DEMR-KOBALT-KROM TOZLARININ

ELEKTRK AKIMSIZ NKEL

KAPLANARAK KOMPOZT
RETM VE MEKANKSEL
ZELLKLERNN NCELENMES
Eyp DONAT
DANIMAN
Do. Dr. Ayhan EROL
METAL ETM ANABLM DALI
Haziran, 2014

AFYON KOCATEPE NVERSTES

FEN BLMLER ENSTTS

YKSEK LSANS TEZ

DEMR-KOBALT-KROM TOZLARININ ELEKTRK AKIMSIZ NKEL

KAPLANARAK KOMPOZT RETM VE MEKANKSEL
ZELLKLERNN NCELENMES

Eyp DONAT

DANIMAN
Do. Dr. Ayhan EROL

METAL ETM ANABLM DALI

Haziran, 2014

TEZ ONAY SAYFASI

Eyp DONAT tarafndan hazrlanan Demir-Kobalt-Krom Tozlarnn Elektrik Akmsz Nikel
Kaplanarak Kompozit retimi ve Mekaniksel zelliklerinin ncelenmesi adl tez almas
lisansst eitim ve retim ynetmeliinin ilgili maddeleri uyarnca 16/06/2014 tarihinde
aadaki jri tarafndan oy birlii/oy okluu ile Afyon Kocatepe niversitesi Fen Bilimleri
Enstits Metal retmenlii Anabilim Dalnda YKSEK LSANS TEZ olarak kabul
edilmitir.
Danman

Bakan

: Do.Dr. Ayhan EROL

:Do.Dr.Serhat BAPINAR
AK Teknik Eitim Fakltesi

mza

ye

:Do.Dr. Ayhan EROL

AK Teknoloji Fakltesi

mza

ye

:Yrd.Do.Dr. Ahmet YNETKEN

AK Mhendislik Fakltesi

mza

Afyon Kocatepe niversitesi

Fen Bilimleri Enstits Ynetim Kurulunun
........./......../........ tarih ve
. sayl kararyla onaylanmtr.

.
Prof. Dr. Ylmaz YALIN
Enstit Mdr

BLMSEL ETK BLDRM SAYFASI

Afyon Kocatepe niversitesi
Fen Bilimleri Enstits, tez yazm kurallarna uygun olarak hazrladm
bu tez almasnda;

Tez iindeki btn bilgi ve belgeleri akademik kurallar erevesinde elde

ettiimi,

Grsel, iitsel ve yazl tm bilgi ve sonular bilimsel ahlak kurallarna uygun

olarak sunduumu,

Bakalarnn eserlerinden yararlanlmas durumunda ilgili eserlere bilimsel

normlara uygun olarak atfta bulunduumu,

Atfta bulunduum eserlerin tmn kaynak olarak gsterdiimi,

Kullanlan verilerde herhangi bir tahrifat yapmadm,

Ve bu tezin herhangi bir blmn bu niversite veya baka bir niversitede

baka bir tez almas olarak sunmadm

beyan ederim.

16/06/2014

Eyp DONAT

ZET
Yksek Lisans Tezi
DEMR, KOBALT, KROM TOZLARININ ELEKTRK AKIMSIZ NKEL
KAPLANARAK KOMPOZT RETM VE MEKANKSEL ZELLKLERNN
NCELENMES

Eyp DONAT
Afyon Kocatepe niversitesi
Fen Bilimleri Enstits
Metal Eitimi Anabilim Dal
Danman: Do. Dr. Ayhan EROL
Bu aratrmada, iki farkl numune hazrlama yntemiyle hazrlanan numuneler 5 ayr
scaklklarda sinterlenerek kompozit retimi gerekletirilmitir. retilen kompozitlerin
mekaniksel zellikleri incelenerek en uygun numune hazrlama yntemi ve en iyi
zelliklere sahip kompozit belirlenmitir. Aratrmada Demir(Fe), Kobalt(Co),
Krom(Cr) tozlar birinci yntemimiz olan elektirik akmsz nikel kaplama yntemi
yoluyla hazrlanmtr. kinci yntemde Fe,Co,Cr tozlar Ni tozlar ile homojen
kartrma yntemiyle hazrlanmtr. Daha sonra tozlarmz kalp iine doldurularak 4
dakika presle ekil verilerek 800,900,1000,1100,1200 C scaklklarda Argon gaz
altnda sinterlenmitir. Sinterlenen numunelerin sertlik deerleri llerek younluklar
hesaplanmtr. En uygun yntemin akmsz nikel kaplama olduu ve mekaniksel
zellikleri 1200 C scaklkta sinterlenen numunelerde elde edildii
metalografik, Edx ve mekaniksel testlerle ispatlanmtr.

2014, xi + 68 sayfa

Anahtar Kelimeler: Toz Metalurjisi , Sinterleme , Akmsz Nikel Kaplama

yaplan

ABSTRACT
Master's Thesis
IRON, COBALT, CHROME PLATING ELECTROLESS NICKEL POWDERS
ELECTRICAL AND MECHANICAL PROPERTIES OF COMPOSITE
MANUFACTURING INVESTIGATION
Eyp DONAT
Afyon Kocatepe University
Of Sciences Institute Of
Metal Education Department
Supervisor: Do. Dr. Ayhan EROL
In this study, two different samples prepared by the method of sample preparation in the
sintered composite were produced five different temperatures. Examining mechanical
properties of the composites produced with the most appropriate preparation method,
and the composite having good properties were determined. In the study, iron (Fe),
cobalt (Co) and chromium (Cr) powders, which were electroless nickel plating method
was user for prepared in first method. In the second method, Fe, Co, Cr powder with Ni
powders

were

at

by

homogeneously

mixed

after

pressingis

powders

800,900,1000,1100,1200 C were sintered under Argon. Sintered densities of the

samples were calculated and measuring the hardness. Electroless nickel plating is the
most appropriate method and mechanical properties obtained in the samples sintered at
1200 C as the metallographic, Edx and mechanical tests have been proved.

2014, xi + 68 pages

Key Words: Powder Metallurgy, sintering, Electroless Nickel Plating

TEEKKR
Bu

tezin

hazrlanmasnda

deneysel

almalarn

ynlendirilmesi,

sonularn

deerlendirilmesi ve yazm aamasnda yapm olduu byk katklarndan dolay tez

danmanm Sayn Do. Dr. Ayhan EROLa ve Sayn Yrd. Do. Dr. Ahmet
YNETKEN hocalarma teekkr ederim.
Maddi manevi yardmlarn esirgemeyen deerli aileme, eime, Abdlbaki EROLa ve
i arkadalarma teekkr ederim.

Eyp DONAT
AFYONKARAHSAR, 2014

NDEKLER DZN
Sayfa

ZET ............................................................................................................................
ABSTRACT ...............................................................................................................
TEEKKR ..............................................................................................................
NDEKLER DZN ............................................................................................. V
SMGELER VE KISALTMALAR DZN ............................................................... V
EKLLER DZN ................................................................................................ V
RESMLER DZN .................................................................................................... X
ZELGELER DZN ............................................................................................. X
1.GR ........................................................................................................................ 1
2.LTERATR BLGLER ......................................................................................... 3
2.1 Toz Metalurjisinin Tarihesi ................................................................................ 3
2.1.1 Toz Metalurjisi Yntemiyle Para retimi..................................................... 4
2.1.1.1 Toz Kartrma ....................................................................................... 5
2.1.1.2 Tozlarn Sktrlmas ............................................................................ 8
2.1.1.3 Tozlarn Sinterlenmesi ......................................................................... 15
2.2 Toz Metalurjisinin Uygulama Alanlar ............................................................. 22
2.3 Toz Metalurjisinin Avantajlar .......................................................................... 22
2.4 Toz Metalurjisinin Dezavantajlar ..................................................................... 23
2.5 Akmsz Metal Kaplama ................................................................................... 24
2.6 Akmsz Nikel Kaplama ................................................................................... 25
2.6.1 Akmsz Nikelin Fiziksel zellikleri .............................................................. 27
2.6.1.1 Tabaka Yaps ..................................................................................... 27
2.6.1.2 Kaplama Kalnl ............................................................................... 27
2.6.1.3 Kaplanan Nikel Tabakasnn Homojenlii ........................................... 27
2.6.1.4 Ergime noktas .................................................................................... 28
2.6.1.5 Younluk ............................................................................................ 28
2.6.1.6 Elektrik direnci ................................................................................... 29
2.6.2 Akmsz Nikelin Mekanik zellikleri ........................................................ 29
2.6.2.1 ekme Direnci .................................................................................... 29
2.6.2.2 Kopma ................................................................................................ 29
2.6.2.3 Grnm ............................................................................................. 30
2.6.2.4 Nfuziyet ............................................................................................ 30

2.6.2.5 Sertlik ................................................................................................. 31

2.6.2.6 Ypranma ve Anma Direnci .............................................................. 31
2.6.2.7 Srtnme zellikleri ........................................................................... 32
2.6.2.8 Lehim ve Kaynak Yaplabilmesi ......................................................... 32
2.6.2.9 Korozyon Direnci ............................................................................... 33
2.6.3 Akmsz Nikel Kaplama Banyolarnn Snflandrlmas .............................. 34
2.6.4 Akmsz Nikel Kaplama Trleri ................................................................. 34
2.6.4.1 Nikel-Fosfor Kaplamalar ..................................................................... 35
2.6.5 Kaplama Banyolarnda Oluan Reaksiyonlar ............................................. 36
2.6.6 Akmsz Nikel Kaplama Banyo Bileenleri ................................................ 37
2.6.6.1 ndirgeyiciler ...................................................................................... 37
2.6.6.2 Hzlandrclar ..................................................................................... 38
2.6.6.3 Nikel yonu eren Tuzlar ................................................................... 38
2.6.6.4 pH Deeri ........................................................................................... 39
2.6.6.5 zelti Scakl .................................................................................. 41
2.6.6.6 Filtre lemi ........................................................................................ 41
2.7 Akmsz Nikel Kaplamalarn Endstride Kullanm Alanlar .............................. 42
3. MATERYAL VE METOT ..................................................................................... 43
3.1 Kullanlan Toz Malzemeler ................................................................................ 43
3.2 Toz Karm Oranlar.......................................................................................... 43
3.3 Toz Karm ve Kaplama Prosesi.. ........................................................... 44
3.4 Karmn Preslenmesi ...................................................................................... 45
3.5 Karmn Sinterlenmesi ..................................................................................... 45
3.6 Yzey Temizleme lemi .................................................................................... 46
3.7 Mikrosertlik Analizi lemleri............................................................................. 47
3.8 Sem Analizi lemleri ......................................................................................... 47
3.9 Mukavemet Analizi lemleri ............................................................................. 48
4. BULGULAR........................................................................................................... 49
4.1 Younluk-Scaklk Deiimi .............................................................................. 49
4.2 Mikrosertlik-Scaklk Deiimi .......................................................................... 50
4.3 Maksimum Basma Mukavemeti-Scaklk Deiimi.. ................................... 51
4.4 SEM Analiz Sonular ........................................................................................ 51
4.5 XRD Analiz Sonular ....................................................................................... 57
5. TARTIMA VE SONU ........................................................................................ 60
6. KAYNAKLAR ....................................................................................................... 63

6.1 nternet Kaynaklar ............................................................................................. 67

ZGEM ............................................................................................................. 68

10

SMGELER ve KISALTMALAR DZN

Simgeler
(FeCoCr)Ni
(FeCoCrNi)
Mo
H2
Co
Fe
Cr
Ni
H2O
NiCl2.6H2O
N2H4.H2O
m
pH
C
KN
MPa

Elektrik Akmsz Nikel Kaplanm Demir-Kobalt-Krom

Kompozit Malzemesi
Demir-Kobalt-Krom-Nikel Kompozit Malzemesi
Molibden
Hidrojen
Kobalt
Demir
Krom
Nikel
Su
Nikel Klorat
Hidrazin Hidratn
Mikrometre
Asitlik ve Baziklik Deeri
Derece
Kilonewton
Megapaskal

Ksaltmalar
TM
XRD
SEM

Toz Metalurjisi
X-Inlar Difraksiyon Analizi
Taramal Elektron Mikroskobu

11

EKLLER DZN
Sayfa
ekil 2.1 Farkl Toz Kartrma Ynteminin ematik Olarak Gsterimi, a) Yaynma,
b)

Konveksiyon, c) Kesme.......................................................................... 5

ekil 2.2 Hall Ak Aparat ........................................................................................... 7

ekil.2.3 Preslemede Ham Younlua Ulama Aamalar, a) lk aama, b) kinci
Aama, c)

Son aama ................................................................................... 9

ekil 2.4 ift Tesirli Toz Sktrma leminde Ardk Hareketler .............................. 10
ekil 2.5 Silindirik Bir Kalpta Sktrlm Bakr Tozlarnda Younluk Deiimi ..... 12
ekil 2.6 Toz ekli Ve Toz Boyutunun Ham Mukavemete Etkisi, (a) Toz eklinin
Etkisi, (b)

Toz Boyutunun Etkisi ............................................................... 14

ekil 2.7 Toz Boyut Dalmnn Paketleme Younluuna Etkisi ................................ 15

ekil 2.8 1000 C de vakumda 30 Dakika Sinterlenen Nikel Tozlar Arasnda Oluan
Sinter Balar, a) ok Saydaki Parack Arasnda Ba Oluumu, b) Adet
Parack

Arasnda Ba Oluumu ............................................................. 16

ekil 2.9 Kat Hal Sinterlemesi in ematik Faz Diyagramlar, a) tektik Faz
Diyagram, b) zomorfuz Faz Diyagram, c) Sinterleme lemi in ZamanScaklk Diyagram .......................................................................................... 17
ekil 2.10 ki E Kresel Toz Arasnda Boyun Oluumu ............................................ 18
ekil 2.11 Kat Hal Sinterlemesinde Difzyon Mekanizmalarnn ematik Gsterimi . 18
ekil 2.12 Sinterlemenin Deiik Aamalarnn ematik Olarak Gsterimi, a) Gevek
Toz, b)

lk Aama, c) Ara Aama, d) Son Aamas ................................ 19

ekil 2.13 Sv Faz Sinterlemesinde Mikro Yapsal Deiimler ................................... 20

ekil 2.14 Sv Faz Sinterlemesindeki Aamalarn ematik Olarak Geliimi ............... 21
ekil 2.15 Akmsz Nikelde Akml Nikele Gre Uniform Kaplama ............................ 28

12

ekil 2.16 Younluk Ve Fosfor Oran Arasndaki liki .............................................. 28

ekil 2.17 Korozyon Oran Ve Fosfor erii Arasndaki liki ................................... 33
ekil 2.18 pH Deeri le Kaplama Hz Arasndaki liki ............................................ 39
ekil 2.19 zeltinin pH Deeri le Fosfor Miktar Arasndaki liki .......................... 40
ekil 2.20 Asidik Ve Bazik zeltilerde Akmsz Nikel Kaplanm Numunelerin
Gzeneklilik Oranna Gre Kaplanan Malzeme Miktar ................................. 40
ekil 2.21 zelti Scakl le Kaplama Hz Arasndaki liki ................................... 41

