Kasaysayan ng Pilipinas (18981946)

Ang pananakop ng Estados Unidos sa Pilipinas, na nangangahulugang

ang Pilipinas ay itinuring na isang teritoryo ng Estados Unidos ay magmula
1898 hanggang 1946. Bukod sa ilang mga retensiyonista o mga tao na nais
panatilihin ang Pilipinas bilang isang nasasakupan ng Estados Unidos, ang
balak ng mga naging Pangulo ng Estados at ng mga kinatawan
(representatibo) ng Estados Unidos hinggil sa kanilang misyon ng
pangongolonya ay ang pag-iiwi (tutelahe, o pangangasiwa ng kapuluan ng
Pilipinas hanggang sa maabot na nito ang ganap na gulang o tamang
panahon ng pagpapalaya), na naaayon sa kung kailan at sa anong mga
katayuan at mga kasunduan.

Unang yugto (1898-1935)

Unang tumuntong sa kapuluan ng Pilipinas ang mga sundalo ng Estados
Unidos noong 1898, subalit ang unang hakbang sa kanilang pamumuno sa
Pilipinas ay nagsimula noong 1899, nang itinalaga ng Pangulo ng Estados
Unidos na si William McKinley ang Unang Komisyon na pang-Pilipinas o
Komisyon ni Schurman (First Philippine Commission o Schurman
Commission) noong 20 Enero 1899, na nasundan ng iba pang mga
Komisyon.

Unang Komisyon (1899)

Ang Komisyon ni Schurman o Unang Komisyon ng Estados sa Pilipinas ay
isang komisyon na binubuo ng limang mga Amerikano at pinamunuan
ni Jacob Schurman. Kabilang sa mga kasapi nito si Admiral
Dewey at Heneral Otis. Layunin ng Komisyon na alamin ang kalagayan ng
kapuluan. Kabilang sa ulat ng Komisyon, pagkaraan ng isang taon, na ang
mga Pilipino ay naghahangad ng kasarinlan at kalayaan; at kabilang sa
kanilang mga mungkahi ang (a) pagiging hindi pa handa ng mga Pilipino sa
pagkakaroon ng kalayaan at kasarinlan, (b) ang paglulunsad ng
pamahalaang sibilyan sa halip na pinangangasiwaan ng isang gobernador
na militar, (c) pagtatatag ng lehislaturang bikameral (ang lehislatura ay ang

kapulungan ng mga tagapaglagda ng mga kautusan o batas), (d)

paglulunsad ng mga pamahalaang mayroong awtonomiya sa mga antas na
panlalawigan at pangmunisipyo, at (e) pagtatatag ng isang sistema ng
walang bayad o libreng publikong mga paaralang pang-elementarya.

Ikalawang Komisyon (1900)

Ang Ikalawang Komisyon ng Estados Unidos sa Pilipinas, na nakikilala rin
bilang Komisyon ni Taft (Taft Commission), sapagkat ang pinunong
komisyonero nito ay si William Howard Taft (si Taft rin ang unang
gobernador na sibilyan ng Pilipinas), ay itinalaga ni McKinley noong 16
Marso 1900. Binigyan ito ng kapangyarihang gumawa ng mga batas
(umabot sa 499 ang bilang ng mga batas na nagawa mula 1900 hanggang
1902) at ng kapangyarihang magpatupad ng mga batas, kabilang na ang
paglulunsad ng isang sistemang panghukuman, ng serbisyong sibil, ng
kodigong legal, ng kodigong munisipal, ng Konstabularyo ng Pilipinas bilang
isang puwersang pambuong kapuluan (Hulyo 1901).
Ang tatlong pangunahing mga haligi ng palatuntunan o programa ng pag-iwi
ng Komisyong Taft sa Pilipinas ay kinabibilangan ng mga sumusunod: (a)
kaunlarang pang-ekonomiya, (b) edukasyon, (c) paglulunsad ng mga
institusyong kumakatawan o representatibo.

