UZAY KAFES

SSTEMLER

Uzay kafes sistemler, doru eksenli ubuklar ile

bunlarn bireletii mafsall dm noktalarndan
oluan boutlu tac sistemlerdir. k byk
aklklar rtmek iin dzenlenen, btn elemanlar
birbirine bal bu sistemler her dorultuda bir btn
olrak alan boyutlu kafes eklinde de
tanmlanr. Bu sistemlerde kullanlan malzemelr son
derece hafif olup malzeme tketimi ie kullanlan
hacim arasnda olduka ugun bir oran
bulunmaktadr.

Uzay kafes sistemler yaplarda byk

aklklarn kolonsuz ve hafif bir strktr ile
geilmesini salayarak ilevsel olarak yaplarn daha
esnek ve kullanl olmasn salamtr. Uzay kafes
sistemler, birbirlerine dm noktalarndan bal,
basit ekmeye yada basnca alan dorusal
ubuklar andan kurulu dzenlerdir. Bu ubuklar
dzeni, zerine etkiyen d ykleri iki dorultuda
mesnetlere ileten ve boluun organize edilmesi
ilkesine gre retilen ada sistemlerdir. Statik
yararlar asndan, bu sistemler dier bir ok
tayc sistemlere oranla ok daha hafiftirler.
Sabit yklerin azl sadece atda deil, alt sistem
eleri ile temellerde kendini gstermekte, buna
bal olarak maliyet nemli lde azalmaktadr.
100 mye kadar olan aklklar rtlebilmektedir.
Bu strktr sistemleriyle kare, dikdrtgen, poligon
ve daire eklindeki mekanlara uygun rt biimleri
oluturulabilmektedir.

Uzay kafes strktrler ile olduka geni biimsel

olanaklar da salanmaktadr. Dzlem yzeyler ve
bunun katlar gelitirilebilecei gibi, ayrca kubbe
ve tonozsal biimler ve bunlarn tekrar eklinde de
kurulabilmektedir. Uzay kafes strktrler donat
yerleiminde de yararllklar salayabilmektedirler.
Elektrik, shhi tesisat, havalandrma kanallar
klima, iklimleme sistemleri gibi donatlar, bu
sistemlerin oluum ilkesinden doan boluklarda
kendilerine kolaylkla yerleim alan bulabilmektedir.
Bu donatlar her dorultuda yer alabilmektedirler.
Elektrik balantlar ubuklarn iinden geirilerek
de yaplabilmektedirler. Gn salanmas ayn
boluklarda pencere eleri oluturmak suretiyle
kolayca zmlenebilmektedir.

Uzay kafes sistemlerin stnlkleri

Her iki ynde de yk aktaran yaplardr
Yksek dereceden hiperstatik olmalar nedeniyl daha
gvenlidirler
Prefabrikasyona ugun yaplardr.
Etkn kalite kontrolu ile retimleri yaplr ve montaj
kolayl ile zaman kazandrr.
Her trl kaplamaya uygun sistemlerdir.
Moder ve hafif olmalar nedeniyle ok byk
aklklarn geilmesine olanak salarlar.
elik, paslanmaz elik ve aluminyum gibi deiik
malzemelerden retilirler.
Sklp yeniden kurulabilirler.
Hem st yapda hem alt apda ekonomi salarlar.
Geometrisi tanmlanan her trl biimi
oluturabilirler.

Uzay kafes sistemlerin kullanld yerler

Endstri yaplar,
Spor salonlar,
Yzme havuzlar,
Kongre ve fuar merkezleri,
Sergi ve mze binalar,
Sinema ve tiyatro salonlar,
Gsteri merkezleri, Hava Limanlar,
ok byk aklarn geilecei stadyumlar,
Hangarlar

Uzay kafes sistemlerin yapsal

davranlar
Uzay kafes sistemler hiperstatiklik derecesi
yksek olan tac sistemlerdir. Hiperstatiklik
derecesinin yksek olmas ar ykleme halinde bile
bu sistemlerin kararl ve gvenli olmasn
salamaktadr. Dzlem kafes sistemlerde olduu
gibi uzay kafes sistemlerin statik hesabnda da
dm noktalarnn mafsall olduu ve ubuklarn
sadece eksenel kuvvetleri aktard kabul edilir.
Bylece sadece eksenel yk alacak ekilde ubuk
kesitleri boyutlandrlr.

