KOMUNIKACIONI PROTOKOLI

Banja Luka 2008.

Protokol
Pravila i konvencije koji se koriste u komunikaciji
izmeu dva sloja n dvije maine, zovu se
protokol sloja n
Protokol predstavlja u osnovi dogovor izmeu
dve jedinke o nainu komuniciranja
Za elemente odgovarajuih slojeva na razliitim
raunarima kae se da su ravnopravni (peers).
Ravnopravni elementi mogu da budu procesi,
hardverski ureaji, ili ak ljudi

Protokol
U stvarnosti se nikad ne prenose podaci
direktno od sloja n jednog sistema ka sloju n
drugog sistema
Svaki sloj prosleuje podatke i upravljake
informacije sloju ispod sebe, sve do najnieg
sloja
Ispod najnieg sloja je fiziki medijum kroz koji
se odvija stvarna komunikacija
Izmeu svaka dva susjedna sloja nalazi se
interfejs
Interfejs odreuje osnovne operacije i usluge
koje donji sloj nudi gornjem sloju

Osnovni elementi protokola

Sintaksa
Formati podataka
Nivoi signala

Semantika
Upravljake informacije
Error handling (upravljanje grekama)

Timing-signali (sinhronizacija)
Podeavanje brzine prenosa (speed matching)
Sekvenciranje

Arhitektura mree
Skup slojeva i protokola se naziva arhitektura
mree
Specifikacija arhitekture mree mora da sadri dovoljno informacija
kako bi realizator mogao da za svaki sloj napie program ili
projektuje hardver koji e slijediti pravila odgovarajueg protokola

Lista protokola koju koristi odreeni sistem (jedan

protokol po sloju), naziva se skup protokola
(protocol stack)

Arhitekture mrea
IBM SNA (Systems Network Architecture)
Digital Equipment Corporation (DEC sada dio HPa) DECnet
AppleTalk
Novell NetWare
XNS (Xerox Network System)
Banyan VINES

Standardizovane arhitekture mrea

Potreba za standardizacijom
Proizvoai - konkurencija na tritu
Korisnici zahtijevaju standardizovanu opremu
Dva standarda:
OSI Reference model
TCP/IP protocol suite

OSI referentni model

Model se zasniva na prijedlogu Meunarodne
organizacije za standardizaciju (ISO) i prvi je korak
u standardizovanju protokola
Cilj mu je da povee sisteme otvorene za
komuniciranje sa drugim sistemima (Open System
Interconnection)
Model OSI ima sedam slojeva
Za svaki sloj postoji zaseban standard

OSI model
Slojeviti pristup raspodjeli funkcija
Svaki sloj obavlja odreene komunikacione funkcije
(podskupovi funkcija)
Svaki sloj se oslanja na funkcije nieg sloja
(primitivi funkcija)
Svaki sloj obezbjeuje usluge sljedeem viem
sloju u hijerarhiji
Promjene na jednom sloju ne smiju zahtjevati
izmjene u ostalim slojevima

OSI slojevi

OSI okruenje

Fiziki sloj (Physical Layer)

Uloga fizikog sloja jeste da se dobijeni niz bita prenese
preko komunikacionog kanala
Na ovom sloju se definiu mehanike, elektrine,
funkcionalne i proceduralne karakteristike fizikog
interfejsa izmeu ureaja
Praktino se definie:

Koliki napon treba da predstavlja logiku 1, a koliki 0

Koliko je vrijeme trajanja bita
Da li se prenos moe obavljati istovremeno u oba smjera
Kako se uspostavlja veza
Nain prekidanja veze
Broj kontakata mrenog prikljuka i znaenje pojedinih
prikljuaka (pinout)

Sloj voda podataka (Data Link

Layer)
Glavni zadatak ovg sloja jeste da gornji mreni sloj pretvori u
transportnu liniju koja niz bita prenosi bez greke
Ulazni podaci se dijele na okvire podataka (data frames) po nekoliko
stotina ili nekoliko hiljada bajtova
Ako je veza pouzdana primalac potvruje ispravan prijem svakog
okvira aljui okvir za potvrdu (acknowledgement frame)
est problem jeste neusagalaenost brzina slanja i primanja
potreban mehanizam za regulisanje saobraaja
Mree sa difuznim emitovanjem moraju da definiu kako se upravlja
pristupom zajednikom kanalu
Specijalan podsloj za upravljanje pristupom medijumima (medium
access control sublayer, MAC)

