Phuong phdp viét cong thie cdu tgo cia hidrocacbon SKKN PHUONG PHAP VIET CONG THUC CAU TAO CUA HIDROCACBON LY DO CHON DE TAI Hoa hoc 1d m$t mén khoa hoe thye nghiém nghién ciru nhiéu hién tugng trong ty nhién va déi séng. La mt mén hoc thiét thc phyc vu dic lye cho dai séng con ngudi. Nhim gidp hoc sinh mét kién thire ving vang, biét phan tich va nhan dinh cde sy vat, hién tung, ty tin khi hoc hod hoc. Thi van dé rén luyén ky ning cho hoe sinh cé mét phuong php tu duy thy hanh tot la mét van dé rat can thiét va cap bach. Riéng ban thn téi qua nhiéu nam giang day tai c< ¢ truéng PTTH, tdi nhan thy ring trong khi viét cng thire cu tao cia cdc chat, dic biét 14 dang cing céng thire phan tir nhung c6 nhiéu céng thite cdu tao khéc nhau thi hoc sinh Iép 11, tham chi 6 Iép 12 cdn nhiéu bs ng vi céc em viét khong day di cdc céng thire cu tao khac nhau hodc sai vé thir ty lién két. Vi lé dé ti xin trinh bay mét sé van dé co ban nhim gitip hoc sinh viet duge céng thite edu tao ding va it c6 su tring lp cong thire. Kién thite nay sé rat cin cho cdc em khi hoe lén chuong trinh héa Iép 12 va 14 nén tang rat t6t d8 cdc em hoc héa & cdc cap cao hon. Il THUC TRANG TRUGC KHI THUC HIEN DE TAT 1. Thuan loi - Gido vién cé nhiéu nam ging day chwong trinh hoa hoc cdp THPT. - Hoge sinh nhigt tinh trong hge tip hoa hoc. - Kién thite hod hoe & cae lop c4p dui con qua it. - Ky nang viét céng thie cdu tao cia hoc sinh con han ché. - MGt sé hoc sinh chua nam ving cach dic diém lién két cua nguyén tir C,0,H Trrong THPT Y én Trang |Phuong phdp viét cong thie cdu tgo cia hidrocacbon SKKN - Vi diéu kién nha trong méi thanh lép nén sé lép hoc con it nén dé tai ti nghién céru duge tién hanh 6 lép 113 IM NOI DUNG DE TAI A. Phuong phap tién hanh: - Phin loai hgp chat hitu co: Hidrocacbon (Hidrocacbon no, hidrocacbon Khdng no hay hidrocacbon thom) . +h viét céng thire cdu tao cha mét sé hgp chat hitu co. - Thir nghigm cho hai nhém déi tugng hoe sinh: Kha, gidi va trung binh, trong lép 11A3 vi do diéu kign nha trudng con it lop. B. Noi dung: 1. Co’ s6 ly thuyét: 2 Myc tiéu - Hoc sinh cin hoc va nim vig cdc dinh nghia déng phdn, ankan, xiclo ankan, anken, ankadien, ankin, benzen. ~ Hoe sinh nim duge cach viét céng thire cdu tao cia timg hgp chit hitu co. - Xac dinh nhanh chéng sé lugng déng phan cua timg chat. S» N6i dung: hitu co cé cing cng thite phan tit nhung c6 cdu tgo héa hoc khae nhau, dai t6i tinh chat héa hoc khéc nhau duge goi la cdc chat ding phan ciia nhau, # Ankan 1a nig hidrocacbon no mach hé 6 céng thie chung CyHapia(n2 1). & Xicloankan 1d hing hidrocacbon no mach vang cé céng thire chung CyHa (n23). Anken 1a hidrocacbon khdng no, mach hé chira mgt ndi doi C = C trong phan tir, c6 cng thite chung la CyH2,(n>2) sh Ankadien: 1a hidrocacbon mach hé, chita 2 néi ddi trong phan tit, c6 céng thite chung 14 CyH2,2(n2 3) Trrong THPT Y én Trang 2Phuong phdp viét cong thie cdu tgo cia hidrocacbon SKKN Ankin 1a 1a hidrocacbon mach hé, chita m@t néi ba C= C trong phan tir, 6 cng thite chung 1a CyHo.2(n> 3). al Hidrocacbon thom ( aren) lah logi hidrocacbon trong céng thir phan tir cé mottj hay nhiéu nhn benzen, dai dién cho day déng ding aren 1 phan tir benzen c6 cdng thite tng quat li: C,Hay.6(n2 6) * Cac loai ding phan thuéng gap trong chong trinh héa hgc pho thong: + Déng phan cau tao: - Ding phin mach cae bon ( Mach khong