AKADEMK BAKI DERGS

Say: 57
Eyll - Ekim 2016
Uluslararas Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi
ISSN:1694-528X ktisat ve Giriimcilik niversitesi, Trk Dnyas
Krgz Trk Sosyal Bilimler Enstits, Celalabat KIRGIZSTAN
http://www.akademikbakis.org

RUSA KURAN EVRLERNN TANITIMI VE EVRBLM AISINDAN

NCELENMES -I
(ARAPADAN RUSAYA YAPILAN KURAN EVRLER)
Mrsel ETHEM

Z
nsanla Son ar olan Kuran- Kerimin gerek Douda ve gerekse Batda birok dile evrildiine tank
oluyoruz. Bu eviriler iinde en eski olanlar Farsa Kuran- Kerim evirileridir. slam ve Kuran ile ilgili Rusa
almalara gelince; yaplan aratrmalara gre slam diniyle ilgili ilk almalar XI. yzylda kaleme alnmtr.
Rus dilinde Kuran hakkndaki ilk almalar ise sonradan Rusya imparatoru olan arevi oanna ve Petro iin
mehur oannikiy Golyatovskiy (.1688) tarafndan kaleme alnmtr. Bilindii zere Rus halknn Kuran
evirisiyle tanmas XVII. asrn sonlarna doru gereklemitir. Fakat bu mealler Arapadan olmayp, Avrupa
dillerindeki Kuran evirileri esas alnarak meydana getirilmitir. Bu eviriler eksik olmakla birlikte kendi
dneminin ihtiyalarn karlayabilmitir. Arapa aslndan Rusaya kazandrlan ilk mealler ise Boguslavskiy
(.1893) ve Sablukov (.1880) tarafndan gerekletirilmitir. Bu almada Arapadan Rusaya yaplan Kuran
mealleri incelenmitir. Aratrma esnasnda, gerektii durumlarda, rnekler verilmitir; Rus dilinde daha iyi bir
meal yazlmas iin hangi kriterlere dikkat edilmesi gerektiini konu edinerek baz teklifler sunulmutur.
almann sonu ksmnda ise ulalan veriler deerlendirilmitir.
Anahtar Kelimeler: Rusa Kuran evirileri, Meal, eviribilim, Anlam deimesi.
INVESTIGATION IN TERMS OF INTRODUCTION AND TRANSLATION STUDIES OF RUSSIAN
QURAN TRANSLATIONS - I
(QURAN TRANSLATIONS WHICH MADE BY ARABIC LANGUAGE INTO RUSSIAN
LANGUAGE)
ABSTRACT
Last Call for humanity from the God was Holy Quran which was translating in many languages in the East and
in the West. The oldest translation of Holy Quran was into Persian language. When you search the studies of the
Islam and Quran in the Russian language, you can see that the first studies about Islamic religion has been
written XI century. But all the translations werent made from only the Arabic language but also it has been
formed from Quran translations which were in European languages. These Quran translations were supplied for
the people who wanted to understand Quran but these had some problems. The first meanings of the Quran
from Arabic language were translated by Boguslavsky (1893) and Sablukov (1880). This study is tried to
examine these meanings of Quran which was translated into Russian language directly from Arabic language.
During this research were given examples where it has been necessary; and we presents same proposals in order
how to write better meaning of Quran in the Russian language. At the result part of the study, it is evaluated the
data it is reached.
Keywords: The Quran Translations in the Russian Language, the Meanings of the Quran, Translation Studies,
Semantic Change.

Yrd. Do. Dr., Pamukkale niversitesi lahiyat Fakltesi, murselethemoglu@yahoo.com

264

AKADEMK BAKI DERGS

Say: 57
Eyll - Ekim 2016
Uluslararas Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi
ISSN:1694-528X ktisat ve Giriimcilik niversitesi, Trk Dnyas
Krgz Trk Sosyal Bilimler Enstits, Celalabat KIRGIZSTAN
http://www.akademikbakis.org

GR
Rus dilinde yaymlanan Kuran evirilerini Bat dillerinden Rusaya ve Arapadan
Rusaya olmak zere iki ksma ayrmamz mmkndr. Ruslarn Kuran muhtevasyla ilk
tanmalar Bat dillerinden Rusaya yaplan Kuran mealleri aracyla olmutur (Rusaya
yaplan meallerin tarihi sralamasn incelemek iin bkz: Hamidullah, 2000: 130-131).
1871 ylndan itibaren Rus halk artk Arapadan Rusaya Yaplan Kuran
evirilerini okuma bahtiyarlna kavumulardr. Tabi ki Arapadan Rusaya Yaplan
Kuran evirileri faaliyetlerinde ilk aratrmaclara byk grevler dmtr. lmi
donanma sahip olan ilk mtercimler zerlerinde olan ykn farknda olmalydlar ki
yaptklar almalar sonraki nesle kaynaklk ve rnek olmutur.
Bu almada Arapadan Rusaya Yaplan Kuran evirilerinin sadece bazlar
incelenecektir. Nitekim sz konusu almada bir makale snrlarn at iin mealler,
belirlenen kriterlere tabi tutularak iki ksma ayrlmtr. Sz konusu kriterler unlardr:
a) Rusa konuanlarn arasnda yaygn olan mealler
- Baz mealler Rusa konuanlarn nazarnda itibar kazanm ve tercih edilmitir.
Ayrca bu mealler halk tarafndan kolayca temin edilebilmektedir. Bu
almamzda setiimiz mealler Rusa meal denildiinde ilk akla gelen
almalardr.
- Bununla beraber setiimiz meallerin yazarlar tercme esnasnda almalarna
farkl bir yaklam ve metot sergilemilerdir.
b) Meal yazarlarnn tannmas
- Baz meal yazarlar halk tarafndan tannmamaktadrlar. Bu ise okur zerinde ve
mealinin tercihinde olumsuz etki yaratmaktadr. Bundan dolay almada meal
mtercimlerini seerken herkes tarafndan yeterince tannmas da dikkate
alnmtr.