Mreni sloj (Network Layer)

Upravlja radom podmree
Odreuje kako se paketi upuuju od izvora ka
odreditu
Putanje se mogu zasnivati na:
Statinim tabelama koje su ugraene u mreu i rijetko
se mijenjaju
Dinamiko odreivanje za svaki paket

Mreni sloj treba da kontrolie zaguenja

saobraaja
Zadatak mrenog sloja je i povezivanje
heterogenih mrea

Transportni sloj (Transport Layer)

Ima zadatak da prihvata podatke od vieg sloja, da
ih po potrebi razvrstava u manje grupe i da ih
prosleuje mrenom sloju, obezbjeujui pravilan
redoslijed
Ovaj sloj potpuno povezuje dva kraja, izvor i
odredite
Prenos mora biti bez gubitaka i greaka
Mora biti obezbijeen kvalitet usluge (servisa) QoS
(Quality of Service)

Sloj dijaloga (sesije) (Session

Layer)
Omoguava korisnicima da meusobno uspostave sesiju
Ovaj sloj praktino upravlja komunikacijom izmeu
aplikacija
Sesije omoguuju razliite usluge:
Upravljanje dijalogom (dialog control)
Rad sa etonima (token management), tj spreavanje korisnika
da istovremeno pokrenu kritinu operaciju
Sinhronizovanje provjeravanje niza da bi se omoguilo
nastavljanje od take prekida u sluaju pada sistema

Sloj prezentacije (presentation

layer)
Bavi se sintaksom i semantikom prenijetih
informacija, tj. definie:
Formate podataka i nain kodovanja
Kompresiju podataka
Enkripciju

Omoguuje komunikaciju izmeu raunara koji

podatke predstavljaju na razliite naine
Strukture podataka koje se prenose mogu se
definisati na apstraktan nain i standardno kodirati u
cilju prenosa

Sloj aplikacija (Application

Layer)
Obezbjeuje pristup aplikacija OSI okruenju
Sadri vie protokola najee potrebnih
korisnicima
Primjer protokol za prenos hiperteksta
(Hypertext Transfer Protocol HTTP)

Protokoli WAN mrea

HDLC (High-level Data Link Control)

Protocol
Grupa protokola namijenjena za prenos
podataka izmeu vorova u mrei.
Podaci su organizovani u frame-ove.
HDLC je protokol drugog sloja OSI modela (Sloj
voda podataka)
Prenos HDLC paketa je sinhron i fiziki sloj treba
da obezbijedi odgovarajue metode za sinhronu
predaju i prijem ovih paketa

Format HDLC protokola

Opti HDLC okvir (Frame)

HDLC Opening Flag

duina 8 bita [01111110], [7E hex]

oznaava poetak frame-a

Ukoliko se umjesto ove sekvence poalje sekvenca [01111111],
poslani frame se ponitava.

Kada nema prenosa (idle time) prenose se tzv. Idle flags [11111111]
da bi se popunio prostor izmeu frame-ova.

Popunjavanje izmeu frame-ova

 Adresno polje

duina 8 ili 16 bita

LSB odreuje duinu adrese

MSB odreuje tip poruke

Kontrolno polje
duina 8 ili 16 bita
definie tip frame-a: kontrolni ili podaci
zavisi od vrste protokola

Polje podataka
duina ovog polja varira u zavisnosti od protokola koji koristi
HDLC frame
u njemu se prenosi frame treeg sloja (Sloj mree)

 Polje CRC (Cyclical Redundancy Check)

naziv se jo i FCS (Frame Check Sequence)

duina 16 ili 32 bita
koristi se za detekciju greaka
generiui polinomi:
FCS [16 bits] = X16 + X12 + X5 + 1
FCS [32 bits] = X32 + X26 + X23 + X22 + X16 + X12 + X11 + X10 + X8 + X7+ X5 + X4 +
X2 + X + 1