nhanh, mach c6 nhénh, mach vong) - Dong phan nhém chite - Dong phan vi tri ( vi tri lién két bGi, vi tri nhém chitc) + Déng phan hinh hoc (cis — trans) * Phuong phap viét cong thire cu tao hop chat hitu co. ob Ankan: Vd 1:Viét cae ding phan c6 thé cé cia ankan cé cong thite C7His Buée 1 Viét mach C duéi dang mach thang n nguyén tir C. Duge ddng phan thir nha ec -c-c-c - c-c-c@ Bude 2.1: Bé | nguyén tir C mach chinh n nguyén tir C 4 trén lim mach nhdnh. Mach chinh bay gid gdm m = n— 1 nguyén tir C. Di chuyén mach nhanh tir vi tri C2 dén vi tri Cut néu(n—1)lasé chan, dén vi tri C. néu (n -1) la s6 1é dé duge cae dong phan tiép theo. ec -¢-c¢-c- c-c @) t c-e> Freee @) Trrong THPT Y én Trang 3Phuong phdp viét cong thie cdu tgo cia hidrocacbon SKKN Buse 2.2: Tiép tuc bé 2 nguyén tur C dé lam nhanh. Mach chinh bay gio gom a =n. ~ 2nguyén tir C. ét cae déng phan gém hai nhanh m4i nhanh gém | nguyén tir C bang cach cé dinh nhém nay di chuyén nhém kia tir vi tri Cz dén vj tri Ca c cn j -c-c-c¢ 4) “E-£-s7s 6) “TEE cuE-e Es 6) Dichuyén déng théi hai nhanh cing lic cing lién két cing 1 nguyén tir C tir vi tri C, lan Ivot dén vi tri Co néu a 1a sé chin, dén vi tri Cou néua la sé le. c c-e-f-e-e a Viét cdc dng phan chi gdm 1 nhénh gdm 2 nguyén tir C lam nhénh bat dau tit vi tri Cs dén vi tri thi dig lai dé trinh tring lp. c-c- f -c-c (8) t Dé thy hign duge bude viét cdc déng phan chi gdm 1 nhanh gsm p= 2,3, 4......... nguyén tir C lam nhanh bat dau tir vi tri Cyy1 dén vi tri Cy.y may d0i héi phan tt ban dau phai cé téi thiéu 1a 3p + 1 s6 nguyén tir C trong phan tir, Trrong THPT Y én Trang 4Phuong phdp viét cong thie cdu tgo cia hidrocacbon SKKN Bute 2.3: Bé 3 nguyén tir C dé lam nhinh. Mach chinh bay gia gdm b ~ n-3 nguyén tir C. - Vi s6 nguyén tir C trong phan tit C7His 187 <3 .3 + 1 nén khong thé viet cdc déng phan chi gém 1 nhanh gom 3 nguyén tit C lim nhdnh, Viét cdc déng phan gém 3 nhanh mdi nhanh gém 1 nguyén tir C bang cach ¢6 dinh nhém nay di chuyén nhém kia tir vi tri Cp dén vi tri Cy ét cdc déng phan gom q = 2, 3, 4..... nhanh, mdi nhanh gdm 1 nguyén ti C ddi hoi phan tir ban dau phai cé tdi thiéu 1a 2q +186 nguyén tir C trong phan tir. c-c-¢-c¢ 0°) -- nhanh Dé thy hign duge bude viét cdc déng phan gdm q = 2, 3, 4. lién két voi q nguyén tir C & mach chinh ma méi nhdnh gém | nguyén tir C d0i héi phan tur ban dau phai cé t6i thiéu 1a 2q + 2 s6 nguyén tit C trong phan tir, Phan ttt C7Hys khong théa man diéu kién nay nén né chi c6 9 ddng phan. Bude 3: Dién H yao mach C sao cho ding héa trj cua cdc nguyén t6 ta sé tim. duge tat ca cdc déng phan ab Anken Gi Bue 1: Xac dinh d6 bat bao hda (sé lién két 11 hode s6 vong cua phan tir c6 céng thitc C,Hy) theo cong thie: ga 2Ee2oy 2 Néu a= 1, 2...thi cé déng phan la xicloankan va déng phan cis - trans. Viét cdc déng phan xicloankan va déng phan cis - trans d6. Phan nay cdc em tu viét ly, Trrong THPT Y én Trang 5Phuong phép viét cong thie edu tgo cia hidrocacbon SKKN Bute 2 ‘Viét mach C duéi dang mach thing n nguyén tir C va viet lién két 1 6 vj tri Cy, Duge déng phan tha nhat. ec =c-c-c- c-c-cq@ Di chuyén lién két n tir vj ti C; dén vj tri C, (néun chin) va dén vj tri Cons (neu nla 86 lé) sé duge cdc déng phan tiép theo. e-c=c-c- c-c-c@ c-c- c=c - c-c-c@ Bude 3.1: Bé | nguyén tir C mach chinh n nguyén tir C 4 trén lim mach nhénh. Mach chinh bay gid gdm