Prirodno-matematiqki fakultet

Kragujevac
Januar, 2016.

Ugao izmeu dve prave.

Uslov normalnosti i paralelnosti

Student: Danijela Nikodijevi 31/12

Mentor: Nenad Stojanovi
1

Datum
Razred (ode ee)
Redni broj qasa
Nastavna tema
Nastavna jedinica
Tip qasa
Ci qasa
Zadaci qasa

Priprema za qas

20.01.2016.
Trei
75.
Analitiqka geometrija u ravni
Ugao izmeu dve prave. Uslov normalnosti i paralelnosti
Obrada
Uvajae osnovnih matematiqkih znaa iz date nastavne jedinice koja su neophodna za uspexno nastav ae obrazovaa i uk uqivae u rad.

Obrazovni standardi
Metode rada
Oblici rada
Nastavna sredstva
Korelacija
Literatura
Izvori za uqenike

obrazovni-da uqenici steknu znaa, vextine i

navike i da se osposobe da to primeuju i u
praksi;
funkcionalni-da usvajaem znaa uqenici razvijaju pamee, a i u tom procesu razvijaju i
druge psihiqke procese (suee, uopxtavae,
zak uqivae, pau, maxtu);
vaspitni-da uqenik primeuje steqena znaa u
ivotnim situacijama i da se formiraju radne
navike i pravilan odnos prema radu.

M.A.1.3.1.
Dijaloxka, demonstrativna
Frontalni
Verbalna, pisani izvori znaa
Matematika sa zbirkom rexenih zadataka za 3. razred srede xkole, Milutin Obradovi, Duxan
Georgijevi, Beograd 2003.
U
benici i zbirke zadataka iz matematike za trei
razred srede xkole.

Uvodni deo qasa (10 minuta)

Na samom poqetku qasa obnav amo pojam prave i ugla. Neko od uqenika
crta pravu i ugao na tabli i podseamo se ihovih definicija.
Definicija

Prava je ravna linija beskonaqna u oba svoja smera. Prave se obeleavaju malim slovima.

Definicija

Ugao je deo ravni ograniqen sa dve poluprave koje imaju zajedniqki poqetak.

Uqenici obnav aju pojam pravog ugla, jer je to osnova nove nastavne jedinice.
Da se podsetimo jednaqine prave.
Jednaqina oblika Ax + By + C = 0, gde A i B nisu istovremeno jednaki
nuli, naziva se opxti oblik jednaqine prave. Ako je C = 0 prava prolazi kroz koordinatni poqetak.
Jednaqina y = kx + n naziva se eksplicitni oblik jednaqine prave. Ova
3

prava preseca osu Oy u taqki (0, n), a osu Ox u taqki nk , 0 , k 6= 0 i

obrazuje sa pozitivnim smerom ose Ox ugao . Broj k = tg naziva se
koeficijentx pravca
te prave.
y
Jednaqina a + b = 1, a 6= 0, b 6= 0, naziva se segmentni oblik jednaqine
prave. Ova prava preseca osu Ox u taqki (a, 0), a osu Oy u taqki (0, b).
Jednaqina oblika xcos + ysin p = 0 je normalni oblik jednaqine
prave. Ugao je ugao koji zaklapa normala na pravu sa pozitivnim
delom x-ose, a p je rastojae prave od koordinatnog poqetka.


Centralni deo qasa (25 minuta)

Meusoban odnos dveju prava u ravni ne moe biti previxe komplikovan. Dve prave u ravni su ili paralelne ili se seku ili poklapaju.
Najpre uvodimo pojam paralelnosti i normalnosti prava pomou primera iz ivota, jer e uqenici na taj naqin lakxe povezati gradivo.
Na slici su date ulice Barselone, neke su paralelne, a neke meusobno
normalne. Uqenici e sa slike videti i zak uqiti xta je relacija paralelnosti, a xta relacija normalnosti.

Definicija

Dve prave u ravni se ne seku ako nemaju zajedniqkih taqaka. Tada kaemo da su te prave paralelne. Da su prave a i b paralelne zapisujemo
akb, dakle za ih vai a b = .

Ispitajmo najpre sluqaj kada su prave paralelne. Neka su date dve prave
svojim jednaqinama u opxtem obliku:
A1 x + B1 y + C1 = 0,
A2 x + B2 y + C2 = 0.

Koordinate preseqne taqke prava zadovo avaju i jednu i drugu jednaqinu, jer preseqna taqka lei i na jednoj i na drugoj pravi, tj. koordinate preseqne taqke su rexee sistema te dve jednaqine. Ako su
5

prave paralelne, taj sistem jednaqina ne moe da ima rexee. Sistem

je protivreqan ako vai
A1
B1
C1
=
6=
.
A2
B2
C2
Uslov paralelnosti

Prave A1x + B1y + C1 = 0 i A2x + B2y + C = 0 su paralelne ako i samo

ako je
A1 B1
= 0.
A2 B2

Dve prave koje su date jednaqinama u eksplicitnom obliku

y = k1 x + n1 ,
y = k2 x + n2

su paralelne ako i samo ako zaklapaju jednake uglove sa x-osom, tj. ako
je k1 = k2 i n1 6= n2.
Ovaj uslov sledi i iz uslova za paralelnost prava zadatih jednaqinama
u opxtem obliku (A1 = A2 = 1, B1 = k1, B2 = k2).
Primer 1.