Primjeri HDLC frame-ova

Enkapsulacija Ethernet-a u HDLC frame

Enkapsulacija PPP protokola u HDLC frame

LAPB (Link Access Procedure,

Balanced) protokol
protokol sloja voda podataka namijenjen za komunikaciju
izmeu DTE i DCE u X.25 protokol stack-u
izveden iz HDLC protokola
Point to Point protokol
LAPB koristi tzv. Asynchronous Balanced Mode (ABM)
transfer mod
veoma robustan i koristi se u serijskoj komunikaciji, kao i
u satelitskim vezama

Format LAPB protokola

Polje Flag
8 bita i uvijek ima vrijednost [01111110][7E hex]

Adresno polje
8 bita

 Kontrolno polje
8 ili 16 bita
oznaava tip LAPB frame-a

Tipovi LAPB frame-ova:

I-Frames (Information frames):
Nose informaciju s vieg sloja ineke kontrolne informacije.
Funkcije I-frame su sekvenciranje, kontrola toka i detekcija i
korekcija greaka.
S-Frames (Supervisory Frames):
Nose kontrolne informacije. Funkcije S-frame su zahtijevanje i
prekid transmisije, izvjetavanje o statusu veze i potvrivanje
prijema I-frame-ova.
U-Frames (Unnumbered Frames):
Nose kontrolne informacije. Funkcije U-frame ukljuuju
podeavanje linka i raskidanje veze, kao i obavjetavanje u
sluaju pojave greaka.

Frame Relay protokol

Protokol drugog sloja OSI arhitekture
Koristi se za povezivanje LAN mrea i krajnjih taaka
WAN mrea
Ram Frame Relay protokola prenosi se preko virtuelnih
kola (logiki definisani putevi od izvora do odredita)
Nezavisan od tipa protokola (moe prihvatiti razliite
tipove podataka)

Format Frame Relay protokola

Flag
oznaava poetak i kraj frame-a

Frame Relay Header (16 bita)

DLCI (Data Link Connection Identifier) Identifikator veze voda
podataka
sadri adresu rama i adrese virtuelnog prenosnog puta

C/R (Command/Response)
pokazuje da li ram sadri komandu ili odgovor

EA (Extended Address)
Proirenje adresnog polja
oznaava do 2 dodatna polja u zaglavlju (adresi), proirujui na taj nain broj
moguih adresa

FECN (Forward Explicit Congestion Notification)

Direktna eksplicitna oznaka gomilanja
komanda kojom se oznaava nagomilavanje bita u prijemnoj taki
kada doe do preoptereenja saobraaja bit FECN se postavlja na 1

BECN (Backward Explicit Congestion Notification)

Povratna eksplicitna oznaka gomilanja
vrijednost BECN=1 daje informaciju izvornom voru da je dolo do
preoptereenja i da treba da uspori transmisiju dok se link ne rastereti

DE (Discard Eligibility )
Odgovarajue odbacivanje
Kada doe do preoptereenja mrea odluuje koje frame-ove treba odbaciti.
Najprije se odbacuju frame-ovi kod kojih je DE=1.
DE bit moe biti postavljen od strane korisnika prema prioritetu.

User data

Korisniki podaci

FCS (Frame Check Sequence)

Kontrolna sekvenca rama

omoguava detekciju greaka nastalih u prenosu

X.25 mrea

X.25 mreni ureaji se generalno mogu podijeliti u 3 grupe:

Data Terminal Equipment (DTE)
krajnji ureaji u mrei (terminali, personalni raunari)

Data Circuit-terminating Equipment (DCE)

komunikacioni ureaji (modemi, switch-evi) koji obezbjeuju interfejs izmeu
DTE i PSE

Packet Switching Exchange (PSE)

switch-evi koji ine osnovu prenosne mree i oni prenose podatke izmeu
DTE kroz X.25 PSN (Public Switching Network)