Batas Organiko ng Pilipinas (1902)

Noong Hulyo 1902, ipinatupad sa Pilipinas ang tinatawag na Philippine

Organic Act (Batas Organiko ng Pilipinas) na maglulunsad ng nahalal na
Kapulungan ng Pilipinas (Asamblea ng Pilipinas, o ang Mababang
Kapulungan) at ng Mataas na Kapulungan na binubuo ng Komisyon ng
Pilipinas na itinalaga ng pangulo ng Estados Unidos at may kakayahang
magpasa ng batas hinggil sa mga Moro at mga taong hindi Kristiyano. Dahil

sa batas na ito, umiral sa Pilipinas ang Tala ng mga Karapatan (Bill of

Rights) na umiiral na sa Estados Unidos, at nakapagpapadala ang Pilipinas
ng dalawang komisyonerong residente sa Washington, DC na luklukan
ng pamahalaan ng Estados Unidos na dadalo sa mga sesyon ng Konggreso
ng Estados Unidos. Naganap ang unang halalan para sa Mababang
Kapulungan noong Hulyo 1907. Ginanap ang unang sesyon nito noong 16
Oktubre 1907.
Noong 1902, binuwag ng Batas Organiko ng Pilipinas ang katayuan
ng Katolisismong Romano bilang relihiyong pang-estado ng Pilipinas. Batay
sa naging kasunduan sa pagitan ng pamahalaan ng Estados at ng Lungsod
ng Batikano, magkakaroon ng unti-unting pagpapalit ng mga prayleng
Kastila na ang mga hahalili ay mga paring Pilipino at hindi Kastila, at ang
pangunahing bahagi ng mga lupaing pag-aari ng mga prayle (na humigitkumulang sa 166,000 mga hektarya) ay ipinagbili noong 1904 sa
administrasyon ng Estados Unidos sa halagang US$7.2 mga milyon na
ipinagbili naman pagdaka sa mga Pilipino.

Sistema ng politika
Kabilang sa sistemang pampolitika na ginamit ng Estados Unidos sa
Pilipinas ay ang tinatawag na "patakaran ng pag-akit" (policy of attraction),
kung kailan inakit ng mga Amerikano ang mga pili na mga Pilipino (ang
mga elite), partikular na ang mga ilustrado (na binansagan bilang "oligarkiya
ng intelihensiya"), na mas nais na makipagtulungan sa Espanya o kaya sa
Estados Unidos dahil hindi nila pinagkatiwalaan ang Katipunan at sila ay
mga rebolusyanoryong nag-aatubili. Kabilang sa mga ito sina Trinidad H.
Pardo de Tavera (isang inapo ng maharlikang Kastila) at Benito
Legarda (isang kapitalista at may-ari ng lupa), na kapwa umayaw sa
pamahalaan ni Emilio Aguinaldo noong 1898 dahil sa hindi pagkakaroon ng
mga kasunduan kay Apolinario Mabini.[3]

Bilang pakikiisa nina Pardo de Tavera at Legarda sa mga Amerikano,

nakiisa sila sa mga Komisyon nina Schurman at Taft at tinangkilik ang
pagtanggap ng mga Pilipino sa Estados Unidos. Noong Disyembre 1900,
tinangkilik nila ang pagiging isa sa mga estado ng Pilipinas ng Estados
Unidos sa ilalim ng Partidong Pederalista (Federalista Party). Naitalaga sila
bilang unang mga kasaping Pilipino ng Komisyong Pilipino na pambatas.
Noong 1905, binago ng partidong ang kanilang palatuntunan, dahil sa
kawalan ng kasunduan sa mga pinuno nito, upang tangkilikin ang
pagkakaroon ng Pilipinas ng "lubos na kalayaan". Binago ng partido ang
pangalan nito upang maging Partido Nacional Progresista (National
Progressive Party).
Noong 1907, inilunsad ang Nacionalista Party (Partido Nasyonalista) at
nangibabaw sa larangan ng politika sa Pilipinas hanggang sa pagkalipas
ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig. Kabilang sa mga kasapi nito ay mga
hindi ilustrado. Isa sa mga pinuno ng partido ay sina Manuel
Quezon at Sergio Osmea. Ang naging plataporma ng Partido Nasyonalista
ay ang pagkakaroon ng "kaagad na kalayaan" para sa Pilipinas. Dahil sa
paglitaw ng Partido Nasyonalista, nagkaroon ng sistemang may partido sa
Pilipinas, subalit walang naging kalaban sa politika ang Partido
Nasyonalista magmula 1916 hanggang 1945. Lumitaw lamang ang Liberal
Party (Partido Liberal) noong 1946.

Pamana ng patakaran ng pag-akit

Mayroong tinatanaw bilang tagumpay at kabiguan ang "patakaran ng pagakit". Ang tagumpay nito ay ang pagkakabigay sa mga Pilipino ng Estados
Unidos ng "edukasyong pampolitika". Ang kabiguan naman nito ay ang
pagkakaroon ng hadlang (dahil sa pagkakaroon ng kapangyarihan ng isang
malakas na partidong pampolitika) sa mga hangarin o interes ng mga
hindi elite o hindi pili sa lipunan. Hindi nagkaroon ng pagtuon sa repormang
panlipunan, pag-aari ng lupain, pangungupahan sa lupain, at hindi patas na
pagkakamudmod ng yaman.

