Professional Documents
Culture Documents
Std05 I MSSS TM 1
Std05 I MSSS TM 1
Kj gUt
bjhF 2
fzF
ma
r_f ma
gidF mW
lhik kjneakw braY bgUFwK MF
2015
bghUslf
fzF ( 1 - 80 )
ghl jiy
myF
gf v
1
1.
totf
2.
vfS lk
12
3.
ehF braghLf
26
4.
bfhss
47
5.
neu
64
6.
gz
70
ma ( 81 - 142 )
ghl
ghl jiy
gf v
1.
gRik cyf
83
2.
yFf thlf
98
3.
tzJ njfS
107
4.
kj _is kW y cWf
117
5.
jhtua fh
129
r_f ma
ghl
( 143 - 188 )
ghl jiy
gf v
1.
rffhy
144
2.
cyif ty tj gaf
152
3.
eh thG
162
4.
milahs fhQnth
171
5.
vF vY
178
iii
fzF
Ijh tF
Kj gUt
iv
totf
: MLfs vd to UjJ?
bfhoUjd.
uh : iynfh (stump) vd to UjJ?
uhF : mJ cUis to UjJ.
u
: gJ vd tot bfhlJ?
fzF
fzF
bghUf
totf
bg
cUil
nfh
FngL
rh bgo
bgo
jhafil
fh gJ
totf
fdbrtf tiyaik
bgoia ghUwhah?
mJ vjid gffis bfhlJ?
xU bgo kofis f.
gl fhosthW xbthU kofgl
ghfF 1, 2, 3, 4, 5, 6 vd vf Ff.
njitaw ghffis L gl
fhos ko gFfis v ghf.
M. mJ 6 gFfis bfhlJ. xbthU
gF vd tot bfhlit?
bgoid wj
J ghjh, mJ
gl csthW jilahd
totid bfhLF.
j fgl jil
totid bgo
tiyaik vnwh.
fdrJu tiyaik
6
1
5
lgl nfhLf tahf rJufis kojh fdrJu
ilwJ. bghGJ rk mss MW rJuf
fdrJu
tiyaikghf mikwd.
fzF
fzF
g
j
gl fhlgLs fdrJuUJ
nk gF
r UF.
K gF
l UF.
tyw
j UF.
tyJ
nk lJ
K
cUis tiyaik
T tiyaik
glij gh.
tlnfhz gF U
fis nrUkhW izf. tlnfhz
skhdJ mojs tl
Rwsthf miktij fhzyh.
j tiyaik
cUthFwJ.
Tig
tlnfhz s mj mojs tl
Rwsthf miktij fhzyh.
fzF
xU brtfK, rk mss uL
tlfS csd.
fzF
jiu tiugl
#d
#d
#d
#d
fj
#d
j o K gf xU #dY, xU fj csd.
gf uL #df csd. lgf xU #dY,
tygf xU #dY
csd. nkny bfhLfgLs jiu
tiuglid bfhL o gl xW nHbfhLfgLsJ.
ik tiugl
#d
#d
fj
#d
#d
fzF
fzF
U gkhzfUJ Kgkhz
rJu
fdrJu
brtf
fdbrtf
nkny y U gkhz kW Kgkhz totf
bfhLfgLsd. jnghJ toa rhj Kgkhz cUt tiu
Kiwia flayh.
lij milF jik bfhl midJ bghUfS
Kgkhz bghUfshF.
rJuUJ fdrJu tiuj
gl fhosthW
bfhLfgLs
rJu J kbwhU
rJu tiuf.
xU jh rJu xW
tiuf.
gl fhl
gLsthW rJu
_iyfis izF
l nfhLf
tiuf.
bghGJ l
nfhLf nk rahd
nfhLf tiua.
cnyhf Jo K gf njhw
bfhLfgLsJ. cnyhf Jo
gu njhwij cUthFnth.
go 1 b t i s j h x i d go 2 gl fhlgLsthW
vLJ bfhL, cnyhf
_W Kidfis
Jo K njhw tiuf. gl l izf.
fhosthW
l.
go 3 gl csthW FWF go 4 j b g h G J t i u a g l
nfhoF btnas
nfhL tiuJ mij gF
nfhLfis f.
tiu l.
fzF
fzF
ty gf
wnjhw
K gf
wnjhw
g neu
bfhLfgl Kgkhz bghU tygf kW K gf w
njhwfis tiuf.
Kgkhz bghUf
tygf wnjhw
10
K gf wnjhw
gjh
rahd ilia njbjL.