Uzay kafes sistemlerin yapsal

davranlar

ubuklarn sadece eksenel kuvvetlerle yklendiini ve dm

noktalarnn moment tamadn kabul edebilmek iin uzay
kafes sistemlerin tasarm, retim ve montaj aamalarnda
salamas gereken koullar unlardr:
Dm noktasnda birleen ubuklarn eksenleri de dm
noktasnn merkezi olan bir noktada birlemelidir. Aksi
takdirde dm noktalarna moment gelir.
ubuklarn dm noktalarndaki birleimi mafsall olacak ekilde
yaplmaldr.
Sistem zerine gelecek btn d ykler ve mesnet tepkileri,
sadece dm noktalarna etki etmelidir.Aksi takdirde
ubuklar zerine ykgelmesi durumunda ubuklarda eilme
momentleri oluur ve bu moment dm noktalarna da etkir.
ubuklar doru eksenli, balantlar da eksenel olmaldr. Aksi
takdirde dm noktalarnda moment oluur.
Uzay kafes sistemlerin her bir dm noktasnda ayn dzlemde
olmayacak ekilde en az ubuk birlemelidir.

Uzay kafes sistemlerin yapsal

davranlar
Dm noktalarnn uygulamada mafsall olarak
retilmesi zordur. Ancak vidal, kresel vb. dm
noktalar mafsall varsaylarak uzay kafes
sistemlerin hesab kolaylatrlmaktadr.
Ak ubuklar, aydnlatma gereleri, asma tavan,
havalandrma tesisat gibi konstrktif gereler
eilme momenti oluturmamal iin dm
noktalarna birletirilmelidir.
Uzay kafessistemler dzlem kafes sistemlere nazaran
daha rijittirler. B nedenle uza kafessistemlerin
konstrksiyon ykseklikleri aklklarnn 1/20 si ile
^1/30u kadar yaplabilmektedir.

Uzay kafes sistemlerin yapsal

davranlar

Uzay kafes sistemlerde dm noktalarndaki

elemanlar maliyeti arttrmaktadr: Bir uzay kafes
sistemin birim alanna den balk ve diyagonal
ubuklarnn ok olmas yani dm noktalarnn
saysnn ok olmas sakncaldr. Bu nedenle
diyagonal ubuklarn genellikle de alt balk
ubuklarnn says azaltlr. Bylece ounlukla
basnca alan st abakada daha dar aralkl bir
zgara ile buna 45 derece dnk ekmeye alan ve
daha geni aralkl uzun ubuklardan olan bir alt
tabaka zgaras elde edilir. Bu dzene OrtogonalDiyagonal (O-D) zgaras denir. Ancak O-D zgaras
homojen olmadndan bu zgaradaki yarm
sekizyzllerin dnme tehlikesi vardr. Bu tehlike
zgara kanarlarna genlerden oluan evre kirileri
konularak stabilit salanmas ve her dm
noktasnn mesnetlendirilmesi ile nlenir

Uzay kafes sistemlerin snflandrlmas

Dzlem yzeyli uzay kafes sistemler
2.
Eri yzeyli uzay kafes sistemler
Dzlem yzeyli uzay kafes sistemlerde ubuklar ve
dm noktalar (dm elemanlar) paralel
dzlemler zerinde bulunurlar.
Eri yzeyli uzay kafes sistemlerde ise dm
elemanlar eri yzeyler zerindedir ve dorusal
ubuklar dmleri birletirir.
Bir yzeydeki tm dm noktalar tabaka, her bir
tabaka zerinde bir dm noktasndan geen
ubuk dorultular da yn olarak tanmlanr.
1.

