameTu
romeli-igi Sevida gansasuenebelsa missa, manca ganisuena saqmeTagan
misTa, viTarca-igi TUsTagan RmerTman (4,9-10). Targmani: usakuTres ars
esreT: da-sadme-uSTebis SabaTobaY ersa RmrTisasa. SabaTobaY ukue
gansuenebad gamoiTargmanebis enisagan ebraelTaYsa; xolo sityuaTa amaT
esreT ityUs mociquli, viTarmed: vinaYTgan pirveli igi eri israitelTaY [iBElTaY
C.] daakldis [daakldBs C.] gansuenebasa mas, SabaTobad saxeldebulsa,
amier sityuaTagan daviTisTa cxad ars, viTarmed: amisTUs ganuCinebies dRe
da eZiebs morCilebasa, rameTu dauSTenies mas gansuenebaY SabaTobisaY
erisa amisTUs RmrTisa _ axlisa israElisa. da araTumca iyo sasyideli, aramca
aw kualad eZiebda morCilebasa Qmisa saRmrToYsasa, aramed ueWuel ars
erisaTUs qristianeTaYsa, [qBeaneTaYsa C.] viTarmed, ukueTu morCil iqmnen
dRiTi-dRe mwodebelisa Qmisa _ `movediT [moediT C.] Cemda yovelni
maSuralni da tUrTmZimeni~, [maTe 11,28.] _ myis ganusuenos maT
SeyvanebiTa [SevayvanebiTa C.] zecisa sasufevelsa, romelsa amisTUs
uwodian gansasuenebel, rameTu amisni saxeni iyvnes pirvelni igi orni
SabaTisa da aRTqumisa queynisaY, vinaYca mociqulman uwyoda huriaTagan
moqceulTa
maT
erTaY,
viTarmed
mravalsaxed
maSural
iyvnes
devnulebaTagan, WirTa da gansacdelTa, romelni SeemTxueodes qristesTUs.
amisTUs nugeSinis-scems, viTarmed: ukueTu mtkiced dgen maT Sina,
ueWuelad ganisuenon SeslviTa mesamesa mas gansasuenebelsa zecisa
sasufevelisasa; rameTu amisi saxe iyo equs dRe srulebaY soflis SesaqmisaY,
da meSUdesa _ gansuenebaY RmrTisaY; viTarmed yovelive, amas sofelsa
saRmrTod damaSurali, mun ganisuenebdes dausrulebelTa saukuneTa.
mociqulisaY: viswrafoT ukue Seslvad gansasuenebelsa mas, raYTa (vC)
ara masve s[a]xesa urwmunoebisasa vinme STavardes (4,11). Targmani:
vinaYTgan daamtkica ueWuel yofaY mesamisa gansasuenebelisaY,
amieriTgan guetyUs, raYTa viswrafoT; rameTu ara kma ars [ar C.]
sarwmunoebaY oden, aramed uQman mas Tana saqmenica keTilni,
Semyvanebelad Cuenda gansasuenebelsa zecisa sasufevelisasa. xolo
moswrafebaY igi ara JamerT, aramed aRsasrulamde gUQms cxorebisa
Cuenisa, rameTu odesca moguewyinos moqmedebaY mcnebaTa qristesTaY,
anu SeorguldeT sarwmunoebasa sasyidlis kualad-gebisasa, myis masve
STavvardebiT, saxed Cuenda qmnilsa da gansakrZalebelsa Cuensa patiJsa
egUptiT gamosrulTasa, romelTa umravlesi evlo gzisa mis palestined
SemomyvanebelisaY; da romelsaca Jamsa Seorguldes, myis munve daecnes,
viTarca urwmuno qmnilni RmrTisa yovlisa-SemZlebelobisani.
Tavi v.
saSinelebaY gankiTxvisaY sityUsa mier,
da patiosnebaY samRdeloYsa wesisaY,
rameTu maTca zeda-ac uZlurebaY,
vinaYTgan kacni arian
mociqulisaY: rameTu cxovel ars sityuaY RmrTisaY da Zlier da umkueTeles
ufroYs yovlisa maxUlisa orpirisa, da miswuTebis igi vidre gansayofeladmde
samSUnvelisa da sulisa, nawevarTa da tUnTa, da ganmkiTxvel gonebaTa da
zraxvaTa gulisaTa, da araraY ars dabadebuli dafarul winaSe missa, aramed
yovelive SiSuel da qeddadrekil ars winaSe TualTa misTa, romlisaTUs ars
sityuaY ese Cueni (4,12-13). Targmani: myudroebiT uCuenebs, viTarmed

TUT igi Tavadi qriste ars, viTar-ese axlisa madlisa, egreTve Zuelisa misca
Sjulisa moqmed sakUrvelebaTa; da viTarca sityuaY RmrTisaY cxovel ars da
Tana-dausabamo da Tana-dausrulebel mamisa. xolo sityuaY raY Tqua, raYTa
ara Seuracx-yon moqmedebaY amisi. amisTUs saxeliTa maxUlisaYTa
SeaSinebs urCTa misTa, viTarmed ara xiluli raYme daSWirdebis queyanaY
aRTqumisaY, aramed orad ganikueTebian da orgulTa Tana daidebis nawili
maTi. [maTe 24,51.] xolo raYTa xilulisaca amis maxUlisa orpirisa usazareles
yos, amisTUs ityUs, viTarmed: ese QorcTa oden ganhkueTs, xolo igi pirvelad
samSUnveliT da suliT iwyebs, da egreTRa nawe(15rC)varTa da tUnTa
miswuTebis, romel ars suliT da QorciT daSjaY urCTa maT misTaY, romelTa ara
xolo {ara xolo ] ar axB C.} gareSesa, aramed Sinagansaca gamoikulevs da
uwynis; ara xolo saqmiTni da sityUTni, aramed ganzraxviTnica da
mogonebiTni; raYTa esreT cxadTa Tana dafarulTaca bralTa vekrZalebodiT;
rameTu igi msajuli ara QorcTamde oden dadgebis, aramed gulTamde da
gonebaTa Seiwevis; da ara xolo kacTa, aramed zogad yovelTa
dabadebulTagani araraY ars dafarul winaSe TualTa misTa, queyanisani da
zecisani. xolo siSiSule Tqua amisTUs, rameTu verca erTsa adgilsa anu Ronesa
movipoebT saSurvelad, romliTamca daufareT raYme yovlisave mxedvelTa
maT TualTa RmrTisaTa, aramed esoden gancxadebul iyos, viTar-igi
ganaSiSulian guami cxovrisaY qediT warQdiTa tyavisaYTa; anu Tu
qeddadrekilobaY Tqua, rameTu ver SemZlebel arian aRebad Tavisa da
mixedvad didebisa misisa, yovelni romelTani dResa mas saSjelisasa
ganiqiqnen dafarulni sircxUlisani. amisTUs mociquli zeda-dahrTavs,
romlisaTUs ars sityuaY Cueni, viTarmed: eseviTarsa meufesa giqadageb,
dausabamosa da dausrulebelsa, ganmkiTxvelsa cxadTa da dafarulTasa.
kUrilesi: qadagebaY sityUsa RmrTisaY keTilad ganmyofel ars mSUnvierisa
sulierisagan, raYTa yos sulsa Soris mkueTelobiTa TUsiTa adgili vrceli,
damtevneli da gulisQmismyofeli SjulTa da brZanebaTa misTaY, da erTi ese ars
miwdomaY misi gansayofelamde samSUnvelisa. xolo meore, _ rameTu igi ars
ganmyofel sulisa da QorcTa. da mesamed, _ igive ars mtanjvel sulisa da
QorcTa geheniasa Sina.
Ukumenisi: saxarebisa igi qadagebuli orad ganmkueTelobaY mamaTa
sulisa wmidisa miQdad Targmnes. da aw, vhgoneb, mociquli masve ityUs,
rameTu ufali Cueni iesu qriste ganmarisxebelTa misTagan ganaSorebs da
miuRebs sulsa wmidasa, romeli uZUres ars yovlisa orad gankueTisa, rameTu,
ganvides raY kacisagan suli saxieri, myis aRivsebis igi sulTa mier borotTa.
mociqulisaY: mivis Cuen mRdelTmoZRuari didi, romelman ganvlna cani _
iesu, Ze RmrTisaY; SevikrZaloT aRsaarebaY igi marTl (4,14). Targmani:
mRdelTmoZRurad didad uwods ufalsa Cuensa iesu qristesa, romelman-igi
CuenTUs Sewira Tavi TUsi msxuer(vC)plad mamisa, saQsrad da salxinebelad
codvaTagan. xolo ganvlaY caTaY moses Tana Setyuebisagan zeSTa
aRmatebulebisaTUs qristesisa Tqua mociqulman: viTar-igi mose vercaRa
queyanad aRTqumisa Seiyvanna [Seiyavanna C.] Zeni israElisani, xolo
qristeman zecad aRiyvana dasabami Tbisa CuenisaY da dasua igi zeSTa
yovelTa mTavrobaTa da QelmwifebaTa da ZalTa; ufroYsRa TUT saydarTa maT
mamulisa didebisaTa, viTarca macxovarman Cuenman da bunebiT Zeman
RmrTisa mamisaman. amisTUs numca daviQsnebiT, guesmodis raY zemo
Tqumuli Zali saSinelebaTa misTaY, aramed mtkiced SevikrZaloT erTgzis
xuedrebuli Cuenda aRsaarebaY sarwmunoebisa misisaY, viTarmed ars
aRdgomaY da mosagebeli saqmeTaebri, da viTarmed qriste Ze ars RmrTisaY
da
RmerT
WeSmarit.
guaqundin
missa
mimarT
sarwmunoebaY,
ganmtkicebuli moqmedebiTa mcnebaTa misTaYTa, da esreT Cuenca mis Tana

aRmiyvannes, da viTarca msxuerplni, Semwirnes mamisa, romeli-ese TUs ars


da sakuTar saqme WeSmaritisa mRdelTmoZRurisa.
mociqulisaY: rameTu ara egeviTari gUvis mRdelTmoZRuari, romelimca ver
SemZlebel iyo Sewyalebad uZlurebaTa CuenTa, gamocdili yovelTave
msgavsebiTa, TUnier codvisa (4,15). Targmani: usakuTres ars, viTarmed: ara
gUvis Cuen mRdelTmoZRuari, ver-SemZlebeli Tana-lmobad uZlurebaTa
CuenTa, aramed gamocdili yovliTave msgavsebiTa, TUnier codvisa; rameTu
soflisa amis mRdelTmoZRuarni, romelni SuebiT da gansuenebiT iyofebodian,
amisTUs ver-SemZlebel iyvnian Tana-lmobad Wirsa samwysoTa TUsTasa,
rameTu gamoucdel iyvnian tkivilsa maTsa; xolo ese, meufe da RmerTi Cueni
iesu qriste dReTa maT queyanasa zeda qcevisa misisaTa yovelsave WiriT da
SromiT iyofeboda, rameTu idevna da iyuedra, ica da inerwyua, da dasasrulsa
_ juars-ecua; amisTUs, viTarca saqmiT gamocdili amis yovlisaY, SemZlebel
ars Tana-lmobad da Qelis-aRpyrobad [Qelis-aRyrobad C.] maTda, romliTa
eseviTari ZUri SeemTxueodis saxelisa misisaTUs. esreT ukue mociquli saxed
SemoRebiTa qristes CuenTUs vnebaTa Tavs-debisaYTa, Tanad nugeSinisscems-ca huriaTaganTa maT, devnulTa qristes sarwmunoebad moslvisaTUs,
viTarmed mobaZav qristessa qmnil arian; da Tanad ayuedrebs-ca esreT
TqumiTa, viTarmed: igi Tavadi gamoicada TquenTUs yovliTa msgavsebiTa,
TUnier codvisa; ara xolo (16rC) rameTu codvaY ara qmna, [qmnaY C.]
aramed rameTu simSUdiT da myudroebiT Tavs-idva ese yoveli. xolo Tquen,
aha egera, codvasa STavrdomil xarT friad ganficxebiTa da yovlad daQsniTa da
mouZlurebiTa sarwmunoebisagan misisa.
mociqulisaY: mouQdeT ukue gancxadebulad saydarTa maT madlisaTa,
raYTa moviRoT wyalobaY da vpovoT madli Jamsa Sewevnisasa (4,16).
Targmani: nacvalad `gancxadebulisa~ _ kadnierebiTi usakuTres ars,
rameTu guawuevs, raYTa mouQdeT kadnierebiT saydarTa maT mamulisa
didebisaTa, romelTa [rBliTa C.] zeda man Tavadman kadnierebiT dasua
bunebaY Cueni; xolo kadnierebiT moslvaY iqmnebis maSin, raJams
Seuorgulebel iyos sarwmunoebaY Cueni missa mimarT, romeli-igi, _ `nu
geSinino, _ guetyUs, _ rameTu me miZlevies soflisada~. [iovane 16,33.] da
romelman sZlos sofelsa, manve ueWuelad sZlos maWirvebelTaca CuenTa.
xolo saydar madlisa ars awindeli ese saydari yovelTa Semwynarebelisa amis
qristes qadagebisaY, romeli ara saSjelad zis msgavsad mermisa mis
saukunoYsa,
aramed
madliT
mitevebad
bralTa
maTTa,
romelni
SeuorgulebeliTa sarwmunoebiTa mouQden mas. aw ukue, mociquli getyUs:
raodenca codvil xar, mouQed kadnierebiT Seuorgulebelad saydarTa amaT
madliT motevebisaTa, sada-igi mosrulTaTUs ars Jami ese amis sawuToYsaY
Jam keTil Sewevnisa da miecemis wyalobaY, madliT mitevebiTa pirvelTa
bralTaYTa, rameTu amas sofelsa oden ars Jami keTili SewynarebisaY maTTUs,
romelTa aqave ganifrTxon moqcevad borotisagan da qmnad keTilisa. xolo
merme igi saydari meored moslvisaY arRara madlisaY ars da mitevebisaY,
aramed daSjisa da gankiTxvisa da Tual-uxuavad saqmeTaebr misagebelisaY.
mociqulisaY: rameTu yovelive mRdelTmoZRuari, kacTagan moyvanebuli,
kacTaTUs dadgis igi RmrTisa mimarT, raYTa Seswirvides SesawiravTa da
msxuerplTa codvaTaTUs (5,1). Targmani: amieriTgan hnebavs mociqulsa
yovladqebulsa, raYTa cxad yos axali ese uzeSTaes yofad ufroYs Zuelisa mis.
amisTUs pirvelad mRdelTmoZRuriT iwyebs Tana-Setyuebad, viTar Zuelisa mis
mRdelTmoZRuarni kacTagan moy(vC)vanebul iyvnes RmrTisa mier, raYTa
maTve kacTaTUs dgen RmrTisa mimarT Semwirvelad msxuerplTa erTisa
misTUs oden naTesavisa huriaTaYsa, romeli-ese raoden uknines ars qristes

RmrTisa CuenTUs mRdelTmTavar yofasa, romelman zogad yovlisaTUs


naTesavisa kacTaYsa Sewira msxuerplad mamisa Tavi TUsi.
mociqulisaY: SendobiT da sworad wyalobad SemZlebel ars umecarTa
maT da SecTomilTa, vinaYTgan masca zeda-ac uZlurebaY; da amisTUs Tanaac, viTarca erisaTUs, egreTca Tavisa TUsisaTUs Sewirvad msxuerpli
codvaTaTUs (5,2-3). Targmani: esreT ityUs, viTarmed: esoden ars
umetesobaY mRdelTmTavrisa mis kacTagan moyvanebulisaY ufroYs sxuaTa
kacTasa, raYTa mecnierebiT gamocdilebiTa TUsisa uZlurebisaYTa sworebiT
Semndobel iyos sxuaTa uZlurebisa, da TUsTa cTomilebaTagan elmodis da
swyalobdes erisa cTomilebaTa, da esreT zogad [zoga C.] TUsTa da maTTa
codvaTaTUs Seswirvides msxuerplsa salxinebelsa.
mociqulisaY: da aravin TaviT TUsiT moiRis pativi, aramed romeli wodebul
arn RmrTisa mier (5,4). Targmani: amiT sityUTa ara xolo qristessa mamisa
mier movlinebulobasa uCuenebs, viTar-igi TUT Tavadi saxarebasa Sina
mravalgzis hyofs, aramed maSindelsaca mas uwesoebasa ganaqiqebs
huriaTa mRdelTmTavrobisasa, viTar ara daemarxa Zueli wesi RmrTiv
wodebulobisaY, aramed TUT TaviT TUsiT savaWro hyofdes mas. rameTu amas
dasdebs sacnaurebad WeSmaritisa mRdelobisa mociquli yovladqebuli, raYTa
ara TaviT TUsiT vinme mirbiodis, aramed iZulebiT sxuaTa mier miiyvanebodis
pativsa mRdelobisasa.
mociqulisaY: viTarca-igi ahron, egreTca qriste, ara Tavi TUsi adida yofad
igi mRdelTmoZRurad, aramed romeli-igi etyoda mas: `Ze Cemi xari Sen, da
me dRes miSobie Sen~, [fs. 2,7.] viTarca-igi sxuasaca adgilsa ityUs: `Sen xar
mRdel ukunisamde wessa mas zeda melqisedekissa~ [fs. 109,4.] (5,4-6).
Targmani: araTu sxUT raYTme Tana-Seasworebs ahrons qristes Tana,
aramed amiT oden, rameTu viTar-igi mravalgzis cxad iqmna RmrTiv
wodebulobaY ahronisi, _ ganedlebasa mas kuerTxisasa da cecxliT (17rC)
ganlevasa mRdelobisaTUs mQdomad missa aRdgomilTasa. egreTve qriste
ara winaaRmdgomi ars mamisaY, aramed nebiTa da saTno-yofiTa mamisaYTa
mosrul ars cxorebad kacTa. xolo esoden uzeSTaes [uzeTaes C.] ars igi
ahronissa, raoden dambadebeli _ dabadebulsa, da RmerTi _ kacsa.
amisTUsca ara TUT didebis moyuare ars pativsa zeda kacTa
mRdelTmTavrobisasa, aramed misgan erwmunebis pativi ese, romelman-igi
sityUTa meorisa fsalmunisaYTa cxad yo, viTarmed ukuanaYsknelTa JamTa
CuenTUs [CuenTUs + Qorc C.] QorcSesxmuli ese ara litoni kaci ars, aramed
RmerTi da Ze da TanadausabamoY mSobelisa TUsisa RmrTisa da mamisaY,
romelsa QorcTa amaTTUs esmis asdamecxrisa fsalmunisagan: ara ahronis
wessa, aramed melqisedekissa zeda mRdel yofaY saukunod; [fs. 109,4.]
rameTu aman melqisedek pirvelad Sewira RmrTisa msxuerplad puri da
RUnoY.
Ukumenisi: ahron amisTUs ver srul ars saxed qristessa, rameTu JamierTa
da daQsnadTa sisxlianTa msxuerplTa Seswirvida RmrTisa, xolo qriste
usisxlosa Seswiravs msxuerplsa, ara xolo maSin Tavisa TUsisa SewirviTa,
aramed awindelTaca amaT mRdelTa Soris dRiTi-dRe igive ars Semwirvel
usisxlosa amas msxuerplsa, romlisa saxe man Tavadman moguca serobasa
mas Sina saidumloYsasa.
mociqulisaY: viTarca-igi dReTa maT QorcTa misTasa vedrebasa da locvasa
SemZlebelisa mis mimarT, Qsnad missa sikudilisagan, QmiTa maRliTa da
cremliTa Seswirvida (5,7). Targmani: mizez sityuaTa amaT simdablisa ars
ara saocar, aramed WeSmarit yofaY QorcSesxmisaY, da uZlurebaY
msmenelTaY; rameTu bunebiTa QorcTaYTa moqene iyo locvisa da vedrebisa,
xolo bunebiTa RmrTeebisaYTa erT ars da ganuyofel iyo mamisagan, raYTa

Seisminnes locvani mvedrebelTani, garna daRacaTu mociquli jereT usrulTa


CCUlTa sZe hyofs sityuaTa amaT, rameTu ver daitevdes jereT mtkicesa
sazrdelsa qristes qadagebisa srulebisasa, aramed ese cxad ars, viTarmed
arasada aRmogUkiTxavs saxarebasa Sina cremliT da RaRadebiT locvaY misi,
romeli-ese zeda-dahrTo mociqulman, raYTa cxad yos Tana-lmobaY (vC) da
wyalobaY misi, romeli aqus uZlurebaTa CuenTaTUs. amisTUs vedrebaY igi
misi daRacaTu SemZlebelisa mimarT iyo Qsnad missa sikudilisagan, romeliese uZlurebisaTUs iTqumis msmenelTaYsa, rameTu viTarca mamaY, egreTve
Ze _ yovlisa SemZlebel ars. aramed ese cxad ars, rameTu vedrebaY misi
cxorebisaTUs iyo morwmuneTaYsa; xolo QsnisaTUs sikudilisagan daRacaTu
mcire igi sityuaY Tqua, raYTa Tana-warhQdes sasumeli igi, [ix. maTe 26,39;
mark. 14,36; luka 22,42.] aramed umravlesad TUTmflobelobiT ityUs
QorcTaTUs TUsTa: `dahQseniT taZari ese da mesamesa dResa aRvadgino
ege~, [iovane 2,19. mark. 14,58.] da kualad, sulisaTUs TUsisa, viTarmed:
`Qel-mewifebis dadebad missa da Qel-mewifebis kualad moRebad missa~.
[iovane 10,18.]
Ukumenisi: dReni raY QorcTani Tquna, araTu amas ityUs, viTarmed aw
aRuZrcUan Qorcni; nu iyofin! rameTu daRacaTu ara xrwnilni da mokudavni,
aramed egreTca uxrwnelni da ukudavni Qorcni hmosian, romliTa momaval ars
gankiTxvad kacTa. xolo dRed QorcTa mociquli aw JamTa maT ityUs qristes
queyanasa zeda qcevisaTa.
mociqulisaY: da Seismina misi moSiSebisa misgan. da rameTu ZeRa iyo,
iswava, vinaYTgan-igi ivno morCilebaY da srul iqmna, da eqmna yovelTa
morCilTa misTa mizez cxorebisa saukunoYsa; da saxel-edva RmrTisa mier
mRdelTmoZRuar wessa mas zeda melqisedekissa (5,7-10). Targmani: eseca
sityuani orTa bunebaTa qristesTa ueWuel [ueWuel C.] hyofen, viTarmed sruli
kaci ars da sruli RmerTi. amisTUs ara egoden vedrebisaY Seismina, raoden
pativ-sca
esodensa
mas
QorcTa
siglaxakisa
da
moSiSebisamde
damdablebasa missa, da ganaTavisufla tyueobaY Cueni. xolo SesmenaY igi
ara viTarca litonisa oden kacisaY yo. aramed viTarca pirvel saukuneTa Zesa
da JamTa aRsasrulsa kacTa cxorebisaTUs damdablebulsa da QorcSesxmulsa.
egreT pativ-sca mas mamaman, raYTa iyos igi maTda mizez cxorebisa
saukunoYsa, romelTaTUs ivno da gamocdilebiT Tavs-idva sikudili, ara
bunebiTa RmrTeebisaYTa, aramed bunebiTa QorcTa kacobrivTaYTa; amisTUs
aw arRara egreT mecnier ars kacTa mokudavebasa, viTarca RmerTi, yovlisave
mecnieri; aramed viTarca kacica TUT Tavs-debiTa sikudilisaYTa (18rC)
mimRebeli gamocdilebasa [gamocdelebasa C.] saqmiTsa, romelsa-ese
morCilebisa swavlad uwods, rameTu saTno-yofaY mamisaY srul yo Zeman,
juarcumisa mier TUsisa srul-yofiTa, Cuenisa cxorebisaYTa. xolo srul-yofaY ese
Cueulebisaebr kacTa bunebisa Tqumul ars, rameTu kacni maSin sruliqmnebian, raJams ivnon RuawlTa
Sina wyobaTasa, da ZleviTa
winaaRmdgomTaYTa [winaaRmdgomTaYTaYTa C.] miixunen niWni Zlevisani;
aw ukue, Zisa QorcTa bunebisa sikudilisa niW da sruleba ese iyo, raYTa
romelTaTUs-igi ivno, iyos maTda mizez cxorebisa saukunoYsa da
momatyuebel maTda zenaYsa mis mkUdrobisa. amisTUsca ewoda mas
mamisa mier mRdelTmoZRuar ara ahronisebr erTisa oden naTesavisa
israitelTaYsa, [iBElTaYsa C.] aramed melqisedekisebr yovlisa naTesavisa
warmarTTaYsa, romelTa msxuerpl hyofs ara ahronisebr vacsa codvaTaTUs,
aramed melqisedekisebr pursa da RUnosa hyofs Qorc da sisxl TUssa
msxuerpl usisxlo saQsar yovlisa soflisa.
Ukumenisi: amaT yovelTa zemowerilTa sityuaTa Sina erTi ese oden ars
RmrTivSuenieri, raYTa morCilTa TUsTa qriste eqmnes mizez cxorebisa

saukunoYsa. xolo Sen ixile, rameTu Tavisa mier TUsisa moucemies Cuenda
saxe, raYTa viTar-igi bunebiTa QorcTaYTa vidre sikudidmde morCil iqmna
mamisa; egreTve Cuen vidre sikudidmde ara vhridoT TavTa CuenTa
aRsrulebad yovlisave saTno-yofisa da morCilebisa mcnebaTa misTaYsa,
romelTa mier moguaniWebs Cuen cxorebasa saukunosa. [skBnsa C.]
Tavi z.
SerisxvaY, rameTu axalTave swavlaY uQms maT,
romelsa Sina ityUs warmatebisaTUs,
da viTarmed ara ars sxuaY dasabami meore;
da nugeSiniscemaY qebiTurT
mociqulisaY: romlisaTUs mraval ars Cuenda sityuad da Zniad
saTargmanebel Tqumad, vinaYTgan uZlur iqmneniT sasmeneliTa (5,11).
Targmani: eguleboda umaRles-re aRyuanebaY sityUsaY Txrobad maTda
saidumlosa qristes RmrTeebisasa, aramed dayenebul iqmnebis jereT
uZlurebisaTUs msmenelTaYsa; amisTUs etyUs: `romlisaTUs~. raYsa
`romlisaTUs~? _ aramed Tquenisa uZlurebisaTUs gUQms simravlesa amas
saxeTa da igavTa Zniad saTargmanebelTasa Soris-SemoRebaY, raYTa TanaSetyuebiTa
soflioTa
amaT
mRdelTaYTa
giCueno
zeSTasoflisa
igi
mRdelTmTavrobaY qristesi; (vC) rameTu ukueTumca ara simravlesa QorcielTa
gansacdelTasa uZlur da daQsnil eqmnnes sasmenelni Tquenni, advil iyo
Cemda mokliTa sityUTa warmodginebad Tquenda yovladZlierebasa mas
RmrTeebisa misisasa.
mociqulisaY: da rameTu Tana-gedva, raYTamca iyveniT moZRuar Jamisa
amisgan (5,12). Targmani: usakuTres ars esreT: rameTu Tanamdeb iyveniT
moZRuar yofad JamisaTUs. ese igi ars, viTarmed: esoden mravali Jami gaqus
sarwmunoebasa Sina qristessa, romel mimyovrebulebisagan Jamisa Tanagac, raYTa sxuaTa moZRuar iyvneT da damamtkicebel, da ara jereT TUT
moswavle da daumtkicebel.
mociqulisaY: kualad giQms-ve-Ra [giQms-vBeRa C.] moZRurebaY Tquen
asoTa raTme dasabamisa sityuaTa RmrTisaTa; da iqmneniT moqene sZisa da
ara mtkicisa sazrdelisa (5,12). Targmani: ese yuedrebaY ars maTi, viTar
mraval Jam myofni igi sarwmunoebasa Sina qristessa jereT ver ganswavlul
iyvnes
keTilad
cnobad
Zalsa
saidumloYsasa,
aramed,
viTar-igi
axalmoswavleni pirvelad asoTa iswavlidian anbanisaTa, egreTve igini jereT
asoTaRa dasabamisaTa ikiTxvides, romel ars siCCoebisaTUs msmenelTaYsa
kacobriv da mdablad metyuelebaY qristesTUs; rameTu RmrTeebisa misisa
saidumloni srulTa sibrZnismoyuareTagan ZliT isminebian. vinaYca amier cxad
ars
mizezi,
romlisaTUs
mcired
dasabamsa
oden
epistolisasa
isibrZnismetyuela RmrTeebisaTUs qristesisa, da mieriTgan daiduma da
kacobrivTa da mdabalTa sityuaTa mimoaqcevs misTUs, raYTa yos sZe CCUlTa
uZlurebisa, raYTa maradis qadagni WeSmaritebisani uZlurTa mimarT
msmenelTa kacobrivsa oden iQumeven mdabladmetyuelebasa, viTar-igi petre
Tqua erisa mimarT: `iesu nazareveli, kaci RmrTisa mier movlinebuli Tquenda
mimarT~, [saqme moc. 2,22.] egreTve aw pavle TUT msmenelTa zeda
dasdebs bralsa, viTarmed: ara RmrTisa mier uZlurni gqonan sasmenelni,
aramed TUT TaviT TUsiT uZlur giqmnian udebebiTa [udebebi C.] TqueniTa.
xolo sZed uwods mdabalTa sityuaTa kacebisaTUs qristesisa, da mtkiced
sazrdelad saxel-sdebs srulTa maT RmrTismetyuelebaTa RmrTeebisaTUs
misisa.

mociqulisaY: rameTu yoveli, romeli miiRebn sZesa, umecar arn {umecar


arn ] umecarn rn C.} sityuasa mas simarTlisasa, rameTu CCUl ars (5,13).
Targmani: esreT ityUs, viTarmed: yoveli romeli mxolod (19rC) sZesa oden
miiRebdes qristes kacobrivTa simdablisa sityuaTasa, eseviTari igi umecar ars
sityuasa simarTlisasa, romel ars simaRle igi saidumloTa uflisa da RmrTisa da
macxovrisa Cuenisa iesu qristesTaY. aramed jereT Sjuliernive igi Zuelni saxeni
uQman mRdelT moZRuarTani gancxadebulsa amas Sina WeSmaritebasa.
amas adgilsa, vhgoneb, viTarmed sityuaTa Tana saqmeTaca eZiebs keTilTa,
msgavsad sityUsa mis saufloYsa, viTarmed: ukueTu ara aRematos simarTle
Tqueni ufroYs mwignobarTa da farisevelTa, ver SexUdeT sasufevelsa
RmrTisasa. cxad ars, viTarmed sarwmunoebisa sZesa Tana gUQms QumevaY
srulisaca mis sazrdelisa saqmeTa keTilTaYsa.
mociqulisaY: xolo srulTaY ars mtkice igi sazrdeli, romelTa wesiTa miT
gonebani wurTilni hqoned ganrCevad keTilisa da borotisa (5,14). Targmani:
mtkice sazrdel ars wurTilebaY sityuaTa qristes RmrTeebisa didebulebisTaY;
xolo wes ars CueulebaY keTilisa mecnierebisa da swavlulebisaY, romlisa mier
ganiwurTebian sacnobelni kacisani, msgavsad QorcielTa amaT sacnobelTaYsa
arian sacnobelni sulisani, raYTa viTar-ese amaT mier gareSesa ganvarCevT
borotsa keTilisagan, egreTve maT mier Sinagansa vscnobdeT da
ganvhyofdeT SjulTa marTalTa da WeSmaritTa qadagebisagan uSjuloYsa da
sicruYTa [sicruiTa C.] aRsavsisa.
mociqulisaY: amisTUs dauteoT dasabamisa mis qristes sityuaTaY da
sisrulisa mimarT movideT; nu kualad saZirkuvelsa davsdebT sinanulisasa
mkudarTagan saqmeTa da sarwmunoebisa RmrTisa mimarT, naTlisRebisa
swavlisa, dasxmisa QelTaYsa da aRdgomisa mkudarTaYsa da saSjelisa mis
saukunoYsa; da ese vyoT, ukueTu gUbrZanos RmerTman (6,1-3). Targmani:
vinaYTgan zemo Tqua, viTarmed: srulTaY ars mtkice igi sazrdeli, romel ars
gulisQmis-yofaY maRalTa maT sityuaTa qristes RmrTeebisa saidumloYsaTaY,
raYTa ara Sewuxden da sasowarkueTilebiTa ver-mimTxuevisa misisaYTa.
amisTUs aw aRiyvanebs maT simdablisagan reca Tu Tqumad maTda maRalsa
rasme, rameTu daRacaTu jereT ver daitevdes simaRlesa qristes
RmrTis(vC)metyuelebisa saidumloTasa, [saidumlooTasa C.] aramed egreTca
keTilTa saqmeTa simaRlisa mimarT aRuwods maT; da viTar-igi maSin
dasabamad dadva swavlaY kacobrivTa sityuaTa, qristes QorcSesxmisa mier
damdablebisaTaY, da aRsasrulad uwodda RmrTeebisa misisa saidumloTa
didebulebasa, egreTve aw dasabamad dasdebs naTlisRebasa, da dasxmiTa
QelTaYTa miniWebasa sulisa wmidisasa, xolo dasasrulad _ saqmiT
warmarTebasa sinanulisasa. garna raYTa ucxadesad-re warmoTqumisaTUs
sxuebr vcvalo SewyobilebaY sityuaTaY amaT, rameTu esreT ityUs mociquli,
viTarmed: dauteoT kualad qcevaY Cueni dasabamsave pirvelTa maT qristes
sityuaTasa, romel arian Jamsa mas wmidisa naTlisRebisasa Tqumulni igi
jmnani eSmakisagan da saqmeTa misTagan, da aRTqumani qristes
Sedgomisani yovliTa guliTa. da movideT dasasrulsa, romel ars saqmiT
aRsrulebaY sityuaTaY maT, da aRsaarebasa zeda marTlisa sarwmunoebisasa
SedginebaY keTilTa saqmeTaY. amisTUs numca vin kualad maTve
saqmeTagan, romelTagan erTgzis momkudar ars naTlisRebiTa, kualad maTve
mier hgonebs safuZvelisa dadebasa, viTarmca kualad coda da warmdebebiT
cxondeboda Semdgomad naTlisRebisa. da kualad axladmca miemTxUa
sxuasa meoresa naTlisRebasa, romelsa Sina iqmnebis sarwmunoebad
RmrTisa mosrulTa zeda, ganswavlaY mRdelisa mier da Qelis dadebiTa misiTa
moslvaY sulisa wmidisaY, da axalnaTelRebulTa maT mier aRsaarebaY
mkudarTa aRdgomisaY da saSjelisa saukunoYsa. amas yovelsa huriaTagan