m = n— 1 nguyén tir C. Di chuyén lién két n tir vi tri C; dén vi tri Cn. dé durge cde déng phan tiép theo. cmE- ene ere (4) cog ere = ene (6) cpr ene ee © CoEr e-em ee a f7fo ee ene (8) Di chuyén mach nhanh tir vj tri C2 dén vi tri Cus néu (n— 1) 1 86 chin, dén vi tri C néu (n -1) 1a sé 1 dé duge cdc dong phan tiép theo. c=c- foe -c-c 0) c ‘Traémg THPT Y Don. Trang 6Phuong phép viét cong thie edu tgo cia hidrocacbon SKKN c (10) Cc ay Cc a2) c 3) Buse 3.2 Tiép tuc bé 2 nguyén tur C dé lam nhanh. Mach chinh bay gio gm a =n. 2 nguyén tir C - Viét cac dong phan gém hai nhanh méi nhanh gom 1 nguyén tit C bang cach cé dinh nhém nay di chuyén nhom kia tir vi tri C2 dén vj tri Co c c spre (4) c-¢€=c-c-Cc (is) t e-toc c-c¢ (16) c ec (7) a | oa | Ung véi mii céng thie thu duge Di chuyén lién két n tir vi tri Cy dén vi tri C.1 dé duge cdc déng phan tiép theo. ‘Traémg THPT Y Don. Trang 7Phuong phép viét cong thie edu tgo cia hidrocacbon SKKN c=c-c-c-cCc (18) b | ec-¢=¢-c-Cc ay) ETE e-c-¢=c-Cc (20) ivf e-c-¢-ceHec 1) EE c= -c- - Cc (22) f "Ef c-¢=c-c-c¢ 23) pe ec-¢-c=c-c¢ (24) poet én tir vi ti Néu phan tir cé mach chinh déi ximg thi di chuyén lié Cy dén vi tri C,néua chin, dén Ca—1 néu a 18, Néu phan tit c6 mach chinh khong déi xing thi di chuyén lién két n tir vi tri C) dén vi tri Coa cfc -Ere @5) (phan tir cé mach C doi ximg nén CTCT (25) tring voi (22) va (24) tring véi (23) Dichuyén déng théi hai nhanh cing lic cing lién két cng 1 nguyén tr C tir ua 1a s6 le, vi tri C2 lan uot dén vj tri Co néu a la sé chin, dén vj tri Cas -c-c (26) -c-c¢ en ‘Traémg THPT Y Don. Trang &Phuong phdp viét cong thie cdu tgo cia hidrocacbon SKKN c ‘Viét cdc déng phan chi gom 1 nhanh gém 2 nguyén tir C lam nhanh bat dau tir vi tri Cs dén vj tri C,. thi dimg lai dé tranh trang Lap. ec =c-c-c-c¢ (28) c Dé thyc hign duge bude viét cdc déng phin chi gm | nhénh gdm p= 2,3, 4... nguyén tir C lam nhanh bat dau tir vj tri C,y; dén vi tri C,,., nay doi hi phan tir ban dau phai cé téi thiéu 1a 3p + 1 sé nguyén tir C trong phan ti. Ung voi mii cong thite thu duge Di chuyén lién két n tir vi tri Cy dén vi tri Cy (néu mach chinh d6i ximg thi dimg lai 6 vi tri C,_, dé durge cdc dong phan tiép theo). -c-c 29) Bude 3.3: Bé 3 nguyén tir C dé lam nhanh. Mach chinh bay gig gm b = n—3 nguyén tir C. - Vis6 nguyén tir C trong phan tir CyHyg 17 <3 .3 + 1 nén khong thé viét cac déng phan chi gdm 1 nhdnh gém 3 nguyén ti C lim nhanh, Vid cdc déng phan gém 3 nhanh mai nhinh gdm 1 nguyén tir C bing cach ¢6 dinh nhém nay di chuyén nhém kia tir vj tri C2 dén vj tri Cau. Dé thy higén duge bude viét cdc déng phan gdm q = 2, 3, 4. nhanh méi nhénh gom 1 nguyén tir C doi héi phan tir ban dau phai cé t6i thiéu 1a 2q + 1 sé nguyén tir C trong phan tu. c= “Ere 0) Trrong THPT Y én Trang 9Phuong phdp viét cong thie cdu tgo cia hidrocacbon SKKN Dé thye higén duge bude viét céc déng phan gdm q = 2, 3, 4.......04 nhanh lién két véi q nguyén tt C 6 mach chinh ma moi nhdnh gom 1 nguyén tit C doi hoi phan ter ban dau phai cé t6i thiéu 14 2g + 2 sé nguyén tur C trong phan ti. c-fapae @n “opogrs (32) Chit Vé co ban viét cdc dong phan cia anken, ankin giéng véi ankan. Tit khung cacbon cita ankan ta di chuyén vi tri lién két di dé duge cdc déng phan ca anken hode ankin va bude viét dang phan xicloankan va cis ~ trans. ‘D6i v4i ankin thi cé thém d6ng phan vé j tri lién