TEMA 9

O ESPAZO URBANO

O CONCEPTO DE CIDADE: UN FENMENO COMPLEXO

Definicin de cidade segn os seguintes criterios:
a)Cuantitativos ou estatsticos:
-INE: Poboac. urbana = concellos con + de 10.000h. Criterio
incompleto.
b)Cualitativos: segn a morfolox., funcin, caracterst. sociolx. e espaciais
MORFOLOX.
FUNCIN
SOCIOLOX
ESPAZO

infle na forma segn a densidade da edific. e da poboac. e

segn o tipo de edific., colectivas e en altura.
segn a activ.econm (indust./servizos) ou agrarias.
con cultura urbana.Interferencias na cult. rural ao travs dos
medios de comunic.
cidade organiz. de espazos, ben organizando os ca rodean,
ou ben interrelacion. con outras cidades.

O PROCESO DE URBANIZACIN
A urbanizacin consiste na concentrac. nas cidades de
poboacin / actvidades econmicas .
-Vai haber 3 etapas: PREIND. / INDUST./ POSTINDUST.

1- A URBANIZACIN PREINDUSTRIAL
-Periodo: desde orixe cidades- inicio industrializ. (XIX)
-Urbanizac. modesta. (10% poboac.)
-Factores que favorecan a urbanizac.:
-estratx.-militares: cidade controladora de territor.
-poltico-adtvos.: s do poder polt.,e organizadora
do territorio.
-econmicos: controla os recursos do contorno e
desenvolve activid. artesanais e comerc.
-relixiosos: s do poder relixioso.

-Distnguense 3 etapas:
-desde as orixes I. Media.
-a I.Media.
-urbaniza. na I.Moderna.
a) as orixes: creacin de cidades a partir da colonizac. fenicia e grega do
litoral mediterr.
-Creacin de factras. comerciais na costa que + tarde dan lugar a cidades:
Cadiz, Ampuries.
-Resto de Espaa: asentamentos de culturas indxenas protourbanas.
Romanizac.: fundac. de numerosas cidades o que d lugar a q. moitas
poboac. espaolas sexan de orixe romana (Lugo / Barcel. / Sevilla)
-Funcins

poltico-militares
adtvas. (capitais de pvincia.)
econm. (recursos mineiros ou agrcolas)

-Crean unha rede de comunicac. (calzadas) con fins comerciais e militares.

-Decadencia da vida urbana coas invasins xermnicas.
b) durante a I.Medieval: fase urbanizadora en 2 espazos distintos

espazo musulmn

(711) dende o S. at as mtaas. do N.

-Ou ben fundan cidades novas (caso Madrid) ou aproveitan asentamento

anteriores (Toledo, Malaga,Granada) aos que lle dan novas funcins:
-adtvas, econmicas, relixioso-culturais
-Etapa da Reconquista: pasan a ser de dominio cristin e cranse as
moureras.
espazo crtin.

mtas. do N. a vida urban escasa.

-S.X: inicios Reconquista e da repoboacin dando lugar a:

-cidades novas

/ cidad. reconquistadas s rabes.

c) na Idade Moderna: vaivn en funcin da situac. econmica, polt. e

demogrf.
S.XVI

> urbano contnuo causado por > de poboac. da

econ. e do comecio con Amrica e podero dos Austrias.
S.XVII

estacam. pola crise demogr., econm e as perdas

das colonias
S.XVII

chegada dos Borbns e proceso de urbaniz. con

gran recuperac. demogrf. e econm.

2- A URBANIZACIN INDUSTRIAL -Cronolox.: industrializac. (S.XIX)- crise economica 75

-A taxa de urbanizac. ten un gran crecemento pois por 1 vez a pob. urbana
super. a rural.
3

-Factores:

-ADTVOS.: a creacin das pvincias.no 1833,fai q. >

as cidades elexidas como capitais.
-ECONMICO-SOCIAIS: a creacin da indust. nas
cidades atraeu poboac. campesia.