13

RESMLER DZN
Sayfa
Resim 3.1 Precise Hassas Terazi ................................................................................. 43
Resim 3.2 Toz Kartrma Makinesi ........................................................................... 44
Resim 3.3 Tozlarmza ekil Verdiimiz Kalp .......................................................... 45
Resim 3.4 Presleme Makinas .................................................................................... 45
Resim 3.5 Protherm Tp Frn ................................................................................... 46
Resim 3.6 Zmpara Makinesi ..................................................................................... 46
Resim 3.7 Mikro Sertliklerini ltmz Mikroskobumuz ...................................... 47
Resim 3.8 Sem Cihaz ................................................................................................ 48
Resim 3.9 Utest Markal Basma Deney Makinesi ...................................................... 48
Resim 4.1 Younluk-Scaklk Deiimi ..................................................................... 49
Resim 4.2 Mikrosertlik-Scaklk Deiimi ................................................................. 50
Resim 4.3 Maksimum Basma Mukavemeti-Scaklk Deiimi ................................... 51
Resim 4.4 FE-CO-CR-N Tozlarnn 800 C Sinterleme Sonras Sem Grnts ....... 52
Resim 4.5 (FE-CO-CR)N 800 C Sinterleme Sonras Sem Grnts ....................... 52
Resim 4.6 FE-CO-CR-N Tozlarnn 900 C Sinterleme Sonras Sem Grnts ...... 53
Resim 4.7 (FE-CO-CR)N 900 C Sinterleme Sonras Sem Grnts ...................... 53
Resim 4.8 FE-CO-CR-N Tozlarnn 1000 C Sinterleme Sonras Sem Grnts ..... 54
Resim 4.9 (FE-CO-CR)N 1000 C Sinterleme Sonras Sem Grnts ..................... 54
Resim 4.10 FE-CO-CR-N Tozlarnn 1100 C Sinterleme Sonras Sem Grnts .. 55
Resim 4.11 (FE-CO-CR)N 1100 c Sinterleme Sonras Sem Grnts ................... 55

14

Resim 4.12 FE-CO-CR-N Tozlarnn 1200 C Sinterleme Sonras Sem Grnts .. 56

Resim 4.13 (FE-CO-CR)N 1200 C Sinterleme Sonras Sem Grnts .................. 56
Resim 4.14 1200 C De retilen Fe-Co-Cr-Ni Edx Analizi ...................................... 57
Resim 4.15

FE-CO-CR-N Tozlarnn 1200 C Sinterleme Sonras Elementsel

Dalmlar ..................................................................................................... 57
Resim 4.16 1200 C De retilen (Fe-Co-Cr)Ni Edx Analizi .................................... 58
Resim 4.17 (FE-CO-CR)N 1200 C Sinterleme Sonras Elementsel Dalmlar ...... 58
Resim 4.18 X-Ray 1200 C De Fe-Co-Cr-Ni Kimyasal Oluumlar ......................... 59
Resim 4.19 X-Ray 1200 C DE (FE-CO-CR)N Kimyasal Oluumlar .................... 59

15

ZELGELER DZN
Sayfa
izelge 2.1 eitli Metal Ve Alam Tozlar in Basn-Ham Younluk likisi ........ 12
izelge 2.2 Parack Boyut Oran Ve Arlk Yzdesinin Paketleme Younluuna
Etkisi ............................................................................................................... 15
izelge 2.3 Nikel Bileimler ....................................................................................... 39

16

1. GR
Modern teknolojide kullanlan bir imalat yntemi olan ve eski alarda alet ,silah
yapmnda kullanlan Toz Metalurjisi; karmak ve hassasiyeti yksek paralarn seri
retimine uygun bir yntemdir. Malzeme kaybnn ok az olmas avantajlarndan
birisidir (Syler 2007, zsoy 1996).
T/M ynteminde numune retim ncesindeki tozlarn hazrlk aamas ok nemlidir.
Bunlardan bir tanesi yalayclarn kullanlmasdr. Burada ama preslenen toz
taneciklerinin yzeyleri ile kalp yzeyi arasndaki srtnmeyi azaltarak numuneyi
kalptan kolay bir ekilde karmaktr. Preslenen malzeme daha sonra sinterlenmektedir.
Sinterleme ilemi preslenmi kompaktlarn toz taneciklerinin birletirilmesi ilemidir.
Sinterleme fiziksel younluun ve dayanmnn elde edilmesi iin nemli bir aamadr
(Syler 2007).
Toz metalrjisiyle retilen paralara bakldnda byk oranda gzenek ieren
fonksiyonel amal malzemelerin retimi hari konstrksiyon amal mukavemeti
yksek paralarda retilmektedir.
T/M yntemiyle otomotiv bata olmak zere elektrik-elektronik, tbbi tehizat gibi bir
ok alanda para retimini mmkn klmaktadr. Otomotiv alannda fren balatalar,
araba kap kilitleri, motor starterleri gibi bir ok parann yapmnda kullanld
bilinmektedir (Syler 2007). zetle toz metalurjisi ile retilen rnler %60la otomotiv
endstrisi bunu %16 ile byk ve kk el aletleri, %8 ile tarm aletleri, %7 ile madeni
eyalar ve %6 ile bro makineleri takip etmektedir (Ylmaz 1999, Stsuy 1993).
Kaplama teknolojisine baktmzda ise son yllarda hzl bir gelime meydana gelmitir.
Bunun tek nedeni ise kaplamann malzeme zelliklerine kazandrd stnlklerdir.
Kaplama ilemi uygulanm malzemenin maliyetinin yksek olmas dezavantaj gibi
grnse de, malzemenin kullanm mrnn uzun olmas bu dezavantaj ortadan
kaldrmaktadr (Kahriman ve Avc 2005).

17

Akmsz metal kaplama uygulamas birok endstriyel alanda kullanlmaktadr. En

nemli yeri tutan metal kaplamalar ierisinde ise nikel kaplamalardr. Akmsz nikel
kaplama; nikel iyonlarnn kimyasal indirgeme yntemi ile elde edilerek malzeme
zerine kaplanmas ilemidir. Akmsz nikel kaplama yntemi korozyon ve anma
direncinin yan sra homojen kaplama kalnl salayan bir yntemdir. Bu zellikleri
nedeniyle akmsz nikel kaplamalar, petrol, kimya, plastik, optik, madencilik, uak ve
uzay, nkleer, otomotiv, elektronik, tekstil ve gda endstrisi gibi birok sanayi kolunda
uygulanmaktadr (Matik ve tak 2005).
Yaplan bu almada Demir, Nikel, Krom, Kobalt element tozlar kullanlarak ve
Demir, Kobalt, Krom tozlarnn Nikel kaplanarak tp frnda argon atmosferi altnda
sinterlenmesi sonucu kompozit retimi ve kompozitin mekaniksel zellikleri
aratrlmtr. Yaplan deneysel almalar sonucu mekaniksel zelliklerin en iyi olduu
scaklk 1200 Cde olup elektrik akmsz kaplama kullanlarak retilen kompozitlerin
avantajl olduu tespit edilmitir.

18

2. LTERATR BLGLER
2.1 Toz Metalurjisinin Tarihesi
T/M en az 5000 yllk bir gemie sahiptir. Demir ve demir olmayan alamlarnn
eritilmesi ve maden cevherinin ilenmesinin kefinden daha nceki uygarlklar
tarafndan gelitirilen teknolojiye benzerlik gsterir. El aletleri, silahlar ve ss eyalar
gibi yeni materyaller iin kullanlmaktayd. Sonralar bu teknoloji, Orta ve Kuzey
Avrupa ve Dou Akdeniz lkelerine, Hindistan ve Asyann dousuna yaylmtr. 18.
yy boyunca demir ve bakr gibi erimi metal rafinesi, maden cevherinin eritilmesindeki
geliim, Avrupa ve Asyada ergitme olmayan metal retiminin nemini byk lde
azaltmtr. 1750 ve 1825 yllar arasnda, yumuak platin ihtiyacnn ortaya kmasyla
endstriyel alanda T/Mne ihtiya duyulmutur. T/M teknolojisinde ilk olarak kark
ekilli paralarn retilmesi ve sinterlenmesi 19. yzylda olmutur. 1830 ylnda, T/M
de parann preslenmesi ve sinterlenmesi iin bir uygulama gelitiren Osann ile birlikte
tarihi bir geliim yaamtr. Osann daha sonraki almalarnda ise gm, kurun ve
bakr kullanmtr. 1870 ylnda Gwynn, metal tozlar kullanarak yataklama
elemanlarnn gelitirilmesini denemitir. Gnmzde bu elemanlar kendinden
yalamal yataklar olarak adlandrlmaktadrlar (Mediha 2007).
Toz metalurjisindeki ilk ticari gelime, elektrik ampllerinde kullanlan filamentlerin
retimidir. 1910 ylnda Coolidge, preslenen Tungsten tozunu yksek scaklkta
sinterledikten sonra tokluunu arttrm ve tel ekline getirilen bu materyalin daha
dk

scaklklarda

almasn

salamtr.

Bu

uygulama

gnmzde

hala

kullanlmaktadr. Bir baka yenilik de 1920 ylnda, kendinden yalamal gzenekli

bronz yataklarnn bulunmasdr. 1920 ve 1930 lu yllarda Tungsten gibi ar metal
alamlarnn retiminde likit faz sinterleme uygulamas kullanlm ve gelitirilmitir.
1940 ve 1950 yllarnda, bakr tozlar ve kendinden yalamal yataklar, en temel T/M
rn olarak modern T/M nin douunda yerlerini almlardr. II. Dnya Sava nn
balangcnda, otomotiv endstrisinin bymesiyle birlikte demir tozu teknolojisi ticari
yaamda ilerleme salam ve hzla T/M endstrisinde dnya apnda bir g haline

19

gelmitir. 1950 ve 1960 l yllarda, T/M rnleri zerinde yaplan youn almalar
sonucu; dk maliyetli ve teknik yaamn destekleyen toz birletirme teknikleri ortaya
kmtr. Bunlardan balcalar: scak izostatik presleme, toz dvme, toz ekstrzyon ve
toz haddelemedir. 1970 li yllarda, dk alam elikler, takm elikleri ve sper
alamlarn oluumuyla yksek performansl malzemeler T/Mde yerlerini almlardr.
T/M malzemelerin dk maliyet ve uzun ilem mr gibi stn zelliklere sahip
olmas nedeniyle yeni bir pazar olumaya balamtr (Mediha 2007).
1980li yllarda, bir ok yeni ve nemli toz retim teknikleri tanmlanmtr. Bu
teknikler gnmzde de varlklarn srdrmektedir. Bunlar; hzl soutma ilemleri,
mekanik alamlama, sprey ekillendirme ve toz enjeksiyon kalplama teknikleridir
(Lawley 1992).
2.1.1 Toz Metalurjisi Yntemiyle Para retimi
Toz metalurjisi (T/M) yntemiyle para retimi; tozlarn bir kalpta alt ve st zmbalar
araclyla basn uygulayarak sktrlmas ve sonrasnda sinterlenmesi ilemidir.
Sktrma ileminden sonra para elle tutulabilecek ekilde mukavemet kazanr, ancak
esas mukavemet toz paracklar arasnda ba oluumuna imkan veren sinterleme
ileminde kazanlr. T/M yntemiyle para retim ileminde tozlar hibir zaman retim
hattndan geldii veya satn alnd ekliyle hemen kalba doldurulup preslenmezler
(Fatih 2011).
Presleme ncesi yaplmas gereken bir seri ilem vardr ve genellikle bu ilemler toz
numune hazrlama olarak adlandrlr. Bu kapsamda; toz boyut analizinin yaplmas,
tozlarn akclk ve grnr younluklarnn belirlenmesi, toz yzey oksitlerinin
temizlenmesi ve yalayc gibi vb. katklar ilave edilerek tozun kartrlmas, presleme
ncesi yaplmas gereken ilemler olarak kabul edilebilir (Fatih 2011).

20

2.1.1.1 Toz Kartrma

Toz kartrma presleme ncesi uygulanan bir ilem olup, homojen bir toz-yalayc
karmnn elde edilmesi amacyla uygulanr. Kartrma ilemiyle ayrca, farkl
boyutlardaki toz taneciklerinin homojen dalm salanr. Kaba taneli tozlar arasndaki
boluklar ince taneli tozlarla doldurularak younluk gradyan minimuma indirilir.
Hazrlanan toz numune ierisine belli oranlarda yalayclar ilave edilir. Yalayclarn
esas ilevi tozlar aras ve toz-kalp srtnmesini azaltmaktr. Yalayc miktarlar arlk
olarak %0,5 1,5 aras oranlarda kullanlr. Yalayc olarak parafin, stearik asit ve
inko stearat, lityum stearat gibi metal stearatlardr. Kullanlan yalayclar
sinterlemenin ilk aamalarnda paradan uzaklar (Fatih 2011, Nutku 2006).
Toz kartrma mekanizmalar; yaynma, konveksiyon ve kesmedir (ekil 2.1). Yaynma
ile kartrma dner silindir ierisinde, konveksiyon ile kartrma vidal kartrcda ve
kesme ile kartrma bakl kartrcda yaplmaktadr. Yaynma ile kartrma her
paracn toz ktlesi iinde hareketi ile oluur. Srekli dnen silindir taze tozlarn
kesme dzlemlerini ortaya karr ve bu durum paracklarn birbiri ierisinde
karmalarn tevik eder. Konveksiyonla karm toz gruplarnn bir yerden dier bir
yere tanm ile karmalarn ierir. Vida, kk toz grubunu alt yzeyden keserek
harman ierisinde st ksma tar. Kesme ile kartrma srekli ayrma ve tozlarn
kayma dzlemleri zerinde akmalar ile oluur (Fatih 2011, German 2007).

a)

b)

c)

ekil 2.1 Farkl Toz Kartrma Ynteminin ematik Olarak Gsterimi, a) Yaynma, b)
Konveksiyon, c) Kesme (Fatih 2011, German 2007).

21

Kartrma ileminde kartrc hz, kartrma sresi ve doluluk oran verimi etkiler.
Kartrcnn ii tozla doldurulduka tozlarn greceli hareketlilii azalr. Kartrcnn
doluluk oran genellikle %30-40 arasnda alnr (Fatih 2011, German 1989).
Kartrcnn dnme hz kartrc apna gre belirlenir. Kartrc ap kldke
dnme hz artar. ok dk dnme hz kartrma sresinin uzamasna sebep olurken,
yksek dnme hzlar toza merkez ka kuvveti vererek toz akn engeller. Kartrma
hz ve sresi tozlarda anma, ekil ve mikroyap deiimlerine yol amayacak ekilde
belirlenmelidir (Fatih 2011, German 2007).
Tozlarn Ak Hz ve Grnr Younluunun Belirlenmesi: Tozlarda grnr
younluk ve ak hz ASTM B212 standardna uygun olarak Hall ak ler aparatyla
llr (ekil 2.2). Bu aparat 2,5 mm apnda delii olan 60 al bir huni ve tozlarn
topland younluk kabndan ibarettir. Ak zellii dk olan tozlar iin 5 mm
apnda delii olan huni kullanlr. Grnr younluk tozun sarslmam, gevek
durumdaki younluudur. Dier bir ifade ile, toz arlnn kap hacmine blmdr.
Ak hz, 50 g arlndaki toz ktlesinin Hall ak aparatndan akt sre olarak ifade
edilir. Gerek ak hz ve gerekse grnr younluk toz boyutu, toz yzey przll
ve toz ekli arasnda yakn bir iliki vardr.
Kresel ekle sahip tozlar en iyi ak zellii sergilerler. Kresellikten uzaklaldka
ak hz azalr. Dzensiz, ubuksu,

inemsi gibi toz ekilleri birbirlerini

baladklarndan ok dk bir ak hz gsterirler veya hi akmazlar. Tozlar aras

srtnme grnr younluk ve ak hznda esas etkili olan parametredir. Srtnme,
nemli lde toz yzey alan ve yzey przllne baldr.
Toz boyutu kldke yzey alan artar. Yzey alan arttka, birim toz ktlesindeki
yzey alan ve dolaysyla srtnme miktar artar. Sonu olarak, tozlar daha yava hzda
akar. Ak zellii tozlarn kartrma, harmanlama ve presleme zelliklerini etkiler
(Fatih 2011).

22

ekil 2.2 Hall Ak Aparat (Fatih 2011, nl ve avuolu 1995).

Ham Younluk ve Ham Mukavemet: Kalpta sktrlm toza ham para ad verilir.
Presleme sonras younluk ham younluk, presleme sonras mukavemet ise ham
mukavemet

olarak

adlandrlr.