két m: hé lién két n lién hop va khong lién hop. Khi di chuyén lién két n phai cha y trang hop mach cacbon di xtmg 4é Jogi bo mét sé déng phan tring lap. & XAc dinh d6 bat bao hoa (sé lién két 1 hode sé vong cia phan tir co cong thire C,H,O,N.X,) theo cbng thite: - D6 bat bao héa A cia mét hop ch: hitu co 1a tong sé lign két 7 va sé vong trong mét hgp chat hitu co. _ 2x+2-(ytv)+e —S Chi §: - Cong thite tinh & trén chi 4p dung cho hgp chat eng héa tr. A ~ Cée nguyén t6 héa tr] 1 nhur oxi, Juu huymh khéng anh hung t6i 46 bat bao hia. - 1 lién két d6i (=) > D6 bat bao hoa A=1 - 1 lién két ba (= ) = Dé bat bio hoa A=2 - 1 vang no > Dé bat bao hoa A=1 Trrong THPT Y én Trang 10Phuong phdp viét cong thie cdu tgo cia hidrocacbon SKKN VD: - Benzen: CeHy 06 A= = Phan tir c6 3 lién két 7 + 1 vong = 4. 2742-6 2 ~ Stiren: CyHs c6 A= =5 = Phan tir cd 4 lién két ¢ + 1 vong~ 5. al 2, Phuong phap : 4 Phuong phap chung: Cac bude thudng ding dé viét cong thire cdu tao hay xac dinh cdc déng phan Buwéc 1: Tinh d bat bao hda (s6 lién két va sé vong). Buc : Viét cdu trac mach cacbon (khéng phan nhanh, ¢6 nhanh, vong) va dua lién két bdi (d6i, ba) vao mach cacbon néu cé, Buse. Dua nhém chire vao mach cacbon (théng thung céc nhém chtte chita cacbon thurng duge dua ludn vio mach & bude 3). Luu ¥ dén trong hgp kém bén hoac khéng ton tai cia nhém chite (vi dy nhém -OH khéng bén va sé bj chuyén vj khi gin véi cacbon cé lién két bdi). Buse Dién sé H vao dé dam bao du héa tri cua cdc nguyén td, sau dé xét dong phan hinh hgc néu c6. Chit ¥ véi cdc bai tap trac nghiém cé thé khong cn dién sé nguyén tir H. Téi tién hanh giing day cho hai nhém déi tugng hoe sinh cua lop 11A3 viét cdc céng thire cdu tao khdc nhau cua cing céng thite phan tir hgp chat hitu co theo huéng dan sdch gido khoa: + Nhém 1: Nhém déi tugng hoc sinh kha, gidi. + Nh6m 2: Nhom d6i tugng hoe sinh trung binh, yéu. Ap dung phuong phip viét cong thite ctu tgo cho hyp chit hitu co sau: % — Ankan : Tit 4 nguyén tir cacbon tré lén c6 déng phan cau tao, dé 1a ding phan mgch cacbon. Trrong THPT Y én Trang 11Phuong phdp viét cong thie cdu tgo cia hidrocacbon SKKN * Xicloankan: Dau tién viét ding phan cé yong 1én nhat, sau dé dén vong c6 it hon mét C dé tao mét nhanh, tiép theo 1a vong co it hon 2C dé tao hai nhanh CH; hoje mét nhénh CoHs, gitt mot nhdnh CH; va di chuyén nhénh CH; con lai, lm tuong ty dén ving cé 3C. % — Anken : Cé bai loai dong phin - Déng phan cu tao: Dong phan mach cacbon ( mach thang , mach nhdnh) va déng phan vi tri lién két ddi. - Dong phan hinh hoc: Diéu kién dé c6 dong phan hinh hoc + Phai cé néi di C=C trong phan tir. + Méi nguyén tit mang néi déi phai mang hai nhom thé (hay nguyén tir) néu mach khdc nhau. Néu mach chinh nim cing phia ta cé dong phan ci chinh nim khéc phia ta cé déng phan trans. Ri R, Nie oN R, Ri Diéu kign : Ry# Ry, Ret Ry % — Ankadien: Twong ty anken cé hai loai déng phan: cdu tao va hinh hoc * — Ankin: Tit 4 nguyén tit cacbon tré 1én c6 déng phan vj tri nhém chite, tir Cs tr6 di o6 déng phan mach cacbon. * Aren: Tit CsHio tro di 6 cdc déng phan vé vi tri trong déi cia cde nhém ankyl xung quanh vong benzen vi vé cdu tao mach cacbon cia mach nhdnh. Két qué thu duge nh sau: + Nhém 1: Dat duge két qua tong déi t6t theo yéu cau ctia bai hoe. + Nhém 2: Két qua thu duge khong nhu mong muén, it hoc sinh 4p dung duge phuong