moqceulni igi hgonebdes, viTarmed, viTar-igi Zuelsa mas Sina pirad-piradni


igi iyvnes banani da ganwmedani dRiTi-dRe, wylisa mier aRsrulebulni,
egreTve axalsaca amas Sina nuukue da epovos Semdgomad pirvelisa mis
naTlisRebisa kualad warmdebebiT STavrdomilTa codvasa naTlisRebaY sxuaY
meore. amisTUs mociquli gardaukueTs, viTarmed: naTlisRebasa Sina raY-igi
iqmna, erTgzis iqmna da sxuaY meore naTlisRebaY ara ars, raYTamca kualad
vijmnidiT eSmakisagan da SeudgebodeT qristesa, ganviswavlebodeT
mRdelisagan da QelisdadebiTa misiTa moviRebdiT sulsa wmidasa da
aRviarebdiT aRdgomasa mkudarTasa da saSjelsa (20rC) saukunesa, aramed
gUQms pirvelsa mas aRsaarebasa zeda marTlisa sarwmunoebisasa
daSenebad moqmedebaY keTilTa saqmeTaY. amisTUs viswrafoT, raYTa ese
vyoT raY ese, [ese vyoT raY ese (sic.) C.] aramed maradis aRmatebaY
sisrulisa mimarT keTilTa saqmeTaYsa. xolo ukueTu gUbrZanos RmerTman, ara
Tu amisTUs Tqua, viTarmca saeWu hyofda, rameTu RmerTi maradis guawuevs
da gUbrZanebs amissa yofad, aramed nacvalad amissa ityUs, viTarmed:
moqmedebaY ese keTilTa saqmeTaY maSinRa vyoT da warvhmarToT, ukueTu
Seguewios RmerTi.
genadisi: winaukumo ars sityuaY ese, rameTu dasabami sityuaTaY ars
swavlaY, da misda damokidebul arian yovelnive igi sxuani [...]; viTarmca
esreT ityoda, viTarmed: numca ras davsdebT safuZvelsa sxUsa swavlisasa.
ese igi ars, rameTu romeli mouQdebodis WeSmaritsa sarwmunoebasa,
pirvelad vaswavebT sinanulsa pirvelTa uwesoebaTasa, da Seinannes raY
makudinebelni igi saqmeni, uQms rwmunebaY RmrTisa mimarT da
rwmunebasa Seudgs naTlisRebaY, xolo naTlisRebasa _ QelisdadebiTa
mRdelisaYTa miniWebaY sulisa wmidisaY; xolo suli wmidaY raY miviRoT,
mieriTgan mtkiced winaSe TualTa guaqus aRdgomaY guamTaY da
mimTxuevaY saqmeTaebrisa misagebelisaY.
mociqulisaY: rameTu SeuZlebel ars erTgzis ganaTlebulTa maT, romelTa
gemoY exilvos niWTa maT zecisaTaY da ziar-qmnul iyvnen sulisa wmidisa, da
keTili gemoY exilvos sityUsa RmrTisaY, da Zali igi mermisa mis saukunoYsaY,
dacemulTa kualad ganaxlebaY sinanulad, Tana-juarcumad TavTa maTTa Zesa
RmrTisasa da ganqiqebad (6,4-6). Targmani: ara ityUs, viTarmed Znel ars,
aramed yovlad SeuZlebel arso kualad meored naTlisRebaY erTgzis
naTlisRebisa mier ganaTlebulTaY maT, romelni mis mier mimTxueul arian
niWTa zecisaTa, romel ars motevebaY TananadebTa codvaTaYsaY, xolo
ziareba sulisa wmidisa ars zemo Tqumuli igi, romel QelisdadebiTa
mRdelisaYTa miiReben axalnaTelRebulni igi niWsa sulisa wmidisasa. xolo
gemoYsxilva sityUsa RmrTisa ars zeda-miwevniTi swa(vC)vlaY mcnebaTa da
moZRurebaTa qristesTaY. xolo Zal mermeTa maT ars ese, raJams uwyodiT,
viTarmed yovlisave moqalaqobisa CuenisaTUs sityUsmicemaY Tana-guac
yovelTa saqmeTaTUs, da viTarmed merme igi tanjvaYca da gansuenebaYca
dausrulebel arian, da viTarmed windad angelozTa moqalaqobisa da zecisa
sasufevelad micvalebisa aqave migURies mamisagan madli sulisa wmidisaY
sarwmunoebiTa iesu qristesiTa. ese yoveli moguecemis Jamsa mas
naTlisRebisasa, romlisagan ukueTu davecneT da SevaginoT erTgzis
ganwmedilebaY Cueni, mieriTgan arRara ars Cuenda meore naTlisRebaY.
vinaYca mociquli sityUTa amiT ara Tu sinanulsa ganhQdis, nu iyofin; aramed
mas oden egeviTarsa sinanuliTa ganaxlebasa, romel ars kualad meored
naTlisRebaY wyliTa [wylBTa C.] embazisaYTa, romelsaca Tana-juarcumad Zisa
RmrTisa ewodebis, rameTu erTgzis naTlisRebaY qristes Tana juarcumad
Segueracxebis, aramed viTarca igi erTgzis juars-ecua, [juars-eca C.] egreTve
Cuenda erTi naTlisRebaY moucemies embazisa mier. da ukueTu meored

naTel-viRoT, kualad meored juars-vacuamT mas, da ganvaqiqebT, viTarmca


cud da amao qmnil iyo misTUs Tqumuli igi, viTarmed: `arRara mokudes da
sikudili mis zeda arRara uflebdes~, [hrom. 6,9.] rameTu WeSmaritad aRdga,
sikudilisa da xrwnilebisagan yovlad[ve] Tavisufali.
kUrilesi: ixile da keTilad ekrZale, rameTu ara sinanulsa ganhQdis
Semdgomad naTlisRebisa (nu iyofin; vinaYTgan WeSmaritad ars sinanuli; da
amisTUs numca vin warikueTs sasoebasa), aramed kualad meoresa
naTlisRebasa ayenebs, rameTu wyliTa naTlisRebaY embazsa Sina erTgzis xolo
brZanebul ars, samgzis STayofiTa mas Sina, xolo cremliTa ganbanaY bralTaY _
dRiTi-dRe da samaradisod Cuenda moniWebul ars, vidre-ese sofelsa amas
Sina viyvneT.
mociqulisaY: rameTu queyanaman, romelman sUs mravalgzis mis zeda
mosruli wUmaY da gamoiRis mwuanvili, sargebeli maTTUs, romelTaTUsca
iqmnebis, _ miiRebs kurTxevasa RmrTisa mier. xolo ukueTu moiRis ekali da
kuroYsTavi urgebi da dawuvisa maxlobeli, romlisa ukua(21rC)naYskneli
dasawuvelad arn [arBn C.] (6,7-8). Targmani: queyanasa kacTa igavad
SemoiRebs, xolo wUmasa _ swavlisad, da mwuanvilsa _ nayofierebisad.
vinaYca sumaY ars sarwmunoebiT SewynarebaY sityuaTa Sjulisa
saRmrToYsaTaY; xolo gamoRebaY mwuanvilisaY samaradisod iZiebis saqmiT
moqmedebaTa RmrTisa brZanebaTaYTa nayofier yofad, rameTu orTa amaTgan
ikurTxvis queyanaY gulTa CuenTaY sarwmunoebiTa marTliTa da saqmiTa
keTiliTa. xolo eklisa da kuroYsTavisa gamomRebelad iTqumis suli, codvaTa da
bralTa aRmomacenebeli, romelni-igi yovliT-kerZo dahbZarven kacTa.
eseviTarTa maTTUs ridobiT ityUs, viTar-igi usakuTres ars esreT: xolo ukueTu
moiRebdes ekalsa da kuroYsTavsa urgebsa da maxlobelsa wyevisasa, amisi
aRsasruli dawuvaY ars. ixile didi nugeSiniscemaY, rameTu ukueTumca eTqua,
viTarmed: `eklisa da kuroYsTavisa gamomRebeli igi wyeul ars da damwuar~,
war-mca-vikueTeT sasoebaY da vTquT, viTarmed: `sruliad ganhQdis
sinanulsa, didsa mas wamalsa Secodebisasa~. xolo aw ara egreT, aramed
esreT getyUs: `ixile, kaco, saxierebaY meufisaY, rameTu nayofTaTUs, RirsTa
wyevisaTa, ara awve dagwyevs da dagwuavs, aramed wyevaY igi upyries
maxlobelad, raYTa SiSiTa misiTa mogaqcios saqmeTagan, RirsTa wyevisaTa;
da dawuvaY igi maSindelad daumarxavs, ukueTu aRsasrulamde mouqcevelad
ego; rameTu mermesa mas samSjavrosa esmis codvilTa, aqave ver
SemnanebelTa, viTarmed: `warvediT, dawyeulno, cecxlsa saukunesa~. [maTe
25,41.]
mociqulisaY: xolo Cuen gurwams TquenTUs, sayuarelno, umjobesi da
maxlobeli cxorebisaY esreT RaTu vityUT, rameTu ara ars sicrue RmrTisa Tana,
viTarmca daiviwyna saqmeni Tquenni da SromaY siyuarulisa TquenisaY,
romeli aCueneT saxelisa misisaTUs, rameTu hmsaxurebdiT wmidaTa maT da
hmsaxurebT-ca (6,9-10). Targmani: vinaYTgan mravalJam mxilebiT ezraxa
maT, aw kualad nugeSiniscemisa sityUTa ganhkurnebs [ganhkornebs C.]
wylulebaTa maTTa, raYTa aRavsnes keTiliTa [keTilTa C.] sasoebiTa, etyodis raY,
viTarmed: raY-ese vT(vC)qu, amisTUs vTqu, raYTa gangakrZalne. garna me
mrwams TquenTUs, rameTu ara xarT gamomRebel ekalTa codvisaTa, aramed
keTilad nayofierebiTa dRiTi-dRe umaxlobeles iqmnebiT cxorebisa, maradis
warmatebiTa umjobesisa mimarT. amisTUs gixaroden sasoebiTa RmrTisa
marTlmsajulobisaYTa, romeli-igi sasyidlis mimcemel ars muSakTa TUsTa, da
ufroYsRa saqmeTaTUs urTierTas siyuarulisaTa, romeli-igi man Tavadman
dadva sazRvrad da sacnaurebad mowfobisa TUsisa. amisTUs raodenca vin
umetes daSurebodis, umetessa sasyidelsa miemTxuevis. xolo msaxurebad
wmidaTa uwods qvelismoqmedebasa maTsa, romel hyofdes axlad moqceulTa

maTda dRiTi-dRe sarwmunoebiTa qristesiTa wmida-qmnulTa erTa zeda;


romelTa saWiro[d] uQmda dRiTi-dRedi msaxurebaY, viTarca yovlisave
damtevebelTa da SeuracxismyofelTa, raYTa qriste SeiZinon.
mociqulisaY: gusuris kacad-kacadisa Tquenisa, raYTa masve aCuenebdeT
moswrafebasa gulsavsebisa mis mimarT sasoebisa vidre aRsasruladmde,
raYTa ara mohmedgrdeT, aramed mobaZav iyvneT maTda, romelTa-igi
sarwmunoebiTa da sulgrZelebiTa daimkUdrnes aRTqumani (6,11-12).
Targmani: ara ityUs: `mnebavs~, aramed, _ romeli-igi usayuarelesi ars
amissa da mSoblebri, viTarmed: `gusuris, raYTa kacad-kacadi Tqueni masve
zeda egos keTilsa wesierebasa, da ara daiQsnas misgan mowyinebiTa
SromisaYTa gangrZobisaTUs JamTaYsa. rameTu amisTUs mxilebiT gezraxe
Tquen, raYTa umoswrafes gyvne Tquen msgavsebad da baZvad yovelTa
wmidaTa, romelni-igi ucvalebeliTa sarwmunoebiTa mouwyinebel iyvnes Tavsdebasa Sina WirTa da RuawlTasa, romelTa mier moiges maT mkUdr-yofaY
aRTqumulTa maT keTilTaY, romelni ganmzadebul arian yovelTaTUs muSakTa
saTnoebisa da saRmrToYsa cxorebisaTa~.
Tavi H.
viTarmed mtkice ars aRTqumaY RmrTisaY,
da ese ficiTa
mociqulisaY: rameTu abrahams aRuTqua RmerTman, vinaYTgan aravin
iyo ufroYsi, romlisamca fuca, fuca [foca C.] Tavisa TUsisa da Tqua, viTarmed:
kurTxeviT gakurTxo Sen da ganmravlebiT gangamravlo Sen. [dab. 22,17.] da
esreT sulgrZel iqmna da (22rC) miemTxUa aRTqumasa (6,13-15). Targmani:
vinaYTgan amisi warmoTqmaY egulebis, viTarmed maSinRa gamoCndebis
simtkice sarwmunoebisaY, raJams ara Seorguldebodis aRsrulebisaTUs
RmrTisa mierTa aRTqumaTaYsa, raodenca daeyovnos aRsrulebasa maTsa,
amis pirisaTUs saxed SemoiRebs abrahams, romlisa mimarT iTqua fici ese:
cxovel viTar me, ityUs ufali. aw ukue ese cxad ars, vinaYTgan fici sityUT
iqmnebis, _ Ze ars, romeli efuca abrahams, rameTu Ze ars sityuaY mamisaY.
da kualad, raJams axalsa amas Sina gesmodis* [* aq C-Si mcire TeTri laqaa,
mxolod erTi sityvis Casawarad sakmarisi.] qristesgan: `amin, amin getyU
Sen~. gulisQma-yav, viTarmed Tavsa TUssa ufucavs, rameTu igi ars sityuaY
mamisaY, romeli getyUs Sen, Semoqmedi da dambadebeli arsTaY, da axalsa
da Zuelsa Sina damdebeli aRTqumaTaY. garna saZiebel ars, viTar quemore
ityUs, viTarmed: `arRa miuRebies aRnaTquemi igi~, [ebr. 11,13.] xolo aw aqa
ityUs, viTarmed: `miemTxUa aRTqumasa~. cxad ars, viTarmed jereT arRa
miRebul aRTquma ars srulebaY saukuneTa mosagebelTaY, romeli srul
iqmnebis Jamsa mas qristes didebiT meored moslvisasa, xolo aw
abrahamisTUs Tqumul ars, viTarmed: Semdgomad Rrmisa siberisa Rirs iqmna
srulebasa Svilierebisa aRTqumisasa, romlisa msgavsad gUQms sulgrZelebiT
Tavs-debaY WirTa da RuawlTa saTnoebisaTa, sasoebiTa saukuneTa
mosagebelTa utyuvelobisaYTa.
mociqulisaY: rameTu kacTa ufroYsisa mimarT fucian, da yovlisa cilobisa
maTisa dasamtkicebelad dasasrulsa fici ars, romliTa umetesad unda-Ra
Cuenebad mkUdrTa maT mis aRTqumisaTa SeuZrvelobaY zraxvisa misisaY,
Suvamdgomel yo fici (6,16-17). Targmani: esreT ityUs, viTarmed: kacTaRa Tu
fucian, ufroYsisa mimarT iyvis fici maTi _ RmrTisa gina saRmrToTa saqmeTa,
da rameTu sxuebr SeuZlebel iyvis maTda daQsnaY cilobisaY. amisTUs
Suvamdgomelad iQumiian fici. xolo RmerTsa araraY amaTgani eQmareboda,
rameTu TUnier yovlisa cilobisa jer-iyo sityUsa RmrTisasa SewynarebaY,

rameTu arcaRa vin aqunda mas ufroYsi, romlisamca mimarT fuca, aramed
egreTca saxierebiT, viTar-igi Cueul iyvnes kacni, miT gziT manca ueWuel
yofad aRTqumisa TUsisa iQumia fici, umetesad gulsavse-myofeli maTi,
romelTaY eguleboda mkUdr CinebaY aRTqumaTa TUsTa, [oBsTa (?) C.] ese igi
(vC) varT Cuen, romelni aRTqumisa mis mier varT Svil abrahamissa; xolo
ukueTu Svil, cxad ars, viTarmed _ mkUdrca keTilTa misTa. garna Sen ixile
mravalTxzuli QelovnebaY sityuaTaY amaT, viTar sityUTa amiT ficisaYTa cxad
hyofs mociquli, viTarmed ZueliTganve Suvamdgomel ars Ze, Soris RmrTisa
mamisa da kacTa; rameTu viTar-ese aw Suvamdgomel iqmna gankacebiTa,
egreTve maSin Suvamdgomel iyo ficiTa abrahamis mimarT, rameTu sityuaY
iTqua abrahamis mimarT da sityuaY igi metyuelebda ficsa, damamtkicebelsa
aRTqumisasa. amisTUs, vinaYTgan mxolodSobili Ze ars sazRvari da sityuaY,
angelozi da qadagi didisa mis gonebisa mamisa zraxvisaY, keTil ars esreT
gulisQmis-yofaY samociquloYsa amis sityUsaY, viTarmed: unda-Ra Zesa da
sityuasa mamisasa, raYTa aCuenos zeSTaaRmatebuli igi SeucvalebelobaY
mamulTa ganCinebaTaY Suvamdgomel iqmna Soris mamisa da ficisa mis
abrahamissa mimarTisa, rameTu mis mier, viTarca sityUsa, fuca RmerTman
mamaman abrahamis mimarT.
mociqulisaY: raYTa orTa maT saqmeTa mier SeuZravTa, romelTa Sina
SeuZlebel iyo cruebad RmerTi, Zlieri nugeSinis-cemaY guaqundes Cuen,
romelni-ese SevevedreniT SekrZalvad wina-ganmzadebulsa mas sasoebasa,
romeli viTarca xarisxi gUpyries sulisaY, krZaluli da mtkice, da Semavali
Sinagansa mas kretsabmelsa, [kertsabmelsa C.] sada-igi winamorbedad
CuenTUs Sevida iesu (6,18-20). Targmani: or saqme SeuZrvel arian:
aRTqumaY da aRTqumasa mas zeda darTvaY ficisaY, romeli ars simtkice
aRTqumulTa ueWuelobisaY. eseni mommadleben Cuen ueWuelsa sasoebasa
yofadTa maT keTilTa mimTxuevisasa, viTarmed: ukueTu Semdgomad
esodenTa welTa mimyovrebisa ara davarda saqmiT srul-yofaY Zuel-sadme
aRTqumulisaY mis, ueWuelad egreTve iqmnes Cuen zeda mimTxuevaY
saukunoYsa mis cxorebisaY, romel ars sasoebaY Cueni, raYTa amis mier,
viTar-igi usakuTres ars, Zlieri nugeSinis-cemaY guaqundes Cuen, romelni
SevevedreniT pyrobad winamdebaresa sasoebasa, romeli viTarca wiaRsavali
sulisaY guaqus, ganmagrebuli da mtkice. wiaR(23rC)saval uwodian Zelsa
mas saSuval navisa gangdebulsa saxed Qidisa gina uRlisa, romelsa zeda
aRemarTebis Zeli afrisaY; da jer-ars, raYTa Semsgavsebulad [SemgavsebBld
C.] navisa sididisa iyos sidideca ZelisaY mis, raYTa warutacebelad ipyrobdes
mimoZrvasa navisasa. amisdave ukue saxed gUQms Cuen mogebaY
simtkicesa Seuryevelisa da Zlierisa [C-s mnusxvels jer dauweria: `Zlierisa da
Seuryevelisa~, Semdeg ki gadaunacvlebia.] sarwmunoebisasa, raYTa mas
zeda aRvhmarTneT afrani keTilTa saqmeTani, wiaR-myvanebelni Cuenni
zRuasa zeda amis soflisasa, simtkiciT da krZalulebiT, mimomqceobasa Sina
RelvaTa kueTebisasa, vidremdis SevideT uSiSsa mas navTsayudelsa zecisasa.
da TUT mebrve ese usakUrveles ars, viTar pirvel Seslvisa Cuenisa mun winagUswrobs sasoebaY, da SevalT Cuen mermesa mas gansasuenebelsa zecisa
sasufevlisasa
simtkiciTa
gonebisa,
sarwmunoebiT
da
sasoebiT
ganmdidrebulisaYTa, xolo Sinaganad kretsabmelad caTa uwods, sada-igi ara
xolo Sevida, aramed CuenTUs Sevida iesu QorciTa miT Cuengan miRebuliTa,
raYTa mun viyvneT gonebiTa, sada aw ars winamorbedi Cueni, da migUwods
ueWuel yofad, viTarmed gza-uyofies mas QorcTa da sulTa kacobrivTada, raYTa
zogad suliT da QorciT mkUdr viqmnneT mas Sina.
mociqulisaY: wessa mas zeda melqisedekissa mRdelTmoZRuar iqmna igi
ukunisamde (6,20). Targmani: saxiTa miT melqisedekisiTa aCuenebs,

viTarmed friad uzeSTaes ars Zuelisa mis axali ese; xolo mRdelTmoZRuar
qmniTa gancxadebul hyofs, viTarmed: sada-igi mRdelTmoZRuari Sesrul ars
QorciTa miT Cuengan miRebuliTa, munve Seslvad arian samwysoni misni, mis
Tana Suebad SuebiTa saukunod waruvaliTa. xolo ese cxad ars, viTarmed saxe
oden iyo qristesi melqisedek, da friad raYme udidebules iyo Zuelisa mis
ahronis mRdelobisa; da ukueTu saxe qristesi uzeSTaes iyo Zuelisa mis,
raoden _ TUT Tavadi igi, WeSmariti WeSmaritebaY!
Tavi T.
melqisedekisTUs, viTarmed saxe iyo qristesi
saxelisa mier da qalaqisa da cxorebisa da mRdelobisa,
da viTarmed abrahamissaca ufroYs iyo
mociqulisaY: rameTu ese melqisedek, mefe salemisaY, mRdeli RmrTisa
maRlisaY, romeli SeemTxUa abrahams, mo-raY-qceul iyo mowyuedisa (vC)
misgan mefeTaYsa, da akurTxa igi, romelsaca-igi aTeuli misca yovlisa misgan
nawilad abraham (7,1-2). Targmani: vinaYTgan Tqua mRdelobisa qristesisa
yofaY wessa mas zeda melqisedekissa, aw Semoklebulad yovelsave
Txrobasa hambvisasa mauwyebel hyofs, Tu vin iyo melqisedek, da amissa
Semdgomad xedviTa saidumlo[Ysa]YTa {saidumlo[...]YTa C (TeTri laqaa).}
saxismetyuelebs qristes saxe yofasa missa, rameTu salim ewodeboda
qalaqsa melqisedekissa, romelsa Sina mefobda da mRdelobda igi, vinaY
gamoegeba igi abrahams, momavalsa mowyuedisagan mefeTa maT, romelTa
wartyuenes loT, Zmiswuli misi, romelsa-igi nacvalad kurTxevisa aTeuli misca
abrahamman yovlisa misgan natyuenavisa.
mociqulisaY: pirvelad ukue iTargmanebis `meufe simarTlisaY~ da merme
_ `mefe salemisaY~, romel ars meufe mSUdobisaY (7,2). Targmani:
amieriTgan hnebavs Cuenebad, Tu viTar saxe qristessa ars melqisedek; da
amas
hyofs
pirvelad
ukue
saxelisagan,
rameTu
saxeli
misi
gamoiTargmanebis, viTar igi usakuTres ars _ mefed mSUdobisa. esreT,
`melqa~ gamoiTargmanebis `mefed~, xolo `sedek~ _ `simarTlisad~; da
kualad, adgilisagan da qalaqisa, romelsa zeda mefobda, romel ars salimi,
romeli gamoiTargmanebis `mSUdobad~. aw ukue orive ese saxe misi qristes
zeda srul iqmna, rameTu vin ars sxuaY, TUnier qristesa, `mefe simarTlisa~,
romel ars saxeli melqisedekisi, da kualad _ `mefe mSUdobisaY~, romel ars
saxeli qalaqisaY mis, romelsa zeda mefobda melqisedek, rameTu qalaqsa
missa salim ewodeboda.
mociqulisaY: umamo, udedo, naTesav-mouQsenebel; arca dasabami
dReTaY, arca aRsasruli cxorebisaY aqus (7,3). Targmani: araTu ara esxnes
mama-dedani, anu ara aqunda dasabami SobisaY, da dasasruli sikudilisaY,
aramed vinaYTgan arca saxelebi mSobelTa misTaY, arca Jami sikudilisa
misisaY moiQsenebis wmidaTa werilTa Sina, amisTUs, umamo da udedo
uwods _ naTesav-mouQsenebelobisaTUs, da ara dasabamisa, arca
dasasrulisa dReTaYsa mqonebel _ Cuenda ars sacnaur yofisaTUs Jamsa
Sobisa gina sikudilisa misisasa; xolo mas ueWue(24rC)lad mama da deda
esxnes da aqunda dasabami SobisaY da aRsasruli sikudilisaY, msgavsad
yovelTa kacTa.
mociqulisaY: xolo mimsgavsebul ars igi Zesa RmrTisasa da hgies igi
mRdelad samaradisod (7,3). Targmani: vinaYTgan ver egebis saxeTagan
srulebiT da dauklebelad msgavs yofaY WeSmaritebisaY, amisTUs keTilad
Seiswave, Tu viTarsaxed mimsgavsebul ars qristessa melqisedek; rameTu
melqisedekisni arian mama-dedani, xolo Cuen, vinaYTgan ara guasmies

werilTa mier saxelebi maTi, amisTUs umamo-udedo uwodT mas, viTarca


naTesav-mouQsenebelad datevebulsa wmidaTa werilTa mier. aramed qriste
WeSmaritebiT umamo ars queyanasa zeda, da udedo _ zecaTa Sina. egreTve
melqisedeks ara aqus dasabami, arca aRsasruli dReTaY; amisTUs, rameTu
Cuenda ara uwyebul ars Jami Sobisa anu sikudilisa misisaY, romeli-igi
WeSmaritad Sobilca ars da momkudarca, viTarca yovelni kacni. xolo qristes
RmrTeebisa arca dasabami dReTaY, arca aRsasruli JamTaY yofil ars anu iyos;
rameTu WeSmaritebiT uzeSTaes JamTa sazRvrisa ars Semoqmedi JamTaY. aw
ukue, yoveli romeli melqisedekisTUs ara-qonebad Tqua mociqulman, igi ara
bunebiT ars, aramed romelsa Cuen umecar varT saqmeTa misTagansa, igi
ara-qonebulad Sehracxa mociqulman wesiTa sityUsaYTa; xolo qristes
umamobaY queyanasa zeda da udedobaY zecaTa Sina, dausabamoebaY
RmrTeebisa misisaY da dausrulebelobaY sufevisa misisaY bunebiT arian da
WeSmaritebiT; da viTar iTqumian, egreT arian. da kualad, samaradisoobaY
melqisedekis mRdelobisaY esreT miiTuale, viTarmed: vinaYTgan ara
mowevnul ars Cuenda zedamiwevniTi uwyebaY JamisaY misTUs, Tu odes
mokuda, amisTUs, daRaTu mokuda, ara-uwyebisaTUs Jamsa sikudilisa
misisasa, esreT saxel-sdebs, viTarmca samaradisod myof iyo, viTarmed hgies
igi mRdelad samaradisod, rameTu saxeni saqmeTani ver SemZlebel arian
yovlad unaklulod msgavsebad saqmeTa, aramed zogs raYme msgavs arian.
ginaTu
kualad
amisTUs
ityUs
samaradisod
gebasa
melqisedekis
mRdelobisasa, rameTu ara msgavsad ahronis msxuerplTa sisxlianTasa
daQsnil ars msxuerplis SemwirvelobaY igi misi, aramed, viTar-igi man puriTa
da RUniTa istumra abraham, misi igi saxe (vD) aw samaradisod (vC)
aResrulebis mRdelTa mier axlisa amis SjulisaTa, saqmiT da WeSmaritebiT,
romel ars usisxloY ese msxuerpli wmidaTa saidumloTa SewirvisaY.
mociqulisaY: ixileT-Ra, rabam iyo ese, romelsa-igi aTeulica misca
abraham rCeulTa maTgan mamaTmTavarman (7,4). Targmani: vinaYTgan
Seanawevra
saxe melqisedekisi
WeSmaritebasa
qristessa, amissa
Semdgomad cxad hyofs, viTarmed: ara xolo axali ese Zuelisasa, da qristesi _
mosessa, aramed TUT saxeca igi qristesi melqisedek, esoden friad uzeSTaes
ars Zuelisa mis huriaTa mRdelobisa, vidreRa ara xolo mRdelni, aramed TUT
mamaTmTavarica igi mRdelTa da erTa maTTaY _ abraham _ miscems mas
aTeulad; ara namuSakevsa rasme queyanisasa, romeli-ese umcires ars,
aramed _ rCeulsa [rCeuEulsa D.] nawilsa natyuenavTagan, ucxoYT
warmoRebulTa. xolo raYTa ara hgono, viTarmed Tanaziar abrahamissa yofil
iyo melqisedek brZolasa mas zeda da Zlevasa mterTasa, da amisTUs raY
sakUrvel ars, ukueTu Tana-iziara {Tana-iziar[os] D.} igi natyuenavsaca. amisi
iWU wargikueTa mociqulman pavle TqumiTa, viTarmed: moqceul raY iyo igi
mowyuedisagan mefeTaYsa, maSinRa miegeba mas da mieca misgan aTeuli.
kUrilesi: yovelTa amaT sityuaTa Sina araTu sxUsa raYsaTUsme, aramed
saxeobisaTUs qristesisa zeSTa abrahamissa hyofs mociquli melqisedeks;
[melqisedekss C.] Tu ara, ese cxad ars, viTarmed uzeSTaes missa ars
abraham.
mociqulisaY: da romelni-igi levis ZeTaganni mRdelobasa miiReben,
mcnebaY aqus aTeulisa miRebad erisagan, msgavsad Sjulisa, ese igi ars _
ZmaTagan TUsTa, da gamosrulTa maTganRa welTagan abrahamisTa. xolo
naTesav-mouQsenebelman maTgan aTeuli miiRo abrahamisgan da akurTxa,
romelsa-igi aRTqumani aqundes (7,5-6). Targmani: eseca kualad saxe ars,
viTarmed uzeSTaes ars mRdelobaY melqisedekisi mRdelobasa ahronissa,
rameTu levitelni TUT maTve abra(10rD)hamis SvilTagan raYsaTUsRa sxUsa
miiRebdes aTeulsa, garna raYTa cxad yon upatiosnesobaY mRdelobisa

pativisaY, rameTu TUnier mRdelobisa arca erTiTa raYT sxUTa hmatdes igini
ZmaTa TUsTa. da vinaYTgan ese esreT ars, vermca mieRo aTeuli
mamaTmTavrisa* [* aq C xelnawers aklia 8 furceli (24-25 furclebs Soris), e. i.
masSi dakargulia ebr. 7,7-9,7-is ganmarteba. teqsts aRvadgenT^ D
xelnaweris mixedviT.] misgan da aRTqumaT mqonebelisa naTesavmouQsenebelsa mas, araTumca uzeSTaes missa yofil iyo pativiTa
mRdelobisaYTa, romliTa akurTxa man abraham.
mociqulisaY: xolo TUnier yovlisa cilobisa umciresi igi umjobesisagan
ikurTxevis. da aqa romelni-igi moswydebian kacni, aTeulsa miiReben; xolo
mun wamebul ars, viTarmed cxovel ars (7,7-8). Targmani: amas TUTve
ueWuel hyofs, viTarmed: araTumca udides iyo melqisedek, ver umcires TUssa
hyofda mis mier kurTxeulsa mas abrahams. da vinaYTgan saxe qristesi
esoden didebul ars, radaRa saZiebel ars Tu rabam uaRres ars qristes mieri
ese Sjuli moses miersa mas; vinaYTgan qristes saxeobiTa iqmna melqisedek
makurTxevel mamaTmTavrisa. amisTUs abrahamis naSobTaganisa mis levis
Zeni daRacaTu aTeulis mimRebelad weril arian, aramed sikudilica maTi
moiQsenebis; da vin eSurvos pativsa kacisa mokudavisasa! xolo melqisedek
aTeulis mimRebel ars, ara litonTa kacTagan, aramed mamaTmTavrisagan; da
vinaYTgan wigni ara moiQsenebs sikudilsa missa, amisTUs, daRacaTu
mokuda, aramed ukudavadve Seracxil ars da cxovelad wamebul ars; araTu,
rameTu ara momkudar ars, aramed rameTu ara sacnaur-qmnil ars werilTa
Sina sikudilisa misisa Jami. vinaYca Sen `aqaobaY~ levitelTaTUs, xolo
`munobaY~ melqisedekisTUs Tqumulad miiTuale mociqulisa mier,
romlisaTUs wamebs, viTarmed cxovel ars da samaradisod hgies mRdelobaY
melqisedekisi, axalTa amaT Soris usisxloYsa msxuerplisa SemwirvelTa,
romlisaTUs (vD) wamebul ars sityUTa amiT cxovelobaY misi _ `Sen xar mRdel
ukunisamde wessa mas zeda melqisedekissa~. [fs. 109,4.] ese ars
mouklebelobaY pativisa misisaY, da esreT ixilvebis umetesi sakUrvelebaY
RmrTisaY, viTar levitelTa igi mRdelobani, SobiT damtevebelni monacvaleTani,
daiQsnnes da ganqardes. xolo mRdelobaY igi naTesav-mouQsenebelisaY ars
da hgies ukunisamde. da qriste wessa mas missa zeda iCinebis da igi hyofs
mRdelobasa melqisedekissa myof saukuneTa ukunisamde.
mociqulisaY: da raYTa mokled vTquaT, abrahamisTUs da levisTUs, da
romeli aTeulsa miiRebs, aTeuladve [aTeulTadve D.] Sewirul ars; rameTu
welTaRa Sina mamisaTa iyo, odes-igi SeemTxUa mas melqisedek (7,9-10).
Targmani:
maradis
gonebasa
Sina
ipyar,
viTarmed
yovliTave
mravalmoqceviTa amiT siRrmiTa sityuaTaYTa mcired-mcired esoden TanawarhQdisaxalsa amas ufroYs Zuelisa mis, vidremdis abrahamis mier
melqisedekis aTeulisa micemiTa ZuelTa maT yovelTa moxarke hyofs axalTa
amaT, raYTa ver Tquan mRdelTa maT Zuelisa SjulisaTa, viTarmed: `raY ars
Cuenda, ukueTu abrahamman aTeuli misca melqisedeks, saxesa qristes
mRdelobisasa!~
miugebs mociquli, viTarmed: `he, mokled giTxrob, viTar-igi usakuTres ars,
da raYTa erTbamad vTqua, abrahamisTUs da levisTUs, romeli aTeulsa
miiRebda, aTeuli mieQada~. ese igi ars, viTarmed erT ars da swor abrahamisi
igi aTeulis mimcemelobaY levisTUsca da yovelTa levitelTa, romelni-igi daRaTu
TUT ZmaTagan TUsTa aTeulsa miiRebdes pativisaTUs mRdelobisa, aramed
TUT aTeulisa mimcemel qmnil arian melqisedekissa, romeli-igi iyo saxe
qristes mRdelobisaY, rameTu abrahamisi igi yovelTave [yBlTa vBe (?) D.]
Svilad misda Seiracxvis, rameTu abraham odes-igi aTeuli misca melqisedeks,
jereT welTaRa Sina TUsTa aqunda isak, romlisagan iyo levi, romlisagan
gamoirCines [gamoirCirCines D.] Svilni misni (11rD) levitelTani mRdel TUT

