T.C.

MLL ETM BAKANLII

ELEKTRK-ELEKTRONK TEKNOLOJS

BULAIK MAKNELER
522EE0109

Ankara, 2011

Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve

retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarak
rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renme
materyalidir.

Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir.

PARA LE SATILMAZ.

NDEKLER
AIKLAMALAR .................................................................................................................... ii
GR ....................................................................................................................................... 1
RENME FAALYET-1 ..................................................................................................... 3
1. BULAIK MAKNESNN TANINMASI .......................................................................... 3
1.1. Bulaklarn Ykanmas ................................................................................................. 4
1.2. Bulak Makinelerinde Programlar ve Ykama Program ............................................. 4
1.3. Bulak Makinelerinde Kullanlan Deterjan.................................................................. 5
UYGULAMA FAALYET ................................................................................................ 7
LME VE DEERLENDRME ...................................................................................... 8
RENME FAALYET-2 ..................................................................................................... 9
2. BULAIK MAKNES PARALAR VE GREVLER .................................................... 9
2.1. Parazit Kondansatr .................................................................................................. 10
2.2. Ama Kapama Anahtar .............................................................................................. 10
2.3. Kap Emniyet Switchi ................................................................................................. 11
2.4. Program Aygt............................................................................................................ 11
2.4.1. Elektro Mekanik Program Aygt ........................................................................ 11
2.4.2. Elektronik Program Aygt .................................................................................. 12
2.5. Su Seviye Anahtar (Presostat) ................................................................................... 12
2.6. Elektrikli Su Giri Vanalar (Ventil) ........................................................................... 13
2.7. Ykama Motoru ........................................................................................................... 14
2.8. Pompa Motoru ............................................................................................................ 15
2.9. Termostat .................................................................................................................... 15
2.10. Su Yumuatma Kab ................................................................................................. 16
2.11. Tuz Kab.................................................................................................................... 16
2.12. Deterjan Kutusu ve Parlatc Kutusu ......................................................................... 17
2.13. Rezistans ................................................................................................................... 17
UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 20
LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 21
RENME FAALYET-3 ................................................................................................... 22
3. BULAIK MAKNELERNN ALIMA PRENSPLER ............................................. 22
3.1. Genel alma Prensibi ............................................................................................... 22
3.2. Bulak Makinelerinde Arza Bulma ve Giderme lemleri ........................................ 25
UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 29
LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 30
MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 31
CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 32
KAYNAKA ......................................................................................................................... 34

AIKLAMALAR
AIKLAMALAR
KOD
ALAN
DAL/MESLEK
MODLN ADI

SRE
N KOUL

522EE0109
Elektrik Elektronik Teknolojisi
Elektrikli Ev Aletleri
Bulak Makineleri
Bulak makinelerinin almasn, yapsn ve arzal
ksmn deitirilmesi bilgilerinin kazandrld renme
materyalidir.
40/32
Alan ortak modllerinin tamamlam olmak.

YETERLK

Bulak makinelerinin bakm ve onarmlarn yapmak.

MODLN TANIMI

Genel Ama
Gerekli atelye ortam ile bulak makinesi donanmlar
salandnda her trl bulak makinesinin paralarn
tanyarak gvenli, verimli, amaca ve tekniine uygun
olarak bakm ve onarmn yapabileceksiniz.
Amalar
MODLN AMACI

1.
2.

3.

ETM RETM
ORTAMLARI VE
DONANIMLARI

LME ve
DEERLENDRME

Bulak makinelerini tanyarak ayrt edebileceksiniz.

Bulak makinesini ykama tekniini renecek ve
su tahliye motoru, presostat, elektrikli musluklarn
(valflerin) ve program cihaznn kontroln
yapabileceksiniz.
Arzann mekanik ve elektrik olma durumuna gre
deitirme ve tamir ilemini yapabileceksiniz.

Atlye ortam, gerekli el aletleri, lehimleme malzemeleri,

lm aletleri, l aletleri.
Bulak makineleri iin hazrlanm zel yardmc aletler.

Her faaliyet sonrasnda o faaliyetle ilgili deerlendirme

sorular ile kendinizi deerlendireceksiniz.
retmen modl sonunda size lme arac (uygulama,
soru-cevap) uygulayarak modl uygulamalar ile
kazandnz bilgi ve becerileri lerek deerlendirecektir.

ii

GR
GR
Sevgili renci,
Bu modl sonunda edineceiniz bilgi ve beceriler, bulak makinelerinin ykama
tekniini veya alma prensibini renecek ve her trl arzalar giderebileceksiniz.
Teknolojinin her geen gn hzla ilerledii bu zamanda ev aletlerinde srekli
yenilikler olmaktadr. Daha kullanl daha gvenli ve yaam daha kolay hale getiren bulak
makinesini ve elemanlarn tanmanz sizlerin mesleinizi icra ederken ok yararl olduunu
greceksiniz.

RENME FAALYET1
RENME FAALYET-1
AMA
Uygun ortam salandnda, bulak makinelerinde ykamann nasl yapldn ve
makinede kullanlan suyun test edilmesini renebileceksiniz.

ARATIRMA
Bu faaliyet ncesinde yapmanz gereken ncelikli aratrmalar unlardr:

Bulak makinesinin ykama tekniini aratrnz.

Bulak makinelerinde kullanlan suyun sertlik durumunu aratrnz.