- Distinguimos 4 etapas:
a) At mediados do S.XIX:
-A concentrac. urbana foi peq.
-Isto foi consecuencia da debilidade da industrializ., e a nica excepcin
foron as capit. de pvincia.
b) Mediados do SXIX- G.C.
-Gran medre das cidades.
-Causa: a industria que atrae poboac. do campo. (xodo rural)
c) G.C. e a postguerra (1936-39)
-Ralentizac. do crecemento
-Causas: deterioro e desabastecem. das cidades debido G.C.
-Franco non favorece o medre urbano, senn que impulsa polticas agrarias
que retean a xente no campo.
-Excepcins: cidades onde se instalan os sectores bsicos da econm.
(poltica autrq.)
-Frmase as o tring.:
CANTABRIA
BARCELONA

MADRID

d)Etapa de desenvolvem. 1960-75

- A de + medre econmico e urbano
-Causa: a expansin indust. que atrae xente do campo s cidades indust.
-O elevado C.N. (Baby.boom)
-As activid. terciarias teen menos importancia na urbanizac., pero si foron
importantes no medre das reas metropolit. das grandes cidades onde se
localizaban as activid. do sector terciario. (v.grfico px.330)
4

3- A URBANIZACIN POSTINDUSTRIAL -Crise do 75: afecta econ. e a indust. En Espaa os cambios dixanse
sentir desde o 81 e foron os seguintes:
a)Descenso do ritmo de crecem. en 2 etapas:
TRANSICIN:
menor)

a taxa de urbaniz. estabilzase (medra pero a un ritmo

DEURBANIZAC.: decrecem. urbano.

-Resultado final: maiora de cidades estn na 1 situac. e s as grandes
metrp. ou as cidades indust.+ afectadas pola crise estn na 2.
b)Cambian os factores da urbanizacin:
INDUSTRIA

perde importancia como factor urbanizador.

-Motivo: a crise do 75 produce desindustrializ. e declive das cidades indust.

-Tendencia a dispersin da produc. indust.
-As actividades do terciario gaan importancia como factor de urbanizac.,
especialm.
-nas grandes metrpolis (Madrid e Barcna.) onde estn
os centros de decisin e xestin das empresas.
-nas rexins tursticas (Baleares e Canarias)
-nas rexins menos avanzadas cun sector terciario de
menos cualificac. (Andaluc. e Extremadura)
c)Na etapa postindust. frase o proceso de crecemento das maiores cidades
a favor de :
-cidades medias e peq.
-ncleos rurais prximos
-Motivos: a saturacin das grandes urbes, e descentralizac.das actividades
econmicas.
5

-Resultado: unha urbanizacin difusa na a cidade se estende cada vez +

sobre espazos amplos.

A MORFOLOXA URBANA
-Chamamos morfoloxa ao aspecto externo que presenta a cidade. Nela
inflen os seguintes aspectos:
espazo sobre o que se asenta a cidade. Depende de

emprazamento
topografa

funcin para a que se creou

(cidades defensivas- sobre lombas/comerciais nos cruces)

situacin

a posicin relativa que ocupa a cidade respecto a

un contorno
frmano o cxto.das superfc.construdas e libres da

o plano

cid
cidade. Distinguimos 3 tipos:
irregular
(ras estreitas e tortas)

a construccin

raiocntrico
ortogonal ou cuadrcu.
(r. que se cortan en ngulo recto)
(centro do que parten ras radiais)
formada por:

compacta ou cerrada(edificios uns xunto a outros)

a trama
aberta (deixan amplos espazos entre si)
colectiva en altura (bloques e torres)
a edificacin
individual (vivendas exentas ou acaroadas)

os usos do solo

son os usos que se lle d ao espazo urbano que

pode ser comercial, de negocios, residencial)

A ESTRUCTURA URBANA
Caracterstica da cidade espaola actual a sa estructura complexa
-Cidades convencionais: teen as seguintes zonas
PARTE ANTIGA

