LOIMO DAU
Kiém toan 1a hoat déng nhim xac minh tinh trung thye va hgp ly ctia
cée tai ligu, s6 ligu ké todn, bao céo tai chinh cia cdc t6 chite, eo quan don vi,
doanh nghigp, bao dam viée tuan tha céc chuan myc va céc quy dinh hién
hanh.
Kiém todn lim gia ting gid tr} cho cdc Bao cdo tai chinh (BCTC). Tir dé
nhimg ngudi quan tam téi tinh hinh tai chinh cua don vj nhu: Nha dau tu, céc
ngan hang, khach hang, nha cung cap, ngwdi lao déng, nha nude... dé duara
cde quyét dinh kinh té nhu: Dau tu, cho vay, cap tin dung thong mai, ban
hang, dura ra cde chinh sdch thué phi hgp... Nhimg nhan xét danh gid cua
nhimg céng ty nay chinh 1a can ctr cho cde nha dau tu khi ho cin nhic c6 nén
ddu tu hay khong dya vio cdc béo cdo kiém todn vé tinh trung thy va hop ly
mét céng ty. Diéu gi sé xay ra néu cic céng ty
kiém toin nay dua ra nhiing nhén xét, danh gid khong xée dang vé BCTC cba
4n? Chac chan nhing thanh vién cua gia dinh kiém ton
nhig bao cdo kiém toan sai léch vé tinh hinh tai chinh cua Enron. Dieu nay
da lam cho dai gia kiém toan dimg thir 5 cia My Arthur Andersen phi
dé. Dé lam sang t6 nhing hanh vi nghiém trong nay cla A&A nhom thuyét
trinh sé trinh bay dién bién, nguyén nhan két qua va trach nhiém phap ly cia
su kign nay.V/ KHAI QUAT CHUNG VE KIEM TOAN
1. Ban chit cia Kiém toan
Thuat ngit kiém toan méi xuat hién va sir dung & nuéc ta hon mét chyc
nam cuéi thé ky XX.Trong qua trinh dé cach hiéu va str dung kh:
chua duge théng nhat,cé thé khai quat cach hiéu cua kiém toan theo 3 quan
diém sau day. Theo quan diém thir nhat, kiém ton dugc hiéu theo dang thi
cude cia né “ kiém todn ld hoat d6ng kiém tra d6 tin cay ciia cdc théng tin do
ké todn cung cdp”.Hodc cu thé hon theo quan nigm thir 2 “Khai nigm: Kigm
todn 1a hoat dng xc minh va bay t6 ¥ kién vé cée Bang khai tai chinh cua
cdc thyc thé kinh té dugc thyc hign béi cdc kiém todn vin déc lap dua trén co
si hé théng phdp ly cé higu luc” Theo quan diém thir 3 quan diém hién dai vé
kiém toan toan dign Khai nigm”Kiém todn li qua trinh thu thép va dénh gia
c biing chimg vé nhing théng tin duge kiém tra nhim xde dinh va bdo cdo
vé mite &} phi hgp gitta nhimng théng tin d6 véi cdc chudn myc da duge thiét
4p. Qua trinh kiém toan phai duge thye hign bai cdc kiém todn vign ¢6 dit
nang lye va déc lap”.
Theo quan diém nay thi
kiénai
1.1. Chite ning x4e minh
Khai nigm: Xac minh la viée KTV thu thap va danh gia cdc Bang ching vé
nhiing théng tin durge kiém tra nhim dénh gid sy phd hop cia ching véi cée
chuan mye da duge thiét lap
>.Chite nang cia kiém todn 1a x4e minh chit khéng phai kiém tra
1.2. Chite nang bay t6 ¥ kién
Khai niém: Bay t6 y kién la viée kiém toan vién sau khi két thac kiém toan
dua ra két lun vé chat Iugng thong tin duge kiém ton va dua ra y kién tu
van théng qua chit nang xdc minh,
Thé hién & hai mat:
>Dua ra két ludn vé déi tugng kiém toan
>Dua ra y kién tu van déi voi don vi duge kiém ton Dé hiéu do hon vé kiém
toan ta di tim hiéu vé cac loai kiém toan.
2. Phan loai Kiém toan
Qua nghién ciru vé ban chat cia kiém todn,chung ta da tiép cin duge cde
loai kiém todn khdc nhau. Dé nhan théte d5 hon vé kiém toan va co s6 t6 chite
tét cong tic toan can di sdu vio nghién citu cdc loai kiém toan.Kiém
ton duge phan loai theo 2 tiéu thire: Phan loai theo déi trong kiém todn va
phan loai theo té chire nha may
2.1. Phan loai theo déi tugng kiém toan
>Kiém todn tai chinh (Financial Statements Audit)
>Kiém ton tuan tha (Compliance Audit)
>Kiém ton hoat déng (Operational Audit)
2.1.1. Kiém toan tai chinh (Financial Statements Audit):
jém todn c6 2 chute nang la xée minh va bay t6 ¥Kiém todn tai chinh 1a hoat dng xe minh va bay t6 y kién vé cde Bang
khai tai chinh, dirge thyc hign boi nhing ngudi cé chuyén mén, trinh 46, 6
dgo dite trong ximg dya trén co sé hé théng phép ly c6 higu lye. Cach thie
tién hanh kiém todn:
Kiém todn theo khoan mye
Kiém toan theo chu trinh
Cha thé: chi yéu 1a KTV nha nude va KTV doc lip
Két thie kiém toan: phat hanh Bao céo kiém toan va Thu quan ly (néu c6)Co
sé phdp ly: VSA, ISA (Hé théng chuan myc kiém toan quéc t€) va cae van
ban phap quy cé lién qua
2.1.2. Kiém toan tuan thi(Compliance Audit):
Kiiém todn tuan thi a hoat dng xc minh va bay t6 ¥ kién vé mute 49
tuan thi hay chap hanh lujt php cua Nha nude, cde nguyén
va quy dinh cia don vi duge kiém toan
Chi thé: chi yéu 1a KTV nha nude vi KTV ndi b>
Két thic kiém todn: phat hanh B4o céo kiém toan vi Thur quan ly (néu 6)
Co sé phap ly: chinh ban than céc van ban phép quy hoge néi quy, quy dinh
do
Khch thé: mét b6 phan hodc toin bé don vi duge kiém todn
Tinh chat php ly cia cugc kiém todn: phy thuéc vao KTV thyc hién
2.1.3. Kiém ton hoat d$ng( Operational Audit):
Kiém toan hoat dong 14 m6t qué trinh danh gid cé hé théng vé su hitu
higu, tinh higu qua, va tinh kinh té cua cac hoat dong dudi sy kiém soat cia
nha quan ly va bao céo cho céc ca nhan thich hgp ve két qua cua vige dénh
gid, dng thi dw ra nhiing kién nghi dé cai tién
2.2, Phin loai theo b} may td chire kiém toan
>Kiém todn dgc lap( Independent Audit)
> Kiém toan Nha nuée( State/ Government Audit)
> Kiém toan ni b6( Internal Audit)
2.2.1. Kiém toin Nha nude( State/ Government Audit)
Kiém toan Nha nude 1a h¢ théng b} may chuyén mén cia Nha nuée
thyc hién chire nang kiém todn déi véi cdc don vi, t6 chite ¢6 sir dung Ngan
sich Nha nude, tai sin cong
G thai trung dai,kiém soat nha nude x
chia.Qua qué trinh phat trién cho dén nay kiém todn ciia cde nuoe phat trién
déu thye hign chite ning kiém todn cdc don vi 6 khu vue cong cng . O
hoa PHAP,co quan kiém todn quéc gia 1a toa tham ké do Napoleon dé nhé
thanh lép tir nim 1807, dén nam 1976 méi duge sta déi. Dén nim 1982,cae
co quan kiém ton dia phuong duge thinh lap dé kiém toan ngan séch cua dja
phuong,céc t8 chite nha mudc,cée xi nghiép sir dung vén, O MY,va phong
tong ké toan duge thanh lap theo lat ké toan nam 1921. Con 6 VIET NAM
trong nhung nam 4p dung co ché hod tap trung ,viée xét duyét cdc bdo cdc
quyét toan quyét toan do cac vy tai chinh cua b6 chi quan, phong tai chinh
soat tai sin cla vuacia cée sé cha quan tién hanh.Tir ngay 11 thang 7 1994,kiém toan nha nuée
chin thite duge thanh lip theo nghj quyét70/CP ciia chinh phi véi chite
nang: xdc nhén tinh ding din hop phap cia sé ligu,céc don vi swt
‘p....-Cling theo nghi quyét nay “ kiém toan nha nude cé nhiém vu xay
dung ké hoach kiém toan hang nam.
Chi sau 1 nam thanh lgp,kiém todn nha nude da vira én dinh b6 méy,xay
dymg cdc van phong phdp quy,huan luyén nghiép vy cho cdc b6 kiém toan va
thyc hign céc cude kiém téon c6 quy mé lén, qua qué trinh thnh lap vi ti
kiém todn nha nude ngay cang ting cudng va duge cing 6
2.2.2. Kiém toan dc Lip( Independent Audit):
Kiém toan dc lap li bd may t6 chite cua cdc kiém todn vién chuyén
nghigp, chuyén cung cp cdc dich vy kiém todn va céc dich vu khdc c6 lién
quan nhu tur vin ké todn, tt van thué, tai chinh, tuyén dung va dio tao “Kiém
toan dc lap 18 vige kiém tra va xde nh§n cia kiém todn vién va doanh nghigp
kiém todn vé tinh trung thuc va hgp ly ciia cdc tai ligu, sé ligu ké todn va bao
céo tai chinh cia cdc doanh nghigp, t6 chire (goi chung 1a don vj duge kiém
toan) khi 6 yéu cau ca céc don vi nay”
Hign nay thé manh canh tranh quéc té ca kiém toan déc lap da duge thé hign
& céc cong ty kiém todn c6 quy mé Iém quéc gia vi xuyén quéc gia. Chi riéng
28 céng ty 1dn cia thé gigi da c6 gin 500000 nhan vién va cé gan 8000 van
phéng doanh sé trén 34000USD.Can déi vai Vigt Nam,truée nam 1976 ¢
céng ty kiém toan dc lap cita née ngoai va cdc gidm dinh vién ké toan hanh
nghé déc lap @ cdc tinh va thanh phd phia nam. Tuy nhién sy hign dién cua
kiém toan déc lap & Vigt Nam durge danh dau bai sy ra dai cua cént ty kiém
ton déc lap Vigt Nam(VACO)va cong ty dich vu ké toan,kiém todn va tu vn
tai chinh(AASC) tir thang 5 nim 1991.Cho dén nay da xuat hign nhiéu cong
ty kiém todn d6c lap 6 Vigt Nam: Cong ty tu van va kiém todn(A va C), cong
ty tu van kiém toan Sai Gonf(AFC), cént ty kiém ton dich vu tin hoc
(ATSC).
2.2.3. Kiém toan ni bO( Internal Audit) :
Kiém toan ndi bé 14 b6 may t6 chite cia cdc kiém toan vién khong
chuyén nghiép, tién hanh hoat déng kiém todn phuc vu cho muc dich quan ly
ngi bo don vj M6 hinh t6 chite:
Cac gidm dinh vién ké toan
B6 phan kiém toan ngi bd
Linh vue kiém todn chil yéu: kiém todn tudn thi va kiém todn hoat dng
Co sé phap ly thye hién kiém todn: hé théng chudn myc kiém ton ndi bd va
ndi quy cia don vi
Néu nhu kiém ton déc lip va kiém toan nha nude da cé mat 6 Vigt Nam
a lau, khai nigm kiém toan nOi b6 van cdn xa Ia véi nhiéu nha quan ly. Tuy
.yéu cau hi nhap va sy phat trién nhanh chéng cia thj trdng ching
khodn’ va nhiing vu bé béi vé quan tri mot sé doanh nghigp én cia Nha
nuée gan day cho thay su can thiét cua kiém todn ndi b6 & doanh nghiép.Trén thé gidi, kiém todn ndi b6 da ra ddi tir [du nhung chi phat trién tir
sau cdc vu gian lan tai chinh & Céng ty Worldcom va Enron (Mj) nhing nam
2000-2001 va dac biét la khi Lugt Sarbanes-Oxley ciia Mj ra déi nam 2002.
Luat nay guy dinh cac cng ty niém yét trén thi trrémg chimg khoan My pha
bao cdo vé higu qua ciia hé théng kiém soat ni b6 céng ty.