Aratrma ilemleri iin internet ortam ve ev aletlerinin satld maazalar gezmeniz

gerekmektedir. Ev aletleri tamir bakm yapan teknik servislerden n bilgi edininiz.

1. BULAIK MAKNESNN TANINMASI

Tam otomatik bulak makineleri ykama ve durulama sularn kendi alan, suyu stp
yamurlama sistemi ile bulaklar el demeden ykayp durulayan ve sonra da kurutan
makinelerdir.
Su sertlii beslendii kaynaklara gre farkllk gsterir. Suyun sertlii kalsiyum ve
magnezyum tuzlarndan ileri gelir. Daha fazla sertlik kalsiyumdan ileri gelir. 100 litrelik
suda 1 gram magnezyum ve kalsiyum var ise suyun sertlik derecesi 1dir. 0-7 sertlikteki su
yumuak su, 7 -14 sertlikteki su hafif su, 14 -21 sertlikteki su sert su, 21den sonra
sertlikteki su ok sert sudur. Sert sular bulak ykanabilir sertlie getirmek iin makinelerde
su yumuatma sistemi vardr. yi sonu alabilmek iin makine zerinden su sertlik ayarn
ayarlamak gerekir.

ekil 1.1: Su sertlii deneme eridi

Su sertliine bulak makinesi ile verilen kataloglar ile birlikte verilen su deneme
eridi (strip) ile baklr. ebekeden alnan bir bardak suya bu erit daldrlr ve 3-5 saniye
bekletildikten sonra karlr. eridin zerinde iki ksmdan ikisi de yeil ise su sertlii
idealdir, makineye tuz koymak gerekmez. eridin zerindeki ksmn birisi yeil dieri
krmzlar ise akin zerinden su sertlik ayar ayarlanr ve makineye tuz ilave edilir. eridin
zerindeki ksmlarn ikisi de krmzlar ise makine zeride su sertlik ayar yaplr ve
makineye tuz ilave edilir.

1.1. Bulaklarn Ykanmas

Bulak makinelerinde bulaklar yamurlama yntemi ile ykanr. Sirklasyon
(ykama motoru) hazneye dolan suyu fskiyelere basar. Skan su fskiyeleri hz vererek
dndrr ve fskiye deliklerinden tabaklar zerine basnl bir ekilde pskrr. Tabaklar
zerindeki bulaklar basnl suyun darbeleri ile mekanik olarak ayrlr. Ayrca suyun scak
olmas donmu yalar eritir, deterjan ile ntrleir. Scak su ayn zamanda tabaklar
dezenfekte eder. Bulak makinelerinde ykama suyu scakl genelde 65Cdir.

1.2. Bulak Makinelerinde Programlar ve Ykama Program

Her bulak makinesinde genelde n ykama, ana ykama, durulama ve kurutma
programlar vardr. Ancak bu ykanacak bulaa gre de eitli programlar vardr. rnein
yal tabak ykama, sadece bardak ykama vb.
Bulak makinelerinde genelde yal bulak program u ekilde gerekleir; makine
program dmesi n ykama konumuna getirilir. altrma dmesine komut verildiinde
nce su tahliye pompa motoru alr. Makine iinde su var ise dar atlr. Daha sonra
makineye n ykama suyu dolar. Sirklasyon motoru (ykama motoru) alr. Fskiyelerden
kan basnl su tabaklar zerindeki kaba bulaklar ykar. n ykamada genel de stc
devreye girmez. Daha sonra tahliye motoru alr ve n ykama suyunu dar atar. Makine
bu sefer ana ykama suyunu alr. Suyun alnmas ile birlikte stc devreye girer, sirklasyon
motoru alr ve deterjan kapa alr. Scak su deterjan karm ile tabaklar ykanr. Su
belirli scakla geldiinde termostat tarafnda stc devreden kar. Tabaklarn ykanma
sresi sonunda tahliye pompa motoru devreye girer ve suyu dar atar. Ykama sonunda
makineye durulama sular alnr. Bu sularda sirklasyon motoru tarafnda fskiyeler aracl
ile tabaklar zerinden sirkle edilir. Durulama sonunda pompa motoru suyu dar atar.
Makine son durulama suyunu aldnda stc devreye girer, bu esnada parlatc valfi alr ve
suya parlatc karr. Bu suyu yine sirklasyon motoru tabaklar zerinde sirkle eder. Son
durulama sonunda tahliye motoru yine alarak bu suyu da dar atar. Son olarak stc
dereye girer tabaklar kurutur ve program sona erer.

Su Girii

Kirli Su
k

Tahliye
motoru

Sirklasyon motoru

ekil 1.2: Bulak makinelerinde su sirklasyonu

1.3. Bulak Makinelerinde Kullanlan Deterjan

Bulak makineleri ev tipi ve sanayi tipi olma zere iki ekilde yaplr ve retilir. Bu
makinelerde kullanlan deterjanlarn zellikleri de farkldr. Sanayi tipi makinelerde
kullanlan deterjann aktivitelii ve kp fazla, ev tipi bulak makinelerinde aktivitelii
ve kp az olan deterjanlar kullanlr. Sanayi tipi makinelerinin ykama sresi ok ksadr.
Ev tipi bulak makinelerinin ykama sresi 60 -70 dk kadardr.
Bulak makinelerinde kullanlan deterjann iinde belli oranda klorin maddesi
bulunur. Klorin uucu olduundan deterjann az ak braklmamaldr. Deterjan daima toz
halinde olmaldr. Deterjann iinde klorinden baka dezenfekte ve korozyona kar maddeler
ile fosfat da vardr. Fosfat suyun yumuamasna yardm eder. Deterjann bu zellikleri gz
nne alnarak gerekmedike makineye tuz konmamaldr.