esoden udidebules ZmaTa TUsTa, vidreRa maTgan miiRebdes aTeulsa, xolo


axlisa amis Sjulisa mRdelobasa _ esoden udares, romel saxesa oden da
momaswavebelsa
amis
mRdelobisasa
misces
aTeuli
msgavsad
moxarkeTaYsa.
Tavi i. viTarmed dascxres ahronis mRdelobaY,
romeli iyo queyanisaY, xolo egos zecisaY,
romeli-igi ars qristes mieri,
romeli iyo sxUsa naTesavisaY, ara Qorcielad,
da arca Sjulisa misgan Qorcielisa
mociqulisaY: rameTu ukueTumca gansrulebaY levitelTagan mRdelobisaY
iyo, rameTu eri igi mas zeda Sjuldebul ars, radRa saQmar iyo merme wessa
mas zeda melqisedekissa sxuaY aRdginebad mRdeli, da ara wessa mas zeda
ahronissa Tqumad? (7,11). Targmani: vinaYTgan zemosa mas Tavsa Sina
aCuena melqisedekisi, ara xolo levitelTa, aramed TUT mis abrahamissaca
uzeSTaes yofaY, romlisagan iyvnes levitelni, amieriTgan cxad-hyofs, viTarmed
axali ese mRdelobaY umetes ars ufroYs Zuelisa mis, da usrules _ aRTqumaY
ese ufroYs mis aRTqumisasa, rameTu ukueTumca ahronisi igi da levitelTa
mRdelobaY srul-yofil iyo, unakluloebiTa SjulTaYTa, rad ara wessa mas zeda
ahronissa iTqua yofaY qristes mRdelobisaY, da radRa saQmar iqmna Zuelsadme yofilisaY mis mRdelisa Soris-SemoyvanebaY, da misTUs Tqumad
qristes mimarT: `Sen xar mRdel ukunisamde~, ara ahronissa, aramed
melqisedekissa mas zeda wessa? _ amier cxad ars, viTarmed daiQsna SorisSemosruli ese da yovlisa erisad Sjuldebuli msaxurebaY levitelTaY, ermravali
da mRdelmravali, romlisa queSe ganwesebul iyvnes da romeli-igi hmarTebda
[ahmarTebda D.] ersa israitelTasa [iBElTasa D.] da mis wil Semoiyvana da
idida qristes saxeobiTa, martoY igi da naTesav-mouQsenebeli melqisedek.
mociqulisaY: rameTu cvalebasa Tana mRdelobisasa Cans iZulebiT,
rameTu SjulisaYca [Sjulisaca D.] cvalebaY iqmnebis (7,12). Targmani: amier
cxad ars cvalebaY (v) SjulisaY, vinaYTgan qristesTUs iTqua, raYTa wessa zeda
melqisedekissa mRdelobdes ukunisamde; ese igi ars, raYTa arRara vin
moelodis axlisa amis Sjulisaca da mRdelobisa kualad cvalebasa, viTar-igi
icvalnes Zuelni igi; ara xolo Sjuli da aRTqumaY, aramed mRdelobaYca.
mociqulisaY: romelsa zemo Tqumul ars ese (7,13). Targmani: vis zeda
Tqumul ars anu raY? _ cxad ars, viTarmed _ qristes zeda Tqumul ars ese,
viTarmed: Sen xar mRdel ukunisamde wessa mas zeda melqisedekissa.
mociqulisaY: sxUsa naTesavisaman daipyra romlisagani arasada
sakurTxevelsa
wardgomil
iyo
(7,13).
Targmani:
iudaYs
tomiT
aRmocenebulman qristeman daipyra mRdelobaY levis tomTaY, rameTu pirvel
qristesa ara Qel-ewifeboda iudaYs tomisagansa wardgomaY sakurTxevelsa
pativiTa mRdelobisaYTa, aramed levis tomTagan iyvnes ahron da Semdgomni
misni; aramed aw qristes mRdel qmniTa da iudaYs tomisagan
STamomavalobiTa cxad iqmna saxisa wina-moswavebaY, viTarmed viTar-igi
tomi iudaYsi pirvel sameufo iyo da ukuanaYsknel qristes mier samRdelo
iqmna, egreTve qriste bunebiT da dausabamod da samaradisod meufe iyo
bunebiTa RmrTeebisaYTa, xolo ukuanaYsknel iqmna mRdel CuenTUs
gankacna raY da Qorcni Seisxna.
mociqulisaY:
winaYswar
Cans,
rameTu
iudaYs
naTesavisagan
aRmogUbrwyinda ufali Cueni, romlisaTUs naTesavisaY mRdelobisaTUs ara
aQsena mose (7,14). Targmani: vinaY Cans? _ aramed sityUsagan wmidaTa
maxarebelTaYsa
da
wina
qadagebisagan
mamaTmTavarTa
da

winaYswarmetyuelTasa cxad ars, viTarmed iudaYs tomiT ZiriT iesesiT


aRmogUbrwyinda ufali, xolo iudaYs tomisa mRdelobaY arasada ubrZanebies
moses Sjulismdebelsa, viTar-igi levitelTaTUs ganawesebs.
mociqulisaY: da umetesadRa cxad ars, ukueTu msgavsad melqisedekissa
aRdges sxuaY mRdelTmoZRuari, romeli ara Sjulisa misebr mcnebisa
Qorcielisa iyos, aramed Zalisa misebr cxorebisa waruvalisa, rameTu
ewamebis, viTarmed: Sen xar mRdel ukunisamde (12rD) wessa mas zeda
melqisedekissa [fs. 109,4.] (7,15-17). Targmani: esreT ityUs, viTarmed: ara
xolo daQsniTa mRdelobisaYTa da cvalebiTa naTesavisaYTa Cans uzeSTaesi ese
SecvalebaY, aramed umetesad gancxadnebis, raJams gesmas, viTarmed:
sxUsa naTesavisaY igi mRdelTmoZRuari sxuasa wessa zeda aRdgebis, raYTa
ara ahronisebr, aramed melqisedekisebr mRdelobdes, raYTa naTesavisa da
mRdelisa cvalebasa Tana wesnica da Sjulni icvalnen, rameTu iudaYs tomisaY
igi qriste ara mcnebaTa raTme Sjulisa QorcielisaTa SemoiRebs, viTar-igi
iyvnes winadacueTaY QorcTaY, uqmebaY SabaTisaY, amis raYsme WamaY,
xolo mis raYsme ara-WamaY; rameTu ese yovelni QorcTani oden iyvnes da
ara sulisaca ganwmedani; xolo qriste TUsiTa ZaliTa da mamisaYTa
mogumadlebs cxorebasa saukunesa; rameTu sasyidlad SromaTa da
saTnoebiT krZalulebisa sulisa da QorcTaYsa _ ara dRegrZelebasa
aRgUTquams sawuTosa, arca raYTa keTilsa queyanisasa vWamdeT, aramed
raYTa saukunod viSuebdeT savaneTa Sina zecisa sasufevelisaTa.
mociqulisaY: rameTu SeuracxebaY iqmnebis pirvelisa mis mcnebisaY,
uZlurebisa misisaTUs da urgebobisa, rameTu araraY srul yo Sjulman (7,1819). Targmani: zemo Tqua daQsnaY da cvalebaY, xolo aw mizezsa ityUs
daQsnisasa, viTarmed: uZlurebisaTUs da urgebobisa; rameTu mcnebaY xolo
iyo amisi oden metyueli: `ese raYme qmen; amas nu iqm~. xolo srulebiT
SewevnaY saqmeTa keTilTa moqmedebisaY _ verca erTi raY SesaZlebel iyo
misgan, romelsa-igi ara pirvelad mcnebad, aramed, viTar-igi usakuTres ars,
wina-myvanebelad uwods mociquli, viTarmed pirvel axlisa amis _ mcnebaY
igi ZuelTa maT SjulTaY iyo myvanebel da mmarTebel kacTa.
mociqulisaY: xolo SemoslvaY umjobesisa sasoebisaY, romlisa mier
miveaxlebiT RmerTsa (7,19). Targmani: igi ganiQada urgebobisa(v)TUs, xolo
ese Semoiyvanebis umjobesobisaTUs sasoebisa, rameTu aqunda Zuelsa
masca sasoebaY, aramed ara eseviTari, rabami aw nacvalad missa
Semoyvanebul iqmna; rameTu misTa aRmasrulebelTaY ese iyo sasoebaY
molodebisaY, viTarmed: `keTilsa queyanisasa SWamde~, [dab. ????] xolo
axlisa amis madlisa mcnebaTa aRmasrulebelni sasoebiTa zecaTa
sasufevelisaYTa muSakoben, romel ars sruliadi miaxlebaY RmrTisaY da
msaxur missa yofaY angelozTa Tana.
mociqulisaY: da ravden-igi ara TUnier ficisa, rameTu romelnime TUnier
ficisa arian mRdel yofil, xolo ese _ ficiT mis mier, romelman-igi hrqua mas:
`fuca ufalman da ara Seinanos: Sen xar mRdel ukunisamde wessa mas zeda
melqisedekissa~. [fs. 109,4.] esoden umjobesisa aRTqumisa iqmna
Tavsmdeb iesu (7,20-22). Targmani: kualad ese sxuaY Tana-SetyuebaY,
rameTu qriste ara TUnier ficisa mRdel iqmna, viTar-igi levitelni iyvnes TUnier
ficisa. xolo amas pirvel saukuneTa Zesa da cxorebisa CuenisaTUs
QorcSesxmulsa mamaY efuca piriTa daviTisiTa, raYTa saukuno iyos
mRdelobaY misi wessa mas zeda melqisedekissa; da araTumca ufroYs
Zuelisa mis yofil iyo mRdelobaY ese axlisaY, aramca saQmar qmnil iyo fici,
aramed ese oden umjobesisa da uzeSTaesisa aRTqumisa Tavsmdeb da
Suamdgomel iqmna iesu, romel saQmar iqmna misda winaYswar fici RmrTisa

mier, raYTa saukuno da dausrulebel iyos SuebaY morCilTa misTaY da


cxovnebulTaY mis mier.
mociqulisaY: da romelnime mravalni arian mRdelad dadginebulni
sikudilisagan dayenebiTa dadgromad; xolo amas dadgromisaTUs misisa
ukunisamde _ waruvalad aqus mRdelobaY igi (7,23-24). Targmani:
usakuTres ars esreT: igini ukue umravlesni mRdel qmnul arian sikudilisa mier
dayenebulni da dadgromad, xolo amas saukunod gebisa misisaTUs
miuRebelad aqus mRdelobaY igi. ese igi ars, viTarmed Zuelisa mis Sjulisa
mRdelni mraval iyvnes, rameTu mokudavebaY ayenebda erTsa samaradisod
yofad, amis(13rD)TUs momkudarsa enacvalis Semdgomi; xolo axlisa amis
Sjulisa momcemeli qriste saukunod da samaradisod myofobisaTUs igi mxoloY
ars mRdel ukunisamde.
mociqulisaY: vinaYca yovliTurT cxorebad SemZlebel ars maTda, romelniigi mier mouQdebian RmerTsa da samaradisod cxovel ars meoxad maTTUs
(7,25). Targmani: ese ars yovliTurT cxorebaY sulisaY QorcTa Tana, raYTa
aqaca acxovnes da mermesa masca, romelni saxeliTa sarwmunoebisa
misisaYTa mouQdebian aRsaarebasa RmrTisa mecnierebisasa, xolo maradis
cxovelobasa missa ara Tu amisTUs radme ityUs, viTarmed: sakUrvel raYme
ars anu kninodenca saeWuel maradis cxovelobaY misi, aramed amisTUs,
viTarmed araodes daiviwyebs zrunvasa da Tana-lmobasa kacTa naTesavisasa.
vinaYca meoxebaY raY gesmas misi maTTUs, gulisQma-yav, viTarmed
QorcTaTUs qristesTa ityUs mociquli mdabalsa amas sityuasa; xolo raJams
Qorcni vTqune, ara gankueTasa vhyof, _ nu iyofin! _ aramed vicnob mas
erTiTa guamiTa erT qristed, Seurevnelad da ganuyofelad; erT Zed Tayuaniscemulsa QorcTave misTa Tana. garna iswave, Tu raY ars meoxebaY misi,
romliTa meox ars CuenTUs mamisa mimarT. cxad ars, viTarmed, vinaYTgan
uwoda mas mRdelad, xolo TUs mRdelisa ars, raYTa mvedrebel iyos erisaTUs
da amisTUs Tqua meoxebaY misi CuenTUs; Tu ara, ese vin ara uwyis,
viTarmed romliTa viiT (!) TUsiT {TUsiTa (?) [bolo aso bolomde araa moxazuli]
D.} aRadginebda mkudarTa da miutevebda codvaTa, mas ara uQms
meoxebaY sxUsa mimarT, viTarca TaviT TUsiT ver SemZlebelsa cxovnebisa
[cxovnebisas (?) D.] Cuenisasa.
Ukumenisi: meoxebaY ese esreTve miiTuale, viTar-igi raJams gesmis
nugeSinismcemelobaY misi CuenTUs mamisa mimarT, ese gulisQma-hyvi,
viTarmed bunebiTa miT kacobriviTa QorcTa maT mier, romelni Cuengan
Seisxna maradis moqene da moRuawe ars cxorebisa kacTaYsa. (vD)
mociqulisaY: rameTu Se-ve-eseviTari-hgvanda Cuenda mRdelTmoZRuari:
wmidaY, umankoY, Seuginebeli, ganSorebuli codvaTagan da umaRlesi caTaY
(7,26). Targmani: ixile, viTarmed yovelTave amaT sityuaTa kacobriv ityUs
qristesTUs, rameTu viTarmca RmrTeebisaTUs Tqua umankoebaY, romeli zeSTa
ars yovelTa siwmideTa, aramed ese QorcTa maTTUs iTqumis, viTarmed:
`codvaY ara qmna, arca ipova zakuvaY pirsa missa~. [????] amiT Cuengan
miRebuliTa QorciTa umaRles iqmna caTa RmrTeebiTa gare-Seuwereli igi da
aRmavsebeli caTa da queyanisaY, raJams bunebiT kacobrivi aRiyvana da
dasua saydarTa mamulTa, man, romeli-igi bunebiTa RmrTeebisaYTa pirvel
yovelTa saukuneTa Tana ars da Tanadausabamo ars mamisa.
mociqulisaY: romelsa ara uQms dRiTi-dRed, viTarca mRdelTmoZRuarTa
maT, pirvelad TUsTa codvaTaTUs msxuerplisa SewirvaY da merme erisaTUs,
rameTu Tavadman erTgzis yo ese da Tavi TUsi Sewira (7,27). Targmani:
viTarca ucodvelobiTa, egreTve msxuerplis SemwirvelobiTa ganyofil ars
codvilTa maTgan mRdelTmoZRuarTa huriaTaYsa, viTar igini dRiTi-dRe
codvides. amisTUs dRiTi-dRe uQmda msxuerplisa SewirvaY; pirvelad TUsTa

da merme erisa codvaTaTUs. xolo man romelman codvaY ara qmna, erTgzis
yo ese, rameTu SecodebaTa CuenTaTUs erTgzis msxuerplad mamisa Sewira
Tavi TUsi, da erTgzis yo ese erisaTUs msxuerplad SewirvaY Tavisa [TavisaY
D.] TUsisaY, xolo Tavisa TUsisaTUs arca erTgzis uQmda SewirvaY
msxuerplisaY, viTarca yovlad ucodvelsa.
mociqulisaY: rameTu Sjulman kacni daadginna mRdelTmoZRurad,
romelTa aqunda uZlurebaY, xolo sityuaman ficisaman, romeli Semdgomad
Sjulisa iyo, _ Ze, ukunisamde gansrulebuli (7,28). Targmani: ese iyo mizezi,
rameTu ara msgavsad mRdelTmoZ(14rD)RuarTa maT kacobrivisa uZlurebisa
mqonebelTa da Skulisa mier dayenebulTa iyo mRdelobaY misi, aRsavse dRiTidRedTa bralTa da codvaTa SemTxueviTa, aramed romeli-ese ara Sjulisa mier,
aramed Semdgomad Sjulisa dadginebul iyo, ara litonad, aramed sityUTa
daviTis mier ficisaYTa, romlisa mier Tqumul ars amisTUs: `fuca ufalman da
ara Seinanos; Sen xar mRdel ukunisamde wessa mas zeda melqisedekissa~.
[fs. 109,4.] ese TUT Tavadi ars Ze pirvel saukuneTaY RmrTeebiTa, da JamTa
aRsasrulsa kacobrivni raY Qorcni Seisxna, esoden srul ipova, ara xolo
RmrTeebiTa, romeli-igi zeSTa ars yovelTa sisruleTa, aramed bunebiTaca
kacobriviTa, romliTa srul iqmna ara qcevadad JamerT, aramed uqcevelad da
samaradisod.
mociqulisaY: xolo Tavad TqumulTa amaT zeda ese ars: eseviTari gUvis
Cuen mRdelTmoZRuari, romeli dajda marjueniT saydarTa didebisaTa zecaTa
Sina (8,1). Targmani: maradis CueulebaY aqus qadagTa sityUsaTa, raYTa
Tavad TqumulTa uwodden usrulessa rasme da umaRlessa adgilsa sityuaTa
maTTasa; amisTUs mociquli aw esreT ityUs, viTarmed: ese ars Tavi sityuaTaY
amaT, da Tana-Seutyuebeli qebaY mRdelTmoZRurisa Cuenisa qristesi,
rameTu sxuaTa mRdelTmoZRuarTa TUs-eyUs, raYTa dgen da msxuerplis
SemwirvelobiTa dRiTi-dRediTa msaxurebasa TUssa maradis aRasrulebden.
xolo amissa erTsa mas msxuerplis Semwirvelobasa arRara uQmda sxuaY
meore, aramed Sewira raY Tavi TUsi, srul yo msxuerplis SemwirvelobaY TUsi,
viTarca kacman, da dajda marjueniT saydarTa didebisa mamulisaTa, romelTa
zeda dasua bunebaY QorcTa maT Cuengan miRebulTaY.
mociqulisaY: wmidaTa msaxuri da karvisa mis WeSmaritisaY, romeli
aRaSena ufalman da ara kacman (8,2). Targmani: ixile Zali sityuaTa amaT
mociqulisaTaY, viTar maRalTa Tana (vD) aRhrevs mdabalTa, raYTa mdabalTa
mier gza-uyos maRalTa; rameTu zemo jdomaY Tqua, romeli RmerTsa TUseyvis, ara Tu QorcieliTa sadrekeliTa karTTaYTa jdomaY, aramed raoden
daitevis kacobrivisa mogonebisagan saxeliTa miT jdomisaYTa, viTarmed,
viTarca RmerTi da meufe, didebiT imsaxurebis zecisa ZalTagan. xolo aw
wmidaTa msaxurebad uwods da karvisa mis WeSmaritisa, raYTa ara Tquan
huriaTa, viTarmed: `ukueTu igi ars mRdel, sada ars karavi?~ _ miugebs
mociquli, viTarmed: `he, ars; ara queyanisaY, aramed zecaTaY; ara QeliTa
kacTaYTa qmnuli, aramed RmrTiv aRSenebuli; mun aRuyvanebian mas
Tavadsa Qorcni igi Cuengan miRebulni, romelni-igi SemosiTa RmrTisa
sityUsaYTa mis Tana erTguam da Tayuanissacemel iqmnnes; amisTUs Sen,
gesmodin raY mociqulisa mier maRalni sityuani, mdabalTa Tana
ganzavebulni, gulisQma-yav, viTarmed uwyebaY hnebavs orTa bunebaTa
misTa srulebisaY; amisTUs maRalTa ityUs, raYTa gaswavos, viTarmed
Semdgomad QorcTSesxmisa dauklebelad da uqcevelad ego RmrTeebisagan
TUsisa pirvel saukuneTa Ze da sityuaY RmrTisa mamisaY; da kualad
mdabalTa SehrTavs, raYTa scna, viTarmed Semdgomad ganRmrTobisa da
RmrTisa Tana erTguam qmnisa saufloTa [sauflosa D.] maT QorcTaYsa, ara
ganqarvebul, arca qceul da uCino qmnul ars bunebaY kacobrivTa QorcTaY,

romelTa mier meoxebaY da mvedrebelobaY da mRdelobaY ara amisTUs


iTqumis, raYTa udares da TaviT TUsiT qmnad rasme SeuZlebel giCendes Ze,
aramed amisTUs, raYTa scna, viTarmed ara dahviwyebies saufloTa maT
QorcTa bunebasa Wiri da siglaxake Cueni, aramed maradis mzrunvel da
mfarvel ars Cuenda, igi Tavadi sityuaY RmrTisaY, ara xolo bunebiTa
RmrTeebisaYTa, aramed bunebiTa QorcTa maT Cuengan miRebulTaYTa,
rameTu mis Soris uqcevelad hqonan TUTebani maTni, viTarca srulsa RmerTsa
da srulsa kacsa~. (15rD)
mociqulisaY: rameTu yovelive mRdelTmoZRuari Sewirvad msxuerplisa da
Sesawiravisa dadginebul ars; vinaYca uRirs masca, raYTa aqundes raYme,
romeli-igi Seewios Tavisa TUsisaTUs (8,3). Targmani: raYTa aravin Tquas,
viTarmed: `ukueTu mRdelad saukunod dadginebul iyo qriste, raYsaTUs
mokuda?~ _ amas amierve, sikudiliT misiT wina-ganumartebs, viTarmed:
vinaYTgan araraY ars sxuaY Qeli mRdelTmoZRurisaY, TUnier msxuerplis
SemwirvelobaY, romlisaTUs-igi dadginebul ars, amisTUs ityUs mociquli, viTarigi usakuTres ars: vinaYca saWiro iyo amissaca qonebad raYme, romeli
Sewiros; ese igi ars, viTarmed Cueulebisaebr sxuaTa mRdelTmoZRuarTaYsa,
vinaYTgan uQmda qristesa qonebad msxuerpli raYme Sesawiravi, amisTUs
mokuda, raYTa Tavi TUsi Sewiros CuenTUs msxuerplad mamisa.
mociqulisaY: rameTu ukueTumca iyo queyanasa zeda, aramca iyo mRdeli,
yofilTa maT mRdelTa SemwirvelTaY, msgavsad Sjulisa, msxuerplTa (8,4).
Targmani: esreT ityUs, viTarmed ukueTumca queyanasa zeda yofil iyo da
aramca momkudar iyo qriste QorciTa, aramca qmnil iyo aRdgomaY da
amaRlebaY misi da mdelobaY igi zecaTaY; rameTu ukueTumca queyanasa
zeda wadier qmnil iyo aRsrulebad mRdelobisa mis TUsisa, iyvnes aqa
sxuanica mRdelni Zuelisa mis Sjulisa msxuerplTa Semwirvelni; da simravlesa
mRdelTasa Seudga urTierTas Suri da QdomaY; amisTUs mokuda ufali Cueni,
raYTa msxuerplad mamisa CuenTUs Sewiros Tavi TUsi; xolo aRdga mkudreTiT
da amaRlda, raYTa aqundes adgili zecaTa Sina, sada-igi jerovan iyo missa
mRdelobaY. mRdelobad ukue gulisQma-yav meoxebad CuenTUs. xolo
mdabalTa amaT sityuaTa mRdelobisa da meoxebisa mizez ars ucilobel yofaY
QorcTSesxmisa (vD) da uqcevelobisaebr RmrTeebisa, uqcevelobaY kacebisa
misisaY; amas Tana da uZlurebaYca msmenelTaY, romelni sxuebr ver
daitevdes umaRlessa rasme amaT pirTaTUs metyuelebasa; xolo sityuaTa
amaT aw ganmartebulTaY esreT usakuTres ars TqumaY: rameTu ukueTumca
iyo queyanasa zeda, aramca iyo mRdel yofisagan mRdelTa, SjulierTa
msxuerplTa SemwirvelTaYsa. ese igi ars, viTarmed aqa Zuelisa mis Sjulisa
mRdelni uQdebodes axlisa amis msxuerplisa Semwirvelobasa missa,
ukueTumca dadgromil iyo queyanasa zeda; amisTUs amaRlda zecad, sadaYTigi ganSorebul ars yoveli SfoTi da QdomaY queynieri.
mociqulisaY: romelni-igi saxed aCrdilTa hmsaxureben zecisaYsa mis,
viTarca-igi brZanebaY moiRo mose saqmesa mas karvisasa, rameTu ityUs,
viTarmed: ixile da qmen yovelive msgavsad saxisa mis, romeli giCuene Sen
mTasa zeda (8,5). Targmani: vinaYTgan friad raYme umdables yo Zueli igi
Sjuli axlisa amis, raYTa ara sruliad undod Segeracxos igi; da raYTa piri dauyos
mwvalebelTa, romelni ityUan, viTarmed borot iyo Zueli igi Sjuli, amisTUs
dahQsna
qristeman.
da
samociquloTaganca
sityuaTa
mravalsa
gardahgularZnian TanaSemwed siCqurisa maTisa, viTarmca mociqulica borot
uwodda Zuelsa Sjulsa; amis yovlisa aw daQsnad gamoaCinebs, viTarmed
daRacaTu axlisa amis udares iyo, aramed igica RmrTiv mocemuli iyo; da
msaxurebaY igi, romel hyofdes, saxe da aCrdil iyo zecisa msaxurebisa,
rameTu saxis saxeRa iyo. amisTUs saxesa Tana aCrdil uwods, da guaswavebs,

viTarmed RmrTisa mier moeRo moses brZanebaY saqmesa mas Sina


karvisasa, raYTa yos yovelive saxisa misebr mTasa zeda Cuenebulisa, xolo
Cuenebulni igi misda wesni zecisani iyvnes msaxurebani da locvani da
msx(16rD)uerplis Semwirvelobani, da Tana SenebiTurT da aRmarTebiT
karvisaYT, romelni-igi ara yuriT smenilsa, aramed TualiT xilulsa wessa zeda
ganagna, rameTu uadvilesad damswavlel arian saxedvelni, ufroYs
sasmenelTasa.
mociqulisaY: xolo aw umjobessa miiwia msaxurebasa, viTarca-igi ars
umjobesisa aRTqumisa Suamdgomel, romeli-igi umjobessa mas aRTqumasa
zeda Sjuldebul ars (8,6). Targmani: raJams maRali raYme Tquas, myis
dahfaravs mas mdabliTa, viTarca moSiSi uZlurebisagan msmenelTaYsa, viTarese aw umjobesisa oden msaxurebisa miwevnulad uwods ufalsa Cuensa iesu
qristesa, romeli-igi ars Semoqmedi da dambadebeli yovelTaY, romelman
Qorcni igi Cuengan miRebulni aRiyvanna da dasxna saydarTa mamulTa,
romlisaTUs uwods umjobessa miwevnul msaxurebasa uZlurebisaTUs
msmenelTaYsa, romeli-igi imsaxurebis zacisa ZalTagan. xolo umjobesi
aRTqumaY ars sarwmunoebiTa misiTa mislvaY Cueni mamisa mimarT, da
SjulismdebelobiTa mcnebaTa misTa aRsrulebisaYTa mogigebT keTilTa
uzeSTaesisa aRTqumisaTa; ara queynierTa da warmavalTa, viTar Zuelni igi,
aramed zecisaTa da waruvalTa, romelTa Suamdgomel da momniWebel
Cuenda igi mxoloY ars.
Tavi ia. uzeSTaesobaY meorisa SjulisaY pirvelisa mis
lxinebiTa da ganwmediTa
mociqulisaY: rameTu ukueTumca pirveli igi iyo ubiwo, arRaramca meorisa
mis saZiebel iyo adgili, rameTu abralebs da etyUs: aha esera, dReni
movlenan, _ ityUs ufali, _ da aRvasrulo saxlsa zeda israElisasa da saxlsa zeda
iudaYssa aRTqumaY axali; ara aRTqumisa misebr, romeli-igi [romeli-igi + ara
D.] aRuTqu mamaTa maTTa dResa mas, romelsa upyar Qeli maTi,
gamoyvanebad maTda (vD) queyaniT egUptiT, rameTu igini ara daadgres
Sjulsa Cemsa, da me Seuracx-vyven igini, _ ityUs ufali, _ rameTu ese ars
aRTqumaY, romeli aRuTqua saxlsa israElisasa Semdgomad dReTa maT, _
ityUs ufali, _ mivscne Sjulni Cemni gonebaTa maTTa da gulTa maTTa zeda
gamovwerne igini; da viyo me maTda RmrTad, da igini iyvnen Cemda erad;
da ara aswavebdes kacad-kacadi moqalaqesa TUssa da kacad-kacadi Zmasa
TUssa; [TUsa D.] da hrquas: `ican ufali~, rameTu yovelTa micodian me
mciriTgan maTiT vidre didad maTdamde, rameTu ulxino sicruveTa maTTa, da
uSjuloebani maTni da codvani maTni arRara moviQsenne merme [ier. 31,3134.] (8,7-12). Targmani: esreT ityUs, viTarmed: ukueTumca pirveli igi Zueli
Sjuli unaklulo iyo, aramca meore, usrulesi, saZiebel qmnul iyo, aramed ver
kma iyo igi ubiwo da ubralo myofel kacTa. amisTUs abralebs maT. vieT
`maT~? _ aramed Zuelisa mis Sjulisa kacTa. xolo sityuani igi bralobisa da
ganQdisani ara TaviT TUsiT Tquna mociqulman, aramed, viTarca piriTa
uflisaYTa, winaYswarmetyuelebisagan ieremiaYssa, viTarmed vinaYTgan
Zuelni igi uQmar iqmnnes, amisTUs axali aRTqumaY mieca. xolo aRTqumaY
araTu abrahamis mimarTi ganiQadebis, romeli-igi qristes mimarT iyo, aramed
saxeldebiT aw Tqumuli, romeli mieca ersa mas Semdgomad moses mier
gamoyvanebisa maTisa queyaniT egUptiT, romlisa ganQdisa mizezsaca ityUs,
viTarmed: `ara dadgromisaTUs israitelTaYsa [iBElTaYsa D.] aRTqumasa mas
zeda Seuracx-vyven me igini~. amissa Semdgomad zeda-dahrTavs, Tu romeli
ars axali aRTqumaY. cxad ars, viTarmed _ qristes mier mocemuli; ara ficarTa

zeda qvisaTa, aramed ficarTa Sina gulTa da gonebaTasa, romlisaTUs hrqua


qristeman mowafeTa: `raJams movides nugeSinismcemeli suli wmidaY, man
gaswavos Tquen yoveli da mogaQsenos Tquen yoveli~. [iovane 14,26.] ixile,
viTar suliTa wmidiTa gulTa da gonebaTa Sina moguecemis mecnierebaY axlisa
amis aRTqumisaY, ganmaSorebeli (17rD) kerpTagan da Semamecnebeli
RmrTisaY, vinaYca, viTar-ese axalman israElman, erman warmarTTaman
advilad dauteves sacTuri da Seudges RmerTsa; egreTve Zuelman israElman
advilad dauteva RmerTi da midrka uRmrToebad; xolo Cuen, morwmuneTa,
ara gUQms sigrZe sityuaTaY, WiriT swavlad Cuenda RmrTismecnierebasa,
aramed mrTelTa gonebani TUT RmrTiv swavlul arian; da arRara viTar-igi
huriaTaY, erTsa yuresa Sina oden palestinisasa Sewyudeul ars
RmrTismecnierebaY, aramed yovelTa kideTa gardafenil ars mciriT
naTesaviTgan didad naTesavamde; romelTa sicruesa ulxens, rameTu pirvel
qmnulTa bralTa Seundobs naTlisRebisa mier, da uSjuloebaTa maT da codvaTa,
romelni aRuQocnes naTlisRebiTa, arRara moiQsenebs merme.
mociqulisaY: raJams-igi Tquas _ axalio, daaZuela, pirveli igi, xolo
daZuelebadi da daberebadi maxlobel ars ganryunisa (8,13). Targmani:
amieriTgan miiRo kadnierebaY Tana-mowamebiTa winaYswarmetyuelisa
sityuaTaYTa, da maT mierve ganaCinebs amissa axlobasa da mtkiceobasa;
xolo missa siZuelesa da daQsnadobasa. ese igi ars, viTarmed ara uJamod
daacxrvo qristeman Zueli Sjuli, aramed Jamsa oden daberebisa da uQmar
qmnisasa, uZlurebisaTUs da urgebobisa.
mociqulisaY: rameTu aqunda pirvelsa masca Sjulsa samarTali
msaxurebaTaY _ wmidaY igi soflioY (9,1). Targmani: amieriTgan iwyebs
Tana-Setyuebad, viTarmed Zuelni igi _ saxeni axalTa amaT saqmeTa
momaswavebel iyvnes; amisTUs samarTal ars, raYTa Semdgomad saqmeTa
mowevnisa daQsnaY iqmnes saxeTaY. xolo ara ityUs, viTarmed: `aqus pirvelsa
masca~, aramed `aqundao~, raYTa cxad yos, viTarmed maSin aqunda
samarTali aRsrulebad msaxurebaTa maT, xolo aw arRara aqus; rameTu
sityuaY ese esreT usakuTres ars: (vD) rameTu aqunda pirvelsa masca
samarTali msaxurebaTaY _ wmidaY igi soflioY. `wmidad~ uwods taZarsa,
viTarca
namdUlve gankuTnvilsa
samsaxurebelad
RmrTisa; adgilad
msaxurebaTa da locvaTa; xolo `sofliod~ _ amisTUs, rameTu yovelTa Sesaval
da gansaval iyo, da aravin daiyeneboda samaradisod mun Seslvisagan. da
kualad, sofliod uwods, rameTu saxed soflisa iyo qmnulebaY igi karvisaY,
rameTu, sityUsaebr mose winaYswarmetyuelisa, dasabamad qmna
RmerTman caY da queyanaY. [dab. 1,1.] pirvelsa ukue dResa _ zeda kerZoY
caY, xolo meoresa _ xiluli ese caY, ganmyofeli wyalTaY, romelsa beWTa TUsTa
zeda utUrTvan wyalni zena-kerZo samyaroYsani. [dab. 1,7.] amisda ukue
saxed ubrZana RmerTman moses SemzadebaY karvisaY, da karvisa igi
simrgule Soris-dawvala kretsabmeliTa, da masve saxesa zeda ukuanaYskneli
igi iqmna aRSenebaY taZrisaY, viTar pirvel iyo karavi da adgilsa
kretsabmelTasa Soris-dawvalebul iyo zRudiTa, raYTa gareSe igi iyos adgil
mRdelTa dRiTi-dRedisa msxuerplTa Sewirvisa. da iyo igi saxe queyanisa,
romelsa zeda Cuen viyofebiT da aRvasrulebT msaxurebaTa amaT sawuToTa.
xolo Sinagani igi weliwadsa Sina erTgzis Sesaval iyo, da igica
mRdelTmoZRurisa mier, saxed zecaTaYsa mis karvisa, romelsa Sina erTgzis
Sevida mRdelTmoZRuari Cueni, romelman-igi erTgzis Sewira Tavi TUsi.
mociqulisaY: rameTu karavi Seimzada pirveli, romelsa Sina iyo sasanTle
igi da tablaY, da dagebaY igi purTaY, romelsa erqua `wmida~ (9,2).
Targmani: ara Tu TUT pirveli iyo, aramed rameTu wmidisa wmidaTaYsa
gareSe iyo; amisTUs mociqulman saSuvalsa `pirvelad~ uwoda, ese igi ars _