Trong khi hoat dng cua kiém toan déc lap gidi han 6 vigc kiém tra bao
c4o tai chinh (mite 46 trung thyc va hgp ly), hoat dong cia kiém toan noi bd
khéng bj gidi han 6 bat ky pham vi nao trong céng ty, tir mua hang, san xuat,
ban hang dén quan ly tai chinh, nhan sy hay cong nghé théng tin. Muc dich
cua kiém toan ngi b6 1a phue vu cho céng tac quan ly doanh nghiép, chit
Khong phai cho d4i tac bén ngoai. Kiém toan ndi bd kh6ng chi danh gid cde
yéu kém cua hé théng quan ly ma cdn danh gid cdc ri ro cd bén trong va bén
ngoai
3. Vai trd cia Kiém toan vién (KTV)
Céc kiém todn vién déc lap déng vai tro quyét dinh trong vige quan tri
céng ty. Néu khéng cé bdo cao ké toan va théng tin tai chinh chinh xac, thi
ngay ci ngwai cé thign chi nhat trong cdc thinh vién HBQT dc lip ciing sé
anh nhigm vu. Vé khia canh nay, hoat déng ciia gidi kiém ton
trong théi gian qua that 1a ding that vong. Khé khan chinh, cing nhu trong
trudng hgp cdc thanh vign HDQT déc lip, 1a vige bé nhiém kiém toan vién
dc gp hau nhu trong tay cita ban gidm déc. Trén ly thuyét thi cdc kiém ton
vién dc lp, twromg tyr nhur céc thinh vign HBQT déc lap, durge c6 déng bd
nhiém trong dai hdi cd dong. Trong thy té, thuémg thi kiém toan vién ndo
duge tién cir thi ngudi dé sé duge bé nhiém, ma vige tién ctr nay Iai do ban
gidm déc phy trach,
Céng nh§n diém yéu nay, NYSE da kién nghj ting cudng quyén lye va
trach nhigm cua iy ban kiém toan, ké ca vige ddc quyén quyét dinh thué
mun hay sa thai kiém todn vign dc lp. Uy ban kiém toin phai c6 mot s6
nhiém vu téi thiéu hang nam Ia tiép nhdn va xem xét béo cdo cia kiém toan
vién déc lap vé quy trinh kiém sodt ndi b6, dénh gid méi quan hé gitra kiém
toan vién déc lip va céng ty. Uy ban kiém ton cing phai 6 quyén duge sur
cé van va hé trg ctia cde nha cé van phap ly, ké todn va cac nha ¢6 van khac
Khong lam cho cng ty, tiép xtic riéng vdi ban gidm déc, kiém toan vién ndi
bG, kiém ton vién déc ip va cing véi kiém todn vign doc lép ra sodt bat ky
van dé hay git mic nio vé kiém (oan.
Ngoai ra, Quéc hdi Hoa Ky cing da tién hanh cdc bude nham ting
cutng su doc lp cia kiém toan vién. Phan 201(a) ca Dao lugt Sarbanes-
Oxley nim 2000 dirgc théng qua gan day, sira déi phan 10A cia Dao luat
Giao dich Chimg khoan nam 1934 va ngn cém m9t sé cdng ty kiém toan 6
dang ky cung cap cing mét hic dich vu kiém toan lin phi kiém ton cho bat
ky céng ty phat hanh nao ma hang nay dang phyc vy. Mét sé dich vy phi kigémquan dén hé so ké toan hay
bio co tdi chinh cia khich hang dang duge kiém todn;
- Thiét ké va thye hign cdc hé théng théng tin t&i chinh;
- Quan ly c6ng ty hay quan ly nhan lye;
- Méi giéi, tw doanh, c6 van dau tu, hay lam dich vy ngan hang dau tu;
- Cung cp dich vu php ly va cdc dich vu chuyén mén khong lién quan dén
viéc kiém toan;
- Déi véi cde dich vu phi kiém toan khac, nhu cac dich vy vé thué, thi phai
duge sy chap thuan trude cua iy ban kiém ton cua nha phat hanh o6 phiéu.
Viée cam doan cae céng ty kiém todn cung cap dich vy tu van hay cdc
dich vu khac cho khach hang dugc ho kiém todn s€ c6 tic dung phan no
trong viée phuc héi sy déc lap cua kiém ton vién, nhung ty né khong thé
hoan toan giai quyét v: ng ty kiém toan bj céo bude 1é cau
tha trong vige kiém toan, c6 18 cac kiém todn vién sé chi y hon ri
vige kiém toin cho khdch hang cia ho, it nhat 1a trong tuong lai gan, Nhing
su cdm dodn va khé khan lién quan dén céng viée phi kiém toan cing sé g6p
phan gitp cdc kiém toan vién tap trung hon vo céng vige chinh cia minh
4. Tham khao nhimng kién nghj duge trinh len NYSE ngiy 6 thang 6 nim
2002 bao gom:
(1) Yéu cau cdc céng ty niém yét phai o6 da sé thanh vin HDQT déc
lap.
(2) Dinh nghia 1 hon thé nao li mét thanh vién HQT “doc lap”. Vi du,
m6t than vién dc lap khéng duge c6 quan hé vat chat véi céng ty va khong
thé li mét nhan vién ci cho dén nim nam sau khi thdi vige.
(3) Trao thém quyén cho cdc thanh vin HDQT dc lap 48 ho thyc hign
nhigm vy kiém ché ban gidm déc m@t cach higu qua hon; yéu cdu ho cé
nhing phién hop thudng ky 6 cép diéu hanh khong 6 ban gidm déc hig
dign; dong thdi, yéu cau cdc thinh vién HDQT déc lap chi dinh va tiét 16 cong
Khai danh tinh cia thanh vién HDQT sé chi toa cdc phién hop nay, nhim tao
diéu kién cho mét thinh vién HDQT déc lp lim déi trong véi quan chite digu
i (CEO) trong cdng ty.
ju cdc céng ty niém yét phai cé mét dy ban tién cir/quan tri
c6ng ty gém todn thinh vién HDQT doc lp dé xem xét vige b6 nhigm nhimg
Gi vio HDQT va dinh hinh co ché quan tri cua cong ty. Twong ty, by
ban phu trich vé thi lao ciing phai gdm toan thanh vién HDQT dée lp.
(5) Gia tang quyén lye va trich nhiém ca dy ban kiém todn, ké ca giao
cho ho quyén quyét dinh thué muén hay sa thai cdc kiém todn vién doc lap, va
phé duyét bat ky quan hé phi kiém toan dang ké nao véi cac kiém toan vién
déc lap,(6) Cac céng ty niém yét phai cong bé nhimg nguyén tic quan tri céng ty
ctia minh, bao gom cac tiéu chuan vé ning lye, trach nhiém, mite thi lao cua
thanh vién HDQT, viv...
(7) Yéu cau cae cng ty niém yét chap nhén thyc hign cing nhu cong bé
théng tin mét b6 qui tic vé hanh vi ciing nhu dao dite kinh doanh 4p dung cho
cdc thinh vién HQT, cdc quan chite va nhan vign cua céng ty, va nhanh
chéng céng bé moi truémg hop khusc tir b6 qui tic nay d6i véi cdc thanh vién
HDQT hay cdc quan chite diéu hanh.
Cén qua sm dé cé thé néi, ligu nhing sang kién nay cé gidp ting cuing
vai trd cia cdc thanh vién HDQT dc lap hay khong. M6t van dé co ban 13,
khéng tranh duge vige ban giam déc tiep tuc déng vai tro dang ké trong viée
bé nhigm cdc thanh vién HQT déc lp, cho dit vai trd ciia cde ty ban tign cit
duge cung c6. Mat khdc, hy vong ring trong thai ky hu-Enron, cc thanh
vién HDQT ddc lap sé curong quyét hon va khong tin tuéng ban gidm dée mot
cach mi qung nh truéc, Dong thai, dé ngin ngira long tham cia ban giém
déc, mot hign tgng khdng thé chdi cdi qua cdc sy kién gan day, cdc ké hoach
tra thi lao cho ban gidm déc sé gin cdc khoan thuéng véi thanh tich hoat
d6ng lau dai ciia céng ty; vi du, cdc ké hoach vé quyén chon mua cé phiéu
(share option schemes) — 1a m6t loai tién thuéng — doi hoi nhiéu thdi gian hon
trude khi duge thye hién, va nhu thé, lién quan true tiép hon vai thanh tich
hoat dng dai han ciia cong ty.
Il/ GIOI THIEU VE TAP BOAN ENRON VA CONG TY KIEM
ARTHUR ANDERSEN (A&A)
1, Khai quat vé tap doan nang long Enron
Tap doan ning hrgng Enron tén ban dau la cng ty Northern Natural Gas
duge thinh lip nm 1931 tai Omaha Nebraka va duge tai_ co cdu nam 1979
Khi cdng ty nay duge s4p nh§p Holding Company Inter-North. Nam 1985
céng ty mua lgi Houston Gas Natural va déi tén than tgp doan Enron . Sau
nay chinh CEO cua Houston da chuyén try sé cua enron vé Houston, Texas,
USA.
Enron ban dau hoat déng trong linh vue truyén tai va phan phéi dién, gas
trén toan muée Mf ; xite tin, xay dumg, dura vao hoat dong cdc nha may dign ,
céc hé théng duréng éng khi thién nhién, Enron sé hiru mot mang Iwai ién cde
dong dng khi thién nhién xuyén bién, xuyén bién giéi nhu; Northern
Natural Gas, Florida Gas Transmission , céng ty Transwestern Pipenline cing
véi | déi téc phia Canada. Doanh thu cia Enron chi yéu thu tir cdc hoat déng
trén va né tai trg cho céc hogt déng dau tu mao hiém ciia Enron. Nim 1998,Tap doan nay lan sn sang linh vye cung cp nuée va thanh lap tap doan
Azurix. Tuy nhién Azurix da that bai tham hai dic biét tai Bunos Aires. That
bai nay da khién Enron mat mét khoan tin lon . Thang 8/2001 Enron cé y
dinh pha sin Azurix va ban tai sin cua tap doan nay di.
‘Truéc khi sup 46 nam 2001 Enron ¢é khoang 22000 céng nhan va li mot
trong nhiing tap doan nang Iwong dan dau trong linh vyc cung cap khi thién
nhién, dién , san xuat bot gidy, truyén théng doanh thu nim 2000 dat 111 ty
usD.
Enron da timg la m6t cong ty nding hrgng ting treéng nhanh va te chuyén
446i thanh mét tap doan nang lugng 16m nhat thé gidi Cé thoi ky Enron li mét
i tr cO phigu trén thi trudmg
thang
nan vién Thing 1/2002 Bo Tw
‘ong ty Enron. Vay nguyén
nhan tir dau .
2. Khai quat vé cong ty kiém toan A&A
Céng ty kiém toan Arthur Anderson cé tru sé dat go da timg 18
céng ty kiém ton Idn thir nm thé gidi hoat dong trong Tinh vice kiém todn ,
thué , dich vu te vin...
Céng ty do Arthur Andersen thanh lép vao nim 1913. khi éng ¢ tuéi 28.
khach hang dau tién cua A&A 18 cng ty san xuat bia Jojeph Shilte brewing.
Vao nim 2002 do cé sy sai pham nghiém trong trong viéc kiém toan tap
doan nang lugng Enron céng ty di i gid:
dGc lap va chinh diéu nay da lam mat hon 85000 vigc lam ciia nhan vién
trong cong ty.
Thuat ngit kiém todn da ra di va ton tai cach day hon 100 nam, ci
véi sy hinh thanh va phat trign cia chii nghia tu ban. Chinh trong thoi diém
hign sy phan chia quyén Igi gitta cée ng chu xi nghigp va nhing
an ly lim thué. Va kiém todn dc lép ra doi nhur 1a mot hinh thite
"trong tai" chuyén kiém tra tinh chinh xde va trung thye ella cde bao cdo tai
chinh trude cdc dng chii xi nghigp. Nhu vay, trong trich cia kiém todn chinh
quyén Igi ca cdc Ong chu théng qua vige xde nhan tinh chinh xéc
cia cdc béo cdo tii chinh ca doanh nghii
Nhung, khéng hin chi dig 6 ché dé, cdc kiém toan vién cdn muén gti
gim vio céc bao céo tai chin inh hinh anh va danh tiéng ctia mot nghé
can duge trong vong. Cho t6ithi diém nay, trén thé gidi c6 hang trim cOng ty
kiém toan dang ky hoat dng va duge cng nhan, thé nhung, trong s6 hang
trim c6ng ty 1én nhé trén toan cdu chi cé 5 cng ty - thurdng duge goi li "Big
Five" - 1a nhiig "dai gia" hing dau trong linh vue kiém toan va tu van
(PricewatethouseCoopers, Andersen, Deloitte & Touche, KPMG, Ernst &Young). Vay diéu gi khién 5 dai gia nay tro nén ndi tiéng va khdc biét voi tat
ca cdc cong ty kiém ton khac trén thé gigi?