Resim.1.1: Bulak makinesi deterjan

UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
Bulak makinelerine konacak kimyasallarn ayarlanmas

lem Basamaklar

neriler

su Makinelerin su sertlik ayar anahtar yeri

farkl yerlerde olabilir. Makinenin
kullanma klavuzlarndan yararlannz.
Numune su ierisine su sertlii deneme
eridini batrlarak renk deiimi izleyiniz.
Bulak makinesinin alaca
ebekesinden bir bardak su alnz.

Suyun sertlik lm gnmzde dijital

aleti yntemi ile kontrol edilmektedir. Siz
de dijital l aleti ile kontrol
edebilirsiniz.
kan sonular dorultusunda makineye
tuz konup konmayacan belirleyiniz
Suyun sertlik durumuna gre su sertlik
anahtarndan ayarlama yapnz.
Yaptnz
ilemin
doruluunu
arkadalarnzn
almalar
ile
karlatrnz.

LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
OBJEKTF TESTLER (LME SORULARI)
Aadaki cmleleri doru veya yanl olarak deerlendiriniz.
1. (
2. (
3. (
4. (
5. (
olur.
6. (
7. (

) Sularn sertlik durumu beslendii kaynaa gre farkllk gsterir.

) Bulak makineleri yamurlama sistemi ile ykama yapar.
) Bulak makineleri ile iyi bir ykama iin ebeke suyunun test edilmesi gerekir.
) Bulak makinelerinde mutlaka tuz kullanlmaldr.
) Bulak makinelerinde suyun sertlik derecesi normal ise deterjan kullanlmasa da
) Bulak makinelerinde reine, ayda bir deitirilmelidir.
) Bulak makinelerinde tuz, makinenin imalat srasnda konur.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek
kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz
sorularla ilgili konular faaliyete dnerek tekrar inceleyiniz.

RENME FAALYET2
RENME FAALYET-2
AMA
Uygun ortam salandnda bulak makinelerinin almasn ve makine elamanlarn
renebileceksiniz.

ARATIRMA
Bu faaliyet ncesinde yapmanz gereken ncelikli aratrmalar unlardr:

Bulak makinesinin ykama tekniini aratrnz.

Bulak makine elemanlarn aratrnz.

Aratrma ilemleri iin internet ortam ve ev aletlerinin satld maazalar gezmeniz

gerekmektedir. Ev aletleri tamir bakm yapan teknik servislerden n bilgi edininiz.

2. BULAIK MAKNES PARALAR VE

GREVLER
Bulak makinelerinde bulunan paralarn bir ksm otomatik amar makinesindeki
paralar ile ayn zellikleri tar.

ekil.2.1: Bulak makinesi blmleri

2.1. Parazit Kondansatr

Makinelerin almas esnasnda dier elektrikli aletlerin etkilenmemesini salayan
ebeke akm dzenleyicisidir. Parazit kondansatrne faz ntr 220 Volt girer, 220 Volt kar.
Makine fii prize takldnda, avometre ile kondansatr knda gerilim lm yaplr.
Gerilim yoksa veya makine alrken televizyon, radyo aldnda parazit yapyorsa
kondansatr arzaldr, deitirilir.

Resim 2.1: Parazit kapasitr

2.2. Ama Kapama Anahtar

Bulak makinesinin almas iin enerjiyi ap kapamaya yarayan devre elemandr.
Ama kapama anahtarna da faz-ntr 220 Volt girer, 220 Volt kar. Anahtar altrma
konumuna alndnda kndan gerilim kontrol yaplr. Eer 220 Volt giriyor, 220 Volt
k yoksa anahtar arzaldr, deitirilir.

Resim 2.2: Ama-kapama anahtar

10

2.3. Kap Emniyet Switchi

Resim 2.3: Emniyet switchi

Makinenin n kapa aldnda makinenin enerjisini keser.

2.4. Program Aygt

2.4.1. Elektro Mekanik Program Aygt

Resim 2.4: Program cihaz-1

Resim 2.5: Program cihaz-2

11

stenen program ierisindeki kamlar ile elektrik kontaklarn ap kapatarak i yapan

elemanlarn devreye girip kmasn salayan, hareketi kendi zerindeki kk senkron
motorla devam ettiren komplike bir nitedir. Bir ana mil zerine dizilmi kamlar ve kamlarn
kumanda ettii kontaklar vardr. Kam dediimiz girinti ve kntlar baz kontaklar aar,
baz kontaklar kapatr. n ykama, ykama, durulamalar ile skma iini sras ile i yapan
elemanlara komut vererek makinenin otomatik olarak almasn salar. Senkron motor
hareketini irili ufakl dililerden oluan anzmana verir. Hareket devrini drlerek
kamlara iletilir. Genellikle program aygtlarnda her kam konumlu bir anahtara kumanda
eder. Anahtar 2 sabit, 1 hareketli kontaktan meydana gelir.