Dmitriy Boguslavskiy, Koran, 1871

Kuran Arapadan Rusaya ilk tercme eden General Dmitriy Nikolayevi
Boguslavskiy (1826-1893) olmutur (smail Trkolu ilk mealin Sablukova ait olduunu
bildirilmektedir. Bu bilgi tarihi verilere uygun dmemektedir. Trkolu, 2008: XXXV/266267). Boguslavskiy almasn 1871 ylnda bitirmesine ramen yayma yaklak yz yl
sonra kavumutur. Anlald kadaryla Boguslavskiy Kurann evirisini yaymlamak iin
ok aba sarf etmitir, fakat her nedense bunu yapmamtr. Her ne kadar Boguslavskiynin
Sablukovun mealine karlama sebebi gsteriliyor ise de bazlarna gre bu mealin
yaymlanmamasnn asl sebebi kiliseden gizli bir yasan kmasdr (Pazarba, 2001: 144;
Shovkhalov, 2006: 33; 36). 1859 ylnda eyh amile refakatilik yapan ve grevinden
dolay uzun yllar stanbulda bulunan Boguslavskiy mealini hazrlarken Arapa ve arlkl
olarak Trke kaynaklardan istifade etmitir (Rezvan, 2001: 414; Kuliev, 2003:338-339).
Mtercim mealinin nsznde ilk bata meal yazmak gibi bir gayesinin olmadn
dile getirmektedir. Boguslavskiy, doudaki grev sresinde, sadece meraktan dolay
Kurann zor anlalan yerlerini zmeye alm ve farknda olmadan hemen hemen btn
Kuran tercme etmitir. Rusyaya dnnce Bat dilinden Rusaya tercme edilmi bir
265

AKADEMK BAKI DERGS

Say: 57
Eyll - Ekim 2016
Uluslararas Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi
ISSN:1694-528X ktisat ve Giriimcilik niversitesi, Trk Dnyas
Krgz Trk Sosyal Bilimler Enstits, Celalabat KIRGIZSTAN
http://www.akademikbakis.org

mealle karlar ve bu meali incelediinde birok hatalarla dolu olduunu grr. Bu

Boguslavskiye kendi almasn tamamlama fikrini verir. Tercme esnasnda ahs
grlerine yer vermemeye alan Boguslavskiy, mealin tercmesini mmkn olduka
kaynak dil odakl olmasna gayret gsterdiini belirtmektedir. Mealin hazrlanmasnda ve icap
ettii durumlarda izahlar iin smail Ferruh Efendiye ait el-Mevakb isimli eseri kaynaklk
etmitir (Boguslavskiy, 2005: X).
Krakovskiy, Boguslavskiynin meal almas ile alakal vgyle u gerei dile
getirmektedir: Meale gz attmda hemen fark ettim ki bu meal Kurann Arapa
metninden yaplmtr. Belli ki mtercim Arapaya hkimdir Yapt almalaryla bu
meal sahibi ismini tarihe kaydetmeye hak etmitir. Zahiren bakldnda bu meal
yaymlanmak iin hazrlanm fakat yaymlanmamt (Krakovskiy, 1955: I/121).
ncelediimiz mealde karlatmz baz hatalara yer vermek istiyoruz. Bu hatalarn
bir ksm Kuranda zikredilen edatlara yeterince itina gsterilmeden evrilmi olmasndan
kaynaklanmaktadr. Yusuf suresi 100.ayetten bir rnek verelim:











Ayette geen
- phesiz Rabbim, diledii eyde nice incelikler
sergileyendir ifadesine Boguslavskiy ,
Benim Rabbim ltufla doludur, bunu istedii zaman eklinde tercme etmitir. Sz konusu
tercmeye bakld zaman istediine/ diledii ey iin anlamna gelen - lima edatna
- lemma edat gibi tercme etmi ve istedii zaman manasn vermitir (Benzer hatalar
iin bkz: brahim suresi, 14/5; Nahl suresi, 16/63; Tin suresi, 95/3; Mutaffifin suresi, 83/26).
Kaynak metin odakl meallerde dikkat eken en nemli zellik anlamn balama uyup
uymamas dikkate alnmakszn lafzi tercme edilmesidir. Bu tr evirilerde okur her zaman
tercme edilen metni anlamayabilir. Nitekim tercme edilen metin erek kltr dikkate
alnmakszn gerekletirilmitir. Konunun daha iyi anlalmas iin bir rnek verelim:
Ksa ayetler ieren surelerin genelde mtercimler tarafndan eksik tercme edildiini
mahede etmekteyiz. Abese suresinin ilk ayetleri mfessirler tarafndan farkl yorumlanm
ve anlalmtr. Biz o tartmalara girmeden ayetlerin meali zerinde durmak istiyoruz:





1. , 2. . 3.
: , ; 4. , ,
, . 5. 6.
.
Rusa mealin Trkesi: 1. Yzn ekitti ve dnd, 2. nk m ona geldi. 3. Kim sana
anlatabilir: belki, o drst birisidir; 4. Veya, belki, o senin uyarlarn, ve onlar ona faydal
olacak. 5. Ama zenginlie 6. sen ilgi gsteriyorsun.
Boguslavskiynin yapt bu meali birka adan irdelemek mmkndr:
266

AKADEMK BAKI DERGS

Say: 57
Eyll - Ekim 2016
Uluslararas Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi
ISSN:1694-528X ktisat ve Giriimcilik niversitesi, Trk Dnyas
Krgz Trk Sosyal Bilimler Enstits, Celalabat KIRGIZSTAN
http://www.akademikbakis.org

1) Sz konusu surenin manas ayet numaralar dikkate alnarak verildii iin harfi harfine
tercme olmutur ve okura manay yanstmada baarl olamamtr.
2) Ayette geen ifadesine belki, o drst birisidir eklinde tercme
edilerek yanl bir anlam verilmitir.
3) Drdnc ayete mana verilirken Rusa dil yapsna itina gsterilmemi ve ayette
verilmek istenilen mana eksik kalmtr.
4) Beinci ve altnc ayetlere gelince tercmenin asl metinle hibir alakas yoktur desek
abartm olmayz. Nitekim takdir edilir ki bu ayetlere verilen 5. Ama zenginlie 6.
sen ilgi gsteriyorsun eklindeki bir tercmeyi baka trl aklamak mmkn
deildir.
Gordiy Sablukov, Koran Zakonodatelnaya Kniga Mohamedanskago Veroueniya, 1878
Gordiy Semnovi Sablukov (1804-1880) 1878 ylnda mealini yaymlam ve
bylece tarihe ilk yaymlanan meal unvanyla gemitir. Saratov ilahiyat fakltesinde
branice ve Tarih dersleri veren Sablukovun meali 1961 ylna kadar Rus halknn ihtiyacn
karlayabilmitir. Sablukov, mealini hazrlarken baz siyasi amalar gdlerek Tatarlar
tarafndan itibar grlen kaynaklar esas almtr. Bu meal, yllarca Rus halknn ihtiyacn
karlamtr ama V.. Belaev ve P.A. Gryazneviin Sablukovun eski dil kullanmas, kapal
ifadelere yer vermesi bazen okurun aklna acaba mtercimin kendisi bu ayeti anlad m?
sorusunu getirmektedir gibi eletirilerinden de anlalaca zere sz konusu mealin gn
getike eksiklii ortaya kmtr (Krakovskiy, 1963: 4-5).
Sablukovun Mslmanlara ynelik tepkilerinden birisi de Kurann tefsir kaynaklar
olmakszn anlalamamas iddiasdr. Kurann anlalamamasna yol aan etkenleri
Sablukov u ekilde sralamaktadr:
a. Kurann cemi esnasnda ini srasnn dikkate alnmamas balamn birbirinden
kopmasna neden olmutur.
b. Kuran dilinin eski kalmas. Arap dilinin yenilenmesi ile birlikte Kuran dilini bu
gnk Araplarn bile kolaylkla anlamalar gtr.
c. Kuran dilinin iirsel olmas da kolay anlalmasna engel olmutur (Sablukov, 1884:
129-135; 145 vd.).
Sablukovun mealinde ayetlerin numaralandrlmas resmi Mushafa uymamaktadr.
Byk bir ihtimalle ayetlerin sralannda Alman arkiyats Gustav Leberecht Flgelden
almtr. Nitekim Flgel tarafndan hazrlanm olan Corani Textus Arabicus, oryantalistlerin
ayet numaralar konusunda temel referans olarak kabul ettikleri bir kaynak eserdir. Fakat bu
yaklam bir aratrmacnn ayet tercmelerini Arapa metinle karlatrrken- iini hayli
zorlatraca aktr (Sablukov, 1894).
Kurann ilahi bir kaynaa dayandn kabul etmeyen Sablukov, mealinde
Hristiyanlara mahsus baz terim ve ifadeler kullanmtr. rnein Bakara suresi 138. ayetinin
mealinde, slama yabanc olan vaftiz etme ifadesini kullanmaktadr. Vaftiz szc "suya
batrmak, ykamak" anlamlarna gelen Yunanca (Baptizdo) szcnden tremitir.
Farsadan Trkeye geen abdest szc ile Yunancadan dier dillere geen vaptismos
szc arasnda byk benzerlik vardr. Birok Hristiyan mezhebinde ocuklar kk yata