Ham

mukavemet

toz

paracklarn

birbirini

balamasndan elde edilir. Tozlarn sertlii ham mukavemeti belirleyen esas

parametredir (Fatih 2011).
Yumuak tozlar plastik deformasyona urayp temas noktalarnda svanarak ba
meydana getirirler. Sert tozlarda ise plastik deformasyon olmayacandan ba olumaz.
Byle tozlarda ham mukavemet polimer esasl balayc kullanlarak elde edilir. Toz
ekli de ham mukavemet zerinde belirleyici etkiye sahiptir (Fatih 2011).
Dzensiz ekle sahip tozlarn ham mukavemeti kresel olanlara nazaran daha yksek
olur. Dzensiz yapdaki tozlar yksek ham younlua sktrldklar zaman,
paracklar souk kaynak olur ve mekanik olarak kilitlenir. Svanma ve kilitlenmenin
her ikisi de ham mukavemete katkda bulunur. Ham younluk sktrma sonras para
hacmi kullanlarak belirlenir. Kullanlan toz arlnn para hacmine blnmesiyle
elde edilir ve teorik younluun (gzeneksiz younluk) yzdesi olarak verilir (Fatih
2011).

23

2.1.1.2 Tozlarn Sktrlmas

Tozlarn basnla deforme edilerek, aralarnda ba oluturma ilemine toz sktrma
denir. Younlama, yksek basnlarda toz paracklarn presleyerek elde edilir.
Sktrma sonras elde edilen parann kendi arln tayabilecek kadar bir younluk
kazandrlmas gerekmektedir. Tam younluk sinterleme sonras elde edilir (German
2007).
Tozlar basn uygulandnda; nce paracklar birbiri zerinden kayarak ve daha sonra
da yksek basnlarda paracklarn plastik deformasyonla ekil deitirmeleriyle
younlatrlrlar. Sktrma ileminin balang aamasnda hzl bir younluk art
olur. Gzenekler kapandka toz, younlamaya kar diren gsterir.
Eksenel sktrma: Tozlarn sert bir metal kalpta tek eksende basn uygulayarak
sktrlmasdr. Basncn tek bir zmbadan uygulanmas tek hareketli sktrma olarak
ifade edilirken; basncn alt ve st zmbalarn her ikisinden ayn anda uygulanmas
ilemi ift hareketli sktrma olarak adlandrlr. Ayn etki st zmbann basn
uygulamas srasnda kalbn hareketli olmas ile de elde edilebilir. Genellikle souk
olarak uygulanmakla birlikte, ham younluun artrlmas amacyla lk olarak da
uygulanabilir. Ilk sktrma, tozun ve kalbn sktrma ncesi stlmas ilemidir.
zostatik sktrma: Bu yntem kademeli ve karmak ekilli paralar ile boy-ap
orannn byk olduu paralarda kullanlr. Souk veya scak olarak uygulanabilir.
zostatik sktrma ileminde toz lastik, lateks veya poliretan gibi esnek bir kalpta
szdrmaz hale getirilir. Daha sonra ya veya su gibi bir svnn olduu haznenin iine
konarak basn uygulanr. Sktrma her taraftan olduu iin nispeten homojen bir
younluk dalm elde edilir (Fatih 2011, nl ve avusoglu 1995).
Kalpta Eksenel Sktrma ile Presleme: Tozlarn kapal bir kalpta tek eksende
sktrma ile kalplanmas, toz kalplama yntemleri arasnda genellikle uygulanan
yntemdir. ounlukla ift zmbal sktrma ile paralar ekillendirilir. Kalp
ierisindeki toz balang aamasnda grnr younluktadr ve her bir toz tanesi
ortalama olarak 4-6 aras komusu ile temastadr (koordinasyon says). Grnr

24

younluktan ham younlua geite etkili olan iki mekanizma; paracklarn kayarak
birbirleriyle kenetlenmesi ve plastik deformasyon mekanizmalardr.
Presleme ileminin balangcndan sonuna kadar olan safhalar e ayrmak mmkndr
(ekil 2.3). Presleme ileminin ilk aamasnda tozlar konumlarn deitirerek gevek
durumdan sk paket durumuna gemeye balar. Bu aamada paracklarn elastik
deformasyonu sz konusudur. kinci aamada younlamada ani bir art meydana gelir.
Bu aamada tozlar birbiri zerinden kayarak yeniden konumlanrken, paracklar
arasnda kenetlenme meydana gelmi olup geri dn olmayan bir pozisyona girilmi
olur. Kenetlenen paracklar plastik deformasyona uradklarnda son aama balam
olur. Basn arttka tanecikler aras temas alan artar. Son aamada younlama komu
paracklarn karlkl olarak bir araya gelmesiyle salanr. Balangta 4-6 olan
parack koordinasyon says son aamada 10-12 gibi rakamlara ulaabilir. Sktrma
ilemi devam ettike paracklar aras temas alan byyerek ham younlua ulalr.
Son aamada paracklarn plastik deformasyonla sertlemelerinden dolay younlama
hznda bir azalma grlr (Fatih 2011, Fischmeister and Arzt 1983, Poquillon 2002).

ekil.2.3 Preslemede Ham Younlua Ulama Aamalar, a) lk Aama, b) kinci Aama, c)

Son Aama (Fatih 2011, Fischmeister and Arzt 1983).

Presleme ilemi esnasnda kalpta oluan ardk hareketler ekil 2.4da gsterilmitir.
lemin balang aamasnda st zmba yukarya ekilmi durumda olup kalp
boluuna toz dolumu yaplr. Dolum srasnda alt zmbann bulunduu yer doldurma
konumu olarak tanmlanr ve kalbn iine ne kadar toz dolumu yaplacan belirler.
Toz kalp boluuna doldurma pabucu ile doldurulur. Doldurma srasnda, tozun
homojen olarak dolumunu salamak amacyla alt zmba hareket ettirilebilir. Toz
dolumu tamamlandktan sonra doldurma pabucu geri ekilir ve ll toz miktar
presleme konumuna ekilir. st zmba kalba girer, alt ve st zmbalar kalp merkezine

25

doru ilerleyerek tozu sktrr. Sktrmadan sonra st zmba geri ekilir ve alt zmba
paray yukar doru iterek kalptan kartr. Preslenmi para kalbn iinde mekanik
olarak kilitlenmi durumdadr. Paray kalptan kolaylkla karabilmek iin kalbn
yalanmas byk nem tar. Her bir parann kalplanmasnda bu evrim tekrarlanr
(Fatih 2011, German 2007).

ekil 2.4 ift Tesirli Toz Sktrma leminde Ardk Hareketler (Fatih 2011, German 2007).

Kalpta Sktrma lemine Etki Eden Parametreler: Preslemenin balang

aamasnda tozlar grnr mukavemete sahiptir. Presleme sonunda elde edilen
mukavemet ise ham mukavemettir. Bir sonraki aamada uygulanacak sinterleme
ileminde

maksimum

mukavemete

ulaabilmek

iin

sinterleme

ncesi

ham

mukavemetin yksek olmas gerekir. Elde edilecek ham mukavemetin deeri presleme
basnc yannda esas itibariyle tozun birtakm zelliklerine baldr. Bunlar; tozun
kimyasal bileimi, ortalama toz parack boyutu, boyut dalm, toz ekli ve tozun
sertliidir (Fatih 2011).
Presleme Basncnn Etkisi: Basnla ham younluk ilikisini aklamaya ynelik
olarak bir ok aratrmalar yaplm, eitli matematiksel eitlikler kullanlmtr. Bu
eitlikler arasnda en yaygn kullanlan Heckel eitliidir (Fatih 2011, Kurt 2011).

(2.1)

26

(2.2)

Burada;
Do :Tozun grnr younluu (gr./cm3)
D :Ham younluu (gr./cm3)
P : Presleme basnc (MPa)
k :Sabit
ift tesirli presleme iin ortalama sktrma basnc (PM) aadaki gibi hesaplanabilir
(Fatih 2011, German 2007).

(2.3)
eitli metal alam tozlarnn preslenmesinde basnla ham younluk arasndaki iliki
izelge 2.1de gsterilmitir. Presleme ileminde tozlar deformasyonla birlikte
sertletikleri iin hesaplanandan daha fazla basnca gerek duyulur. Younlamaya sebep
olan ortalama basn her zaman uygulanan basntan daha azdr ve aada verilen
deikene baldr (Fatih 2011, German 2007).
H/D faktrnn temsil ettii para geometrisi,
Z faktrnn temsil ettii radyal basn dalm,
U faktrnn temsil ettii kalp duvar srtnmesi,
Yksek ham younluk ksa ve byk apl paralarda elde edilir. Karmak ekilli
paralarn ortalama ham younluk ve younluk dalmlarnn iyi hesaplanmas gerekir.
ekil 2.5de tek ve ift tesirli presleme younluk dalmlar gsterilmitir.

27

ekil 2.5 Silindirik Bir Kalpta Sktrlm Bakr Tozlarnda Younluk Deiimi (Fatih 2011,
German 2007).
izelge 2.1 eitli Metal Ve Alam Tozlar in Basn-Ham Younluk likisi (Fatih 2011,
German 2007).

Ortalama Toz Boyutu

Presleme Basnc

(m)

(Mpa)

Aluminyum

45

150-275

90-95

Pirin

65

400-700

85-90

Bronz

85

200-300

85-90

Demir

110

480-820

85-92

Paslanmaz elik

65

700-840

85-88

elik

90

500-820

88-92

Tungten

240-500

55-60

Tungsten Karbr

200-350

60-62

Malzeme Cinsi

28

Ham younluk
(%)

Snek tozlarda ham younluk grnr younluun 2-3 kat olabilir. Sktrma orannn
(CR ) basn altndaki younluk deiimi yle ifade edilebilir;

(2.4)
VL gevek toz hacmi, VC sktrlm toz hacmi olmaktadr. Toz doldurma derinliini
hesaplamak iin tek eksenli sktrmada u formlden faydalanr;
Toz doldurma derinlii = CR x h (1.6)

(2.5)

Burada h; sktrlm yksekliktir (Fatih 2011, German 2007).

Ortalama Toz Boyutu, Boyut Dalm ve Toz eklinin Etkisi: Toz boyutu ve toz
ekli hem grnr younlua hem de preslenebilirlie etki eder. Kk ve kresel
tozlarn grnr younluklar byk ve dzensiz tozlara gre daha yksektir. Kresel
tozlarn grnr younluklar teorik younluun %60n bulurken, titreime tabi
tutulduklarnda bu deer %64e kadar kabilmektedir. Bu her parack iin 6-7 temas
noktas (koordinasyon says) anlamna gelmektedir.
Dzensiz ekilli tozlarda paketleme younluu teorik younluun %30u olurken,
dzensiz ekilli ve sngerimsi tozlarda ok daha dk olmaktadr. Paracklar
arasndaki srtnme, kaymay engellediinde tozlarn paketlenme younluklar der.
Paracklar aras srtnme, biri dierini kayarak geen paracklarn sergiledii direnci
ifade eder. Bu srtnme, nemli lde toz yzey alan, yzey przll ve yzeyin
bileimi tarafndan belirlenir.
Toz boyutu kldke (yzey alan arttka) paracklar aras srtnme artar. Dier
taraftan, kresel tozlarn sktrlabilme kabiliyetleri, keli yapya sahip tozlarnkinden
daha dk olmaktadr. ekil 2.8de toz ekli ve toz boyutunun ham mukavemete etkisi
gsterilmitir (Fatih 2011, German 2007).

29

ekil 2.6 Toz ekli Ve Toz Boyutunun Ham Mukavemete Etkisi, (a) Toz eklinin Etkisi,
(b) Toz Boyutunun Etkisi (Fatih 2011, Price 1998).

Toz parack boyutu ile sertlik arasnda ters bir iliki sz konusudur. Nispeten kk
paracklar hzl souduklarndan daha ince taneli bir mikroyapya sahiptirler. Taneli
mikroyaplarn sertlii kaba tanelilere oranla daha yksektir. Bu yzden, nispeten kk
boyuttaki tozlarn preslenebilirlikleri kaba boyutta olanlara gre daha zordur (Fatih
2011, Hyoung 1998). 10 mdan kk parack boyutuna sahip tozlar presleme
esnasnda, dii kalp ve zmbann rahat alabilmesi iin braklan boluklara dolabilir
ve bir mddet sonra kalbn almasn engelleyebilir.
Ham younlua etki eden parametrelerden bir dieri de toz boyut dalmdr. ki modlu
(bimodal) dalma sahip tozlarn paketleme younluklar tek modlu dalma sahip
olanlardan daha yksektir. Yksek paketleme younluu ayn zamanda yksek ham
younluk anlamna gelmektedir. Kk paracklar seilerek, byk paracklar
birbirinden ayrlmaya zorlanmadan, aralarndaki boluklar doldurulur. Hatta daha kk
paracklar seilerek kalan boluklarn ierisine yerletirilmek suretiyle paketleme
younluunda daha da yksek deerlere ulalabilir. Bu durum ekil 2.7de
gsterilmitir.
Yaplan deneyler; iki farkl boyutta tozlarn karm ile oluan karmda, byk
parack/kk parack boyut orannn 7/1 civarnda en yksek paketleme
younluunun elde edildiini; arlk oran olarak da %73,4 orannda byk paracklar
ve %26,4 orannda kk paracktan oluan dalmn %87 civarnda paketleme
younluuna ulatn ortaya koymutur. Karma katlan boyut farkll says

30

arttka elde edilen paketleme younluu artmaktadr. Bu durum izelge 2.2de

gsterilmitir (Fatih 2011, German 2007).

ekil 2.7 Toz Boyut Dalmnn Paketleme Younluuna Etkisi (Fatih 2011, German 2007).
izelge 2.2 Parack Boyut Oran Ve Arlk Yzdesinin Paketleme Younluuna Etkisi (Fatih
2011, German 2007).

Bileen Says

Boyut Oran

Arlk Yzdesi

Paketleme Oran

100

0,64

7/1

73/27

0,86

49/7/1

75/14/11

0,95

343/49/7/1

73/14/10/3

0,96

2.1.1.3 Tozlarn Sinterlenmesi

Sinterleme, preste sktrlm gzenekli yapdaki ham paradan gzeneksiz yapda
para elde etmek amacyla uygulanan sl ilemdir. Bu ilem, birbirine temas eden
paracklarn yksek scaklklarda birbirine balanmasn salar. Bu balanma, ergime
scaklnn altnda kat halde atom hareketleriyle oluabilir. Baz durumlarda sv faz

31

oluumu ile de gerekleebilir. Mikroyap leinde balanma, temas eden paracklar

arasnda boyun oluumu ile gerekleir. ekil 2.8da verilen elektron mikroskobu
grntsnde kresel tozlar arasnda boyun oluumu grlmektedir. (Fatih E. 2011,
Okuyama K.2007, R.M. German 1996).

ekil 2.8 1000 C De Vakumda 30 Dakika Sinterlenen Nikel Tozlar Arasnda Oluan Sinter
Balar, a) ok Saydaki Parack Arasnda Ba Oluumu, b) Adet Parack Arasnda Ba
Oluumu (Fatih 2011, German 1996).

Sinterleme ilemi genel olarak 3 farkl ekilde aklanmtr; Kat hal sinterlemesi, Sv
faz sinterlemesi, Geici sv faz sinterlemesi.
Kat Hal Sinterlemesi: Metal veya alamn ergime noktas altnda bir scaklkta
yaplan sinterleme ilemidir. ekil 2.9de tektik ve izomorfuz faz diyagramlarnda
gsterildii gibi, Co bileimindeki bir alamn sinterleme scakl Tp scakln
amamaldr. Sinterleme ilemi difzyonla gerekleen bir ktle transferi olaydr.
Uygun scaklk ve srede atomlarn yaynm ile ktle transferi gerekleir ve tozlar
arasnda ba oluur. Bu adan sinterleme scakl ve sresi en nemli ilem
deikenleridir. Kullanlan tozun bileimine ve ortalama boyutuna bal olarak bu
deikenler belirlenir. Kk paracklar yksek yzey enerjisine sahip olduklarndan,
yksek scaklkta atomlarn yaynm ve kk paracklarn yzey enerjilerinin
azalmasyla sinterleme gerekleir. Tozlarda yzey enerjisi toz boyutuyla ters
orantldr. Kk boyutlu tozlar, byk boyutlu olanlara nazaran daha yksek yzey
enerjisine

sahiptirler

ve

daha

hzl

sinterlenirler.