2.4.2. Elektronik Program Aygt

Yukarda anlatlan ilemlerin tmn elektronik olarak yapan elektronik kitlerdir. Bu
kitler entegre, diyot, diren ve kondansatr gibi elektronik devre elemanlarndan meydana
gelmektedir. Makinede yine ii yapan ykama motoru, suyu alan vanalar, suyu dar atan
pompa motoru ve suyu stan rezistanstr.

Resim 2.6: Elektronik program cihaz

Ancak bunlara srasyla kumanda eden aygt elektroniktir. almas mikroilemci

temeline dayanr. Elektronik program aygtlarnda arza genelde tiryak ve entegrelerde
grlr. Entegreler genelde PIC mikrodenetleyici olduundan yenisi ile deitirmekle sorun
zlmez. Bu entegrelere almas yeniden yklenmesi gerekir.

2.5. Su Seviye Anahtar (Presostat)

Kazan iine dolan suyun, hava cebindeki havann skp basn yapmas ile alan, su
giri vanalarna kumanda ederek su seviyesini ayarlayan, 2 ya da 3 kademeli basn
anahtardr. Su seviye anahtar bir diyafram ve buna bal kontaklar ile bunlara yataklk
yapan gvdeden meydana gelir. Su seviye anahtar ince bir hortumla hava cebine, hava cebi
de kazana baldr. Kazan iine dolan su, cepte olan havay sktrarak diyaframa basn
yapar. Su istenilen seviyeye geldiinde havann basnc diyafram iterek su giri vanasna
enerji ileten kontaklarn almasn salar. Enerjisi kesilen su giri vanas suyu keser ve
kazan su girii durur. Su seviye anahtarndaki kontaklar program aygtlarnda olduu gibi iki
sabit bir hareketli kontaktan meydana gelir. Kontak numaralar ekil 2.2de grld gibi
genelde 11-12 nulu kontaklar kapal, 11-13 nulu kontaklar ak ve kazana dolacak suyun 1.
12

seviyesi iin, 21-22 nulu kontaklar kapal, 21-23 nulu kontaklar ak ve suyun 2. seviyesi
iin, 31-32 nulu kontaklar kapal, 31-33, 31-34 nulu kontaklar ak ve suyun 3. seviyesi
iin kullanlr. Makinin programna, model ve markasna gre bu anahtarlar deiklik
gsterir. Su seviye anahtarna ince hortumun girdii yerden balon iirir gibi flemek sureti
ile kontaklarn durumlar kontrol edilir. Kontaklar yapm, ama kapama yapmayan su
seviye anahtarlar ayn zellikteki anahtarla deitirilir.

1
11

ekil 2.2: Presostat Kontaklar

Resim 2.7: Presostatlar

2.6. Elektrikli Su Giri Vanalar (Ventil)

Su seviye anahtarndan ald kumanda ile makineye su giriini salar. Su giri
vanalar, alma gerilimi 220 Volt olan rle ve 0,5 ile 10 bar aras basnl su ile grev
yapar. Rleye 220 Voltluk gerilim uygulandnda rle bobinleri enerjilenerek pistonu eker
ve vana alr. Makineye su girii salanr. Akm kesildiinde rle enerjisiz kalacandan
pistonu serbest brakr. Piston aaya doru hareket eder ve su geiini kapatr. Makine eer
musluklara 220 Volt verildii halde su almyorsa avometre ile musluk bobini kontrol edilir.
Devre gstermiyorsa yenisi ile deitirilir. Devre gsterdii halde su almyorsa filtre tkal
olabilir. Filtre temizlenir. Musluklara ara kablosu ile 220 V enerji verilerek su alp almad
kontrol edilir. Su dolam sistemli makinelerde bulunan elektrikli su giri vanalar ile
presostat bir arada bulunur.

13

Resim 2.8: Elektrikli su giri vanalar (ventil)

2.7. Ykama Motoru

Program aygtndan ald kumanda ile alr. Genelde yardmc sargl daimi
kondansatrl motor olup makine iine dolan suyu alarak alt ve st fskiyelere basar.
Yaklak 300 Watt gcnde, 2800 d/dk bir devirle iki ynde dnebilen motorlardr.
Motor kontrol makineden sklp darda yaplacaksa ana ve yardmc sarg ular
ve mterek u iyi bilinmeli, kondansatr doru olarak bu sarglara balanmaldr (Resim
2.9). Ayrca kondansatrn salaml kontrol edilmelidir. Kondansatr arzal ise motor
kalk yapamaz. Motora enerji verildiinde kalknmada zorlanyor, el ile yardm edildiinde
motor alyorsa kondansatr arzal demektir. Sarglar lldnde mterek u ile dier
ular arasnda kopukluk llyorsa; motoru sya kar koruyan ve sarglara seri bal
termik veya PTCden olabilir. Bu elman kontrol edilmelidir. Bu elaman kontrol edilmeden
sarglara mdahale edilmemelidir.

14

Resim 2.9: Sirklasyon (ykama) motoru

2.8. Pompa Motoru

Program sonlarnda suyu makineden dar tahliye etmek iin kullanlr.220 Volt
beslemeli, 85-125 Watt glerinde, 2 m su stunu basnl, 30-50 d/dk debiye sahip, program
aygtndan ald sinyallerle alan su tahliye motorudur. Ykama ve program sonunda
devreye girerek kazandaki kirli suyun dar atlmasn salar Pompann kontrol iin 220
volt uygulanr. almazsa su tahliye pervanesi temizlenir, motor yine de almaz ise yenisi
ile deitirilir.