1. ________ Kgkhz tot bfhlJ
i) rJu
ii) brtf
iii) Knfhz
iv) fd brtf
i) 4
ii) 6
iii) 8 iv) 10
i)
ii)
iii) iv)
ij fzF
1.
mt f tzl v
2.
tiugl
UgijJ
mLfgLsd. IJ f cwK,
8 f btwK mikkhW 12
fis ne nfhLfsh izJ xU
totij cUthF.
11
rJu
to
fzF
vfS lk
g h it
(1)
tUtdtF ilaf
i) <yf f bga v
_______.
(3)
ii) 4732
iii) 5060
iv) 5847
v) 8340
vi) 9400
tUtdtF v cU vGJf.
i) MuJ mWW.
ii) IahuJ ehgJ uL.
iii) VHhuJ bjhshuJ vgjhW
iv) vlhuJ vGW KgJ
v) xgjhuJ eh}W vgJ.
(4)
ii) 6348
iii) 7540
iv) 8675
v) 9143
vi) 9312
12
(5)
(7)
i) 3238
ii) 6520
iii) 8005
iv) 4317
v) 7430
vi) 8502
l to vGJf
i) 2000 + 400 + 20 + 7
= _______.
= _______.
= _______.
(8)
(9)
ii)
ii)
4562,
8392, 5505
1791,
5500, 7508
8392,
7715, 5678
13
fzF
(6)
Fpo vGJf.
fzF
bga vf
g
xjJ.
khztf jf tFgiw
fUJ btna tjd.
ghkh :
KojJ,
Maf y w
igfSl
vnf
brwd?
mu : mtf L lhf
brW kfbjhif fzbfL gfis bra
brwd.
ghkh :
mgoah!
14
ehyf fbga
v 9,999
9,999+1
10,000
Iyf
fa v
Iyf fbga
v 99,999
99,999+1
1,00,000
MW yf
fa v
MW yf
VG yf
9,99,999+1 10,00,000
fbga v
fa v
9,99,999
VG yf fbga
vL yf
99,99,999+1 1,00,00,000
v 99,99,999
fa v
nfhol lij uf
1)
2)
3)
4)
5)
6)
10,00,000, 20,00,000,
15
fzF
fzF
nfhol lij uf
1)
2)
3)
4)
5)
mJ bfhf
xU nfho
mlsit
1,00,00,000
xWf
10,00,000
gJf
1,00,000
Wf
10,000
1,000
100
10
1
16
Muf
gjhuf
yrf
gJ yrf
nfho
xU gJ
yr
xU
yr
xU
gjhu
xW
gJ
Mu
gjh
u
10
yr
gJ
yr
1
1
1
X Mu
M krl FF v 9,678
v bga : xgjhuJ mWW
nfho
g.y.
y.
g.M.
M.
vGgbjL .
FpL Kiw :
9 Muf + 6 Wf + 7 gJf + 8 xWf
= 9,000 + 600 + 70 + 8
= 9 1000 + 6 100 + 7 10 + 8 1.
M krl fhL v 49,857
(2)
v bga : ehgbjhgjhuJ vW
nfho g.y.
y.
g.M.
M.
IgnjG.
FpL Kiw :
17
fzF
xU nfho
nfho
(3)
fzF
g.y.
y.
g.M.
M.
(4)
nfho
g.y.
y.
g.M.
M.
(5)
v bga : ____________________________________
FpL Kiw :
= 70,00,000 + 2,00,000 + _____ + 4000
+ ____ + _____ + _____
= 7 gJ yrf + _____ + _____ + _____
nfho
g.y.
y.
gM.
M.
18
(2)
i)
38,205
ii)
7,20,045
iii)
23,47,280
iv)
17,35,488
vf
nfh
g.
g.M
48,769
7,14,050
38,29,014
19,15,845
1,00,00,000
41 =
1 lk
1 10 =
10
0 lk
0 100 =
9 lk
9 1,000 =
9,000
2 lk
2 10,000 =
20,000
8 lk
8 1,00,000 =
8,00,000
3 lk
3 10,00,000 =
30,00,000
19
fzF
(1)
fzF
ii) 7,14,050
iii) 89,05,946
fh mta
Iyf vf kW mjF mfkhd yff bfhl
vfis iuthf vjhf gof fh Lnwh.
lk mik xW, gJ, W Matiw xWf Y,
Mu, gjhu Matiw Muf Y, yr, gJ yr
Matiw yrf Y, nfho,gJ nfhoMatiw nfhof
vw Y mikJ fzLnwh. xbthU fh L
vGjgLwJ.
i)
78,40,435
ii) 1,23,00,786
iii) 4,58,70,465
(1)
(2)
ii) 465310
iii) 1946380
iv) 3438375
ii) 2,04,854
20
iii) 3,79,89,750
(3)
ii) 6,50,283
(4)
iv) 41,79,001
(5)
fzF
iii) 8,88,408
ii) 40,06,360
iii) 56,08,866
iv) 99,80,623
tUtdtiw l to vGJf.
i)
ii)
iii)
iv)
4,00,000 + 60
vf xik
vitnaD uL vfis xl > , < kW = Ma FpLfis
gagLJnwh.