Danbh tigng cua 5 dai gia nay duge nang dan Jén cing théi gian va nim
thang, va cing véi danh tiéng dé 14 loi nhudn khdng 16 ma khong phai cong ty
nao cing c6 thé cé duge. PricewaterhouserCoopers la mét vi dy. Cac partner
cia céng ty nay hiéu rang cdi chinh ma ho cé 1a danh tiéng chit khong hin 1a
dich vy kiém todn hay tu van nao khdc, d& vugt qua cdc d6i thi: nang ky khéc
trong cudc dua tranh gianh quyén kiém phiéu cho giai Oscar va cong khai mo
mét loat dich vu kiém toan trong nhiéu linh vyc.
Thi tring cung cp dich vy kiém todn cing cé diéu gi dé gan giéng nh
thj trong cung cap vii khi. My ching han, khi ban vii khi cho mét nuréc ther
ba bao gid cing c6 dim bao vige trg gidp vé mat chinh trj hoc quan sy.
Trong khi d6, cdc nude khde, trong dé e6 Nga, thuong chi ban nguyén ligu va
cong nghé ma khdng kém theo sy ing h6 vé chinh tri hay qun sy ndo. Céc
céng ty kiém toan ciing vay. Hang trim céng ty kiém todn lon nho trén thé
gidi cé thé lap cae bdo cdo tai chinh xuat sic véi cdc két luan khéng kém gi
Big Five, vay nhumg céc khdch hang Igi sin sing méc hau bao "chi dep" cho
ce dich vu ciia Big Five dé mua them danh tiéng ciia ho vé cho minh.
Cé thé nhén dinh rang, danh tiéng ciia méi mt cong ty kiém todn thuge
Big Five dang gid hang ty dollar, Tuy nhién, cing that tha vj khi biét rang,
khong mot cng ty kiém todn nao trong sé nay lot vao Top 75 best brands do
Hang Interbrand t6 chite binh chon, mac di néu tinh vé s6 Iugng nhén vién
ciing nhw Igi nhugn thu dirge thi céc thanh vién thude Big Five dang 1é ra phai
1a nhitng c6ng ty dan dau.
Sit dung dich vu cia Big Five thing la céc cng ty, tap doan ma do
nguyén nhan nay hay nguyén nhan khdc muén cing co hoac danh béng uy tin
va danh tiéng cua minh trade mOt di tic thit ba trong cac truémg hgp sau:
* Tham gia vio céc Quy Quéc té (di tc thir ba la cdc thimh vién cua Quy)
* Thu hat von dau tu tryc tiép (cdc nha dau tu)
* Tim kiém va thiét lap méi quan hé véi cdc khach hang Ién tiéng tam méi
* Tham gia vao cdc cugc dau thau quéc gia
Danh tiéng va uy tin cita cdc céng ty kiém toan thudc Big Five - néi mot
cach hoi thai qua - chinh 14 m6t thir "bia hé ménh" cho cée khdch hang khi
muén lam dep mat minh truéc cdc déi tac thir ba. Va nguge lai, chinh cdc
cng ty hay tap doan Idn, khi tr thanh khéch hang cia cdc cong ty kiém toan
thuge Big Five lai cung cé thém dja vj va danh tigng cia cng ty kiém todn.
‘Mt sw bir trir tha: vj cho ca chi Jan khach ma qua vige hgp tac véi nhau, bén
Igi nhat van 1a céc céng ty kiém todn, béi danh tiéng cang cao, loi nhuan ciia
hg canh nhiéu, khdch hang cing ngay cing dén véi ho déng hon. Va ngay ca
cde kiém todn vién cing chinh 14 nhimg "ké may man" kinh doanh carrer ciaminh dya trén danh tiéng va uy tin cia cdc céng ty ma ho dang lam viéc. Bat
cit ai da timg lam vige cho mét trong cdc céng ty kiém todn thuge Big Five,
khi rdi khéi cong ty dén véi mét néi kim vige méi cing thuong mang theo
m6t phan danh tiéng cua noi ho da timg lam vigc, va it nhat trong CV xin viée
cua ho, bong dang cia céc Big Five nay cing gép phn danh béng ban than
img vién. Lgi nhuan nhiéu, nhung mat mét cing khéng it.
Nhv da n6i @ trén, danh tiéng va uy tin cia cdc cng ty kiém todn thude
Big Five cing ngay cang ting. Cong ty cing an nén lam ra, khach hang cang
nhiéu, va trong bang danh sach cdc khach hang cia bat ctr mét cng ty kiém
toan nao thude Big Five eting c6 mat rat nhieu tén tuéi cde tp doan tiéng tim
trén thé gidi tir linh vuc san xudt, thuong mai cho dén bao hiém, t8i chinh
ngn hang hoic vién théng.
Tuy nhién, tim hudn chuong nao ciing cé hai mat. Loi nhudn nhiéu, uy
tin ting, nhung néu khéng can than sé xay ra nhieu truéng hgp ma nhu éng
cha van thudng néi "kiém cii ba nam thiéu mot gid" nhu trudng hgp cia
Andersen sau vu scandal bé béi lién quan dén vigc kiém toan cho Tap doan
ning Iugng Enron nm ngodi day 1a mét vi dy. Hay nhw vy pha sin cia ngan
hang Anh Barings ma Emst & Young tham gia véi tur cach 1a mt thanh vién
trong hdi dong thanh ly tai sin cia ngén hang nay. Nam 1994 céng ty kiém
toan nay da phai chi 400 triéu dollar tién dén bi: do so suat cia minh trong
viée nghién ctru thi truéng bat d6ng san tai xtr sé song mu. Rdi vu pha sin
ctia hang bao hiém Independent cing mét thai gy tai tiéng cho mét trong
nm céng ty kiém toan In. Thang 5 nim 2001, Pricewaterhouse Coopers di
phai méc hau bao chi 55 trigu dollars trong vu kiém toan cho hang
Microstrategy. Lich sir tich rai Andersen Consulting va Arthur Andersen
ciing nh PricewaterhouseCoopers va chi nhanh van phong tu van luat
Landwell cing khéng thé tra Igi thanh danh va uy tin cho cdc céng ty nay.
Nhu vay, danh tiéng va uy tin cla cac céng ty kiém todn lén khong
nhiing dug ting lén nhé vao chat Iugng céng vie ma con cé kha ning bj tén
hai néu khéng can than trong timg buéc di cia minh. (Téng hop tir tai ligu cla
‘Ward Howell International ).
A&A & Viét Nam, Céng ty TNHH Kiém todn va Dau tu Tai chinh Nam
Vist (Viet Auditors Co., Ltd.) duge thinh lap bdi céc kiém todn vién nguéi
‘Viét da lam viée nhiéu nim cho Arthur Andersen va KPMG - hai trong sé
nam céng ty kiém toan lén nhat thé gidi (the Big Five).
Vai phong cach lim vige mang tinh quéc té, cing bé day kinh nghiém va
su am hiéu sdu rong vé tai chinh ké ton Vigt Nam, Cong ty luén dim bio
mang lai cho khach hang cdc dich vu da dang véi chat Iugng t6t nhat.
Bén canh cac loai hinh vé kiém todn, ké ton théng thuéng, Nam Viét
ciing da trién khai sau réng cdc linh vue lién quan nhu:
- _Xéy dung, dinh gid d6 tin cay va dua ra cdc giai phdp hoan thién hé théng
kiém soat ndi bd;
10- Tham dinh tai chinh doanh nghigp, trong 6 cdc chuyén gia sé gitip cde
nha quan ly doanh nghigp “buge cac con sé trong bao cdo tai chinh pha
ting”,
- Tw van quyét toan thué: Bén canh kinh nghiém nhiéu nam lam
cae chuyén gia ciia cong ty cing da tham gia gitt vai tro Giém déc tai chinh
doanh nghiép, dic két nhiéu phurong thite lam vigc chuyén nghiép trong viée
quyét toan thué, thu nhap doanh nghiép, gid tri
nhan..., dam bao cac rai ro vé nghia vu thué va cdc trach nhiém lién quan cia
doanh nghigp 6 mite thap nhat,
Trude nam 2002, thi truémg tu van tai chinh va kiém todn thé giéi chiu
sur théng tr) tuyét 46i cua ngii dai gia: KPMG, Deloitte & Touche, Ernst &
‘Young, Price WaterhouseCooper, va Arthur Andersen, Ho chiém ba phi
doanh sé cia thi truémg tu van - kiém todn trj gid hang tram ti dé la méi
Trong 100 céng ty Idn nhat thé gidi, 99 cong ty sir dung dich vy cua ngii dai
gia.
Nhumg tir dau nm 2002, ngudi ta da hiéu 1a mot trong ngti dai da digt
vong, va tir nay chi cin "tir dai gia",
16 vio cudi nam 2001 va déu nim 2002, moi ngudi mdi
nhin ky hon dén nha kiém ton Arthur Andersen. Day khéng phai lan dau dai
gia nay bj lam vio réc 16
Nhung tat ca cdc lan rac réi truéc, Andersen déu thoat ra bang cach chi
tién "dan xép" voi bén nguyén don. Luat php My cho phép bén bi don chi
tién dé dan xép cdc vu kién dan sy trong khi van khong nhan Idi. Nhung dén
vu Enron thi Andersen khéng con cé thé dan xép, vi day 1a vy an hinh sy.
Duéi day 1a dién bign, nguyén nhan dan téi su sup dé cua dai gia Kiém
todn A&A va trich nhiém phap ly ma céng ty nay phai ganh chju do nhimg
nhiing vi pham dgo ditc nghiém trong da gay ra.
Ill SU SUP DO CUA TAP DOAN NANG LUQNG ENRON KEO
HEO SU SUP DO CUA A&A
1, Dién bién sw vi
1,1, Bat dau tir sy kign sup d6 ciia tip doan nang lugng sé mOt cia MY
- Tap doan Enron
Durgc thanh lip tir nam 1985 trén co sé sip nhap hai cong ty Houston
Natural Gas va Internorth of Omaha, ci tén Enteron (rugt) xuat phat tit y
twang cho ring dé 14 b6 phn khéng thé thiéu trong qué trinh tigu hoa. Nho
nhing quy dinh mdi vé ty do héa thi truéng nang lugng Mf trong thap nién
90, ho da gay dung tir mot hang lam Sn mé nhat thinh tap doan co thé thay
6i su can bang trong linh vue kinh doanh nang hrgng. Luat chinh séch nang
lugng nim 1992 bude cde céng ty nhé phai mé ctra dudng truyén tai dign cho
hé thong phan phéi cia Enron, Ngoai ra, Enron kiém rat nhiéu tién tir viée
mua ban trén thi trréng nang Itong. Trén thyc té, ho chi la nhimg nha budn
sip xép hgp ding gitta nguéi mua va ban rdi lay tién hoa hdng. Trong tay
Enron, thj trong nang hrgng ngang hang véi mot su dau co tai chinh. Hang
"nay da x4y dyng nhitng nha may tri gid hang trigu USD khap thé gidi nhung
chi sé hiru ching khi gid nang lwgng 1én ng6i, khi gp khé khan thi ban ngay
lap tire, Nh hoat déng tai chinh thudn Igi, Enron da von sang cc mat hing
nhu gidy, méc, nhya, kim loai va phwong tign vién thong
Nam 2000, Enron la mét trong 7 céng ty Mj cé doanh s6 hon 100 ty USD,
Jgi nhuan lén t6i 10 ty USD. Hé thong théng tin dai ching, dién hinh la tap
chi Fortune, ludn céng bé nhimg théng tin thiéu thy té dieu ma Enron Ia
cng ty cé nhiéu tim nang nhat véi sé vn kinh doanh 63 ty USD.
Sai lm cia céng ty nay chinh la phy thude qua nhigu vio céc giao dich
tai chinh. Vao thang 8/2001, Giém déc Diéu hanh Jeffrey Skilling tir chite vi
ly do c4 nhan, Enron céng bé 16 618 triéu USD trong quy IIT nhung thy té
Jen t6i 1,2 ty USD. Khi céng ty khé khan, ho thuyét phyc nhén cong nbn
6, gid tri cia Enron da bj gidm sat
tra, Giém déc tai chinh
Enron da khong tudn theo cac nguyén tac ké ton khién ho bat lute trong viéc
kiém soat tinh hinh tai chinh, M6t cng ty duge danh gi 18 cé doanh thu trén
100 ty USD ma lgi nhan dat 6 mite khé tuémg 1017 USD. Day chinh la co sé
nghi nhé khién vu viée nay bi phanh phui. $6 ng 1,2 ty USD bi che gidu da
gay hoang loan trén thj trurémg chimg khoan khi né bi tiét 16.