Resim 2.10: Su boaltma (tahliye) motoru

2.9. Termostat
Ykama suyunu istenen scaklkta kalabilmesi iin su scakln alglayarak stc
rezistansn kumandasn yapp su scakln istenen ykama scaklnda tutulmasn
salayan elamandr.

15

Resim.2.11: Termostat

2.10. Su Yumuatma Kab

Bulak makinelerinde kullanlan suyun kiresiz olmas gerekir. Kireli sularn
kirecini (kalsiyumunu) almak iin su reine zerinden geirilir. Kalsiyum reine tarafnda
tutulur ve yumuam su makineye gider. Makinede yumuatlm su ile yumuatlmam su
kararak ideal ykama suyu elde edilmi olur. Yumuatma kabndaki reine makine imalat
srasnda konur. Reinede bir azalma olmaz. Ancak makinenin tuzu bitince tuz ilave edilirse
reine temizlenmi olur. Dolaysyla yumuatc madde kendi kendini yenilemi olur.

2.11. Tuz Kab

Yumuatma kabndaki reinenin etraf kalsiyum ile kapland zaman reine kireci
tutamaz hale gelir dolaysyla suyu yumuatamaz. Bu nedenle reineyi kalsiyumdan
temizlenmesi gerekir. Reineyi kalsiyumdan sodyum temizler. Ykamann sonuna doru tuz
kabna su dolar ve buradan tuzu alarak su yumuatma kabna gider. Tuz kabndan
yumuatma kabna tuz (sodyum) gnderilmek suretiyle kalsiyumun reineden ayrlmas
salanr. Tuz kabnda tuz bitince yeniden tuz ilave edilir.

Resim. 2.12: Su yumuatma ve tuz kab

16

2.12. Deterjan Kutusu ve Parlatc Kutusu

Bulaklar, makinede yeteri kadar stlm su ve deterjanla birlikte temizlenir.
Deterjan kutusu kapa bir rle yardmyla kumanda edilir. Rleye enerji geldiinde rle
kontaklarn ekerek deterjan kutusunun kapann almasn salar. Bylece makinenin
iindeki su, deterjan alr. Scak su ile donmu yalar eritilerek deterjanla ntrletirilir. Ev
tipi bulak makinelerinde kp az olan deterjan kullanlr. Bu makinelerde ykama 60-70
dakikay bulmaktadr. Sanayi tipi bulak makinelerinde kullanlan deterjann kp
fazladr. nk bu makinelerde ykama sresi ksadr.Parlatc kutusu iine parlatc konur
ve son durulamada makine parlatcy da alarak tabaklar zerinde leke kalmamasn salar.
Parlatc, bulaklar zerinde bir film tabakas oluturur. Makinelerde parlatc ayar iyi
yaplmaldr. Parlatc fazla olduunda ele yapr. Az olursa tabaklar zerinde lekeler
grlr. Parlatc genellikle arap asitini ve limon asitini ierir. Bu asitler bulaklarn
parlamasna, tuz artklarnn erimesine ve suyun yumuamasna yardm eder.

Resim 2.13: Deterjan ve parlatc kutusu

2.13. Rezistans
Ykama suyunu stmaya yarar. Bulaklar durulandktan sonra ortama s vererek
bulaklarn kurumasn salar. Yaklak 2000 Watt gcndedir. Termostattan ald enerji
ile ykama suyunu istenen scakla ykseltir. Paslanmaz elikten yaplm bir koruyucu
iine yerletirilmitir. Conta ve flan ile szdrmazlk temin edilerek kazann dibine monte
edilir. Istclar 220 Volt ile alr. Yalnz, stcya enerji verilirken su iinde olmaldr, aksi
halde susuz ortamda altrlan stc ksa srede kzararak arzalanr.

17

Resim.2.14: Istc

Resim 2.15: Bir ev tipi bulak makinesi iinde bulanan elamanlar

18

Bulak makinesinin kapa aldnda; bulaklarn konulduu sepetten baka,

deterjan ve parlatc kutusu, stc, alt ve st fskiyeler, tuz kabnn kapa ve filtre grnr.
Genelde makinenin taban ksmndaki vidal tuz kabnn kapa alarak tuz buradan ilave
edilir. Kapak zerine monte edilmi deterjan kutusuna deterjan ve parlatc her ykama
balangcnda yeteri kadar kendi blmelerine konur.

19

UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET

Bulak makinelerinin paralarn tanma.

lem Basamaklar

neriler

Bulak
makinesini
ve
makineyi Makine aksesuarlar ve makineyi
skebileceiniz takmlar hazrlaynz.
altran
elemanlar
yukardaki
Bulak makinesini altran aletler
ekillerle
karlatrarak
tanmaya
genelde makinenin alt ksmndadr.
alnz
Makineyi ters eviriniz
Makineyi
incelerken
kullanma
Makinenin alt kapan sknz
klavuzlarndan yararlannz.
Sras ile su alma ventilini, pompa
motorunu, ykama motorunu, stc,
termikleri ve su seviye anahtarn l
aleti ile kontrol ediniz.
Saylan elamanlar arasndaki hortumlar
kontrol ediniz.
Arzann mekanik ve elektrik olma
durumuna gre deitirme ve tamir
ilemini yapnz.
Yaptnz
ilemin
doruluunu
arkadalarnzn
almalar
ile
karlatrnz.