267

AKADEMK BAKI DERGS

Say: 57
Eyll - Ekim 2016
Uluslararas Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi
ISSN:1694-528X ktisat ve Giriimcilik niversitesi, Trk Dnyas
Krgz Trk Sosyal Bilimler Enstits, Celalabat KIRGIZSTAN
http://www.akademikbakis.org

vaftiz edilirler ve vaftizden sonra ocua isim verilir. Baz Hristiyan mezheplerinde ise ancak
bilinli bir ekilde Mesih sa'ya iman eden vaftiz edilir. Sz konusu ayet u ekildedir:




; , ?
.
Trkesi: Biz Allahn vaftiziyleyiz; Allahn vaftiziyle olandan daha iyi kimdir? Ve
biz ona ibadet ediyoruz.
Kurann baz yerlerinde elikilerin var olduunu iddia eden Sablukovun hedefi
zaten Kuran anlalr bir dilde tercme etmek deil, bir msterik olarak Kurann ve
dolaysyla slamn hatal olduu grn ispatlamaya almak ve yaymaktr.

gnatiy Krakovskiy, Koran, 1963

Sovyetler Birlii dneminde genelde slam zelde ise Kuran hakknda ciddi
aratrmalar yapanlardan birisi phesiz Rus arkiyats gnatiy Yulianovi Krakovskiy
(1883-1951)dir. 1905 ylnda Petersburg niversitesi Dou Dilleri Fakltesinden mezun
olmutur. Grevi gereince Lbnan, Suriye, Filistin ve Msr devletlerinde bulunmutur. Arap
dili uzman olan Krakovskiy'nin 500 ksur ilmi almas vardr. Yapt almalar
gstermektedir ki Arapas son derece yeterli ve gzeldir (Saipova, 2006: 14-15; Shovkhalov,
2006: 55-56; Kurtulu, 2002: XXVI/286).
Krakovskiynin mealinde siyasetin, ateizmin ve materyalizmin basklarnn izlerini
gzlemlemenin mmkn olduu bildirilmektedir (Rezvan, 2001: 445). Krakovskiy Kurann
dini muteberliini kabul etmemekle mealine farkl bir boyut kazandrmaya almtr;
Krakovskiynin meal almasndaki amac Kuran klasik tefsirlerden kurtararak hedef
dilde edeer yaznsal bir metin oluturmaktr. Krakovskiynin i younluundan meal
almas tamamlanamam ve lmnden on iki sene sonra einin katklaryla
yaymlanabilmitir (Kuliev, 2003: 943-945). Bu meal tamamyla yazar tarafndan
bitirilememi ve tabiri caiz ise msvedde halindeydi. Bu haliyle de olsa, dier Rus ve hatta
Avrupada yaymlanan meallerden daha kaliteli bir almadr (Rezvan, 2001: 443).
Krakovskiy, A. Fierin Kurann analizi ile alakal almasn inceledikten sonra bir
mealin baarl olmas iin maddeden bahsetmektedir:
a) Tefsirlerdeki yorumlarn etkisi altnda kalmadan Kurann metnine arlk verilmesi
gerekir. Fakat bununla beraber tefsirlerde filoloji, gramer, deyi bilim/phraseology ve
Cahiliye iirleriyle yaplan aklamalara dikkat edilmelidir.
b) Ayetin farkl anlamlara gelebileceine ve birok ayetin sorunsal karaktere sahip
olduuna dikkat edilmelidir.
c) Kuranda Yahudi ve Hristiyan izlerini aramamak gerekir. Fakat bununla beraber
Muhammedin Arap-mrik toplumda bydn ve adet, kltr ve dillerinden
etkilenme ihtimalini gz nnde bulundurmas icap etmektedir (Rezvan, 2001: 444).

268

AKADEMK BAKI DERGS

Say: 57
Eyll - Ekim 2016
Uluslararas Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi
ISSN:1694-528X ktisat ve Giriimcilik niversitesi, Trk Dnyas
Krgz Trk Sosyal Bilimler Enstits, Celalabat KIRGIZSTAN
http://www.akademikbakis.org

Kurann tercmesine sistematik olarak 1921 senesinde fakltede hocalk yapt

dnemlerde balayan Krakovskiy kendinden nceki mealleri incelemi ve mtercimlerin
dt hatalara dmemeye almtr. Kalite asndan kendinden nceki mealleri geride
brakmtr. Elbette Krakovskiy bir msterik olarak bu alann uzman saylmaktadr. Zaten
Krakovskiynin meali o kadar kaliteli yazlmtr ki kendinden sonraki Kuran almalarn
ister istemez etkisi altna alm ve onlara kaynaklk etmitir (Krakovskiy, 2010).
Msteriklerin yaptklar almalarda mensup olduklar ideolojinin izlerini grmek
artc olmamaldr. Meseleyi rnekle izah etmeye alalm. Kurann hidayet zellii
tayan ayetlerini inkr edenlerin bahaneleri Kuranda u ekilde bildirilmektedir:


.

Ama onlar: "Kalplerimiz zaten bilgi ile dolu!" derler. Hayr, bilakis Allah, onlar hakikati
kabullenmeyi reddettikleri iin gzden karmtr. Zira onlar sadece basmakalp birka eye
inanrlar (Bakara suresi, 2/88. Esed, 2002).
kulbun gulf deyimi kalplerimiz rtldr/kalplerimiz bilgi ile


doludur gibi anlamlara gelmektedir. ulfun veya ulufun kraat okunuuna gre anlam
deiebilmektedir (et-Taber, 2001: II/226).
Krakovskiy bu ayeti yle tercme etmitir:
: " ". !
, !