Chinh nhitng théng tin sai léch vé kha nding quan ly, Enron duge quang
céo rat higu qua qua cdng ty kiém toan Arthur Andersen va céc nha phan tich
phé Wall, nh vay sé ngudi mua ¢é phiéu cia cong ty cao ky lye. Chi nhanh
Houston cia Arthur Andersen da dua ra nhimg Bao céo Kiém toan sai Ich
nham cé loi cho Enron nén da nhn duge 1 triéu USD/tua
viée tim kiém d6i tac cho Enron. S6 tién kécl
vign kiém toan va ho dé dang bé qua nguyén tic. Digu tran truée Quéc hoi
Mj trong thing truée, Tong gidm déc diéu hanh Arthur Andersen, éng Joe
Berardino thira nhan ho da pham sai +hiém trong. Tuy khing dinh ring
Arthur Andersen da lim tt cd dé han ché thdp nhat kha nang dé v
Enron, nhung ho Igi hy hau hét tai ligu cé lién quan dén vy vige, ngay ca khi
Uy ban Chimg khoan da mo cuge diéu tra.
Nhiéu nha phan tich chimg khodn héi thang 11/2001 cdn tu van cho.
khdch hang mua cé phiéu Enron. Nhiéu ngudi thira nhan khéng hiéu sau
céng vigc lam &n cia Enron nhung tin ring day 1a céng ty cé trién vong bai
cé phiéu ciia ho lién tue ting gid trong thai gian dai. Trong khi cdc chuyén gia
phan tich phai danh gid tinh hinh tai chinh ctia Enron mét céch déc lap thi ho
Jai phy thuge cht yéu vao béo céo tai chinh do Arthur Andersen cung cép.
‘én khi cng ty tuyén bé pha san véi sO ng 31,2 ty USD, khong it nha
bj mat tring.
2sin, Tay nhién, di
Bill Clinton, Téng théng Bush va ndi cée di quan hg chat ché
gidi chép bu cua tap doan Enron, nhung tat cd déu phi nhan cé lién quan dén
sur sup dé nay.
Hai nam truéc, Cha tich Uy ban Chimg khoén M§ Arthur Levitt yeu.
cu ede cong ty khéng nhdn phi kiém todn do lo ngai tiéu eye dé nay sinh,
nhung dng da vap phai sy phan ddi quyét ligt. Sw 6 dang xay
Andersen cé kha nang bién dé xuat ctia Levitt thanh sy that,
Cée chuyén gia cho ring tinh hinh etia Enron c6 thé kha quan hon va rat e6
thé khong dan ti sup 46 néu nhur nhiing bdo cdo tai chinh cia Enron khong
duge bao ké bai mot thuong higu lon: Cong ty tu van va kiém todn Arthur
Andersen.
Lanh dao Enron da khong chiu dimg 6 linh vyc san xuit va budn ban nang
Iugng ma lai nhay sang nhimng linh vue dich vy tai chinh trong nginh nang
Iugng. Day 1a linh vuc kinh doanh day mao hiém va can rat nhiéu von. Dé che
gidu vige céng ty di vay qué kha nang chi tra, lanh dao Enron da loi dung ké
ho luat phap dé lap ra cdc céng ty con ma khéng Khai béo tai chinh.
_Bang cach nay, Enron vita khong phai cng khai cdc khoan ng, vira che
gidu duge nhimg khoan ‘t qua 1a Enron da théi phong Igi nhuan cua
minh va gid c6 phiéu cia cng ty cling theo dé ting Ién vun vat. Khi ma
Enron phai théng bao chinh thite rang tir nam 1997 cng ty da thua 16 trén
500 trigu USD, nhimg ngwai "trong cugc" da kip thai thu nhing mén lei
khdng 16 tir c6 phiéu ciia cong
Cu thé, éng Chu tich kigm Téng Gidm déc da git 138 trigu cd phiéu cua
céng ty. Dau nim 2001, Ken ban ra véi gid 79 USD mét cé phiéu. Hau hét
nhiing vy mua ban nay déu khong duge céng b6. Cudi nam 2001, mdi c6
phiéu chi con gid 0,6 USD.
ding hoat d6ng tai chinh cia Enron déu duge dua trén sy thiét ké va van
hanh ctia diéu ma nhieu nha phan tich dit tén 14 "nhing lién minh ma quai”.
M6t mang luéi ching chit quan hé gitta Enron, mOt s6 quan chite chinh phi,
va dac biét 14 Cong ty kiém todn Arthur Andersen da giip cho Enrc
Ké toan truéng cia Enron 1a Richard Causey - Kién tric su thiét ké ra hé
thong lira déi cé déng - nguyén 1a kiém todn vién cua Andersen chuyén sang,
Diém ly tha la Andersen da ky hgp déng lim tu vin cho Enron, sau d6
chinh minh lai déng vai tro kiém toan dé xde nhdn nhing bio edo tai chinh
ctia Enron. Phi tu van va kiém ton déu 1a nhitng con sé khéng 16. Vi dy, nim.
2000, phi tu van la 27 trigu USD va phi tu van 1a 25 trigu USD.
Tin vao danh tiéng cua Arthur Andersen (hoe cé tin), dén lugt cde céng ty
phan tich ching khodn va ngén hang dau tur 6 ph Wall cho dén trude cude
khiing hong van khuyén céc nha dau tur mua 6 phigu cua Enron,
1.2, Din bién sy sup dé cia Enron
3Truée nim 2002, thi trréng tu van tai chinh va kiém toan thé giéi chiu
su théng tri tuyét déi cua ngii dai gia: KPMG, Deloitte & Touche, Ernst &
Young, Price WaterhouseCooper, va Arthur Andersen. Ho chiém ba phan tr
doanh sé cua thi trréng tu van ti dé la méi nim
Trong 100 cdng ty én nhat thé gidi, 99 cong ty sir dung dich vu cia ngii dai
gia.( Sé liéu tir tap chi
Bit dau tir vu va 16 vao cudi nim 2001 va dau nim 2002, moi ngudi_
méi nhin ky hon
dai gia nay bj lim vao ric r6i.
Nhung tit ea cdc lan ric réi trréc, Andersen déu thoat ra bang cach chi
tin "dan xép" voi bén nguyén dom. Lust php My cho phép bén bj don chi
tien dé dan xép cdc vu kién dan sy trong khi
vy Enron thi Andersen khéng con cé thé da
Ngoai cdc 16i nhur khong phat hign duge mhimg bat thudng trong hd so
ké toan cia Enron, giip Enron néi danh trén thi trudng trong khi thy chat
dang thua 16 nang.. thi Andersen da bj bude mét tdi hinh su nghiém trong la
can tré céng vige diéu tra thong qua vigc tiéu hay hang ngan tai ligu cé
Jin quan dén Enron. Enron - tap doan 1én thir 7 nuée Mf - bat dau sa lay vao
hung hoang tir cudi nam ngodi, Ngay 26-10-2001, céng ty sup 6 véi khoang
ng quyét doan véi 13 ty dollars va hang ty dollars ng vay, tai tra tin dung va
tra cdc hgp déng ning hong. Enron phai tuyén bé pha sin dénh déu vu that
bai kinh doanh lon nhat 6 Hoa Ky khién hang ngan nhan vién da dau tu vao
quy hong huu cia Enron gié da tay trang hoan toan, Tudn qua BO Tu Phap
Hoa Ky quyét dinh diéu tra xem cé6 phai céc giéi chire Enron da pham toi lira
dao truéc khi cdng ty pha sin hay khéng? Cé phiéu cua Enron bj ngimg giao
dich trén thj trémg hom 11-1. Tap doan Arthur Anderson chu tréch nhiém
kiém ton ciia Enron vita thi nhan rang ho 4a hay bo kha nhiéu tai ligu n6i ve
sai pham tai chanh 6 Enron, Cudi nim ngodi, Enron da cau citu cdc gidi chire
cao cp cita chinh quyén Bush, trong dé e6 BO Throng Ngin Khé Paul Oneil
va BO Truéng Thuong Mai Don Evans dé tim kiém sy gidp d@. Lic a6, ong
O'neil da khdng théng béo cho TT Bush vé cugc khang hoang cua Enron va
chinh quyén cing khéng lim gi dé ba ho cdc nhn vién cing nhu cé.
dong cia Enron khién ho gig day bj mat tit ca. (Source:AP va AFP).
Loi bao chita duy nat ctia Andersen la viée tiéu hily ti ligu chi 1a "quy
trinh binh thuéng" va cong ty van luu gitr nhimng tai ligu & mite t6i thiéu theo
luat dinh,
Ngay sau khi bj két ti, Andersen lap tite phai d6i m@t véi hang loat vu
kién khac, véi téng sé thiét hai cla khach hang én téi 300 ti USD.
Ngay sau khi v6 16 vu vige, Arthur Andersen bat dau thuong luong dé sp
nh§p vio Deloitte & Touche, cdng ty xép thir 5 thé gidi trong linh vc kiém
toan va ting 1a déi tha canh tranh cua Arthur. Cudc dim phan dau tién gitta
hai hang duge bat dau véi ndi dung Deloitte sé dam bao thanh toan cac khoan
ng cua Arthur cé nguén géc tir vu pha san Enron, va thuong higu Arthur
4Andersen phai bién mat. Nhung khi Deloitte nhan thire duge qui mé cia van
48, cude dim phan da khdng di dén két qua nao.
Cuge dim phan thir hai la v6i KPMG, d6i thi canh tranh truyén kiép cu
Andersen. Cing nh Deloitte, cong ty KPMG khéng sin ling tiép nhan ci
thutong higu qué té hai, trong khi rat muén tiép nhan mét phan trong sé 85,000
chuyén gia cia Andersen, nhimg ngudi khéng chi mang theo chuyén mon ma
can mang theo méi quan hé véi khach hang.
Cuéi cing thi PKMG cing déng y thu nap 23 chi nhanh "é ngoai mréc
Mp" cia Andersen véi cdi gid ré mat la 284 trigu USD. Mét trong ngii dai gia
1a Emst & Young da chiém duge phan Ién nhimg khach hang va chuyén gia
cia Andersen & My.
Cac céng ty nho hon cing kiém duge phan chia. Céng ty tu van Hitachi
Consulting ciia Nhat thué lai 400 chuyén gia cia Andersen, mt trong sé 46
dén nay di tro thanh Téng Giém déc cia Hitachi Consulting.
Dé la két cue ciia Arthur Andersen, mt céng ty kiém toan hing dau thé
gidi, voi 85.000 chuyén gia va 89 nam lich sit, dén nay chi cin khong day 200
ngudi, cht yéu dé hau kién trong cdc vu kign cia c6 déng trong cdc cong
ty khach hang truéc day.
Néu vy tai tiéng Enron cé thé minh chimg cho mt diéu gi dé thi dé 1a
ban chat dinh liu ln nhau cita thé gidi kinh doanh hién dai. Su kign sup 46
ctia Enron cé lién quan téi rat nhiéu ngudi, dic biét 1a 6 tiéu bang Texas. “O
m6t mite d6 nao dé thi rd rang 1a moi nguéi déu ¢é dinh liu voi Enron”,
Richard Murray, giam déc trung tam Chinh séch Céng céng ciia vién dai hoc
Houston, khang dinh.
Dit sao, trong hic t6 chire Enron cé mét tac dong tiéu cue voi cong
dong kinh doanh Texas thi voi nhiing céng ty tryc tiép dinh liu dén Enron
trong vigc kinh doanh, hau qua that sy 1a tham hoa. Véi cong ty kiém tod
cho Enron, Arthur Andersen, viée dinh liu nay cé mot tac dong chét ngudi.
Hon nita, vu tai tiéng Enron cé lién quan dén vigc kiém toan. Dac biét
1a viée che gidu hé so lién quan dén tai khoan va nhig mon ng khong 16 cia
Enron, mét thye té vé su dong lod ciia cong ty kiém toan. Su déng lod nay
cng r6 rang hon khi David Duncan, ké todn truéng cia Enron 6 Andersen, bi
buéc phai cé mat trong cudc didu tra dau tién da tir chéi ndi chuyén.
chay (i cho ban than. Ngay cd khi Joseph Beradino, truéng ban diéu hanh
cia Andersen, ngang nganh bao vé cho vai trd cia céng ty Ong trong vige nay
ciing khéng thé tranh duge nhimg tén thong bat budc. Mét khi ho da bi cdo.
budc 1a cé tdi trong viée huy hoai chimg c6, céng ty ganh chiu sy tén thuong
thuong higu nghiém trong va nhiing chan déng van cén cam nhn duge trong
ton nganh céng nghiép kiém ton.
2. Phan tich nguyén nhan
Nguyén nban sy sup dé ctfa Enron, xuat phat chu yéu tir ban giém
déc(BGD). Thi nhat, do nhimg muec tigu dat ra cho BGD 1a qué cao trong khi
nang lye BGD cé han. Thit hai, BGD phai chu m6t 4p lye rat lén trong viée
15bao cdo o6 Iai va gia ting 141 trong khi cng ty gap bat Igi trong kinh doanh,
Thir ba, vige xéc dinh tai sin, cong ng, doanh thu va cho phi thuéng dya trén
uéc tinh chi quan cua BGD (chang han danh gid gid trj cua cde cong cu tai
chinh). Thit tz, BGD khéng tuan thi chinh sch quan trj céng ty da dé ra.