phdp trén vio bai tap img dung. Qua qué trinh ging day, tdi phat hién ra nguyén nhdn din dén viée mot sé hoe sinh & nhém déi tugng 2 gp khé khan khi viét céng thite céu tao la: hgc sinh viét khéng theo mt trat tu din dén hign tugng tring lip khong Trrong THPT Y én Trang 12Phuong phdp viét cong thie cdu tgo cia hidrocacbon SKKN thitc, véi lgi khé kiém tra Iai két qua sé lugng dong phan viét dioc; viét Khang dit hét cde sé lugng dong phin do di chuyén mach cacbon khéng ding; khéng phan bigt dugc dong phan chu tao( mach hé, mach ving), dang phan hinh hoc hoje cling chung cong thite phan te c6 chite khic nhau. Vi vay, t6i manh dang dua ra m6t sé kinh nghiém viét cong thite cdu tao ma trong qua trinh ging day t6i rat ra duge nhu sau T@i tién hanh 4p dung cho hai nhém déi teng hoc sinh nhu sau + Nhém 1: Nhém déi turgng hge sinh kha gigi. + Nhém 2: Nhém 4éi trong hoe sinh trung binh, yéu. Ap dung phwong phap viét cing thie ciu tao cho hgp chat hitu co sau: 4 Phuong phip chung: Cac bude viét ding phan. Dang c6 CT C,Hosi2 2x + Bude 1: Tinh sé lign két pi + vong “Cong thite bai 27 C,HO,N.X,Nay,, k=(2x-y+t+2—u-—v 2 “X 1a halogen” v6i hgp chat c6 CT tong quat : CnH2n+2 - 2k k= 0 => C,Hogy2 (m2 1), Ankan “Parafin” k=1-=>C,Hp, (n> 2), Anken “olenfin” hoje C,H), (n> 3), xicloankan k= 2 => CiHon2 (n= 2), Ankin hoae C,H_.2 (n= 3), Ankadien ( k=(2x- y'teu-v42)/2. k= 2.==> TH1:0 vong,2 Ik d6i; TH2:0 vong,1 Ik ba;TH3:1 vang,1 Ik d6i) k=4=>C\Hogs (nz 6), Aren “Benzen” + Bude 2: Viét déng phan theo cac truéng hgp. Viét mach thing roi méi viét mach nhanh. % Ankan :Tic 4 nguyén tit cachon tré lén cé dong phan ctu tao, dé la ding phiin mach cachon. 3C: 1 ding phan C—C—C 4C: 2 déng phin C—C—C—C; 5C:3 déng phan Trrong THPT Y én Trang 13Phuong phdp viét cong thie cdu tgo cia hidrocacbon SKKN Vi dy 1 : Cé bao nhigu déng phan tmg véi céng thite phan tir CsHio? Huéng dan gidi. Bude 1: Tinh sé lién tpi t vong : k= G42 => ankan => Chi cé lién két don. Buc 2: Viét déng phan theo cac truéng hop. Viét mach thing ri méi viét mach nhanh. CH; - CH - CH: - CHs CH; - CH - CHs Butan | CH Isobutan Vi du 2 : Cé bao nhiéu déng phan cdu tao c6 cong thite phan tir CHi4? B.4déng phan. C.5déng phan. —_D. 6 dong phan ka 2521442) 2 CH ~ CH ~ CH; ~ CH ~ CH2 ~ CH CH ~ CH(CHs) — CH, ~ CH, ~CHs CH ~ CH) ~ CH(CH3) ~ CH2 ~ CH CH ~ CH(CHs) ~ CH(CH)-CHs, CH ~ (CHs)C(CHs) - CH) -CHs * Xicloankan: Dau tién viét déng phdn cé yong 1én nhat, sau dé dén vong ankan => Chi cé lién két don. 10 hai cé it hon mét C dé tao mét nhanh, tiép theo 1a vong cé it hon 2C dé nhanh CH; hoje mét nhanh CoH, gitt mgt nhdnh CH; va di chuyén nbanh CH; con lai, lim tuong ty dén vong c6 3C. 3C: 1 déng phan A 4C: 2 déng phan Trrong THPT Y én Trang 14Phuong phdp viét cong thie cdu tgo cia hidrocacbon SKKN 5C: 5 déng phan ao Vi du 3: Hop chat CsHio c6 bao nhiéu déng phan xicloankan ? A4 B.S. C.6. D.10. Hudng dan gi CsHyo 06 SD => | pi“Anken” hoac I véng “Xicloankan” vison CLOX Lay * Anken: - Cé hai logi dng phn: déng phan cau tao va déng phan hinh hoc. - Chis + Di véi ank-1-en khéng 6 dng phan hinh hoc + Tit vi tri ndi déi c6 C; tro 1én 6 déng phan mach nhanh. + Khi da tinh sé déng phan hinh hoc thi khéng tinh cdi déng phan cdu tao ma sinh ra cdc déng phan nay. BR _UR aon eN Ro Ry Diéu kign : RZ Re, Rs# Ry Vi'du 4: Hop chat CsHio mach hé cé bao nhiéu dong phan cau tao ? A.4 