Mealin Trke tercmesi: ve onlar dediler: bizim kalpler snnet edilmemitir. Evet!
Allah onlarn inanszlklarn lanet etsin, onlar az inanyorlar.
Burada dikkat ekmek istediimiz nokta /Bizim kalpler
snnet edilmemitir ifadesidir. Her ne kadar bu ifadenin zahiren alakasz gibi tercme
edildii dnlse de aratrldnda Hristiyanlkta benzer bir inancn ve ideolojinin var
olduu grlecektir. Yrei snnet etme ifadesi Kutsal Kitabn tefsirlerinde kalbin
ktlklerden, kskanlktan, kibirden, gsteriten, agzllkten korunmas anlamnda
kullanlmaktadr (Atamov, 2013b: 77 vd.).

Valeriya Porohova, Koran Perevod Smslov i Kommentarii, 1991

Porohovann (1940-) ngilizcesi son derece iyi ve profesyonel simultane
mtercimidir. 1991 ylnda Porohovaya ait bir meali yaymlanmtr. Baz kaynaklarda ise
1993, 1997 gibi farkl tarihler de verilebilmektedir. Rusyada halkn slam edebiyatna ve
Kuran meallerine olan ihtiyacnn birok kurum iin baz eserlerin korsan yaym piyasaya
srerek maddi gelir getirdiini dile getiren Rezvan, Porohovann bu almasn Arapay
dahi bilmeyen, basit temele bile sahip olmayan Porohovann meali gzel organize ve
idareciliin bir rndr eklinde sert bir dille eletirmektedir (Rezvan, 2001: 449-450).

269

AKADEMK BAKI DERGS

Say: 57
Eyll - Ekim 2016
Uluslararas Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi
ISSN:1694-528X ktisat ve Giriimcilik niversitesi, Trk Dnyas
Krgz Trk Sosyal Bilimler Enstits, Celalabat KIRGIZSTAN
http://www.akademikbakis.org

Krakovskiynin talebesi Dolinina da Rezvann eletirilerine katlarak: Sz

konusu olan Porohovann meali - ki defalarca baslm ve yaymlanmtr ok ktdr.
Porohovann da ifade ettii gibi meali ba mftlk denetiminde yaplm ve Arap
lkesinde baslm; fakat zr dileyerek ifade etmem gerek ki Arapa bilmediine gre bunu
hangi dilden yapmtr!? Aklamalarda Nur kelimesinin Munir kknden trediini
sylyorsa bu, szn bittii andr eklinde deerlendirmede bulunmaktadr (Dolinina, 2016).
Dastan Diyanet leri Bakan yardmcs merhum Omarov da Porohovann Arapaya olan
hkimiyetinden olumsuz ifadeler sarf etmektedir (Omarov, 2009: 47 vd.)
El-Ezherden resmi onay alarak 1997 ylnda kan yeni basks ilim adamlarnn
tepkisine neden olmutur. Dubai Vakflar Genel Mdrl meali incelemek iin Msr, Suudi
Arabistan, Fas ve Rus ilim adamlardan oluan bir heyet oluturmutur. Meal incelendikten
sonra heyet oy birliiyle Mealin yaymlanmas yasaklanmal kararn vermitir (Rezvan,
2001: 450).
Porohova, mealinin giri ksmnda geleneksel mealler Kurann ruhunu yanstmakta
yetersiz kalmaktadrlar. rnein takva kelimesi meallerde sadece Allah korkusu diye
tercme edilmitir. Hlbuki Kurann birok yerinde dindar, zahit anlamlarnda
kullanlmtr; veya sabr kelimesi. Btn mealler bu kelimeye sadece sabr/dayan
tercmesini verirler. eklindeki ifadelere yer vermektedir. Porohova, Kurann tercmesi
hakknda bahsederken bir dilde vahiy edilen lahi kelam baka dile edeerliliini koruyarak
aynen aktarmak imknsz olduuna gre mtercimin grevi lahi kelamn manasn tam
yanstmak olmaldr grlerini ifade etmektedir (Porohova, 2009: 19). Mealinde iirsel bir
metot kullanarak metne bal kalmadan serbest tercme eden Porohova tercihini Meallerden
hibiri, Kurann insanlar zerinde brakt inanlmaz etkiyi brakamaz. nk onlar,
Kurann mucizelii, edeb gzellii, ses ve slup zellikleri ve belagatini
yanstmamaktadrlar. Bu yzden, Rus okuyuculara ruhlar coturan, akl ve dnceyi
fetheden, kalpleri tesiri altna alan ve hislere hitap eden Kurann lahi ayetlerinin atmosferini
hissettirmeyi amaladm eklinde dile getirmektedir (Porohova, 2009: 24)
Mealde iirsel slup benimsendiinden ayette geen baz kelimelerin manas
verilmemekle beraber kafiyeyi gzetememe endiesiyle ayette zikri gemeyen szler de
eklendiini gzlemlemek mmkndr. Bakara suresi 149.ayetine verilen meali inceleyelim:



,
( )
Bayan Porohova yukardaki ayete Doum yerin neresi olursa olsun, Sen yzn
(gnah ilemeye) yasak olan Mescidi Harama evir eklinde mana vermitir.
Ayette geen harace fiilinin szlk anlam kt kelimesi bu ayette mecaz
olarak kullanlm ve dil asndan Porohovann belirttii mana sz konusu olamaz (etTaber, 2001: II/681).
Baka bir rnei Nisa suresinin 103. ayetinden vermek istiyoruz:

270

AKADEMK BAKI DERGS

Say: 57
Eyll - Ekim 2016
Uluslararas Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi
ISSN:1694-528X ktisat ve Giriimcilik niversitesi, Trk Dnyas
Krgz Trk Sosyal Bilimler Enstits, Celalabat KIRGIZSTAN
http://www.akademikbakis.org

,
( ) ,
, , ...
Porohova bu ayeti u ekilde tercme etmitir:
Siz namaz kardnzda,
(kendi iinizde/ruhunuzda) Allah arn
ster ayakta durarak, ister oturarak, ister yatarak
Ayette geen

ifadesini Porohova kaza namaz olarak tercme
etmeyi tercih etmitir. Bu anlam tercih etmesinde ise referans olarak Abdullah Yusuf Aliyi
gstermitir. Bununla beraber dipnotta, namaz klp bitirdiiniz zaman anlamnn var
olduunu sylemesiyle beraber Abdullah Yusuf Aliyi referans alarak metinde verdiimiz
anlam daha uygun dmektedir tercihinin nedenini aklamaktadr.
Porohovann ayetleri serbest tercme ederek manay olumsuz etkilediine Kadir
suresinin ilk ayetinden bir rnek daha vermek istiyoruz:
*

* *
1. . 2. ,
" "? 3. () !
Porohova ayetlere u manay vermitir: 1. Biz, Kurana Kadir gecesinde inmesini
emrettik. 2. Sana Kadir gecesinin ne olduu nasl aklanmal? 3. O (faydasz) bin aydan
daha hayrldr.
Sz konusu mealdeki yaklam u alardan ele alabiliriz:
1. lk ayette zikredilen ifadesi gemi zaman fiildir. Porohova ise bu ifadeye Biz
onu indirdik ifadesinin yerine emir kipinde Biz inmesini emrettik eklinde tercme
edilmitir.
2. nc ayette geen

ifadesine kendi yorumunu katarak
(verimsiz/faydasz) bin aydan daha hayrldr eklinde tercme yapmtr. Baka bir
ifadeyle Porohovaya gre Kadir gecesinin bin aydan daha hayrl olabilmesi iin
mevzubahis aylarn ibadetlerden mahrum olmas art aranmaktadr ki bu yanltr.