Vige BGD cap cao gay ap Ine Ién lén cée nha quan ly cap trung va kiém toan
vign da gép phan kéo Enron, céng ty 1én thir 7 6 My, xuong vue thim nhu:
‘V@i chién luge ting truéng nhanh,BGD Enron tich cyte mua thém cdc céng ty
va tai sin khde. Mot phan lén von vay tir ngan hing. Mét phan von do cdng ty
phat hanh quyén chon mua ¢é phiéu cia céng ty (Mang Iai quyén mua cd
phiéu co se vao mét théi diém nhat dinh véi mie gid dinh san ( gia the
tc enron, Ngudi mua quyén chon sé phai tra m6t khoan phi cho
nngui ban quyén chon); Lanh dgo Enron da khong chju dig 6 linh vue san
chinh trong nginh ning legng, Day li Tinh vue kinh doanh ddy mgo hiém va
Ge quan ly kiém soit, diéy hanh cong
nay cho phép céng ty gidm gid thanh don vj sin phim (nha tn dung chi
phi cé dinh), qua dé ting Igi nhudn trong nam hign tai. Tuy nhién, mat trai ctia
vigc lam nay 1d may méc thiét bj phai lim vige véi céng suat cao hon mite ti
é cia thiét bj. Dang thai, sin
pham lim ra nhiéu khong ban duge sé lam phat sinh chi phi bdo quan, Hang
tén kho lau ngay dan téi gidm gid tri. Cac chi phi nay sé anh huéng true tiép
ti Igi mhudn cua céng ty trong céc nim tigp theo. Hay 1a c&t gidm cac khoan
chi phi hitu ich nhur chi phi nghién citu phat trién (R&D), chi phi quang céo,
chi phi duy tu bao dudmg thiét bj. Cac chi phi nay cé vai tro rat quan trong
cho su phat trién cia céng ty trong dai han, Tuy nhién, dé dat duge myc tiéu
gi nhuan ngan han ban lanh dao céng ty cé thé sé chon giai phap ct giam cdc
chi phi nay, déng nghia véi viée hy sinh cdc khoan Igi nhudn tiém nang lén
trong tuong lai,
Doanh thu: Gi
4 trong nganh nang lugng dao dng rt manh, trong khi
khach hangeé mhu cdu én dinh gid. Véi tu céch 14 mOt nha cung c4p, Enron 43
ky nhimg hopding cé dinh gia véi khdch hang trong twong lai va thu phi tir
nhing hop déng nay.Nhing phi nay duge tinh vio doanh thu hign tai, trong
Khi rai ro trong tuong laiEnron sé phai ginh chju
4c cng ty con: cdn goi tat la SPE (Special Purpose Entity) duge Enron
thanh gp ra dé dimg tén (ai sin, dng thoi ganh chju va cé lép cde rii ro thi
chinh, Vi dy, khi Enron phat trién thém dudng éng, cng ty c6 thé lip ra mot
SPE. Don vi SPE nay sé lim chii ddng éng va thé chép ngay éng nay dé vay
i img. Enron van dugesir dung duéng éng nay va lay doanh thu tir
thanh todn cho chii ng.Theo cdch nay, bang can d6i ké ton cua
céng ty khOng thé hign ca tai san (durdmgéng) lan trich nhigm ng tong tng
Luft ké toan lign quan dén SPE: Theo cdc qui dinh ké todn, trong tong
ctiacéng ty con phai cé it nhat 3% cd phan cia Enron. Nhung néu cd phan ciiaEnron chi & duéi 50% téng cé phan cia SPE, sé sach cia Enron khéng phai
thé hién tai san vatrach nhiém ng cia SPE.
Sw Jam dung cae SPE: Tuy sé Iugng cdc SPE da tang lén trong nhiéu nam
Ot céng ty cé dén bon hay nim déi tée nhu vay da 1a qua nhiéu.Vao
iém sup do, Enron 06 dén 900 SPE, hau hét dat 6 cdc made wu dai thué
haydé dai vé luat ké toan, Enron st dung nhimg SPE nay dé thao ting cdc bao
cdo taichinh, che gidu céc nha dau tu nhimg théng tin 1é ra phai céng b6, va
khai thac cackhac biét vé luat ké toan tai chinh cing nhw luat ké todn thué,
Ng cita céng ty con: Dit cho chi o@ rat it von chi sé hitu, cdc SPE cé thé vay
ngan hang do hai ly do. Thét nhat, céc chu ng tin tuéng 1a Enron da ky hop
dong sit dung taisin cua SPE nén hoat déng cia SPE duge bao dim. Thit hai,
ho tin 1d Enron da baolanh ri ro cho cdc khoan vay cla SPE
Ng cua Enron: Ban than Enron ciing di vay dé phat trién mé ro
céngty khéng thé vay qua nhiéu do cac diéu khoan han ché cia chi ng. Enron
4a sing tgora m6t xo thudt hgp phap trong dé Enron, SPE, va cing ty JP-
Morgan da ding cachop déng hodn chuyén lam cho ng dai han duge thé hién
nhu “trachnhiém ching khoan”,
1g doanh thu va Igi nhugn: Enron ban tai sin cho céc SPE voi
gid da dugcthéi phéng lén dé tao ra Igi nhuan gia tao. Cong ty ciing mua qua
ban lai voi SPE déting doanh sé va giam bét mite dé dao dong cua Igi nhudn.
Che dau thua 18: Tuy dén quy 3/2001 céng ty méi bio cdo 18, nhung thy
chat 18 daphat sinh tir cdc nam trade. Dac biét la vao cudc khiing hoang nhién
Jigu nm 2000,khi gid nhién ligu thé gidi én cao nhung Enron van phai ban ra
véi gid c6 dinh theocéc hop ding 4a ky trade. Cong ty da ding céc thi thuat
hgp déng dé chuyén nhiingkhoan 16 nay sang céc SPE.Tuy nhién khi cdc SPE
thua 16 thi tr} gia cé phan cua Enron trong SPE giam xuéngdwéi mite t6i thiéu
3% theo yéu cau. Vige Enron phai hgp nhat tinh hinh tai chinh ciiaSPE vio
bdo cdo tai chinh ciia cong ty me gay ra hai téc dng: ng cua cng ty me
tanglén va Igi nhugn cia cong ty me gidm xuéng,
Phan img day chuyén: Enron cling cho cdc SPE “vay” cdc cé phiéu ciia minh,
khigié c6 phiéu cua Enron gidm xuéng, tai sin cla cée SPE tiép tue gidm
xudng va tiép tue vi pham quy dinh vé 3% dén mite phai hgp nhat vio bo
céo ciia Enron,
Gian ln ctia cdc quan ly cao cap dién ra trong toan cong ty. Nhiéu can bo
diéu hanh hudng Igi. Hang loat cin bo quan ly cia Tép doan nang lugng
Enron dinh liu dén gian lan ké todn, giao dich ndi bé bat hyp phap. Viéc dat ra
cée nguyén n chit che, ché dé bio céo hang quy, quy dinh tra phi
quyén mua o6 phiéu trade t6 ra vo higu. Nguyén nhan bat ngudn tir mot s6
vn dé - cdc quy dinh, quy ché ban hinh d& can tr nha dau tu khi "thon tinh"
m6t céng ty duge dura ra céc quyét dinh ciia minh, luét thué bj lich theo
hung tiéu cue... cdc vj lanh dao chép bu trong dé phai ké dén Gidm déc digu
hanh Andrew Fastow ciia Enron d3 huéng gi trai phép trén 33 trigu USD tir
cdc giao dich Ké hé gitp cac vi giém déc kiém lai & day chinh 1a mite phi
"quyén mua cé phiéu cia nhn vién & mite rt cao va tinh déc quyén trong ban
quan ly céng ty. Chi phi tra cho quyén mua cé phiéu 1a digu duong nhién
nhung chi phi nay chiém ty 1é qué cao 1a digu v6 ly, hay éng Chu tich kiém
Tong Gidm déc da gitr 138 trigu c6 phiéu cua céng ty. Bau nim 2001, Ken
ban ra véi gid 79 USD mét cé phiéu. I tau hét nhting vu mua ban n déu
khéng duge céng bé. Cudi nam 2001, mdi cé phiéu chi cdn gid 0,6 USD.
Thu tuc ké toan khéng minh bach da che day tinh trang thua 1 cia tap
doan bing cach thanh lp cdc céng ty v6 boc bén ngoai.cdc ban béo céo tai
chinh khéng minh bach va m6t trong sé dé 1a cé phiéu bj danh gia qua cao
(overvaluation). Gia cé phiéu cao dong nghia voi ky vong cao cua nha dau tw
vé kha ning sinh Igi cua cong ty, tir 46 gay sitc ép lén cdc nha lanh dao bude
phai tao ra mic Igi nhudn tuong img néu khéng muén nhan phan img tiéu cuc
trudng. Mat khac, cdc nha i 6
in ban thin ho khong muén gia cd phiéu bi sut gim. Nhimg ly do
nay khién cde nha quan ly khé c6 Iya chon nao khac hon 1a tim nhimng thi
thuat phi phép béo céo tai chinh. Tuy nhién, nhimg thi thuat nay chi
phap déi pho nham tao ra do twéng céng ty dang lam an phat dat. Vi thé, mat
khi nha dau tu phat hign doanh nghiép thiéu minh bach trong cung cp thong
tin, hdu qua sé khé ltrong. chinh ky vong qua lén cua thj trong da day cae
nha lanh dgo Enron t6i hanh vi gian Ian ti chinh, Sau khi bj phanh phui, gid
tri cba Enron(gid tri ctia cde cé phiéu tr én thi truéng ching khodn =P x
Q(téng sé cé phiéu) nhanh chéng bi tut xuéng duéi mite 1 ty USD so véi gid
trj thy (Gid tr} cua cde tai san thude so hiru céng ty) 30 ty va két cue sau
cng la pha san. Trong qué trinh lap béo céo tai chinh, cng ty thung sir
dung rat nhigu céc wéc tinh ké toan (Accrual earnings management) cé anh
huéng tryc tiép t6i loi nhudn trong ky cia céng ty. Vi khong c6 mot tiéu
chuan chinh xc vé gid tri cdc uéc tinh nay, nén né duge xem 1d mot céng cy
dic lve dé phi phép Igi nhuan. M6t sé th thuat lim tang mt Igi nhudn
thuéng gap nhu gidm mit khau hao, giam mite dy phong, giam gid hang tén
Kho (danh gid lai tai sin), gidm dy phong no khé di, khéng ghi nhan chi phi
khi tai san bi giam gia xuang dui gia tri thuan, von hod cac khoan chi phi
khong di diéu kién (vi du Chi phi di vay khong du diéu kién vén hod 1a chi
phi khéng lién quan truc tiép dén viée dau tu xdy dung co ban hod san xudt
tai sin dé dang duge tinh vao gia trj ciia tai sin d6. Cac chi phi di vay chi
duge vén hod khi doanh nghiép chdc chan thu duge Igi ich kinh té trong
twong lai do sir dung tai sin dé va chi phi di vay ¢6 thé xde dinh mét céch
dang tin cay. Chi phi di vay dugc vén hod tinh cho 2 truéng hgp sau: Chi phi
di vay duge vén hod lién quan dén ting khoan vin vay riéng biét duge xéc
dinh la chi phi di vay thyc té phat sinh tir cdc khoan vay trit (-) di cdc khoan
thu nhdp phat sinh tir hoat dong dau tw tam théi cua cdc khoan vay nay.
Chi phi di vay duge vén hod lién quan dén cdc khoan vin vay chung
duzge tinh toan b6 chi phi di vay thyc té phat sinh tir cdc khoan vin vay chung
vao gid tr tai sin dé dang. Khon thu nhap phat sinh do dau tu tam théi tir
18khoan vén vay chung durge tinh vao doanh thu hoat d6ng tai chinh....)