B.S. C6. D. 10. Husng dan g (25-1042) 7 1 + mach hé => anken ; déng phan cdu tao CsHio 06 => Khéng tinh ding phan hinh hoc. CH, = CH-CH,~CH2-CH; ; CH;~ CH =CH-CH)-CHs ; CH=CH -~CH(CH;)~ CH; ;— CH2 ~C(CH;) ~ CH ~ CH; CH; ~ C(CHs)=CH ~ CH; Trrong THPT Y én Trang 15Phuong phdp viét cong thie cdu tgo cia hidrocacbon SKKN => Téng c6 5 => B Vi dy 5: Hop chat CsHio cé bao nhiéu déng phan anken ? A4 B.5. co. D.7. Huéng dan gidi. (2.5 - 1042) 2 => Anken “Chi y déng phan hinh hoc” hodc xicloankan Do mach hé => CsHio 18 anken “Vi xicloankan mach vong” CH2 = CH - CH2 ~ CH) ~ CH “Ko e6 dp hinh hge vi Ri giéng Ro” => 1 CH; ~ CH = CH- CH - CH; “Cé déng phan hinh hoc” -> 2 CH2 = C(CHs) - CH2 ~ CH; “Ko 6 dp hinh hge R; giéng Ro” => 1 CH) = CH ~ CH(CHs) ~ CHs “Ko o6 dp hinh hge Ry giéng R,” => 1 CHs-C(CHs)= CH ~ CH “Khéng cé dp hinh hoc R; giéng Ry” => 1 => 6 6 dp => C Vi du 6: Hop chat CsHio cé bao nhiéu déng phan cdu tao ? Ad B.5 C6. D.10. Huéng dan gigi: Déng phan cdu tao => Khéng tinh hinh hoc CsHi 06 k--252102) | => 1 pi “Anken” hode 1 vong “Xicloankan” 2 Anken => vi dy 4 => c6 5 dong phan cau tao Xicloankan » O ( => 10 dp céu tao cua CsHig “5 anken + 5 xicloankan” Vi du 7: Hop chat CsHio cé bao nhiéu déng phin ? Ad B.S. i D.10. Huéng dan gidi: B6i v6i CTPT CsH,o 06 déng phan hai chitc: xicloankan + anken => c6 11 déng phan. > Kath in: Déi voi CTPT C,H, (n23): Trrong THPT Y én Trang 16Phuong phdp viét cong thie cdu tgo cia hidrocacbon SKKN + Anken: C,Ho,(n 24): Déng phan céu tao( Mach cacbon: mach hé, mach nhanh; Vj tri lign két d6i); Dang phan hinh hoe (Cis, trans). + Xicloankan : C,Hy,(n 24): dng phan cdu tao( Mach vong khéng nhanh, mach vong cé nhénh). * = Ankadien: - Cé hai loai déng phan: cau tao va hinh hoc, - Chay + Déi voi ank- en kh6ng c6 déng phan hinh hoc + Tir vj tri ndi d6i c6 C; tro én c6 déng phan mech nhanh. Vidy déng phin thugc loai ankadien img véi cong thire phan tit CsHy Hi Ad B.S. C.6. D.7 Huéng dan gidi: Ankandien => Chi y déng phn hinh hoc; CsHs 06 x B58) “Ankandien => 06 2 lién két d6i hay 2 pi” Ankandien lign hgp va khdng lién hop SGK 11 ne ~ 166” > Déng phan: CH) = C= CH-CH-CH; ; => khéng cé dp hinh hoc => 1 CH, = CH ~ CH = CH -CH, ; => ¢6 dp hinh hge 6 néi di thir 2-> 2 CH, = CH - CH, ~ CH =CH ; => khéng ¢6 dp hh => 1 CH; ~ CH=C=CH-CH;; => khéng ¢6 dp hh => | CH) = C =C(CH,)-CH; => khong c6 dp hh => 1 CHy=C(CHs)-CH=CH2 => khong c6 dp hh => 1 => Ting c6 7=>D Vi dy 9: CsHgcé bao nhiéu ding phan ankadien lién hop ? AL2 B.3. C4. D.S: Huéng dan giai. Lién hgp => 2 ndi déi gan nhau . Vi du8: => CH) =C =CH~CH~CH; => khdng 6 dp hinh hoe => 1 (CH; - CH=C=CH -CHy => khng 6 dp hinh hoc => 1 Trrong THPT Y én Trang 17Phuong phdp viét cong thie cdu tgo cia hidrocacbon SKKN (CH; = C =C(CHs)-CH3 => khéng cé dp hinh hoc => 1 %* — Ankin: Tit 4 nguyén tur cacbon tré lén c6 déng phan vj tri nhém chite, tir Cs tré di cé déng phan mach cacbon( tir vi tri lién két ba c6 4 nguyén tir cacbon tré 1én xuat hign mach nhanh). ‘Vi dy 10: Cé bao nhiéu ankin tmg véi cong thite phan tir CsHy ? All B.2. C3 D.4 Huong dan gidi. (CH=C-CH)-CH3-CH; (CH=CH-C(CH;)CH; CH;-C=C-CHy-CHy Vidu 11: U ng voi CTPT CH, 6 bao nhiéu dong phan mach ho ? AT. B.8 C9. D.10. Huéng dan gidi. CT C,H,O,N,Cl,Nay,, d6 khéng no=(2x-y"t-u-v+2)/2. D6 khong no cia CsHs 1a k= eae TH1:0 vong,2 Ik d6i; TH2:0 vong,1 Ik ba; TH. vong,1] Ik déi;vi 1a