`gareSed~. xolo gareSe iyo wmidaY igi soflioY, romelsa Sina dga rvalisa igi
sakurTxeveli
msxuerplTaTUs
da
yovladdasawuvelTa,
sada-igi
dauye(18rD)nebelad Sevidodis yoveli eri; xolo saSuvalsa mas, romelsa Sina
iyo sasanTle igi da tablaY da dagebaY igi purTaY, romelsa erqua `wmida~.
amas Sina mRdelTmoZRuari xolo Sevidodis dRiTi-dRe. xolo uSinaganessa
mas _ `wmidasa wmidaTasa~ _ weliwadsa Sina erTgzis mRdelTmoZRuari
oden.
mociqulisaY: xolo Semdgomad meore igi kretsabmeli karvisaY, romelsa
erqua `wmidaY wmidaTaY~. oqroYsaY aqunda sasakumevle da kidobani igi
SjulisaY, Semosili gareT da SinaYT oqroYTa, romelsa Sina iyo takuki oqroYsaY,
savse mananaYTa, da kuerTxi igi ahronisi, romeli ganedlda, da ficarni igi
Sjulisani (9,3-4). Targmani: usakuTres ars esreT: xolo Semdgomad meorisa
kretsabmelisa _ karavi, romelsa erqua `wmidaY wmidaTaY~; rameTu
kretsabmelTa, urTierTas ganmyofelTa karvisaTa, TUs-TUsad `karvad~ saxelsdebs. pirveli igi saeroY iyo, da saSuvali _ samRdeloY; xolo mesame da
uSinaganesi _ weliwadsa Sina erTgzis xolo Sesaval mRdelTmoZRurisagan.
amas Sina daunjebul iyvnes yovelnive igi Zuelisa Sjulisa siwmideni,
mosaQsenebelad da samxilebelad umadloebisa huriaTaYsa: kuerTxi ukue _
ganmaqiqebelad ahronis zeda aRdgomilTa maT; xolo ficarni _ viTar maTisa
mis codvisa mier Seimusrnes [Seimusrenes D.] pirvelni igi RmrTiv qmnulni
ficarni; xolo mananaY _ viTar drtUnvides mWamelni misni; rameTu amaT
yovelTa saxeTaY jer-iyo damarxvaY, raYTa urCebasa da umadloebasa
mSobelTasa baZvad _ ganakrZalnes Svilni maTni.
Ukumenisi: [ikumenisi D.] samni gUswavian Cuen kretsabmelni erTsa mas
karavsa Sina wignisagan rva-STasavalisa: {minaweri aSiaze (D): Seiswave,
rameTu rva-STasaval uwodian wignsa mas originesgan rva kapatonad
dawerilsa, romelsa moiQsenebs wmidaY epifane kUprel mTavarepiskoposi;
rameTu igive da erTi sityuaY ZuelTa wignTaY rvajer weril ars, raYTa Seatyunes
urTierTas: pirvelad ebrauli ebrauliTa asoYTa; meored [meured D.] _ ebrauli
sityuaY berZuliTa asoYTa; mesamed _ sameocdaaTTaY; meoTxed _ akUlaYsi;
mexuTed _ sUmmaxoYsi; meeqused _ Teodotionisi; meSUded da merved _
Wursa Sina povnilni igi ieriqos, romelTa saxelebi ucnaur iyo, Tu vieT
Targmnnes.}
pirvelad
_
sada-igi
iyo
sakurTxeveli
rvalisaY
yovladdasawuvelTaTUs, sada-igi Sevidoda yoveli eri Sewirvad msxuerplTa;
xolo meore _ sada-igi maradis Sevlened (vD) mRdelni Sewirvad msxuerplTa,
sada-igi sasanTle da tablaY da winadagebaY igi purTaY; xolo mesame, sadaigi iyo sasakumevle da kidobani, romelsa Sina erTgzis xolo weliwadsa
Sevidoda mRdelTmoZRuari.
mociqulisaY: xolo zeda-kerZo missa qerobini didebisaY, romeli agrilobda
salxinebelsa mas, romelTaTUs ara ars aw TiToeulad sityuad (9,5). Targmani:
vissa zeda-kerZo? _ aramed kidobnisa zeda-kerZo aRmarTebul iyo qerobini igi
didebisaY. didebisad uwods anu viTarca TUT didebulsa anu viTarca msaxursa
RmrTisasa, romeli-igi ars WeSmariti didebaY madidebelTa TUsTaY. xolo
vinaYTgan mravlisa raYs momaswavebel iyvnes Zuelisa mis karvisa saxeni,
amisTUs mociquli ityUs, viTarmed: ara ars aw Jami aRQsnad TiToeulsa mas
siwlosa da siQSosa ZuelTa maT saxeTasa.
Ukumenisi:
gesmas
raY
mociqulisagan
qerobini,
magrilobeli
salxinebelisaY, iZie da hpovo wignsa Sina Targmanebasa gamoslvaTa
wignisasa, viTarmed zeda-kerZo kidobnisa iyo sakurTxeveli oqroYsaY
oTxZgidedi, [oTxgZidedi D.] romelsa salxinebel ewodeboda, da iyo igi saxe
qristesi, romeli iqmna salxinebel da gamoQsna Cuenda.

mociqulisaY: da ese raY esreT aRmarTebul iyo, pirvelsa mas karavsa


maradis Sevlened mRdelni da msaxurebasa mas aRasrulebed. xolo
Sinagansa mas erTgzis weliwadsa mRdelTmoZRuari igi xolo Sevidis, da ara
TUnier sisxlisa, romeli-igi Sewiris Tavisa TUsisaTUs da erisa umecrebisaTUs
(9,6-7). Targmani: karvebad uwods kretsabmelebsa, rameTu erTsa mas
karavsa Sina sami ganyofaY iyo kretsabmelebiTa; xolo dautevebs garegnisa
misTUs sityuad, romelsa Sina yoveli eri Sevidoda, da orTa maTTUs hyofs
sityuasa; rameTu pirvelad uwods saSuvalsa, samaradisod Sesavalsa
mRdelTasa, xolo Sinaganad _ mesamesa mas, romelsa erTgzis
we(19rD)liwadsa mRdelTmoZRuari oden Sevidodis; romliTa amas cxad hyofs
mociquli, viTarmed huriaTada gareSe igi oden micemul iyo ezoY karvisaY,
xolo Cuen morwmuneTad damarxul iyo saSuvali igi samRdeloY, romlisa mier
aRvalT uSinaganessa mas da zecisasa wmidasa wmidaTasa, sada-igi
winamorbedad Cuenda erTgzis Sevida qriste; aramed raYTa ara Tquan
umecaraTa, viTarmed: `viTar egebis erTgzis SewiruliTa miT oden msxuerpliTa
qristesiTa ganwmedaY yovlisa soflisa codvaTaY!~ _ amisTUs mociquli
Zuelisave misgan uCuenebs [uEnebs D.] saxesa, viTarmed erTgzis SeslvaY igi
mRdelTmoZRurisaY arave TUnier sisxlisa iyvis, xolo sisxliTa SeslvaY igi
weliwadsa Sina erTgzis [...] iyvis, da saxesa moaswavebda qristes CuenTUs
erTgzis Sewirvisasa, viTarmed yofad ars mis mier msxuerpli, ara cecxliTa
gansalevneli, aramed sisxliTa ganmbaneli, rameTu ese msxuerpli Seiwira
juarsa zeda; ara cecxliTa damwuari, arca mravalgzis dakluli, aramed erTgzis
TUsiTa sisxliTa saukunod gamomQsneli tyue [tyuE D.] qmnulTaY
eSmakisagan; xolo raJams Tquas mociqulman Zuelisa mis msxuerplisaTUs,
romeli-igi Sewiris Tavisa TUsisaTUs da erisa umecrebisaTUs. amas cxad
hyofs, [hyos D.] viTarmed axali ese msxuerpli da memsxuerple Tavisufal iyo
codvisagan, da viTarmed huriaTa igi msxuerplni umecrebiTTa codvaTaTUs
Seiwirvodes, xolo qristes msxuerpli mecnierebiT cxadTa da dafarulTa
CuenTagan ganguwmeds, rameTu igi Tavadi yovelsave mecnier ars da araraY
daefarvis mas.
Ukumenisi: [ikumenisi D.] gamoslvaTa wignsa Sina orgzis dResa Sina
weril ars SeslvaY mRdelTmTavrisaY wmidasa wmidaTasa; xolo ityUs: `da
akumios mas zeda~, ese igi ars _ sakurTxevelsa mas zeda oqroYsasa, romel
ars wmidasa wmidaTasa; `akumios mas zeda ahron (vD) sakumeveli
Sezavebuli mwulili ganTiad-ganTiad, raJams aRagnes sanTelni, akumios mas
zeda. da raJams aRanTnes ahron sanTelni mwuxri, maSin akumios
sakumeveli samaradisoY, odesve winaSe uflisa~. [gamosl. 30,8-9.] aw ukue
viTar erTgzis xolo weliwadsa Sina SeslvaY mRdelisaY Tqua mociqulman, cxad
ars, viTarmed (25rC) kumevad da aRnTebad sanTelTa dRiTi-dRe orgzis
Sevidoda, sityUsaebr zemo Tqumulisa. xolo sisxliTa ganwmedad _ erTgzis
xolo weliwadsa Sina, sityUsaebr mociqulisa, romelsa myis masve adgilsa
gamoslvaTa wignisasa ewamebis, viTarmed: `lxineba yos maT zeda ahron,
rqaTa misTa zeda, erTgzis weliwadsa Sina. sisxlisa misgan gansawmedelisa
codvaTaYsa. erTgzis weliwadsa ganwmidos igi naTesavsa Soris maTsa,
rameTu wmidaY wmidaTaY ars uflisa. [gamoslv. 30,11.]
mociqulisaY: da ese uwyebiTa sulisa wmidisaYTa, rameTu arRa
gamoCinebul iyo wmidaTaY igi gzaY, aramed pirvelisa misRa karvisaY aqunda
wesi. romeli-igi igavi iyo Jamisa mis mowevnadisaY, romelsa Sina msxuerplni
da Sesawiravni Seiwirvodes (9,8-9). Targmani: esreT ityUs. viTarmed sulisa
mier wmidisa gangebul iyo erTisa mier oden da ara mravalTa mier Sesaval
yofaY wmidisa wmidaTaYsa, romelsa saxe aqunda zecaTaY, xolo cani Seuval
iyvnes kacTa, vidre gamoCinebamde wmidaTa gzisa, macxovrisa da uflisa

Cuenisa iesu qristessa, romel igi ars gzaY da WeSmaritebaY, da vervin


wmidaTagani mivides mamisa TUnier mis mier, sityUsaebrve misisa. [iovane
14,6.] da [da _ D.] ese WeSmariti gzaY wmidaTaY, ara xolo TUT Sevida
erTgzis zecisasa mas wmidasa wmidaTasa, aramed yovelsa bunebasa
kacTasa gza-uyo da misca QelmwifebaY, raYTa dauyenebel iyvnen, romelTa
egulebodis mun SeslvaY mis mier, ese igi ars, moqmedebiTa mcnebaTa
misTaYTa. amisTUsca gareSeni oden karvisani Sesaval iyvnes maTda,
romelni-igi Zuelsa mas Sina SewirviTa msx(20rD)uerplTa da SesawiravTaYTa
saxeni iyvnes da igavni Jamisa mis qristes moslvisani, romeli maSin
mowevnad iyo. xolo aw mowevnul da aRsrulebul ars.
mociqulisaY: romelni ver SemZlebel iyvnes guliTad srul yofad
SemwirvelTa maT, garna saWmelTa xolo zeda da sasumelTa da pirad-piradTa
banaTa da samarTaliTa QorcTaYTa, vidre Jamadmde gangebisa mis
mowevnadisa (9,9-10). Targmani: esreT ityUs, viTarmed msxuerplni igi da
Sesawiravni Zuelisa Sjulisani ara xolo erisa urgeb, aramed vercaRa TUT
SemwirvelTa maT SeuZlebdes guliTad srul yofad. (vC) gulad uwess sulsa da
sUnidissa, viTarmca ityoda, viTarmed gareSe QorcTaY oden iyo ganwmedaY
maTi, da ver sargebel eyofoda Sinagan sulsa da sUnidissa da gonebasa,
TUnier rameTu saWmelTa da sasumelTasa etyoda amis raYsme Qumevasa da
imis raYsme ara Qumevasa, da kualad, mravalgzis Qumevasa QorcTa
ganbanisasa; rameTu ese iyo samarTali QorcT^aY, viTarmed ganwmedaY igi
maTi da simarTle QorcTamde xolo dadgeboda da ara uSinaganesca
Seiw[...]eoda; da eseca ara samaradiso iyo, aramed, viTar-igi usakuTres ars,
vidre Jamadmde ganmarTvisa zedamdebareTaYsa.
Jam ganmarTvisa iyo moslvaY qristesi, ganmmarTveli yovelTa cTomilebaTa
CuenTaY; xolo zedamdebared uwods Zuelsa Sjulsa, sityUsaebr sxuaTa
mociqulTaYsa, romelni ityodes, viTarmed: `rad davamZimebT maT zeda
simZimesa, romeli verca Cuen, verca mamaTa CuenTa uZles tUrTvad!~
[saqme moc. 15,10.] amis winadacueTisa SjulTa tUrTi zedamdebare
aRgUsubuqa qristeman [J]amsa moslvisa TUsisasa.
Tavi ib. sisxlisaTUs qristesisa,
romlisa mier ars axali ese aRTqumaY,
rameTu ese samaradisod ganswmeds WeSmaritebiT,
ara sisxlisaebr sacxovarTaYsa, mravalgzis Sewirulisa
mociqulisaY: xolo qriste movida, mRdelTmoZRuari igi yofadTa maT
keTilTaY, ufroYsiTa miT da usrulesiTa karviTa QeliT uqmneliTa; ese igi ars ara
amis dabadebulisaYTa (9,11). Targmani: raYsaTUs movida qriste? _ cxad
ars, viTarmed mRdelTmoZRurad msxuerplis Semwirvelad, da sisxliTa miT
TUsiTa
momatyuebelad
Cuenda
yofadTa
maT
keTilTa
cxorebisa
saukunoYsaYTa. xolo karvad uwods QorcTa qristesTa, rameTu mis Soris
daemkUdra yoveli savsebaY RmrTeebisaY Qorcielad. ese karvad wodebuli
guami qristesi ufroYs ars Zuelsa mas karavsa, rameTu RmrTisa
QorcSesxmulisa guam ars; xolo usrules _ amisTUs, rameTu srul-myofel ars
maTda, romelni Sevidodin sarwmunoebasa Sina missa. da kualad, amiT
uzeSTaes ars missa, rameTu ara QeliT qmnul ars bunebaY igi kacobrivTa maT
QorcTaY, romelni Cuengan Seisxna qristeman, ara qorwinebiT, arca
Teslisagan mamakacisa, aramed sulisa mier wmidisa; xolo `ara amis
dabadebulisaYTa~
_ rameTu
ara
Sjulisaebr
QorcTa
codvisaTaYsa
moqalaqobda queyanasa zeda; vinaY(26rC)ca ese Qorcni qristesni uwyniT
Cuen amis dabadebulisad, da ara amis dabadebulisad. [sic. C.] amisdad ukue

amisTUs, rameTu yovliTurT Tanaarsni Cuenni Qorcni Seisxna, xolo `ara


amisdad~ _ amisTUs, rameTu uqcevel iyo da srul RmrTeebisagan da
kacebisa, romeli-ese sxuaman vervin SeuZlos yofad arsTaganman.
mociqulisaY: arca sisxlTa vacTa da zuarakTaYTa, aramed TUsiTa sisxliTa
Sevida erTgzis siwmidesa mas da saukunoY gamoQsnaY pova (9,12):
Targmani: mRdelTmoZRuarni igi huriaTani sisxliTa vacTa da zuarakTaYTa
Sevidian wmidasa wmidaTasa, xolo qriste TUsiTa sisxliTa erTgzis raY Sevida
siwmidesa mas zecisasa, saukunoY gamoQsnaY pova, ara Tavisa TUsisaTUs
(rameTu raY gamoQsnaY unda mas, romelman araodes Seiwynara uReli
codvisaY!), aramed CuenTUs, wartyuenulTa amaT codvisagan, sisxliTa TUsiTa
moiyida gamoQsnaY, arRara moqene sxUsa meorisa msxuerplisa da
saQsrisaY.
Ukumenisi: vinaYTgan Cuen, kacTa asoebisa [Tav] jer iCina [...] yofaY
saxierebiTa miT QorcSesxmisaYTa, amisTUs Cuensa yovelsave TUsad
miiCemebs _ gamoQsnasaca da cxorebasaca.
mociqulisaY: rameTu ukueTu sisxli igi vacTa da zuarakTaY da nacari igi
diakeulTaY, romeli epkureboda [epkuroboda C.] SeginebulTa maT da
ganswmedda msgavsad QorcTa maT ganwmedisaTa (9,13): Targmani:
Zuelsa mas Sina sisxli epkureboda, xolo nacari diakeulTaY, wyalsa Tana
aRreuli, sasumlad gansawmedelad miecemodis SeginebulTa maT. da
ganwmedaY igi QorcTamde oden dadgeboda, da ara sulisamdeca Seiweoda;
amisTUs QorcTa ganwmedad uwods mas mociquli.
mociqulisaY: ravden ufroYs sisxlman qristesman, romelman-igi suliTa
saukunod Tavi TUsi Sewira ubiwod RmrTisa, ganwmidnes gonebani Tquenni
mkudarTagan saqmeTa, msaxurebad RmrTisa cxovelisa (9,14): Targmani:
esreT ityUs, viTarmed romelTa urwmuno uCndes erTisa mis mier msxuerplisa,
romel ars sisxli qristesi, saukunoYsa gamoQsnisa moniWebaY Cueni, ese
dairwmunen, viTarmed, ukueTu Zuelni igi undoni da Qorcielad warmavalni da
kacobriv gareSe QorcTa ganmwmedelni msxuerplni ganswmeddes
SeginebulTa maT, raoden ufroYs sulTa da QorcTa wmida yofad Sewirulman
sisxlman qristesman, ara cecxliTa da(vC)mwuarman mtuerman, aramed
cecxliTa sulisa wmidisaYTa aRtyinebulman sakuerTxman ueWuel-yos
[ueWuel-yos C.] saukunod ganwmedaY Cueni; rameTu Zuelsa masca Sina
ugerSoY ubiwoebaY igi msxuerplisaY saxe da wina-momaswavebel iyo
qristes ubiwoebisa, romelman-igi codvaY ara qmna, arca ipova zakuvaY pirsa
missa; [I petre 2,22.] eseviTari igi, ubiwod msxuerplad RmrTisa Sewiruli,
ganswmeds ara xolo QorcTa, aramed sulTa da gonebaTaca CuenTa
mkudarTagan saqmeTa, rameTu, viTar-igi huriaTa Seaginebda SexebaY
guamsa
mkudrisasa,
egreTve
Cuen
Seguaginebs
moqmedebaY
makudinebelTa saqmeTa codvisaTaY, romelTaTUs cxad hyofs mociquli,
viTarmed ver SesaZlebel ars Cuenda msaxurebaY RmrTisa cxovelisaY pirvel,
vidre ara ganvwmdeT saqmeTa maTgan momakudinebelTa codvisaTa, rameTu
codvasa Sina msaxurni misni ara hmsaxureben, aramed daisajebian.
mociqulisaY: da amisTUs axlisa aRTqumisa Suvamdgomel ars, raYTa
sikudiliRa moiwios gamosaQsrad pirvelisa mis Sjulisa gardasrulTa; aRTqumaY
igi moiRon CinebulTa maT saukunoYsa mis mkUdrobisaTa (9,15). Targmani:
usakuTres ars esreT: da amisTUs axlisa aRTqumisa Suvamdgomel ars, raYTa
sikudili raY iqmnes gamosaQsnel pirvelisa mis aRTqumisa gardaslvaTa,
aRTqumaY miiRon CinebulTa saukunoYsa mis mkUdrobisaTa. xolo Zali
sityuaTa amaT siRrmisaY ese ars: eguleboda mamasa mkUdr yofaY Cueni
aRTqumaTa TUsTa, aramed Cuen ver gueZlo, rameTu mter da mbrZol
viyveniT missa mimarT; maSin Suvamdgomel iqmna Ze da daguagna

mamasa TUssa; garna vinaYTgan tanjvisaca raYsme miQdaY Tana-edva


queyanisaTa, SecodebisaTUs missa mimarT, gardaslvisaTUs mcnebaTa
pirvelisa mis aRTqumisaTa, rameTu kacTmoyuarebasa Tana marTlmsajulca
ars RmerTi, da eseca patiJisa TanamdebobaY Cueni Zeman RmrTisaman
gardaiQada, QorciTa raY juars-ecua CuenTUs, da vinaYTgan sikudilisa
SemdgomadRa damtkicnebis aRTqumaY anderZisaY, amisTUs mokuda qriste,
raYTa Cuenda momarTi igi aRTqumaY saukunoYsa sufevisaY dagUmkUdros
Cuen, morwmuneTa misTa. esreT ukue mociqulman TUT mis qristes
sikudilisagan,
romlisa
mier
uZlu(27rC)rni
dahbrkoldebodes,
friadi
saQmarebaY misi gamoaCina, viTarmed amisTUs axlisa aRTqumisa
Suvamdgomel iqmna sikudiliTa TUsiTa, raYTa sikudili TUsi yos saQsar pirvelisa
mis aRTqumisa gardamavalobiTa tanjvisa TanamdebTa maT, da esreTRa,
TavisufalTa bralisagan kacTa, moviRoT mkUdrobaY zecisa cxorebisaY, romelsa
pirvelve viCineniT, da warmdebebiTa CueniTa Tavni Cuenni davakleniT, xolo
verRara kualad mivemTxueodeT mas, araTumca nefsiT qristesa Tavs-edva
CuenTUs QorciTa juarcumaY da sikudili.
mociqulisaY: rameTu sada-igi wignis weraY ars, sikudili unebelad zeda-ac
wignis mweralsa mas, rameTu anderZi da werili mkudarTa SemdgomadRa
mtkice ars; ukueTu ara, versada mtkice arn, vidre cocxalRa arn anderZis
mwerali igi (9,16-17). Targmani: viTarca zemo vTqu, romlisagan-igi sxuani
dahbrkoldebodes, viTarmed _ `viTar SeuZlos qristeman mocemaY Cuenda
aRTqumaTaY, romeli-igi TUT momkudar ars~, _ amisTUs amisve saxisagan
cxad hyofs, viTarmed, viTarca-igi sofelsa amas Sina dawerili anderZsa Sina
aRTqumaY misacemelisa raYsame maSinRa miecemis, odes mokudes
damwereli igi, da TUT mebrve daweriTa anderZisaYTa Tanamdeb sikudilisa
hyofs Tavsa TUssa, da amisTUs wers, raYTa cxad yos mokudavebaY; egreTve,
SeuZlebel iyo TUnier qristes sikudilisa sxuebr mocemaY kacTaY
aRnaTquemTa maT keTilTaY.
mociqulisaY: vinaYca arca pirveli igi TUnier sisxlisa ganaxldeboda,
rameTu iTqunes yovelni igi mcnebani msgavsad Sjulisa moses mier yovlisa
mimarT erisa (9,18-19). Targmani: raYTa cxad yos sikudilisa mier qristesisa
cxorebaY yovlisa soflisaY, amas daamtkicebs ZueliTa miT saxiTa, viTarmed
maT momaswavebelad amissa da srulmyofelad yovlisa sisxli aqunda; ara
litonad raYme, aramed RmrTisa mier Tqmulad mosessa da misgan kualad
yovlisa erisa mimarT.
mociqulisaY: moiRis sisxli igi zuarakTa da vacTaY wyalsa Tana matyliTa
mewamuliTa da usupiTa, TUT mas wignsa da yovelsa ersa apkuris da TqUs:
ese sisxli aRTqumisaY, romeli gamcno Tquen RmerTman (9,19-20).
Targmani: wyali igi saxe iyo naTlisRebisaY, xolo matyli da usupoY
moiRebvoda sil(vC)boYsaTUs da siwlo-siQSoYsa, raYTa mravalJam ipyrobdes
sapkurebelTa maT; xolo mewamul iyvis matyli, raYTa ferTaca mier saxe
moaqundes sisxlisa qristesisaY. xolo wignsa mas saxe moaqunda
morwmuneTa qristesTaY, mas Sina qonebiTa saRmrToYsa SjulisaYTa. xolo
sisxlisaTUs raJams TqUs _ `ese sisxli aRTqumisaY~, saxe eyo sisxlTa (sic. C.)
macxovrisa Cuenisasa, romelman ganguwmidna Cuen yovlisagan codvisa.
mociqulisaY:
TUT
mas
karavsa
da
yovelsa
mas
WurWelsa
samsaxurebelisasa sisxli asxuris, da kninRa yovelive igi sisxliTa
ganwmidneboda, msgavsad Sjulisa mis, da TUnier sisxlis daTxevisa ara iyo
motevebaY (9,21-22). Targmani: da karavica igi saxe iyo morwmuneTaY
sityUsa mis mier, viTarmed: `davimkUdro maT Soris [ () Sdr. fs. 5,12.] da
viqceodi maT Tana~; da yovelsave mas WurWelsa saxe moaqunda TiToeulisa
[TiToelisa C.] savsebisa morwmuneTaYsaY, xolo ganwmedasa mas Zuelsa

kninRa [kninRaY C.] amisTUs dahrTo mociqulman, rameTu sruli ganwmedaY


axlisa amis WeSmaritebisada damarxul iyo, xolo Zuelni igi aCrdilni oden
iyvnes da saxeni, TUnier ese xolo cxad iqmneboda maT mier, viTarmed ara
bilw, arca saZagel ars sawyevar, aramed Seracxili igi juariTa sikudili qristesi,
aramed TUnier sisxlTa daTxevisa misisa ara iqmneboda motevebaY codvaTa
CuenTaY.
mociqulisaY: saWiro ars ukue. vinaYTgan saxeni igi zecisaTani amiT
ganwmdebodes, raYTa zecisani igi amaTsa umjobesiTa msxuerpliTa
ganwmden (9,23): Targmani: saxed zecisaTa Zuelsa mas Sjulsa uwods, xolo
zecisad _ axalsa amas, romlisa mier Cueni moqalaqobaY caTa Sina ars, da
zecisasa vzraxavT, xolo umjobes Zuelisa mis msxuerplisa ars sisxli qristesi,
viTarca zogad sulisa da QorcTa ganmwmedeli, romlisa TUnier SeuZlebel ars
aQocaY codvaTa CuenTaY. esreT ukue mociquli sxuaTa dasabrkolebelsa mas
da sagmobelsa sikudilsa uflisasa ara xolo bralobisagan ganSorebul da qebisa
Rirs hyofs, aramed TUnier missa sxuebr SeuZlebel ityUs cxorebasa.
mociqulisaY: rameTu ara QeliT qmnulTa siwmideTa Sevida qriste, saxed
WeSmaritTa maT, aramed TUT maT caTa, awve Cuenebad pirsa RmrTisasa
CuenTUs (9,24). Targmani: vinaYTgan didad raYme zuaobdes huriani
taZarsa maTsa zeda, amisTUs daamdablebs mas Tana-SetyuebiTa zecaTaYTa,
rameTu igi sa(28rC)xed zecaTa aRSenebul iyo, xolo SeslvaY ese caTaY da
CuenebaY
pirsa
RmrTisasa
nu
RmrTeebisad
Segiracxies, yovlisa
aRmavsebelisa misTUs da mamisagan yovlad ganuSorebelisa Zisa, aramed
QorcTa CuenTa zecad aRyvanebaY iyo missa, QeliT uqmnelTa maT siwmideTa
Seslva, da winaSe pirsa mamisasa warmodgoma CuenTUs. ese igi ars,
viTarmed Cuenda momarT [momaT C.] damdablebisa misisaTUs iTqumian
kacobrivni ese da uZlurni sityuani, uzeSTaesisa misTUs yovelTa
simaRleTaYsa,
romelman-igi
TUsiTa
Qorcielad
damdablebiTa
Cuen
aguamaRlna da daguagna mamasa.
mociqulisaY: arca raYTa mravalgzis Sewiros Tavi TUsi, viTarca-igi
mRdelTmoZRuari igi Sevidis weliwadsa erTgzis siwmidesa mas sisxliTa
sxUsaYTa (9,25): Targmani: ese didi umetesobaY ars, viTar Zuelsa mas Sina
wliTi-wlad uQmda mRdelTmoZRuarsa SeslvaY taZrad QeliT-qmnulad, da igica
_ sisxliTa vacTa da zuarakTaYTa; xolo qriste erTgzis Sevida TUsiTa sisxliTa
QeliT-uqmnelsa mas taZarsa zecisasa, arRara moqened sxUsa Seslvisa.
mociqulisaY: ukueTu jer-vidreme-iyo missa mravalgzis vnebad soflis
dabadebiTgan, xolo aw erTgzis aRsasrulsa JamTasa Seuracxis-yofad codvaTa
msxuerpliTa TUsiTa gamoCnda (9,25). Targmani: esreT ityUs, viTarmed
ukueTumca mravalgzis Tanamdeb yofil iyo yovelsave zeda gardaslvasa
kacTasa kualad Sewirvad msxuerplisa, mravalgzismca qmnil iyo sikudili misi,
mier soflis dabadebiTgan, yovelsave zeda ganmravlebasa kacTa codvisa da
RmrTisagan gandgomisasa; aramed raYTa raJams ganmravldes codvaY,
maSin man saxierman ufroYs gardahmatos madli, amisTUs erTgzis
aRsasrulsa JamTasa gamoCnda, raYTa uZlieresobiTa msxuerplisa mis
TUsisaYTa Seuracx-yos da mZle eqmnes simravlesa codvaTa CuenTasa, da
daSritos aRtyinebulebaY alisa maTisaY, mdinariTa sisxlTa TUsTaYTa; xolo
gamoCineba uwods QorcSesxmasa missa, rameTu RmrTeebiT yovelgan myof
ars da uxilav, da amisTUs Qorcni Seisxna, rameTu sxuebr ver SesaZlebel iyo
datevnaY da xilvaY misi.
mociqulisaY: da viTarca-igi wina-uc kacTa erTgzis sikudili, da missa
Semdgomad saSjeli, egreca qriste erTgzis Seiwira mravalTaTUs, aQocad
codvaTa; xolo meored TUnier (vC) codvaTa gamoecxados, romelni-igi moelian
mas macxovrad (9,27-28), Targmani: yovliTurT miamsgavsa Tavi TUsi wessa

kacobrivTa QorcTasa CuenTUs gankacebulman man (24rD) sityuaman, raYTa


yovliTurT srul da araraYT saocar iyos gankacebaY misi; amisTUs msgavsad
Cuensa mokuda bunebiTa kacobriviTa, raJams msxuerplad mamisa Sewira
Tavi TUsi saQsrad Cuenda da aQocad ara yovelTa codvaTa, aramed
mravalTasa, rameTu, daRacaTu yovelTaTUs mokuda, garna vinaYTgan ara
yovelTa hrwmena missa mimarT, amisTUs mociquli mravalTasa ityUs codvaTa
aQocasa; maTsa oden, romelTa hrwmena missa mimarT, da viTarca Cuensa
sikudilsa, aw mis mier Zilad Seracxilsa, Semdgomad sikudilisa Seudgs
saSjeli. amisTUs arca amas daaklebs, aramed kualad movals didebiT,
ganSjad cxovelTa da mkudarTa; amisTUs mociquli meored moslvasa missa
TUnier codvisa ityUs, ese igi ars, viTarmed arRara [ araRara D.] CuenTa codvaTa
Tananadebisa gardaQdad movals, msgavsad pirvelisa amis, arcaRa
Sendobad movals codvaTa, aramed mxilebad da gamoZiebad da saqmeTaebr
[sagqmeTaebr D.] migebad, vinaYca amiTca TUnier codvisa ars moslvaY misi;
rameTu samarTlad stanjavs, romelTa uQmar yon sasyidliTa sisxlTa misTaYTa
gamoQsnaY mis-mieri codvaTagan, kualad damonebiTa codvaTaYTa.
[codvaTaYTa D, C-Si jer dauweriaT: `codviTaYTa~, Semdeg ki gadaukeTebiaT: `codvisaYTa~. ]
amisTUsca ara codon maT, romelni molodebiTa misiTa macxovrad yovelsave
Ruawlsa da Sromasa Tavs-idebden misTUs sofelsa amas Sina, viTarca
mecnierni, viTarmed meored moslvaY misi arRara msgavs pirvelisa ars,
usjuloTa Tana SeracxviTa (1) [() mark. 15,28; luka 22,37; Sdr. es. 53,12. ] da CuenTUs
wyeva da codva qmniTa juarsa zeda, (1) [(1) II kor. 5,21.] aramed macxovrad da
mQsnelad maTda, romelTa hrwmenes misa [misa C, missa D.] mimarT.
mociqulisaY: rameTu aCrdili aqunda Sjulsa mermeTa maT keTilTaY, ara
TUT igi xati saqmeTaY maT (10,1). Targmani: mermeTa nacval[ad] esreT
usakuTres ars: rameTu aCrdili aqunda Sjulsa yofadTa maT keTilTaY. ixile,
viTar samad ganhofs: (vD) Zuelsa mas uwods aCrdil yofadTa maT keTilTa
axlisa SjulisaTa da mermisa saukunoYsaTa, xolo axalsa amas [ mas D.] _ xat
saqmeTa maT [maT _ D.] mermisa mis saukunoYsaTa, [`xolo axalsa mas _ xat
saqmeTa mermisa mis saukunoYsaTa~ _ es fraza D-s mnusxvels gamorCenia
mogvianebiT Seuvsia aSiaze minaweriT.] rameTu raoden aCrdili kacisaY udares

da

ars
msgavsebad kacisa, wamalTa mier gamocxadebulsa da fer-Suenier qmnulsa
xatsa missa, egreTve Zueli Sjuli u(29rC)dares ars axlisa amis msgavsebad
mermeTa maT keTilTa, vinaYca sityUTa mociqulisaYTa mas aCrdil, xolo amas
xat uwodian, keTilTa maT mermisa saukunoYsaTa.
Ukumenisi: viTar vhgoneb, aw [aq (?) C.] warkiTxulisa amis
samociquloYsa sityUsagan ityUs didi igi RmrTismetyuelebiTa grigoli: `Zuelisa
igi Sjulisa paseqi, vikadreb da vityU, viTarmed saxisa saxe iyo, wulili da
dafaruli~, romliTa cxad hyofs igica da mis Tana sxuani mravalni
mamaTaganni, viTarmed axali ese Sjuli yovlad saxe ars da msgavseba
mermisa mis saukunoYsa, xolo Zueli igi saxis-saxeRa iyo.
mociqulisaY:
wliTi-wlad
msxuerplTa
maT,
romelTa
Seswirved
samaradisod, versada SemZlebel iyvnes igini SemwirvelTa maT gansrulebad,
ukueTumca [ara], [ara _ CD.] arasada dascxres Sewirvisagan, vinaYTgan arca
erTiRamca raY iWU aqunda codvaTaY SemwirvelTa maT, erTgzis
ganwmedilTa, aramed maT Sina kualad moQsenebaY codvaTaY wliTi-wlad
(10,1-3). Targmani: usakuTres ars esreT: wliTi-wlad maTve msxuerplTa,
romelTa Seswirved samaradisod, versada SemZlebel iyvnes srulyofad
maTda, romelTaTUs Seiwirvodes; da ese Tumca ara, aramca dascxresa
Sesawiravni igi, arca erTisaRa iWUsa qonebiTa codvaTaTUs erTgzis
ganwmedilTa maT? xolo Zali sityuaTaY amaT ese ars, viTarmed: araras
sargebel eyofvodes wliTi-wladni igi msxuerplni samaradisoni sruliad

ganwmedad SemwirvelTa maT, rameTu ukueTumca erTgzis ganewmidnes,


nametav iyo ara dacxromaY Sewir(25rD)visa maTisaY, rameTu radRa saQmar
ars msxuerpli gansawmedeli, sada arRa iyos iWU codvisaY, maT Soris,
romelni srulebiT ganwmedil iyvnen? amisTUsca mwuxri da ganTiad
Seiwirvodes, raYTa maTve msxuerplTa SewirviTa iyos moQsenebaY codvaTaY
[+ da D.] dRiTi-dRe da wliTi-wlad, da cxad iyos, viTarmed arRa ganmarTlebul
arian, aramed moqene arian erTisa mis msxuerplisa ganmamarTlebelisa.
Tquas vinme CuenTUs, viTarmed: romlisaTUs-ese huriaTa vabralebT, da
Cuen raY? ara dRiTi-dReve SevswiravTa? _ hE, [ hE C, he D.] dRiTi-dRe
SevswiravT msxuerplsa usisxlosa, aramed masve da erTsa ( vC) qristesa
SevswiravT; ara odesme cxovarsa da odesme vacsa, odesme zuaraksa da
odesme kurosa, viTar-igi hyofdes huriani, aramed Cuenisa amis msxuerplisaY
daRaTu mraval ars moqmedebaY, aramed egreTca erT ars Zali; xolo maTi erT
iyo mizezi da Zali [C-s mnusxvels jer dauweria `Zali da mizezi~, Semdeg gadaunacvlebia
sityvebi, maT Tavze `b~ da `a~ asoebis daweriT. ] msxuerplTaY, rameTu codvaTaTUs
Seswirvides, da TiTosaxe _ msxuerplni; aramed Cuen erTsa msxuerplsa
SevswiravT da mravalfersa Sewevnasa mis mier moviRebT, rameTu TUT
Tavadman guamcno dRiTi-dRe qmnaY misi mosaQsenebelad misTa maT
cxovelsmyofelTa vnebaTa, xolo igive ars mRdelTmoZRuar Cuenda da igive
Seswiravs Cuen mier da Seiwiravs. da vinaYTgan mravalTa adgilTa [adgilTa _
D.] Seiwirvis, amisTUs ara sxuaY, aramed erTi da igive qriste Seiwirvis Cuen
yovelTa mier, rameTu masve, maSin Sewirulsa da yovlad-daulevnelsa, aw da
maradis daulevnelad SevswiravT, ara Tu iWUTa maSin mis mier Sewirulisa
mis ver-ganmarTlebisaYTa, rameTu WeSmaritad ganmamarTlna da sruliad
gamomiQsnna sisxliTa TUsiTa, aramed misve cxovelsmyofelisa vnebisa
misisa mosaQsenebel vhyofT dRiTi-dRe, romliTa erTguam varT WamiTa
Qorcisa misisaYTa (vD) da sumiTa sisxlisa misisaYTa da urTierTas SeerTebiTa
Tavsa mas Tana Cuen yovelTasa, qristesa, romeli ityUs, viTarmed: `romeli
Wamdes Qorcsa da [sumides] [ sumides _ D. es sityva arc C-Si weria, magram misTvis
adgilia datovebuli.] sisxlsa Cemsa, igi Cem Tana dadgromil ars, da me _ mis
Tana~. (1) [() iovane 6,54.]
mociqulisaY: rameTu ver SemZlebel ars sisxli vacTa da kuroTaY [ kuruTaY D.]
aQocad codvaTa (10,4). Targmani: amieriTgan ganacxada urgebobaY Sjulisa
msxuerplTaY, romelni-igi araTu sxuaTa da sxuaTa codvaTa aRsaQocelad,
aramed kualad da mermeca maTve codvaTaTUs, ara aRsaQocelad, [ `aramed
kualad da mermeca maTve codvaTaTUs, ara aRsaQocelad~ _ es fraza C-s mnusxvels
gamorCenia, da Semdeg Caumatebia aSiaze. ] aramed mosaQsenebelad oden

Seiwirvodes, da cxad hyofdes moqeneobasa sxUsa codvaTa aRmQocelisasa.