<
35,826
5 yff
21
fzF
KW
IguL
vw
viz
22
vLJfhlhf,
45,679
<
45,789
ii)
50,562
>
50,541
iii)
65,432
<
65,439
1)
4,506
56,780
5)
35,703
2,308
2)
18,579
18,579
6)
48,458
46,358
3)
57,939
87,399
7)
76,345
76,396
4)
43,483
44,833
8)
47,346
47,634
tU
vfis
xUKiw
kL
gagL
(1) 3, 7, 9, 5, 2
(2) 7, 4, 3, 8, 2
fa v
23,579
fa v
23,478
fbga v
97,532
fbga v
87,432
23
fzF
i)
fzF
ii) 6, 1, 7, 4, 2
fa v
fa v
fbga v
fbga v
iii) 9, 4, 6, 3, 1
iv) 4, 5, 9, 8, 7
fa v
fa v
fbga v
fbga v
45,
7,
50,665
ii)
41,653,
460,
810
iii)
1,235,
22,558,
480
iv)
13,857,
4,790,
865
v)
12,636,
4,170,
8,878
i)
ii)
iii)
iv)
v)
i)
ii)
iii)
iv)
v)
24
vf VW tir kW wF tir
f a vUJ f bga vf tiu vfis tirgL
fzF
4,462,
17,347,
986,
38,432
986,
4,462,
17,347,
38,432
VW tir
387,
6,421,
14,176,
979,
87,346
14,176,
6,421,
986,
979
wF tir
87,346,
bfhLfgLs
vfis
VW
tirY,
wF
tirY vGJf.
44,565,
VW tir
36,735,
37,536,
44,655,
7,400
7,400 ,
36,735 ,
37,536 ,
44,565 , 44,655
wF tir :
44,655 ,
44,565 ,
37,536 ,
36,735 ,
7,400
27,045 ,
18,137 ,
33,270 ,
10,678
ii)
33,198 ,
12,384 ,
21,765 ,
24,250
iii)
52,830 ,
41,197 ,
64,532 ,
47,675
iv)
26,487 ,
33,765 ,
26,842 ,
38,482
25
fzF
ehF braghLf
Tl
Ma ela ngho
fj Ma tFgiwF EiHjJ khztfSF xU
ngho eldh.
ah fzid iuthf brJ
Kofnsh mtfSF
grng.
khztf midtU fzid MtJl vghjd.
Ma Ta fzF : eh ` 12,700 F xU foY, ` 9,300 F
xU nuh, ` 2,700 F xU nkir thnd. eh tha
bghUf bkhj iy vd?
fz mf MtKs a kW snfh Ma UtU
iuthf fzid brJ Kojd. Ma Ut
FngLfis ghjh. UtUF btntW ilf
ilUjij fL Ma Mra glh.
uL fzFfis rghJ mtf ga Kiwf ahUila
fzF rahdJ vgij TWf.
snfh
a
fo iy
12,700
fo iy
12,700
nuh iy
9,300
nuh iy
9,300
nkir iy
= + `
2,700
nkir iy = + `
2,700
bkhj iy
24,700
` 1,32,700
bkhj iy
26
gM M g
4
M g
7 + 3
gM M g
x
5 +
0 + 2
xWfis Tl
gM M g
1
+
9
6 + 0 + 5 + 7 = 18 xWf
= 1 gJ + 8 xWf
gJfis Tl
7 + 1 + 7 + 3 = 18 + 1
= 19 gJf = 1 W + 9 gJf
Wfis Tl
2 + 7 + 4 + 7 = 20 +1
= 21 Wf = 2 Mu + 1 W
Mufis Tl
2+3+4 = 9+2
=11 Muf = 1 gjhu + 1 Mu
gjhufis Tl
2 + 6 = 8 gjhuf + 1gjhu
= 9 gjhuf
x
F
6
9
+
6
yffSF il
ilbt L vGJtjh,
vfis xw xwhf
vGJnghJ lkig jtwhf
vGJtij jfyh.
27
fzF
TLf.
i)
18,436 ,
11,705 ,
26,470
kW
39,390
ii)
74,786 ,
375 ,
5,450
kW
78
iii)
2,465 ,
94,366 ,
376
kW
56
iv)
270 ,
46,210 ,
17
kW
6,500
v)
7,
493 ,
28,786
kW
6,405
gM M g x
+
1
gM M g
4 9
8 5
2 3
2 7
1 0
4 2
5 8
dQ mfho
iygoa
fzF
12,750
7,550
J Jitgh
14,750
1,800
rikgh (1 )
850
ryit bgo
570
ifsF (lh)
65
28
Mo
gid
rh : bjhiyfh bgo - 1, - 1, if sF - 1.