ENSANCHE

PERIFERIA

(poca preindust)

(da poca actual)

(poca actual)

-Outras cidades cunha urbanizac. intensa:

-remataron por conectar con ncleos de poboac. prximos
AGLOMERACINS URBANAS
(exp. Vigo+Bouzas/ Corua+Cambre)

1-A CIDADE PREINDUSTRIAL: O CASCO ANTIGO

-Casco antigo

-parte da cidade q. abarca desde a sa

orixe at a industrializ.
-Durante a sa existencia acumulou
elementos de diversas pocas.

1.1- A herdanza da poca preindustrial

-Toda a herdanza concntrase no casco antigo, e teen unhas caractersticas
comns:
7

-MURALLAS: en case todas,

-Finalidade
-defensiva
-fiscal
-sanitaria
-PLANO:
-irregular (cidades musulm. e cristianas)
-raiocntricos(Gasteiz)
-liais (cidades do Camio Stgo.)
-cuadrcula (romanas, medievais, barrocas)
-TRAMA:

-pechada

-tipos de edificacins
-de casas unifam. e baixas
-edificios htcos. destacados (igrexas, pazos)
-USOS DO SOLO:
vivendas + talleres/comerc.+armacns.
-diversos
-especializados en oficios
barrios
-por minoras relixiosas

-SOCIALMENTE: coexisten diversos grupos pero xerarquizados

CENTRO

PERIFERIA

-LUGAR + DESTACADO
-PRCIPAIS. EDIFICIOS
-VIVE A ELITE DA CIDAD.

VIVEN S OS TRABALLAD.

-A estas caracterst. smanse as q. deixaron cada cultura das scdades.

preindust.:

a)CIDADE ROMANA: Plano regular, en cuadrcula, derivado do

campamento militar
cardo
foro
decumanus
-O foro albergaba os edificios pcipais da cidade.
b)IDADE MEDIA: 2 tipos de cidade
a musulm
a cristi
-Configurronse os cascos antigos das cidades.
cidade musulmana

cidade cristi

-ncleo pcipal amurallado

-Medina:edificios + destacados
(mesquita e zoco)
-As aforas, barrios traballad.
-Plano irregular, r/ estreitas e
sinuosas,labernticas.
-Crdoba, Sevilla, Toledo

-amurallada.
-Planos
variados
(raioc.,
cadrados,liais)
-Edificios pcipais.: pazos e
igrexas

c)NO RENACEMENTO:
-Novos barrios de plano regular
-Pzas. Maiores: lugar de mercado e casa do concello con edfcios. de
fachadas uniformes.
-Edfcios. + destacados:
-casa do Concello: no lugar +
concurrido da cidade
-Pazos
-Conventos.
-Edfcios de fundacin real ou
municipal.

d) NO BARROCO E NA ILUSTRAC.:
ras amplas e rectas
-Embelecem. da cidade
grandes pzas., xardns e paseos arborados
-Edfcios. monumentais, relixiosos e civs ( hospitais, hospicios, adtvos.,
culturais)
-Melloras infraestruct. de abastecemto. e hixiene.

2.2 As transformacins da poca industrial

-Periodo que abarca: mediados do XIX at anos 60do XX.
(grandes mudanzas consecuencia da industrializ.)
A)NO PLANO
-zonas + valoradas do casco antigo
grandes reformas interiores
-resto das zonas do casco antigo
deterioro morfolx. e social
1 DO XIX

2 XIX-11/3
XX

reformas favorecidas pola desamortiz. q.

permiten abrir r/ e pzas e trazados rectiln.
-reformas para sanear e revalorizar o chan
-grandes vas inspiradas no modelo de Pars
-r/amplas e longas con grandes edficios.
-reformas que ou ben rompen a trama da parte
htca.xerando contrastes(Gran Va- p. 336) ou
ben unen a cidade htca. co ensanche burgus
ou coa estacin de FFCC.
-Edificios onde se instalan funcins
terciarias(comercio, seguros, teatros, cafs)
-A partir destas r/ renvanse as prximas
revalorizando o seu valor.
10