Tavi

ig. wamebaY mxoloYsa mis ganwmedisaTUs,

da mimaaxleblisa RmrTisa,
romelsa Sina amcnebs Seslvad sarwmunoebiT [sarwmunoebiTa D.]
mociqulisaY: amisTUs, Semo-raY-vals soflad, ityUs: Sesawiravi da
msxuerpli ara gTnda. xolo Qorcni damimtkicen me; sakuerTxi codvaTaTUs
ara inebe. maSin vTqu: esera moval; Tavsa wignTasa weril ars CemTUs yofad,
RmerTo [+ RmerTo D.] Cemo, nebisa Senisa (1) [() fs. 39,7-8.] (10,5-7).
Targmani: vin ars soflad Semomavali ese? _ aramed qriste, romeli
Semoslvasa
mas
Sina
QorcTSesx( 30rC)misa
TUsisasa
Qmobs
SuvamdgomelobiTa
[SuamdgomelobiTa
D.]
daviTisiTa
fsalmunsa
Sina
ocdameaTcxrametesa, da warmoityUs mizezsa huriaTa msxuerplebisasa,
viTarmed: pirvel moslvisa misisaca moZagebul iyvnes RmrTisa mamisa mier,

romelsa etyUs Ze, viTarmed: `Sesawiravi da msxuerpli huriaebrisa SjulisaY


ara gTnda, amisTUs Qorcni damimtkicen me~. (1) {() Sdr. fs. 39,7.} ese igi ars,
viTarmed: saTno-iyav QorcTa SesxmaY Cemi Sesawiravad da msxuerplad
saTnod Senda, arcaRa kualad sakuerTxi codvaTaTUs inebe; rameTu
msxuerplTaganni romelnime sacxorebelad, [sacxurebelad D.] xolo romelnime
codvaTaTUs Seiwirvodes. ixile, viTar pirvel qristes moslvisa moZagebul ( 26rD)
iqmnnes msxuerplni da Sesawiravni huriaTani, da maSinRa ityUs qriste
mamisa mimarT: `esera moval yofad nebisa Senisa~, (1) [() fs. 39,8.] romel
ars kacTa cxorebisaTUs saTno-yofaY juarcumisa CemisaY, RmerTo Cemo,
bunebisaTUs QorcTaYsa. xolo mamao Tanaarsisa da bunebiT Sen Tana erTisa
Zisao, romlisaTUs Tavsa wignTasa weril ars (1) [() fs. 39,8.] yovelTave moses da
samoelisiTganTa winaYswarmetyuelTa winamoswavebasa. esreT ars marTlSewyobaY sityuaTaY amaT, Tana ganmartebiTurT, daRacaTu mraval-moqcev
[mraval moqec CD.] arian fsalmunsa Sina, Cueulebisaebr winaYswarmetyuelTa
sityUsa.
mociqulisaY: zemo-kerZo ityUs, viTarmed: msxuerpli da Sesawiravi da
sakuerTxi codvaTaTUs ara inebe, arca saTno-iyav, romelni-igi msgavsad
Sjulisa Seiwirvian; maSin Tqua yofad nebisa Senisa. aRiRebs pirvelsa mas,
raYTa meore igi daamtkicos, romlisa nebiTa Cuen ganwmedil varT
SesawiraviTa miT _ QorciTa iesu qristesiTa erTgzis (10,8-10). Targmani: ixile,
viTar TUssa wamebad SemoRebulsa sityuasa TUTve jerovnad Targmnis,
viTarmed: uwinares moZagebul iqmnnes mamisa mier msxuerplni igi da
Sesawiravni Zuelisa Sjulisani, da maSinRa Tqua Zeman moslvaY yofad
nebasa mamulsa, QorcTSesxmiTa da juarcumiTa maTTUs, romliTa cxad ars
sityUTa winaYswarmetyuelisaYTa, viTarmed: aRiRebs RmerTi pirvelsa mas
Sjulsa, raYTa meore ese daamtkicos, Zuelisa wil axali, ese igi ars [ ars _ D.]
nebaY misi; raYTa msxuerplad SewirviTa Zisa Qo( vC)rcTaYTa erTgzis
ganwmidos naTesavi kacTaY, arRara moqened sxUsa msxuerplisa da
ganmwmedelisa.
mociqulisaY: da yoveli igi mRdeli dgan dRiTi-dRe msaxurebasa mas [ mas _
D.] da maTve msxuerplTa Seswiravn mravalgzis, romelni-igi arasada
SemZlebel arian aQocad codvaTa; xolo Tavadman erTgzis Sewira msxuerpli
codvaTaTUs (vD) samaradisod, da dajda igi marjueniT RmrTisa (10,11-12).
Targmani: Tquas vinme, viTarmed: `amisTUs saZagel iqmnnes msxuerplni
igi huriaTani, rameTu borot iyvnes~. ese nu iyofin! rameTu borot ara iyvnes,
aramed _ usrul, vinaYTgan ese aklda sityuad huriaTa mimarT RmerTsa,
viTarmed: `ZueliTganve miuaxlebel [mioaxlebel D.] Cem univToYsa iyvnes
nivTierni ege msxuerplni Tquenni. garna vinaYTgan Tquen amiT raYTme
gqonda [sic. CD.] CueulebaY msaxurebad kerpTa, migiSu Cueulebasa magas
usrulsa, da JamerT dro-vec msxuerplsa srulsa, mxolod ese oden [ ese oden ]
esoden D.] Segicvale, [Segicva (?) D.] raYTa nacvalad usrulTa kerpTa _ Cemda
momarT SemoswirvideT, RmrTisa cxovelisa da WeSmaritisa. amisTUs aw
Jamierad davhQsni samaradisod mdgomareobasa, da maTve msxuerplTa
[msxuErpplTa D.] Semwirvelobasa mRdelTa TquenTasa, [TquenTaYsa C,] viTarca
ver-SemZlebelsa* [* `mRdelTa TquenTasa, viTarca ver-SemZlebelsa~ _ es fraza C-Si
aSiazea Camatebuli.] aQocad codvaTa, da erTsa msxuerplsa, aRmQocelsa
codvaTasa, Seviwirav, romeli mTnavs, da romelsa erTi igi kma-eyofvis
vnebaY, aQocad codvaTa yovlisa soflisaTa. da mieriTgan dajdebis marjueniT
Cemsa QorciTa miT kacobriviTa, romelni-igi man ganaRmrTvna SeerTebiTa
TUsiTa.
mociqulisaY: da mieriTgan moelis, vidremdis daisxnes [ daisxnen C.] mterni
misni queSe ferQTa misTa, (1) [() Sdr. fs. 109,1.] rameTu erTi msxuerpli srul-

iqmna samaradisod ganwmedilTa maTTUs (10,13-14). Targmani: rad ara


meyseulad daisxnes mterni misni queSe ferQTa misTa? _ cxad ars, viTarmed _
amisTUs, rameTu mter missa arian ara xolo eSmakni, aramed kacnica
urwmunoni da uSjuloni, [usjuloni C, uSjuloni D.] da vinaYTgan mravalni
RmrTismsaxurni, wmidani da morwmuneni, iSvebian usjuloTagan [ sic. CD.] da
urwmunoTa, amisTUs ara moispnes TUT borotebisaTUs mSobelni eseviTarTa
RirsTa da saTnoTani, aramed moelis da droebs maTTUs, raYTa ara
Ru(31rC)arZlsa Tana aRmoifxuras ifqlica. xolo erTisa msxuerplisa ( 27rD) srulqmnaY samaradisod ganwmedilTa maTTUs _ ese ars, rameTu erTi igi
msxuerpli qristesi, daRacaTu erTgzis Seiwira, aramed ganmwmedelobaY misi
samaradiso ars da aravis daSWirdebis pirvel juarcumisa anu Semdgomad
juarcumisa morwmuneTa da aRmsarebelTa misTagansa; rameTu zogad
yovelTa kacTaTUs Sewirul ars, pirvelTa da SemdgomTa, romelTa hrwmenes
missa mimarT.
mociqulisaY: xolo mewamebis Cuen suli wmidaYca, rameTu Semdgomad
sityUsa mis, viTarmed: ese ars aRTqumaY Cemi, romel aRvTqua maTda
mimarT Semdgomad dReTa maT, ityUs ufali: mivscne Sjulni Cemni gulTa
maTTa da gonebaTa maTTa gamovwerne igini da uSjuloebani maTni da
codvani maTni arRara moviQsenne (10,15-17). Targmani: rasa guewamebis
suli wmidaY? _ aramed motevebasa codvaTasa, rameTu ganCinebulisa mis
Jamisa, romlisaTUs usakuTres ars, viTarmed: ese ars aRTqumaY Cemi, romel
aRvTqua maTda mimarT Semdgomad dReTa maT (ese arian dReni
Semdgomni qristes moslvisani), raJams Sjulni misni gamoiwernen gulTa da
gonebaTa CuenTa, niWiTa miT sulisa wmidisaY, yovlisave jerovnisa
momaQsenebelisaYTa. maSin codvani igi da uSjuloebani Cuenni, pirvel
naTlisRebisa qmnilni, arRaraodes moQsenebul iqmnen. amaTisa motevebisa
Jamad winaYswar ganiCina axali ese aRTqumaY, mocemuli qristes mier
sarwmunoebisaY missa mimarT.
mociqulisaY: xolo sada amaTi motevebaY ars, arRara Qams msxuerpli
codvaTaTUs (10,18). Targmani: vieT `amaTi~? _ aramed codvaTaY. ese igi
ars, viTarmed: sada erTgzis iqmnes motevebaY codvaTaY, mun arRara Qams
sxuaY msxuerplisa SewirvaY mosaQsenebelad codvaTa, viTar-igi Zuelsa Sina
dRiTi-dRe Seiwirvoda msxuerpli codvaTaTUs, xolo aw yovelni erTgzis
ganwmedil varT miTve erTiTa msxuerpliTa qristesiTa.
mociqulisaY: guaqus ukue, Zmano, kadnierebaY Seslvad siwmideTa maT
sisxliTa iesuYsiTa (10,19). Targmani: vinaYTgan mravalsaxed gamoaCina
axlisa amis uzeSTaesobaY ufroYs Zuelisa mis, amieriTgan iwyebs
swav(vC)lad sarwmunoebisaTUs da saqmeTa keTilTa, viTar-igi usakuTres ars:
guaqus ukue, Zmano, kadnierebaY Sesavalisa mimarT wmidaTaYsa. `Sesaval
wmidaTa~ uwods caTa, da ityUs, viTarmed: viTar-igi pirvel sircxUleul guyofda
simravle codvaTaY, aw kadnierebasa mogucems sruliad aQocaY maTi, romel
yo saQsarman man yovlisa soflisaman _ sisxlman saufloman, raYTa Rirs
viyvneT da mza yovlisa mimarT Sesavalisa wmidaTaYsa, romel arian cani da
saqmeni zecisani, Semyvanebelni Cuenni queyanisagan zecisaTa mimarT, da
QorcTagan _ sulierTa mimarT.
mociqulisaY: romel-igi gangUaxla Cuen gzaY axali da cxoveli
kretsabmeliTa miT, ese igi ars QorcTa misTaYTa, da mRdelTmoZRuari didi
saxlsa Sina RmrTisasa (10,20-21). Targmani: didsa siqadulsa mogucems
Cuen gzaY ese, qristes mier axlad gankafuli da Semzadebuli, romeli
abrahamis, moses da daviTis dReTa ara iyo, xolo aw, JamTa Sina CuenTa,
axlad Semimzada Cuen igi ganmaaxlebelman kacTa naTesavisaman
qristeman. axali _ amisTUs, rameTu pirvel qristessa ara iyo, da Semdgomad

missa mogueca; xolo cxoveli _ amisTUs, rameTu pirveli igi gzaY Zuelisa
SjulisaY sikudid migUyvanebda, xolo ese _ cxorebad saukunod miiyvanebs
mavalTa mas zeda. ese yoveli meyo kretsabmeliTa QorcTa qristesTaYTa,
romelTa kretsabmel samarTal uwoda mociqulman, rameTu maT Sina dafarul
iyo didebaY RmrTeebisaY, da viTar-igi kretsabmeli aRipyrian raY simaRled,
myis gancxadebul iqmnis yovelive Sina-kerZoY saidumloTaY; egreTve, aRQda
raY simaRled juarisa kretsabmeli RmrTeebisaY _ guami saufloTa maT QorcTaY,
maSin gamouCndes kacTa saidumloni zecisani, romelTa Tav ars CuenTUs
SewirvaY igi msxuerplisaY sisxlisa mis saufloYsaY, romlisa Semwirvel da
Sesawirav ars didi igi mRdelTmoZRuari zecaTa saxlisa RmrTisaY _ ufali da
macxovari Cueni iesu qriste, viTarca kaci Sewiruli, da viTarca RmerTi
Semwirveli; rameTu TUTve Seswiravs da igive Seiwiravs.
Ukumenisi: saxl RmrTisa morwmuneTa uwods sityUsa misgan, viTarmed:
`davimkUdro maT Soris da viqceodi maT Tana~. [lev. 26,12; ier. 31,1; II kor.
6,16.] rameTu ese ars uzeSTaesi da ueWueli saxe misisa (32rC) Cuen Tana
qcevisa da mkUdrobisaY _ Cuen Soris SewirvaY usisxloYsa mis msxuerplisaY,
raJams Cuen uyofieT saxl, da Cuen Soris mRdelTmoZRurobiTa hyofs
Sewirvasa da ganyofasa wmidaTa saidumloTasa, romelTa miRebiTa yovliTurT
SeveerTebiT mas.
mociqulisaY:
mouQdeT
mas
WeSmaritiTa
guliTa,
gulsavsebiTa
sarwmunoebisaYTa, sxurebulni guliTa iWUsagan borotisa da ganbanilni
guamiTa wyliTa wmidiTa (10,22-23). Targmani: ese ars WeSmaritebaY
gulisaY, raYTa ara sxuasa vityodiT piriTa da sxuasa vhyofdeT saqmiTa,
aramed raYTa marTl-aRsaarebaY sarwmunoebisaY, aRmoTqumuli pirTaY,
davicvaT guliTad ucvalebelad keTilad moqmedebiTa misiTa. xolo gulsavsebaY
sarwmunoebisaY amisTUs ufroYsad gUQms, rameTu umetesi da ginaTu
yovelive Cueni uxilavTa mimarT ars, da uxilavTa mimarT yovlisasa ufroYs
sarwmunoebaY saQmar ars, raYTa Seuorgulebel iyos gonebaY WeSmaritad
yofisaTUs maTisa, romel arian RmerTi da yovelni yofadni keTilni mermisa
saukunoYsani [saukonoYsani C.] da satanjvelni jojoxeTisani. amaTda mimarT
gulsavsebiT morwmune araodes miscems Tavsa TUssa warmdebebasa
udebebiT cxorebisasa, aramed sarwmunoebiTa frToan iqmnebis amaRlebad
saqmeTa mimarT saTnoebisaTa, rameTu krZalulebiT moqmedebaY keTilTaY
ganswmeds sUnidissa kacisasa iWUsagan borotTa saqmeTaYsa, raYTa
maradis Seumwikulebelad ipyras guami, erTgzis ganbanili da ganwmedili
wyliTa wmidisa naTlisRebisaYTa, romeli-igi pirvelTa bralTagan ara xolo QorcTa
ganswmeds, msgavsad ganwmedisa huriaTaYsa, aramed QorcTa Tana
sulTaca; da amisTUs Semdgomad naTlisRebisa eZiebs Cuengan siwmidesa da
krZalulebiT dacvasa, ara xolo QorcTa, aramed sulTa da gonebaTasaca, romeliese maSin iqmnebis, raJams sworebiT moRuawe viyvneT mogebad
sarwmunoebisa marTlisa da saqmeTa keTilTa.
mociqulisaY: SevikrZaloT aRsaarebaY igi sasoebisaY miudrekelad, rameTu
sarwmuno ars, romelman-igi aRmiTqua (10,23). Targmani: romlisa
sasoebisaY? _ anu Tu cxad ars, viTarmed _ amisi, raYTa gu(vC)rwmenes
sisxliTa miT qristesiTa aRslvaY zecad, raJams mis mier moguetevnen codvani
Cuenni da Rirs viqmnneT pativsa Svilebisasa. rameTu sarwmuno ars,
romelman-igi aRgUTqua SeslvaY sasufevelad TUsad da Tqua: `mnebavs,
raYTa, sadaca me viyo, esenica Cem Tana iyvnen~; [iovane 17,24.] da eseca
dahrTo, viTarmed: `ara amaTTUs xolo gkiTxav, romel arian mowafeni Cemni,
aramed yovelTaTUs, romelTa hrwmenes sityUTa maTiTa Cemda momarT~,
[iovane 17,20.] romel arian morwmuneni saxelisa misisani.

Tavi id. swavlaY moswrfebisaTUs


molodebad saSinelisa misTUs saSjelisa
mociqulisaY: da ganvicdideT urTierTas aRbaZvebad siyuarulsa da keTilTa
saqmeTa (10,24). Targmani: usakuTres ars esreT: da ganvicdideT urTierTas
[urTierTars C.] aRbaZvebad siyuarulisa da keTilTa saqmeTa. ese igi ars, raYTa
gulisQma-vhyofdeT, viTarmed Zma varT da erT samwyso erTisa mwyemsisa;
rameTu ese saqme aRaorZinebs urTierTas [urTierTars C.] siyuarulsa. xolo
urTierTas [urTierTars C.] mtkice siyuaruli ganwmedil guyofs Surisagan da
siwmidiT mxedvel keTilTa saqmeTa da saTnoebaTa moyusisaTa, romelsa
Seudgs baZvaY keTilisaY.
mociqulisaY: nu dautevebT Sesakrebelsa TUssa, viTarca-igi CueulebaY ars
vieTime, aramed nugeSinis-scemdiT da esoden ufroYs, ravden-ese xedavT
moaxlebulsa amas dResa (10,25). Targmani: iyvnes vieTnime, romelni
mizeziTa gansacdelTa simravlisaYTa devnulebisa misTUs maSindelisa
dautevebdes Sesakrebelsa [Sekrebelsa C.] TUssa, vinaYca amcnebs mociquli,
raYTa simravlisaTUs gansacdelTaYsa aravin ganeSorebodis Sesakrebelsa
[Sesakrerebelsa C.] ZmaTa TUsTasa, rameTu zogad urTierTas yofaY
aRmaorZinebeli ars da moqmedi siyuarulisaY, raJams nugeSinis-vscemdeT
urTierTas [urTierTars C.] ara mowyine yofad WirTa Sina da RuawlTa,
RmrTismsaxurebisaTUs SemTxueulTa, rameTu TUT ese oden didi
nugeSiniscemaY da ganmQnobaY ars _ ara sulmokle yofad WirTa Sina,
viTarmed dRiTi-dRe umaxlobeles Cuenda iqmnebis dRe saSjelisa da
saqmeTaebrisa sasyidlisa kualad-gebisaY.
mociqulisaY: rameTu nefsiT SecodebaTa CuenTaTUs, Semdgomad
moRebisa mis cnobisa (33r) WeSmaritebisa, arRara codvaTaTUs moakldebis
msxuerpli, aramed saSineli raYme molodebaY saSjelisaY da cecxlisa Suri
SeSWamdes mterTa maT (10,26-27). Targmani: esreT ityUs, viTarmed:
vinaYTgan uneblieTi codvaY usubuqesisa tanjvisa Tanamdeb ars, amisTUs
nefsiTTa codvaTaTUs, romel qmnes kacman Semdgomad moRebisa mis
cnobisa WeSmaritisa, romel ars sarwmunoebaY uflisa Cuenisa iesu qristesi,
viTar-igi usakuTres ars: arRara codvaTaTUs dagUSTebis msxuerpli. ese igi
ars, viTarmed Semdgomad naTlisRebisa arRara sxuaY msxuerpli salxinebeli
codvaTaY dagUSTebis, romelni sikudilamde mouqcevelad vegneT codvisagan,
aramed saSineli raYme molodebaY mermisa mis samSjavroYsaY, raYTa
cecxlsa Sina saukunosa [sakBnsa C.] viwuvebodiT dausrulebelad. xolo amas
raY ityUs, araTu sinanulisa sasoebasa warhkueTs, _ nu iyofin! _ aramed
meorisa naTlisRebisa molodebasa gardahkueTs, rameTu erTsa oden
aRviarebT naTlisRebasa, saxed erTgzis sikudilisa qristesisa, romelman
erTgzis Sewira Tavi TUsi msxuerplad samaradisod ganwmedilTa maTTUs;
rameTu amas adgilsa msxuerplad uwods juarcumasa qristessa, da saxed
sikudilisa misisa _ naTlisRebasa Cuensa, romelTa saxe iyo Zuelsa mas Sina
Sewiruli msxuerpli codvaTaTUs. xolo Semdgomad naTlisRebisa codvasa Sina
myofTa vidre aRsasruladmde da unanelad warsrulTa, saukunoY igi cecxli
viTarca SuriTa gumerili maliad da moswrafed SeSWamdes viTarca
winaaRmdgomTa. rameTu winaaRmdgom da mter RmrTisa uwodian ara xolo
urwmunoTa,
aramed
borotadmorwmuneTaca,
romelni
qristianobasa
[qBeanobasa C.] Sina ara Rirsad mcnebaTa da brZanebaTa qristesTa
moqalaqobden.
mociqulisaY: ukueTu vinme Seuracx-yos Sjuli mosesi, TUnier wyalobisa,
oriTa anu samiTa mowamiTa, mokudebis. ravden hgonebT uZUresisa tanjvisa
Rirs yofad, romelman Ze RmrTisaY daTrgunos da sisxli igi aRTqumisaY

araRirsad Sehracxos, romliTa ganwmidna da suli igi madlisaY agina? (10,2829). Targmani: raJams orTa anu samTa mowameTa wamian visTUsme moses
Sjulisa garda(vC)mavalobaY, myis moiklvodis igi huriaTagan. TUnier yovlisa
xUSnisa da wyalobisa, romeli-ese aw sxuad moiRo mociqulman, viTarmed,
ukueTu kacisa mier dasxmulTa SjulTa gardamavali eseviTarsa warwymedasa
miecemoda, raoden umetesisa tanjvisa Rirs hgonebT Tquen gardamavalsa
qristes brZanebaTasa! xolo mTrgunvel Zisa RmrTisa igi ars, romeli codvides
da uRirsebiT miiRebdes Qorcsa missa, gulissityUTa Seuracx-yofisaYTa. xolo
sisxl aRTqumisa uwodian sisxlsa qristessa, romlisa daTxeviTa moviReT axali
ese aRTqumaY axlisa SjulisaY, da mis mier ganvwmdiT pirvelTa codvaTa
simravlisagan. amisda araRirsad Semracxvel ars, romeli litonisa kacisad
Sehracxdes da kadnierebiT mouQdebodis mas Jamsa codvaTa Sina yofisasa,
vidreRa ara ganewmidos Tavi TUsi sinanuliTa; rameTu viTar ara gineba ars
ese missa, raJams man myvna Ze RmrTis, niWiTa miT sulisa wmidisaYTa, xolo
Cuen vhyofT TavTa CuenTa Ze vnebaTa. igi mosrul ars, raYTa savane-yos
Cuen Tana, Tana mamiT da suliTurT, xolo Cuen mis wil Cuen Soris
SeviyvanebT eSmaksa, romeli-ese zogad umadloeba da gineba ars missa da
sulisa mis, romlisa mocemiTa madliT moguetevnes codvani Cuenni.
mociqulisaY: rameTu viciT, romelman-igi Tqua: Cemi ars SurisgebaY, da
me mivago, _ ityUs ufali [II Sj. 32,35.] (10,30). Targmani: ese yovelni
sawamebelad Semoixuna marTlmsajulobisa RmrTisa, romlisa-igi cecxli
SurisgebisaY miegebis Semwuvelad mterTa misTa, [romeli-ese zogad
nugeSinissacemeli ars ZUrxilulTaY, raJams uwyodin, viTarmed igi ars
Surismgebel maWirvebelTa maTTa];* [* es fraza C-Si aSiazea Camatebuli.] da
kualad, borotismoqmedTaca miecemis mizezad SiSisa da mosaqcevelad
borotisagan. xolo awindeli ese sityuaY meorisa Sjulisa wignisagan aqa
SemoRebul ars.
mociqulisaY: da kualad ityUs, rameTu: `ganikiTxos ufalman eri TUsi~. [II
Sj. 32,36.] saSinel ars SevrdomaY QelTa RmrTisa cxovelisaTa (10,30-31).
Targmani: da eseca maTve zemoTa pirTaTUs wamebaY ars fsalmunisagan as
ocdameaToTxmetisa, romliTa saSinel hyofs Sevrdomasa QelTa RmrTisa
cxovelisaTa, romeli-igi gani(34rC)kiTxavs gulTa da gonebaTa.
Tavi ie. raYTa keTilisa dawyebisa
keTili aRsasruli vyoT,
da rameTu adre movides momavali igi
mociqulisaY: moiQsenebdiT pirvelTa maT dReTa, romelTa-igi Sina naTeliReT da mravali Ruawli daiTmineT vnebaTaY (10,32). Targmani: vinaYTgan
zemo SeaZrwunna igini moQsenebiTa cecxlisa mis saukunod mtanjvelisaYTa,
aw ganamxiarulebs sityUTa qebisaYTa, da Tanad aswavebs-ca, raYTa ara
dahQsnden da awindeliTa udebebiTa warwymidon SromaY igi da Ruawli
moTminebisa maTisaY, romel yves dasabamsa sarwmunoebisa maTisasa,
raJams idevnebodes da iavar-iqmnebodes monagebTagan zeda-aRdgomiTa
TUsTa da naTesavTa maTTaYTa. rameTu urwmunoebasa Sina daSTomilni
sdevnides morwmuneTa maT.
mociqulisaY: ese ars, yuedrebaTa da WirTa Sina soflis saxilvel iqmneniT,
da ese, rameTu eziareniT maT, romelni-igi maT Sina iqceodes (10,33).
Targmani: usakuTres ars zemoYTgan: mravali Ruawli daiTmineT vnebaTaY,
romelime _ yuedrebaTa da WirTa Sina soflis saxilvel qmniTa, da romelime _
esreT myofTa maT Tana ziarebiTa. ese igi ars, viTarmed: romelime TUT gevno
da romelime sxuaTa ZUrxilulTa Tana mzrunvelobaY hyavT. rameTu didad

mQnisa sulisa moqene ars ara xolo TUsagan martoebiT, aramed saxilvelad
yovlisa soflisa, winaSe pirebsa mravalTa mxedvelTasa, Tavs-debaY ginebaTa
da yuedrebaTaY. amas Tana kualad Tana-mzrunvelobiTa sxuaTa ginebisa da
yuedrebisaYTa Tavs-debaY WirTa da SromaTaY.
mociqulisaY: da rameTu krulebaTa maT CemTaTUs gelmoda da iavarisyofaY igi monagebTa TquenTaY sixaruliT SeiwynareT (10,34). Targmani:
zemoY igi esreT myofTa maT Tana ziarebaY Qelis-ampyrobelobisaTUs Tqua
sxuaTa mociqulTaYsa, xolo aw TavisaTUs TUsisa etyUs, viTarmed: Cem Tana
gelmoda krulebaTa maT CemTaTUs; da kualad ewamebis, viTarmed: ara xolo
ese, aramed wartyuenvaYca monagebTaY mxiarulebiT Tavs-idves, rameTu did
ars Tavs-debaYca, xolo sixaruliT Tavs-debaY _ udides sazomisa kacTaYsa
saqme ars mociqulebri, romelni-igi ixarebdian, raJams (vC) qristesTUs
itanjebodian da idevnebodian.
mociqulisaY: uwyiT, rameTu gaqus Tavisa Tquenisa saunje umjobesi, caTa
Sina dadgromili (10,34). Targmani: aqa kualad sarwmunoebasa maTsa
wamebs, viTarmed mtkiced uwyian Seuracx-yofisa wil warmavalisa da
daudgromelisa, povnad maTda simdidre zecisaY waruvali, saukunod
ucvalebeli.
mociqulisaY: nu ganiSorebT gancxadebulebasa magas Tquensa, romelsa
aqus didi sasyidlis mogebaY (10,35). Targmani: ara-ganSorebaY raY Tqua,
wama, viTarmed maT Soris aqunda igi, romlisasa hlocvida ara-ganSorebasa.
xolo gancxadebulebad uwods kadnierebasa mas, romelsa igini aCuenebdes
aRsaarebisaTUs qristes saxelisa, viTarca mecnierni didisa mis sasyidlis
moRebisani, romeli ganmzadebul iyo maTda zecaTa Sina.
mociqulisaY: rameTu moTminebaY giQms Tquen, raYTa nebaY RmrTisaY
hyoT da moiRoT aRnaTquemi [aRnaTqume C.] igi (10,36). Targmani: ara Tu
umetessa rasme etyUs SeZinebad, aramed masve wessa zeda moTminebiT
dgomad amcnebs, rameTu ese ars nebaY RmrTisaY, raYTa sruliad daiTminos
kacman da esreT cxondes, raJams ara sulmokle iqmnes dayovnebisaTUs
gUrgUnTa da misagebelTaYsa, aramed moTminebiTa sruliadiTa miemTxUos
gUrgUnTa, qristes mier CuenTUs ganmzadebulTa da utyuvelad aRTqumulTa.
mociqulisaY: rameTu mcired, wuTerTRa, momavali igi movides da ara
yovnos (10,37). Targmani: ese sityuaY maTda mimarT ars, romelni
ikiTxviden, viTarmed: `odes iqmnebis moRebaY aRnaTquemTaY?~ _ miugebs,
viTarmed: `nu sulmokle xarT; ara hyovnis, aramed mcired, wuTerT, romeliese orive mokle droY ars, momavali igi movals da adre hyofs misagebelsa
saqmeTaebr.
mociqulisaY: rameTu marTali sarwmunoebiTa cxondes; da ukueTu ijmneT
misgan, ara sTnavs sulsa Cemsa mas Sina [ambak. 2,3-4.] (10,38).
Targmani: esreT ityUs, viTarmed: marTali sarwmunoebiTa cxondebis. xolo
ukueTu Seorguldes sarwmunoebisagan, gangrZobisaTUs molodebadTa
gUrgUnTaYsa, da ijmnes saRmrToTa maT RuawlTa Tavs-debisagan, (35rC)
mieriTgan qriste Qmobs piriTa pavlesiTa, viTarmed ara sTnavs sulsa Cemsa
mas Sina, msgavsad sityUsa mis, viTarmed: `ara daimkUdros sulman
Cemman kacTa amaT Tana, rameTu arian igini Qorc~. amisTUs ara sTnavs,
rameTu uwyis, viTarmed daWirvebasa Tana sasyidlisasa daSWirdebis
SromaYca igi mravalJamisaY, ukueTu aRsasrulisa Jamsa daQsnil da mowyine
ipovos.
mociqulisaY: xolo Cuen ara varT jmnulebisani mis warsawymedelad,
aramed sarwmunoebisani Sesawevnelad sulisa (10,39). Targmani:
vinaYTgan zemo sityUTa ambakumisiTa uCuena marTlisaY sarwmunoebiT
cxorebaY, da kualad, sityUTa TUsiTa SeaZrwunna, viTarmed ara sTnavs mas