` 12,750
iy
1,800
ifs iy
65
bkhj k
` 14,615
850 _ilf
Rt R ntiyfhf 98 _ilf
L fo Kof njitahd bkhj bk _ilf vjid?
(2) xU FLg kif bghUfSF ` 3,500, ghYF
` 1 ,2 0 0 , L t h l i f k W f l z F
` 4,800, w bryF ` 950 vd brythd. mkhj
brythd bkhj bjhifia fLof.
29
fzF
xU
Fl
30
M g
2
gM M g
12
1
17 5
2 12
xWfis ff
7 I l 2 ajhf csjh
gJfUJ xU gid xWfshf kh
xWf nrJ ff.
(10 + 2 = 12), vdnt 12 7 = 5
gJfis ff
6 I l 2 ajhf csjh xU id
gJfshf kh gJf nrJ
ff.
10 g + 2 g = 12 g - 6 g = 6 g
Wfis ff
5 WfUJ 2 Wfis ff
52=3
Mufis ff
gjhufUJ 1 gjhuij
Mufshf kh MufSl nrJ
ff.
10 M + 7 M = 17 M
17 8 = 9 M
gjhufis ff
10=1
(1) tUtdtiw ff
i) 76,236 987
iii) 60,006 27,822
31
fzF
gM M g
fzF
15
2
5 16
cgahd bk _ilf
gid braglit
gidahfhjit
gidahfhj bk _ilf = 10,685
` 12,400I
tUJ bgWbfhlh. mt fz
jKs bjhif vts?
(4) x U k y f f h 3 5 , 0 0 0 k y f
gagLjgL ky rho cUthfglJ.
mtUJ 1,314 kyf vLfgL ld.
jKs kyfis bfhL a cUt mikf
gagLjgl kyf vts?
32
gM M g
bgUf
gu fj tF xU bgUf fzif
brJ Kojh. fzif rahf brUJ,
mt kd X Ia vGjJ. j Iaij j
egl nflh. mtDF il bjaiy.
UtU nrJ Mal brW nfld. fj
Ma tf Iaij jh.
gu brj bgUf fzid ftf.
6 5 8 4 6
3 9 4 8
+ 2 6 3 2
3 0 2 6 8
658I 4M bgUFnghJ, bgUf gyid gjh lUJ
vGJnwh. j sf tUkhW:
sf 1
2
3
3
6
0
8
6
8
0
8
9
3
2
5
4
4
2
6
33
fzF
sf 2
g
5
4
4
2
6
8
6
8
fzF
2
3
3
6
0
9
3
2
658 6 xWf
x
x
8 6 = 48 xWf
g
x
5 6 = 30 gJf
x
6 6 = 36 Wf
658 4 gJf
x
g
8 4 = 32 gJf
g
g
5 4 = 20 Wf
g
6 4 = 24 Muf
vyh kfis lk
nfwhngh vG TLf.
tU vf bgUfgyid fhf.
(1) 9,500 2
(3) 9,427 67
(5) 9,707 52
(2) 7,426 39
(4) 8,085 94
(6)
354 256
bryid fLo.
xU ehSfhd bry =
1 khjfhd bry
350
350 30
` 10,500
vdnt, xU khjfhd bry = ` 10,500
34
126 x 10 =
126 x
1,260
6 = +
756
2,016
bgUF viz
(10 + 6) vd f.
vdnt Kj
126 I 10 M
bgUF
126 I 6 M
bgU TLf.
xU iy = ` 735
125 f iy
= ` 735 125
735 125
3675
735
5 = 3675
14700
735 20 = 14700
73500
91875
125 f iy = ` 91,875
35
fzF
xU rf f 1 eh gidahd EiH
Lf 126 v, 16 ehf gidahd EiH
Lf vjid?
bgUfgL v
fzF
bgUF v
(1) xU l gh iy ` 22 v 20 l gh iy
vts?
(5)
36
49
46
47
TL bjhif 75
21
50 bgof itUjh.
i) gHfis thf
gH ahgh vts
brytjh?
ii) gH ahghl Uj bkhj gHf
iii) xU gH iy vd?
37
vjid?
fzF
kha rJu
fzF
ii)
ii)
iii)
tFj
LKiw nghJ tF ah mij, mtuJ
kff trh, nukh kW ah Mnah ah oF
tUjd.
ah j FkhUF tFj fzid brnghJ X
Ia vGjJ. mj Iaij j mij kff kW j mfh
Mnahl nflh. mtf midtU jjna m fzid
bra bjhld.