ME VE DEERLENDRM

20

LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
OBJEKTF TESTLER (LME SORULARI)
Aadaki cmleleri doru veya yanl olarak deerlendiriniz.
1. ( ) Bulak makinelerinde ykama bir yardmc sargl motor vastas ile yaplr.
2. ( ) Bulak makineleri yamurlamay alt ve st iki adet fskiye yaparlar.
3. ( ) Bulak makinelerinde kirli suyu pompa motoru dar atar.
4. ( ) Bulak makinelerinde suyun snmas srtnme sonucu oluur.
5. ( ) Bulak makinelerinde termostata gerek yoktur.
6. ( ) Bulak makinelerinde sadece elektronik program cihaz kullanlr.
7. (
) Bulak makinelerinde deterjan ve parlatc kaplar kk rleler ile kumanda
edilirler.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek
kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz
sorularla ilgili konular faaliyete dnerek tekrar inceleyiniz.
Tm sorulara doru cevap verdiyseniz, dier faaliyete geiniz.

21

RENME FAALYET3
RENME FAALYET-3
AMA
Uygun ortam
renebileceksiniz.

salandnda

bulak

makinelerinin

alma

prensiplerini

ARATIRMA
Bu faaliyet ncesinde yapmanz gereken ncelikli aratrmalar unlardr:

Bulak makinesinin alma prensiplerini aratrnz.

Bulak makinesinde su dolam sistemini aratrnz.

Aratrma ilemleri iin internet ortam ve ev aletlerinin satld maazalar gezmeniz

gerekmektedir. Ev aletleri tamir bakm yapan teknik servislerden n bilgi edininiz.

3. BULAIK MAKNELERNN ALIMA

PRENSPLER
3.1. Genel alma Prensibi
Bulak makineleri alma prensibi olarak birbirlerine benzer. Makine fii prize
takldnda enerji, besleme kablosundan parazit kondansatr zerinden ama kapama
anahtarna gelir. Anahtar, alma konumuna getirilip program aygt programlardan birine
alndnda enerji, ama kapama anahtar program aygt kapal kontandan kap emniyet
anahtarna gelir. Makine kapa kapatldnda kap anahtarndan program aygt zerinden
su seviye anahtarnn kapal kontandan elektrikli su musluklarn altrr.
Su, elektrikli musluktan, bir ksm reine (yumuatma kab) zerinden kazana dolar.
Suyun bir ksm da kazana dolarak yumuatlm su ile yumuatlmam su kararak ideal
ykama suyu elde edilmi olur. Su yeteri kadar dolduunda, su seviye anahtarna ince
hortumla irtibatl olan hava cebindeki hava skarak su seviye anahtarnn diyaframna
basn yapar. Su seviye anahtarnn kapal konta alr, ak konta kapanr. Su giriindeki
elektrikli vanann enerjisi kesilir. Makineye su girii durur. Program aygtndan, termostat
zerinden stcya enerji gelir. Rezistans suyu stmaya balar. Su istenen derecede
sndnda termostat bulbu bu sy alglar ve stcnn enerjisini keser. Bu esnada program
aygt ykama motoruna enerji vererek su alt ve st fskiyelere basar. Isnan su alt ve st
fskiyelerden bulaklar zerine yamurlama sistemi ile tazyikli olarak gelmesi ile
ykanmaya balar.
22

Ykama esnasnda program aygt deterjan rlesini altrr. Deterjan kutusu kapa
alarak suya deterjan karr. Scak su + deterjan karm su bulaklar ykar. Ykama
sonunda program aygt su boaltma motoruna enerji gnderir ve kirli su boalr. Program
aygt su seviye anahtar zerinden musluklara enerji gndererek durulama suyunu alr.
Bulaklar programa gre 2-3 defa durulanr. Son durulamada program aygt durulama
rlesine enerji gnderir. Parlatc, durulama suyuna karr ve tabaklar zerinde bir film
oluturarak leke kalmamasn salar. Program aygt pompa motoruna enerji gndererek son
durulama suyunu da dar attktan sonra rezistansa enerji gnderir. Rezistans snarak
tabaklarn kurumas salanr.

Su
Girii

Kirli
Su

ekil 3.1: Bulak makinesinin prensip emas

23

1.Parazit kondansatr
2.Ama kapama anahtar
3.Kap emniyet anahtar
4.Program cihaz
5.Su seviye anahtar
.6.Su giri vanas
7.Ykama motoru

8.Deterjan rlesi
9.Termostat
10.Istc
11.Parlatc rlesi
12.Istc bulbu
13.Su yumuatma kab
14.Tuz kab
15. Su boaltma pompa motoru

Bulak makinelerinde su haznesine irtibatl presostad olduu gibi ou makinelerde

zellikle yeni retilenlerde makinenin yan duvarna konan doldurma sistemlidir. Bu
makinelerin su giri ventili (elektrikli musluu) ile presostad grevini yapan sistemi bir arada
bulunur. Su dolam sisteminden su dolmaya balar. Su seviyesi ykseldiinde hazneye su
gnderen blmeye taar. Suyun tamaya balamas ile birlikte buradaki amandra yava
yava ykselir. amandra bir mekanik kolu kaldrmas ile kola bal mikro alterin kapal
kontaklar alr, ak kontaklar kapanr ve su giri ventilinin akmn keser. Su alma durur
su alma haznesindeki su, sifon yaparak tamamen su haznesine dolar. amandra ve mikro
anahtar eski konumlarna dner. Ventile akm gider ve su alma ilemi tekrar balar, bu
durum defa tekrarlanr. Her seferinde yaklak 1.6 litre su alr. Su alma ileminden sonra
makine ykama programna balar. Makine herhangi bir nedenle fazla su aldnda ykselen
su, emniyet cebindeki havay sktrr. Skan bu hava su giri ventiline seri bal tabii
mknats ile alan ar su emniyet ventilini harekete geirir. Su basnc mknatsn ekim
yenerek suyun giriini salayan demir nveyi aksi ynde hareket ettirir ve suyun akmasn
nler.