X.25 protokol

Definisan od strane ITU kao implementacija prva 3 sloja OSI modela

X.25 PLP (Packet Layer Protocol)
Upravlja razmjenom paketa izmeu DTE ureaja koritenjem virtuelnih
kola

X.25 PLP (Packet Layer Protocol)

Upravlja razmjenom paketa izmeu DTE ureaja koritenjem virtuelnih

kola

 Razlikujemo 5 PLP modova:

uspostavljanje veze (call setup mode)
u ovom modu vri se uspostavljanje privremenih virtuelnih kola (SVC
Switched Virtual Circuits) izmeu DTE ureaja
PLP koristi X.121 adresnu emu za uspostavu VC
koristi se samo za SVC, ne i za PVC (Permanent Virtual Circuits)

prenos podataka (data transfer mode)

prenos podataka izmeu DTE preko VC
u ovom modu PLP upravlja segmentacijom i reasembliranjem, kontrolom
greaka i toka
koristi se i za SVC i za PVC

mirovanje (idle mode)

ovaj mod se koristi kada je uspostavljena veza (VC), ali nema prenosa
podataka
koristi se samo za SVC

raskidanje veze (call clearing mode)

koristi se za raskidanje sesije izmeu DTE ureaja, odnosno raskidanje SVC
koristi se samo za SVC

ponovni poetak (restarting mode)

koristi se za sinhronizaciju prenosa izmeu DTE i lokalno spojenih DCE
ureaja
utie na sve VC

 Polja u formatu PLP protokola

opti identifikator formata (GFI General Format Identifier)
prepoznaje parametre paketa (da li paket nosi korisnike podatke ili
kontrolne informacije, da li se zahtijeva potvrda prijema itd.)

identifikator logikog kanala (LCI Logical Channel Identifier)

identifikuje VC po kome se vri prenos
sastoji se iz dva polja:
broj grupe logikih kanala (LGN Logical Channel Group Number)
broj logikog kanala (LCN Logical Channel Number)

identifikator tipa paketa (PTI Packet Type Identifier)

identifikuje tip paketa
postoji 17 razliitih tipova PLP paketa (paketi zahtjev veze i dolazne veze, paketi
prihvaena i uspostavljena veza, paketi zahtjev raskidanja i indikacije raskidanja,
paketi nespremnosti za prijem DTE i DCE itd.)

korisniki podaci (User Data)

sadri podatke vieg sloja
ovo polje je prisutno samo u paketima podataka
u sluaju upravljakih podataka ovo polje sadri dodatne upravljake
informacije

Protokoli LAN mrea

Ethernet protokol
obuhvata funkcije fizikog sloja i sloja voda podataka
originalna verzija Ethernet protokola (Ethernet Version ) je kreirana
od strane kompanija Digital, Intel i Xerox i poznata je pod nazivom
DIX
IEEE 802.3 je definisan neto poslije

oba ova standarda, odnosno tipa frame-ova mogu koegzistirati u

istoj mrei, koristei istu tehniku pristupa medijumima prenosa
tehniku viestrukog pristupa sa nadgledanjem nosioca i detekcijom
kolizije (CSMA/CD Carrier Sense Multiple Access/Collision Detection)

Format Ethernet protokola

Ethernet v2 Frame format

Polje preambula (Preamble)

Polje odredine adrese (Destination Address)

pokazuje tip protokola vieg sloja iji se podaci prenose u okviru polja podataka (npr.
vrijednost 0x0800 u ovom polju pokazuje da se prenose IP paketi

Polje podataka (Information)

sadri fiziku adresu interfejsa koji je poslao poruku

ovo polje se koristi samo od strane protokola vieg sloja

Polje tipa (Type)

svaki Ethernet interfejs ima jedinstvenu 48-bitnu adresu koja se naziva fizika ili hardverska
adresa interfejsa (MAC adresa) kao npr. F0-2E-15-6C-77-9B