32

Byk

boyutlu

tozlarn

sinterlenmesinde difzyon mesafesinin uzamasndan dolay tam younlua ulamak iin

daha uzun sre sinterlemek gerekir (Fatih 2011, German 1996).
Sinterleme balangcnda tozlar birbirleriyle noktasal temas halindedirler. Sinterleme
ilemi ilerledike birbirine temas eden paracklar arasndaki ba byr ve birleir. ki
paracn tamamen birlemesiyle ap balang apnn 1,26 kat olan tek parack
oluur. Kresel tozlarn temas noktalarna boyun ad verilir. Boyun blgelerinin
bymesi ile morfolojik deiimler balar. Boyun bymesi, birbiriyle temas eden
tozlardan boyun blgesine doru atomlarn difzyonu ile gerekleir. Tane snrlar
ktle transferinin saland yerlerdir. ki e kresel toz arasnda boyun oluumu
ematik olarak ekil 2.10.de gsterilmitir (Fatih 2011, Okuyama 2007).

ekil 2.9 Kat Hal Sinterlemesi in ematik Faz Diagramlar, a) tektik Faz Diagram, b)
zomorfuz Faz Diagram, c) Sinterleme lemi in Zaman-Scaklk Diagram (Fatih 2011,
German 1996).

Sinterlemede ba oluumu, yzey difzyonu, tane snr difzyonu ve tane ii hacim

difzyonu mekanizmalaryla gerekleir (ekil 2.11). Sinterlemede atomlarn hareket
etmesi scaklkla gerekleir. Yksek scaklklarda atomlar komularyla balarn

33

koparp yeni yerlerine gidecek dzeyde enerjiye sahip olurlar. Atomlarn hareket
edebilmesi iin gerekli olan en dk enerjiye aktivasyon enerjisi denir (Fatih 2011,
Wang 2006).

ekil 2.10 ki E Kresel Toz Arasnda Boyun Oluumu (Fatih 2011, Okuyama 2007).

ekil 2.11 Kat Hal Sinterlemesinde Difzyon Mekanizmalarnn ematik Gsterimi (Fatih
2011, Wang 2006).

Kat hal sinterlemesinin ilk aamasnda birbirinden bamsz olarak boyun bymesi
grlr. Sktrlmam tozlarda temas kk noktalar ile balar. Balangta
gzenekler dzensiz ve keli ekillidir. Optimum sinterlemede gzenekler kk ve
yuvarlak biimde olmaldr. Tane snr difzyonu mekanizmas gerekleirken

34

gzenekler tane snrlarnda younlar. Tane snrlarna yerleen gzenekler tane

bymesini engeller. Sinterlemenin ara aamasnda boyunlar birbiri ile etkileerek
byrler. Gzenekler yuvarlak ve dzgn hale gelmeye balarlar. Sinterlemenin
ilerleyen aamalarnda taneler byr, gzenekler klr. Tane snr alanlarn azaltan
gzenekler nedeniyle sistem enerjisinde bir azalma olur. Tane snrlarndan daha yava
hareket eden gzenekler tane bymesi esnasnda tane snrlar tarafndan ya srklenir
ya da yok edilirler (Fatih 2011).

ekil 2.12 Sinterlemenin Deiik Aamalarnn ematik Olarak Gsterimi, a) Gevek Toz, b)
lk Aama, c) Ara Aama, d) Son Aamas (Fatih 2011, German 1996).

Sv Faz Sinterlemesi: Sv faz sinterlemesi esnasnda sv faz ve kat bir toz kmesi
ayn anda bulunmaktadr. Genellikle sv faz sinterlemesi paracklar arasnda ba
oluumunu arttrmakta ve sinterleme hzna katkda bulunmaktadr. Sv fazn
oluturduu klcal ekim kuvvetleri sayesinde partikller birbirlerini ekmekte ve
herhangi bir basn olmakszn hzl bir younlama meydana gelmektedir. Oluan sv
faz,

partikller

arasndaki

srtnmeyi

azaltarak

yeniden

dzenlenmeyi

hzlandrmaktadr. Paracklar aras balanmaya, mukavemet, sneklik, iletkenlik,

manyetik geirgenlik ve korozyon direnci gibi, gzenek yapsnda ve para
zelliklerinde meydana gelen nemli deiiklikler elik eder ( zgr 2007).

35

Sv faz sinterlemesi esnasnda sv faz elde etmek iin kimyasal yaplar farkl tozlar
kullanlmaktadr. ki tozun birbirleriyle etkileimi sv faz oluturmaktadr. Sv faz
oluturmak iin dier bir yntem, n alamlandrlm bir metal tozunu svlama ve
katlama erileri arasndaki bir scakla kadar stmaktr. Sonuta oluan kat ve sv
fazlarn karm spersolids sinterlemesine yol aar (James 1985).
Geleneksel sv faz sinterlemesinde sreler birbiri zerine binen aamada
gereklemektedir. Sv faz sinterlemesinin temel aamalar ve mikroyap deiimleri
ekil 2.13.de ematik olarak verilmitir. lk aamada toz karmlar svnn olutuu
scaklklara kadar stlmakta, svnn oluumu ile svnn kat paracklar zerinde
ortaya koyduu kuvvete bal olarak hzl bir ekilde balang younlamas
olmaktadr. Sistem yzey enerjisi en dk duruma indirilmeye allrken, gzenekler
giderilir. Yeniden dzenleme boyunca mikroyap, klcal hareketler dorultusunda
viskoz bir kat olarak davranr. Gzeneklerin giderilmesi, sinterlenen kompaktn
viskozitesi ile ters orantl artmakta ve younlama hz srekli olarak azalmaktadr (
zgr 2007).

ekil 2.13 Sv Faz Sinterlemesinde Mikro Yapsal Deiimler (German 1996).

36

Yeniden dzenlenme ile younlama yavaladka znrlk ve yaynma etkileri

baskn hale gelmektedir. znme ve yeniden kelme aamasnda mikro yapdaki
taneler irilemektedir. Bir tane onu evreleyen sv ierisindeki tane boyutu ile ters
orantl davran gstermekte olup; kk taneler byk tanelere gre daha yksek
znrle sahiptir. Malzeme, yaynma yoluyla kk tanelerden byk tanelere
iletilir. Bu sre irileme olarak adlandrlmaktadr ( zgr 2007).
Geleneksel sv faz sinterlemesinin kademesi ve sinterleme sresine bal olarak %
younlama miktarnn deiimi ekil 2.14da verilmitir. Sv faz sinterlemesinin ilk
aamasnda dk ergime scaklna sahip olan bileenler sv hale gemekte,
sktrma sonucunda aralarnda bulunan klcal boluklar nedeniyle oluan kuvvetler,
oluan sv fazn boluklara ilerlemesini salamaktadr. Islatc svya bal olarak
kapiler kuvvetler, svy paracklar zerine ve paracklara yakn bir evreye ekecek
ekilde rol oynamaktadr. Oluan sv faz kat paracklar arasna szarken kat
paralarn birbirleri zerine kaynamalarna neden olmaktadr. Bylece mikroyap
yeniden dzenlenmeye balamakta; paracklar, birbirini izleyen ve bir arada byyen
paracklar gibi yakn olarak yeniden paketlenmektedir. Bu ileme paralel olarak
meydana gelen viskoz ak ile mikroyapda bulunan gzenekler giderilmektedir
(German 2005, James 1985).

ekil 2.14 Sv Faz Sinterlemesindeki Aamalarn ematik Olarak Geliimi (German 2005,
German 1996).

37

Sv faz sinterlemesinin son aamas kat hal kontroll sinterlemedir. Kat hal iskelet
yapnn varl nedeniyle bu aamada younlama yavalamaktadr.
Geici Sv Faz Sinterlemesi: Sv faz sinterlemesinin iki farkl alternatifinden biri
geici sv faz sinterlemesidir. Yksek ergime scaklna sahip kat faz znme
orannn yksek olduu durumlarda geerli olan bu mekanizmada preslenmi kompakt
sinterleme scaklna kartlrken sv faz oluur ve oluan sv faz, i yaynmayla kat
ergiyie geerek yok olur. Kompakt sinterleme scaklnda bekletilirken srecin
sonunda oluan homojen bir kat ergiyik veya iki veya daha fazla kat fazdan oluan
heterojen bir alam olabilir ( zgr 2007).

2.2 Toz Metalurjisinin Uygulama Alanlar

T/M de kullanlan metal tozlar 200 um den kktr ve gelien teknolojiyle birlikte
her geen yl daha da klmektedir. T/M ile bir ok alanda uygulamalar mevcuttur.
Bunlardan bazlar; kendinden yalamalal yatak burlar, metalik filtreler, metal ve
metal olmayan elemanlarn alam, sreli mknatslar, rle kontaklar, elektrik
ampllerinin flamentleri, freze aklar, elmas ular, srtnmeyle alan yataklar,
dililer, pompalar ve daha pek ok alanda kullanlmaktadr (Mediha 2007).

2.3 Toz Metalurjisinin Avantajlar

Ayn kalitede tekrar retilebilmesi ve rnde homojenlii salama zellikleri

dier yntemlere gre daha yksektir (Muzaffer 2011).

Dkm yntemiyle ve talal retim yntemiyle ekillendirilemeyen paralar toz

metalrjisi yntemiyle retilebilir.

Toz metalrjisiyle retilen paralara bakldnda byk oranda gzenek ieren

fonksiyonel

amal

malzemelerin

retimi

mukavemeti yksek paralarda retilmektedir

38

hari

konstrksiyon

amal

Toz halindeki rnlerin titreim sndrme zellikleri dier yntemlere gre

daha yksektir.

Srekli dkmde kalp balklar ierisine yerletirilen toz plakalar gzenekli

olduklar iin yalayclar bu gzeneklerden srekli olarak kalp-ingot ara
yzeyine sevk edilebilir. Bylece yapmaya mani olunarak hem ingotlarn
yzeylerinin kalitesi arttrlr ve hem de alanlar iin son derece tehlikeli olan
sv metal akntlarnn oluumu (kanama) nlenir (Muzaffer 2011).

Anma, magnetik ve dier zellikler istenilen zellikleri karlayacak ekilde

kontroll olarak dizayn edilebilir (kontroll fabrikasyonla rnlere istenilen
zellikler kazandrlabilir) (Muzaffer 2011).

Toz metalrjisi malzeme kaybna neden olmayan zelliiyle dier yntemlere

gre tek yntemdir (Sarta 1996, Ank ve dierleri 1997).

2.4 Toz Metalurjisinin Dezavantajlar

Baz retimlerde toz metalrjisi paralarnn mekanik zellikleri dkm ve

dvme ile retimi gerekletirilen paralara gre zelliklerinden daha dk
zellikler tamaktadr. Gerilmelerin yksek olduu uygulama alanlarnda bu
zellikteki paralar kullanlamaz.

Toz prosesinde scakln, basncn yksek olmas ve anmann iddetli olmas

sz konusu olduu iin kalplar byk ktleler halinde ve maliyeti fazla olan
malzemelerden yaplmaktadr.

Toz malzemeler dvme ve dkm malzemelere gre daha pahaldr.

Younluun malzeme ierisinde deiimi malzemenin zelliklerinde de

deiime neden olmaktadr. Bunun ana nedenlerinden biri paralarn tasarm

39

yaplrken dizayn kriterlerine riayet edilmemesidir. Toz metalrjisi yntemiyle

niform olmayan ekillerin retilmesi halinde bu ekilde problemlerle
karlalabilir (Sarta 1996, Ank ve dierleri 1997).
2.5 Akmsz Metal Kaplama
Akmsz kaplama yntemi bir gerilim uygulanmadan metal kaplamann elde edilmesini
salar. Akmsz kaplama deiik malzemeler zerinde metal-metal alamlarn
kaplanmasn ieren iyi kurulmu bir yzey mhendislik ilemidir. Gemi 50 yllk
srete akmsz kaplama mkemmel korozyon, srtnme ve anma direncine sahip
kaplama retme yeteneinden dolay ok byk poplarite kazanmtr (Balaraju 2006).
Kimyasal yer deitirme akmsz kaplamann en basit eklidir. Daha az soy metal(daha
ok elektronegatif), daha soy metal(daha ok elektropozitif) ile zeltide yer deitirir.
rnein, inko paras bakr iyonlar ieren bir zeltiye daldrlrsa her iki metalin
elektrot potansiyelleri inkonun iyonik halde zeltiye gemesini ve bakrn yzeyde
birikmesini salayacak ekildedir. Sonu olarak ok ince kaplamalar (0,02-0,5 arasnda)
elde edilir. Bu kaplamalar ounlukla dekoratif fakat bazen teknik olarak kullanlabilir
(Burakowski and Wierzchon, 1999).
Kimyasal indirgeme olay da akmsz kaplamalarn dier bir eklidir. Uygun bir
kimyasal maddenin etkisiyle metalin iyonlarn ieren bir zeltiden birikimidir, eer
gm nitratn amonyakl zeltisine formaldehit eklenirse bir kimyasal tepkime olur ve
gm birikir. Akmsz kaplamalar ilk kez nikel iin gelitirilmi ve kaplama
zeltisinin ana bileenleri olarak nikel klorr ve sodyum hipofosfit kullanlmtr.

Yukardaki tepkimede nikel hipofosfit tarafndan katalizlenir. Ayrca elik, alminyum,

kobalt ve paladyum tarafndan katalizlenir ve bu sz edilen drt metal bir n ilem
uygulanmadan nikel ile kaplanabilir. Bakr katalitik deildir ancak kaplama, bakrn
elie ya da alminyuma balanmasyla kaplama banyosuna daldrlmasyla
gerekletirilebilir (Sara 1995).

40

2.6 Akmsz Nikel Kaplama

Akmsz nikel kaplama uygulamas birok endstriyel alanda kullanlmaktadr. Dnya
ekonomisinde metal kullanmnn artna paralel olarak, bu metallerin tahrip olma
tehlikesi de artmaktadr. Modern yzey teknolojisinin esas amac; endstriyel alanda
tama, servis ara gerelerinin mrn arttrmak, bunlara uygun dekoratif ve
fonksiyonel kaplamalar sunmaktr. Pratikte bu ama iin nikel byk bir kullanm
alanna sahiptir. Nikel kaplama teknolojisi daima geliim halindedir ve nikel modern
endstrinin ok deiik sektrlerinde kullanlmaktadr. Gnmzde nikel kaplama
modern yzey teknolojisinin en ok kullanlan proseslerinden biri haline gelmitir
(Kahriman ve Avc 2005).
Akmsz nikel kaplamalarn tercih edilmesinin balca nedenleri;
Kaplama kalnlnn malzemenin her tarafnda ayn olmas,
ok iyi bir korozyon direnci,
Anmaya kar mukavemet,
Yksek kaplama sertlii,
Kaydrclnn yksek olmas,
Lehimlenebilme zellikleridir (Zhang 2005).
Elektrolitik, yani metal kaplama banyolarnda akm geirilerek elde edilen nikel
kaplamalar 19. yzyldan beri metal yzeyini korozyondan korumak veya onlara
dekoratif ve mhendislik zellikleri kazandrmak amac ile kullanlmaktadr. Akmsz
olarak elde edilen kaplamalar ar nikel katmanlar olmayp, daha ok nikel fosfor veya
nikel bor alamlardr. Nikel kaplamalar, nikel tuzlar ieren bir zeltiye daldrlm ve
yzeyi iletken veya katalitik bir malzeme zerinde indirgeyicinin etkisi ile nikel
iyonlarnn nikel metaline dnmesi sonucu elde edilir. Bu srada aa kan fosfor
veya bor ile birleen nikel intermetalik bir alam oluturur. ndirgenme olay kendiside
katalitik etki gsteren nikel zerinde devam eder (Kahriman ve Avc 2005).

