MATEMATIKI

PODSETNIK

EKSPONENTI

1)

10

10 = 1
1

10 = 10
2

10 = 10 10 = 100

...

2)

10

10

10

1
=
x
10

1
=
10

1
1
1
= 2 =
= ...
10 10 100
10

3)

10 10
2

10 10 = 10

= 10
5

x +y

4)

(10 )

x y

(10 )

2 3

= 10

= 10

x y

5)

10
x y
=
10
y
10
10

10

= 10

6)

10 = 10

10 = 10

1
2

GEOMETRIJA

Kvadarat:
stranica duine a
obim
O = 4a
povrina
P = a2
dijagonala d = a 2

Obe dijagonale su iste

i seku se pod pravim uglom.

d
a

Pravougaonik:
- stranice duina a i b
obim
O = 2a + 2b
povrina
P = ab
dijagonala d = a 2 + b 2

Obe dijagonale su
iste i seku se pod proizvoljnim uglom (koji nije
prav, a zavisi od a i b).

Jednakostranini trougao:
sve tri stranice duine
- sva tri ugla jednaka
- obim
povrina
- visina

O = 3a
h=

a 3

P=

ah

h
a

preseci visina i teinih linija, centar

upisane i centar opisane krunice su u istoj
taki; ta taka deli visinu u razmeri 2:1
visine polove uglove i polove stranice.

Pravougli trougao
- katete duina a i b
hipotenuza duine c

- vai Pitagorina teorema :

a2 +b2 =c 2

obim O = a + b + c
- povrina P =

ab
2

a
sin =
c

b
cos =
c

sin a
tg =
=
cos b

Ravanski ugao

l
=
r

Krug

poluprenik r
- obim O =

2r

- povrina P =

r
2

Lopta

poluprenik r
- povrina sfere P =

4r

4 3
r
- zapremina V =
3

FUNKCIJE

ta je funkcija?
Preslikavanje jednog skupa u drugi. Svakom
elementu prvog skupa (koji se najee obeleava
sa x) odgovara tano jedan element drugog skupa
(koji se najee obeleava sa y).

Primer:

y = f (x ) = sin x
y

ta je linearna funkcija?
Funkcija oblika y

= f (x ) = kx + n

gde su k i n realni brojevi.

k>0
n>0

n
n
k

k>0
n<0

k<0
n>0

k<0
n<0

ta znai direktno
obrnuto srazmerno?

Kod linearne funkcije

srazmerno,

ta

y = f (x ) = kx

promenljiva y je direktno srazmerna promenljivoj x,

a konstanta srazmernosti je k.

Ako je

k =1

tada je y = x (y i x su jednaki).

Grafik ove funkcije je prava koja je nagnuta

pod uglom od 45 (ili

/ 4 ) u odnosu na x osu.

za x = 1 , y = 1

za x = 2 , y = 2...
3
2
1

Ako je na primer

k =2

tada je

y = 2x
y
za x = 1 , y = 2
za x = 2 , y = 4...

k=2

4
3
2
1

Ako je na primer

k = 0,5

tada je

y = 0,5x
y
4

za x = 1 , y = 0.5

k=0,5

za x = 2 , y = 1...

Posmatrajmo funkciju dve promenljive

k1x
y =
k 2z

promenljive su x i z

y je direktno srazmerno x, a to znai da koliko

puta poraste promenljiva x toliko puta poraste
promenljiva y.
y je obrnuto srazmerno z, a to znai da koliko
puta poraste promenljiva z toliko puta se smanji
promenljiva y.

ta znai direktno srazmerno, a ta obrnuto

srazmerno sa nekim stepenom (na primer sa
kvadratom)?

k1x
y =
3
k 2z

Na primer, u funkciji

y je direktno srazmerno x2, a obrnuto srazmerno z3.

SKALARI
I
VEKTORI

Skalari su brojne vrednosti.

Vektori su usmerene dui.
intenzitetom, pravcem i smerom.

Definiu

se

Intenzitet vektora (ili moduo

vektora) je duina vektora.
y

ay

r
| a |=

r 2
r 2
| ax | + | ay |

ax

Pravac vektora je definisan uglom u odnosu na

jednu od osa koordinatnog sistema (x ili y).

Svaki pravac moe imati dva smera, na primer:

udesno ili ulevo, nagore ili nadole, ka ili od.
Svaki vektor ima i sebi suprotan vektor. To je
vektor istog intenziteta, istog pravca, a
suprotnog smera.

-a

Jedinini vektor (ili ort) je vektor koji ima intenzitet

jednak jedinici, a pravac i smer su zadati. Svaki
vektor se moe prikazati proizvodom svog
algebarskog intenziteta i jedininog vektora.
Algebarski intenzitet je intenzitet koji moe biti
pozitivan i negativan, za razliku od intenziteta koji
je iskljuivo pozitivan.

Primer:

r0

jedinini vektor

a = 3r 0
intenzitet je 3
algebarski intenzitet je 3

b = 3r 0

intenzitet je 3
algebarski intenzitet je - 3

Vektori

su istog pravca, a suprotnog smera;

istog intenziteta,
algebarski intenziteti su im suprotnog znaka.