-Dcada dos 60: poltica de renovacin para sacarlle a mxima rendabilidade

chan
RESULTADO
destruccin dunha parte do cascos antigos para abrir novas r/ ou modificar o
trazado doutras.
B)A TRAMA
-Densifcase, para aproveitar o espazo
-A edificacin, ten cambios.
DESAMORTIZACIN

-edificios eclesisticos van ser reutilizados (cuarteis, deputac.,

hospitais)
-verticalizacin: substitucin da vivenda unifamiliar por
vivendas colectivas de 3-5 alturas

-Incoporac. construc. dos novos materiais: Fe. + cristal; implantacin do

novo estilo arquitectn: o HISTORICISMO ( mestura de estilos antigos).
-Dcada dos 60: edific. antigos substitudos por outros de + altura, non
basados na construc. tradicional da zona. S nalgns casos se seguiu unha
poltica conservacionista ( Toledo, Salamanca, Compostela)
deterioro edificios

abandono dos residentes

C)USOS DO SOLO
TECIARIZACIN DO
CASCO ANTIGO

nos novos edificios renovados

instalronse activ. terc. (bancos,
comercios, hoteis)
11

CONSOLIDACIN
CASCO ANTIGO

DO

como Centro Comercial e de Negocios

desprazamento dos usos residenciais.

consecuencia:

CONSECUENCIA DESTA EVOLUCIN

-saturacin do trfico urbano
-afluencia de pblico e empregados de negocios
-contaminac. e deterioro dos edificios.

D) SOCIALMENTE
-No casco antigo agrvase o problema de segregacin social
-S.XIXa burgues. ocupou os espazos +
valorados como lugar de residencia.
-logo ocupa os ensanches urbanos
-S XXalgns barrios do casco vello
quedan ocupados por grupos sociais de
baixos ingresos sofrindo un gran deterioro.

2.3. As transformacins actuais

-EPOCA POSTIND.

rehabilitacin integrada do casco antigo.

OBXECTIVO

consrvacin.

/ recuperacin

/ rehabilitacin

-Pcipais. cambios:

12

peatonalizac. de r/
NO PLANO
pzas.: ensnchanse e axardnanse para lugares
pblicos.

axudas para rehabilitac

NA EDIFICAC
rehabilit. de edif. htcos. para usos modernos
(mercados para centros comerc., cvtos. para
museos)

NOS USOS
DO SOLO

combinacin dos usos tradicion.

(residencia das clase popul.)
con actividades tursticas ou culturais

RESULTADOS
destacados
(Oviedo,Gasteiz)

ou

modestos
(problema de investimentos)

2- A CIDADE INDUSTRIAL: O ENSANCHE URBANO-Fins do XIX-pcipios XX: chegada d. poboac. rural s cidades industriais
-Expansin extramuros
-Nas cidades que rebordan o casco antigo, aparece:

ensanches
para os
burgueses

PERIFERIA
barrios obreir./
barrios
axardinad

13

2.1. O ensanche burgus

(v. debuxo px. 339)
-Diversas actuacins:
*derrbanse murallas
*no seu lugar cranse paseos ou bulevares.
ENSANCHE = ESPAZO NOVO
orde (plano en cuadrcula)
-ideas burguesas de:
hixiene (sumidoiros, auga)
grandes benefic. coa construc.
a) intre da sa creacin:
-plano regula ou en cuadrc. (ras rectiln.)
-trama: baixa densidade, quinteiros amplos e zonas verdes.
-edificac.: palacetes, vilas axardin., inmobles historicistas.
-uso predominante: solo residencial burgus.
-Primeiros ensanches: en Madrid e Barcelona.
b)Paso do tempo: modificacins:
-

trama densificouse: edificac. dos quinteiros polos 4 lados

edificacin verticalizouse levantndose ticos e aparecer bloques
de vivendas.
usos do solo : funcins terciarias distinguindo unha rea
residencial (usos burgus) e un sector terciarizado (comerc./ ofic.)