38
f 7692 6
fzF
vdnt xbthUtUF
ilgJ 1282
nuZkh fzid tUkhW brjh.
7692I rkkhf gLnth.
39
fzF
10 x + 2 x
40
fzF
is,
fis,
41
fzF
go 1
go 2
go 3
Wfis,
42
go 1
go 2
43
fzF
36 td _ilf iy = ` 3,024
1 td _il iy
= ` 3,024 36
fzF
ii) 3264 3
iii) 5,697 9
iv) 9,450 30
v) 5,150 25
vi) 6,490 55
(4) x U n f h g i z # & k h j x
nrffgl Kilf 19,500. xU eh vjid
Kilf nrffgld?
(5) X mryf 10 ehf gid bra
gl mr iyf k ` 12,750 v,
1 eh gidahd mr iyf
k vts?
(6) xU ghu bjhrhiy 27 ehf
cg bragl ghuf vif
13,365
MF. 1
eh cg bragl
ghuf vjid?
44
tUtdtWF ilaf.
(1) Iyf v ______
i) gjhu
iii) W
iv) gJ
ii) 6,50,040
iii) 6,50,400
iv) 654
ii) 70
iii) 70,000
iv) 7,000
ii) 994
iv) 6,000
45
fzF
g jh
fzF
ii) 96,542
Iii) 92,456
iv) 95,624
(8) vJ rahdJ?
i) 49,505 vw v 49,550 I l ajhF.
ii) 49,550 vw v 45,950 I l ajhF.
iii) 45,960 vw v 40,965 I l ajhF.
iv) 45,906 vw v 45,609 I l ajhF.
(9) tU vf vJ bga v?
i) 5,405
ii) 4,505
iii) 5,054
iv) 5,504
ii) 9,990
iv) 1,890
ii) 9,89,999
iii) 10,000
iv) 1,00,999
ii) 16,200
iv) 1,800
ii) 1,061
iii) 1,006
iv) 1,001
46
bfhss
gh gid iya uhK jdJ jijF cj brJ
bfhoUjh.
gyj
msitfis
msf
mt
gagLa
fUfis ghUf.
50.
100 .
200 .
500 .
jnghJ
fU
Fplsit
milJsij
mjh.
UJ
1 = 500 . + 500 . = 1000 .
1 = 1000 .
nkfLs braghil nghynt 100 ., 200 . Ma
msit fUfis bfhL jiu msJ msit fU
bfhssit xLf.
47
fzF
fzF
X1000
1000
liu luhf khWj
liu luhf khw liu 1000 M bgUf ntL.
mltizia iw brf.
l ()
l
1000 2000 3000 4000
(.)
48
tU msfis
luhf khWf.
luhf khWf.
3
ii) 1 500 .
5 50 . =5 + 50 .
i)
= (5 1000) . + 50 .
iii) 8
iv) 6 200 .
v) 10
vi) 7 50 .
vii) 25
viii) 9 100 .
= 5000 . + 50 .
= 5050 .
mltizia iw brf :
.
1000
2000
3000
4000
49
5000
6000
7000
8000
9000
fzF
5 50 .. I
fzF
3150 liu
4500 liu l kW
= 3 150 .
= 4 500 .
ii) 4150 .
iii) 5500 .
iv) 6200 .
v) 9050 .
vi) 9250 .
gh
uh
2 500 .
jh
1 500 .
ah
500 .
njfh
vbz
fliy
vbz
500 . 3 250 .
2
500 . 1 500 .
Nafh
vbz
2
500 .
1
50
500
jh tha gh
500
ah tha gh
500
1500
liu TLf.
250 . + 800 . = 1050 .
12
250
l kW luhf khWf
34
800
1050 . = 1 050 .
47
050
liu TLf
1 + 12 + 34 = 47
tUtdtiw TLf
i) 3 250 ., 6 150 .
iii) 5 550 ., 3 300 .
51
fzF
uh tha gh
bfhLfgl
msfis l
kW l
MatF
nH lkgo
vGj
fzF
xU gh 40 l jU xU th 5 l jU bfhss
cilad. gh iwa u mUJ 1 th jiu vLJ
brofSF Cdh. gh s ms vd?
gh bfhss
brofSF gagLa ms
gh s ms
40
5
35
vdnt, gh s ms = 35 .
74
1200
75
200
56
350
18
850
75 1 = 74
74 lUJ 56 liu ff
74 56 = 18
tUtdtiw f
i) 5 250 . 2 150 .
v) 84 600 . 34 400 .
vi) 55 750 . 32 800 .
52
fzF
1 ls bfhss
200 .