Magomed-Nuri Osmanov, Koran, 1995

Prof. Dr. smanov Magomed-Nuri Osmanovi (1924-2015) Dastanda domutur.
Moskova Devlet niversitesi Filoloji Fakltesi Farsa Blmnden 1950 ylnda mezun
olmutur. 1995 ylnda ilim adamlarndan oluan bir heyet, yeni bir Kuran mealini Rus diline
kazandrmtr.
Osmanova gre tedavldeki mealler Kulieve ait meal hari - hepsi lfz
tercmelerdir. Yine ona gre her ne kadar Kuliev mealine mana tercmesi baln
koyduysa da bu grevi yerine getirmede her zaman baarl olamamtr.
271

AKADEMK BAKI DERGS

Say: 57
Eyll - Ekim 2016
Uluslararas Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi
ISSN:1694-528X ktisat ve Giriimcilik niversitesi, Trk Dnyas
Krgz Trk Sosyal Bilimler Enstits, Celalabat KIRGIZSTAN
http://www.akademikbakis.org

Osmanovun tercmesi yakn zamanlarda yaplan tercmelerin en iyisi olmakla

beraber, 2003 senesinde yaplan en iyi Rusa Kuran tercmesi olarak tantlm ve
Osmanovun kendisi Rusya Federasyonu Devlet dlne layk grlmtr.
Osmanovun bakanlnda V.V. Naumkin, A.V. Sagadeev, V.D. Uakov ve D.V.
Frolov gibi slam limleri ve dou bilimcilerden oluan on bir kiilik bir heyet kurulmutur
(Dolinina, 2013: 11). nceki meallerin art ve eksilerini grebilen bu heyet Kuran Rusaya
aktarmada doru bir yol izlemeyi hedeflemitir. Baz eletirmenlere gre mtercimler
kendilerini bir takm er ve ideolojik hatalardan kurtaramamlardr. Btn olumsuzluklara
ramen bu mealin en baarl almalardan biri olduunu syleyebiliriz (Osmanov, 2009: 2,
567-568; Rezvan, 2001: 450-451; Shovkhalov, 2006: 93-96; Kuliev, 2003: 946-947).
Dolinina, Osmanovun mealini beenmekte ve u aklamay yapmaktadr:
Osmanov, Rusa Kuran mealini ak bir dille yapmtr. Onun gayesi Arapa
bilmeyen birisinin meali okuduunda Kuran kolayca anlayabilmesi olmutur ve bunun iin
gereken btn abay sarf etmitir. Kuranda mahzuflar gstermitir. Tefsirlere bol miktarda
bavurmutur ama Kurann edebi/sanatsal ruhunu iletmede yeterince aba gstermemitir
(Dolinina, 2016).
Kuranda zikredilen baz kelimelerin daha sonra stlah anlam kazand bilinen ak
bir gerektir. Buna salat, zekt, takva, haram, mekruh gibi kelimeleri rnek olarak
gsterebiliriz. Mtercimlerin, almalarnda buna son derece dikkat etmeleri gerekir. Aksi
halde hata yapmak kanlmaz olur. Buna dair incelediimiz mealden bir rnek vermek
istiyoruz. Maide suresinin 87. ayetinde Cenab- Allah yle buyurmaktadr:





, ! [] ,
. ,
.
Rusa mealin Trke tercmesi: Ey iman edenler! Allahn size hell kld ho
nimetleri haram etmeyin ve kanunun snrlarn amayn. nk Allah, haddi aanlar sevmez.
l tuharrim ifadesinin zerinde durmak istiyoruz. h-r-m fili
Kuranda her zaman fkh anlamdaki haram manasnda kullanlmamtr. Mesela bu ayette
haram deil mahrum/ yoksun brakmak anlam daha uygundur.
Fakat Rusa meallerde ve zellikle Osmanovun mealinde bu incelii ve hassasiyeti
gremiyoruz. Aslnda ayn sknt Trke meallerde de yaanabilmektedir (Karlatmz
dier hatalar iin bkz: Araf suresi, 7/193-198).
ncelediimiz mealden olumlu bulduumuz bir rnek vermek istiyoruz. Osmanov
Alak suresinde geen kelimesine yaygn olan oku anlamn vermemektedir. Bunun
aklamasn ise burada zikredilen kelimesi okumak anlamn tamamaktadr. Ayetteki
anlam duyurmaktr. Nitekim Hz. Muhammed okuma-yazma bilmiyordu eklinde
yapmaktadr.

272

AKADEMK BAKI DERGS

Say: 57
Eyll - Ekim 2016
Uluslararas Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi
ISSN:1694-528X ktisat ve Giriimcilik niversitesi, Trk Dnyas
Krgz Trk Sosyal Bilimler Enstits, Celalabat KIRGIZSTAN
http://www.akademikbakis.org