2.2 Os barrios obreiros e industriais do extrarraio

-Zonas industr. e barrios marxinai para os obreiros
co ensanche burgus.

grandes contrastes

instalac. industriais

-xunto aos camios q. conducan cidade

-na periferia
-ou xunto s estacin de FF.CC.

14

os traballadores industriais

-Problemas para a sa instalacin:

-reas valoradas, eran caras e habitad. pola burg.
-no casco htco.
-reas deterioradas, tian alta ocupacin.
-no ensanche

-alto prezo, ags nos sotos ou ticos.

-SOLUCIN: acollida en barrios marxinais que aparecen

-arredor do ensanche.
-extrarrios ao longo de estradas
-xunto s indust. e as estac. de
FFCC. (barrios estacin)

-Caractersticas no intre da sa creacin:

-barrios cun plano diverso debido a falla de planificac. e control, en
parcelas de solo rstico.
-a tramapechada e densa con vivendas pequenas e e pouca calid.
unifam. ou en pisos.
-usos do solomestranse os usos de residencia, cos indust.,
armacens
-infraestruct., servizos e equipam. escasos
-Caractersticas na actualidade das instalac. industriais
-a sa ubicac. non depende do FF.CC. debido auxe da estrada
-as instalac.quedaron anticuadas ou en crise.
-co paso dos anos quedaron integrada na cidade polo que se
revaloriza o chan que ocupan. Situacin a que dan lugar

15

ZONAS + DETERIORADAS: abandono dos terreos e das

instalacin.
ZONAS + APRECIADAS: substituc. do uso indust. por usos
terciarios
-os antigos barrios obreirosquedan integrados na cidade:
OS + PRXIMOS E MELLOR CONECTADOS: revalorzanse e
remodlanse.
OS MENOS ACCESIBEIS E DESORGANIZADOS seguen sendo
barrios marxinais e deteriranse.
(v.fotos libro p. 340-341)

2.3 Os barrios axardinados

-Aparicin no s XIX e pcipios do XX da sa creacin.
-Motivos da sa aparicin:
Ideas hixienistas
(efctos. do sol e o aire na sade)

Ideas naturalistas
(achegmto. natureza)

-No caso espaol d lugar a 2 proxectos:

-A CIDADE XARDN
-A CIDADE LIAL
A CIDADE XARDN
-Idea dun urbanista britnico que crea barrios de vivenda unifam. con
xardn.
-Ocupadas polo proletariado e polas clases medias. Os burgueses son
reacios a abandonar os seus barrios dos ensanches e do centro.
-Motivo da sa creacincreacin das CASAS BARATAS.
intento de eliminar as vivendas insalubres do extrarraio

16

-Cranse barrios obreiros de casas baratas, pero a escasa rendabilidade para

a iniciativa privada fai que se orienten cara as clases medias.
A CIDADE LINEAL

-Creador Arturo Soria

-Elementos caractersticos:
-Gran r/ de moita anchura por onde pasan os servizos bsicos (auga,
sumidoiros) e o transporte (FF.CC.+ tranva).
-A mbolos 2 ladoscasas unifam. con xardn e horta.
-Finalidade: eliminar a segregac.social, facendo casas de distinto nivel e
prezo para xente de distinto poder adquisit.
-Resultado: s se levou a cabo nunha peq. parte e a revalorizac. do chan en
pocas post. fixo que parte das vivendas unifam. foran substitudas por
bloques de vivendas e centros comerciais.

3- A

PERIFERIA
ACTUAL
E
TRANSFORMACINS URBANAS

AS

-Varias fases:
anos post. G.C.

-depresin econmica e pouca activde. construct.