jmnulebaY, amisTUs aw nugeSinis-scems, viTarmed: `Cuen ara varT


jmnulebisa da daQsnilobisaganni, romeli miiyvanebs warsawymedelad,
aramed sarwmunoebiT muSakobisa da moRuawebisaganni Sesawevnelad
sulisa, romel ars moRuawebiT aRkrZalviTa QorcTaYTa cxorebaY sulTaY, raJams
vidre aRsasrulamde Tavs-debiTa RuawlTaYTa vpovoT cxorebaY saukunoY.
Tavi iv. sarwmunoebisaTUs,
romlisa mier pirvelnica igi ididnes
mociqulisaY: xolo ars sarwmunoebaY mosavTa maT Zal, saqmeTa
mamxilebel araxilulTa, rameTu amas Sina iwamnes moxucebulni (11,1-2).
Targmani: usakuTres ars esreT: xolo ars sarwmunoebaY mosalodebelTa maT
guam, rameTu, vinaYTgan friad ezraxa maT sarwmunoebisaTUs, aw
gamouTargmnis Zalsa sarwmunoebisasa, Tu raY ars; vanaYTgan TaviT TUsiT
uguamo ars sasoebaY, rameTu arRa yofilTa, arca xilulTa raTme mimarT esavn
kaci, vinaYTgan sasoebaY xiluli _ ara ars sasoeba. amisTUs uguamosa mas
sasoebasa sarwmunoebaY guam eqmnebis, da uxilavsa mas saqmesa
winaSe
TualTa
gonebisaTa
saxilvelad
warmoudgens
simtkiciTa
Seuorgulebelisa sarwmunoebisaYTa, raYTa esreT ixilnes sasoebaman
saqmeni igi, romelTa esavs, viTarca awve sarwmunoebisa mier winaSe TualTa
warmodginebulni; rameTu amiT saxiTa saTno(vC)-yofilad RmrTisa iwamnes
moxucebulni. romelni moxucebulni? _ cxad ars, viTarmed igini, romelTa
quemo-re saxeldebiT egulebis warmoTqumaY.
mociqulisaY: sarwmunoebiT gUcnobies damyarebad saukuneTa [skBnTa
C.] sityUTa RmrTisaYTa, arasaCinoYsagan xilulad Seqmnulad (11,3).
Targmani: yovliTurT hnebavs sityuasa amas mociqulisasa, raYTa Zirad da
safuZvelad yovlisa kacTa RmrTismecnierebisa dadvas sarwmunoebaY, da
viTarmed TUnier missa yovelive daiQsnebis da uCino iqmnebis. amisTUs
dasabamsa iwyebs soflis dabadebisasa, romeli-igi sityUT guasmies da
gonebiTa gurwams, viTarmed sityUT araraYsagan arsad moyvanebul iqmnnes
RmrTisa mier dabadebulni. rameTu ese CueulebaY warmarTTa filosofosTaY
ars, viTarca zrqelTa da mSUnvierTaY, raYTa arca erTi raY hrwmenes saqmeTa
maTgan, romelni zeSTa iyvnen cnobisa da Setyuebisa maTisa. amisTUs
daSWirdebis Tavi yovelTa keTilTaY _ dausabamoebaY da dausrulebelobaY
RmrTisaY da samguamovnebaY da erTarsebaY wmidisa samebisaY, Tanad
QorcTSesxmiTurT da vnebiT da aRdgomiT mxolodSobilisa Zisa, rameTu ese
saqmeni zeSTa arian viTarebasa mkiTxvelTa zrqelTa da mSUnvierTasa. xolo
Cuen RmrTivswavluliTa daviTis QmiTa gurwams: yovelive, raYca unda ufalsa,
qmna caTa Sina da queyanasa zeda. [fs. 113,11.]
mociqulisaY: sarwmunoebiT umravlesi msxuerplebi Sewira RmrTisa abel
kaenissa, romlisagan iwama, viTarmed marTal ars wamebiTa RmrTisaYTa
msxuerplTa maT misTa zeda; da amisTUs mo-RaTu-kuda, merme ityUs-ve-Ra
(11,4). Targmani: ixile, Tu vis hyofs dasabam sityUsa; aramed abels,
romelman-igi pirvel yovelTaYsa iwyo msxuerplis Semwirvelobad RmrTisa,
romeli-igi arca vis xedvida sxuasa saxesa, pativismcemelsa RmrTisasa; anu
esre saxed mimRebelsa misgan mosagebelisasa. adamman [adamBn C.]
sarwmunoebiT iwyo dasabami saqmisa, romlisa saxe aravisgan exilva. da
ixileT yovelTa, Tu raY miego amas sofelsa, TUnier moklvaY ubralod. amier
guaswavlis mociquli zogad maSindelTaca maT TUsTa tomTa mier devnulTa
ebraelTa da awindelTaca, raodenTa RmrTis(36rC)msaxurebisa wil evnebodis
sofelsa amas Sina TUsTa mier gina ucxoTa, raYTa ara sulmokle viyvneT,
aramed abelis Tana movelodiT saukunosa [sknBsa C.] sasyidlis kualad-

gebasa r[ameTu] munRa ars Tualuxuavi misagebeli saqmeTa kacadkacadisaTaY, xolo umravlesobaY abelis msxuerplTaY umjobesobisagan cxad
ars da simarTle misi amiT wamebul ars RmrTisa mier, raJams Tqua
RmerTman kaenis mimarT: `ara marTl Semoswire, arca marTliad ganhyav~,
[dab. ????] rameTu amiT cxad-yo marTl SemwirvelobaY da marTl
ganmyofelobaY abelisi, vinaYTgan ese ars samarTali, raYTa kacman
umravlesi da umjobesi nayofTa TUsTaY Sewiros RmrTisa, viTarca yovelTa
keTilTa momcemelisa. da kualad, meore ese ars wamebaY abelisTUs, rameTu
Tqumul ars, viTarmed cecxli gardamoQda zeciT RmrTisa mier Sewirvad
msxuerplTa misTa; amisTUsca asurebriTa eniTa nacvalad amissa, viTarmed:
`moxedna RmerTman abels da msxuerplTa misTa~, esreT weril ars,
viTarmed: `Sewuna RmerTman msxuerplni abelisni~. [dab. ????] kualad
mesame wamebaY misTUs RmrTisa mier, romlisaTUs mociqulman Tqua,
viTarmed: `mo-RaTu-kuda, ityUs-ve-Ra~. eseca kaenis mimarT iTqua RmrTisa
mier, viTarmed: `QmaY sisxlisa Zmisa SenisaY RaRadebs Cemda momarT~,
[dab. ????] romliTa cxad-yo, viTarmed daRaTu moikla QorciTa, aramed cxovel
ars suliTa winaSe missa, romlisaTUs moikla, da aqa sofelsa Sina didebiT
iQsenebis yovelTa mier. xolo gesmas raY mociqulisagan _ `amisTUs [amiTBs
C.] mo-RaTu-kuda~, _ raYsa `amisTUs~? _ cxad ars, viTarmed RmrTisa
mimarT SewirvisaTUs msxuerplTaYsa.
mociqulisaY: sarwmunoebiT enuq gardaicvala, raYTa ara ixilos sikudili, da
ara ipova, raYTa gardacvala igi RmerTman, rameTu pirvel gardacvalebisa
misisa wamebul ars, viTarmed saTno-iyo igi RmerTman. xolo TUnier
sarwmunoebisa ver SesaZlebel ars saTno-yofaY (11,5-6). Targmani:
mravalni eZieben enuqis da eliaYssa, Tu raYsaTUs gardaicvalnes, anu Tu sada
(vC) gardaicvalnes, anu Tu aw, viTar saxed cxovel arian. xolo Cuen vityUT,
viTarmed: ese guesmis werilisagan, viTarmed gardaicvalnes, da viTarmed
jereT cxovel arian, da gurwams orive ese. xolo mizezsa gardacvalebisasa,
anu Tu sada yofisa, anu Tu viTar saxed cxovelobisasa ara gamoveZiebT da
ufroYsRa gamoZiebaY amisi usjuloebad SegUracxies. garna amas xolo
mecnier varT, viTarmed, vinaYTgan myis dasabamsave SeaZrwunna kacni
uCueveliTa miT patiJiTa sikudilisaYTa, amisTUs masve Jamsa gardacvala enuq
nugeSinissacemelad maTda. abelisi ukue sikudili simtkice iyo ganCinebisaY
da
SeZrwunebaY
yovelTa
gardamavalTa
SjulisaTaY,
xolo
enuqis
gardacvalebaY damamtkicebel ukudavebisa sulTaYsa da axlisa amis
gamoQsnisa, romeli moguca qristeman daQsniTa sikudilisa mZlavrebisaYTa
da ganqarvebiTa eSmakisaYTa, da viTarmed, kualad yofad ars pirvelisa mis
wyevisa daQsnaY da mokudavTa suliT da QorciT ukudav yofaY. vinaYca abel
moikla, raYTa cxad iqmnes, viTarmed sarwmunoebiT mokluli Semdgomad
sikudilisa cxovel ars winaSe RmrTisa, da verca erTi mklvelTagani SeuZlebs
ganqarvebad saQsenebelsa marTlisasa. xolo enuq gardaicvala, rameTu
sarwmunoebiT saTno-eyo RmerTsa queyanasa zeda, da aqaYTve ganicdida
TualiTa gonebisaYTa RmrTisa sasyidlis mimcemelobasa, romeli-ese
sakUrveliTa sityua-povnierebiTa ganacxada mociqulman erTiTa miT sityUTa
saTno-yofisaYTa. meorisa amis cnobaY, viTarmed vermca saTno-yofil iyo igi
RmrTisa da slviTa iwrosa mas gzasa saTnoebisasa, araTumca mecnier qmniT
iyo simtkiciTa sarwmunoebisaYTa orsave amas uxilavsa saqmesa, viTarmed
ars da meZiebelTa misTa sasyidlis mimcemel ars (37rC).
mociqulisaY: rameTu sarwmunoebaY uRirs, romeli mouQdebis RmerTsa,
rameTu ars da meZiebelTa misTa sasyidlis mimcemel eqmnebis (11,6).
Targmani: ese ars winamZRuari RmrTisa mimarT mislvisaY, raYTa
sarwmunoebaY aqundes, viTarmed ueWuelad ars da miscems igi sasyidelsa

meZiebelTa misTa. xolo ZiebaY misi da gzaY missa mimarT mislvisaY ars
slvaY iwrosa mas da saWirosa gzasa saTnoebisasa.
mociqulisaY: sarwmunoebiT brZanebaY moiRo nove arRa sada xilulTa
maTTUs, SeeSina da qmna kidobani sacxorebelad saxlisa TUsisa, romliTa
dasaja sofeli da sarwmunoebiTa miT simarTlisaYTa iqmna igi mkUdr (11,7).
Targmani: esreT ars ganmartebaY sityuaTaY, viTarmed arRa sada xilulTa
maTTUs, arcaRa odes smenilTa saqmeTaTUs brZanebaY RmrTisaY
sarwmunoebiT miiTuala nove, [nuve C.] da maT ZliT SeSinebulman qmna
kidobani
sacxorebelad
saxlisa
TUsisa,
rameTu
Seuorgulebelisa
sarwmunoebisa saqme iyo dajerebaY saqmisa araodes xilulisa, arca
smenilisaY, viTarmed: vinaYTgan RmerTi ityUs, ueWuelad yofad ars wyliT
rRunaY, da esreT, SeSinebaY da qmnaY kidobnisaY, romliTa TUsi saxli
acxovna da ganarina da sofelsa daasaja, viTar-igi esodenTa maT welTa
qmnasa Sina kidobnisasa ara irwmunes maT yofadi igi wyliT rRunaY,
viTarmed Rirs arian igini patiJsa mas wyliT rRunisa mier mospolvisasa. xolo
TUT sarwmunoebisa mier ganmarTlebuli iqmna mpyrobel da mTavar yovlisa
soflisa.
mociqulisaY: sarwmunoebiT iwoda raY abraham, erCda gamoslvad
adgilsa mas, romeli dapyrobad iyo missa samkUdrebelad, da gamovida, da
ara uwyoda, vidre movidoda (11,8). Targmani: didisa sarwmunoebisa
saqme iyo gamoslvaY igi abrahamisi queyaniT TUsiT, rameTu arcaRa exilva
jereT queyanaY igi, romelsa miscemda mas RmerTi, aramed ueWuelad
irwmuna RmrTisaY gamoslvad queynisagan TUsisa, viTarmed SemZlebel ars
RmerTi micemad missa, romeli-igi aRuTqua ( vC), daRacaTu Semdgomad
mravalTa naTesavTaRa misca igi.
mociqulisaY: sarwmunoebiT mwirobda queyanasa mas aRTqumisasa,
viTarca ucxosa; karavsa Sina mkUdrobda isak da iakobis Tana, mkUdrTa maT
Tana misve aRTqumisaTa; rameTu moeloda mas, romelsa-igi safuZvel usxen
qalaqsa, romlisa xuroTmoZRuar da Semoqmed RmerTi ars (11,9-10).
Targmani: ese meore saqme uzeSTaesisa sarwmunoebisaY, rameTu
pirvelad, romeli-igi ara exilva queyanaY, misTUs dauteva TUsi queyanaY,
mxolod mindobiTa brZanebasa RmrTisasa. xolo raJams miiwia queyanasa
mas, misda aRTqumulsa, arca maSin Seorgulda, viTar sada-igi queyanaY sruli
aRTqumul iyo misda, mun arcaRa saxli epova mwirobiT, aramed karviTa
mimovardeboda, esoden gangrZobilad, vidremdis Svilca esxnes da
SvilisSvilca, rameTu, viTar-igi usakuTres ars, [ar C.] karvebsa Sina
mkUdrobaY saswauli ars msxemobisa da ara mkUdrobisaY, viTar
queyanisagan msxem ars ucxoobisaTUs, xolo karvebsa Sina mkUdr
usaxlobisaTUs; da romelsa-igi asmioda, viTarmed: `naTesavsa Sensa mivsce
queyanaY ese~, [dab. ????] mas Svilca esxnes da SvilisSvilca, da jereT
mwirobda-ve, da yovlad ara Seorgulebul iyo dayovnebisaTUs, aramed
mtkiced uwyoda, viTarmed ueWuelad srul-iqmnes brZanebaY RmrTisaY,
odesca da raJamsca mas Tavadsa enebos, vinaYca ara xolo TUT igi abraham,
aramed misgan Sobilnica igi masve queyanasa Sina aRTqumulsa maTTUs
ZUrxilul iyvnes; isak _ devnuli ismaelisagan, xolo iakob _ esavisgan; da arca
igini Seorguldes aRTqumisagan. xolo mizez Seuorgulebelobisa maTisa ese
iyo, rameTu, daRacaTu aRTqumul iyo maTda queyanaY igi aRTqumisaY,
aramed arca erTi zrunvaY aqunda queynisaY, da ukueTumca queynisa
zrunvasa SemsWualul iyvnes, ueWuelad Se-mca-orgulebul iyvnes, aramed
moQsenebiTa mokudavebisaYTa da surviliTa zecisa moqalaqobisaYTa
dautevebdes mogonebasa (38rC) queyanisasa da zecas aRtacebul iyvnes.
esreT ukue gUQms Cuenca _ zecisasa mzrunvelobiTa Seuracx-yofaY

yovelsave queyanisasa, rameTu aha, zecisaYsa qebiTa mociquli sZagebs


queyanisasa, rameTu, Tqua raY misi safuZvelisa qonebaY misiTa simtkiciTa da
waruvalobiTa wama amisi daQsnadobaY da warmavalobaY. da kualad, romeliigi zogad cisa da queyanisa Semoqmedi ars, mas mxolod zecisaY ganukuTna
xuroTmoZRurebaY da SemoqmedobaY, rameTu yovelni sworad misni
Seqmnulni varT _ zecisa da queyanisani; aramed zecisaTa ufroYs daucavs
ganuryunelobaY msgavsebisa misisaY, viTar-igi Seiqmnnes mis mier, xolo
Cuen, queyanisaTa, SegUmrRuevies da uxrwnelebisagan ganxrwnad
gUqmnies.
mociqulisaY: sarwmunoebiT igica sarra berwRa Tu iyo, Zali miiRo
Sesawynarebelad Teslisa da JamTa gardasrulman Sva, rameTu sarwmunod
Sehracxa, romelman-igi aRuTqua mas, vinaYca erTisagan iSvnes da ese
mkudrisa misgan, viTarca varskulavni cisani simravliTa da viTarca qUSaY
zRUsaY uricxU (11,11-12). Targmani: igica sarra yuedrebiT da mxilebiT
uTquams mamaTa mimarT, romelni dedaTa udares iyvnen sarwmunoebiTa,
da sakUrvel ars, viTar JamTa gardasrulica iyo da berwica, aramed arave
daeyena simdidriTa sarwmunoebisaYTa, da daRaTu ganicinna, aramed SiSiT
uvar-yo, romeli-ese sarwmunoebisaY ars, romlisa mier aRavso queyanaY
simravliTa naSobTaYTa, da mkudrobad miaxlebuli igi zRUs kidisa qebaTa
miemsgavsa SvilmravlobiTa.
mociqulisaY: sarwmunoebiT moswydes ese yovelni, da ara moeRo maT
aRnaTquemi igi, aramed SoriT ixiles igi da moikiTxes, da aRiares, rameTu
stumar da warmaval arian igini queyanasa zeda, rameTu romelni eseviTarsa
ityUed, gamoaCineben, viTarmed mamulsa eZieben (11,13-14). Targmani:
amaT sityuaTa mier saidumlod amas qadagebs mociquli, viTarmed yovelive,
romeli Semdgomad JamTa gUqadaga qristeman sasufevelisaTUs caTaYsa da
aRdgomi(vC)saTUs mkudarTaYsa yovlisaTUs winaYswar xarebul iyvnes zemo
Qsenebulni ese mamaTmTavarni; amisTUs sarwmunoebiT moswydes,
sasoebiTa aRdgomisaYTa, da TualiTa gonebisaYTa xiluli igi sasufeveli caTaY,
SoriT ixiles pirvel qristes moslvisa, viTarca TUT Jamsa mas moslvisa misisasa
mimodaTqumuli igi qadagebaY sasufevelisaY, xolo mokiTxvaY ese iyo,
rameTu pirad-piradiTa moswavebiTa wina-moaswaves JamTa amaTTUs qristes
gamoCinebisa, da mis mier Cuenda saukunoYsa cxorebisa moniWebisaTa, da
eseviTarTa aRTqumaTa molodebiTa aRiares, viTarmed stumar da warmaval
arian sxuad soflad, uzeSTaesad da udidebulesad. da eseca QelovnebiT
metyuelebiTa gamoaCina mociqulman igavTa da saxeTagan, viTarmed,
romelni aqa msxemobasa stumar da warmavalobasa TUssa aRiarebden, cxad
ars, viTarmed uzeSTaessa sxuasa samkUdrebelsa eZieben.
mociqulisaY: da Tumca mas moiQsenebdes, vinaY-igi gamovides, aqundamca Jami mun miqcevisaY, xolo aw umjobesisa mis guli etyUs, ese igi ars
zecisasa. amisTUsca ara sircxUl uCns maTi RmerTsa saxelis-debad maTda
RmrTad, rameTu ganumzada maT qalaqi (11,16). Targmani: vinaYTgan
samoTxiT queyanisaYT gansxmul iyvnes kacni, ukueTumca munve surviel
iyvnes miqcevad krebuli mamaTmTavarTaY, aqunda-mca kualad Jami mun
miqcevisaY, rameTu QorciTa iyo adam mas Sina, da QorciTavemca unda maT
miqcevaY mun, vinaY ganiQada adam; xolo aw ara egreT, aramed amier
warmavalobiTa cxd-hyofen, viTarmed queyanisaY arRaraY uQms, da
Semdgomad amier warslvisa, kualad mamulisa ZiebiTa daamtkiceben
uzeSTaesisa Ziebasa, xolo uzeSTaesi ese TUT igi ars zecisaY da waruvali,
rameTu queyanisaY yoveli _ kacTave Tana ganxrwnad da warmaval ars.
amisTUs ara sircxUl uCns maTTUs RmerTsa, raYTa zogadi igi Semoqmedi da
meufe xilulTa da uxilavTaY, nacvalad yovelTa ( 39rC) dabadebulTa, maT samTa

oden RmrTad saxel-sdebdes Tavsa TUssa _ abrahamissa, isakissa da


iakobissa. ese amisTUs, rameTu ara xolo ese, aramed msgavsad
gulisTqumisa maTisa qalaqica ganumzadebies maTTUs QeliT uqmneli da
zecaTaY, mas, romeli-igi samkaulad TUssa Sehracxs RmrTad maTda
wodebasa Tavisa TUsisasa, da uwods maT samaradisod cxovelad mis
winaSe.
mociqulisaY: sarwmunoebiT Sewira abraham isaki gamocdasa mas da
mxolodSobilsa mas Seswirvida, romelman aRTqumaY igi miiRo, romlisa
mimarT iTqua, viTarmed: `isakisgan gewodos Sen naTesavad~; (1) [(1) dab.
21,12.] esreT Sehracxa, viTarmed mkudreTiTca aRdginebad SemZlebel ars
RmerTi, romlisaTUsca igaviT moiyvana igi (11,17-19). Targmani: romliTa
sarwmunoebiTa? _ garna amiT sarwmunoebiTa Sewira abrahamman isaki,
rameTu Tqua, viTarmed: daRacaTu amas pirsa zeda ars mxolodSobilobaY
misi, romel ara ismaelisgan, aramed amisgan sweria ganmravlebaY
naTesavTa CemTaY da amisTUs mimiRies aRTqumaY uricxU simravle yofisa
SvilTa CemTaYsaY, aramed mkudreTiTca aRdginebad SemZlebel ars RmerTi,
raYTa kualad mokluli ganacxovelos da yos ese naTesavad didad, msgavsad
aRTqumisa TUsisa. xolo, raYTa aravin Tquas, viTarmed: `nuukue da
ismaelisgan esvida abraham ganmravlebasa naTesavisa TUsisasa, amisTUs
ara hrida isaks~, amis pirisaTUs mxolodSobil [ mxoolodSobil C.] uwods mas
mociquli, viTarmed igi mxoloY iyo, romlisaTUs daweril ars wignsa Sina
dabadebisasa: `isakisgan gewodos Sen naTesavad~. xolo igaviT moyvanebaY
isakisi esreT Tqua mociqulman, rameTu abraham saxe iyo RmrTisa da
mamisaY, xolo isak _ Zisa RmrTisaY. vinaYTgan ukue didisa raYsme
eguleboda RmerTsa momadlebaY Cueni daklvad gancemiTa Zisa TUsisa
siyuarulisaYTa, rameTu friad kacTmoyuare ars, amisTUs, raYTa ara vhgonoT
Cuen, viTarmed madliT oden vcxondebiT, Tananadeb-yo sikudid micemaY
qristesi. xolo Tananadeb esreT, rameTu Tqua (vC), viTarmed: viTarca-igi
abraham Tavs-idva mxolodSobilisa TUsisaY sikudid moyvanebaY CemTUs,
egreTve me jer-miCns mxolodSobilisa CemisaY sikudid micemaY yovelTa
kacTaTUs; da esreT, igaviT saxed qristessa yo abrahamman daklvad
moyvanebaY isakisi, TUnier xolo amiT usrules ars qristesi, rameTu isakis
daklvaY nebisamde mamisa dadga, rameTu abraham TUsdad dahklvida mas,
xolo RmrTisa mier dayenebul iqmna mocemiTa verZisaYTa nacvalad missa.
xolo qristesi ineba-ca mamaman da iqmna-ca, rameTu WeSmaritebiT daikla
saQsrad da sacxorebelad yovlisa soflisa.
mociqulisaY: sarwmunoebiT mermeTa maTTUs isakman akurTxa iakobi da
esavi (11,20). Targmani: `mermed~ ityUs yofadTa, rameTu ara Tu
saukunoYTa, aramed sawuToYTa keTilTa miniWebiTa akurTxevda maT. aramed
ese didi sarwmunoebaY iyo, rameTu araTumca mtkiced hrwmena, viTarmed
ars RmerTi esodenTa keTilTa mimcemeli, aramca uxuebiT akurTxevda maT.
mociqulisaY: sarwmunoebiT iakobman, mo-raY-kudeboda, TiToeulad Zeni
iosebisni akurTxna da Tayuanis-sca wuersa zeda kuerTxisa misisasa (11,21).
Targmani: Ze iosebissa iyvnes efrem da manase, romelni-igi, raJams
kurTxevad warmoadginna ioseb winaSe mamisa TUsisa iakobissa, daRaTu
uxuce [* C-Si jer dauweriaT `uxuces~, Semdeg bolokiduri `s~ wauSliaT.] iyo
manase da marjueniT dadginebul, aramed iakob cvalebiT ganyo marjuene
marcxeniT mdgomarisa efremis zeda, da marcxene _ marjueniT mdgomarisa
manases zeda, da amiT uSorielesad-re saxe juarisaY gamoisaxvoda, xolo
umaxlobelesad winaYswarmetyuelebaY aResruleboda, viTarmed aTTa maT
naTesavTa mefobaY samarias efremis naTesavTada xuedrebad ars, amisTUs
wuersa zeda manases kuerTxisasa Tayuanis-sca iakob efrems.

mociqulisaY: sarwmunoebiT ioseb, aR-raY-esruleboda gamoslvisaTUs


ZeTa israElisaTa moiQsena da ZualTa TUsTaTUs amcno (11,22). Targmani:
esoden hrwmena iosebs egUptiT gamoslvaY ZeTa israElisaTaY, viTarmed
gamoiyvannes igini Zlierebaman RmrTisaman, vidreRa ZualTa TUsTaY maT
Tana gamoyvanebaY ficiT amcno, raYTa, raJams moiQsenon (40rC) fici
iosebisi, ueWuelad uwyodin yofadi igi gamoyvanebaY maTi, rameTu man
araTumca mtkiced uwyoda igi, aramca ficiT amcnebda maT Tana
gamoyvanebasa ZualTa TUsTasa.
mociqulisaY: sarwmunoebiT mose, iSva raY, damales sam Tue mamadedaTa misTa, rameTu ixiles mkUrcxl yrmaY igi, da ara SeiSines
brZanebisagan mefisa (11,23). Targmani: vinaYTgan warmoTquna yovelni
sarwmunoebasa zeda ganTqumulni didTa da saxeloanTa kacTaganni, aw
Soris-Semoiyvanna undoTaganca da uCinoTa mSobelni mosesni, viTarmed
ese ucnaurni vinme esoden mtkice iqmnnes sarwmunoebiTa, vidremdis ver
sZlo SiSman mefisaman, mbrZanebelman myis wulTa mowyuedisaman,
aramed sam Tue damales da zogad morwmune iyvnes da cxondes, da
ukueTu cxondes, did da saxeloan kac iqmnes, [* C-Si jer dauweriaT
`iqmnnes~, Semdeg erTi `n~ wauSliaT.] vinaYTgan maSinve mkUrcx iyo,
romel ars sifrTxile da saxarulevanebaY yrmisaY mierve saxuevelTaYTgan.
mociqulisaY:
sarwmunoebiT
mose,
gan-raY-mwUsna,
uvar-yo
saxelisdebad Svilad asulisa faraoYssa, ufroYsRa gamoirCia Tana-ZUrisxilvaY
ersa Tana RmrTisasa, vidreRa raYTa aqundes mas sawuToY igi saSuebeli
codvisaY; ufroYsad simdidred Sehracxa egUptisa safaseTa yuedrebaY igi
qristesi, rameTu hxedvida igi sasyidlis kualad-gebasa (11,24-26). Targmani:
didisa
sarwmunoebisa
saqme
iyo,
rameTu
sasoebiTa
saukunoTa
mosagebelTaYTa Seuracx-yvna sawuToni gansuenebani, da uvar-yo, ese igi
ars mswrafl evltoda Svil yofasa faraoYs asulisasa, rameTu codvisad Seeracxa
mas saSuebeli igi, ukueTu maSin igi ganisuenebdes, odes Zmani [Zmaani C.]
misni Wirsa da ZUrisxilvasa Sina iyvnes; amisTUs ara ityUs misTUs, viTarmed:
`egUptisa safaseTa ufroYs aRirCina keTilni zecaTa sasufevelisani~, aramed _
`yuedrebaY igi qristesi~. qristes yuedreba uwods qristes msgavsad Tavsdebasa yuedrebaTasa, romeli-ese zogad esma mosesca da qristesca,
viTarmed: `vin dagadgina Sen mTavrad da ganmkiTxvelad Cuenda~, [ ()
gamoslv. 2,14.] da `romliTa Qel(vC)mwifebiTa amas iqm?~ [() maTe 21,23.] da
kualad, ukueTu klde igi iyo qriste, [ () I kor. 10,4.] amis kldisaTUs mravalni
ginebani da yuedrebani Tavs-isxna mose, raYTa misces misgan wyali, aramed
ese yoveli Wiri da SromaY aRirCia man ufroYs Suebisa da gansuenebisa,
vinaYTgan xedvida TualiTa gonebisaYTa yofadsa mas samociqulosa
qadagebasa, viTarmed mravliTa WiriTa gUQms Cuen Seslvad sasufevelsa
caTasa. () [() Sdr. II Tesal. 1,4-5.]
mociqulisaY:
sarwmunoebiT
dauteva
egUpte
da
ara
SeiSina
guliswyromisa misgan mefisa, rameTu uxilavi igi, viTarca xiluli Sehracxa
(11,27). Targmani: gamoslvaTasa Sina weril ars, viTarmed SeeSina, (1) [(1) ix.
gamosl. 2,14.] aramed ara wina-aRudgebis mas mociquli, rameTu esoden
SeeSina, romel JamerT mihrida, raYTa ara silaRiT gansacdelTa STaagdos Tavi
TUsi; da ese _ SiS, sityUsaebr `gamoslvaTaYsa~, xolo ese _ uSiSoeba,
sityUsaebr mociqulisa, viTar kualad-iqca munve; rameTu ukueTumca
moSiSebiT da ara JamerT miridebiT warsrul iyo, aramca kualad munve
moqceul iyo, rameTu sarwmunoebiTa RmrTisa-mierisa cxovnebisaYTa
ganvida, da kualad, sarwmunoebiTa mis-mierisa dacvisaYTa moiqca munve,
rameTu uxilavi igi RmerTi xilulad aqunda winaSe TualTa gonebisaTa da missa-

mimarTiTa sarwmunoebiTa ara SeeSina Tana-ZUrisxilvad ersa Tana


RmrTisasa.
mociqulisaY: sarwmunoebiT yo zatiki igi da pkurebaY igi sisxlisaY, raYTa
ara momsrveli igi pirmSoTaY Seexos maT (11,28). Targmani: zatik uwods
paseqsa mas, romelsa Sina daklulisa kravisa sisxlisa mieri cxebaY wyirTlTaY
mose ubrZana israitelTa, [iBElTa C.] rameTu sarwmunoebiT gulsavse iyo
aRbeWdvasa mis-miersa, viTarmed Seuxebel iqmnen momsrvelisagan
pirmSoTaYsa, da winasaxesa gamohsaxvida CuenTUs daklulisa amis kravisa,
soflisa codvaTa amxumelisasa, romlisa sisxliTa warviotebT Cuen sulTa
momsrvelsa mas satanas.
mociqulisaY: sarwmunoebiT wiaR-Qdes zR(41rC)uasa mas mewamulsa,
viTarca Qmelsa queyanasa, romlisa-igi azmnes megUptelTa da dainTqnes
(11,29). Targmani: didi sarwmunoebaY iyo mindobiTa RmrTisaYTa SeslvaY
Soris siRrmeTa mewamulisaTa, viTarmed ueWuelad ganvlen Qmelad. vinaYca
zogad sarwmuno yo ZlierebaY RmrTisaY maTman ganslvaman da
megUptelTa danTqumaman, [danTqmaman C.] viTarmed zRuaY iyo ufskruli,
erisaTUs RmrTisa sakUrvelebiT ganpebuli, da ara foni raYme, viTar-igi
azmnes megUptelTa, amisTUs dainTqnes, rameTu zeSTa-bunebaTaY
sakUrvelebaY RmrTisaY bunebiTad radme hgones ganmarjuebad saqmeTa.
mociqulisaY: sarwmunoebiT zRudeni ieriqoYsani daecnes garemodgomiTa SUd dRe (11,30). Targmani: sarwmunoebisaY iyo dacemaY igi
zRudeTa ieriqoYsaTaY, da araTu saqmisa raYsme, rameTu daRaTu aTas wel
gare-mohvlide da bevr wel scemde sayUrsa, arca egreT daecemis zRude
romelica, TUnier mxolod sarwmunoebisa mier, SewevniTa RmrTisaYTa.
mociqulisaY: sarwmunoebiT raab, meZavi igi, ara warwymda urCTa maT
Tana, rameTu Seiwynarna mstovarni igi mSUdobiT (11,31). Targmani:
wmidaTagan meZvisamde moiyvana sityuaY, raabissa, romelman-igi
sarwmunoebiTa RmrTisa-mierisa israitelTa [iBElTa C.] ganmarjuebisaYTa
damalna da mSUdobiT ganutevna mstovarni maTni. amisTUsca ganera da
ara warwymda yovelTa Tana mkUdrTa ieriqoYsaTa. amissa Semdgomad
saxelebsa ara yovelTasa moiQsenebs, xolo pirsa sityUsasa jereT arave
dautevebs.
mociqulisaY: da raYRa-me vTqua, rameTu damaklebs me Jami ese
miTxrobad (11,32). Targmani: ese igi ars, viTarmed ganvagrZvnne Tu
mermeca sityuani sarwmunoebisa moTxrobisani, ara Seetyuebis Jamsa
umetesad gangrZobaY epistolisaY.
mociqulisaY: gedeonisTUs, barakisTUs da samfsonisTUs da iefTaYsTUs
(11,32). Targmani: amas adgilsa abraleben vieTnime pavles, viTar meZvisa
sworad ara moiQsenna didni ese msajulTa Soris; garna amisTUs, rameTu ara
cxorebisa patiosnebisaTUs, aramed sarwmunoebiT ganmarTlebisaTUs oden
ars awindeli ese sityuaY misi. (vC)
mociqulisaY: daviTisTUs da samoelisTUs da winaYswarmetyuelTa, romelni
sarwmunoebiT ereodes mefeTa, iqmodes simarTlesa, miemTxUnes
aRTqumaTa (11,32-33). Targmani: mefeTa mZleobaY ganekuTnvis
abrahams, moses da isus, xolo simarTlisa qmnaY _ abrahams da finezs Tana
daviTs, romeli yovelsa adgilsa ara ganxrwnida simarTlesa TUssa saulis
mimarT; xolo aRTqumaTa mimTxuevaY _ ara xolo isus da qalebs, romelni
Sevides queyanasa mas aRTqumisasa, aramed TUT daviTsca, romeli
miemTxUa aRTqumasa nayofisagan muclisa misisa qristes dajdomiTa
saydarsa missa; [() fs. 131,11.] da kualad, samoelisiTgan yovelTa
winaYswarmetyuelTaY zogad sakuTari ars moqmedebaY simarTlisaY.

mociqulisaY: dauyvnes pirni lomTani, daSrites Zali cecxlisaY (11,33-34).