Polje adrese izvora (Source Address)

oznaava poetak frame-a i koristi se za sinhronizaciju

datagram duine 46 do 1500 bajtova

Polje FCS (Frame Check Sequence)

slui za detekciju greaka nastalih u prenosu

CRC kod se izraunava za sve podatke izmeu preambule i polja FCS

IEEE 802.3 Ethernet Frame Format

MAC protokol Ethernet-a

Polje SOFD (Start Frame Delimiter)
zadnja dva bita ovog polja su 1-1 kao u DIX standardu
praktino nema razlike izmeu DIX i IEEE preambule

Polje duine (Length)

Ukoliko je broj bajtova u polju podataka manji ili jednak 1518 ovo polje
se koristi kao polje duine. Tada vrijednost ovog polja pokazuje broj
bajta LLC protokola koji slijede u u polju podataka.
Ukoliko je broj bajtova u polju podataka vei ili jednak 1536 ovo polje se
koristi kao polje tipa kao kod DIX protokola

LLC Logical Link Control

IEEE 802.2 standard
podsloj sloja voda podataka
definisan sa ciljem definisanja tipa podataka koji se prenose u polju
podataka, bez obzira na tip MAC protokola

zauzima prvih nekoliko bajtova u polju podataka

Format LLC frame-a

Polje DSAP (Destination Service Access Point)

duina 1 bajt
identifikuje protokol vieg nivoa kome se podaci prenose
tako npr. vrijednost 06h u ovom polju pokazuje da se radi o IP protokolu

Polje SSAP (Source Service Access Point)

duina 1 bajt
identifikuje protokol vieg nivoa iji se podaci prenose
DSAP i SSAP uvije specifciraju isti protokol

Kontrolno polje (Control)

duina 1 ili 2 bajta
pokazuje da li se radi o kontrolnim ili informacionim frame-ovima

Polje podataka (Information)

u sluaju Ethernet-a moe sadravati do 1500 bajtova podataka

Referentni model TCP/IP

Razvijen za US Defence Advanced Research
Project Agency DARPA, i to za njihovu
paketnu mreu ARPANET
Koristi ga Internet
Napravljen i korien prije OSI
Pet nezavisnih slojeva

Sloj aplikacije
Transportni sloj
Internet sloj
Sloj pristupa mrei
Fiziki sloj

Referentni model TCP/IP

Fiziki sloj (Physical Layer)

Odnosi se na vezu izmeu ureaja za
komunikaciju i medijuma, npr. Raunar i optiki
kabal
Specificira
Karakteristike medijuma za prenos
Nivoe signala
Brzine prenosa podataka

Sloj mrenog pristupa (Network

Access Layer)
Razmjena podataka izmeu krajnjeg sistema i
mree na koju je prikaen
Raunar koji alje podatke mora da obezbijedi
adresu odredinog raunara kako bi se podaci
ispravno rutirali
Podrazumijeva servise kao to je prioritet,
odnosno utvrivanje prioriteta u prenosu

Internet sloj (IP Meumreni sloj)

Ureaji koji komuniciraju mogu da budu
povezani na razliite mree i zato moraju da
postoje procedure koje omoguuju prenos
podataka kroz razliite mree
Ovaj sloj omoguuje i rutiranje kroz razliite
mree
Implementira se u krajnjem sistemu i ruterima
Ruteri su ureaji koji povezuju dve mree i ija je
osnovna funkcija prenos podataka iz jedne mree u
drugu kako bi podaci stigli od izvora do odredita

Transportni sloj (Transport Layer)

esto postoji zahtjev da se podaci pouzdano
isporuuju bez obzira na tip podataka koji se
prenosi
Na strani odredita svi podaci moraju da stignu, i
to u odreenom redoslijedu kao to su i poslati
sve do sloja aplikacije
Transmission Control Protocol TCP je najee
korien protokol za ovu funkciju
Protokol za korisnike datagrame (User
datagram protokol UDP) nepouzdan protokol
bez uspostavljanja direktne veze
Koristi se i za jednostavne upite zahtjev -odgovor

Aplikacioni sloj (Application Layer)

Podrava razliite korisnike aplikacije
Koristi se za implementaciju protokola
zasnovanih na softveru
Za razliite tipove aplikacija potrebni razliiti
moduli specifini za datu aplikaciju
Npr. HTTP, FTP, TELNET, SMTP