-pouca transformac. urbana.
dcada 50-60

> demogrf.
-Gran medre
desenvolvem. de indust. e servizos
17

RECENTES

-Amplase a rea edificada das cidades-- medre das periferias longo dos
eixos de tporte.
poca actual

-Crecente expansin da cidade que d lugar a:

-REAS PERIURB. OU SUBURBAN. de lmites imprecisos entre o
campo e a cidade
-Aparicin de diversas reas con funcins diversas: barrios
residenciais, reas indust, reas de equipam.

3.1 Os barrios residenciais da periferia

-Presentan diversas tipoloxas e homoxeneidade social en funcin do prezo
do solo e da distancia centro.
a) Os barrios marxinais da infravivendas ou chabolas:
sobre solo ilegal
-ubicacin
sen organizac. urbanstica
-caractersticas das vivendas:

autoconstrudas
pobreza de materiais
carente de servizos elementais
(auga/luz/ saneamento)

-evolucin destes barrios:

-anos 50: mxima dimensin consecuencia do xodo rural, e chegada
de millns de persoas que non atopan vivenda.
-anos 60: empzanse a dotar dos elemento bsicos e aparecen
bloques en altura.
-ltimos anos: erradicacin do chabolismo e realoxam. en vivendas
sociais.
b) Os barrios de vivendas de promocin oficial:
18

-Cranse na poca de mis pobreza: 1940-60

-Promocin de vivendas protexidas construdas con axuda estatal e con
prezo limitado.
-A baixa calidade trae un envellecemento prematuro.
-Momento actual:
-darlle equipamento e servizos
-recuperacin e rehabilitac. dos edificios.
c)Os polgonosde vivenda de promocin privada: a partir anos 60
-Bloques en forma de H (v.foto p.344)
-Altura e gran densidade
-Estilo internac. con edificios xeomtr. que crean unha paisaxe urbana
montona que d a imaxe de barrios dormitorio.
-Usos destes polgonos: residencial.
d)O quinteiro cerrado: dcadas dos 80/90
-Con menos densidade cs tradicionais e cun patio de uso colectivo:ben
privado (xardns, piscina)ou pblico (praza).
e)reas de vivenda unifamiliar: a partir da dcada dos 80
-Proliferan na periferia
cloroflicas (contacto coa natur)
-Causas: clase media, difusin das ideas
uso do automobil.
-Trama aberta, vivendas exentas ou acaroadas.
-Dirixidas as clases medias.
4- AS AGLOMEARACINS URBANAS

(v. px. 345)

-Diferentes tipos:

19

4.1 A rea metropolitana

grande extensin urbana que rodea a unha cidade impotte. e
abarca varios concellos con grandes relacins econmicas e
sociaia entre si.
-Trazos da rea metropolit.:
-Encabezada por 1 CIDADE IMPOTTE. (cdade. central) que ten
actividades econmicas que repercuten no resto da rea.
-Relacins econ. e sociais entre a cidade central e os ncleos:
CIDADE CENTRAL: d emprego e servizos
NCLEOS DA REA: dan espazo + barato pola sa abundancia (indust.,
comercios), alberga traballadores en barrios de distinta categora.
-A rea metropolit. conta cunha boa REDE DE COMUNICAC. gracias
que se establecen as relac. entre os ncleos ca forman.
-ESTRUCTURA ESPACIAL: (v.esquema xeomt.- px.346)
2 modelos
coroas concntricas
(arredor do ncleo central)

o sectorial ou radial
(con sector. especializ.nos usos do solo)

4.2 Outros tipos de aglomeracins urbanas (v.px. 347)

1-

CONURBACIN

rea urbana contnua que se formou polo crecem. en paralelo de 2 ou +

cidades at unirse.

20

2-

REXIN URBANA

rea urbana descontnua formada por cidades dispersas pero densas de tal
xeito co territorio ten caractersticas urbanas.
3-

MEGALPOLE

-Formada por diversos elementos urbanos (reas metrop., conurbac., rex.

urbanas) con funcins distintas q. forman unha rede urbana discontn.
pero sen fracturas.
-Ex. en Espaa sera o eixe mediterr. desde a fronteira francesa at
Cartaxena.