Targmani: lomTa momsrvel iyo daviT mwyemsobasa Sina, xolo lomTa
aRmkrvel iqmna daniel mRUmesa Sina, da cecxlisa Zalsa damSrebel _ samni
yrmani babilons saQumilsa Sina.
mociqulisaY: ganernes pirsa maxUlisasa (11,34). Targmani: elia da elise.
mociqulisaY: ganZlierdes uZlurebisagan; iqmnnes Zlier (11,34).
Targmani: ganZlierebul iqmna uZlurebisagan ezekia mefe, romelman
Semdgomad sneulebisa aTxuTmet wel miiRo SematebaY dReTaY RmrTisa
mier, xolo Zlier iqmnnes Semdgomad tyueobisa moqceulni igi, kualad
aRmaSenebelni ierusalemisa [iBElmisa C.] taZrisani.
mociqulisaY: brZolasa Sina banakebi aotes ucxoTeslTaY (11,34).
Targmani: abraham, mose, isu, samfson, barak, gedeon da daviT.
mociqulisaY: moiyvannes dedaTa aRdgomilni mkudarni maTni (11,35).
Targmani: sarefTelman eliaYsgan da somanitelman elisesgan.
mociqulisaY: xolo sxuani warkueTiTa TavTaYTa aResrulnes (11,35).
Targmani: viTar ioane naTlismcemeli da iakob zebedesi.
mociqulisaY: da ara moiRes maT gamoQsnaY, raYTa umjobessa
aRdgomasa Rirs iqmnen (11,35). Targmani: vieTme TUT ara eneba, raYTa
gamoiQsnen wamebiTa aRsasrulisagan, da vieTime TUT RmerTman esreT
ganago, rameTu miuSua aqa moklvad usjuloTa mier, raYTa mun umjobessa
aRdgomasa Rirs iqmnen, vinaYTgan yovelni kacni aRdgebian, aramed
romelnime _ satan(42rC)jvelad saukunod, amisTUs umjobes aRdgoma ars,
romelni eseviTariTa aRdgomiTa aRdgen, raYTa iSuebden cxorebiTa
saukunoYTa.
mociqulisaY: xolo sxuani tanjviTa da guemiTa ganicadnes (11,36).
Targmani: makabelTaTUs ityUs da dedisa maTisa.
mociqulisaY: merme borkilebiTa da sapyrobiliTa (11,36). Targmani: viTarigi uyves ieremias da miqeas.
mociqulisaY: qviTa ganitUnnes (11,37). Targmani: nabuTe da stefane
pirvelmowame.
mociqulisaY: ganixerxnes (11,37). Targmani: esaiaYsTUs Tqumul ars,
viTarmed SeSisa xerxiTa ganxerxes, raYTa ugangrZobilesad itanjos.
mociqulisaY: ganicadnes (11,37). Targmani: abraham _ isakis mTad
aRyvanebiTa, da iob _ wylulebiTa, xolo zorobabel _ mterTa zedaYszeda
brZoliTa ganicadnes; igi ukue _ Semdgomad sruliadisa daglaxakebisa da
naSobTa mowyuedisa, xolo ese _ Semdgomad tyueobiT aRmoslvisa, raJams
ayenebdes mas Senebasa taZrisasa.
mociqulisaY: sikudiliTa maxUlisaYTa moswydes (11,37). Targmani: miqea
da amos da zaqaria winaYswarmetyuelni mRdeli.
mociqulisaY: iqceodes xalenebiTa da Txis tyavebiTa (11,37). Targmani:
elia da elise da iovane naTlismcemeli, sruliadisa upovarebisa mier xalenisa
oden Txistyavebisa povnier iyvnes, RmrTismoyuareTa vieTganme micemiTa.
mociqulisaY: naklulevanni, Wirveulni, ZUrxilulni, romelTa Rirsve ara iyo
sofeli ese (11,37-38). Targmani: romeli naklulevan da Wirveul da ZUrxilul
iyos upovarebiTa da uzrunvelobiTa amis soflisaYTa, eseviTari igi zeSTa soflisa
ars, viTarca Seuracxismyofeli zrunvaTa soflioTaY.
mociqulisaY: udabnoTa zeda SecTomilni (11,38). Targmani: ese iyvnes
winaYswarmetyuelni, romelTa zrdida abdia, romelTa SiSisagan devnulebisa
verca udabnos ganisuenian, aramed mimovidodes mas zeda SecTomilni.
mociqulisaY: mTaTa da quabTa Sina da QurelTa queyanisaTa (11,38).
Targmani: ese arian monazonni, romelTaca aw msgavsebiTa macxovrisaYTa
ara aqus, sada Tavi miidrikon.

mociqulisaY: da ese yovelni iwamnes sarwmunoebiTa da arRa moiRes


aRnaTquemi igi, rameTu RmerTman CuenTUs umjobesi winaYswar ganigula,
raYTa ara TUnier Cuensa srul iqmnen (11,39-40). Targmani: romlisaTUs ese
yoveli warmoTqua (vC) ebraelTa mimarT, aw cxad hyofs, viTarmed: raYsa
mdrtUnav da mwuxare xarT Tquen, qristesTUs SemTxuevasa Sina RuawlTasa
myofni ege, dayovnebisaTUs mosagebelTa da gUrgUnTaYsa, rameTu ese
yovelni, romelni zemo warmoeTquen, wamebul arian saTno-yofilad RmrTisa,
simtkiciTa sarwmunoebisa maTisaYTa; aramed arRa miuRebies misagebeli
keTilTaY, romeli aRTqumul ars wmidaTaTUs da muSakTa saTnoebisaTa,
rameTu ese RmerTman winaYswar CuenTUs umjobesad ganigula, raYTa,
daRacaTu wina-gUswres maT srulebiTa RuawlisaYTa, aramed verRara
gUswran srulebiTaca mosagebelTa miRebisaYTa. araTu maT hmZlavra amiT,
aramed Cuen pativ-guca, raYTa iginica ZmaTa TUsTa mielodin, da ara
umravlesi Cuensa miixueWon, romel Cuensa miRebiTa niWTaYTa, amisTUs
mermisa mis ukuanaYsknelisa dRisa daumarxavs saqmeTaebr misagebelsa,
raYTa maSinRa zogad srul-iqmnes sasyideli SromaTaY, rameTu vinaYTgan
yovelni erTguam da urTierTas asoeb varT, maSin ufroYs uxaris guamsa,
raJams srulebiT da ara kerZod da zogebiT gUrgUnosan iqmnes.
Tavi

iz. moTminebisaTUs SedgomiTa qristesiTa

mociqulisaY: aw ukue [ukoe C.] Cuenca esodeni maqus gare-modgomili


Cuenda simravle wmidaTa mowameTaY (12,1). Targmani: usakuTres ars
esreT: aw ukue Cuenca esodeni maqus zeda-mdebare Cuenda Rrubeli
wmidaTa mowameTaY; rameTu umravlesisa maxlobelobisaTUs zeda-mdebare
Cuenda uwods banaksa mowameTasa, viTarmed: QsenebiTa Ruawlisa
maTisaYTa Tanamdeb varT Cuen mibaZvebad RuawlTa maTTa msgavsebisa.
xolo Rrubel uwods maT, viTarca magrilobelTa CuenTa sicxesa Sina soflioTa
amaT gansacdelTasa, rameTu esreT viSuebT mowevniTa saQsenebelTa
maTTaYTa, viTarca Seiwrebulni mzisagan magrilobelobiTa RrubelTaYTa,
rameTu sacnaursa cuarsa macureven Cuen oxaTa maTTasa RmrTisa mimarT.
mociqulisaY: simZime yoveli ganviSoroT da mswrafl momavali igi codvaY
(12,1). Targmani: (43rC) simZime Cuenda arian sawuToTa amaT zrunvaTa
tUrTni, romelni ara gUteveben TavisuflebiT gancdad naTelsa qristes
mcnebaTa moqmedebisasa, xolo mswrafl momaval codva ars sulmoklebaY,
Semomyvanebeli igi udebebisa da daQsnilobisaY, da uqmebiTa da
mowyinebiTa keTilTa moqmedebisaYTa Semomyvanebeli mocalebisa-mierTa
borotTa moqmedebisaY.
mociqulisaY: da moTminebiT vrbiodiT wina-ganmzadebulsa mas Cuensa
Ruawlsa (12,1). Targmani: vervin sxuebr ganerebis soflisa amis zrunvaTa
simZimisa tUrTsa, ukueTu ara pirvelad moigos moTminebaY WirTa da
siglaxakisaY, mxiarulebiT slvad iwrosa mas gzasa, cxorebad mimyvanebelsa,
rameTu yovelive ese sawuToY cxorebaY Cueni Ruawli ars brZolisaY codvaTa
mimarT da gulisTqumaTa, romelni-igi iswrafian yovliT-kerZo wartyuenvad
Cuenda, araTu Cuen yovelsa Jamsa vdgeT mtkiced aRWurvilni fariTa
sarwmunoebisaYTa da keTiladmoqmedebiTa qristes mcnebaTaYTa maliad
msrbol viyvneT asparezsa amis cxorebisasa.
mociqulisaY: da vxedvideT sarwmunoebisa Cuenisa winamZRuarsa da
srulebisa moqmedsa iesus, romelman-igi wina-ganmzadebulisa mis wil
sixarulisa daiTmina juari da sircxUli Seuracx-yo da marjueniT saydarTa
RmrTisaTa dajda (12,2). Targmani: vinaYTgan zemo dasabamiTganni kacni
SemoguarTuna saxed sarwmunoebiT cxovnebisa, aw TUT Tavisa mis Cuen

yovelTaYsa da srulebisa yovelTa nugeSiniscemaTaYsa qristessa aRiyvana


sityuaY, raYTa missa mimarT xedviTa viswavoT orive ese _ keTilad srbaY da
moTminebiT srbaY Ruawlsa Sina, rameTu igi ars Ruawlis damwyebeli,
dasabami da srulmyofeli sarwmunoebisa CuenisaY. xolo wina-ganmzadebulad
sixarulad missa amas ityUs, viTarmed, daRacaTu QelmwifebaY aqunda mas
Tavadsa SuebiT da mxiarulebiT war(vC)vlad dReTa maT queyanasa zeda
qcevisa misisaTa, viTarca ufalsa da meufesa yovelTa dabadebulTasa, aramed
man, Tavadman, Wiri aRirCia gansuenebasa da upatioebaY _ patiosnebasa,
raJams Seuracx-yo sircxUli igi juarcumisaY, viTar wyeul iyo yoveli
damokidebuli Zelsa. amas Tu mivxedvideT, Tavs-vidvaT misTUs yovelive,
raodeni man daiTmina CuenTUs.
Ukumenisi: ginaTu wina-ganmzadebulad sixarulad missa gulisQma-yav
sityuaY igi didisa mis moZRurisa grigoli RmrTismetyuelisaY, rameTu
dacarielda
TUsisa
mis
savsebisagan
mcired-Jam,
raYTa
Cuen
ganguamdidrnes TUsiTa CuenTUs daglaxakebiTa. da raYmca iyo umetesi
ganmdidrebaY, viTar aRyvanebaY QorcTa maT siglaxakisa CuenisaTa da
dasumaY marjueniT saydarTa RmrTisaTa, romel ars masve didebulebasa
mamulsa aRwevnaY Cueni.
mociqulisaY:
gan-ukue-izraxeT,
romelman-igi
eseviTari
daiTmina
codvilTagan missa-mimarTi igi sityUsgebaY, raYTa ara daSureT suliTa
TqueniTa da mohmedgrdeT (12,3). Targmani: esreT ityUs, viTarmed:
samaradisod iQsenebdiT mas, raodeni-igi mas Tavadsa evno codvilTagan
missa-mimarTsa mas sityUsgebasa huriaTasa siciliT da basrobiT da kicxeviT,
raJams winaSe pilatesa waradgines da sityuas-ugebdes mas, hguemdes da
stanjvides, amis eseviTarisa QsenebaY Tu moigoT, arca erTisa sawuToYsa
amis WirTaganisagan daSureT ara udeb-yofad mohmedgrdeT, rameTu,
ukueTu
Cuen
Tana-monaTa
kacTa
Ruawlisa
moQsenebaY
friadsa
moTminebasa mogucems RuawlTa Sina, raoden ufroYs mis Tavadisada
SemTxueulni igi ZUrni da tanjvani codvilTa mier, aRmlesvel iqmnen sulTa
yovelsave Sina WirTa mimarT mkueTelobad.
mociqulisaY: rameTu arRa sisxlTamde wina-dadgomil [ C-Si jer dauweriaT
`wina-dadgromil~, Semdeg `r~ wauSliaT. ] xarT Tquen codvisa mimarT axovnad
(12,4). Targmani: vinaYTgan zemo aqebda maT, viTarca friadisa Ruawlisa
Ta(44rC)vsmdebelTa, aw kualad daamdablebs gonebasa maTsa, viTarmed:
mravali raY dagiTmenies Ruawli, xolo arRa sikudilamde wina-ganwyobil xarT
codvisa mimarT axovnad; rameTu qriste sikudiladmde yovelive Tavs-idva da
Tquen saxe mogca, raYTa sikudiladmde yovelive Wiri daiTminoT, araodes
damorCilebad gulisTqumaTa codvisaTa.
mociqulisaY: da mohmedgrdeT nugeSiniscemisagan, romeli viTarca SvilTa
getyUs Tquen: Svilo Cemo, nu sulmokle iqmnebi swavlasa uflisasa, nucaRa
dahQsndebi mis mier mxilebasa, rameTu romeli uyuarn ufalsa, swavlis; da
tanjis yoveli Svili, romeli Seiwynaris [() igav. 3,11-12.] (12,5-6). Targmani:
esreT etyUs, viTarmed: simZimisagan gansacdelTaYsa dagviwyebies yoveli
sityuaY nugeSiniscemisaY, rameTu solomon ara TUsTa SvilTa etyoda, aramed
zogad yovlisa soflisa kacTa mimarT ganhfenda moZRurebasa TUssa, romeli
aqaca
SemoiRo
mociqulman wignisagan igavTaYsa, rameTu didi
nugeSiniscemaY ars ZUrxilulTaY, raJams uwyodin, viTarmed ara ganwirviT
datevebul arian viTarca mterni, aramed miSuebiT ganiswavlebian viTarca
Svilni, rameTu TUnier WirTa ver egebis SeslvaY sasufevelsa, vinaYTgan iwro
ars bWe da saWirvel gzaY, mimyvanebeli cxorebad, [() maTe 7,14.] amisTUs
mociquli miuwers ebraelTa, viTarmed: ara viTar-ege Tquen hgonebT
SemTxuevasa gansacdelTasa, aramed winaukumo, TUnier gansacdelTa

yofasa kacisasa _ datevebad RmrTisa mier saxel-sdeben wmidani, viTar-ese


aw solomon, tanjulTa da swavlulT^a Svilad Seyuarebulad uwods, romliTa
cxad hyofs, viTarmed utanjvelad da uswavlelad miSuebulni aqa _ mermisa
mis saukunoYsa tanjvisa da swavlisaTUs damarxul arian, viTarca yovlad
moZulebulni da ganwirulni.
mociqulisaY: ukueTu swavlasa dauTmoT, viTarca SvilTa Segiwynarebs
Tquen RmerTi, rameTu vin-me ars Svili, romeli ara swavlis mamaman? (12,7).
Targmani: yovelTa wmidaTa da TUT Tavadisa yovelTa meufisa saxed
moTminebisa
WirTaYsa
Semoyvanebasa
Tana
solomonis
sityuasa (vC) Seudgina kacobriviTaca saxiTa rwmunebaY, viTarmed, ukueTu
swavlasa dauTmoT mis mier, Svil RmrTisa iqmnneT, rameTu Qorcielnica
Svilni ganiswavlebian mSobelTa mier.
mociqulisaY: xolo ukueTu Sors xarT swavlasa, romlisa ziar-qmnul arian
yovelni, mwirni vidreme xarT da ara Svilni (12,8). Targmani: mwirTa wil
natacobaY usakuTres ars, rameTu WeSmaritTa da ueWuelTa SvilTaTUs
mSobelni friad zrunven da swavlian, xolo natacTa da saeWuTa ugulebelshyofen, viTarca arca erTisa zrunvisa RirsTa; egreTve RmerTi madliT SvilqmnulTa yovelTa urTierTas ziar-hyofs WirTa swavlisaTa, raYTa ziar iqmnen
Zmobasaca
Svilebisa
misisasa,
xolo
Svilebisagan
ganvrdomilTa
swavlisaganca ganagdebs, raYTa cxad-yos maTTUs natacobaY da ara
SvilobaY.
moqiculisaY:
aw ukueTumca
guesxnes Qorcielni
mama-dedani
maswavlelad, guekdimeboda-same-mca; ara-me ufroYs davemorCilneTa
mamasa mas sulTasa da vcxondeT? (12,9). Targmani: Qorcielni mSobelni
saxed
moguarTuna,
raYTa,
viTar-igi
maTsa
swavlasa
dauTmobT,
viguemebodiT RaTu maTgan, viTarca Sekdimebulni pativisagan mSoblobisa,
egreTve Tavs-videbdeT swavlasa gansacdelTa-miersa RmrTisaganca,
romelsa-igi mama sulTa uwods, ginaTu, viTarca Semwirvelsa locvaTasa da
momniWebelsa madlTasa, anu Tu, viTarca Semoqmedsa gonierTa maT
angelozebrTa sulTasa, romeli moTmineTa saqmisa keTilisaTa mianiWebs
cxorebasa dausrulebelsa.
mociqulisaY: rameTu romelnime igi mciredTa dReTa maTisaebr nebisa
swavlides, xolo ese _ umjobesisaTUs, raYTa moiRon siwmidisagan misisa
(12,10). Targmani: esreT ityUs, viTarmed: Qorcielni mSobelni ara yovelnive
umjobesisaTUs SvilTaYsa swavlidian [swavliadian C.] maT, aramed amisTUs
oden, raYTa daimorCilnen nebasa TUssa, da nebaY igi maTi mravalgzis
ujeroYsaca raYsme da bilwisa saqmisa mbrZanebel iyvis, xolo RmerTi
maradis umjobesisaTUs (45rC) Cuenisa guswavlis, ara raYTa miiRos raYme
Cuengan, msgavsad QorcielTa maT mSobelTaYsa, aramed raYTa moguces, da
ara knini raYme moguces, raYTa moviRoT siwmidisagan misisa da viyvneT
wmida, viTarca-igi Tavadi wmida ars.
Ukumenisi: ese ars mciredTa dReTa swavlaY, rameTu Qorcielni mSobelni
ver esoden guswavlian, raYTa srul guyvnen, vinaYTgan Suva-gankueTis
swavlaY maTi, anu sikudilman maTman, anu aRzrdaman Cuenman, romel
arRara Tavs-videbdiT swavlasa, xolo RmerTi samaradisod guswavlis da
gUZRUs umjobesisa mimarT.
mociqulisaY: yovelive swavlaY meyseulad ara arn sixarul, aramed
mwuxareba. xolo ukuanaYsknel nayofi mSUdobisaY mis mier wurTilTa maT
moagis simarTle (12,11). Targmani: usakuTres ars esreT: xolo yoveli
swavlulebaY Jam-erT ara sagonebel iyvis sixarulisad, aramed mwuxarebisad,
rameTu sagonebelobaY amisTUs dahrTo mociqulman, viTarmed araTu ars-ca,
aramed sagonebel oden arn mwuxarebisad yoveli swavlaY, sulieri gina

Qorcieli, rameTu viTarmca mwuxarebisaY iyo dedaY igi da mSobeli yovlisa


mxiarulebisaY, garna tkivilsa mas da Wirsa swavlisasa Jam-erT mizez-idgams
mwuxarebisa. xolo iswavos raY da warvlos SromaY igi swavlisaY da iwyos
mosTulebad namuSakevsa swavlulebisasa, maSin dausrulebel ars sixaruli
misi xuavTa maT zeda simarTlisaTa, raJams moTminebiT wurTiTa sulgrZelebiT
Seikribos swavlulebaY da moiRos nayofi SromisaY.* [ * minaweri aSiaze: `ese
Tavi berZulad aqa iyo~ C.]
Tavi iH.
siwmidisaTUs da moRuawebisa, vidre-ese Jami guaqus,
nuukue vercaRa Cuen vpovoT adgili sinanulisaY,
viTarca-igi esav ver pova
mociqulisaY: amisTUs daSTomilni Qelni da daQsnilni muQlni aRemarTeniT
[() es. 35,3.] da alagni marTl yveniT (vC) ferQTa TquenTani, raYTa ara mkelobeli
igi daeces, aramed ufroYsRa ganikurnos (12,12-13). Targmani: raYsa
amisTUs? _ aramed vinaYTgan friadi ars sargebeli RmrTisa-mierisa
ganswavlisaY, amisTUs daSTomilni Qelni da daQsnilni muQlni aRemarTeniT.
araTu Qelni oden da muQlni daiQsnebian SemTxueviTa gansacdelTaYTa,
aramed zogad suli QorcTa Tana, garna aqa daSTomilad Qelad uwods
daQsnilebasa keTilTa moqmedebisasa, rameTu Qelni saqmisa saxe arian, da
daiQsnebian ukue saRmrTod moqmedebani Cuenni, raJams moviwyinoT WirTa
gangrZobisa da mosagebelTa dayovnebisaTUs, rameTu, daiQsnen raY
muQlni, romel ars simtkice sarwmunoebisaY, safuZveli yovelTa keTilTaY, quedaekueTebis moqmedebaY keTilTa saqmeTaY, Qelad saxeldebuli yovelsa
adgilsa. xolo alagTa marTl-yofaY ars ganmarTvaY borotad gandrekilTa
gulissityuaTaY, raYTa davimtkicoT, viTarmed ara siZuliliT mouSuebs Cuen
zeda RmerTi simravlesa gansacdelTasa, aramed siyuaruliT, viTarca mamaY
SvilTmoyuare guswavlis maT mier. xolo mkelobelad uwods uZluresTa ZmaTa,
rameTu, raJams Zlierni Seiryinen, maSin uZlurni daecemian, aramed mociquli
uZlurTa maT gankurnebiTa da dacemulTa aRdgomiTa pirsa dauyofs
navatianozTa, romelTa mravali raY sityuaY amis epistolisaY miitaces Semwed
uRmrToebisa maTisa da reca damQsnelad sinanulisa, rameTu aha mociquli
RaRadebs mkelobelisa gankurnebasa da dacemulTa aRmarTebasa, romliTa
cxad ars, viTarmed zemo Tqumulni igi sityuani ara sinanulisa, aramed
meored naTlisRebisa gardamkueTel arian.
mociqulisaY: mSUdobasa SeudegiT yovelTa Tana da siwmidesa, romlisa
TUnier vervin ixilos ufali (12,14). Targmani: ese ars yovelTa Tana mSUdobis
yofaY, raYTa, raJams moyuasi gmZlavrobdes da gaginebdes, Sen keTilisyofisa
ganmravlebiTa adre moiyvano igi mSUdobad da siyuarulad. xolo
siwmi(46rC)de raY Tqua sazRvrad RmrTisa xilvisa, araTu qorwinebulni
ganyarna misgan, aramed siwmidiT damcvelni qorwinebisani qalwulebiT
dacvulTa Tana iCinna mxilvel uflisa; da amaTgan ganvrdomili msiZavi
daklebul da ganvrdomil qadaga xilvisagan uflisa.
mociqulisaY: ekrZaleniT, nu vinme daklebul iyos madlisagan RmrTisa
(12,15). Targmani: esreT ityUs, viTarmed: nu xolo erTisa da orTasa, aramed
zogad yovlisa Sesakrebelisasa zrunevdiT, nu vinme daklebul da ganvrdomil
iqmnes madlisagan RmrTisa, romel-ars qonebiTa sarwmunoebisa marTlisa da
saqmeTa keTilTaY mimTxuevaY saukuneTa keTilTaY, rameTu ese yoveli
madliTa RmrTisaYTa moecemis kacTa, xolo Cuen TavTave CuenTa Tana
ZmaTaca CuenTa zrunvisaTUs mrCobli sasyideli moguecemis RmrTisa mier.

mociqulisaY: nu visme Tana Ziri simwarisaY aRmocenebul iyos


Semaurvebeli, da mis mier Seiginen mravalni (12,15). Targmani: ese
sityuaY meorisa Sjulisa wignisagan ars, [() II Sj. 29,18.] xolo Zir simwarisa
uwods dafarulsa codvasa, romeli-igi raJams krebulsa Soris erTisa Tana
aRmoecenos, mis mier Seiginebian mravalni, rameTu dRiTi-dRe borotTa maT
nayofTa xedvaY aSfoTebs da aurvebs Wamad misgan, baZviTa saqmeTa
misTaYTa. ixile, viTar ara Zirad simwarisa, aramed, viTar-igi usakuTres ars,
esreT uwods: nu visme Tana iyos Ziri mware ze aRmomcenare
SemaSfoTebeli, rameTu mravalgzis Zirman mwareman tkbilica raYme
aRmoacenis, xolo ese ze aRmomcenareobisa darTviTa cxad hyofs, viTarmed
Zirica mware ars da nayofica, rameTu raYmca iyo codvisa umwares. da ese
uwyian moqceulTa misgan, Semdgomad ganfrTxobisa borotisa misgan
mTrvalobisa.* [* minaweri aSiaze: `xolo qarTulad [aqa] ars Tavi~ C.]
mociqulisaY: nuvin meZav da bilw arian, viTarca-igi esav, romelman
erTisa wil saWmlisa ganyida pirmSoebaY TUsi. uwyiT, rameTu amissa
Semdgomad unda damkUdrebad kurTxevaY, da Seuracx iqmna igi, rameTu
sinanulisa ad(vC)gili ara pova, da cremliT RaTu iTxovda mas (12,16-17).
Targmani: ara weril ars esavisTUs msiZavobaY, aramed nayrovnebaY, garna
vinaYTgan kar da Semosaval siZvisa ars nayrovanebaY,* [ * `garna vinaYTgan kar
da Semosaval siZvisa ars nayrovanebaY~ _ es fraza C-s mnusxvels gamorCenia, da Semdeg
Seuvsia aSiaze minaweriT.] amisTUs mociquli Zirisa saxel hyofs rtoTasa da xisa

nayofisasa. ginaTu, meZvobaY Tqua aqa, viTarca ganmgdebeli siwmidisagan,


romlisa zemo SedgomaY guamcno, xolo bilwobaY Tqua esavisTUs, rameTu
saZagel iqmna nayrovnebisaTUs, raJams erT saWmlad ganyida RmrTisa-mieri
igi niWi pirmSoebisaY, vinaYca arRara huriaTaY ars pirmSoebaY, aramed
Cueni, warmarTTaY, romelni varT madliT isakis da iakobisganni. amisTUs
RmerTi iyo SemacTunebel isakissa kurTxevad iakobissa, romliTa Seuracxiqmna esav; araTu amisTUs, rameTu ara miiTualvis sinanuli, romeli miTualul
ars da ars adgil WeSmaritTa monanulTa, xolo igi ara WeSmaritebiT inanda.
amisTUs ara Sewynarebul iqmna, da cremlni igi misni ara sinanulisani iyvnes,
aramed Surisani, romelsa cxad hyofs mziri JamisaY, raYTa Semdgomad isakis
sikudilisa moklas man iakob. amisTUs daRaTu iTxovda, aramed ara
WeSmaritebiT iTxovda sinanulsa. da ese esavisTUs iyavn, xolo mociquli
awindelsa amas adgilsa, vhgoneb, viTarmed saxiTa amaT sityuaTaYTa arRa
dacemulTa maT aSinebs, raYTa aravin codvides sasoebiTa sinanulisaYTa, nuca
vin warswymeds pirmSoebasa siwmidisasa sasoebiTa kualad moqcevisaYTa,
rameTu ucnaur ars da saSiS; vin uwyis, nusada Semdgomad dacemisa myis
ewios sikudili da waritacos unaneli, anu, daRaTu epovos Jami sinanulisaY, ver
moiqces borotiTa CueulebiTa codvisa gemoTaYTa da sasowarkueTilebiTa
saeSmakoYTa, anu, daRacaTu inandes, amisTUs ara epovos adgili
sinanulisaY, rameTu ver simQniT da Sesworebulad codvaTa simZimisa
inandes. ese yoveli iTqumis maTda mimarT, romelni jereT ara
STavrd(47rC)omil iyvnen codvasa, aramed surodis misTUs brZoliTa mterisaYTa.
xolo dacemulTa mimarT kualad sxuasa adgilsa TUT eseve Qmobs SiSad,
raYTa ara mivaangahroT vinme eSmaksa warkueTiTa sasoebisaYTa da umetes
zomisa SerisxviTa kanonisa damZimebisaYTa. da kualad sxuaTa etyUs: Svilno
Cemno, ese igi ars, warwymedilno pirvelisa aRmoSobisano, romelTaTUs
kualad melmis. ese igi ars: viTarmed, kualad vSurebi, vidremdis kualad
ganvaaxlo samefoY igi xatebaY qristesi Tquen Soris. (1) [(1) galat. 4,19.]
aha, dauyo piri mwamebelTa misTa, viTarmed: aRmohfxuris qadagebasa
sinanulisasa, da Cuen gUCuenebs, viTarmed Jamisaebr da adgilisa scvalebs
saQmarebasa sityUsasa.

Tavi iT. viTarmed usazareles ars


moses ze qmnulTa maT saqmeTa sazarelobisa
merme igi CuenTUs ganmzadebuli didebaY,
da friadi gUQms moswrafebaY
mociqulisaY: rameTu ara mosrul xarT Tquen [m]Tasa mas QeliT
Sesaxebelsa [QeliT Sesaxebelsa ] QelTSesaxebelsa C.] da agzebulsa cecxliTa da
wyudiadiTa da bneliTa da nisliTa da sayUrisa oxrasa da Qmasa sityuaTasa,
romelTaY romelTa-igi esma, ijmnes, raYTa arRara SeeZinos maT sityuaY,
rameTu ver iTmendes brZanebulsa mas: mQeci RaTu Seexeboda mTasa mas,
qviTa ganidevneboda (12,18-20. gamoslv. 19,12-13). Targmani: raYTa ZuelTa
maT gandidebiTa ufroYs aRamaRlos udidebulesobaY axalTaY amaT, amisTUs
ityUs
QeliT
Sesaxebelisa
mis
da
TualiT
xilulisa
mTisaTUs
cecxlmgzebareobasa, romeli-igi amisTUs agzebul yo RmerTman cecxliTa,
raYTa Jamsa mas Sjulisdebisasa saSinelad eCuenos ersa mas, xolo
wyudiadiTa da bneliTa aCuena Zuelisa mis aCrdilebrobaY, rameTu vinaYTgan
axalTa amaT saxe iyvnes Zuelni igi, amisTUs vidre amaTda moslvadmde
uCino da gamouTargmanebel iyvnes. xolo nisli auwyebda RmrTisa
uxilavobasa, romlisaTUs Tqumul ars, viTarmed nisli queSe ferQTa misTa, (1)
[() fsalm. 17,10.] xolo sayUrni (vC) meufisa mun moslvasa, viTar-igi yofad ars
meored moslvasaca, da Qma sityuaTa iyo igi, romelsa ityoda RmerTi, xolo
miugebda mose: rameTu jer-iyo mcired-raYme smenaY RmrTisa QmisaYca,
raYTa usarwmunoes iqmnes SjulisdebaY igi, da ara sagonebel iqmnen
mosesdad, raodensa RmerTi ityoda mis mier. amaT sityuaTaTUs ityUs
mociquli. romelTaY? _ ese igi ars, viTarmed sityuaTa moses da RmrTisa
urTierTas sityUsgebisaTUs, romelTa-igi esma, ese igi ars ZeTa israElisaTa
esma da ijmnes, raYTa arRara SeeZinos maT smenaY sityuaTa RmrTisaTaY,
rameTu verRara itUrTvides smenasa brZanebaTa RmrTisaTasa. xolo jmnaY igi
ese iyo, rameTu etyodes moses: metyode Cuen Sen, da nu RmerTi. (1) [(1)
gamoslv. 20,19.] da ese iyo sityuaTaTUs. xolo mTaY igi esoden saSinel iyo,
vidreRa mQeciRa Tu Seexebodis, qviTa ganitUnebodis, romeli-ese Tanad
dakninebaY ars Zuelisa mis SjulisaY TanaSetyuebiTa misiTa axalsa amas Tana,
rameTu ese raoden umaRlesTa saidumloTa maswavlel ars, esoden simSUdiTa
da sitkboebiTa gardamatebul ars da araraY xilulTa saSinelebaTagani ixilvebis
mas Tana.
mociqulisaY: da esreT saSinel iyo saocrebaY igi, mose Tqua: SeSinebul
var da SeZrwunebul (12,21. Sdr. II Sj. 9,19). Targmani: Semoklebulad
sawamebelad Zuelisa mis sazarelebisa TUT igive moses sityuaY wignisagan
meorisa Sjulisa, rameTu orTa amaT sityuaTa akls saSuval sityuaY Sesakravi,
viTarmca ityoda, viTarmed: verRaras sxuasa umetessa warmogiTxrob, esoden
saSinel iyo saocrebaY igi. saocrebad uwods, viTarca aCrdilsa da sizmarsa,
momaswavebelsa axlisa amis WeSmaritebisasa, vidreRa TUT mose Tqua
misTUs, viTarmed: SeSinebul da SeZrwunebul var. da ukueTu Sinagan
Rrublisa Semavali igi _ esoden, garegan Rrublisa mdgomni igi _ raoden!
mociqulisaY: aramed mosrul xarT Tquen mTasa sionsa da qalaqsa
RmrTisa cxovelisasa, ierusalemsa [iEBlmsa C.] zecisasa, da bevre(48rC)ulsa
angelozTa krebulsa, da eklesiasa pirmSoTasa, aRwerilsa caTa Sina (12,22-23).
Targmani: vinaYTgan ver egoden ganakUrvebs zrqelTa simSUde da
simdable axlisaY amis, raoden sazarelebaY igi ZuelisaY mis. amisTUs
mociquli sazarelebasa yovelsa meored moslvisaTUs wamebs, viTarmed: mun
wardgomad varT, sada-igi ars, nacvalad queyanisa sionisa, mTaY igi zecisaY,
da quemoYsa amis wil _ ierusalemisa [iEBlmisa C.] zemoY igi qalaqi RmrTisa

cxovelisaY, aRsavse angelozTa bevreulebiTa, rameTu bevreulebaY Tqua


nacvalad uricxuebisa, xolo Sesakrebelad pirmSoTa uwods zecaTa, miTve
sityUTa uflisaYTa: gixaroden, rameTu saxelebi Tqueni daweril ars zecaTa
Sina, (1) [(1) luka 10,20.] rameTu romelni wignsa mas cxovelTasa aRiwernen,
igini arian pirmSo yovlisa kacTa naTesavisa.
Ukumenisi: pirmSod wmidaTa uwods, romelTa mieces upiratesobaY
SemdgomTa maTTa morwmuneTaY, viTarca Rirs qmnulTa madlsa Svilebisasa,
rameTu viTar-ese Cuen Soris ZmaTa upirmSoessa miecemis nawili
pirmSoobisaY, egreTve yovelTa Soris Svilebisa madlsa Rirs-qmnulTa
naTlisRebisa mier, umdidresni igi sarwmunoebiTa da ufroYs damaSuralni
saqmeTa Sina moRuawebisaTa gardamatebulsa miiReben sasyidelsa madlTa
da niWTa ganmyofelisa RmrTisagan.
mociqulisaY: da RmrTisa, msajulisa yovelTaYsa, da sulebisa marTalTa maT
aRsrulebulTaYsa, da Sjulisa mis axlisa Suvamdgomelisa iesuYssa (12,23-24).
Targmani: esreT etyUs, viTarmed: igini vercaRa Qmasa ismendes RmrTisa
yovelTa msajulisasa, romlisa Tquen gankiTxvad wardgomaY gegulebis. ese
TUT Tavadi ars ufali Cueni iesu qriste, rameTu mamaY aravis Sjis, aramed
yoveli saSjeli mosca Zesa, (1) [(1) iovane 5,22.] xolo sulebsa marTalTasa
amisTUs uwods ara aRsrulebulad, aramed, viTar-igi usakuTres ars,
gansrulebulad, rameTu mas dResaRa ganSjisasa miiReben sulni marTalTani
srulebasa maT aRnaTquemTasa, romelTaTUs zemo (vC) Tqua, viTarmed arRa
miuRebies aRnaTquemi igi, (1) [(1) ebr. 11,13.] raYTa ara TUnier Cuensa srul
iqmnen. da vinaYTgan Cuen miguelodes, maSin CueniTurT srul iqmnebian,
xolo nacvalad [nacvlBd C.] mosessa aqa qriste ars Suvamdgomeli axlisa amis
SjulisaY, romeli mas dResa miagebs saqmeTaebr, damcvelTa da aradamcvelTa Sjulisa misisaTa.
mociqulisaY: da sisxliTa pkurebasa, umjobesTa Tqumulisa mis abelis mier
(12,24). Targmani: raY ars Tqumuli abelisi, TUnier sisxli misi daTxeuli,
romeli RaRadebiT ityoda queyaniT RmrTisa mimarT, Semdgomad
sikudilisaca, (1) [(1) dab. 4,10.] da yovelsa sofelsa didebiT ganiTqumoda, vidre
moaqamdeca, viTarca RmrTisaTUs daTxeuli. da ukueTu missa sisxlsa esodeni
Zali aqunda, raoden ufroYs metyuelebdes didebiT da pativiT RaRadebiTa
saQsari igi yovlisa soflisaY _ sisxli mQsnelisa da macxovrisa Cuenisa qristesa.
xolo ese nu gikUrs, viTar uZlurebisaTUs msmenelTaYsa maradis kacobrivTa da
undoTa saxeTa Tana-Seatyuebs sauflosa amas da yovelTa gonebaTa
uzeSTaessa saqmesa qristes gangebulebisasa.
kUrilesi: abelis sisxli RaRadebda mklvelisa misisa kaenis zeda, xolo
qristes sisxli maradis ioxs CuenTUs mamisa mimarT. vinaYca amis pirisaTUs
Tqua mociqulman, viTar-igi usakuTres ars: da sisxliTa pkurebasa, umjobesad
metyuelsa ufroYs abelissa. ese ars umjobesobaY, rameTu igi mklvelobisa
bralsa ganaqiqebda, raJams queyaniT RaRadebda RmrTisa mimarT. xolo
qristes sisxli metyuelebs mamisa mimarT aQocasa soflisa bralTa da
codvaTasa.
mociqulisa: ekrZaleniT, nuukue vinme ijmneT metyuelisa misgan (12,25).
Targmani: ese igive ars zemo Tqumuli sisxli, umjobesad metyueli ufroYs
abelis sisxlisa, da amis metyuelisagan jmnasa guakrZalebs mociquli. xolo
jmnaY ese ars, raJams igi sasufevelad* [ * aq, 48v-ze, wydeba C xelnaweris teqsti.
amieridan teqstis dadgenisaTvis ZiriTadad vemyarebiT D-s.] zecisad migUwoddes da
amisda sasyidlad miupyrobdes mamasa TUsTa sisxlTa miersa metyuElebasa
da meoxebasa CuenTUs, xolo Cuen gare miveqceodiT da borotebiTa
saqmeTaYTa uQmar vhyofdeT mas, romeli igi WeSmarit saQmar da yovlad
Zlier saQsar ars yovlisa soflisa.