Uzay kafes sistemlerin snflandrlmas

Eri yzeyli uzay kafes sistemler bir tabakal olabilir
ancak Dzlem yzeyli uzay kafes sistemler en az
iki tabakal yaplmak zorundadr. ki tabakal uzy
kafes sistemlerde alt ve st tabakalar ara ubuklar
olarak tanmlanan dey yada diyagonal ubuklarla
birletrilir. Buradai alt ve st tabakalar dzlem
kafes sistemlerdeki alt ve st balk ubuklarna
karlk gelir.
Dzlem yzeyli uzay kafes sistemlerin retilebilmesi
iin en ok drtyzl(tetrahedron) ve
yarmsekizyzl modlleri kullanlmaktadr.
.Yarmsekizyzl modl planda karedir ve
dikdrten planl yaplar iin daha ugundur.

Tetrahedron

Half-oktahedron

Dzlem yzeyli uzay kafes sistemler:

Dolu kreli dm noktas kulanan firma Uskon
Bo kreli dm noktas kulanan firma Uzay Modl
kresl dm noktalar kullanmaktadr.

KEA YAPI MARKET MAYA TCARET TAAH. ve N.

A.Toplam naat Alan : 13.600 m2Yapm Yl : 2005Yapld
Yer : zmir

BALIKESR OTOGAR KBAROLU N. A.

Toplam naat Alan : 5.500 m2
Yapm Yl : 2003
Yapld Yer : BALIKESR
Firma :Uskon

Seferihisar belediesi, pazareri,zmir

Firma: Uzay modl

GKTEPE PVC BORU FABRKASI - PINARBAI / ZMR

Uzay modl

ok yzl tayc strktrn ynl versiyonunu Alexander

Graham Bell (1876- telefonun kaifi) 1907 ylnda planr uak
kanatlarnda kullanarak bu sistemin geliiminde nclk
etmitir.
Resimde Bell'in uan yzk projesi gzkmektedir

Dr. Max Mengeringhausen uzay kafes

sistemleri gelitirmi ve 1940'l yllarda
yaplarda kullanmtr.
Mengeringhausen "Bauhaus" ekol ile ortaya
kan mimaride berraklk, gzellik ve
ilevselliin en gzel rneini uzay kafes
sistemlerini gelitirerek ortaya koymutur.

Uzay kafes sistemlerin snflandrlmas

Eri yzeyli uzay kafes sistemler eri yzeylerin
geometrisine gre ikiye ayrlr.
Tek erilikli uzay kafes sistemler
ift erilikli uzay kafes sistemler
Tek erilikli uzay kafes sistemler: Bu sisteme tek
tabakal veya iki tabakal ubuk a tonozlar rnek
verilebilir.
ift erilikli uzay kafes sistemlerde ikiye ayrlrlar:
Erilikleri ayn ynde olanlar,
Erilikleri ters ynede olanlar.

Uzay kafes sistemlerin snflandrlmas

Erilikleri ayn ynde olanlar; jeodezik kubbeler ve
buk a kubbeleridir. ubuk a kubbelere
schwedler kubbeleri, lamel kubbeler, ereve ve
kaburga kubbeler rnek verilebilir.
schwedler kubbelerde enlem ve bolamlan oluturduu
drtgen alanlar kegenler ile genlere
ayrlmaktadr.
Lamel kubbelerde enlem ve boylam erine baklava
dilimi biiminde drtgen alanlanlar
oluturulmaktadr.
Kaburga kubbelerde boylamlar zerinde kemer
almas apan byk elemanlar bulunmaktadr.
Erilikleri ters ynde olanlar: hiperbolik parabolot
kafes sistemler rnek verilebilir.

Schwedler kubbe

Uzay kafes strktrleri oluturan eler;

ubuklar,
Dm noktalar
Mesnetler,
Temeller,
rt gereleri dir.