A PRODUCCIN E ORDENACION DO ESPAZO URBANO

1- A PRODUCCIN DO ESPAZO URBANO
-Axentes sociais que interveen na creacin do espazo urbano:
os propiet. do
solo

promotores e
inmobiliar.

empresarios
industriais

cidadana

pretenden a revalorizac. dos seus

terreos ao converter os solo rural en
urbano.
lograr a maior edificabilidade posibel
en conflicto cos propiet. do solo que
queren adicalos a usos residenc., e cos
cidadns que non queren os problemas
das industr. (contaminac, ruidos,)
organizada en Asociac. para conseguir
vivendas, equipam., e servizos

21

intervn na planificac. urbana tratando

de resolver os conflictos entre os
axentes sociais.

o poder
poltico

2. A PLANIFICACIN URBANA: O URBANISMO

(damos un salto ao aptdo. 2.3)
2.3 poca postindustrial: desde 1975
AS CC.AA

-Adquiren competencias sobre ordacin do territorio, urbanismo e vivenda.

-Os concellos asumen o seu planeamento urbanstico mediante o
PLAN XERAL DE ORDENACIN URBANA
(P.X.O U)
- o instrumento bsico para a ordenac.
urbanst. dun concello.
-Planifica o desenvolvem. urbano por un
perodo de anos.
-Os usos do solo de cada zona.
-A clasificac. dos terreos: URBANOS,
URBANIZABEIS E NON URBANIZB.

ademais do anterior establece o que van ser

PLANS PARCIAIS
para cada rea urbana

PLANS ESPECIAIS
aspectos especf. para cascos vellos
zonas degradadas,reas baldeiras

22

-Ano 1980: cambios en canto participacin dos cidadns na planificacin

urbana
-Dcada dos 90: algunhas cidades en crise

bsqueda de alternativas

competencia entre elas para atraer investimentos

-RESULTADOS:
-Elaborronse plans de revitalizacin e de promocin coa fin de atraer
turismo e cultura ( casos de Corua casa das Ciencias, casa dos peixes)

O SISTEMA URBANO ESPAOL

(v.mapa px. 355)
1- O TAMAO DAS CIDADES
-Existe unha xerarqua urbana en funcin do tamao demogrfico das
cidades.
-O maior tamao correspndelle a 7 reas metropol. que superan o m. de
habit.
MADRID
BARCEL.
VALENCIA
SEVILLA
BILBO
MLAGA
ZARAGOZA

-A distribucin espacial das aglomeracins urbanas ten 2 trazos principais:

23

a) As grandes cidades dispense de forma semianular na periferia, e

cunha zona interior pouco urbanizada ags no centro onde se sita
Madrid.
b) As grandes metrpolis concntranse no nordeste onde estn 5 das 7
grandes cidades
-Os grandes eixes perifricos son os seguintes:
EIXE SETENTRIONAL

-Discontnuo e con dificultades de articulac.por ser as sas reas metrop.

moi novas.
-eixe atlnt.galego. con cidades inter. q.
dependen del (Ou.,Lu.)
-Integrado por

-eixe cantb.:tring. asturiano, P.Vasco e

Pamplona con ramificac.do inter. (Le,
Burg. e Logroo)

-desde Girona a Cartaxena

EIXE MEDITERR.
- o + dinmico

RED. URBANA ANDALUZA

-o val do Guadalq.(costa atlnt. a Xan)
-con dobre eixo
-eixe litoral (de Almera a Huelva)

VAL DO EBRO

un corredor de comunicac. entre o Cantb. e

o Medit
24

EIXE SETENTRIONAL

2- AS FUNCINS DAS CIDADES ESPAOLAS

-Funcins son todas aquelas activid. que fan as cidades cara exterior,
independente do servizo interno que preste esa mesma cidade.
-Clasificmolas as:
A) CIDADES PRIMARIAS
-especializ. nosector primario
-as + importes. son as agrocidades andaluzas,
murcianas e levantinas e as cidad. mineiras
como as asturianas.