41

Kimyasaln ulat her yerde kaplama homojen bir yapya sahiptir. Bu ana avantaj
yannda dezavantaj olarak, akmsz nikel banyolarnn yksek standartlarda kalite
kontrol gerektirmesi, akmsz nikel banyolarnda pahal kimyasallarn kullanlmas ve
bunlarn sonucunda oluan maliyet artdr (Cheong 2004).
Akmsz nikel kaplama, kenar ve kelerde ylma yapmadan parann tm yzeyinde
homojen kaplama salyor. Kr noktalarda olduu gibi birikimin kalnl keskin
kenarlarda da ayn olmaktadr (Henry 1997).
Akmsz nikel kaplamalar birok uygulamalarda ok geni kullanlmaktadr. Bunlar;
uzay endstrisi, otomotiv sektr, kimyasal ilem sanayilerindeki uygulamalar, petrol
ve gaz retimi, medikal ve dental aletler, askeri uygulamalar ve korozyona, anmaya
kar iyi diren salad dnlen yerlerde uygulamalar mevcuttur (Chen 2002).
Akmsz nikel kaplama, metal yzeyinde nikel iyonlarnn bir indirgeyici etkisi ile nikel
metaline dnmesi esasna dayanr. Elektrik akm kullanlmadan nikel iyonlarnn oto
katalitik kimyasal indirgeme yntemi ile elde edilerek metal yzeyine kaplama ilemine
de akmsz nikel kaplama denir. Akmsz nikel kaplama tekniinde farkllk sadece
elektrik akmnn kullanlmamas olmayp, bu yntemle elde edilen kaplamada nikel
arlka %88-95 orannda olup beraberinde metal olmayan elementleri de yzeye
balamasdr. Nikel iyonlar ve birlikte srklenen fosfor gibi metal olmayan
maddelerde kaplama yapsnn ierisinde yer alrlar ve bunun sonucunda metalik cam
ad verilen amorf bir tabaka oluur. Mikro yap incelendiinde btn metallerde mevcut
olan tanelerin ve tane snrlarnn olmad grlr.
Dier elektrolitik yntem ile kaplanm kaplamalar gibi kendi kendini kurban eden bir
kaplama olmayp, malzemeyi ortamdan tam olarak izole eden bariyer niteliinde bir
kaplamadr. Proses sonucu elde edilen nikel kaplamada, son derece dzenli bir yapya
sahip, sert, srtnme katsays dk, korozyona kar dayankl tabaka oluturmas ve
lehimlenebilir zellie sahip zellikte malzeme retilmektedir. Bu kaplamalar
kendilerine has zellikleri ile endstride belirli alanlarda rakipsiz, birok alanda dier
tr kaplamalara tercih edilir hale gelmitir (Kahriman ve Avc 2005).

42

2.6.1 Akmsz Nikelin Fiziksel zellikleri

2.6.1.1 Tabaka Yaps

Metalik Cams doku zeliine sahip birka mhendislik malzemesinden biri olup ok az
sayda bulunmaktadr. yapsnda mikro boluk bulunmad gibi homojen bir yapya
sahiptir. erisinde mikro boluklarn olduu yapya evrilebilir. Bu oluum metalik
cam olarak adlandrlmaktadr. Kimyasal banyonun ieriine bal olarak deiebilen
fosfor kompozisyonu deitike deien kaplama hz, tabakann i yaps ve stres
seviyesi kaplanan nikel tabakasnn da yapsn deitirir (Esin 2009).
2.6.1.2 Kaplama Kalnl
Homojen olarak ve istenilen boyutta hassas derecede kaplama yapmak mmkndr.
Genelde kullanlan kaplama kalnl 2,5 ile 25 mikrondur. Bu kalnlk zerine arts,
eksisi olmak zere ortalama 2,5 mikron tolerans vardr. Korozif alma artlarnn
yksek olduu yerler iin 25- 75 mikron aralklar tercih edilmektedir. 75 mikron st
olduu durumlarda para kurtarmak iin tercih edilir. Kaplama kalnlnn artmas
yzey przlln artrmaktadr (Esin 2009).
2.6.1.3 Kaplanan Nikel Tabakasnn Homojenlii
Eit kalklkta ve homojen bir ekilde olumas, kaplama sonrasnda yaplan baz
mekanik ilemleri ortadan kaldrarak olabildiince st dzeye performansn
tamaktadr.

Kaplama kalnl;

elektro

kaplamalarda parann geometrisine,

konfgrasyonuna ve anota olan mesafesine gre deikenlik gsterir . ekil 2.17de

akmsz nikel kaplamalarn akml nikel kaplamalara gre uniform bir kaplama
saladklar grlmektedir (Esin 2009).

43

Akmsz Nikel Kaplama

Akml Nikel Kaplama

ekil 2.15 Akmsz Nikelde Akml Nikele Gre Uniform Kaplama.

2.6.1.4 Ergime Noktas

tektik alam olup geni ergime aralna sahip alamdr. Tam bir ergime noktasna
sahip deildir. Ergime aral, malzemenin ierisinde bulunan fosfor yzdesine gre
deiim gstermektedir. Fosfor yzdesinin dmesiyle birlikte ergime aralnda
genileme meydana gelir (Esin 2009).
2.6.1.5 Younluk
erisinde bulunan fosfor yzdesi ile ters orantl olarak deiim gstermektedir. Yksek
fosfor orannda (%10,5) 7,75 g/cm3, dk fosfor orannda 8,5 g/cm3,dr (nt.Kyn.5).
ekil 2.16.de younluk ve fosfor oran arasndaki iliki verilmektedir.

ekil 2.16 Younluk ve fosfor oran arasndaki iliki (nt.Kyn.5).

44

2.6.1.6 Elektrik Direnci

Elektiriksel zellikleri Nikel tabakasnn i yapsnda deiim gsterir. Fosfor ieriinin
yksek olduu tabakalar, konvansiyel iletkenlik zelliine sahip bakrdan daha az
iletkenlie sahiptir. Fosfor yzdesinin dk olduu tabakann iletkenlii 20 O-cmdir.
Elektrik direncinin fazla nem tamad

uygulamalarda daha ince tabakalarn

kaplanmas uygun grlmektedir. Kaplama banyosunun kimyasal ierii ve malzemeye

uygulanan sl ilem uygulamalarda direnci etkiler. Isl ilem gren nikel tabakasnn
yapsndaki fosfor orannn kelti haline gemesinden dolay iletkenlik zellii 2-4 kat
aralnda artma gstermektedir. Nikel tabakas ierisindeki yapda, fosfor orannn
termal genlemesinde ki etkisi yksektir [nt.Kyn.4].
2.6.2 Akmsz Nikelin Mekanik zellikleri
Amorf zellik ieren farkl kaplamalarla da ayn zellii gstermektedir. Direncinin
yksek olmas, esneme zelliinin yksek modlllk gstermesi gibi.
2.6.2.1 ekme Direnci
Sertletirilme yaplan birok eliklerle edeer zelliklere sahiptir. Bulunduu ortamda
parann uzun sre zarar grmeden ilevini salar. Nikel tabakasnn i yapsnda
bulunan fosfor oranna gre 700 Mpa (100kpsi)a kadar dayanm gstermektedir (Esin
2009).

2.6.2.2 Kopma
Kompozisyonuna bal olarak uzama zellii deikenlik gsterir. Kopmaya kar
mukavemeti mhendislik alannda kullanlan malzemelerine gre daha iyi seviyededir.
Muhtelif ierikli talepler iin yeterli zelliklere sahiptir. Tam bir daire oluturacak
biimde kendi etrafnda ince kalnlkta kaplama yaplm tabaka, bkldnde kopma
veya atlama olumaz. Malzeme ile birlikte doru orantl olarak snme gsterir. Bu

45

zelliinden dolay yaylara ve esneyen tm paralara baaryla uygulanr. Bklerek

veya ekilerek ilevini yerine getiren paralara uygulanmas doru deildir. Bunun
nedeni ise ufak bir deformasyonun olumas sonucu, tabakann atlamasna sebep
olduu gibi bu olayda korozyon ve abrazyona kar gsterilen direncin azalmasna
neden olur.

Slfr ieren ilave katklar veya dk fosfor yzdesi kopmaya olan

dayanmn artrmaktadr. Sfr kopma snrna neredeyse gelir (Esin 2009).

2.6.2.3 Grnm
Kaplama yaplan nikel tabakasnn grnts alt malzemenin topografisine ve banyonun
kimyasal ieriine gre deiiklik gstermektedir. Kimyasal banyo ierisindeki
solsyonlarn grntsnn, mat grntden parlak grntye ayarlanabilmesi
mmkndr. Ayna yzeyi parlaklnda parlatlm yzeyler gibi ayn parlaklk da
kaplama tabakas yaplabilmektedir. Polisaj yaplan, kumlanm veya dkm yzeylerde
parlak yzey meydana gelse de bunlara ramen ayna parlaklnn seviyesine ulamak
mmkn deildir. Korozyona kar mukavemetin artrlmas, mkemmellik derecesinde
uzama, dk oranda stres, kaln kaplama ve en dk seviyede illenme istenildii
durumlarda ise parlak kaplamadan kanlmas gerekmektedir (Esin 2009).
2.6.2.4 Nfuziyet
Bir ok alt malzemeyle Nikel tabakasnn nfuziyeti ok iyidir. Katalitik metallerin
hepsinde

balang reaksiyonlar olumaya balar. Alt malzeme zerindeki

mikroskobik paracklar banyo solsyonuyla temizlenip kapland iin metalik ve

mekanik ba oluur. Katalitik olmayan, pasif metallerde (paslanmaz elik gibi)
balang reaksiyonu olumaz. Bundan dolay durum nfuziyetinde azalma gsterir.
Bununla birlikte ok ince bir tabakaya, akml nikel uygulanarak balang reaksiyonu
oluturulur. Alminyumla gerekletirilen banyoda ise nikel tabakas 130-200C
scakl aralnda ve 1 ile 4 saat zaman zarf iersinde frnlama ilemi uygulanmas
sonucunda tabakann yapsnda bulunan hidrojen serbest braklm olur. Ba kuvvetini
artrmak iin tabakann alt malzemeye difzyonunu salamak gerekir (Esin 2009).

46

2.6.2.5 Sertlik
Kaplamann en nemli zelliinden bir tanesi de sertliidir. Kaplanan tabakann mikro
sertlii

yaklak

olarak

HRC(Rockwell)e denk

500-700

HV

aralndadr.

Yaklak

olarak

45-58

gelir ve bu oran sertletirilmi alaml elikle ayndr.

Kaplama ilemi bittikten sonra yaplan sl ilemle oluan alam tabaka ktrlerek
1100 HV sertlik deerindedir. Bu oranda sert kromla kaplanan kaplama tabakasnn
sertlii ile ayndr.
Hassas olan paralarn ve alt malzemenin zelliklerinden dolay yksek scaklklarda
uygulanan sl ilemi tolere etmeyebilir. Bundan dolay da dk scaklklarda uzun
zaman zarfnda sl ilem gerekletirilerek istenilen sertlie ulalabilir. En ok
kullanlan 340Cde 4-6 saat aralnda ve 290Cde 10-12 saat aralndaki sl ilem
sonucu 950-1000 HV aralnda sertlie ulalr. Bu scaklklarn haricinde 260Cde
yaplan sl ilemle daha dk sertlik elde edilir. 230Cdeki scaklkta ve 230C
scakln altnda uygulanmas durumunda ise sertlikte ok az art elde edilir. Genelde
dk

scaklklarda

gerekletirilen

sertletirme

ilemleri

ok

az

uygulanan

durumlardan biridir. 180C ve 200Cdeki 2-4 saat aralnda yaplan sl ilemin amac
ise hidrojeni dar kartarak gerilimi azaltmak ve daha ok alt malzemelerle
aralarndaki ba kuvvetini artrmaktr.
Mkemmellik bakmndan sertliin en iyi derecesi 400Cde uygulanan sl ilemle
oluur ve bu derecede malzemenin sertlii sert kromun sertlii ile edeer olup bazen de
bu seviyeden daha sert tabaka meydana getirmek mmkndr (Esin 2009).
2.6.2.6 Ypranma ve Anma Direnci
Anmay mekaniksel olarak tarif edersek malzemenin, malzeme yzeyinden azalmas
anlamna gelir. Kaplanan malzememize sertletirme uygulansa da, sertletirme
uygulanmasa da malzememizin anmaya kar direnci ve ypranmaya kar direnci
mkemmeldir. Laboratuarda yaplan test sonularna bakldnda tam olarak sl ilem
uygulanm nikel tabakasnn yzeyi yal veya yasz halde bile anmaya kar direnci

47

sert krom ile ayn seviyededir. Bu en nemli grlen zelliiyle sert krom kaplama ve
yksek alaml malzemelere kar ihtiyac ortadan kaldrmaktadr.
Akmsz nikel ile kaplanm ayrca sl ilem uygulanm V Bloklarn yalanarak Faleks
anma testi uygulanmasndan sonra sert krom ile karlatrldnda daha dayankl
olduu tespit edilmitir. Yksek oranda fosfor ieren nikel tabakalar yapmadan dolay
meydana gelen anmalar karsnda daha dayankldr (Esin 2009).
2.6.2.7 Srtnme zellikleri
Srtnme karakteri zelliine bakarsak mkemmel denecek seviyededir. Yalanm
tabakann srtnme katsays 0,13 olduu gibi, yalanmam tabakann ise 0,6dr.
PTFE kompozit kaplamann ise kuru iken 0,17 olduu gibi, yalanm durumda iken
0,07dir. Nikel tabakasnn ierdii fosfor doal kaydrclk salamaktadr. Bundan
dolay parann ar derecede snmasn bylelikle engellemi olur. Parann alma
esnasnda srtnmeden kaynaklanan fazla scakln ve daha sonra soumadan
kaynaklanan ar derecedeki genlemeyle bzlmeden kaynaklanan olumsuzluklar
ortadan kaldrarak parann uzun sre bozulmadan almasn salar. Plastik
enjeksiyon kalplarnda bu zelliinden dolay rahatlkla kullanlabilir (Esin 2009).

2.6.2.8 Lehim ve Kaynak Yaplabilmesi

Elektirik akmsz kaplanan nikel tabakas kolaylkla lehimlenebilir. Genellikle
elektronik almalarda akmsz nikel kaplanm hafif metallere de (alminyum gibi)
lehim rahatlkla uygulanr. Nikel fosfor alamnn kaynak edilebilme zelliinin ok
dk olmas, ierisinde bulunan fosforun elik ierisine difze olmas ve elii krlgan
bir yap zelliine dntrmesinden dolay kaynak edilebilme zellii ok dktr.
Saflk derecesinde olan yksek paslanmaz eliklerde elektrot kullanlmasyla ve
yardmc gaz verilerek kaynak yapldn gsteren baarl almalar olmutur (Esin
2009).

48

2.6.2.9 Korozyon Direnci

Bariyer kaplamadr. Alt malzemeyi evre artlarndan tamamen izole eder. Akmsz
nikel tabakasnda bulunan fosfor oranna, nikel tabakasnn kalnlna n yzey
hazrlama ve kaplama sonras son ilemlere ve alt malzemeye bal olarak diren
gsterir. Son derece pasif olmas nedeni ile evresel artlara kar direnlidir. Fosfor
oran deitike pasiflik (korozyon) direncide deiir. ekil 2.17da korozyon oran ve
fosfor ierii arasndaki iliki grlmektedir.

ekil 2.17 Korozyon Oran Ve Fosfor erii Arasndaki liki [nt.Kyn.5].