Elmir Kuliev, Koran Perevod Smslov, 2002

Elmir Rafaelolu Kuliev (1975-) Bakde domutur. 1990 ylnda Azerbaycan Devlet
Tp niversitesinin Di Hekimlii Fakltesinde eitimine balamtr. Fakltede Filistinli
rencilerle tanmas slama ve Arapaya ilgisini uyandrmtr. renci bursuyla kendine
Sablukovun mealini satn alan ve mealde ztlklarla karlaan Kuliev, bunun sebebinin
tercmenin kalitesizliinden kaynaklandn anlam ve Arapa renmeye karar vermitir
(Ataev, 2016).
Kuliev Arapadan Rusaya tercme tecrbesini Arapa kk bror ve kitapklar
tercme ederek balar. Ayrca 1997 ylnda mfessir Abdurrahman b. Nasir es-Sadinin
tefsirini Arapadan Rusaya tercme ilerini stlenir ve bu alma ile slami literatrle geni
bir biimde tanm olur. Bu almalar Kulieva, kendisinin de bir meal yazabilecei fikrini
aklna getirir. Kuliev hazrlad Rusa bir mealin msveddesini 2002 ylnda hazrlar ve
Suudi Arabistan komisyonuna sunar. Komisyon tarafndan gereken tashihler yapldktan sonra
mealin yaymlanmasna karar verilir (Ataev, 2016).
Mealin zerinde alrken en ok Osmanovun ve Krakovkiynin almalarndan
istifade ettiini belirten Kuliev zamanla baka meallere dayanp gvenmeyi yanltc
olabileceinin farkna varr ve sadece Arapa eserlerden istifade etmeye karar verir. Taberi,
bn-i Kesir, Kurtubi, evkani ve Celaleyn gibi byk mfessirlerin eserlerinden yararland
gibi nadiren de olsa Sabuni, er-Rifai ve Razinin eserlerine bakmay da ihmal etmemeye
alr. Bu arada Muhammed Takiyuddin el-Hilali ve Muhammed Muhsin Hann ngilizce
meallerinden de istifade ettiini belirten Kuliev, Z.M. Bnyanov ve V.M. Memmedeliyev
tarafndan Azericeye tercme edilen Kuran Kerim Meali isimli meali de kullanmtr.
Bununla beraber Kuliev, Hayrettin Karaman ve Ali zekin ynetiminde grup almas ile
oluturulan Trke mealden de istifade ettiini belirtmektedir. Tabi ki Sadinin tefsirini
tercme etmesi Kulievin meal yazma iini hayli kolaylatrmtr (Kuliev, 2016).
Tercme esnasnda yeni bir ey retmek derdinde olmadn beyan eden Kuliev,
mealini yazarken "slamla yakndan ilikisi olmayan birisi acaba benim bu Rusa mealimi
okuduunda hangi sonular karr ve bu sonular Arapa metne ne kadar yakn olur"
dncesini gz nne alarak ayetlere anlam verdiini belirtmitir. Yanl anlalma riski olan
ayetlerle ilgili de saygn mfessirlerden istifade ederek aklamalar yapmtr.
Bu meal kanaatimizce Rusyada ve Orta Asyada en yaygn ve en muteber meallerden
biridir. Kuliev elinden geldii kadar ayetlerdeki manay Rus diline yanstmaya alm, lfz
tercmeden kanmtr (Kuliev, 2009).
17 Eyll 2013 tarihinde Novorossiysk blge mahkemesi Kulievin mealini arlk
yayn olarak kabul etmi ve meale yasak karar vermitir (ngvar, 2016). Bu kararn
peinden, medyada meal ve yazar hakknda olumsuz eletirilerde bulunanlar olduu gibi
Kulievin bu konuda susuz olduunu savunanlar da olmutur. Kararn kendisine bile
bildirilmediini ve bu haberi bakalarndan rendiini belirten Kuliev kararda sadece
Mslman olanlarn Mslman olmayanlar zerindeki stnlk ve Mslman olmayanlar

273

AKADEMK BAKI DERGS

Say: 57
Eyll - Ekim 2016
Uluslararas Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi
ISSN:1694-528X ktisat ve Giriimcilik niversitesi, Trk Dnyas
Krgz Trk Sosyal Bilimler Enstits, Celalabat KIRGIZSTAN
http://www.akademikbakis.org

hakknda olumsuz deerlendirmelerin var olduu iddia edilmektedir eklinde yorum yaparak
verilen kararda akln ve netliin bulunmadn belirtmektedir (Sergazina, 2016).
amil Alyautdinov, Sveenny Koran, Smsl, Bogoslovskiy Perevod, 2012
Moskovada doan Alyautdinov amil Rifatovi (1974-) 1998. ylnda El-Ezher
niversitesinden mezun olmutur. Tatar asll olan amil yayn ve medyada kendisini olduka
iyi tantm ve dnya turnuvalar hazrlayarak birok lkede tebli ve konferanslar
dzenlemektedir. 1991den itibaren DUMERde (
(). Trkesi: Rusyann Avrupa ktas Diyanet leri
Bakanl) resmi bir greve balam ve zamanla grevinde ykselmeler yapmtr. 1997den
itibaren Moskova Memorial camisinde imam-hatip grevini yapmaktadr. Telif ettii birok
kitap ve makale bulunmaktadr (Shakirova, 2016).
amil Alyautdinova ait drt ciltli meal-tefsiri bulunmaktadr. Yazar ve meali
tantanlar almann yllarca sarf edilen emein mahsul olduunu vurgulamaktadrlar. Sz
konusu meali amil Alyautdinov sahip olduu resmi sitesinde yaynlamtr (Alyautdinov,
2016).
Ayetlere yaplan yorumlar, tefsirlerden verilen referanslar, yazarn ahsi kanaati ve
yorumlar eseri daha da renkli klmaktadr. Bununla beraber yazarn gncel meseleleri ele alp
irdelemesi esere ayr bir deer katmaktadr. Fakat amil Alyautdinov baz hatalardan
mstani olamamtr. rnein Kuranda geen Lealle edatnn kullanmna
yeterince itina gsterilmemi ve gelii gzel anlam verilmitir (Edatn Kurandaki manalarn
incelemek iin bkz: Atamov, 2013a: 77-94). Aslnda yanl anlamlandrlan sadece bu edat
deildir. Baka bir rnei Bakara suresinden verebiliriz. Malum, Kuran Kerim szl bir
hitaptr ve dolaysyla baz ayetlerde hazflarla karlamamz gayet doaldr. Ayn zaman hazf
tebihlerde de sz konusudur. Mtercim bu durumu her zaman gz nnde bulundurmas
gerekir. Aks halde hatalar ve yanl yorumlar kanlmaz olur. Bakara suresi 171.ayette
inkrclarn durumundan haber verilmektedir. Onlarn durumlar daha iyi anlalsn diye
tebihe bavurulmutur. Muteber gre gre, inkrclarn slam tebli edenin karsndaki
durumu, kendisine seslenen, sesi duymasna ramen bundan hibir ey anlamayan oban ile
srsnn durumuna benzetilmektedir (Akdemir, 1989: 152-156). Buna binaen ayetin meali
nkr edenleri imana aran ile inkr edenlerin durumu, barp armadan baka bir ey
duymayan hayvanlara seslenen (oban) ile hayvanlarn durumu gibidir eklinde
anlalmas gerekir (Benzer manalar iin bkz: Akdemir, 2009: 25; Karaman ve dierleri,
2003: I/253-256)
Bu aklamalarmzdan sonra amil Alyautdinovun mealinde bu ayete verilen manaya
incelemek istiyoruz: , ,
[ ] . -
...
Ayete verilen manann Trkesi yledir: inanmayan insan barp aran fakat (ne
kendisini ne de etraftakileri) duymayan birisine benzemektedir. Onun barp armas ok
yakn veya uzak bir eye olan hitaptr

274

AKADEMK BAKI DERGS

Say: 57
Eyll - Ekim 2016
Uluslararas Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi
ISSN:1694-528X ktisat ve Giriimcilik niversitesi, Trk Dnyas
Krgz Trk Sosyal Bilimler Enstits, Celalabat KIRGIZSTAN
http://www.akademikbakis.org