Batas Jones
Nagkaroon ng pagtutulungan sa pagitan ng mga panig ng mga Amerikano
at ng mga Pilipino noong maging Gobernador-Heneral ng Pilipinas
si Francis Burton Harrison (1913-21), isang pinuno na inilarawan bilang
isang "monarkang pangkonstitusyon" na namamahala ng "pamahalaan ng
mga Pilipino". Naging liberal si Woodrow Wilson, na nasa ilalim ng
Democratic Party (Partido Demokratiko), sa pakikitungo sa mga Pilipino.
Noong 1913, nagtalaga si Wilson ng 5 mga Pilipinas bilang miyembro ng
pambatas na Komisyong Pilipino (unang pagkakataon na nasa mayorya
ang bilang ng mga Pilipino sa nasabing Komisyon). Isinakatuparan ni
Harrison ang Pilipinisasyon ng serbisyo sibil, na mas dumami ang bilang ng
mga Pilipinong opisyal ng pamahalaan kaysa sa dami ng mga Amerikano.
Sa panahong ito, nangingibabaw ang Nacionalista Party ng mga Pilipino.[4]
Noong 1916, ipinasa ng Konggreso ng Estados Unidos ang Batas Jones
(Jones Act), ang pangalawang organikong batas na may kaugnayan sa
Pilipinas, at pumalit sa Batas na Organiko ng 1902. Isinasaad dito na may
layunin ang Estados Unidos na palayain ang Pilipinas kapag nakapagtatag
na ito ng isang matatag na pamahalaan. Napalitan ng Senado ng Pilipinas
ang Komisyon ng Pilipinas sa pagganap bilang Mataas na Kapulungan na
pambatas. Ang Mababang Kapulungan ay pinalitan naman ang pangalan
upang maging Kapulungan ng mga Kinatawan (House of Representatives).
Dahil sa Batas Jones, ang sangay na lehislatibo o pambatas ng
pamahalaan ay napunta sa kontrol o pagtaban ng mga Pilipino, bagaman
ang mga hukom ng Korte Suprema (Kataastaasang Hukuman) ay
nananatiling mga Amerikano.
Mula 1921 hanggang 1927, ang naging kapalit ni Wilson bilang
Gobernador-Heneral ng Pilipinas ay si Heneral Leonard Wood, isang pinuno
na hindi naniniwala na dapat lisanin ng Estados Unidos ang Pilipinas dahil
sa mga interes ng Estados Unidos sa pook ng kanlurang Pasipiko. Hindi
katulad ni Wilson, ginamit ni Wood ang kaniyang kapangyarihan sa
paggamit ng veto (pagtutol) na umabot sa 126 na mga ulit sa loob ng

kaniyang anim na taon sa panunungkulan bilang gobernador-heneral ng

Pilipinas. Noong 1923, maraming mga Pilipino ang umayaw sa kanilang
mga tungkuling pampamahalaan, na hindi napunuan hanggang sa
kamatayan ni Wood noong 1927. Dahil dito, binaligtad ng mga naging
kahalili ni Wood bilang gobernador-heneral ang kaniyang mga patakaran at
naglunsad ng mabuting pakikitungo sa mga Pilipinong nanunungkulan sa
politika.

Katayuan ng Mindanao at Sulu

Noong 1914, umiiral sa pamahalaan ng Pilipinas ang tinatawag na
Kagawaran o Departamento ng Mindanao at Sulu. Noong panahong iyon,
sa pananaw ng mga Pilipinong Moro (Pilipinong Muslim), isang panganib
para sa kanilang katayuan sa politika ang mabilisang Pilipinisasyon ng
serbisyong sibil at ang pagkakaroon ng sasapit na kalayaan ng Pilipinas,
dahil sa ang pamahalaan ng isang malayang Pilipinas ay
mapapangingibabawan ng mga Kristiyano. Noong panahong iyon, wala
pang pambatas na pagkilala sa mga kostumbre at mga institusyon ng mga
Muslim sa Pilipinas.

Sampamahalaan ng Pilipinas
Noong 1935, dahil sa isang lehislasyon na ipinasa ng Konggreso ng
Estados Unidos noong 1934, nailunsad ang
pagiging Sampamahalaan o Komonwelt ng Pilipinas.