Tho thuat pha phép gi nhudn dya trén cde ude tinh ké ton thye chat
Khéng lam tang Ioi nhugn ma chi don thudn chuyén Ioi nhuan cua ky sau sang
ky hign tai, Hau qua tat yéu 1a Igi nhuan céc nam sau sé bi giam. Dé tiép tue,
dap img ky vong ngay cang cao cua thj truréng, bao céo tai chinh cae nm tiép
theo cing phai duge phi phép. Tuy nhién, cng vé sau, mite Igi nhugn can
phi phép cang Idn khién cho vig sit dung cdc ude tinh ké todn tra lén vo
higu. Dén khi “gidy khOng thé g6i dugc liza”, khuing hoang 1a diéu khé tranh
khoi. Ngoai phi phép théng qua cac wéc tinh ké toan, doanh nghiép con co
thé phat phép Igi nhuan théng qua vigc gian xép mt sé giao dich thyc (Real
earnings management) nham ting Ii nhudn trong ndm hign tai, mac dit céc
giao dich dé cé thé khong cé Igi cho cong ty vé lau dai
M6i quan hé gitta Andersen véi enron khéng chi 1a tu van va kiém ton
ma con 14 nguén cung cdp lanh dgo tai chinh. Ké toan trang Richard Causay
cia Enron nguyén Lingudi cia Andersen. Giém déc Tai chinh cia Enron
truée Andrew Fastow 1a Jeffrey McMahon nguyén cing tir Andersen chuyén
sang. Ngoai ra cong ty Andersen da can tré céng vie diéu tra, huy nhimg tai
Jigu hu tré cia minh cé lién quan dén Enron, chi gidt lai nhiing tai ligu toi
thiéu theo quy djnh cua luat,
Céng ty tw van va kiém toan Arthur Andersen cé tinh 1am sai Igch théng
tin che mat gidi chite va lira déi céc nha dau tu Thang 1/2001, m@t nhan vién
kiém ton ca Andersen da cye lye phan déi phurong phap ké toan cia Enron.
Vai tun sau, nhan vién nay bj Andersen chuyén sang b6 phn khac theo dé
nghj cia Enron, M@t nhan vign cua Merrill Lynch (cong ty danh gid xép hang
chimg khoan) da xép hang cé phiéu cua Enron vao loai “khéng cé trién
vong”. Nhan vién nay bj sa thai ngay sau dé.
3. Trach nhigm phap ly - Dao dite nghé nghigp cia Kiém toan vién
Bao dire nghé nghiép cia kiém toan vien
Chuan myc dgo dite 1a m6t khai nigm nhay cdm cia bat cit nginh nghé
nao trong xa hdi, nhat 1a déi voi nghé nghiép cd lién quan mat thiét vi hoat
dng kinh té nhu ké toan, kiém toan. "Chuan mye dao dite nghé nghiép ké
toan, kiém toan da dugc xdy dung trén nén tang: "déc lap; khdch quan va
chinh tre; bao mat; nang luc chuyén mén va tinh thn trong; tu cdch nghé
nghigp; tun tha chuan myc chuyén mén" Dao dire nghé nghigp - Tai sin "v6
hinh" qué gid cia ngudi hinh nghé"
Dao dire kinh doanh kiém toan véi cong ty A&A
Day khéng phai 1d trudng hop dau tién xdy ra viée lam sai éch thong
tin che mat giéi chite va lira déi céc nha dau tu, Cac céng ty kiém toan khéc
ciing da timg phai béi thuéng nhing con s6 khéng 1d hang tram trigu dé la.
Nhung m9t khi chua bj rat gidy phép kiém todn, chwa ai phai di dén két thac
bi thim nhu A&A
Khi m6t ban bdo céo tai chinh bj thé hign sai sy that, ngudi thiét hai la
cé déng khi ho mua ban cé phiéu dya theo nhimg thong tin 46. Ngai duge
19Joi 1a nhimg ké "bén trong" biét ré ndi tinh, biét r3 khi nao phai mua va khi
nao nén ban cé phiéu.
H@i déng dinh chuan ké toan ctia My da dé ra mét chuan ké todn, trong dé
Enron va Andersen sé khéng thé che mat cd dong. Nhung chuan nay di
khong duge théng qua, Chi tich Uy ban Chimg khoan My, 6ng Arthur Levitt,
a cue lye phan d6i viée mot céng ty vita lam tu van vira lam kiém todn cho
mét khach hang, Ong da thic day vic ban hanh luat cam cong ty kiém toan
Jam tar van, Nhung lugt nay ciing khéng duge théng qua.Cé dieu nay dé 1a do
sit lobby manh mé cua cdc cong ty lon nhu Enron
‘Vé phan minh, c6 Ié cde céng ty tur van kiém todn sé phai xét dén mot
chun dao dite méi. Tir trade dén nay, trude bat ky mét yéu cau nao cia
khach hang, thay vi néi "khong", ho da néi "dé ching t6i giup qui vj lim diu
a6",
Thé ndo la img xi cé dao dir
Sé 06 nhiéu ngudi phat trién quy tic img xir riéng cho t6 chite, tuy
nhién diéu quan trong hon 1a cdc quy téc img xir dé thye su tao nén sy khéc
biét va cdi nhin khac biét gitta cdc t6 chitc. Chung ta ciing can bao dam cho
cc kiém todn vign va ké todn vign khong cém thay bi dp lye cu xtr trong loi
ich cia céng ty hon la Igi ich cia céng ching. Diéu nay cing cé nghia cdc té
chite cdn xem lai céch ho thuéng nhan vién nhu thé nao
Cé bao nhiéu éng chi sé ting lwong cho nhan vién néu ho thyc hién
céng vige tuan tha chuan myc dao dite, dem lai Igi ich cho céng ching nhung
Jai Kam Ong chi bj 16? Ho tir chéi cdc vige lim sai tréi hay hanh xtr cé dao dite
c6 thé gay thigt hai cho mét t6 chire trong khoang théi gian ngin, tuy nhién
trong dai han thi cé thé mang Iai lgi ich lon hon vé danh tiéng eting nh tai
chinh bang céc quyét dinh huéng t6 chitc loai bé cae hanh vi nhu khéng trung
thc hoe gian lan,
Trén day 1a van dé 1én déi v6i cdc nha quan ly cao cap, cac hdi déng quan tri,
cac kiém toan vién cao cap va cdc ké ton vién trong viée xay dung mot van
hoa dya trén nén tang gid tri dao ditc. Ho sé séng theo cdc quy dinh
dung ching 6 mgi khia canh trong cudc song nghé nghiép. No cing rat can
thiét trong trudng hop "lam nhimg gi chang cn ta lim" chér khong "lam
shiing gi chiing ta néi ra" Khi né tr6 think gié tri dao dite.
Niém tin cia cong chting di véi kiém toan vién hign nay
Dao dite nghé nghiép ciia kiém toin vién véi niém tin ciia cOng ching
dang la van dé thich thite véi nghé nghigp cia ching ta trong thé ky 21 ny —
sau anh hudng ciia céc vu bé bdi tai chinh lim rung chuyén thé gidi trong
nhimg nim 2001 va 2002. Day khdng phai !a van dé ma chi mot sé nude gp
phai ma a van dé cia tat c€ cde t6 chute 6 tit ca cde made.
Long tin ciia cae bén 6 Igi ich lién quan (stakeholder) la chia khod cia
su thnh cng cho hé théng tai chinh va céc nén kinh té dé hoat dong o6 higu
Ie va higu qua. Bay 18 van dé co bin dé xay dug niém tin vio hg thong tai
chinh va su phat trién cua céc nén kinh té. Ai trong ching ta cé thé doan truée
c?
20duge cdc su kign nim 2001 khi ma cdng ty kiém todn va ké toan lem nhat thé
gidi la Andersen lai co thé bién mat trong vong sau thang ké theo su sup dé
cia Enron.
Cé mét cu ndi ndi tiéng trong kinh doanh 1a “Phai mat nhiéu nim dé
xdy dung niém tin nhung chi mat vai phat dé danh mat n6", N6 rat dang trong
truéng hgp nay — khi ma céc chit ki cia Andersen trén céc bao céo tai chinh
cia ho da khéng cén lam cdc bén cé Igi ich lién quan cita cong ty tin tong,
Day 1a sy ac nghiét khéng thé tranh kh
Sau cdc vu bé bai trén, phan img cua mét sé thi trvdng 1A tim cach cing
cé lai long tin bang vige c6 gang dua ra cdc quy dinh dé ngan chan tham
nhiing, gian In va quan ly cng ty tdi c6 thé xay ra dé ton tai. Diu nay cing
c6 nghia la cdc danh gid va ky nang chuyén mén dang déi dign voi sy cham
hét bai cdc quy dinh vi céch tiép cn "hop kiém tra" (tick box) dang duge 4p
dung ngiy cang ting.
Tai My, mét s6 quy dinh khit khe cita dgo ludt Sarbanes - Oxley duge dat ra
sau su kign Enron vi WorldCom a duge gidm nhe di hog logi bé do nhiing
tac hai cua né ddi véi cdc cong ty niém yét trén thi trudng chtmg khoan New
York — quan diém nay sau d6 da duge nhiéu nha Jam lugt chép nhan.
Cé cac quan diém hoan nghénh viéc dua ra nhiéu quy dinh chat ché
hon nita, Trong mét su kién td chite tai Singapore, mot chuyén gia tai chinh
43 06 mot Idi phat biéu nhu sau "dao lat Sarbox da lim thay d4i cude dai t6i,
toi 14 mot kiém toan vién ndi bd va lan dau tién - Hdi déng Quan tri khéng chi
biét dén tén cua toi ma ho con mun trao doi Vai ti!
Y kién trén chi ra sy thach thite va co hdi hign tai véi cdc kiém toan
vién va ké toan vign. Sau hau qua cia nhitng vu bé béi va phan tng cua thé
gidi, cac kiém toan vién va ké toan vién bay gid duge dat lam vai tr trang
tam trong céc t5 chitc. Ho khéng oon la "nhing nha tién phong" it duge cng
ching biét t6i nia - day 14 nhimg hinh anh truyén théng ctia nghé nghiép ma
tat cd ching ta déu qué quen thudc. Nhing ké todn vin chuyén nghigp khong
nhiing chi cé ky nang chuyén mén cao, quan ly trén nhig nguyén tic
ma con phai lim vigc trén Igi ich cia cong ching. Kiém todn vién va ké ton
vién phai cé méi quan tam cao nhat khi ho gidi quyét nhimng thach thite vé dao
dite va quan ly doanh nghigp ma ho sé gap phai trong trong lai
Nhimg diéu néu trén gid day da tro thanh van dé trung tam va hang dau
cia kinh doanh. Gid day, kiém toan vién va ké toan vin duge dat trong vj tri
néi bat hon bao gid hét; va cdc hoat dong va img xtr cia ho cé anh huéng
quan trong dén sire khoé cia mét quéc gia.
Chac hin moi ngudi cdn nhé mét vai thang cach day, PwC da binh
chon Vigt Nam la nude dan dau vé dau tu vao nginh céng nghiép sin xudt
trong ban diéu tra vé cdc thi truémg méi ndi cia minh. Ban diéu tra néi rang,
mac di van con cé mét sé rui ro nhung Vigt Nam hita hen mang lai nhieu loi
nhuan tiém nang cho cdc nha dau tu, Chi can m6t vai kinh nghiém xau cho
cae nha dau tu, cho Vigt Nam 1a sé lim mat di sw xép hang quy bau nay. Day
211a ly do tai sao nhimg nha chuyén mén vé tai chinh lai dong mgt vai tro quan
trong dén nhw vay.
Moi t6 chite, moi finh vue phai dat trong site ép manh hon bao gig hét
dé ching t6 rng chién luge va ket qua hoat dng cua ho phai di song hanh
voi su mong dgi ciia céc bén cé Igi ich lién quan va Igi ich ctia cong ching
rong Ién hon, Nhiéu nghién citu chi ra ring khi doanh nghiép cé phuong thie
quan ly tot, c6 chién luge nang dng gin lién trach nhigm céng ty va xa hdi
va cé dao dite thi s€ mang lai thanh c6ng trong kinh doanh.
Trdch nhigm phap ly etia kiém todn vién
‘Nhu cau kiém toan xuat phat tir vige céc cht sé hiru doanh nghiép (03
déng) boi ho khdng thé va cing khéng can thiét tyr kiém tra moi thong tin ti
chinh ciia doanh nghigp do giam déc doanh nghigp chiu trich nhiém lip va
bao céo cho ho, do vay hg da bé nhigm cdc kiém todn vién — nhing ngudsi od
ii ning lye chuyén mén nghiép vu, déc lap, khéch quan - thay thé ho kiém
tra m@t cach dgc lap va béo céo lai theo y kién cia minh vé tinh trung thy va
hgp ly cia céc béo céo tai chinh.Do vay phai xuat hién céc kiém toin vién doc
lap. Cé trach nhiém dura ra cdc y kién vé su trinh bay trung thyc va hgp ly ctia
b4o cao tai chinh doanh nghiép. Dong thai trong mét sé truang hgp, két qua
kiém todn cho thay doanh nghigp cé hanh vi khong tuan tha phdp luat 6 mite
46 no dé ma theo qui dinh cua php !uat can bao co cho cde eo quan chite
nang, khi dé kiém toan vién con cé nghia vu béo cdo lai cho cdc co quan chire
ning vé hanh vi vi pham dé cia doanh nghiép.