Sistemin Ana Paras: ubuklar

ubuk birleimleri, montajda eitli kolayllar
salayan patentli dm noktas elemanlar ile
yaplmaktadrlar. ubuklar, doru biiminde
elerdir. ubuklar alminyumdan da
oluturulabilmektedirler fakat eliin alminyuma
gre daha ucuz ve daha mukavemetli olmas
nedeniyle, genellikle bu sistemlerde elik
kullanlmaktadr. st balklar, piramitlerin tepe
noktalarn birletiren ubuklar olup, genellikle
basnca alacak ekilde dzenlenmektedirler. Alt
balklar ise, genellikle ekmeye alacak ekilde
dzenlenen ve piramitlerin alt noktalarn birletiren
ubuklardr. Dikme ve diyagonaller ise, ykleri
dm noktalarna ileten ayn zamanda, basnca ve
gereinde ekmeye alan ubuklardr

Dm Noktalar: Dm noktalar, ubuklarn

birleme noktalardrlar. Genellikle elikten
oluturulurlar. eitli yapm sistemlerine gre
deiik nitelikte olan dm noktalar yardmyla,
diyagonal ve dikmelere gelen ykler mesnetlere
aktarlmaktadr. Dm noktalarnn retimi ile ilgili
eitli yntemlere bulunmaktadr. Balon, kaynak,
perin ve zel olarak retilen sklp taklabilen
paralar bu amala sralanabilir. Dm noktalar,
uzay kafes strktrlerin ubuklara oranla daha
nemli olan eleridir. Dm noktas bir ok
ubuu bir noktada birletirerek, sistemin bir btn
olarak almasn salamaktadr.

Mesnetler: Mesnetler, sistemi zemine balayan elerdir. Sabit,

dorusal ve radyal hareketli mesnet tipinde oluturulabilmektedirler.
Uzay kafes tayc sistemler dorudan doruya zemine (temellere)
oturabildii gibi, kolon veya yan destek duvarlarna ve tamamen
ubuklarn birbirlerine dmlendirilmesi ile retilen bir kafes
sisteme de oturtulabilmektedirler.
Tekil ubuklarn dzenlenmesi ile birka komu dm noktas, bu
ubuklar zerine mesnetlendirilmektedirler. ubuklarn tm kolon
zerinde toplanan bir demet oluturmaktadr. Bylece mesnet
tepkilerini birka ubua yaymak suretile mesnetlerdeki tepkiler
azalylm olur.Masif duvar veya kiriler zerinde oluturulacak kenar
mesnetlemesinde ise, ounlukla her dm noktas bir balant
birleeni (dzey ve yatay tek ubuk veya ubuklarn V eklinde
dzenlenmesi) ile teker teker mesnetlendirilmektedirler.
Uzay kafes sistemlerin kararl olabilmesi iin en az mesnet gerekir.
Ancak uglamada en azndan drt mesnet bulunur. Uzay kaes
sistemlerde drt tane ke kolonu yerine daha ok sayda srekli
ereve mesnetleri dzenlenmesi en byk ubuk kuvveti deerini
azaltmaktadr. Ancak ereve mesneterinin saysnn artmas ek
kolon ve temel sasn dolasyla maliyeti arttrr.

Temel: Temel sistemi ise; kolonlarn, destek

duvarlarnn veya uzay kafes sistemin direkt zemine
oturan kenarlarnn, beton temeller zerine ankraj
edilmesi suretiyle oluturulmaktadr. Beton
temeller, uygulanacak uzay kafes sistemin
bykl, biimi ve tipine gre eitle ekillerde
dzenlenmektedirler.
rt: rtme ilemi farkl ekillerde ve farkl
malzemelerle yaplabilmektedir. Genel olarak sistem
kurulduktan sonra at, hafif aluminyum veya
galvanizlenmi elik oluklu sa plakalarla
kaplanmakta, zerine s ve su tabakas
uygulanmakta ve koruyucu bir rn ile
bitirilmektedir. En nemli nokta su yaltmnn
kusursuz yaplmasdr.