Oksit meydana getiren asitler dnda birok organik ve inorganik kimyasallara kar
dayankldr. zellikle ntr ve alkali solsyonlara kar direnci ok iyidir. 25 mikron
kalnlkta kaplanm elik ya da alminyum malzeme yllarca korozif endstriyel ve
deniz artlarna dayanabilir (nt.Kyn.6).
Mkemmel korozyon direnci nedeniyle, akmsz nikel kaplama korozif ortam iin
tasarlanm kaplama paras olduu zaman kullanlmaktadr. Kaplanan para
kaplamadan sonra daha sert olmamaldr. nk sertlik korozyon direncini nemli
lde drr (Bal Seal Engineering 2003).

49

Isl ilem uygulamak nikel tabakasnn korozyona olan direncini etkiler. Isl ilem
uygulanm nikel tabakasnda fosfor oran azalr. Amorf (cams-metalik yap) zelliini
kaybeder. Aktif/pasif kk korozyon hcreleri meydana gelir ve tm yap iersinde
dalr, yapda meydana gelen ekme-bzlmeden dolay amorf yap mikro atlaklar
ieren yapya dnr. Isl ilemle birlikte sertlii artan tabakann korozyon direnci
azalr. Elektro kaplamalarla ayn seviyeye iner. Korozyon direncinin daha nemli
olduu paralarda sl ilem uygulanmamaldr (nt.Kyn.6).
2.6.3 Akmsz Nikel Kaplama Banyolarnn Snflandrlmas
Akmsz nikel kaplama banyolarn genel olarak drt gruba ayrabiliriz. Bunlar;

a) Alkali, Nikel-Fosfor,
b) Asidik, Nikel-Fosfor,
Yksek fosforlu
Dk fosforlu
Orta fosforlu
c)Alkali, Nikel-Bor,
d)Asidik, Nikel-Bor banyolardr.
Ayrca indirgeyici ortamn cinsine gre banyolar snflandrrsak;

Hipofosfitli banyolar

Borhidrrl banyolar

Hidrazinli (Hydrazine) banyolardr (Henry 1997).

2.6.4 Akmsz Nikel Kaplama Trleri

Akmsz nikel kaplamalar genel olarak gruba ayrmak mmkndr;
Nikel-Fosfor Kaplamalar
Nikel Bor Kaplamalar

50

 Nikel-Kompozitler

2.6.4.1 Nikel-Fosfor kaplamalar

Akmsz nikel-fosfor kaplamalar arlka %1-13 aralnda fosfor ierir. Elde edilen
kaplamalarn zellikleri banyonun ieriine ve alma koullarna baldr. Kimyasal
ve fiziksel zelliklerin belirlenmesinde fosfor ieriinin de rol vardr. Fosfor ieriine
gre kaplama zellikleri deiiklik gsterir. Bu nedenle Nikel-fosfor kaplamalar
banyodaki fosfor miktarna gre 3 gruba ayrlr;

Dk Fosforlu Kaplamalar

Orta Fosforlu Kaplamalar

Yksek Fosforlu Kaplamalar

Dk fosforlu kaplamalar: Arlka % 1-4 arasnda fosfor ieren kaplamalardr. Bu

tr kaplamalarn zellikleri;

Yksek kaplama sertlii,

Mkemmel anma direnci,

Alkali ortamda yksek korozyon direnci,

Yksek erime noktas (1200 C) ,

Kolay lehimlenebilmedir.

Ayrca orta ve yksek fosforlu kaplamalardan daha pahaldrlar.

Orta fosforlu kaplamalar: Arlka %4-10 arasnda fosfor ieren kaplamalardr. Bu
tr kaplamalar;

Alkali ve asidik her iki ortamda da iyi korozyon direnci,

Mkemmel kayganlk,

Parlak dekoratif grnm salar.

51

Orta fosforlu kaplamalar dier trlere gre maliyeti en ucuz olan kaplamalardr.
Yksek fosforlu kaplamalar:

Arlka % 10-12,5 arasnda fosfor ieren

kaplamalardr. Bu tr kaplamalarn zellikleri;

ok eitli ortamlarda en yksek korozyon direnci salama,

Kolay lehimlenme,

Mkemmel sneklik,

Manyetik olmama,

Mkemmel difzyon bariyer,

Yksek kalnlklar kolaylkla oluturabilmektir (nt.Kyn.7).

2.6.5 Kaplama Banyolarnda Oluan Reaksiyonlar

Akmsz nikel kaplama retimi katalitik etkisi olan metal yzeyinde nikel iyonlarnn bir
indirgeyici etkisi ile indirgenerek nikel metaline dnmesi esasna dayanr. Nikel
metalinin kendiside katalitik bir etki gsterdii iin nikelin metalik hale dnmesinden
sonra reaksiyon nikel yzeyinde devam eder. Metal iyonunun indirgenmesi;

Denklem (2.6) ve (2.7)de verilen ksmi reaksiyonlar ve denklem (2.8)de verilen

toplam reaksiyon ile olay basit bir ekilde gsterilmitir. Kullanlan banyolarn iindeki
indirgeyicilerin cinsine bal olarak nikel metali ile birlikte fosfor ( Hipofosfit
indirgeyiciler de) aa kar ve bu ekilde elde edilen nikel katman ar nikel olmayp,
bir nikel-fosfor veya nikel-bor alamdr. ndirgeyici olarak hidrazin kullanlmas
durumunda saf nikel kaplamalar da elde edilebilir.
Periyodik tabloda nikeli ieren sekizinci grup elementler katalitik etki gsterirler.
Bylece nikelin ilk ylmas gerekletirilir. Akmsz Kaplama prosesi kendi kendini
devam ettirir ve bu nedenle otokatalitik olarak tanmlanmas daha uygundur. En ok

52

kullanlan indirgeyici sodyum hipofosfit olup, kimyasal bileimi NaH2PO2.H2Odur.

Nikel iyonlarnn indirgenmesi aadaki denklem ile oluur;

Katalitik bir yzey zerinde ve yeterli enerji olduunda hipofosfit iyonlar ortofosfite
ykseltgenir. Aa kan hidrojenin bir ksm katalitik yzeyde absorbe olur. Bu
durumda katalizr yzeyinde bulunan nikel, absorbe edilmi aktif hidrojen tarafndan
indirgenir.
Absorbe edilmi hidrojenin bir miktar ayn zamanda katalitik yzeydeki az miktardaki
hipofosfiti suya, hidroksil iyonuna ve fosfora indirger. Mevcut hipofosfitin byk ksm
katalitik olarak nikel ve fosfor zeltisinden bamsz bir ekilde ortofosfite ve hidrojen
gazna ykseltgenir ve akmsz nikel zeltilerinde dk verime yol aar. Denklem
12de grld gibi nikel ile birlikte fosfor aa kar ve bu fosfor ise kaplanan
tabakaya karr (Esin 2009).
2.6.6 Akmsz Nikel Kaplama Banyo Bileenleri
2.6.6.1 ndirgeyiciler
Akmsz nikel kaplama banyolarnda kullanlan en yaygn indirgeyiciler unlardr;

Sodyum Hipofosfit (NaH2PO2.H2O)

53

Sodyum Borhidrr (NaBH4)

Aminoboranlar (R3NBH3) (R: hidrojen veya hidrokarbon kkdr)

Dimetil aminoboran (CH3)2NHBH3,

Dietil aminoboran (C2H5)2NHBH3 ve

Hidrazin (H2N-NH2) (Kahriman ve Avc 2005).

Sodyum hipofosfit: Metal ve metal alamlarnn akmsz kaplanmasnda, zellikle

akmsz nikel kaplamada yaygn olarak kullanlan indirgeyici madde sodyum
hipofosfttir (NaH2PO2.H2O), ve molekler arl 106 g/mol dr.
Renksiz kristaller halindedir, suda kolayca znr. (1000 g/1 kg 25oCde). Akmsz
nikel banyolar iin kaplama oran ile kaplamann fosfor oran birlikte hipofosfit
konsantresine baldr (Feldstein 1970).
2.6.6.2 Hzlandrclar
Kompleks oluturucularn etkisi ile yavalayan nikel kaplama hz endstriyel adan
kabul edilemeyecek deerlere der. Bu hz arttrmak iin banyolara ok az bir oranda
hzlandrclar katlr.
Genelde konsantrasyonlar 220 ppm arasnda deiir. Hipofosfitli banyolarda sksinik
asit yaygn olarak kullanlan frenleyicilerdir. Dier karbonik asitler znebilir
florrler, tiore gibi kkrtl bileikler ve baz solventler hzlandrc olarak
kullanlmlardr.
2.6.6.3 Nikel yonu eren Tuzlar
Akmsz nikel kaplama banyolarnda nikel iyon kayna olarak kullanlan tuz
zeltileri; nikel slfat, nikel klorr ve nikel asetattr. Bunlarn bileimleri ve ierdikleri
nikel miktarlar aadaki izelge 2.3.de verilmektedir.

54

izelge 2.3 Nikel Bileimler.

Kimyasal Forml

Ni Oran

Nikel Klorr

NiCl2.6H2O

%24,7 Ni

Nikel Slfat

NiSO4.6H2O

%23 Ni

Nikel Asetat

Ni(CH3COO)2.4H2O

%23,6 Ni

Tuz

2.6.6.4 pH Deeri
pH kontrol akmsz nikel kaplama prosesinin en nemli kontrol mekanizmalarndandr.
Bu nedenle pH deeri devaml kontrol altnda olmaldr. nk kimyasal ilavesi ve
kaplama prosesi esnasnda banyonun pH deerinde deiiklikler meydana gelir. En iyi
kaplama hz 4,85 pH deerleri arasnda elde edilir. pH deeri arttka kaplama hz
artar. pH deerini ykseltmek iin; %50lik amonyak ilave edilir. Seyreltik slfrik asit
ilavesi ile de pH deeri drlr. pH lm dijital pH metre veya pH kd yardm
ile yaplr. ekil 2.18de pH deeri ile kaplama hz arasndaki iliki grlmektedir. pH
deeri arttka kaplama kalnl da artmaktadr. zeltinin pH deeri ile fosfor miktar
arasndaki iliki ise ekil 2.19de aka grlmektedir. zeltinin pH deerinin artmas
ile fosfor miktar azalr (Esin 2009).

ekil 2.18 pH Deeri le Kaplama Hz Arasndaki liki.

55

ekil 2.19 zeltinin pH Deeri le Fosfor Miktar Arasndaki liki (Gkkurt, 2007).

ekil 2.20de

akmsz nikel kaplanm malzemelerin asidik ve bazik banyolarda,

gzeneklilik oranna gre kaplama yaplan malzemelerin oranlar verilmektedir. Hem

asidik hem de bazik akmsz nikel kaplanan numunelerde gzeneklilik orannn
artmasyla birlikte kaplanan malzeme miktar da artmtr. Ayn sre kaplama ilemi
uygulanmasna karn kaplanan malzeme miktarlar karlatrldnda asidik zeltiyle
elde edilen miktarn bazik zeltiye oranla daha fazla olduu grlmektedir. Asidik
ortamda akmsz nikel kaplama hz ve kaplama kalitesi bazik ortama oranla daha
yksektir (Esin 2009).

ekil 2.20 Asidik Ve Bazik zeltilerde Akmsz Nikel Kaplanm Numunelerin Gzeneklilik
Oranna Gre Kaplanan Malzeme Miktar (Matik ve tak,2005).

56

2.6.6.5 zelti Scakl

Akmsz nikel kaplama prosesi oto katalitik bir reaksiyondur. Katalitik reaksiyonlarn
belirli bir hzda ilerleyebilmeleri iin enerjiye gerek vardr. Nikel kaplama banyolarnda
enerji zeltinin stlmas ile salanr. Kaplama ilemi scakl 8595C arasndadr.
Kaplama esnasnda zelti sirkle edildii iin hava ile temastan dolay scaklkta ani
dmeler olabilir. Bunu nlemek iin stclar kontroll olarak devaml altrlmaldr.
Ayn zamanda hava kartrma sistemi de stma ilemine balamadan nce mutlaka
altrlmaldr. Asit tipi banyolar genelde yksek scaklklarda ve duyarl scaklk
kontrol ile altrlrlar. Scaklk art genelde nikel kaplama hzn arttrr.
Hipofosfitli banyolarda scaklk art ile kaplamann fosfor oran da azalr. ekil
2.21de zelti scakl ile kaplama hz arasndaki iliki grlmektedir. Buna gre
akmsz nikel kaplamalarda 80 Cden daha yksek scaklklarda kaplama hznda art
olmakta ve ideal kaplama scakl ise 8595C arasndadr. rnein, 70 Cde saatte
yaklak 6 m, 85 Cde ise yaklak 16 m kaplama kalnl elde edilmektedir (Esin
2009).

ekil 2.21 zelti Scakl le Kaplama Hz Arasndaki liki.

2.6.6.6 Filtre ilemi

Kaplama banyolarn temiz tutmann nemi ok fazladr. Kaplama zeltisi; prosesle
beraber balayp, kaplama ilemi gerekleene kadar filtre edilmelidir. Filtre edilmemesi

57

halinde banyodaki fiziki kirlilikler zerine nikel kaplama oluma riski vardr, daha da
nemlisi bu paracklar kaplamaya kararak przl kaplamaya neden olurlar. Filtre ve
devir daim pompas mutlaka asite dayankl malzemelerden yaplmaldr. Banyo
zeltisi saatte 5-10 (debisi) defa filtreden geirilmelidir. Banyoda oluan tortular veya
kirlenmeler filtre iinde tutulmaktadr. Filtre olarak aside dayankl ve 5 mikrometre
gzeneklilie sahip zel torbalar kullanlmaktadr.
2.7 Akmsz Nikel Kaplamalarn Endstride Kullanm Alanlar
Akmsz nikel kaplamalar balca be farkl avantajndan dolay kullanlr:

Korozyon direncini artrmak,

Anma direncini artrmak,

Kaydrclk zelliini artrmak,

Lehimlenebilir zelliinin olmas,

Anm parann l toleranslarn deitirmeden ve sonrasnda talama gibi

mekanik ilemlere gerek kalmadan kurtarlmas.

Ayrca iletkenlik salama, homojen ve ayn kalnlkta kaplamalarn gerektii

durumlarda da akmsz nikel kaplama uygulanmaktadr (nt.Kyn.9).

58

3. MATERYAL VE YNTEM
3.1 Kullanlan Toz Malzemeler
Deneysel almamzda amacmz toz metalrjisi yntemiyle retimi yaplan kompozit
malzemelerinden; kimyasal proses kullanlarak elektrik akmsz nikel kaplanmas
sonucu oluan (FeCoCr)Ni kompozit malzemesiyle, kimyasal proses kullanlmadan
FeCoCr tozlarna nikel kartrlmasyla oluan (FeCoCrNi) kompozit malzemesi
retilerek mekaniksel zelliklerini inceleyerek karlatrmaktr.
Tozlarmzn oranlarn sralarsak; 2 m %99,8 saflkta Kobalt, 2 m %99 saflkta
Krom, 20 m Fe %99,98 saflkta ve 50 m %99,7 saflkta Ni tozu Sigma Aldrich
firmasndan temin edilmitir.
3.2 Toz Karm Oranlar
Hassas terazi olarak precise markal terazi kullanlmtr. Kapasitesi 410 gr, dara alan
1000 gr, hassasiyet 0.01 gr, dorusallk 0.02 grdr.(Resim 3.1.)
(FeCoCrNi) kompozit malzemesinin oran; 9 gr Fe, 9 gr Co, 3 gr Cr, 9 gr Nidir.
(FeCoCr)Ni kompozit malzemesinin kaplama prosesi oran; 9 gr Fe, 9 gr Co, 3 gr Cr,
NiCl2.6H2O(Nikel Klorr) 36 gr, N2H4.H2O(Hidrazin Hidrat) %20, Su %80, scaklk
90-95 C, pH 9-10dur.