Vé trach nhiém phai thong bao cho cdc co quan chite nang vé nhimg
hanh vi pham phdp cia doanh nghiép. Khéng phai moi phat hign cia kiém
toan vién vé hanh vi khéng tuan tha phap luat déu phai théng bao cho cdc co
quan chire nang ma chi nhimg truéng hgp cu thé theo qui dinh cua phép luat.
Mic da qui dinh nhu vay trong chuan myc kiém toan nhung trong thyc té 6
viét nam cing nhu cdc nude khac trén thé gidi ciing chua cé qui dinh ndo chi
16 rang nhig tinh hudng nao kiém toan vién can phai théng bao. Tuy nhién
trong cdc chuan myc kiém toén huéng dan, khi phat hign cdc hanh vi khong
tuan thii phdp ludt hay gian In cia doanh nghiép thi tuy timg tinh huéng ma
kiém toan vién c6 img xir thich hgp. Tir viée danh gid mite d@ anh huéng dén
bao céo tai chink, théng béo cho Ban giam déc doanh nghiép, thong bio cho
nhiig ngudi sit dung bao céo kiém todn va trong trudng hgp phép luat qui
dinh can théng béo cho co quan chite ning. Trong trréng hop nay kiém ton
vign can tham khéo y kién cua chuyén gia phdp ludt, hogc kiém todn vién 06
thé va cn thiét tir b6 cue kiém todn khi thdy ring mite d6 an toan trong vige
thyc hign hgp dong kiém toan nay dudi mite cho phép.
Trong thy té ludn tn tai khoang cdch gitta kiém ton vién va nhiing
nhimg ngwéi sir dung két qua kiém ton vé nhig mong muén cia nhimg déi
tugng nay véi pham vi tréch nhiém cia kiém toan ‘ic mong muén cia
nay luén vugt qué tréch nhiém va kha nang cita kiém todn vién, Trach nhigém
cua kiém toan vién la dim bao ring trong béo cdo tai chinh dé khng cé cdc
2sai sot trong yéu, va néu cé cae sai sét trong yéu, kiém toan vién phai hanh
dng theo huéng din cia cdc chudn myc kiém toan va phép luat.
Theo nguén sé ligu trong cudn Auditing ~ Theory & Practice cia John
Dunn, University of Strathclyde, Glasgow cho thay két qua khao sit di v
nhiing nguéi sit dung két qua kiém toan thi cdc yéu cau, mong dgi cua céc déi
tugng nay déi véi cdc kiém todn vién xoay quanh céc van dé:
- 93% nhig ngudi duge hdi cho ring kiém toan vién cung cdp sy dam bao
rang khéng 6 bat ctr gian gn nao gay ra béi cdc ngudi Linh dao cua céng ty,
- 92% cho rang kiém toan vién dim bao chac chin rang Ban giém déc céng ty
a thyc hign day di tréch nhiém cua ho:
- 71% Kiém toan vién phai canh bao vé bat cit sy kém higu qua nao cua Ban
gidm déc céng ty,
- 81% cho rang kiém toan vién mang lai sy dam ba
hinh tai chinh tot va
- 71% cho ring kiém toan vién dim bao ring moi hanh vi cia Ban giam déc
18 phii hop véi loi ich cua cde 06 déng.
iém ton vién rat khé va khdng thé dap img duge day di céc yéu cu
trén. Khoang cach nay ton tai mét phan do sy thiéu hiéu biét day da vé ban
chat, myc tiéu cua kiém todn cia khach hang va nhiing ngudi sit dung két qua
kiém toan, Vé mat phap ly, trong chuan myc kiém todn ban hanh theo QD.
03/2005/QD BTC “kiém toan vién khéng thé c6 va khng phai chiu trach
nhiém ngin ngira nhitng gian ln” tuy nhién céng tac kiém toan chi c6 thé
duge coi 1a mot bign phap ran de hitu higu.
Theo nghi dinh 105/2004/ND-CP qui dinh "Néu kiém todn vign vj
pham phép luat (nhu cé ¥ 1am sai qui dinh, théng déng bao che cho ngudi
pham Idi, ding thi: thuat nghiép vu dé che dau sai sét, nhan héi 16, béo céo
kiém todn thiéu khach quan trung thyc...) thi tuy theo mite 46 nang nhe cé thé
bj thu héi ching chi kiém todn vién va bi xir ly theo php Iuat hién hanh; néu
nhimg vi pham va thiéu s6t ma gay thigt hai vat chat cho khich hang thi
kiém toan vién phai bai thudmg thigt hai". 6 cc made cé hoat dong kiém toan
phat trién thi qui dinh nay chi cy thé ring, cdc kiém todn vién chiu trach
nhiém vé nhimng thiét hai do sy thiéu trich nhiém hodc da khéng di nang lye
Khi thye hign dich vu kiém todn din dén céc thigt hai cho nhing déi tugng sit
dung béo cdo kiém todn. Trach nhiém nay chi cé thé xay ra khi:
- Cé thiét hai xdy ra truc tiép dén ddi tugng cu thé str dung bao cdo kiém ton
46 va d6i tugng nay yéu cdu kiém todn vién thyc hign trach nhigm bdi thudng
- Thiét hai xy ra 1a hau qua truc tiép cia vige si dung béo cdo kiém todn co
sai sot trong yéu.
- Kiém toan vién chi chju tréch nhiém tye tiép voi déi trong bj thiét hai.
Khi xay ra cae thiét hai can phai xc dinh ré nguyén nhan gay ra. Cac
kiém toan vién khéng thé bao dam cho cac déi tugng str dung bao cdo kiém
toan khoi céc rai ro tiém tang trong kinh doanh, dau tu, cho vay... . Ly do cua
van dé nay do sy khdc biét gitta rii ro théng tin va rui ro kinh doanh.
Ang Céng ty cé tinh
23Mie di kiém ton vién khéng cé trach nhiém ngn ngita cdc sai sot
khong c6 y hay gian lan hoje cdc hanh vi khéng tuan thi php Iuat cia doanh,
nghiép, dong thai kiém ton vién cing khéng thé dim bao rang ban gidm déc
doanh nghigp thyc hién t6t chire nang cia minh va pha hgp véi lgi ich cia cde
6 dng, nhumng trong qué trinh kiém todn, bang céc ky thuat nghigp vu kiém
todn théng thurdng, néu phat hién bat cit su yéu kém, thiéu higu qua trong hé
théng quan ly, thi i ding thai véi bdo cdo kiém toan, kiém toan vién phai dua
ray kien, nhan xét, danh gid va cdc ggi y hoan thign vé timg ndi dung can stra
d6i théng qua thu quan ly. Thu quan ly duge giri cho Ban gidm déc céng ty
va cé thé can giri cho cdc thanh vién céng ty — H9i déng Quan tri.
IV. BAL HQC KINH NGHIEM CHO KIEM TOAN VIET NAM
1, Gian lin trong céc BCTC va Bao cao Kiém toan
MOt chuyén gia cho ring: “Van dé lon & Enron chinh 18 sy kém coi chét
nguéi di trude gian lin
Enron chinh la cau chuyén vé viée d6i ng quan ly, dimg dau 1a Ken Lay, xay
dung m6t van héa huéng thanh tich (performance-oriented culture) vira thé
ché héa vita dung héa hanh dng lam dung lac Ii,
|i trurémg hop ma ddi ngii quan ly tgo ra mét thé gidi ma chinh ho
cing khong hiéu, vi thé ma ho khéng thé digu khién.” Chuy'n gia ®a cho
pong: “Dé 1a mot x4 hoi t9i 1Gi- Sng ding cum tir nay hoan toan c6 myc dich-
phat trién trong mot cdng ty, & day «ng mun ndi dén su thong ding gitta céc
nha tir van ciia Enron va céc trung gian kinh té, Va quan trong nhat, Enron la
mét vi du vé yéu kém tong thé di true gian lan: khi ma nguén géc cua sy yéu
kém nay chinh la sy thiéu kinh nghiém, sy kh khgo va mét thai 46 qua coi
trong két qua... Va sau cing la, 1a sw thiéu kha nang d6i mat véi thye té khi
xuat hign nhiing van dé khong nhu ¥ muén, Trong so cdc bai hge Ong nhan
manh cho céc nha quan ly van con bj anh hong sau that bai cua Enron chinh
14 tam quan trong cia sy khiém ton va biét minh biét nguai. Ban diéu hanh
cua Enron chi la nhiing ké nghigp du c6 ging choi mt trd choi chuyén
it dung dOng co ma khdng can dén diéu khién. Sy cdch tin cia
ho da thye sy than cong bude du, nhumg da vurgt qué tim tay ca ho. La
nihting ké nghigp du, Enron khong Diét gi vé cde Ive Iugmg ho tao ra va bj
ie
nay cho ta bai hoc khi nhin lai nhanh kiém todn ciia Vigt Nam.
i c ta con khi méi mé do va chinh né khong,
theo kip vai t . Vay ching ta phai lam gi dé han ché nhimg tac
dng khéng (6t d6. Riit kinh nghiém tir A&A cdc cong ty kiém todn cla Viét
Nam phai hiéu duge y nghia cia nhimg bdo cdo kiém toan ho dua ra va kiém
soat that tét
2. Minh bach hoa théng tin tai chinh
Cam nhan gan day vé nguy co khing hoang cita cac céng ty cé phan
phat hanh chimg khodn ra cng ching (public listed corporations) da dat ra
Fynhiéu cau héi co ban vé thy chat cia co ché Quan tri céng ty (Corporate
Governance) khéng chi Vigt Nam ma con 6 nhiéu muée trén thé gi
Truée hét ching ta xem xét viée quan tri céng ty cd phan & nhiéu quéc
gia, & Viét Nam, dya trén ba nguyén tac sau:
Tht nhat, sit dung céc thinh vién H6i déng Quan tri (HQT) 49 lap
(independent directors) dé kiém ché quyén lye cita ban gidm déc, déng thai
bio vé quyén Igi ciia cdc cé dong.
Thit hai, sir dung va tin nhiém gidi ké todn dé trinh bao céo tai chinh 06
tinh xdc thye nhim giup cé déng cé théng tin day dit khi dau tu vao céng ty.
Thit ba, str dung va tin nhigm cdc nha phan tich tai chinh dé xem xét,
phan tich cdc trién vong kinh doanh va mitc 46 lanh manh vé tai chinh cia cdc
céng ty dang va sé phat hanh chimg khoan ra céng ching nhim cung cap day
i thong tin cho céng chang muén dau tu. Dich vy chuyén mén nay ra
thiét cho cde nha dau tu cé nhan khong du hiéu biét vé tai chinh, dé dinh gia
théng tin ma cdc céng ty cé phan bit budc phai cdng bé ra cong chang. Khi
mét cng ty cé phan hoat dong kém hon mic trong nganh hay ciia thi truéng,
hoac thiéu co ché quan tri thich dang, céc nha dau tu sé phan tmg bang céch
ban cé phan ciia ho, 1a mét hinh thite ap dat ky luat cua thj trrong Jén ban
gidm déc céng ty.
Nguyén tic thir hai va thir ba dya trén nguyén tic céng khai héa thong
tin. Chinh céng chang dau tu (chit khong phai nhing nguéi cé nhiém vu diéu
tiét, kiém sot) c6 kha nang tét nk dinh lay viée dau tr cia minh
vi chi 6 ho mai biét r6 hoan canh va mite d6 sin sing chiu rai ro cua minh,
Tuy nhién, ho chi cé thé cé quyét dinh xae dang khi cé tat cd théng tin can
thiét. Triét ly kinh doanh dya trén viéc cong khai héa théng tin d0i héi cdc
cong ty dang va sé phat hanh chimg khodn ra céng ching phai thye hién viée
céng bé thong tin day dit va xdc thye cho cdc nha dau tu tuong lai va céc c6
dng hign hitu.
Dieu nay & Viét Nam thyc higén chua t6t.M6t diéu dang buén ma kiém
ton Vigt Nam cn khic phuc 14 khi cé sy bit tay gitta cong ty kiém ton va
céng ty bj kiém toan thi két qua tat yéu 1a céc bao céo kiém todn durge dura ra
sé thiéu chinh xc va khong trung thyc dan t6i cde quyét dinh sai lim cia cde
nha dau tu.
Hon nita nhitng quy dinh vé trach nhiém cia kiém toan vién khi xay ra
rai ro, géy thigt hai cho khach hang chua rd rang (bdi thudng khong qua 10
lin phi kiém todn) nén chua gan trach nhiém véi két qua cong viée, din dén
tinh trang déng dau an tién, anh hwéng téi sy minh bach héa hoat déng cia
doanh nghiép néi riéng, nén tai chinh quéc gia néi chung.