Model TCP/IP arhitekture

Informacije koje se alju u TCP/IP

Primjer: recimo da sistem prikaen na port 1 hosta A, hoe
da poalje podatke aplikaciji na portu 2 hosta B
1. Proces A alje poruku TCP iju sa instrukcijama
2. TCP dodaje zaglavlje i prosleuje poruku nie IP-u sa
instrukcijom da poalje hostu B. IP ne mora da zna port
odredita
3. Ovi segmenti se alju kroz jednu ili vie mrea do odredita
preko vie rutera. IP zbog toga dodaje svakom TCP
segmentu zaglavlje i prosleuje se segment sloju nie tj.
Sloju pristupa mrei
4. Sloj za pristup mrei dodaje svoje zaglavlje, pravi paket i
alje ga medijumu za prenos

Protokoli u TCP/IP prenosu

Internet protokol verzija 4 (IPv4)

Format zaglavlja IP datagrama (IPv4)

Polje verzija (Version)

Polje IHL (Internet Header Length)

duina 4 bita
pokazuje veriju IP protokola (u ovom sluaju 4)
duina 4 bita
specificira duinu zaglavlja u datom paketu

Polje TOS (Type of Service)

duina 8 bita
sadri podatak o tome da li se koristi posebno rukovanje paketom u skladu sa zahtijevanim
kvalitetom servisa
ranije verzije rutera su ignorisale ovo polje, dok ga danas obrauju

Polje duine (Total Length)

Polje identifikacije (Identification)

duina 3 bita
oznaava da li je paket dijeljen (segmentiran)
MSB bit ima vrijednost 0
sljedei bit oznaava da li je primjenjeno fragmentiranje (vrijednost 1 ako jeste)
LSB bit oznaava da li ima jo fragmenata (ako je vrijednost 1 ima, a ako je 0 to je poslednji
fragment)

Polje Fragment Offset

oznaava pripadnost paketa odreenoj poruci

svi paketi te poruke imaju identinu vrijednost ovog polja
ovo polje oznaava predajni entitet

Polje mea (Flags)

duina 16 bita
oznaava ukupnu duinu IP paketa, odnosno pokazuje broj 32-bitskih rijei
u ovu duinu se raunaju i zaglavlje i podaci
maksimalna duina je 65536 bajtova
IP zaglavlje ima minimalno 20 bajtova, dok je ostalo PAYLOAD
svi raunari i ruteri u IP mreama zahtijevaju da IP paketi mogu imati minimalno 576 bajtova
(20 bajtova zaglavlja, 512 bajtova podataka i 44 bajta opcija)

duina 13 bita
oznaava redoslijed datog paketa (ukoliko je izvrena fragmentacija)

Polje TTL (Time To Live)

duina 8 bita
prvobitno je oznaavalo broj sekundi egzistiranja paketa u mrei
danas oznaava broj hopova (dionica) koje paket proe kroz mreu
u svakom voru mree se vrijednost ovog polja dekrementuje

Polje identifikatora protokola (Protocol)

duina 8 bita
slui za identifikaciju protokola na viem sloju iji sadraj se prenosi
vrijednosti ovog polja su:

1
2
3
4

Internet protokol za upravljanje porukom (ICMP Internet Control Message Protocol)

Internet protokol za grupno upravljanje (IGMP Internet Group Management Protocol)
Transportni protokol (upravljaki) (TCP Transport Control Protocol)
EGP (External Gateway Protocol)

Polje kontrolne sume (Header Checksum)

duina 16 bita
slui za detekciju greaka u prenosu
obrauje se u svakom voru mree

Polje adrese izvora (Source Address)

duina 32 bita
IP adresa izvora

Polje adrese odredita (Destination Address)

32 bitna IP adresa odredita

Polje opcija (Options)

promjenljive duine

Polje dopune (Padding)

koristi se u sluaju kada je polje opcija krae od 32 bita

Internet protokol verzija 6 (IPv6)

Format zaglavlja IPv6 protokola

Polje verzija (Version)

Polje klase saobraaja (Traffic Class)

duina 4 bita
oznaava verziju IP protokola (u ovom sluaju 6)
duina 4 bita
definie prioritete za pojedine pakete u mrei