Ayete verilen mana dikkatlice okunduunda grlecektir ki ayette hazfn takdiri

yaplmam ve dolaysyla yanl tercme edilmitir. Verilen manaya gre inanmayan insan
barp arana benzetilmekte ve buna istinaden tamamen yanl istikamette yorumlar
yaplmaktadr. Fakat yukarda da belirttiimiz gibi durum tamamen farkldr. Daha sonra ise
amil ayetin tefsir ksmnda muteber mfessirlerin aklamalar dikkate alndnda ayeti
gnmz realiteler gz nnde bulundurarak u ekilde anlayabiliriz: Allaha inanan ile
inanmayan arasndaki diyalog birbirinden tamamen farkl ve uzak kltr ve medeniyetlere
sahip insanlarn birbirine benzemeyen farkl dillerde konuup anlamalarna benzemektedir
(mesela Rusa ile Japonca). Bunlar birbirini ancak jest ve mimiklerle anlayabilirler ki bunun
da etkisi az olacaktr. Nitekim jest ve mimikler kltrlere gre deiebilmektedir. Elbette
bunlarn, birbirine ie yarayacak bir ey anlatmalar zordur veya imknszdr kald ki yksek
deerler hakknda burada sz etmeye gerek bile yoktur. zm dilleri, ilmi ve kltrleri
renmektir ki bu yllarca uzun almalar gerektirir eklinde aklamalara yer
verilmektedir. Aka grld gibi bu aklamalar da ayeti anlamamzda bir yarar
salamamakta ve ayette verilen mesajn izahn tamamaktadr (Rusa metni incelemek iin
bkz: Alyautdinov, 2016).
Daha nce de vurgu yaptmz gibi slamiyetin geliiyle Arap dilindeki baz
kelimelere farkl anlamlar yklenmi, baz kelimeler ise stlah anlamlar kazanmtr.
Kuran tercme ederken bu gibi durumlara dikkat edilmesi gerekir. Burada konuyu Maide
suresi 6.ayeti rneklendirerek aklamak istiyoruz:

Ayette geen kelimesine dikkat ekmek istiyoruz. kelimesinin szlk
anlam bir eye ynelmek, aramak demektir (sfahani, 2005: II/718). Bilindii gibi sz
konusu kelimenin stlah anlam suyun bulunmad veya bulunsa bile kullanlmasnn
mmkn olmad durumlarda, kiinin niyet ederek abdest veya gusl abdesti yerine gemesi
iin yapt manevi temizliktir (Serinsu, 1997: 366.) Fakat bu anlam ayette gememektedir.
Bundan dolay ayeti tercme ederken kelimesine teyemmm ediniz anlamn
vermek yanltr. ncelediimiz meal de bu ifadeye
/temiz toprakla teyemmm ediniz anlam verilmitir. Bu mana yanltr. Nitekim
ayetin devamnda
yzlerinizi ve ellerinizi onunla meshedin
ifadesi yer almaktadr. O zaman teyemmm kelimesinin zaten yz ile ellerin temiz bir
toprakla meshedilmesi olduuna gre ayetin devamnda bir daha yzlerinizi ve ellerinizi
onunla meshedin denilmesi zaidlii ifade eder. Hlbuki teyemmm kelimesine szlk
anlam verildiinde tekrar sz konusu olmayacak ve ayet daha iyi anlalacaktr. Bu hususlar
dikkate alarak ayette geen ifadeye u ekilde anlam vermemiz mmkndr: o zaman
temiz bir topraa ynelin. Onunla yzlerinizi ve ellerinizi meshedin.
Sz konusu hatann dier Rusa meallerde de ilendiini tespit ettik. Bununla beraber
ayn hata Trke meallerde de vardr.

275

AKADEMK BAKI DERGS

Say: 57
Eyll - Ekim 2016
Uluslararas Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi
ISSN:1694-528X ktisat ve Giriimcilik niversitesi, Trk Dnyas
Krgz Trk Sosyal Bilimler Enstits, Celalabat KIRGIZSTAN
http://www.akademikbakis.org

DEERLENDRME

Sonu olarak diyebiliriz ki her mealin kendine mahsus olumlu ve olumsuz zellikleri
vardr. Her bir meal deerlidir ve btn kusurlarna ramen Kuran anlama alannda katk
salamaya yneliktir. Dilbilim asndan mealleri ele aldmzda en serbest evirinin,
Porohovaya ait olduunu syleyebiliriz. Nitekim Rus diline iirsel meali tercih etmeye karar
veren Bayan Porohovann meali incelendiinde grlecektir ki bazen Arapa metninde olan
baz kelimeler atlanabilmi, bezen de olmayan kelimeler eklenebilmitir. Yaptmz
incelemelere gre Osmanovun ve Kulievin mealleri ilm bir deere daha ok layktr.
Osmanova ait olan mealin dier bir stnl ise heyet almas olmasdr.
Tarihi sre ierisinde baz fiil kklerinin anlam deimelerine urad bir vakadr.
Bu fiil kklerinin anlam deimesi sonucunda kk anlamndan uzaklaarak yeni anlamlar
kazandn grdk. Bununla beraber baz kelimelere zamanla stlah anlam yklenmitir. Bu
iki husus Kuran evirilerinde dikkat edilmesi gereken en nemli unsurlar arasnda yer
almaktadr.
SONU
almamzn daha iyi bir Rusa mealin yazlmasna katk salamak hedefi tadn
belirtmek istiyoruz. Bu alanda emek verenlerin almalar byk bir neme haizdir.
Yaptmz eletirilerde ise msamahal olmaya zen gsterdik ve gnl krc, incitici ve
kmseyici dilden kandk.
Aratrmamz esnasnda, Rusyann Kuran evirisine erken dnemden itibaren
baladn grdk; baz almalarn nce XVII. asrdan itibaren Bat dillerinden Rusaya
yapldn, bazlarnn ise XIX. asrdan itibaren Arapadan Rusaya kazandrldn tespit
ettik.
Dmitriy Boguslavskiy, Gordiy Sablukov ve gnatiy Krakovskiy tarafndan
Arapadan Rusaya yaplan meallerin kaynak dil odakl olduklarn syleyebiliriz. Erek dil
odakl mealler arasnda ise Magomed Nuri Osmanov, Elmir Kuliev, ve amil
Alyautdinovun almalarn gsterebiliriz. Yaplan en serbest meal ise Valeriya
Porohovaya olduu tespit edilmitir.
ncelediimiz meallerde baarl eviri rnekleriyle karlatmz gibi Dilbilim ve
eviribilim asndan hatal tercmelerle de karlatk. Bu hatalarn;
a)
b)
c)
d)

Anlam balam ilikisi,

Arapann gramatik yapsn dikkate almama,
Kurann anlatm slubunu fark edememe ve
Deyim ve mecazlarn karlklarn verememe

eklinde olduunu tespit ettik.

lgili blmlerde, yukarda sylenenlerle ilgili rneklemeler yaparak konumuzu
temellendirmeye altk ve deliller sunduk. Aratrmamzn hedefinden uzaklamamak ve
sayfa snrlarn amamak iin rnekleri snrl tuttuk.