mociqulisaY: rameTu ukueTu igini ver ganernes, romelTa queyanasa zeda


ijmnes brZanebisagan, ravden ufroYs Cuen, ukueTu zecisasa mas garemoveqceT (?). Targmani: ese arian Zeni israElisani, romelni queyanasa zeda
qmnisa mis Sjulis debisagan mosesisa ijmnides da ara hmorCilobdes mas da
ukueTu igini amisTUs miecnes mosasrvelad mterTa, raoden ufroYs Cuen ver
ganverneT, ukueTu gare-moveqceT da ara SeudgeT zecisasa mas wodebasa
da Sjulisdebasa uflisa Cuenisa iesu qristesasa, romeli-igi zecisaY ars da zecad
aRmiyvanebs Cuen SedgomiTa kualsa yovlad wmidaTa maT mcnebaTa
misTasa, rameTu erT ars maSin monisa mier TUsisa mosessa da aw Tavisa
mier TUsisa Sjulismdebeli Zuelisa da axlisa SjulisaY, ufali Cueni iesu qriste.
garna ese xolo ars SecvalebaY, rameTu ZuEli igi queyanasa zeda moeca, xolo
axali ese zeciT.
mociqulisaY: romlisa Qmaman queyanaY SeZra maSin da aw aRuTquams
da ityUs: merme erT gzisRa SevZra me ara xolo queyanaY, aramed canica,
xolo ese `merme erTgzisRa~ auwyebs SeZrulTa m[aT] cvalebasa, viTarca
qmnulTasa, raYTa egos SeuZrveli igi. amisTUsca sasufeveli SeuZrveli
davipyraT (12,26-28). Targmani: amaT sityuaTa TUTve Targmnis, viTarmed,
romelman igi ZuElsa Sina SeZra queyanaY ZlierebiTa Qmisa TUsisaYTa,
masve aw aRuTquams piriTa angeaYsi (ang. 2,6) winawarmetyuElisaYTa,
mermeRa erTgzis SeZrvaY ara xolo queyanisaY, aramed zecisaYca, romeli
ese cxad hyofs da gUCuEnebs da guEtyUs, viTarmed nuraras amis soflisasa
SeemSWualvi, rameTu SeZrvadi ars da cvalebadi, viTarca ara arsisagan arsad
moyvanebuli da kualad Semdgomad daZuElebisa Secvalebadi da
ganaxlebadi, amisTUs sxuaY yofad ars Semdgomad amissa arRara SeZrvadi,
arca cvalebadi, aramed samaradisod SeuZrvelad mdgomi da amas dasdebs
mociquli sazRvrad, raYTa aRmZrnes survilad zecisaTa maT, viTarmed
vinaYTgan maSin cvalebuli igi da ganaxlebuli yoveli SeuZrvelad da ucvalebel
ars radRa saQmar ars TqmaY, viTarmed ueWuel ars sasufevelisa
ucvalebelobaY. amisTUsca igi davipyraT sasyideliTa keTilTa saqmeTaYTa, mas
veZiebdeT da mis waruvalisaTUs Seuracx-vyoT da ganvcvaloT aqaY ese
yoveli da warmavali.
kUrilesi: samni SeZrvani uwyniT queyanisani, romel arian cvalebani
saqmeTani umjobesisa mimarT pirveli Sjulis debasa mas sinanulisasa,
romlisaTUs ityUs daviT, viTarmed queyanaY SeiZra da mer[ore] Qorcielad
moslvasa mas macxovrisa mQsnelisa Cuenisasa, romlisa Tqmul ars SeiZra
yoveli israEli da SeiZrnen QeliT qmnulni egUptisani da kualad mesame
angeaYs mier qadagebuli, viTarmed erTgzisRa SevZra me caY da queyanaY,
zRuaY da Qmeli, romeli ese yofad ars meored didebiT moslvasa uflisa da
macxovrisa Cuenisa iesu qristesisa.
mociqulisaY: maqus Cuen madli, romliTa vhmsaxurebT saTnod RmerTsa,
moSiSebiTa da RirsebiTa, rameTu RmerTi Cueni cecxl ganmlevel ars (12,2829). Targmani: qonebaY ese madlisaY, ese ars, raYTa gansacdelTa Sina
[madlobiT] hmsaxurebdes [yoveli?] kaci, xolo madlobisa mis Tana uQms
[aRUri] [SiSisaY, raYTa ara] ganv[laRneT] RmrTisa mimarT, [gina moyuasTa]
CuenTa, [amisTUs] raJams gUxarodis SemTxuEvisaTUs WirTaYsa, viTarca
mecnierTa, viTarmed qristesTUs SemTxuEulTa WirTa ese madli moaqus
CuendaY da pyrobaY zecaTa sasufevelisaY SeuZrvelisa da yovlad
waruvalisaY, kualad vekrZalneT uaRUrosa da ganmalaRebelsa sixarulsa,
raYTa simdablisa mier saTno yofil da Rirs missa vyoT msaxurebaY igi.
saxelisaTUs misisa SemTxuEulTa Cuenda WirTaY, rameTu RmerTi Cueni
cecxlebr Semwuvel da sazarel ars zogad CuenTUsca da wina-aRmdgomTa
TUsca maliad moswrafe TUssa Jamsa miQdad patiJsa, anu Tu Cuen laR da

ukrZalvel viyvneT, ginaTu mterni Cuenni umetes maWirvebel da mQdom


RmrTismsaxurebisa Cuenisa amis? maradis jer-ars, raYTa vZrwodiT zarisa
misisagan.
Tavi k. ZmaTmoyuarebisaTUs da ucxoTmoyuarebisa
mociqulisaY: ZmaTmoyuarebaY stumris moyuarebasa nu daiviwyebT,
rameTu amisgan vieTme reca ara uwyodes da angelozni istumrnes (13,1-2?).
Targmani: viTar-igi usakuTres ars ZmaTmoyuarebaY egen ucxoT
moyuarebasa nu daiviwyebT amier cxadhyofs, viTarmed zogad oriTave amiT
srul iqmnebis sazRvari siyuarulisaY, raYTa adgilisa ZmaTaca da SoriT
momavalTa ucxoTa mimarT sworebiT moRuawe iyos kaci CuEnebad TUssa
moswrafebasa ucxoebisasa, romeli ese ZuElTa maT kacTa saxeloanTa
mtkiced aqunda, amisTUs abraham da loT ucxoTa mravlad da dRiTi-dRe
stumrobisa da Sewynarebisa mier odesRa igi ara uwyodes saxiTa ucxoTaYTa
angelozni istumrnes.
mociqulisaY: moiQseneniT krulni igi, viTarca maT Tanave krulTa da ZUrxilulni igi, rameTu Tquenca Qorcnive gasxen (13,3). Targmani: QorciTa krulTa
sapyrobilesa Sina ara odes jer ars daviwyebaY esoden, viTar Tumca gonebaY
Cueni maradis maT Tana Sekrul iyo, xolo ZUr-xilulobaY zogadi saxeli ars
raYca vis SWirdes, gina Tu Sinagan senTa mier, anuTu gareT SemTxuEulTa
gansacdelTagan amaTi yovelTa Tanalmobad TUT bunebaY ese kma
guEyofoden QorcTa uZlurebisaY, raJams mecnier viyvneT, viTarmed romliTa
sawyauliTa miuwyoT maT, miTve moguEwyos Cuenca Jamsa Wirisasa,
RmrTisa mierca da kacTa mierca.
mociqulisaY: patiosan ars qorwili yovliTave da sawoli Seuginebel, xolo
meZavni da memruSeni sajnes RmerTman (13,4). Targmani: ese wes iyo
huriaTa, rameTu viTarca saZagelebaY raYme, egreT Seeracxa TUT bunebiTica
igi Sjulieri SeerTebaY qorwinebulTaY, amisTUs mociquli Sjuliersa qorwinebasa
yovliTave patiosan da Seuginebel ityUs. xolo meZavTa da memruSeTa raYRa
sit[yuaY] aqundes saSjelsa Sina, romelTa ara kma [iyves] bunebiTi igi Sjuli
qorwinebisaY saWirod saQmrad Svilierebisa da pyrobad QorcTa mZlavrebisa
micemuli RmrTisagan. maT yovlad uQmar yves da monebiTa arawmidebisa
da QorcTa uZRebebisaYTa.
mociqulisaY: vecxlis uyuarul iyvnes saxiTa; kma geyavn, romeli-igi
gaqundes (13,5). Targmani: ese ars saxe vecxlis uyuaruli, raYTa romeli-igi
aqundes, ara SemSWualul iyos misda kaci, raYTamca ver waragebda mas
Jamsa ZmaTa saQmarebisa[s]a. rameTu ukueTu romeli aqundes mas zeda
wargebisa flobaY ara aqundes amas Seudgs survili sxUsa mogebisaY
amisTUs vinaYTgan ese mZime iyo sofelsa Sina myofTa kacTaTUs, raYTa
yovlad upovar iyvnen, viTarca sofliT ganSorebulni amas [iTxovs] mociquli,
raYTa romeli aqundes, kam iyofden, da [ara] guli etyodis umetesisa
mogebad, rameTu survilsa mogebisasa Seudges moxuEWaYca, vinaYca ara
xolo sxuad, aramed amisca jerisaTUs ujero ars survili monagebTaY, raYTamca
umdidresad vhyofdiT mowyalebasa, rameTu mcirisa misgan micemuli umetes
Seuracxies orTa maT mwulilTa qurvisaTa Semwirvelsa meufesa.
mociqulisaY: rameTu Tavadman Tqua: ara dagiteo, arca dagagdo Sen,
vinaYca sakadrebel ars Cuenda Tqumad, ufali ars mwe Cemda, ara
SemeSinos raY miyos me kacman (13,5-6). Targmani: zemo Tqumilisa mis
monagebTa wartacebisagan SeiwrebulTa fonebasa farTo hyofs aRTqumiTa
amiT, romeli weril ars wignsa Sina meorisa Sjulisasa da kualad daviTisgan
sityUTa asdameaTSUdmetisa fsalmunisaYTa.

mociqulisaY: moiQseneniT winamZRuarni igi Tquenni, romelni getyodes


Tquen sityuaTa maT RmrTisaTa da hxedevdiT gamoslvasa mas cxorebisa
maTisasa da hbaZevdiT sarwmunoebasa maTsa (13,7). Targmani: ese
sityuaY zogad saTqumeli ars moZRuarTaTUs eklesiisaTa cocxalTaca da
micvalebulTa. cocxalTaTUs ukuE esreT, viTarmed moiQsenebdiT sityuaTa
moZRurebisa saRmrToYsaTa, romel gesmnes maT mier da kualad hxedevdiT
saqmeTaca mociqulebisa maTisaTa viTar sofelsa Sina zeSTa soflisa arian da
hbaZevdiT sarwmunoebasa maTsa, viTar vidre sikudilamde mza arian
yovlisave Tavsdebad qristes^TUs, rameTu hrwams mis mieri igi sasyidlis
kualad gebaY, xolo micvalebulTaTUs esreT, viTarmed ganicdidiT Tu viTariTa
sarwmunoebiTa aResrulnes da vidre sikudiladmde ara dahQsnes
moTminebaY igi moRuawebisa maTisaY, romlisa Tquenca giQms baZvad
sarwmunoebisa maTisa.
Tavi ka. raYTa ara Qorcielad vcxovndebodiT Sjulisaebr,
aramed sulierad, qristes mieriTa saTnoebiTa
iesu qriste guSin da dRes da igi Tavadi ars ukue (13,8). Targmani: iyvnes
vinme sicruviT metyuElni, viTarmed ara juarcmuli ese qriste ars wina
moswavebuli igi da aRTqumuli mosalodebeli, aramed sxuaY momaval ars
amisTUsca mociqulman Tqua `guSin~, gardasrulTa JamTaTUs `dRes~-i,
awindelTaTUs da `ukue~ _ dausrulebelTa saukuneTaTUs. ese igi ars, viTarmed
ara sxuaY vinme, aramed erTi da eseve macxovari Cueni qriste pirvel
saukuneTaY iyo RmrTaebiTa da igive aRsasrulsa JamTasa kac iqmna QorcT
SesxmiTa da kualad igive momaval ars ganSjad cxovelTa da mkudarTa da
sufevisa misisa ara ars dasasrul, aramed hgies dausrulebelTa saukuneTa
ukunisamde.
mociqulisaY: moZRurebasa mravalsa saxesa da ucxosa nu SeiwynarebT,
rameTu keTilad madliTa ganmtkicebul xarT guliTa da ara saWmliTa, romliTa
veraY irges, romelni vidodes mas Sina (13,9). Targmani: vinaYTgan iyvnes
vinme huriaTaganTa maT morwmuneTa Soris, romelni daRacaTu zogs re?
qriste andobdes, aramed ZuElsa mas huriaebrsa krZalvasa saWmelTasa
arave dauteobdes, amisTUs myudroebiT amxilebs maT, viTarmed
moZRurebaY mraval saxe, romel ars ZuEli axalsa Tana aRreuli Sjuli, numca
Sewynarebul ars, rameTu ucxo ars Tana SerTvaY ZuElisaY axalsa amas Tana
friad keTilsa gulTa ganwmedasa meZiebeli da ara urgebsa rasme saWmelTa
krZalvasa da QorcTa ganbanasa midevnebul.
mociqulisaY: maqus Cuen sakurTxeveli, romlisagan Wamad ver Qelewifebis, romelni-igi karavsa mas hmsaxureben (13,10). Targmani:
vinaYTgan zemo Tqua urgebobaY saWmelTa krZalvisaY, [viTarmed] ara
saWmli[sagan], aramed saqmi[TTa] da gulis [sityUTTa] [codvaTagan jer-ars]
[krZalvaY], raYTa ara [Tquan winaaRmdgomTa], viTarmed nuukuE axalsa
amas Sina ara raY ars wesTa da krZalvaTagani: amisTUs aw ityUs viTarmed
maqus Cuen trapezi saidumloY romlisagan Wamad ver Qelewifebis ara xolo
erisaganTa huriaTa, aramed arcaRa TUT mRdelTmTavarTa maTTa: romelTa
karvisa msaxur uwods. viTarca aCrdilTa Sina myofTa. da WeSmaritebisagan
friad raYme SorielTa.
mociqulisaY: romelsa-igi Seiwirvis sacxovarTa sisxli codvaTaTUs,
siwmidesa mas Sina mRdelTmoZRurisa mier: amaTni igi Qorcni daiwuEbodes
gareSe banaksa mas: amisTUsca iesu, raYTa wmida yos TUsiTa sisxliTa eri,
gareSe bWeTa ivno (13,11-12). Targmani: ixile yovlad SuEnieri Tana
SetyuEbY axlisaY amis ZuElsa mas Tana, rameTu igi amisi saxe iyo: raJams igi

aCrdilebrsa mas karavsa sina sacxovarTa maT codvaTaTUs daklulTa igi (?)
sisxlni Seiwirvodian, mRdelTmoZRurisa mier, ese igi ars mas Sina
daiTxeodian. xolo Qorcni igi daklulTa maT msxuErplTani gareSe banaksa
daiwuEbodes. egreTve didisa amis mRdelT moZRurisa da msxuErplisa qristes
sisxli daiTxia raY saQsrad da sacxorebelad soflisa, da ganmwmedelad
codvasa kacTa naTesavisasa: yovlad wmidaY igi guami misi gareSe bWeTa
qalaqisaTa
juarsecua, vinaYca cxovelsmyofeli igi sisxli misi dRiTi-dRe
Seiwirvis sakurTxevelsa zeda mRdelTmoZRuarTa CuenTa mier: da amis
sBkrTxvelisagan ver Qel-ewifebis Wamad ZuElisa mis aCrdilisa karvis
msaxurTa mRdelTmoZRuarTa. viTarmedis dauteon igi sad. da misgan
ganSorebulni amas mouQden.
mociqulisaY: aw ukuE ganvideT missa gareSe banaksa mas da yuEdrebaY
igi misi moviRoT: rameTu ara maqus Cuen aqa sayoflad qalaqi, aramed
mermesa mas veZiebT: amisTUs SevswiravT msxuErplsa qebisasa maradis
RmrTisa ese igi ars nayofsa bageTasa da aRsaarebasa saxelisa misisasa
(13,13-15). Targmani: zemo ZuEli igi saxe Seamsgavsa WeSmaritebasa
qristes saqmeTasa: xolo aw qristes vnebisa saxesa mogucems Cuen saqmed.
romelTa gunebavs qristeane WeSmarit wodebad da yofadca: raYTa viTarca igi
Tavadi mBfe gareSe banakebisa mis qalaqisa bWeTaYsa juarsecua: egreTve
Cuen garegan soflisa da zrunvaTa soflioTa viqmneneT(!): numca raY guaqus
Cuen Tana miwisaY da queynad damzidveli: aramed juarsvacuneT
moRuawebiTa Tavni TUsni: da CuenTUs juarcumulisa Tavs visxneT ginebani
da yuEdrebani: da mza viyvneT yovlisave Tavsdebad vidre sikudiladmde.
amisTUs, romeli-igi mokuda CuenTUs. rameTu TUsiTa miT garegan qalaqisa
j[rBcumiTa] Cuen morwmuneni m[isni]? garegan soflioTa da samoqalaqoTa
SfoTTa ganuyvanebivarT: sityuasa mas CuenTUs QorcSesxmulsa: da guEtyUs,
viTarmed ara ars mkUdr da waruval aqaY ese sayofeli qalaq-sofelTaY.
amisTUs mermesa mas qalaqsa eZiebdiT zecisa saukunod sasufevelisasa.
xolo Semdgomi sityuaY esreT usakuTres ars. amis mier SevswiravT
msxuErplsa qebisasa maradis RmrTisa. ese igi ars, viTarmed Zisa mier
viTarca CuenTUs QorcSesxmiTa mRdelTmTavar Cuenda qmnulisa: SevswiravT
RmrTisa mamisa msxuErplsa qebisasa, romel ars usisxloY ese msxuErpli,
romeli awca mRdelTa mier viTarca piriTa qristesiTa Seiwirvis: xolo nayof
bageTa arian locvani da galobani da vedrebani RmrTisa mimarT. da aRsareba
saxelisa misisa ars madlobisa SewirvaY missa, romelman ivno CuenTUs da
miQsnna Cuen vnebaTagan.
mociqulisaY: xolo keTilisa saqmesa da ziarebasa nu daiviwyebT, rameTu
eseviTarni msxuErplni saTno arian RmrTisa (13,16). Targmani: esreT ityUs,
viTarmed zemo vTquEn msxuErplni qebisaY igi usisxloY. da bageTaY locvaTa
mieri. xolo Tquen egreca maT Tana amasca SeswirevdiT msxuErplad saTnod
RmrTisa: raYTa dauviwyebel da samaradiso iyos Tquen Soris keTilis yofaY
moyuaTaY(!) da ziarebaY saQmarsa wmidaTasa. romel ars, viTar-igi sxuasaca
adgilsa ityUs, micemaY safaseTa ganxrwnadTa da warmavalTaY da moRebaY
madlTa saukunod uxrwnelTa da waruvalTaY.
mociqulisaY: daemorCileniT winamZRuarTa TquenTa da erCdiT maT,
rameTu igini iRUZeben sulTa TquenTaTUs viTarca-igi sityuaY miscen: raYTa
sixaruliT amas hyofden da ara sulTiTqumidan, rameTu ara advil ars ese
Tquenda (13,17). Targmani: vinaYTgan zemo keTilad ganguakrZalna,
viTarmed moZRurebasa mraval saxesa da ucxosa nu SeiwynarebT: xolo aw
ityUs, morCilebasa winamZRuarTasa, romel arian episkoposni da
winamZRuarni: cxad ars, viTarmed orsave amas sworebiT guamcnebs, raYTa
romeli sarwmunoebisa axlisa SemomRebel iyos, anu wvalebisa mzraxval,

misi sityuaY yovlad ara SeviwynaroT, xolo TUnier mwvalebelTaYsa romelica


marTlmadidebelTagani
mwyemsad
Cuenda
Cinebul
iyos,
verCdeT
brZanebasa missa: da daRacaTu Qorcieli codvaYca raYme vixiloT misTana, nu
ve davhbrkoldebiT smenad sityuasa missa: romlisaTUs ufalica guaswavebs
egeviTarTaTUs, viTarmed yoveli romeli grquan Tquan, daimarxeT da yavT:
xolo saqmeTa maTTaebr nu iqmT: rameTu winamZRuari da mwyemsi
daRacaTu TUT codvides, verve kadnier iqmnebis sxuaTa maswavlel yofad
codvisa: aramed TUTca hrcxuEnin raJams iqmnan(!) codvasa mas. da raoden
Zal-ucn, hfaravn mas: xolo borotad morwmune da mwvalebeli kadnierebiT
uqadagebs ersa wvalebasa mas TUssa. amisTUs morCil veqmnneT yovelTave
marTlmadidebelTa mwyemsTa da moZRuarTa, rameTu mrCobl TquBmiTa _
`daemorCileniT~ da `erCdiT~ _ amas gUCuEnebn, viTarmed Tananadeb da
saWiro Cuenda ars morCilebaY maTi. xolo saSuvali ese sityuaY moZRuarTa da
winamZRuarTa esmoden, viTar igi usakuTres ars. rameTu igini iRUZeben sulTa
TquenTaTUs. Tu viTar sityuaY miscen. ese igi ars viTarmed esodeni
mRUZarebaY da zeda dgomaY uQms samwysoTa maTTaY, romel yovliT-kerZo
mza iyvnen maTTUs sityUs micemad RmrTisa. viTarmed araraY dauklies,
raodeni Tanaedva moRuawebaY da zrunvaY maTi. sityUT da saqmiT. da
[TavTa] TUsTa saxed keTilisa micemiT. da vinaYTgan mwyemsTa esodeni
simZime zeda ac, ixileT samwysoni(?) da ekrZaleniT, raYTa ara (?) urCebiTa
TqueniTa ganamwarebT: da arRara mxiarulebiT, aramed sulTqumiT hyofden
zrunvasa Tquensa. rameTu ukueTu maT idrtUnon winaSe RmrTisa
urCebisaTUs Tquenisa, ara yovnos saSjelman Tualuxuavad patiJisa miQdad
Tquenda, romeli ese friad raYme Znel da satkivar iyos Tquenda.
mociqulisaY: ilocevdiT CuenTUsca, rameTu gurwams viTarmed keTili
gonebaY guaqus yovelsa sina da keTilad gunebavs slvad (13,18). Targmani:
vinaYTgan vieT me(?) Seasmendes mociqulsa huriaTaganTa morwmuneTa
mimarT: viTarmed gandgomasa Sjulisasa aswavebs: amisTUs SewuxebulTa
maT mimarT. arcaRa dasabamsa ebistolisasa CuEulebisa[ebr daw]era saxeli
TUsi: [raYTa]? ara dasabamsa [raY]! aRmoikiTxon [`pavle~]? [myis]?
mrisxane[biT arca] [erTi raY]? [.......] warikiTxon [ep][istolisa] amis [sityuaTa]?
[gan]? [aramed vinaYca]? [Sesmenisa]? misTUs aw sityuas ugebs maT:
viTarmed ilocevdiT CemTUs, romelsa ese mrwams Tavi saqmisaY. viTarmed
keTili gonebaY maqus zogad yovelTa mimarT: Tquenda mimarTac da
warmarTTa mimarTca: da araras vscTebi misgansa romliTa Sevisminebi:
rameTu ara gandgomilebasa Sjulisasa vaswaveb, aramed wignisagan da
aCrdilTa micvalebad vawuEv sulisa mimarT da WeSmaritebisa: romeli ese ara
gardaslvaY aramed ufroYsRa aRsrulebaY ars SjulisaY: romeli igi ityUs
qristesTUs, viTarmed misi ismineT: romlisa mcnebani arian gza keTil.
Semyvanebel cxorebisa mimarT saukunoYsa.
mociqulisaY: umetesad glocav amas yofad, raYTa adre movide Tquenda
(13,19). Targmani: raYsa amisTUs garna locvisa yofad evedrebis raYTa adre
ixilnes igini. romelTaTUs ketili nebaY aqus yovelsa Sina.
Tavi e. locvaY RmrTisa mimarT
warmarTebad saTnoebasa Sina da keTilisa saqmeTa
mociqulisaY: xolo RmerTman mSUdobisaman. romelman aRmoiyvana
mkudreTiT mwyemsi igi cxovarTaY didi: sisxliTa miT aRTqumisa
saukunoYsaYTa, ufali Cueni iesu qriste (13,20). Targmani: viTarca mravalgzis
gUTquams winamdebarisa pirisaebr saxelsdeben wmidani RmerTsa. RmrTad
nugeSiniscemisa Jamsa mwuxarebisasa. da RmrTad wyalobisa Jamsa

risxvisasa: egreTve aqa meSfoTeTa maTTUs xadis RmerTsa mSUdobisasa:


rameTu gigive erTi rmerTi ars mizez da ganmyofel yovelTa keTilTa. xolo
aRmomyvanebel ese igi ars aRmadginebel mkudreTiT uflisa Cuenisa iesu
qristessa uwods mamasa. bunebisaTUs QorcTaYsa, romliTa mokuda
mxolodSobili Ze. mwyemsi keTili romelman suli TUsi dadva cxovarTaTUs. da
sisxli TUsi momca Cuen windad aRTqumisa saukunoYsa. raJams idoda
vnebiTa miT juarcumisaYTa. da qiman igi aRdgomiTa aRmadginebel yovlisa
naTesavisa kacTaYsa.
mociqulisaY: dagamtkicenin Tquen yovliTa saqmiTa keTiliTa yofad nebisa
misisa romelman yvis saTnoebaY misi Cuen soris. winaSe missa qriste iesuYs
mier, romlisaY ars didebaY ukuniTi ukunisamde (13,21). Targmani: Cueni ars
dawyebaY da gulsmodginebaY. xolo RmrTisaY srulebaY da damtkicebaY
yovelsa zeda saqmesa keTilisasa: ese igi ars yoveli sarwmunoebaY marTali
da saqmeni keTilni: romelTa Sina srul iqmnebis saTnoebaY misi mkUdryofad
Cuen Soris: rameTu romeli ganmrkicnes yovliTa saqmiTa keTiliTa igi moigebs
yofad nebasa RmrTisasa. viTarca caTa sina angelozTa Tana, egreTve
queyanasa zeda mis Soris: raYTa maradis winaYswar xedvides uflisa winaSe
missa da ara ras odes iqmodis. uRirssa xedvisa misisasa: romeli igi
gamomeZiebeli ars gulTa da TirkumelTaY, romlisaTUs gURirs krZalvaY
saqmiTTagan da sityUTTa da gulissityUTTa codvaTa: romelTagani ara raY
daefarvis mas: esreT yovelTa keTilTa simtkicesa da srulebasa Cuen Soris
RmrTisa mamisa mi[s]? marT. uflisa iesu qrisTes mier, ityUs mociquli. romeli
igi QorcTa amaTTUs Cuengan miRebulTa Suvamdgomel iqmna RmrTisa da
kacTa. da Semwirvel mamisa yovelTa keTilTa CuenTa mis mierve
moniWebulTa, romelisaTUs missa SevswiravT didebasa da madlobasa:
dausrulebelTa saukuneTa ukue.
mociqulisaY: xolo glocav Tquen, Zmano, Tavs-ideviT sityuaY ese
vedrebisaY, daRaTu mcired mivwere Tquenda (13,22). Targmani: vinaYTgan
Wirsa Sina iyvnes, amisTUs ara uwers: [sity]uaTa amis ebistolisaTa swavlisad,
anu moZRurebisad, aramed nugeSiniscemisad. xolo mcired miweraY [Tqua]
am[isTUs] viTarmed raodenca mravlad warmovTqu[a], mcire ars da knin
sityuaY ese Cemi uwyebad. yofadTa maT keTilTa. romelni mielian: qristesTUs
TavsmdebelTa(!) Ruawlisa. da naqonebTa iavaris yofisaTa.
mociqulisaY: iciT timoTe ZmaY Cueni, romeli mivavline: romlisa Tana,
adre Tu movides, gixilne Tquen (13,23). Targmani: usakuTres ars esreT: iciT
ZmaY timoTe gantevebuli, romlisa Tana, ukueTu maliad movides, gixilne
Tquen. xolo amaT sityuaTa mier sagonebl ars timoTesi, viTarmed pyrobil
sadme iyo da sapyrobiliT gantevebuli jereT arRa misrul iyo mociqulisa.
vinaYca vinaYTgan wina dascUTa timoTes, mieriTgan sarwmuno da sayuarel
iyo winadacuETilebisaganTa maT winaSe huriaTa. amisTUs wina axarebs
sapyrobiliT gantevebasa missa: da miTurT aRuTquams xilvasa maTsa. odesca
igi mivides missa.
mociqulisaY: kiTxvaY arquT yovelTa winamZRuarTa TquenTa da yovelTa
wmidaTa (13,24). Targmani: aha esera TUT moikiTxna winamZRuarni maTni,
raYTa maT aswaos umetesi pativi da krZalulebaY CuEnebad morCilebisa TUsi
maTisa. xolo wmidad uwods Sesakrebelsa yovelTa ZmaTa morwmuneTa.
qristes mier ganwmedilTasa.
mociqulisaY: gikiTxven Tquen, romelni igiarian italiaYT (13,24).
Targmani: mier italiaYT miwera epistole ese ebraelTa mimarT. amisTUs
simdabliTa gonebisaYTa: mun myofTaca morwmuneTa mier moikiTxavs maT:
raYTa adgilTa Sors myofni igi. urTierTas SeaerTnes sakrveliTa siyuarulisaYTa.

da Cuen saxe moguces urTierTas mokiTxvad epistoleTa Sina QsenebiTa


TavTaca CuenTa da moyuasTa CuenTaYTa.
mociqulisaY: madli uflisa Cuenisa iesu qristesi Tquen yovelTa Tana amin
(13,25). Targmani: madl uflisa Cuenisa iesu qristessa ars motevebaY
codvaTaY da ganwmedaY bralTagan: romeli igi moguEca mis mier sabaneliTa
wmidisa embazisaYTa: romelsa Sina naTel viRebT saxeliTa mamisaYTa da
ZisaYTa da sulisa wmidisaYTa: da Rirs viqmnebiT madliT Svil RmrTisa yofasa
da cxorebasa saukunesa. amis madlisa Cuen yovelTa Tana yofaY esreT
iqmnebis. raJams davicvaT siwmide igi moniWebuli Cuenda mis mier: da ara
ginebul vyoT pativi igi madlisa mis Cuen yovelTa ganmwmedelisaY.
codvaTagan. kualad codvaTa mier SemwinkulebiTa siwmidesa mas mis
miersa. romlisaTUs krZalulebiT frTxilmca varT da nu udeb viqmnebiT dacvad
niWsa madlisa misisasa: romlisa ziarebaY da mis mieri saukunoY gamoQsnaY
meyavn Cuen yovelTa madliTa da wyalobiTa misiTa romlisaY ars didebaY da
pativi da simtkice: aw da maradis da ukuniTi ukunisamde amin.
ebraelTa mimarT miwera wigni ese italiaYT timoTes mier.
muQlni Rb.
Tavni kb, wamebani l.

You might also like