2 lsf bfhss
200 2
xU eh mt FoF gh ms =
400 .
3 150 . I 4 M bgUFf.
.
150
150 . 4 =
4=
12 600 .
.
600
12
12 600
1
48
.
200 . 7 =
200
48
400
7 = 336
= 337
337 400 .
53
400
fzF
tUtdtiw bgUFf.
ii) 55 400 . 5
i) 7 350 . 2
iii) 35 300 . 6
iv)
v) 9 500 . 8
vi) 18 200 . 9
8 400 . 7
yR
jdJ
FHijfSfhf
400 .. mss gHrhid J
j
U
FHijfSF
rkkhf
glh.
xbthUtUF
vts
ilUF?
jh j gHrh ms
= 400 .
FHijf vif
= 2
200
2) 400
4
00
0
00
0
0
4 640. I 4 M tFj
64 320 . I 8 M tFj
1 16 0
4) 4 6 4 0
4
8 040
8) 6
64 3 2 0
64
0 6
4
24
24
000
0
0
4 640 . 4 = 1 160 .
54
0 32
32
000
0
0
64 320 . 8 = 8 040 .
go 1 : tF 74 8 = 9 , 2 l
1 = 1000 . vgij eh mnth.
vdnt, 2 = 2000 .
go 2 : 2000 .liu 440 .liu Tl
ilgJ 2440 .
305
8 )2 4 4 0
24
04
0
40
40
00
tUtdtiw tF
(1)
i) 36 480 . 6
ii) 21 420 . 7
iii) 480
40 720 . 8
iv) 81 540 . 9
v) 42 980 . 14
vi) 24 600 . 12
(2)
(3)
55
fzF
9
8 74
72
2
74 440 . I 8 M tFf.
(4)
nl 20 l tzR thdh. oF tz oa
fzF
(6)
(7)
(8)
(9)
rkkhf
gL
bfhLjh.
ilUF?
56
xUtUF
vts
braghL
xU eh gntW braghLf nghJ vjid
Ftis j Fowh? mij l kW
luhf khWf. d tU mltizia iw
brf.
braghLf
(2)
j
ms (ls)
/ . (ms)
ij fzF
ufa v
j ufa viz cfsh J Tw Kokh?
mJ 100 ghial bgaJ.
mJ 7 gJfisl mf kW 8 gJfisl Fiw.
gjh l v xwh l vizl 2 mf .
57
fzF
(1)
fzF
fd ms
vy isaho KoJL if
iwa nfhfSl tjh. V if iwa
nfhf itJsh vW mtdJ
mz my nflh. v egfSl
nfh isahL isaho L tUnw
vwh vy. j nfhfis bfhL X
msF fy jah brayh vwh.
my msF fy jah br Kiwia
cW ftf.
my nH fhosthW xU
fzho Ftisia vLjh. m
bfhr j Cdh. fzho
Ftis nk xU btis jhid
xodh. bjhlf klij 0 vd Fjh.
d, xnu msila nfhf ytiw vLjh. 1 nfhia
Ftis cns nghlh. caj klij 1 nfh (1 nfh) vd
Fjh. thW 2 nfhf, 3 nfhf vd 10 nfhf tiu nghL
xbthU Kiw klij 2 nfh, 3 nfh vd bjhlJ 10 nfh tiu
Fjh.
d, midJ nfhfis FtisUJ
vLJ lh. kl L giHa iyF tjJ.
klij 0 msF r brjh.
vyD, myD jah brJs msF Ftisia
ghUf.
58
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
nfh
nfh
nfh
nfh
nfh
nfh
nfh
nfh
nfh
nfh
nfh
nfh
nfh
nfh
nfh
nfh
nfh
nfh
nfh
nfh
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
nfh
nfh
nfh
nfh
nfh
nfh
nfh
nfh
nfh
nfh
fS Jnghw msF
Ftis xW jah brf. nkny
bghU
ms
fhosthW KGikahf
_F
bghUfis
bgof mLFnthkh!
nH cs mikf xbthY vjid bgof csd
vgij v fl vGJf.
1)
59
fzF
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
fzF
2)
3)
4)
5)
60
brff mLFnthkh!
brffis bfhL gyj mikf bfhLfgLsd.
fzF
fdmsit fl vGj.
1)
2)
3)
61
fzF
2)
3)
4)
5)
t.v
gl cs mik
cs bgof
vif
mikig KGikgLj
njitahd
bgof vif
1.
2.
3.
4.
5.
62
KGikgLjgl
mik cs
bgof
vif
2.
1.
3.
4.
5.