mach ho nén chi xay ra TH] va TH2,sau dé dich .) © Téng sé ding phan: Ankandien( 7 dp ) + Ankin( 3 dp ) = 10 dp. © Két lun: Déi vi CTPT CyHop2(n23): + Ankadien: C,H),2(n >4): Dong phan cau tao( Mach cacbon: mach hé, vi tri clia cdc n6i ddi, ba tao ra déng phat chuy! mach nhanh; Vj tri lién két d6i); Dong phan hinh hgc ( Cis, trans), + Ankin : C,Ho,2(n 24): Chi cé dng phan cdu tao( Mach cacbon: mach hé, mach nhanh; Vj tri lién két ba); * Aren: Chia lam 3 loai: - CoH -R trong tyr nhém chite héa tr} T - R-CyH.-“R 6 dau gan vao vi tri 1 => cdn R” cén lai gn ln lugt 6 vi trio, p ,m” =>Téng 06 4 dp thoa man. - Loai déng phan 3 nhdnh giéng nhau luén luén c6 3 déng phan Trrong THPT Y én Trang 18,Phuong phép viét cong thire cu tgo cia hidrocacbon SKKN Vi dy 12: Ung véi céng thite phan tir CsHio c6 bao nhiéu cau tao chira vong benzen ? AL 2. B.3. D.5. Huéng dan gidi. Dong phan : CyHs — CoHs ; CHs — CoH ~ CH “ Hy 6 dau gan vao vj tri 1 => cén CH; cén lai gin lan lugt & vi trio, p,m” =>Téng cé 4 dp thoa man => C Vi dy 13: Sé lugng déng phan chita ving benzen tng véi cong thire phan tir CoH 1a: ALT B.8. C9. D.10. Hudng dan gidi CoH 66 k = (2.9 — 12 +2)/2 = 4 => Aren “benzen k >4” CcHs ~ CHz ~ CH ~ CH CH) — CH) ~ CH; 6 vi tri ] cing giéng nhu cée vi tri con lai’ CsHs — CH(CH3) — CHs “CH(CHs) — CH; 6 vi tri 1 ceding giéng vi tri con CH; ~ CéHy — CoH; “CH; 6 vi tri 1 con C,H; 1an lugt & vj tri 2 gidng 6, 3 gidng 5 ,4“¢=>3 CH ~ CoH (CHs) ~ CHs “I CHs 6 vi tri 1, 2CH; con Iai 6 2 va 3 “3 cai lién tiép” , 2 va 4 giéng 6 va 4 “2 cai cach nhau + 1 cai céch “, 3 va 5 “3 cai cach nhau 1 vj tri” => 3 => 8 déng phan => B 86 déng phan 1 | CoH. 2 ro R-CH-R 3 ctcte mw | CHs(CH)3 3 Tong cong 24343-8 ‘Truong THPT Y Don Trang 19Phuong phép viét cong thire cu tgo cia hidrocacbon SKKN Két qua thu duge 6 hai nhém déi tong nhu sau + Nhém 1: Dat duge két qua tét va hoc sinh to ra thich tha vi hoc sinh nam duge quy tat viét céng thite cdu tao sao cho nhanh chong, khong lip cong thirc, dé kiém tra lai két qua viét dugec. + Nhém 2: Két qua thu tong déi cao va da han ché duge sy tring lap cOng thitc, cing nhu sai vé thir ty lién két xung quanh nguyén tir cacbon v.10 CHUC THUC BIEN ‘V6i ndi dung phuong phap nhu da trinh bay 6 trén, 161 da dp dung gidng day & lop 11A3 6 truéng THPT Y Dén nam hoc: 2010 - 2011. Nhém 1: Nh6m déi tong ¢6 trinh 6 kh4, gidi. Nh6m 2: Nhém déi tuong Dé bai kiém tra TNKQ (tri 6 trinh dé trung binh, yéu, ): Céu 1: Sé luong déng phan img voi cong thite phan tit CcHyy A4. B.S. C.6. D.7 Cfu 2: $6 hrong déng phan mach hé img voi cdng thite phan tit CsHo 1a: A2 B.3. C6 D.5 Céu 3: Sé lugng déng phan cdu tao tmg voi cong thite phan tit CsHjo 1a: AB B.9. C.10. D.. Cu 4: Sé lugng déng phan mach hé img voi céng thite phan tit CsHy la: AT. B.S. C9. D.10. Cau 5: Sé long déng phan chita vong benzen img véi cong thite phan tir CoH AT. B.S. C9. D.10. Két qua chon duge sé phuong an dung: Két qua 6 lan kiém tra lan 1, t6i 4p phuong phap viét céng thire cau tao theo sach gido khoa; két qua 6 lan. kiém tra lan 2, tdi cing p phuong phap viét cong thitc cdu tao theo sich gido khoa két hgp véi kinh nghiém viét céng thite cau tao trong qué trinh giang day rat ra duge. ‘Trrong THPT Y Don Trang 20Phuong phép viét cong thire cu tgo cia hidrocacbon SKKN Tong HS | Duéi TB Tb Kha-Gidi_| Trén Tb Lan 1 35 15 14 6 20 (42.86%) | (40.00%) | (17.14%) | (57.14%) Lin2 35 10 15 10 25 (28.57%) | (42.86%) | (28.57%) | (71.43%) Ngoai nhiing ln kiém tra, danh gid ly két qua dé so sénh nhu trén, 101 da theo ddi, so sdnh tryc tigp trong bai giang thong qua c: 6 nim ving bai, biét van dung kién thir ctia hoe sinh cdc lép déu c6 tuong ty nhu bai kiém tra TNKQ. Nhu vay, véi vige van dung phuong phap viét cong thite déng phan, con truyén dat thém céc céng thite kinh nghiém xéc dinh ddng phan nhanh 1a mot trong nhig phuong phép mang Iai higu qua cao trong qué trinh gidng day eiing nhw hoc tap mén hod. V. KET QUA Sau khi nim ving phuong phap viét céng thie cdu tao cua timg chat hitu co duge trinh bay nhu trén, hoc sinh khong cén sy vige viét cong thite cu tao nita va cé thé lim nhanh nhiing bai tp trac nghiém vi phan. Tao duge niém tin trong hoe tap. VI. BAI HQC KINH NGHIEM Qua thy té giang cach viét céng thie cau tao 6p 11 nhiéu nam, téi nhan thay dé viét t6t cde cng thire c4u tao 1p 11 tir don gian dén phite tap hoc sinh can thudc cdc dinh nghia cia timg chat hitu co va nim ving dic diém cu tao ciia timg loai hgp chat hitu co. Gido vién can rén luyén cdc em viét nhiéu céng thire cdu tao tir mot cong thite phan tir dé cac em cé ki nang viét céng thite tit dang don gidn dén dang phitc tap. ‘Trrong THPT Y Don Trang 21Phuong phép viét cong thire cu tgo cia hidrocacbon SKKN Vil. KET LUAN Viét ding céng thitc cau tao 1a gidp hoc sinh hiéu duge sy khdc nhau ye tinh cht hod hgc cia cdc hgp chat hitu co, tir dé gitip hgc sinh ¢é nhin nhan ding vé phuong trinh phan img héa hoc xay ra trong cée bai todn va 1a chia khod mé dau cho moi bai toan. Viée viét ding céng thite cau tao, nhanh 1a can thiét khi hoc hod, trén day 1a mét vai kinh nghigm gitip hoc sinh viét duge céng thire cdu tao cia cac hop chat hitu co. Do nang lye va thdi gian c6 han, dé tai cé thé chura bao quat hét duge cic bude viét céng thite céu tao. Céc vi dy duge dua ra trong dé tai c6 thé chua thye sy dién hinh nhung vi lgi ich thiét thyc cia phuong phap trong céng tac gidng day va hoc tap nén toi manh dan dua ra mét y kién nhé gidi thigu véi cac thay c6 va hoc sinh. Rat mong su déng gép y kién bé sung cho cho dé tai dé thye sy gop phan gitip hoc sinh hoc tap ngay cang tét hon. Xin chan thanh cam on. Dakpo, ngay 16 thing 03 nim 2011 Xae nhan cia Higu Truong Ngudi viét Trtong Thj My Lan ‘Trrong THPT Y Don Trang 22Phuong phép viét cong thie cdu tao cia hidrocacbon SKKN TAI LIEU THAM KHAO ~ Sach gido khoa lép 11 co ban va 11 nang cao nha xuat ban Gido duc nam 2007. - Sich huéng din giéo vién lop 11 co ban va nang cao nha xudt ban Gio dye nam 2007 - 333 bai tap trac nghiém hay va khé- Héa hoc 11- Nha xuat ban dai hoc quéc gia Hé Chi Minh nam 2007. - Phuong phdp gidi bai tap héa hoe 11- nha xuat ban dai hoc quéc gia TP. H6 Chi Minh nam 2008. ‘Traémg THPT Y Don Trang 23,Phuong phép viét cong thire cu tgo cia hidrocacbon SKKN MUC LUC I. Ly do chon dé tai. .. Trang 1 Il. Thye trang truée khi chon dé tii Trang 1 II. NGi dung dé tai Trang 2 A, Phuong php tig hanh ....-.-csssssrcneenunnnnenntennsenen Trang 2 B. NOi dung .. ..Trang 2 1. Cosi ly thuyét..... ..Trang 2 2. Phuong phép ... Trang 11 IV. Té chite thye hién. .. Trang 20 V. Két qua Trang 21 VI. Bai hoc kinh nghiém..... ..Trang 21 VIL. Két lug .. Trang 22 Tai ligu tham khdo .... .. Trang 23 Muec luc Trang 24 ‘Trrimg THPT Y Don Trang 24