Resim 3.1 Precise Hassas Terazi.

59

3.3 Toz Karm ve Kaplama Prosesi

Kartrma tekniimiz; yaynma ile kartrma yntemidir. Yaynma ile kartrma her
paracn toz ktlesi iinde hareketi ile oluur. Srekli dnen silindir taze tozlar ve
kesme dzlemlerini ortaya karr, bu durum paracklarn birbiri ierisinde
karmalarn tevik eder (Fatih 2011, German 2007).
Toz halindeki malzemeler terazide tartldktan sonra az kapal silindirik plastik ieye
kartrma ilemindeki doluluk oran (%30-40) baz alnarak doldurulmutur. Yaynma
ile kartrma dner silindir ierisinde olduundan dolay ierisinde metal tozlarn
bulunduu plastik silindirik ie Resim 3.2.de grlen toz kartrma makinesine
yerletirildikten sonra 24 saat makineyi uygun hzda altrarak homojen olarak
karm salanmtr (FeCoCrNi).
(FeCoCr)Ni kompozit malzemesinin kaplama prosesininin

hazrlanmas ilemini

anlatrsak; kaplama banyosunun iine 9 gr Fe, 9 gr Co, 3 gr Cr, NiCl2.6H2O(Nikel

Klorr) 36 gr, N2H4.H2O(Hidrazin Hidrat) %20, Su %80, malzemelerini yerletirdikten
sonra scakln 90-95 C ayarlayp, pHnnda 9-10 aras olacak ekilde dengeleyip 11,5 saat sreyle kaplama prosesi uyguladk. Daha sonra saf suyla ve alkolle ykadk.
Kurutma frnnn iinde 105 C de 24 saat kurumas iin bekletildikten sonra ilemin ilk
aamas tamamlanm oldu.

Resim 3.2 Toz Kartrma Makinesi.

60

3.4 Karmn Preslenmesi

Toz kartrma makinesinde karan metal tozlar, tekrardan Resim 1deki terazide 6ar
gr olarak tartlmtr. Resim 3.3.de grlen kalba tartlan malzemeler doldurulduktan
sonra Resim 3.4.deki presleme makinesine yerletirilip 1 dakika sre ile 300 bar
basnta bekletildikten sonra skm halde bulunan malzememiz kalptan karlmtr.

Resim 3.3 Tozlarmza ekil Verdiimiz

Resim 3.4 Presleme Makinas.

Kalp.

3.5 Karmn Sinterlenmesi

Preslenmi haldeki numunelerin ilemlerine Resim 3.6.da grld gibi Protherm
markal tp frnla devam edilmitir. Numuneler resimde de grld gibi frnn orta
ksmndaki borunun iine konulup frn tam ortalayacak ekilde yerletirilmitir. Frnn
iindeki beyaz borunun sol ucuna Argon tpnn gaz akn salayan plastik borusu
metal kaba monte edilmi ekliyle kapatlm, sa tarafndaki beyaz borunun ucu da
fazla gaz dar atacak ekilde ortas delik bir metal kapla kapatlmtr. Daha sonra
frnn scakl ilk olarak 800 Cye ayarlanp 800 Cde 2 saat bekletildikten sonra
frnn scakl kapatlarak 4 saat tp frnn iinde soumaya braklmtr. Bu ilem
ayn ekilde 900,1000,1100,1200 C scaklklarda yaplmtr.

61

Resim 3.5 Protherm Tp Frn.

3.6 Yzey Temizleme lemi

Deneysel ilemin souma ksm tamamlandktan sonra Resim 3.7.de grlen zmpara
makinesiyle yzey ilemine devam edilmitir. Yzey przlln azaltmak ve
daha iyi yanstan bir yzey elde edebilmemiz iin numuneleri ncelikle bakalite alp
daha sonra 220,400,600,800 ve 1200 numaral zmparalarla zmparalayarak 3 m ve 5
mluk almina tozlaryla yzeyleri parlatlarak alkolle temizlenmitir

Resim 3.6 Zmpara Makinesi.

62

3.7 Mikrosertlik Analizi lemleri

Numunelerin zmparalama ve parlatma ilemleri bittikten sonra Resim 3.8.de grlen
mikro sertliini ltmz mikroskobla ilemlerine devam edilmitir. Sertlik
deerlerini belirlemek iin birbirine etkilemeyecek uzaklkta 10 lm yaplm bu
lmlerin ortalamas alnp lm deeri belirlenmitir.

Resim 3.7 Mikro Sertliklerini ltmz Mikroskobumuz.

3.8 SEM Analizi lemleri

Deneysel ilemlere Resim 3.9.da grlen SEM cihazyla devam edilmitir. SEM;
Malzemenin yzey mikro yapsnn incelenmesinde 300.000 kata kadar bytmeyle
grnt alabilmemizi salamakta olup, yzey mikro yaplarnn incelenmesi,
malzemedeki farkl fazlarn belirlenmesi, tane boyutu ekli ve tane snrlar
belirlenmesinde yardmc olmaktadr.
Numunelerin i yaps ve yzey grnm LEO 1430 model SEM cihaz kullanlarak
incelenmitir. Yzey przlln azaltmak ve daha iyi yanstan bir yzey elde
edebilmemiz iin daha ncede zmparalama ilemlerimizde belirttiimiz gibi
numunelerimizi ncelikle bakalite alp daha sonra 220,400,600,800 ve 1200 numaral
zmparalarla zmparalayarak 3 m ve 5 mluk

63

almina tozlaryla yzeyleri

parlatlarak alkolle temizlenmitir.

Resim 3.8 SEM Cihaz.

3.9 Mukavemet Analizi lemleri

SEM grntleri alndktan sonra basma deneyiyle ilemlere devam edilmitir. Basma
deneyi ekme deneyinin tam tersidir. Basma deneyi; Resim 3.9.da grld gibi
UTEST markal deney makinesiyle yaplmtr. 50-2000 kg arasnda basn yapabilme
kapasitesi bulunmaktadr. Farkl scaklkta retmi olduumuz numuneleri tek tek
cihazmza yerletirdikten sonra lmleri kN olarak alnmtr. Numunelerin uniform
bir gerilme durumu elde edebilmesi iin yuvarlak kesitli olmasna dikkat edilmi,
numunelerin ap ve ykseklii arasndaki oranda dikkate alnarak hazrlanmtr.

Resim 3.9 UTEST Markal Basma Deney Makinesi.

64

4. BULGULAR
Bu blmde elektirik Nikel kaplanm FeCoCr kompozitinin, dorudan kartrlan
FeCoCrNi kompozitinin sinterleme sonras uygulanan testlerden elde edilen sonular
verilmitir. Bu testler Younluk-scaklk deiimi, Mikrosertlik - Scaklk Deiimi,
Maksimum Sktrma Mukavemeti - Scaklk Deiimi, SEM Analiz Sonular ve XRD
analiz sonular alt balklar altnda toplanmtr.
4.1 Younluk - Scaklk Deiimi
800C-1200C

aralndaki

younluk-scaklk

deiimi

Resim

4.1.deki

gibi

gsterilmitir.

Resim 4.1 Younluk-Scaklk Deiimi.

Resim 4.1.deki gibi younluk-scaklk grafii ele alndnda; (FeCoCr)Ni kompozitin

800 Cde younluk deeri 5.43 gr/

younluk deeri 5.72 gr/

, 900 C younluk deeri 5,65 gr/

, 1100 C younluk deeri 5.75 gr/

1200Cdeki younluk deeri 5.85 gr/

gr/

son olarak

olduu grlmtr.

FeCoCrNi kompozitin ise 800 C younluk deeri 5.28 gr/

5,32 gr/

, 1000 C

, 1000 C younluk deeri 5.45 gr/

1200Cdeki younluk deeri 5.62 gr/

65

, 900 C younluk deeri

, 1100 C younluk deeri 5.54

olarak tespit edilmitir.

4.2 Mikrosertlik - Scaklk Deiimi

Blm 3te belirtildii zere mikrosertlik deerlerini belirlemek iin birbirini
etkilemeyecek uzaklkta 10 lm yaplm bu lmlerin ortalamas alnp lm
deeri belirlenmitir.
800 C-1200 C aralndaki

mikrosertlik-scaklk deiimi Resim 4.2.deki gibi

gsterilmitir.

Resim 4.2 Mikrosertlik-Scaklk Deiimi.

Resimden de anlald zere; (FeCoCr)Ni numunesinin 800 C mikrosertlik deeri

150.24 HV, 900 Cde ise mikrosertlik deeri 155.832 HV, 1000 Cde ise mikrosertlik
deeri 164,34 HV, 1100 Cde ise mikrosertlik deeri 175.65 HV, 1200Cdeki
mikrosertlii 186.54 HV olarak tespit edilmitir.
FeCoCrNi numunesinin ise 800 C mikrosertlik deeri 120.32 HV, 900 Cde
mikrosertlik deeri 124,65 HV, 1000 Cde mikrosertlik deeri 132,45 HV, 1100 Cde
mikrosertlik deeri 137,36 HV,

1200Cdeki mikrosertlii 145.81 HV olduu

gzlemlenmitir.

66

4.3 Maksimum Basma Mukavemeti - Scaklk Deiimi

800 C-1200 C sinterleme aralndaki

maksimum basma mukavemeti-scaklk

deiimi Resim 4.3.deki gibi gsterilmitir.

Resim 4.3 Maksimum Basma Mukavemeti-Scaklk Deiimi.

Maksimum basma mukavemeti-scaklk deiim grafiine de baktmzda; (FeCoCr)Ni

numunenin 800 Cde maksimum basma mukavemet deeri 50 MPa, 900 Cde
maksimum basma mukavemet deeri 53 MPa, 1000 Cde maksimum basma
mukavemeti deeri 76 MPa, 1100 Cde maksimum basma mukavemeti deeri 101
MPa, 1200Cdeki maksimum basma mukavemeti deeri 105.17 MPa olarak tespit
edilmitir.
FeCoCrNi numunenin ise 800 C maksimum basma mukavemeti deeri 40 MPa, 900 C
maksimum basma mukavemeti deeri 57 MPa, 1000 C maksimum basma mukavemeti
deeri 72 MPa, 1100 C maksimum basma mukavemeti deeri 82 MPa, 1200Cdeki
maksimum basma deeri 93 MPa kmtr.
4.4 SEM Analiz Sonular
Sinterlenen numunelerin sinterleme sonras SEM fotoraflar ekilmi olup sonular
aada verilmitir;

67

Resim 4.4. ve Resim 4.5. grntler 800 C de 1 kXde numunelere ait SEM
grntleridir. Kaplama yaplan Resim 4.5.deki numunenin

Resim 4.4deki

dorudan kartrlan numuneye gre yzey gzeneklerinin daha az olduu

grlmektedir.

Resim 4.4 Fe-Co-Cr-Ni Tozlarnn 800 C Sinterleme Sonras SEM Grnts.

Resim 4.5 (Fe-Co-Cr)Ni 800 C Sinterleme Sonras SEM Grnts.

68

Resim 4.6. ve Resim 4.7. grntler 900 C de 1 Kxde numunelere ait SEM
grntleridir.

Kaplama yaplan Resim 4.7.deki numunenin Resim 4.6da

dorudan kartrlan numuneye gre yzey gzeneklerinin daha az olduu

grlmektedir.

Resim 4.6 Fe-Co-Cr-Ni Tozlarnn 900 C Sinterleme Sonras SEM Grnts.

Resim 4.7 (Fe-Co-Cr)Ni 900 C Sinterleme Sonras SEM Grnts.

69

Resim 4.8. ve Resim 4.9. grntler 1000 C de 1 kXde numunelere ait SEM
grntleridir. Kaplama yaplan Resim 4.9.deki numunenin Resim 4.8de dorudan
kartrlan numuneye gre yzey gzeneklerinin daha az olduu grlmektedir.

Resim 4.8 Fe-Co-Cr-Ni Tozlarnn 1000 C Sinterleme Sonras SEM Grnts.

Resim 4.9 (Fe-Co-Cr)Ni 1000 C Sinterleme Sonras SEM Grnts.

70

Resim 4.10 ve Resim 4.11 grntler 1100 C 1 kXde numunelere ait SEM
grntleridir. Kaplama yaplan Resim 4.11deki numunenin Resim 4.10da
dorudan kartrlan numuneye gre yzey gzeneklerinin daha az olduu
grlmektedir.

Resim 4.10 Fe-Co-Cr-Ni Tozlarnn 1100 C Sinterleme Sonras SEM Grnts.

Resim 4.11 (Fe-Co-Cr)Ni 1100 C Sinterleme Sonras SEM Grnts.

71

Resim 4.12 ve Resim 4.13 grntler 1200 C de 1 kXde ekilen numunelere ait
SEM grntleridir. Kaplama yaplan Resim 4.13.daki numunenin Resim 4.12de
dorudan kartrlan numuneye gre yzey gzeneklerinin daha az olduu
grlmektedir.

Resim 4.12 Fe-Co-Cr-Ni Tozlarnn 1200 C Sinterleme Sonras SEM Grnts.

Resim 4.13 (Fe-Co-Cr)Ni 1200 C Sinterleme Sonras SEM Grnts.

72

4.5. XRD Analiz Sonular

XRD Analizi sonular incelendiinde;

Resim 4.14, Resim 4.15, Resim 4.16, Resim 4.17deki grntler 1200 C de
ekilen numunelere ait EDX grntleridir. Kaplama yaplmadan dorudan karm
yaplan numunenin Resim 4.15.deki grntsndeki dalmna baktmz da
Resim 4.17.ye gre dalmnn daha dzensiz olduu grlmektedir. Kaplama
yaplan Resim 4.17deki numunenin dalmnn dier numuneye gre dalm
daha geni oranda nfuz ettii grlmektedir.

Resim 4.14 1200 Cde retilen Fe-Co-Cr-Ni EDX Analizi.

Resim 4.15 Fe-Co-Cr-Ni Tozlarnn 1200 C Sinterleme Sonras Elementsel Dalmlar.

73

Resim 4.16 1200 Cde retilen (Fe-Co-Cr)Ni EDX Analizi.

Resim 4.17 (Fe-Co-Cr)Ni 1200 C Sinterleme Sonras Elementsel Dalmlar.

74

Resim 4.18 X-ray 1200 Cde Fe-Co-Cr-Ni Kimyasal Oluumlar.

Resim 4.19 X-ray 1200 Cde (Fe-Co-Cr)Ni Kimyasal Oluumlar.

Resim 4.18, Resim 4.19 grntler 1200 C de ekilen numunelere ait X-ray
grntleridir. Kaplama yaplmadan karm yaplan numunenin Resim 4.18. ve
kaplama banyosuyla Nikel kaplanan Resim 4.19. deki grntlerden de anlald
zere FeNi, CrCo, FeCo fazlar olumutur.

75

5. TARTIMA ve SONU
Sinterleme sonucunda elde edilen numunelere ait sonular aada aklanmtr;

800 Cde elektirik akm kullanmadan kimyasal prosesle kaplama yaplan

kompozit (FeCoCr)Ni younluk deeri 5.43 gr/

, mikrosertlik deeri 150.24

HV, sktrma mukavemeti deeri 50 MPa ve 1200 Cdeki younluk deeri

5.85 gr/

, mikrosertlii 186.54 HV, 1200Cdeki maksimum sktrma

mukavemeti deeri 105.17 MPa kmtr.