276

AKADEMK BAKI DERGS

Say: 57
Eyll - Ekim 2016
Uluslararas Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi
ISSN:1694-528X ktisat ve Giriimcilik niversitesi, Trk Dnyas
Krgz Trk Sosyal Bilimler Enstits, Celalabat KIRGIZSTAN
http://www.akademikbakis.org

almamzda deerlendirmesini yaptmz Rusa Kuran mealleri, bunun sonucunda

tespitlerimiz ve teklif ettiimiz nerilerin Kuran almas yapacak aratrmaclara yol
gstereceini umuyoruz.
KAYNAKA
Akdemir, S. (1989). Cumhuriyet Dnemi Kuran Tercmeleri (Eletirel bir Yaklam). Ankara
: Akid Yaynlar .
Akdemir, S. (2009). Son ar Kuran. Ankara : Ankara Okulu Yaynlar .
Atamov, M. (2013a). Kurn- Kerimde - Lealle Edatnn Kullan ve Anlamlar.
Diyanet lmi Dergisi, 3 (29), 77-94.
Atamov, M. (2013b). Rus Dilinde Yaynlanan Kuran' Kerim evirilerinin eviribilim
Asndan ncelenmesi. (Baarl Bir Rusa Kur'an evirisinin Oluturulmasna
Katk). Ankara: Ankara niversitesi lahiyat Fakltesi, S.B.E.
Boguslavskiy, D. N. (2005). Koran (2. b.). stanbul: ar Yaynlar.
Dolinina, A. A. (2013). Russkie Perevod Korana v XX Veke: Kratkaya Harakteristika.
Uyone Zapiski Kazanskogo Universiteta Dergisi, 155/3(2), 11.
El-sfahani, R. (2005). el-Mfredt f arbill-Kurn. Beyrut: Marife Yaynlar.
Esed, M. (2002). Kurn Mesaj Meal Tefsir. (C. Koytak, & A. Ertrk, ev.) stanbul: aret
Yaynlar.
Et-Taber, E. C. (2001). Cmiul-Beyn an Tevli yil-Kurn (Cilt II). (A. b. et-Trk, D.)
Kahire: Hicr Yaynlar.
Hamidullah, M. (2000). Aziz Kuran eviri ve Aklama. stanbul: Beyan Yaynlar.
Hayrettin K., M. . (2003). Kurn Yolu Trke Mel ve Tefsir. Ankara: Diyanet leri
Bakanl Yaynlar.
Krakovskiy, . Y. (1955). zbranne Soineniya (Cilt I). Leningrad: Akademiya Nauk SSSR
Yaynlar.
Krakovskiy, . Y. (1963). Koran Perevod i Kommentarii. (V. Belaev, D.) Moskova:
Vostochnaya Litertura Yaynlar.
Krakovskiy, . Y. (2010). Koran (12. b.). Rostov: Feniks Yaynlar.
Kuliev, E. (2003). Na Puti k Koranu. Bak : Abilov, Zeynalov i Sinovya Yaynlar.
Kuliev, E. (2009). Koran (7 b.). Yokar-Ola: Ummah Yaynlar.
Kurtulu, R. (2002). TDV slam Ansiklopedisi (DA). Krackovskj, Ignatij Julianovic. Ankara
: TDV Yaynlar.

277

AKADEMK BAKI DERGS

Say: 57
Eyll - Ekim 2016
Uluslararas Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi
ISSN:1694-528X ktisat ve Giriimcilik niversitesi, Trk Dnyas
Krgz Trk Sosyal Bilimler Enstits, Celalabat KIRGIZSTAN
http://www.akademikbakis.org

Omarov, M. (2009). Alim Kuramuhammad-Hac. Mahakala: Risalat Yaynlar.

Osmanov, M. N. (2009). Koran (3 b.). Moskova: Dilya Yaynlar.
Pazarba, E. (2001). Popular Commentares And Translatons Of The Quran In Azerbajan.
Erciyes niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Dergisi(11), 144.
Porohova, . V. (2009). Koran. Moskova : Ripol Klassik Yaynlar.
Rezvan, E. (2001). Koran i Ego Mir. Sankt Petersburg: Peterburgskoe Vostokovedeniye
Yaynlar.
Sablukov, G. S. (1884). Svedeniya O Korane Zakonodatelnoy Knigi Mohammedanskago
Veroueniya. Kazan : Kazan niversitesi Yaynlar .
Sablukov, G. S. (1894). Koran, Zakonodatelnaya Kniga Mohamedanskago Veroueniya (2.
b.). Kazan: mparator niversitesi Yaynlar.
Saipova, S. (2006). gnatiy Yulianovi Krakovskiy ve Valeriya Porohovann Rusa Kurn
Tercmeleri. Ankara, Trkiye: Ankara niversitesi S.B.E.
Serinsu, A. N. (1997). Dn Terimler Szl. stanbul : MEB Yaynlar .
Shovkhalov, . (2006). Kurn- Kermin Rusa Tercmeleri. (Mana ve Doruluk
Bakmndan Deerlendirilmesi). Ankara: Baslmam Doktora Tezi.
Trkolu, . (2008). TDV slam Ansiklopedisi (DA). V. Rusyada slm Aratrmalar,
XXXV/266-267. stanbul: TDV Yaynlar.

NTERNET KAYNAKLARI
Alyautdinov, S. (eriim tarihi: 2016, Ocak 4). Sveenny Koran, Smsl, Bogoslovskiy
Perevod. http://umma.ru adresinden alnd
Alyautdinov, . (eriim tarihi: 2016, Nisan 21). Perevod Korana na Russkom Yazke.
http://umma.ru adresinden alnd
Ataev, T. (eriim tarihi: 2016, Ocak 3). Put Elmira Kulieva k Koranu i Oueniye sladosti
ver. http://islam.com.ua adresinden alnd
Dolinina, A. A. (eriim tarihi: 2016, Ocak 3). Sovremenniy Perevod Korana Dlya irikogo
itatelya Dolcen Uitvat Tafsiri. http://www.islamrf.ru adresinden alnd
Dolinina, A. A. (eriim tarihi: 2016, Ocak 3 ). Sovremenniy Perevod Korana Dlya irikogo
itatelya Dolcen Uitvat Tafsiri. http://www.islamrf.ru adresinden alnd
ngvar. (eriim tarihi: 2016, Ocak 3). V Rossii Zapretili Koran? http://golosislama.com
adresinden alnd

278

AKADEMK BAKI DERGS

Say: 57
Eyll - Ekim 2016
Uluslararas Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi
ISSN:1694-528X ktisat ve Giriimcilik niversitesi, Trk Dnyas
Krgz Trk Sosyal Bilimler Enstits, Celalabat KIRGIZSTAN
http://www.akademikbakis.org

Kuliev, E. (eriim tarihi: 2016, Ocak 3). Kacdy Ayat Korana Bl Dlya Menya Otrkrtiyem.
http://www.idmedina.ru adresinden alnd
Sergazina, K. (eriim tarihi: 2016, Nisan 20). nretvyu s Elmirom Kulievim-Avtorom
Zapreshennogo v Rossii Perevoda Korana. http://www.sova-center.ru adresinden
alnd
Shakirova, E. (eriim tarihi: 2016, Nisan 19). zvestny Bogoslov Shamil Alyautdinov
Prezentuet Svoi Novye Knigi v Kazani. http://islam-today.ru adresinden alnd

279