Professional Documents
Culture Documents
Chuong 4 - Vat Lieu Thông Minh
Chuong 4 - Vat Lieu Thông Minh
Dng cht lng thng minh c pht trin ti Lab. ca Vin k thut Michigan
nh ngha vt liu thng minh:
Vt liu thng minh l vt liu c kh nng p ng vi cc kch thch hoc thay i mi trng
v thch ng cc chc nng tng ng ca chng. Vt liu p in, vt liu t v electrostrictive,
vt liu nh hnh dng v dng cht lng chc nng c s dng tc ng n tnh cht c
hc ca h thng. Hiu ng vt l l khng ging nhau: cm bin chuyn i nng lng c hc
thnh cc thng s o lng in, trong khi cc thit b truyn ng chuyn i cc dng nng
lng khc thnh nng lng c hc.
Khi nim nh hnh dng cp n kh nng ca mt s hp kim (Ni - Ti, Cu - Al - Zn ...) tri
qua bin dng ln, trong khi khi phc li cu hnh ban u ca chng vo cui ca qu trnh
bin dng mt cch t nhin hoc bng cch nung nng m khng c bt k bin dng d. Cc
thuc tnh c th ca SMA lin quan cht ch n mt s bin i pha rn-rn c th l do nhit
hoc ng sut. Hin nay, SMAs ch yu c p dng trong khoa hc y t, in, hng khng v
tr v k thut c kh v cng c th m cc ng dng mi trong k thut dn dng c bit
trong vic bo v a chn ca cc ta nh.
Hnh 1
Hiu ng p in l g?
Cc hiu ng cm bin v chp hnh (p ng) ca vt liu thng minh (Hnh 2) l mt trng
in c tc dng ln gm p in c chuyn i thnh bin dng c hc (hiu ng chp
hnh). Ngc li, vt liu gm p in c th chuyn i mt bin dng c thnh hiu in th
(hiu ng cm bin).
Hnh 2: Hiu ng p in
Dng in
nung nng
un cong
Hnh 3
Lng cc in trong cc lnh vc; (1) Gm st in cha phn cc, (2) qu trnh phn cc v
(3) sau khi phn cc (gm p in)
Piezoelectrics l nhng vt liu thng minh ph bin nht. Chng b bin dng khi chu mt in
trng tc dng, v ngc li to ra in p khi tc dng lc, v do c th c s dng nh
thit b truyn ng v cm bin. Di tc dng ca trng lc, cc vt liu ny to ra chuyn v
nh nhng bao chm mt phm vi tn s dn ng rng. Vt liu p in l tng i tuyn tnh
( cc mng thp) v lng cc, nhng th hin t tr. Cc piezoceramics s dng rng ri nht
(chng hn nh ch zirconate-titanate) dng tm mng m c th d dng dnh kt hoc nhng
vo trong kt cu composite hoc xp chng ln nhau to thnh thit b truyn ng
piezostack ri rc.
Hnh 4: Cht lng MR khi cha c t trng (bn tri) v c t trng (bn phi)
ng dng:
B bin i m cng sut cao
Motors.
B truyn dn thy lc (Hydraulic actuators).
B gim chn iu chnh c.
H thng c lp dao ng
Ly hp, phanh.
Kim sot bn
Hai tnh cht c o m t trn c thc hin thng qua mt giai on thay i trng thi
rn, l mt phn t sp xp li, xy ra trong cc hp kim nh hnh dng. Thng thng ngi
ta ngh n mt giai on thay i trng thi rn sang lng hoc cht lng chuyn sang kh. S
thay i pha trng thi rn tng t nh s sp xp li phn t, nhng cc phn t cn li vn
lin kt cht ch sao cho cht vn cn mt cht rn. Trong hu ht cc hp kim nh hnh
dng, mt s thay i nhit ch khong 10oC l cn thit bt u giai on thay i ny.
Hai giai on xy ra trong cc hp kim nh hnh dng, l pha Mactenxit, v Austenite.
Mactenxit l pha tng i mm v d b bin dng, tn ti nhit thp. Cc cu trc phn t
pha ny c lin kt vi nhau nh hnh 6 (gi l twinned martensite). Khi bin dng giai on
ny c dng th hai th hin trong hnh 6 (bn phi). Austenite, giai on mnh m hn ca hp
kim nh hnh dng, xy ra nhit cao hn. Hnh dng cu trc Austenit l dng khi, cu trc
th hin pha bn tri hnh 6. Hnh dng v kch thc tinh th ca pha mactenxit khi cha b
bin dng ging nh ca pha austenite dng v m, sao cho c th nhn thy khng c s thay
i kch thc v hnh dng trong hp kim nh hnh cho n khi pha martensite b bin dng.
Kt qu martensite c th d dng b bin dng, cc np gp ca tinh th cc k mm do. Do
cc cu trc c th "m ra" khi vt liu c kh bin dng, cho php hi phc ti a mc bin
dng khong 8%. Bin dng ny c gi l gi-n hi (pseudo-elastic) v l vnh vin min l
vt liu vn cn nhit thp. Tuy nhin, nu cc martensite bin dng c lm nng vt
qu nhit chuyn tip, n phc hi cu trc tinh th Austenit, v do tr v hnh dng ban
u ca n.
Kt qu gy nn bin dng, v mt k thut, c th c khai thc nh l mt hiu ng chp
hnh.
Hnh 9
Tnh gi n hi (Pseudo-elasticity)
Tnh gi n hi xy ra trong cc hp kim nh hnh dng khi hp kim hon ton gm austenite
(nhit ln hn Af). Khng ging nh hiu ng nh hnh dng, tnh n hi gi xy ra khng
c mt s thay i nhit . Ti trng tc dng trn cc hp kim nh hnh dng tng ln cho n
khi austenite bin thnh Mactenxit n gin l do ti trng, qu trnh ny c th hin hnh
trn. Ti trng c hp th bi martensite mm hn, nhng ngay sau khi gim ti Mactenxit bt
u chuyn i tr li Austenite v nhit ca dy vn cn > Af, v l xo dy tr v hnh dng
ban u ca n.
My bay
h thng lm tan bng da trn SMA (NASA Lewis Research Center, 1999).
4. Si quang.
Si s dng cng , tn s, giai on hoc phn cc ca iu ch o bin dng, nhit
, trng in / t, p lc v s lng o lng khc. Chng l nhng cm bin tuyt vi.
Cu thng minh
Gy nh bng chy in thng minh s dng vt liu thng minh gim chn
Cng ngh nh hnh trong thit b truyn ng khi kp c da trn s chuyn i pha ca hp
kim niken titan khi n di chuyn t Martensitic n pha Austenitic. S chuyn i ny c