B) CIDADES SECUNDARIAS

-nuns casos especializ. na indust (como as

clsicas P. Vasco, Catal., Astur.)
-noutros estn especializ. na construc. (cidades
de gran dinam. econm, demog. ou turst.)

C) CIDADES TERCIARIAS
-especializ. no sector servizos e o seu papel
pcipal. o de organizar o espazo como as
metrp.
-Servizos variados: adtivos., culturais, sanit.,
relix.

3- A REA DE INFLUENCIA URBANA

( importte. v. esquema e mapas px. 357)
CIDADE
S

son os lugares centrais q. dan servizos a unha

rea de influencia

25

-Segn a tra. do xegrafo alemn CHRISTALLER un sistema equilibrado

sera aquel basado nunha rea de influencia hexagonal (v.esquema)
VILA

CIDADE
PEQUENA

rea de influencia

6
ALDEAS

rea de influencia

6 VILAS

. e as at chegar as cidades de maior categora.

-Na prctica iste modelo dificil que exista pois a rea de influencia das
cidades est en constante cambio.
-Aplicacin da tra. de Christaller ao caso espaol:
MADRID
-lugar central pcipal
-rea de influencia chega a toda Espaa

PERIFERIA

-ncleos que lle seguen en influencia

BCN, VALENC.,SEVILLA,CORUA E BILBO

CDADES.
TIPO MEDIO
-a unha distancia intermedia BURGOS,ZARAG,MURC
26

4- A XERARQUA URBANA ESPAOLA-Existen as seguintes categoras:

METRPOLES

-Cidades que estn na cima da xerarqua urbana.

-Poboacin + de 250.000 hab.
-Funcins:
moi especializadas e diversificadas.
-rea de influencia:
ampla
-Dentro das metrpoles a sa vez hai unha xerarq. en funcin de:
-tamao
-as sas funcins
-a extensin da sa rea de influencia.
METRPOLES NACIONAIS
-Son as reas metropolit. de MADRID e BCN.
-Poboac. +de 4 millns de h.
-Funcins:
Moi especial. e diversif. (servizos moi especializ. e ind. de alta tec.)
-rea de influencia:
Por toda a penns. e tm. moi relacionadas con outra metr. mundiais.

METRPOLES REXIONAIS

-Constitudas polas reas metr. de Val,Sevilla, Bilbo, Mlaga, Zarag.

-Poboac.entre 1,5 m. e 500.000 h.
-Funcins:
servizos especializ. d comercio e adtvos.
-rea de influencia:
rexional e con relacin intensa coas metr. nacionais.

27

METRPOLES SUBREXIONAIS
-Cidades como Vallad, Oviedo, Murc, Alacant, Vigo, A Cor.
-Poboac. entre 500.000 e 250.000 h.
-Funcins:
algns servizos altamente especializ. (universidade)
-rea de influencia:
subrexional ou rexional cando se trata de CC.AA. uniprov.
relacins intensas coas correspondentes capitais rexionais
a escala menor dentro da xerarqua tm. temos
b) CIDADES MEDIAS: a maiora son capitais de pvincia.
-Poboac.:
entre 250.000 e os 50.000 h.
-Funcins:
pcipalmente terciarias pero menos especializ.(comercio e servizos de
mbito pvcial.-adtivos., educat., e sanitarios).
-Son ptos. terminais dunha rede de buses q. as comunican cos lugares
prximos.
c) CIDADES PEQ. OU VILAS:
-Poboac.
menor aos 50.000 h.
-Funcins:
menos especializ.: adtivas., comerciais.
son ns de transporte para a comarca
-rea de influencia: comarcal.
FIN

28