ekil 3.2: Bulak makinelerinde ykama-durulama ilemi

24

3.2. Bulak Makinelerinde Arza Bulma ve Giderme lemleri

Makine su almyor ve almyor

Nedenleri

Makinenin takld prizde enerji olmayabilir.

Kap kilit dili anahtara basmyor olabilir.
Kap iyi kapanmyor olabilir.
Kap emniyet anahtar arzal olabilir.
Ama-kapama anahtar arzal olabilir.
Besleme kablosu ve fii arzal olabilir.
Program aygt arzal olabilir.
Su seviye anahtar arzal olabilir.
Elektrikli musluk arzal olabilir.
Su ebekesinde su olmayabilir veya su musluu kapal olabilir.
Besleme hortumu krk veya tkanm olabilir.
Elektrikli musluk filtresi tkal olabilir.
Alt hazneye su dolmu olabilir.

Giderilmesi

Prizde gerilim lm yaplr.

Kap kilit dili kontrol edilir. Anahtar kapatmas salanr.
Kapnn iyice basmas salanr. Kap mentee ayarlar yaplarak
sorun giderilir.
Emniyet anahtar kontrol edilir. Arzal ise deitirilir.
Ama-kapama anahtar kontrol edilir. Arzal ise deitirilir.
Besleme kablosu ve fii kontrol edilir. Arzal ise deitirilir.
Program aygt kontrol edilir. Su seviye anahtarna akm
geirmiyorsa deitirilir.
Su seviye anahtar kontrol edilir. Arzal ise deitirilir.
Elektrikli musluk (manyetik valf) kontrol edilir. Arzal ise
deitirilir.
Su musluu kontrol edilir. Kapal ise alr. Su yoksa suyun
gelmesi beklenir.
Besleme hortumu kontrol edilir. Tkanklk varsa giderilir.
Gerekirse deitirilir.
Filtre tkal ise temizlenir. Gerekirse filtre deitirilir.
Baz makinelerde altta bir su haznesi bulunur. Hazneye su
dolduunda makine almasn durdurur. Hazne kontrol edilir.
Suyu boaltlr. Suyun hazneye dolmasnn nedeni aratrlr.

25

Makine devaml su alyor

Nedenleri

Giderilmesi

Su seviye anahtar kontrol edilir. Arzal ise deitirilir.

Elektrikli musluk kontrol edilir. Arzal ise deitirilir.
nce hortum kontrol edilir. Delikse yenisi ile deitirilir..

Makine alyor, program ilerlemiyor

Nedenleri

Program aygt arzal olabilir.

Program aygtnn ayar dmesi skm olabilir.
Termostat arzal olabilir.
Istc arzal olabilir.

Giderilmesi

Su seviye anahtar arzal olabilir.

Elektrikli musluk arzal olabilir.
Su seviye anahtarnn ince hortumu delik olabilir.

Program aygt kontrol edilir. Arzal ise deitirilir.

Dme kontrol edilir. Srtnme veya skklk varsa giderilir.
Termostat kontrol edilir. Arzal ise deitirilir.
Istc kontrol edilir. Arzal ise deitirilir.

Bulaklar ykama sonrasnda kirli kyor

Nedenleri

Ykama motoru almyor olabilir.

Fskiyeler dnmyor olabilir.
Fiskeye delikleri tkanm olabilir.
Makine deterjan ve parlatc almyor olabilir.
Bulaklar uygun biimde yerletirilmemi olabilir.
Su basnc dk olabilir.

Giderilmesi

Motor kondansatr kontrol edilir. Arzal ise deitirilir, motor

sarg ular kontrol edilir. Ksa devre veya gvdeye kaak varsa
motor deitirilir. Motor skm olabilir. Motor rotoru kontrol
edilir. Rotorun rahat dnmesi salanr.
Fskiyenin bota rahat dnp dnmedii kontrol edilir.
Dnmyorsa dnmeyi engelleyen durum giderilir.
Fskiye delikleri kontrol edilir. Tkal ise almalar salanr.
26

Ykanm tabaklar zerinde lekeler grlyor

Nedenleri

Makine tuzu kontrol edilir. Tuz bitmise ilave edilir.

Parlatc gzne parlatc ilave edilir.

Makine su boaltmyor

Nedenleri

Pompa motoru skm olabilir.

Pompa motoru arzal olabilir.
Su tahliye hortumu uygun biimde balanmam olabilir.
Tahliye hortumu tkal olabilir.

Giderilmesi

Makinenin tuzu bitmi olabilir.

Parlatc bitmi olabilir.

Giderilmesi

Deterjan ve parlatc rleleri kontrol edilir. Arzal ise deitirilir.

Bulaklar dikine su grecek ekilde yerletirilir.
Su basnc 1 barn altnda olmamaldr. ebekede su yoksa veya
basnszsa suyun gelmesi beklenir.