63
fzF
fzF
neu
11 12 1
2
10
9
3
8
7 6 5
7 6 5
11 12 1
2
10
9
3
7 6 5
7 6 5
11:10
11 12 1
2
10
9
3
8
7 6 5
11 12 1
2
10
9
3
8
07:55
7 6 5
04:45
Md bridUJ fahFkF xU
ngU gaz brjh. gaz tjl
cs Cfis FJ itjh. nkY
mfSl ngUJ nrj neufis kW
mUJ wgl neufis FJ itjh.
mj fhy mltizia ftf.
l
brid
jhgu
otd
Gu
U
kJiu
UJef
Ubent
fahFk
nrj
neu
07:25 K.g
09:45 K.g
11:05 K.g
02:10 .g
04:55 .g
05:55 .g
08:10 .g
09:35 .g
wgl
neu
06:30 K.g
07:30 K.g
09:55 K.g
11:15 K.g
02:40 .g
05:05 .g
06:00 .g
08:20 .g
64
60 dhof = 1 l
mltizUJ il fLo.
jh
=
=
gu
7 : 30 K.g
7 : 25 K.g
0 : 05 lf
ij tHfkhf 5 lf vd gonwh
iu
kJ
otd
Gu
11
05 K.g
09
55 K.g
gaz neu =
F:
(11 1) = 10
(60 + 5 = 65)
11
05
09
55
1
10
= 1 k 10 lf
55 lfis 5 lfUJ
ff, 1 kia lfshf kh
5 lJl To d ff.
11 1 = 10 k
1 k = 60 lf
05 + 60 = 65 lf
65 55 = 10 lf
kUJ kia ff
10 9 = 1 k
fzF
60 lf = 1 k
fzF
id
br
Ubent
: 10 .g
11 : 15 K.g
66
n#hr ehFUJ :
ehFngo FJsh.
xbthU braYF ca
neuij fzLf.
braf
fhiy ...
vGUj
Kj
tiu
6 : 00 K.g
fhy ilbt
k l
6 : 50 K.g
iw tghL
6 : 50 K.g
7 : 00 K.g
ghlfis goj
7 : 00 K.g
8 : 30 K.g
Wo
8 : 30 K.g
8 : 45 K.g
8 : 45 K.g
9 : 00 K.g
iw tzf
9 : 20 K.g
9 : 30 K.g
Kgf g neu
9 : 30 K.g
30
12 : 40 .g
10
12 : 40 .g
2 : 00 .g
20
gf g neu
2 : 00 .g
4 : 10 .g
10
khiy iw tzf
khiy ...
4 : 10 .g
4 : 20 .g
isahL
4 : 30 .g
6 : 00 .g
L ghl Koj
6 : 00 .g
6 : 45 .g
45
ghlfis goj
6 : 45 .g
7 : 30 .g
45
bjhiyfh ghj
7 : 30 .g
8 : 15 .g
u cz
8 : 15 .g
8 : 30 .g
gLifF brYj
8 : 30 .g
gF brYj
g ...
ka cz ilntis
67
fzF
fzF
Kgf g neu
10
gf g neu
= + 2
10
g bkhj neu
20
30
gf gogjfhd neu =
45
L ghlfis Kof
Md neu
bkhj neu
lfis TLf
45 + 45 + 30 = 120 lf
lfis kahf khWf
120 60 = 2 k
=+ 0
45
00
kia TLf
2 + 1 = 3 k
68
01:20
02:35
03:50
05:05
11:30
10:10
08:50
07:30
07:50
09:50
08:20
10:20
12:15
10:45
12:00
10:30
69
fzF
fzF
gz
- 25
- 10
%gh jhf k
%gh jhf k
%gh jhf k
%gh jhf k
%gh ehzaf k
%gh ehzaf k
%gh ehzaf k
100 4
2 45
`.
400
90
bkhj k
coa Uj jhf kW ehzaf bkhj k _________
70
tu
bjhif
50
250.00
10
20
200.00
30
60.00
40
40.00
550.00
bkhj
(ii) cs bjhif vts?
id Tf
` 1 = 100 igrh
Tl
TL bjhif fhf ` 37.50, ` 473.75, ` 6,076.50 , ` 9.50.
`
`
`
`
`
1)
50 + 50 + 75 + 50 = 225 igrh
igrhit %ghahf khWf
225 100 = ` 2 25 igrh
%ghia TLf
9 + 6076 + 473 + 37 + 2 = ` 6,597
fLstF il fhf.
i)
2)
igrhit TLf
122 1
37.50
473.75
6,076.50
9.50
6,597.25
ii)
71
fzF
fzF
122 1
Kj eh gid k
75 + 75 + 75 = 225 igrh
igrhit %ghahf khWf
= ` 436.75
= ` 678.75
bkhj k
= `1,394.25
bkhj k ` 1,394.25
fj
18 14
4 12 5 8 4 10
`5 2 6 9 . 5 0
` 7 3 9 . 7 5
`4 5 2 9 . 7 5
5269 1 = ` 5268
` 1 = 100 igrh
100 + 50 = 150 igrh
150 75 = 75 igrh
%ghia ff
5268 739 = ` 4529
(1) il fhf:
i) ` 684.75 ` 294.50
ii) ` 188.00 ` 88.00
iii) ` 6,846.50 ` 436.75
(2) ` 2144.50 UJ ` 1984.75 I ff.