RAZLAGANJE VEKTORA
NA OSE

Svaki vektor se moe razloiti u Dekartovom

koordinatnom sistemu na svoju x i y komponentu
y
j

ay

ax

a = ax + ay

a x =| a x | i =| a | cos i
r
r
r
r
r
a y =| a y | j =| a | sin j
gde je:

jedinini vektor x-ose (ima intenzitet

jednak 1, pravac i smer x-ose)
jedinini vektor y-ose (ima intenzitet
jednak 1, pravac i smer y-ose)

intenzitet vektora

Za ove veliine vai da je:

| a x | + | a y | =| a |
2

| ay |
= arctg r
| ax |

SISTEMI
LINEARNIH JEDNAINA

SISTEM JEDNAINA I DETERMINANTA DRUGOG

REDA
Sistem linearnih nezavisnih jednaina drugog
reda je:

a 11 x + a 12 y = c 1
a 21 x + a 22 y = c 2

Glavna determinanta ovog sistema je:

a 11 a 12
=
= a 11a 22 a 12a 21
a 21 a 22

Pojedinane determinante promenljivih su:

x =

y =

c 1 a12
c 2 a 22

a11 c 1
a 21 c 2

= c 1a 22 a 12c 2

= a11c 2 c 1a 21

Nepoznate u jednainama
Kramerovim pravilima:

x
x =

se

y =

izraunavaju

SISTEM JEDNAINA
TREEG REDA

DETERMINANTA

Sistem linearnih nezavisnih jednaina treeg reda je:

a 11 x + a 12 y + a 13 z = c 1
a 21 x + a 22 y + a 23 z = c 2
a 31 x + a 32 y + a 33 z = c 3

Glavna determinanta ovog sistema je:

a 11 a 12 a 13
= a 21 a 22 a 23 =
a 31 a 32 a 33
= a 11a 22a 33 + a 12a 23a 31 + a 13a 21a 32
a 13a 22a 31 a 11a 23a 32 a 12a 21a 33

Pojedinane determinante promenljivih su:

c 1 a 12
x = c2

a 13

a 22 a 23

c 3 a 32 a 33

a 11 c 1 a 13
y = a 21 c 2 a 23
a 31 c 3 a 33

a 11 a 12 c 1
z = a 21 a 22 c 2
a 31 a 32 c 3

Nepoznate u jednainama se izraunavaju

Kramerovim pravilima:

x
x =

y =

z
z =

KOMPLEKSNI BROJEVI

ta je kompleksni broj?
Broj koji ima svoj realan i svoj imaginaran deo u
kompleksnoj ravni.

Koliko kompleksni broj ima oblika?

Tri

Im

Im [ A]

Re [A]

Re

analitiki

trigonometrijski

eksponencijalni

A = x + jy
A = Acos + jAsin

A = Ae

ta je j ?

j = 1

Analitiki i trigonometrijski oblik mogu se

direktno prevoditi jedan u drugi.

Eksponencijalni i trigonometrijski oblik se mogu

direktno prevoditi jedan u drugi. Veze izmeu ta
dva oblika su moduo A i argument
kompleksnog broja.

A = Re [A ] + Im [A ] = x + y
2

moduo je iskljuivo pozitivan

Im[A ]
y
= arctg
= arctg
Re[A ]
x

argument moe biti i pozitivan i negativan

Ovo proistie iz Ojlerove formule:

= cos + j sin

ta je konjugovani broj kompleksnom broju?

To je broj koji ima isti znak realnog dela a
suprotan znak imaginarnog dela datog
kompleksnog broja, odnosno broj koji ima isti
moduo, a suprotan znak argumenta datog
kompleksnog broja.

A = x jy = Ae

- j

Za kompleksne brojeve vai jo:

*

AA = A

= 1

= j

=1

= j

RAUNSKE OPERACIJE
SA
KOMPLEKSNIM BROJEVIMA

Sabiranje
Zbir dva kompleksna broja je takoe
kompleksni broj. Sabiraju se realan deo sa
realnim i imaginaran sa imaginarnim.

A = x 1 + jy 1

B = x 2 + jy 2

C = A+B =(x1 + jy1) +(x2 + jy2) =(x1 +x2) + j(y1 +y2) =x3 + jy3

Oduzimanje
Razlika dva kompleksna broja je takoe
kompleksni broj. Oduzimaju se realan deo od
realnog i imaginaran od imaginarnog.

A = x 1 + jy 1
B = x 2 + jy 2

C = AB = (x1 + jy1) (x2 + jy2) = (x1 x2) + j (y1 y2) = x3 + jy3

Mnoenje
Mnoenje dva kompleksna broja je takoe
kompleksni broj. Mnoe se realni i imaginarni
delovi kompleksnih brojeva, svaki lan sa svakim.