AIK DETAYLARI
1. Uzay Sistem Kresi
2. Uzay Sistem ubuu
3. Eim Dikmesi
4. Cvata
5. Ak
6. Ak

MESNET KRES DETAYLARI

1. Uzay Sistem Kresi
2. Uzay Sistem ubuu
3. Somun
4. Mesnet Tutucu talar
5. Betonarme Kolon
6. Ankraj Plakas
7. Tayc Levha
8. Konik
9. Teflon
10. Ankraj ubuu

DERE VE KAPLAMA
DETAYLARI
1. Uzay Sistem Kresi
2. Uzay Sistem ubuu
3. Ak
4. Cvata
5. Dere Eleman
6. at Kaplamas
7. Betonarme Kolon
8. Alminyum Aksesuar
9. Dere Tayc
10. Teflon
17

AYDINLATMA VE
HAVALANDIRMA DETAYLARI
1. Uzay Sistem Kresi
2. Uzay Sistem ubuu
3. Ak
4. Aydnlatma
5. Tesisat
6. Havalandrma
7. Poliretan Dolgulu at Kaplamas
8. Alminyum Asma Tavan

SONY & TOTAL /HELKOPTER PST/MRANYE/

STANBUL

ADNAN MENDERES NVERSTES uzay at

ANKARA KEREN BELEDYES ELALE KPRS uzay at

BACILAR OLMPK SPOR SALONU

stanbul Bykehir Belediyesinin Trkiye Milli Olimpiyat

Komitesi adna ukurova naat ve Sanayi A..ne yaptrd
Baclar Olimpik Spor Salonu dur. Mimar Yaln Kaya
Gmrkolu ve statik hesaplar Muhterem Erolu tarafndan
yaplmtr.
Dierine gre daha aada olan kk blm 50.6m aklk ve
14.6m i ykseklie sahiptir.Yaklak 5m.lik iki katl bir ara
kirile iki blm birbirine balanmaktadr. Byk blmn de
59.5 m. akl ,20m. i ykseklii var ve sistemin uzun
yndeki akl 74.8m.dir.
Tamamlandnda 210 ton arlnda olacak olan sistemin tam
ortasnda 5tonluk bir score-board konacaktr.Binaya ait
btn klima kanallar ve dier tesisat borular bu iki katmann
arasna yerletirilecektir.

Kompleksin
D grnm

Baclar Spor Kompleksi

Baclar Spor Kompleksi d grnm

ANKARA ASK SPOR VE KONFERANS

SALONU
Ankara Bykehir Belediyesinin ura Mhendislie
1997 ylnda yaptrd konferans salonu :68m. x
110m. boyutlaryla yapld ylda Trkiyenin en
byk kapal salonu oldu.ift katl ve elipsoid bir
formda tasarland.5000 kiilik salonun tam orta
noktasna yaklak 5 tonluk score-board
yerletirildi.Kaplamas dahil 90 gnde tamamland.
Ankara ASKI Spor Kompleksi Ankara ASKI Spor
Kompleksi
D grnm grnm

Ankara ASKI Spor Kompleksi Ankara ASKI Spor

Kompleksi
D grnm

 grnm

GEBZE YKSEK TEKNOLOJ ENSTTS EVRE

FAKLTES ATRUMU
Mimari :Ord. Prof. Ahmet Vefik Alp
Statik :Can Binzet (naat Yksek Mhendisi )
Mteahhit :Ek-Can naat
Yapm Yl :2001
zellikler :evre Fakltesi Dekanlk ve Laboratuvar
binalarn birbirine balayan ok zel bir geometrik
forma sahip bu yapnn boyutlar;
Ykseklii:28m. Eni:35m. Boyu:70m.
ift tarafl yapda girilerin st ksmlarn kapatan
18-16m. konsollar vardr.eriden darya ayn
konstrksiyon ,kesintisiz olarak ynetim binasnn
da iinden geerek devam ediyor.

Expo 70