(3) ` 12.75 F ` 6888.50 F ilnas ntWghL vts?
72
00 igrhUJ
5 13 12 14 50 igrhit ff xU
100
itUj bjhif =
6 4 3 5 . 00
brytj bjhif =
7 4 5 . 50
s bjhif
5 6 8 9 . 50
F
MaUF: JnghW nkY y thij
fzFfis g fzfhf ju.
%ghia igrhthf kh
00 igrhl nrJ
d ff.
6435 1 = ` 6434
` 1 = 100 igrh
100 + 0 = 100 igrh
100 50 = 50 igrh
%ghia ff
6434 745 = ` 5689
bgUf
il fhf ` 543.75 15.
igrhit bgUFf
543.75 15
75 15 = 1125 igrh
` 8156.25
igrhit %ghahf khWf
1125 100
= ` 11 25 igrh
il fLo
i)
` 355.50 7
ii)
` 960.75 8
iii)
` 66.75
iv)
` 212.50 11
543 15 = ` 8145
%ghia TLf
v)
` 243.50 12
8145 + 11 = ` 8156
%ghia bgUFf
73
75 15
375
75
1125
11
100 1125
100
125
100
25
543 15
2715
543
8145
fzF
fzF
X vGJnfh iy ` 15.50.
7 vGJnfhf iy vd?
igrhit bgUFf
1 vGJnfh iy
= ` 15 . 50
7 vGJnfhf iy = ` 1 5 . 5 0 7
= `1 0 8 . 5 0
bkhj iy
50 7 = 350 P
%ghahf khW
350 100 = ` 3. 50
%ghia bgUFf
15 7 = ` 105
%ghia %ghl TLf
7 vGJnfhf iy ` 108. 50
3 + 105 = ` 108
F
MaUF: JnghW nkY y thij
fzFfis g fzfhf ju.
tFj
il fhf ` 6834.00 12.
%ghia tFf
` 6834.00 12 = ` 569.50
il fLo
i)
` 787.50
ii) ` 24.00
5
6
iii) ` 7286.00 8
iv) ` 6529.50 9
6834 12 = ` 569
569
12 6834
60
83
72
114
108
6
6 %ghia igrhthf
50
kh 00 igrhl
12 600
TLf.
60
00
6 100 = 600 igrh
0
600 + 00 = 600 igrh
0
igrhit tFf
600 12 = 50 igrh
v) ` 4375.50 25
74
= ` 26000 40
=`
(1)
(2)
(3)
(4)
(5)
(6)
(7)
(8)
(9)
(10)
(11)
650
75
fzF
650
40 26000
240
200
200
00
0
0
fzF
f RWyh
jiyik Ma : khztfns! ekJ
g mLj thu f
RWyh bry cnsh.
khztf : R W y h v j i d n g
fyJ bfhsyh Iah? xU khzt vts bjhif brYj
ntL Iah?
j.M.
` 175
` 175 55
bkhj
j.M.
76
brythd bjhif =
s bjhif =
55
(1)
(2)
(3)
(4)
77
fzF
bgwgl bjhif =
40 `
0
` 0
40
Rojh
50 `
0
lit
ril
` 0
82
`
820
fh ril
32 `
0
` 0
32
`
180
`
180
80
`
00
`1
L
J
JL
0
82
`
t
i
l
`
80
`
80
` 0
50
`
100
`
1,000
o r
gLif
`
100
nto
` 0
60
` 0
42
` 0
60
78
42 `
0
fzF
gjh
i) 1 500 .
iii) 105
ii) 1 50 .
iv) 1000
ii) 4 k
iii) 5 k
iv) 8 k
ii) 9 k
iii) 12 k
iv) 18 k
Ii) 3 : 75 .g
iii) 4 : 15 .g
iv) 4 : 75 .g
ii) 1 : 15 .g
iii) 9 : 15 K.g
iv) 1 : 15 K.g
ii) ` 18.50
iii) ` 37.00
iv) ` 60.00
ii) 5
iii) 4
iv) 7
79
fzF
fzF
(I can, I did)
khzt fw braghLf gntL
ghl
t
v
eh
ghl v
80