A = x 1 + jy 1
B = x 2 + jy 2
C = A B = (x1 + jy1 ) (x2 + jy2 ) = x1x2 + jx1y2 + jx2y1 + j 2y1y2 =
= (x1x2 y1y2) + j (x1y2 + x2y1) = x3 + jy3

Ili
ako
su
kompleksni
eksponencijalnom obliku:

A = Ae

B =B e

brojevi

dati

C = A B = A e j B e j = AB e j ( + ) = C e j

Deljenje
Kolinik dva kompleksna broja je takoe
kompleksni broj. Brojilac i imenilac kolinika
pomnoimo sa konjugovano kompleksnim brojem
imenioca.

A = x 1 + jy 1

B = x 2 + jy 2

A x1 + jy1 x 2 jy2 x1x 2 jx1y 2 + jx2y 1 j 2y 1y 2

C= =
=
=

2
2 2
B x 2 + jy2 x 2 jy2
x 2 + jx2y 2 jx2y 2 j y 2

(
x1x2 + y1y2) + j (x2y1 x1y2) x1x2 + y1y2 x2y1 x1y2
=
=
+j
=x
x +y
2
2

2
2

x +y
2
2

2
2

x +y
2
2

2
2

+ jy3

Ili ako su kompleksni

eksponencijalnom obliku:

A = Ae

brojevi

dati

B =B e

A Ae
A j ( )
j
C =
=
= e
=C e
j
B B e
B

Za proraun sa kompleksnim brojevima korisno je

znati

2
2

3
2

-1

2
2

1
2

-1

-1

-1

-1

6
1
2

cos

3
2

tg

sin

e j

3
3
1
+j
2
2

3 +

2
1
3
+ j
(1 + j )
2
2
2

Trigonometrijski krug
je krug iji je poluprenik jednak 1, a centar se
nalazi u koordinatnom poetku. Za dati ugao
kosinus oitavamo na x osi, a sinus na y osi.

1
sin
-1

0 - cos
sin(-)
-1

sin neparna funkcija

sin( ) = sin
cos parna funkcija

cos ( ) = cos

tg neparna funkcija

tg( ) = tg

INTEGRALI

ta je integral?

Moe se shvatiti kao suma beskonano mnogo

beskonano malih veliina.
Oznaka integrala je

Kakvi integrali postoje?

Odreeni i neodreeni

ta je reenje neodreenog integrala?

Funkcija.

Primer:

(
)
dx
=
x
=
f
x

reenje ovog integrala je linearna funkcija.

ta je reenje odreenog integrala?

Brojna vrednost.

A dx

= x | =B A =C
A

Za integrale vai:

U matematici postoji nekoliko osnovnih integrala

ija se reenja ue tablino. Mi emo koristiti:

dx
=
x

x
dx
=

dx = ln x

Pojam odreenog integrala se moe razumeti na

primeru linijskog i povrinskog integrala.

Linijski integral
Posmatrajmo liniju iju duinu elimo
da odredimo.
l
l

l l ...

Podelimo liniju na male (elementarne) delove

(neka ih ima n).
duine l

Duina linije jednaka je zbiru duina svih malih

delova l

l =

l i

i
=1

Ako podelimo liniju na jako veliki broj ovih delova

n
duina ovih delova postaje jako mala

l 0
i piemo je kao dl, a sumu piemo kao linijski
integral (ija je podintegralna funkcija jednaka 1):

l =

l = dl

l
l

0
n

Ako je linija zatvorena obino je obeleavamo sa

C (zatvorena kontura), a oznaka linijskog
integrala je

i oznaava integraljenje (sabiranje) po

zatvorenoj konturi.

l = dl
C

Primer:
Ako je zatvorena kontura C krug poluprenika r
tada je linijski integral po konturi C jednak
obimu kruga

l = dl = 2r
C

l
l

Povrinski integral
Posmatrajmo povr iju povrinu elimo da
odredimo. Podelimo povr na male delove
(elementarne) povrine S
(neka ih ima n). Ukupna povrina S jednaka je
zbiru povrina svih malih delova S

S =

i
=1

S i

Ako podelimo povr na jako veliki broj ovih delova

n
povrina ovih delova postaje jako mala

S 0
i piemo je kao dS, a sumu piemo kao povrinski
integral (ija je podintegralna funkcija jednaka 1):

S =

S = dS

S
S

0
n

Ako je povr zatvorena oznaka povrinskog

integrala je
,

i oznaava integraljenje (sabiranje) po zatvorenoj

povrini.

S = dS
S

Primer:
Ako je zatvorena povr S sfera poluprenika R
tada je povrinski integral po sferi S jednak
povrini sfere:

S = dS = 4r
S

Linijski i povrinski integral mogu biti vektorski.

Svakom elementarnom delu dl dodeljuje se
pravac koji se poklapa sa pravcem tangente na
liniju l u posmatranoj taki, a smer po liniji se
usvaja. Integral tada predstavlja vektorski zbir
vektora

l = dl
l

l
l
l

l l ...

Svakom elementarnom delu dS dodeljuje se

pravac koji se poklapa sa pravcem normale na
povrinu S u posmatranoj taki, a smer se usvaja.
Moe se napisati da je

dS = n dS

Ako je S zatvorena povrina usvojen je dogovor

da je normala uvek usmerena iz povrine. Integral
r
tada predstavlja vektorski zbir vektora

dS

d
S

n
S