Pompa motoru temizlenir. Kolayca dnebilecek durumuna getirilir.

Pompa motoru kontrol edilir. Arzal ise deitirilir.
Su tahliye hortumu suyun kolayca akabilmesi iin uygun biimde
balanr.
Tahliye hortumu kontrol edilir. Tkanklk varsa giderilir.

Bulaklar kurulanmyor

Nedenleri

Rezistans arzal olabilir.

Termostat arzal olabilir.
Program aygt arzal olabilir.
Program aygtndan termostat ve stcya akm tayan kablolar
km veya kopmu olabilir.

Giderilmesi

Rezistans kontrol edilir. Arzal ise deitirilir.

Termostat kontrol edilir. Arzal ise deitirilir.
Program aygtndan termostat ve stcya akm geiren kontaklar
kontrol edilir. Arzal ise program aygt deitirilir.
27

Program aygtndan termostat ve stcya akm tayan kablolar

kontrol edilir. km u varsa yerine taklr. Kopukluk varsa kablo
deitirilir.

Makine grltl alyor

Nedenleri

Ykama motoru rulmanlar arzal olabilir.

Pompa motoru burlar arzal olabilir.
Fskiyeler bir yere arpyor olabilir.

Giderilmesi

Ykama motoru kontrol edilir. Ses rulmanlardan geliyorsa

rulmanlar deitirilir.
Pompa motoru kontrol edilir. Ses pompa motorundan geliyorsa
pompa motoru deitirilir.
Fskiyeler kontrol edilir. Tabak, atal vb. arpyorsa dzeltilir.

28

UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
lem Basamaklar

neriler

Bulak
makinesini
ve
makineyi Makinenin alma prensibini ve
skebileceiniz takmlar hazrlaynz.
makineyi altran elemanlar yukaraki
Makinenin yan kapaklarn anz.
ekillerle
karlatrarak
tanmaya
Makinenin alt kapan anz.
alnz.
Makineni su alma miktar duvara konan su Makineyi
incelerken
kullanma
dolam sistemli mi yoksa su seviye
klavuzlarndan yararlnnz.
anahtarl m olduuna baknz.
Bir bulak makinesini suya balayarak
altrn ve su almasn gzlemleyiniz.
Makineye alnan suyu program ilerleterek
boalttrnz.
Makineye su alma annda ve boaltma
srasnda su kaaklar var ise tamir veya
gerekli deitirme ilemini yapnz.
Makinenin programn baa alnz ve
batan sona altrnz.
Makinenin almas normal deil ise
program cihaz, tu ve buton takmn
deitiriniz.
Yaptnz
ilemin
doruluunu
arkadalarnzn
almalar
ile
karlatrnz.

29

LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
OBJEKTF TESTLER (LME SORULARI)
Aadaki cmleleri doru veya yanl olarak deerlendiriniz.
1. ( ) Bulak makinelerine suyun alnmas zaman rlesi ile salanr.
2. (
) Ykanm tabaklar zerinde lekeler grlyor ise makinenin pompa motoru
arzaldr.
3. ( ) Makine devaml su alyor ise ykama motoru arzaldr.
4. ( ) Makine grltl alyor ise makineye parlatc konmamtr.
5. ( ) Bulaklar kurulanmyor ise fskiyeler arzaldr.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek
kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz
sorularla ilgili konular faaliyete dnerek tekrar inceleyiniz.

30

MODL DEERLENDRME
MODL DEERLENDRME
PERFORMANS TEST (YETERLK LME)
Modl ile kazandnz yeterlii aadaki ltlere gre deerlendiriniz.

DEERLENDRME LTLER

Evet

Hayr

Bulak makinesini tanmak ve aksesuarlarn doru kullanmak

A)Makine aksesuarlarn tanyabildiniz mi?
B)Makineyi altran elamanlar renebildiniz mi?
C)Makinelerinin alma prensiplerini renebildiniz?
D)Makinede olabilecek herhangi bir arzay giderebilir misiniz?
E) Makinenin kazan delinmi ise deitirebilir misiniz?

DEERLENDRME
Yaptnz deerlendirme sonucunda eksikleriniz varsa renme faaliyetlerini
tekrarlaynz.
Modl tamamladnz, tebrik ederiz. retmeniniz size eitli lme aralar
uygulayacaktr. retmeninizle iletiime geiniz.

31

CEVAP ANAHTARLARI
CEVAP ANAHTARLARI
RENME FAALYET-1 CEVAP ANAHTARI
1
2
3
4
5
6
7

D
D
Y
Y
Y
Y
D

RENME FAALYET-2 CEVAP ANAHTARI

1
2
3
4
5
6
7

D
D
D
Y
Y
Y
D

RENME FAALYET-3 CEVAP ANAHTARI

1
2
3
4
5

Y
Y
Y
Y
Y

32

NERLEN KAYNAKLAR
NERLEN KAYNAKLAR

Elektrikli Ev Aletleri Kataloglar.

nternette Ev aletleri Sat ve Tantm Yapan Firmalarn Siteleri.

33

KAYNAKA
KAYNAKA

Arelik, Servis letmesi Eitim El Kitab.

Arelik, Bosch, Ariston, Profilo Kataloglar.

Arelik, Bosch, Ariston eitim CDleri.

rt. Gr.Paksoy Muhittin, Ders Notlar, Bursa, 2005.

34