Polje tekue labele (Flow Label)

duina 24 bita
ovo polje koristi izvor kada zahtjeva specifino rukovanje porukama u prenosu
(multimedijalna komunikacija, dozvoljeno kanjenje, irina propusnog opsega), tj. u ovom
polju se prenose odreeni zahtjevi ruterima

Polje duine korisnikih informacija (Payload Length)

duina 16 bita
oznaava duinu korisnikih informacija koji se prenose iza zaglavlja

Polje sledeeg zaglavlja (Next Header)

duina 8 bita
slui za identifikaciju protokola vieg sloja

Polje Hope Limit

duina 8 bita
oznaava ogranienja broja dionica kroz mreu
slino TTL polju u IPv4 protokolu

Polje adrese izvora (Source Address)

duina 128 bita
oznaava IPv6 adresu izvora

Polje adrese odredita (Destination Address)

duina 128 bita
oznaava IPv6 adresu izvora

Zaglavlje IPv6 protokola je fiksne duine

Pored zaglavlja IPv6 opciono ima ekstenzije (proirenja) koja obezbjeuju
dodatne funkcije

TCP protokol

Zaglavlje TCP protokola

Polja izvornog i odredinog polja

duina 16 bita

Broj sekvence (Sequence Number)

redni broj prvog okteta u ovom segmentu (ukoliko SYN nije postavljen)
ukoliko je SYN postavljen, broj sekvence je redni broj inicijalne sekvence (ISN Initial
Sequence Number), a prvi oktet podataka ima redni broj ISN+1

Broj potvrde (Acknowledgment Number)

Ofset podataka (Data Offset)

duina 4 bita
pokazuje broj 32-bitnih rijei u zaglavlju TCP protokola

Rezerva (Reserved)

Ukoliko je bit ACK postavljen, ovo polje sadri broj sledee sekvence koju izvor oekuje da
primi. Kada je konekcija uspostavljena, ovaj podatak se uvijek alje.

duina 6 bita
polje rezervisano za budue upotrebe
njegova vrijednost mora biti 0

Mea (Flags)

duina 6 bita
radi se o kontrolnim bitima

Prozor (Widow Size)

duina 16 bita
pokazuje koliko se poruka moe predati bez potvrde

Kontrolna suma (Checksum)

URG urgentni podaci

ACK potvrda prijema
PSH Push usmjeriti podatke ka aplikaciji
RST reset veze
SYN sinhronizacija veze
FIN kraj prenosa

duina 16 bita
slui za detekciju greaka nastalih u prenosu

Urgentni pokaziva (Urgent Pointer)

pokazuje prioritet prenosa datagrama

UDP protokol

Zaglavlje UDP protokola

Polje duine (Length)

Polje kontrolne sume (Checksum)

duina 16 bita
pokazuje broj okteta UDP paketa u cjelini (zaglavlje+podaci)
duina 16 bita
slui za procjenu validnosti UDP paketa, ali nema mehanizme za korekciju greke, pa je zato
manje pouzdan od TCP, ali nudi rad u realnom vremenu

Ovaj protokol se najee koristi kada se u komunikaciji trai ogranieno, unaprijed

definisano kanjenje.

Koritenje UDP protokola za komunikaciju u realnom vremenu

RTP protokol

Format zaglavlja RTP protokola

Polje verzija (V)

Polje dopune (P Padding)

duina 2 bita
oznaava veriju RTP protokola i uvijek ima vrijednost 2
duina 1 bit
ukoliko je ovaj bit postavljen, paket sadri jedan ili vie bajtova dopune na kraju koji nisu dio
korisnike informacije

Polje proirenja (E Extension)

ukoliko je postavljen, RTP zaglavlje ima tano jednu ekstenziju

CSRC broja (CSRC Count)

Marker (M)

duina 32 bita
oznaava trenutak odmjeravanja prvog okteta u RTP paketu

Polje identifikatora izvora sinhronizacije (SSRC)

duina 16 bita
vrijednost ovog polja se inkrementuje za 1 nakon svakog poslanog paketa
poetna vrijednost ovog polja je sluajna, ime se omoguava zatita podataka