800 Cde proses uygulanmadan kartrlan kompozitin (FeCoCrNi)nin

younluk deeri 5.28 gr/

, mikrosertlik deeri 120.32 HV, maksimum

sktrma mukavemeti deeri 40 MPa ve 1200 Cdeki younluk deeri 5.62

gr/

, mikrosertlii 145.81 HV, maksimum sktrma deeri 93 MPa

kmtr.
Chan ve Lin FeC tozunu akmsz Ni kaplama ve 1000-1200 C scaklkta
sinterlemilerdir. rettikleri kompozitin 1200 Cde dier scaklklara gre daha iyi
zellikler sergilediini belirtmilerdir (Chan and Lin 1997).
Kretz ve arkadalar(2004) almasnda arlka %5 orannda SC tozlarnn akmsz
Ni kaplayarak anmaya kar dayanmn arttrd belirtilmitir.(Kretz and ark. 2004)
Bu almalarn sonunda zetle u ktlar sylenebilir;

Bu sonulardan yola karak incelediimizde farkl scaklklarda farkl

yntemlerle

retilen numunelerin younluk deeri, scaklk ykseldike

younluk artmaktadr. (FeCoCr)Ninin younluu FeCoCrNie gre daha

yksek olduu grlmektedir. Bunun nedeni birbirine temas noktalarnda ve toz
tane snrlarndaki difzyona paralel tozlar aras boluklarn kapanmaya
balamasdr. Daha yksek scaklklarda bu difzyon mekanizmas daha etkin
olaca iin boyun verme ve ergime artacandan tane aras boluklar daha kolay
kapanarak ve younluk artmtr. Bundan dolay elektirik akmsz kimyasal

76

banyoyla kaplanp

hazrlanan (FeCoCr)Ni kompozit malzemesindeki tozlar,

birbirine daha iyi ba olutuu iin nikelin buradaki etkisi daha fazla olduu
grlmektedir.

Farkl scaklklarda farkl yntemlerle yaplan numunelerin mikrosertlik

deiiminde, scaklk ykseldike sertlii artmaktadr. (FeCoCr)Ninin sertlii
FeCoCrNie gre daha yksek olduu grlmtr.

Basma deney sonularna gre scaklk ykseldike maksimum basma dayanm

artmaktadr. (FeCoCr)Ninin maksimum sktrma mukavemeti FeCoCrNie
gre daha fazla olduu grlmektedir. Bunun sebeplerinden olan, difzyonun
scakla kar doru orant gstermesi ve akmsz nikel kaplama prosesinin
tane kltc zelliinin de bulunmasndan dolay kaynakland syleyebilir.

XRD

analizlerine

bakldnda;

FeCoCrNideki

nikel

dalmnn,

(FeCoCr)Nideki nikel dalmna gre daha dzensiz olduu grlmektedir.

(FeCoCr)Nideki elektirik akmsz kimyasal banyoyla kaplama yaplarak
oluturulan numunemizin nikel dalm, resimden de anlald gibi taneler
aras boluklara daha iyi nfuz ederek ve kendisini daha iyi belirginletirerek
gereklemitir.

XRD analizindeki kimyasal oluumlara bakldnda; FeNi, CrCo, FeCo

fazlarnn olutuu tespit edilmitir.

SEM grntsndeki analizlere baktmzda; 1200 Cde sinterlenmi

numunenin yaplan Resim 4.12 ile Resim 4.13u incelediinde (FeCoCr)Nideki
grlen gzeneklerin FeCoCrNidekine gre daha az olduu grlmektedir.
Bunun nedeni birbirine temas noktalarnda ve toz tane snrlarndaki difzyona
paralel tozlar aras boluklarn daha iyi kapanddr. Elektirik akmsz kimyasal
prosesle kaplanan nikelin; scakln etkisiyle boyun vermenin daha fazla
olduundandr. Dier SEM grnt resimlerine bakldnda bu farkllk gze
arpmaktadr.

77

Elektirik akmsz kimyasal prosesle kaplanan nikelin buradaki ve dier bilimsel

almalarda grld gibi kaplama kalnlnn malzemenin her tarafnda ayn
olmas, mekaniksel zelliklerinin iyi sonu vermesi

Zhang vd. 2005 deki

almadaki gibi u sonular karmaktadrlar;

a. ok iyi bir korozyon direnci,
b. Anmaya kar mukavemet,
c. Yksek kaplama sertlii,
d. Kaydrclnn yksek olmas,
e. Lehimlenebilme zellikleridir (Zhang vd. 2005).

Bu bilgiler nda bu almada ideal scakln 1200 Cde olmasnn daha iyi
sonular verdiide grlmektedir. Nikelin FeCoCr tozlaryla elektirik akmsz
nikel kaplama prosesi ile kaplanan ve (FeCoCr)Ni kompozit malzemesi olarak
retilen numunenin, FeCoCrNi olarak retilen kompozit malzemesine gre
mekaniksel zelliklerinin

avantajl ancak zel retimde maliyet asndan

dezavantajl olduu sonucunu ortaya kard sylenebilir.

78

6. KAYNAKLAR
Anik M., Korpe E., 2007, Effect Of Alloy Microstructure On Electroless NiP
Aydn, R., (1997), T/M elik Paralarda Isl lemlerin Mekanik zelliklere Etkisi,
Yksek Lisans Tezi, Sleyman Demirel niversitesi, Isparta
Aye S. 2009, Akmsz Nikel Kaplama Tekniinde Banyo Tiplerinin Etkisinin
Aratrlmas Yksek Lisans Tezi Afyonkocatepe niversitesi
Balaraju, J.N., Sankara Narayanan,T.S.N. ve Seshadri, S.K., (2006), Structure

and

Phase Transformation Behaviour of Electroless NiP Composite Coatings,

Materials Research Bullettin, 41: 847860.
Burakowski, T. ve Wierzchon, T., (1999), Surface Engineering of Metals: Principles,
Equipment, Technologies, CRC Press, NY.
Chen ,B.H., Hong, L., Ma ,Y. ve Ko ,T.M., (2002), Effects of Surfactants in an
Electroless Nickel-Plating Bath on the Properties of Ni-P Alloy Deposits, Ind.
Eng. Chem. Res., 41(11): 2668-2678.
Cheong, W.J., Luan, B. L., Shoesmith, D. W., (2004), The Effects of Stabilizers on the
Bath Stability of Electroless Ni Deposition and the Deposit, Applied Surface
Science, 229:282 300.
Esin . (2009)Akmsz Nikel Kplama Banyolarnn Karakteristiklerinin ncelenmesi
Kimya Mhendislii Ana Bilim Dal Yksek Lisans Tezi
Feldstein,N., Lancsek, T. S., ve Ami, J.A., (1970), Potentiometric Analysis of
Hypophosphite in Electroless Nickel Plating Baths, Anal. Chem., 42 (8):945946. Electroless Nickel Plating, A General Description of Electroless Nickel
Plating and Its Effect on BAL Seal Performance in Reciprocating and Rotary
Service, Technical Report, Bal Seal Engineering Co, Inc.U.S.A, 2003.
Fatih E. (2011). Hzl Katlatrma Yntemi le retilmi Nikel-Bakr (Monel 400)
Alam Tozlarn Presleme Ve Sinterleme Parametrelerinin ncelenmesi Yksek
Lisans Tezi Metalurji ve Malzeme Mh. Trabzon
Fischmeister, H.F. Arzt, E.(1983). Densification of powders by particle deformation,
Powder Metallurgy, vol:26, no:2.
German, R. M., Powder Metallurgy, 8. Particulate Materials Processing, MPIF, 2005,
USA

79

German, R.M.(1989). Powder Metallurgy Science, MPIF, 203-335, USA.

German, R.M.(2007). Materials Processing Handbook Powder Processing.
German, R.M.(2007). Toz Metalujisi ve Parackl Malzeme lemleri, ed:Sarta, S.,
German, M., R., Sintering Theory and Practice, Wiley-Interscience, 1996, Newyork,
USA
Gkkurt, T., (2007), Farkl Yntemlerle Kaplanan Termoplastiklerin Mekanik
zelliklerinin Deerlendirilmesi, Marmara niversitesi Fen Bilimleri Enstits
Yksek Lisans Tezi, stanbul.
Gimenez, S., Vagnon, A., Bouvard , D., Van der Biest, O. (2006). Influence of the gren
density on the dewaxing behavior of uniaxially pressed powder compacts,
Materials Science and Engineering A, 430, 277284
Henry, J.R., (1997), Electroless (Autocatalytic) Plating, Metal Finishing Guidebook
and Directorry Issue, 95 (1A).
Hiylmaz, N. (1999), Toz Metalurjisi Yntemleri ile Elde Edilen Seramik Tanecik
Destekli Alminyum Esasl Kompozit Malzemelerin Anma zellikleri,
Yksek Lisans Tezi, Gazi niversitesi, Ankara
Hyoung, S. K.(1998). Yield and compaction behavior of rapidly solidified AlSi alloy
Powders, Materials Science and Engineering A,251, 100105.
Kahriman, A., Gndz, O., Bozkurt,Y. ve Salman, S., (2008), Akmsz Ni P Kaplama
zelliklerinin ncelenmesi, Yzey lemler Dergisi, Ocak-ubat, 60-66.
Kahriman, A. ve Avc, E., (2005), Akmsz Nikel Kaplamalar Tarihesi, Geliimi ve
Banyo Bileenleri, Yzey lemler Dergisi, 42:50-54.
Kurt, A.O.(2011). Toz retim Yntemleri ve Sinterleme Ders Notlar, Sakarya
niversitesi, http://www.sakarya.edu.tr/~aokurt/dersler, 21 Mart 2011.
Lawley, A., (1992), Atomization The Production of Metal Powders.
Li, Y. Y., Ngai, T.L., Zhang, D.T., Long, Y., Xia, W., (2002), Effect of die wall
lubrication on warm compaction powder metallurgy, Journal of Metarials
Processing Technology 129 (2002) 354-358.
Matik, U. ve tak, R., (2005a), Toz Metalurjisi ile retilmi Demir Esasl Paralarda
Asidik ve Bazik Akmsz Nikel zeltilerin Kaplama Kalitesine Etkisi Gazi
niversitesi Mhendislik ve Mimarlk Fakltesi Dergisi, 20:239-246.

80

Matik, U. ve tak, R., (2005b), Toz Metalurjisi ile retilmi Demir Esasl Paralarda
Asidik ve Bazik Akmsz Nikel zeltilerin Kaplama Miktarna Etkisi,
Teknoloji Dergisi, 8:51-56.
Mediha S.(2007) Toz Metalurjisi ve Uygulamalar Yksek Lisans Tezi Tasarm ve
malat Mhendislii Gebze
Mehmet D. ,S.Can K. ,Yldz Y..(2012-2013)

Sakarya niversitesi Metalurji

Malzeme Mhendislik Fakltesi Blm Mekanik 2 Deney Fn

Muzaffer

K.

Bartn

niversitesi

Mhendislik

Fakltesi

Metalurji

Malzeme

Mhendislii Blm Sertlik Deney Fn.

Muzaffer E. (2011).Toprak leme Endstrisinde Kullanlan izici Kalemlerin
Mikrodalga Toz Sinterleme Teknii le retimi ve Karakterizasyonu Doktora
Tezi Afyonkocatepe niversitesi
Nutku, F.(2006). Toz Metalurjisi ile retilen Paralarn Tahribatsz Muayenesi ,Yksek
Lisans Tezi, Y.T.., Fen Bilimleri Enstits.
Okuyama K.(2007). Sintering, Hiroshima University, Higashi-Hiroshima, Japan.
zgr . Toz Metalurjisi le retilen Alaml eliklerin Mikroyap ve Mekanik
zellikleri Yksek Lisans Tezi Sakarya niversitesi Metal Eitimi 2007
zkal, B., Wolfram Ar Alamlarnda Balang Toz zelliklerinin Sv Faz
Sinterlemesi Yoluyla Younlama Srelerine Olan Etkileri, Yksek Lisans
Tezi, .T.., F.B.E., 2002, stanbul
zsoy, H. ., 1996, Toz Metalurjisi Sreleriyle retilen Demir Esasl Yapsal
Paralarn Mekanik zelliklerinin ncelenmesi, stanbul.
Price, P.(1998). ASM Handbook, Powder Metal Technologies and Applications, vol:7.
Poquillon, D. Lemaitre, J. Carles, V, Tailhades, Ph. Lacaze J.(2002). Cold compaction
of iron powders relations between powder morphology and mechanical
properties Part I: Powder preparation and compaction, Powder Technology 126,
6574.
R.M. German,(1996). Sintering Theory and Practice, Wiley-Interscience Publications,
New York.
James, B. A., Liquid Phase Sintering in Ferrous Powder Metallurgy, Powder
Metallurgy, Volume 28, Number 3, 1985

81

Sarta, S., nal, ., (1996), Piroteknik Uygulamalarda Toz Metalurjisi, 1. Ulusal Toz
Metalurjisi Konferans, s. 315- 333, Gazi niversitesi, Ankara
Sarta S., 1996, Sv Faz Sinterlemesi, 1. Ulusal Toz Metalurjisi Bildiriler Kitab, 16
17 Eyll 1996, Gazi niversitesi, Ankara, 485-551.
Syler M., 2007, Toz metalurjisi ve uygulamalar, Yksek Lisans Tezi, Tasarm ve
malat Mhendislii Anabilim Dal,Gebze leri Teknoloji Enstits Mhendislik
ve Fen Bilimleri Enstits Gebze-Kocaeli.
Stsuy, A., 1993, Microstructures Of Ferrous Powder Metallurgy Alloys Atlas of
Microstructures Of Industrial Alloys, U. S. A.
Trker, M. ve Durlu, N., Birinci Basm, Trk Toz Metalrjisi Dernei Yaymlar:05,
Ankara.
Uygur, M., E., (1996), Balata retim Teknoloji, 1. Ulusal Toz Metalurjisi Konferans,
s.485, Gazi niversitesi, Ankara
nl, N. avusoglu, L.(1995). Toz Metalurjisinin Yaygn Kullanm Alanlar, Metal
Dnyas,Teknik Yaz, say:11-12, stanbul.
Ylmaz S. B., 1999, Toz Metalurjisi le retilen, Bal Grafitli Demir Paralarda
Kullanlan Farkl Demir Tozu Cinslerinin Paralardaki Mekanik zelliklere
Etkisi, Yksel Lisans Tezi, Marmara niversitesi, Fen Bilimleri Enst., Metal
Eitimi, stanbul.
Zhang, Q., Wu, M. ve Zhao, W., (2005), Electroless Nickel Plating on Hollow Glass
Microspheres, Surface & Coatings Technology, 192: 213219.
Wang ,Y.U.(2006). Computer modeling and simulation of solid-state sintering: A phase
field approach, Acta Materialia, 54, 953961.

82

6.1. nternet Kaynaklar

1-http://metalurjistiz.blogspot.com.tr/2013/01/xrd-x-ray-diffraction-cihaz.html
01.04.2014
2-http://www.istanbul.edu.tr/eng/metalurji/sem.htm 26.11.2013
3-www.me.gatech.edu 30.11.2013
4-www.akimsiznikel.com 30.11.2013
5-www.asetsdefense.org/documents/Workshops/SURF-FIN-TempeAZ-02
08/Briefings/Weamer-ElectrolessNi.pdf 02.17.2014
6-www.bilesim.com 03.03.2014
7-www.millerplating.com/plating/electroless_nickelbody.html 09.04.2014
8-http://machinedesign.com/article/tips-for-specifying-electroless-nickel-coatings
1102 15.04.2014

83

ZGEM
Ad Soyad

: Eyp DONAT

Doum Tarihi

: 10.08.1988

Yabanc Dil

: ngilizce

letiim (Telefon/e-posta)

: 553 532 47 95/ eyupdonat_03_88@hotmail.com

Eitim Durumu
Lise

: Bolvadin Lisesi

Lisans

: Sakarya niversitesi

Yksek Lisans

: Afyonkocatepe niversitesi

Yaynlar

: The Abstracts Of The 1st International Porous and Powder

Materials Symposium and Exhibition PPM 3-6 September 2013 eme zmir

84