3. Cac tigu chudn ciia thanh vién Hi ddng quan tri Doc lip
Yéu cdu phai cé cdc thanh vién HDQT d6c lap nay sinh vi kha nang
xung dt Igi ich gitta hig nguéi cung cap von, tite 1d e6 dong, va ban giém
déc. Do nhing ngudi quan ly céng ty thuéng khong nam gitt von g6p dang ké
trong céng ty, cé nguy co ho danh wu tién cho céc quyén Igi riéng cua ho hon
25Jp 1a gidm sat ban gidm déc; néi ding hon,
chinh cia ho. Vé ly thuyét thi day 1a mot sing kién hay. Thanh vién HDQT
Gc lap 18 cdc thanh vién khéng lién quan gi dén cdc thanh vién HBQT gitt
chite vy diéu hanh hay 6 vén gop trong céng ty. Hon nita, ho thuéng phai la
nhimg nguéi khong cé quan hé kinh doanh hay quan hé gi khac véi cong ty
hay véi cdc quan chite ciia cng ty.
Cé cdc thanh vién HDQT dée lip, it nhat 1a trén ly thuyét, 1a dé giam
nguy co ban gidm déc lam dung quyén han. Vi nhimg thanh vién HDQT déc
lap khéng tham gia truc tiép vo viée quan ly nén khong cé cdc co hdi nhu
ban gidm déc dé lam dung chite vy vi Igi ich rigng thay vi bao vé Igi ich cia
céng ty va cd dong, Do vai rd cia cae thanh vien HDQT dde lap Ia gidm sé
v6i ban giim déc. O Hoa Kj, nhidu cong ty phit hanh chime khoan ra cong
ching cé da sé thanh vién HDQT [a thinh vin ddc lip. Hign tugng nay that
hiém 6 Chau A, mét phan la do nhiéu céng ty pl a
ching tai Chau A c6 cae cé dong chi pI
kiém soat céng ty, vi vay ho chang £6 dong co bo nhigm nhiéu thanh vién déc
lap trong HDQT dé khong mat mét phan quyén kiém soat cia minh. Hon nita,
tai Chau A hau nhur khang c6 céc dp lye thi trurég dé thiie day cdc cong ty
nnhu thé cai tién (hay it nhat 1a ra vé cai tién) cung cach quan tri, vi du, bing
céch bd nhiém mot da s6 déc lp trong HDQT. Tuy vay, trong chimg muc céc
thanh vin HDQT doc lap tiép cn dirgc théng tin va ban giém déc, tham dit
cde budi hop va néi chuyén cia HBQT, ho van c6 kha nang thi hinh chise
nang gidm sat di khéng tao thanh da
thuyét; thyc té lai hoi khéc. Cé nhigu ly do dé giai thich su khéng tong quan
gitta ty 1é thinh vién HBQT doc Igp va thank tich hoat d6ng cia cong ty.
mét thy té thuéng thay tai cdc céng ty ma Tong Gidm déc (CEO) cing la 06
dng kiém sot. Néu khong phai nhu vay, thi cdc quan chite cao cap trong
cong ty ciing thuong duge héi y kién vé vige bé nhigm thanh vin HDQT, va
Tong gidm doc cé thé chu dong dé nghj nhing ngudi ma Sng ta cho 1a pha
hop. Dén day ta o6 thé dat mét cau héi co ban, 1d cau hoi vé mite d9 adc lap
cua cdc thinh vién HDQT. Trong chimg myc ban gidm déc cé anh huéng
trong viée bé nhiém cac thinh vién HDQT, ho sé thuéng khuyén khich viée
'bé nhiém cdc thinh vién ma ho cam thay sé khéng can thiép nhiéu vao cdc
quyét dinh cua ho.
Thit hai, nhiéu thinh vién déc lap dugc bé nhiém cha yéu dé lam vé
vang va ting thém uy tin cho HDQT. Ho thuremg 1a nhimg cé nhan da thanh
dat, rét ban dang nm git mét s6 vi tri trong ty 6 nhieu noi khéc. Thoi
gian ho cé thé gianh cho c6ng ty han ché. Lai thém van dé, d6i khi céc cong
6ty hoat d6ng trong cdc nganh rit ky thudt ma cée thanh vién HQT déc lap
khong am hiéu nhiéu. Trong tinh hudng 46, sé eye ky khé kh cho cdc thanh
vign dc lap déng vai tr hitu ich trong nhimg sy ban tinh cia HDQT.
Thudng thi, cdc thanh vién déc lap khéng c6 Iya chon nao khéc ngoai vige
dya vio phan doan ciia ban gidm déc. That ra, céc s6 ligu théng ké va thong
tin chi cé thé giip HDQT dén mite nao dé thdi, tat nhién, néu ching duge
céng khai day du. Cudi cing thi, khi phai dua ra cac quyét dinh cé tinh chién
luge, chi con cdch phai dya lén sy phan doan, Do cdc thanh vién doc lap
khéng 6 qué trinh dao tao hay kinh nghiém hoat dng trong linh vc hay
nganh cia céng ty, cai t6i da ma ho cé thé lam trong qué trinh HDQT ra quyét
dinh la ngan chan nhimg ¥ kién qua kém o6i
Thit ba, sy thigu kién thite va chuyén mén cia eée thanh vién dée Kip vé
ang ké cho ban Ngoii ra, ban
gidm déc cé trong tay ca b6 may diéu hinh ciia cong ty. Vi thé, cde thanh vién
dc lip khong thé trinh khoi tinh trang phai phy thuge vao ban giim déc, Cic
thanh vign déc lap néi chung chng ¢6 chon Iya ndo khac ngoai viée phai tin
vio thién chi cua ban gidm déc va hoat déng trén co sé théng tin ma ban gim
déc cung cp cho ho. Va tat nhién, néu ban gidm déc khéng c6 thién chi thi
céc thinh vién HBQT dc lap sé bj bat Igi va khong thé hoan thanh chite nang
gidm sit cua ho m6t céch higu qua.
Sau su kién Enron, van dé quan tri cng ty higu qua duge dua lén hing
dau, Trong dé, vai trd ciia cae thanh vign HDQT déc lap duge dae bigt quan
tam. 6 Hoa Ky, Uy Ban Gidm Sat Vie Nigm Yét va Trach Nhiém Giai Trinh
ctia doanh nghiép tre thuéc NYSE da kién nghj vige sira ddi mét sé diéu luat
lién quan dén quan trj céng ty nhim nang cao tinh chinh tryc va minh bach
cuia cdc ong ty trong NYSE. H@i déng Quan trj cla NYSE da chap thuan
kién nghj nay ngay 1 thang 8 nim 2002. 6 Anh, Ong Derek Higgs duge yéu
cau chi dao mét cong trinh nghién cétu dc lap xem xét lai vai trd va tinh hig
qua cia cc thinh vién HDQT khong gitt chitc vu diéu hanh, Trong mot ba
cao cé tinh tu vin, 6ng Higgs gop y ring, nén lay phuong thite hoat dng tt
nhat lim tigu chun xem xét thay vi chi dya vio qui dinh hay luat Ig. Vé phan
minh, Singapore da sira déi m6t sé diéu luat nhim thiét lap mot Hdi déng
Céng bé thong tin va Quan tri Cong ty, don vj déc lp gidm sit cde qui tic
tigu chudn ké toan va quan tri céng ty.
Linh vyc kiém toan & Vigt Nam méi phat trién trong mét vai nim gan
day do vay ching ta khong t ih duge nhimg han ché, nhing sai x6t. Do
6 Kiém todn Vigt Nam néi chung va bin thin mdi kiém toin vién néi riéng
cn khng ngimg trau réi nghigp vu va tu dung dao dite dé nganh ngay cing
phat trién, tgo durge uy tin va long tin cdc nha dau tu.
4. Vige phan tich va theo d@i tai chinh do céc t6 chire chuyén mén thye
hign
M6t co ché diéu tiét dya chit yeu yao qué trinh minh bach héa théng tin
thay vi ké khai thanh tich don thudn din dén sy ra déi cia cdc dinh ché 8
rochinh chuyén mén theo déi hoat d6ng ctia céc céng ty cé phan, va sy phin
tich cia ho vé thanh tich hoat dong, vi thé tai chinh, trién vong cia cdc c6ng
ty nay c6 téc dung kiém ché ban gidm déc va cung cdp day dui théng tin cho
cae nha dau tu. Sy theo dai tai chinh ma cde dinh ché nay thyte hién e6 téc
dung 4p dat ky luat thi truimg len cdc cng ty bing cach trimg phat cae cong
ty nao khéng minh bach va yéu kém trong quan tr)
Trong thai ky hau-Enron, c6 sy hoai nghi dang ké vé sy “v6 tu” cita céic
nha phan tich, dic biét nhing nguéi gin két véi cdc ngan hang dau tw hay cae
inh ché cung cap dich vu cho cde cong ty dang va sé niém yet. Nhu thong
1g, tha pham chinh la sy xung 6t vé loi ich; sy xung d6t phat sinh khi céc
dinh ché vira mudn cung cép thong tin khdch quan cho céng ching nhung
dong thai Iai cung cp mét sé dich vu cho cdc céng ty ho dang xem xét va
sinh lgi rat lén tir d6, Truong hgp gay dc cam nhat cé 1é 1a trong hgp cia
Henry Blodget, m6t trong nhiing nha phan tich tai chinh cua Merrill Lynch
trude day, ngwdi da timg khuyén khach hang dau tu mua cdc cé phiéu ma
trong ndi b6 Sng ta m6 14 14 "rai ro cao” va "rae rua",
Trude nhiing céng kich cua du lugn, céc dinh ché tai chinh nay bat dau
dung [én nhimng rio can ma ho vi von 1a "van ly truéng thanh" gitra bo phan
phan tich va b@ phan giao dich véi khdch hing. Tuy nhién, tac gia bai nay
quan nigm rng, cdc rao can 1d qua dé bi xam pham dé khéch hang c6 thé thyc
sur an tam, va cde bign php nhu thé chit yéu chi dé lay long cng chang. Mét
sé td chite khde cé thé tach cdc b6 phan phn tich thanh mét don vi riéng biét,
duge déc lap ding ké. Vi du, Citigroup da tuyén bé 1a sé chia tach hoat dong
phan tich va hoat dong méi giéi ban 1é thinh don vi ring biét. Tham chi, Iuat
hinh sy cing cé thé duge str dung rng rai hon khi thich hgp, nhu BO trréng
Tu phap bang New York da lam khi khoi t6 nhigu ngén hang dau tu; dén nay,
4a cé mot s6 ngn hang ding y dan xép qua thuong lugng, vi dy, Merril
Lynch déng ¥ tri khoan phat 100 trigu USD aé dan xép vu kign néi trén,
28KET LUA!
Trong khuén khé nhé ciia m6t bai lugn ngdn nhém thuyét trinh hy vong
sé cung cap nhing nét ndi bat nhat vé sir kign sup dé cua tap doan nang hrong
sé m6t thé gidi tap doan Enron dan t6i sur sup do cua céng ty Kiém toan dimg
thir nam 6 nuée My Céng ty Arthur Andersen, Dé tir dé néu ra nhing bai hoc
thyc té suong mau cho dao dite ciia cdc kiém toan vién nganh kiém todn trén
toan thé giéi noi chung va nganh kiém ton Viét Nam ndi riéng, Dé 1a cdc bai
hoe:
Vé gian lan trong cac bao cao kiém toan dé che gidu nhimg sai léch
nghiém trong trong cdc Bao céo tai chinh nhim thu dugc duge cdc khoan tién
bat chinh.
Vé su giao két gitta hai céng ty duge Kiém toan va céng ty Kiém toan.
Van dé vé minh bach hod thong tin.
Lam 1 hon céc tiéu chudn va trach nhigm cia cdc thank vién trong Hoi
déng Quan tri ddc lip.
Gép phan gidp cdc nha dau tu, cde ngan hang, khdch hang, nha cung
cép,... 6 nhung quyét dinh dung dan khi tham gia hgp tic véi cdc céng ty
duge kiém todn, Dong thdi lam trong sach cdc BCTC, Bao cdo Kiém toan va
nang cao dao dite va uy tin cua cdc céng ty kiém ton Viét Nam néi chung va
mdi kiém toan vién ndi riéng.
29TAI LIEU THAM KHAO
Tai ligu mén Ly thuyét kiém toan cia Thac sj Lé Thi Thu - Truong Dai
hye ngoai Thuong
www.kiemtoan.com.vn
www.vneconomy.
Bao tudi tré
www.vietnamenterprises com.vn
Vién kinh té Thanh phd Hé Chi Minh
Tuan san Dai Chang
www. Taiwantrade.com.tw
www.mof.gov.vn
Www.vnexpress.net
Theo BBC
30au