Polje vremenske markice (Timestamp)

duina 7 bita
pokazuje tip podataka koji se prenosi

Polje broj sekvence (Sequence Number)

slui za oznaavanje posebnih radnji koje je potrbno izvriti nad paketom

Polje tip korisnike informacije (Payload Type)

broj CSRC identifikatora koji slijede iza zaglavlja

duina 32 bita
vrijednost ovog polja je sluajna

Polje liste identifikatora kontributivnih izvora (CSRC)

duina (0-15)x32 bita

polje koje sadri niz od 0 do 15 CSRC elemenata koji identifikuju izvore korisnikih
informacija
koristi se kada se vri miksanje podataka iz razliitih izvora (maksimalno 15)

ICMP protokol
ICMP Internet Control Message Protocol
Namjena ovog protokola je da pomou
odgovarajuih kontrolnih poruka dobije povratnu
informaciju o stanju i eventualnim problemima
koji postoje u mrei, a ne da uini IP protokol
pouzdanijim. Tu ulogu imaju protokoli vieg nivoa
koji koriste IP.
ICMP poruke uglavnom izvjetavaju o grekama
u obradi datagrama.

Zaglavlje ICMP protokola

Enkapsulacija ICMP protokola

 Polje tipa (ICMP Type)

duina 8 bita
specificira tip ICMP poruke

 Polje koda (ICMP Code)

duina 8 bita
sadri dodatne informacije o ICMP poruci
Npr. ICMP poruka tip 3 je Destination unreachable (odredite
nedostupno). Postoji vie razloga zbog kojih odredite moe biti
nedostupno. U polju Code se nalazi podatak (kod) o razlogu
nedostupnosti.

Polje kontrolne sume (ICMP Checksum)

duina 16 bita
koristi se za kontrolu greaka

Polje podataka (ICMP Message Specific Data)

polje promjenljive duine
sadri podatke koji zavise od tipa poruke definisane poljima Type i Code

Primjeri alata baziranih na ICMP protokolu

Ping
koristi Echo Request i Echo Reply poruke
svaka Echo poruka sadri broj sekvence (inicijalno 0) koja se inkrementuje za 1
nakon svake transmisije i vremensku markicu (Timestamp) koja govori o
vremenu transmisije
koristi se za testiranje
dostupnosti odredita
vremena potrebnog za prenos paketa
brojanje broja dionica (hopova) do odredita

Ukoliko ne dobijemo odgovor, ne znai da je odredite nedostupno

 Traceroute
kao i ping koristi se za provjeru dostupnosti odredita, ali daje i
informaciju o prenosnom sistemu (npr. IP ruterima) izmeu izvora i
odredita
koristi ICMP echo poruke adresirane na odredinu IP adresu
koristi se TTL (broja hopova) pri emu se primorava svaka dionica da
vrati poruku greka (error message)
Najprije se alje poruka sa TTL=1. Prvi sistem koji primi poruka
dekrementuje vrijednost TTL (TTL=0) i brie primljenu poruku. Prije toga
generie ICMP poruku TTL Exceeded i vraa je izvoru. Na taj nain
izvor zna koji sistem je udaljen jednu dionicu.
Ovaj postupak se ponavlja jo dva puta.
Ukoliko odredite na koje je poslana poruka nije krajnje odredite, izvor
alje 3 nova identina paketa, ali sada je vrijednost TTL uveana za 1 u
odnosu na prethodni sluaj. Prvi sistem prosleuje poruku narednom
dekrementujui vrijednost TTL za 1. Odredini sistem kod kojeg je
TTL=0 vraa poruku o greci.
Ovaj postupak se ponavlja dok izvor ne dobije odgovor od krajnjeg
sistema (ili dok se ne dostigne maksimalna vrijednost TTL)
Pojedini ruteri ignoriu ICMP poruke, dok ih neki obrauju, ali ne
vraaju ICM poruke o greci. Kada traceroute naie na ruter koji ne
odgovara, na ekranu se ispisuje *.