Naimo jednaqinu prave koja prolazi kroz taqku T (1, 2) i paralelna je

pravi p qija je jednaqina 2x 3y + 1 = 0.
Rexee
Eksplicitna jednaqina prave p je y = 32 x + 13 , pa je en koeficijent
pravca k = 32 . Jednaqina traene prave je
2
y 2 = (x 1) ili 2x 3y + 4 = 0.
3
Ako se trai rastojae paralelnih prava, tada je najpogodnije prei na
normalnu jednaqinu prave. Ako su dve prave paralelne, onda one imaju
zajedniqku normalu, pa e ihove jednaqine biti
xcos + ysin = p1 ,
xcos + ysin = p2 ,

gde p1 predstav a rastojae prve prave od koordinatnog poqetka, a p2

rastojae druge prave od koordinatnog poqetka. Rastojae meu pravama e tada biti
d = |p1 p2 |.

U ovom sluqaju se mora dopustiti da p1 ili p2 mogu da budu i negativni.

Koeficijenti uz x i y (cos i sin) moraju da budu isti i u jednoj i
6

u drugoj jednaqini. To znaqi da se u jednoj od jednaqina, na primer u

drugoj, ne moe slobodno birati znak tako da p2 bude pozitivno. Ako
su p1 i p2 razliqitog znaka, to znaqi da su prave sa razliqitih strana
koordinatnog poqetka.
Drugi naqin da se nae rastojae paralelnih prava je da se odredi rastojae bilo koje taqke na jednoj pravi od druge prave.
Neka su sada date dve prave koje se seku. Poxto je preseqna taqka jednoznaqno odreena, a koordinate preseqne taqke zadovo avaju jednaqinu i
jedne i druge prave, pa sledi da e sistem jednaqina kojim su date prave
definisane imati jednoznaqno rexee. Vai i obrnuto. Dakle prave
A1 x + B1 y + C1 = 0,
A2 x + B2 y + C2 = 0,

se seku ako i samo ako je

A1 B1
6= 0.
A2 B2

Odredimo ugao izmeu prava koje se seku. To je najjednostavnije izraqunati ako su prave date svojim eksplicitnim jednaqinama. Neka su date
dve prave jednaqinama y = k1x + n1 i y = k2x + n2. Kako se ugao , pod
kojim se seku te prave, ne mea ako se prave translatorno pomeraju, to
e ugao koji zaklapaju date prave biti jednak uglu koji zaklapaju prave
y = k1 x i y = k2 x. Imamo da je = 2 1 .
Ako primenimo tangens na obe strane obe jednakosti, dobijamo
tg = tg(2 1 ) =

tg2 tg1
,
1 + tg1 tg2

ili ako znamo da je tg1 = k1 i tg2 = k2, dobijamo da je

tg =

k2 k1
.
1 + k1 k2

Primer 2.

Naimo ugao koji zaklapaju prave p1 i p2 qije su jednaqine y = 2x 3 i

3x + y 2 = 0.

Rexee
Za prvu pravu je k1 = 2, za drugu je k2 = 3, pa je
3 2
= 1,
123

tg =

pa je = 4 . Ukoliko su prave date sa A1x+B1y+C1 = 0 i A2x+B2y+C =

A1
A2
0, tada koristei da je k1 =
i
k2 = , dobijamo da je
B
B
1

tg =

A2 B1 A1 B2
.
A1 A2 + B1 B2

Definicija normalnosti prava

Prave p i q su meusobno normalne ili upravne, u oznaci pq ako se

seku pod pravim uglom. Svake dve meusobno normalne prave obrazuju
qetiri prava ugla.
Uslov normalnosti

Dve prave y = k1x + n1 i y = k2x + n2 su normalne ako i samo ako je

1
, pa je
k2 = tg2 = tg(1 + ) = ctg1 =
2
tg
1

k2 =

1
,
k1

tj. k1k2 = 1.
Prave A1x + B1y + C1 = 0 i A2x + B2y + C = 0 su normalne ako i samo
ako je A1A2 + B1B2 = 0.
Primer 3.

Naimo jednaqinu prave koja prolazi kroz taqku T (1, 1) i normalna je

na pravu qija je jednaqina 3x y + 2 = 0.
Rexee
Jednaqina prave kroz taqku T je oblika y + 1 = k(x 1), a kako ta prava
treba da je normalna na datu pravu, y = 3x+2, to iz uslova normalnosti
dobijamo 3k = 1, pa je k = 13 .
Zavrxni deo qasa (10 minuta)

Obnav amo pojmove koji su uvedeni na ovom qasu, kao i bitnije pojmove
iz ove nastavne teme. Uqenici uqestvuju u razgovoru i obnav au.