Pristupanje vedske Evropskoj

Uniji

-Politika proirenja Evropske Unije-

Stefan Vojni
14.06.2016.
Kraljevina vedska je nordijska zemlja velike povrine, situirana na sjeveru Evrope.
Ovo je najmnogoljudnija nordijska zemlja, sa oko 9,7 miliona stanovnika koja
predstavlja, kada se uzme u obzir bruto drutveni proizvod koji je prema poslednjim
podacima Svetske banke iz 2014. Godine

iznosio 570,591,280,000 Amerikih

dolara1 i HDI (Human development index) od 0.907 2, jednu veoma bogatu zemlju sa
visokim kvalitetom ivota. Proces pridruivanja ove zemlje u Evropsku Uniju nije bio
pretjerano komplikovan, s obzirom na to da je vedska jedna od zemalja osnivaa
1 http://en.classora.com/reports/t24369/general/ranking-of-the-worlds-richest-countries-bygdp?edition=2014&fields=

2 http://hdr.undp.org/en/countries/profiles/SWE

EFTA-e 1960. Godine i da je na dosta polja ve bila usklaena sa Evropskom

Zajednicom a od stupanja na snagu ugovora iz Mastrihta 1993. I Evropskom Unijom.
Nakon podnoenja zahtjeva za lanstvo 1. Jula 1991. Godine, Evropska Unija prima
vedsku nakon kratkih ali ne i lakih pregovora meu svoje lanice zajedno sa
Finskom i Austrijom u talasu proirenja iz 1995. Godine.
Prije opisivanja procesa pristupanja Evropskoj Uniji, valja objasniti koji su to faktori
uticali da do lanstva uopte doe. 1967. Godine vedska upuuje usmeni zahtjev
za lanstvo u EEZ. Naravno ovaj zahtjev se mora posmatrati uzevi u obzir
Luksemburku deklaraciju iz 1966. Godine, koja kae da drave lanice imaju pravo
veta po pitanju odluivanja o vitalnim nacionalnim interesima, na ta je vedska
raunala. 1970. Godine kreu pregovori na nivou ministara, ali vedska zbog
Vernerovog i Davinjonovog plana povlai svoj zahtjev za lanstvo. 1988. Godine
Riksdag predlae ubrzavanje saradnje sa Evropskom Zajednicom zbog plana EZ da
se kreira unutranje trite. vedski ekonomski rast nije bio na nivou prosjenog
rasta EZ, tako da moemo razumjeti zato je vedsku zanimala saradnja sa EZ. Od
1990. Godine situacija se kristalie, deava se raspad SSSR-a to pitanje
neutralnosti gura u drugi plan. Takoe se postavlja pitanje pune integracije vedske
u EZ zbog toga to lanstvo u EFTA-i i EEA nije davalo nikakvu mogunost donoenja
odluka. Stoga Riksdag daje punomo Vladi vedske da vri pregovore o pristupanju
EZ, uz uslov da odri neutralnost. Pregovori vedske, Finske, Austrije i Norveke o
ulasku u Evropsku Uniju su iz ugla 12 zemalja lanica znaili ulazak jo nekoliko
demokratskih zemalja koje ve pripadaju EFTA-i i imaju jedne od najviih BDP-a i
BDP per capita u Evropi, tako da njihovo priruivanje nije nailo ni na kakav otpor od
strane drava lanica. Sa druge strane, ba zbog ovakvog stanja u kojem je po prvi
put Evropska Unija trebala da dostie standarde zemalja kandidata po nekim
pitanjima kao to su zatita ivotne sredine i socijalna pitanja, a ne obrnuto, i
statusa neutralne

drave koji je vedska izmeu ostalih uivala je malo

zakomplikovalo situaciju ovim zemljama po pitanju pristupanja EZ. vedska podnosi

zahtjev za lanstvo u EZ 1. Jula 1991. Godine. Godinu dana nakon podnoenja
zahtjeva za lanstvo Komisija daje svoje miljenje o pristupanju vedske EZ 31. Jula
1992. Godine., kada su ve etiri drave EFTA-e podnijele isti zahtjev. Komisija
izjavljuje da ne postoje prepreke ekonomske prirode za lanstvo u EZ, u sluaju
vedske nema

nikakvih problema to se tie Ekonomske i Monetarne Unije,

slobodnog kretanja roba i usluga (EEA), socijalnih pitanja, zatite ivotne sredine i
nauke i razvoja. Problematine oblasti su, prema Komisiji, poljoprivreda koja nije
konkurentna i ija je cijena prevelika uz prevelike subvencije za standarde EZ,
dravni monopoli poput onog vezanog za alkohol u vedskoj, kao i ribarenje,
transport i industrija u okviru kojih su se morale napraviti neke tehnike izmjene.
Takoe se istie da se kompeticija uopte mora podii na vii nivo, i da se moraju
primijeniti kriterijumi EZ pri podrci nerazvijenim regionima poput krajnjeg sjevera
vedske. Problemi politike prirode su dezintegracijom SSSR-a rijeeni, jer je nakon
tih dogaaja vedska bila spremna da uestvuje u Zajednikoj spoljnoj i
bezbjednosnoj politici, uz rezerve vezano za zajedniku odbrambenu politiku.
Pregovori sa vedskom, Finskom i Austrijom zvanino poinju 1. Februara 1993.
Godine, simbolino otpoetim uvodnim govorima ministara spoljnih poslova zemalja
kandidata. U ime vedske je govorio Ulf Dinkelspiel, vedski ministar za Evropske
poslove i Spoljnu trgovinu. On je istakao znaaj vedskih pregovora za pristupanje
Evropskoj Zajednici, i izmeu ostalog naglasio da se injenica da vedska nee
uestvovati u vojnim savezima nee promijeniti ali da vedska vidi potrebu da
Evropska Unija kreira zajedniku odbrambenu politiku i da ta injenica nee
podrivati razvoj Evropske Unije dok se bude kretala ka svojim ciljevima. 3 Takoe je
prokomentarisao svaku od glavnih pregovarakih tema, sa najveim akcentom na
poljoprivrednu politiku, gdje je istakao da postoje specijalni uslovi za poljoprivrednu
proizvodnju u vedskoj, to se mora uzeti u obzir iako e se oni truditi da se u
potpunosti prilagode odredbama CAP-a, takoe je naglasio i da postoji narod Sami
koji ima specijalan poloaj u vedskoj koji se mora zadrati zajedno sa njihovom
kulturom, bez obzira na regulacije. Pregovori su tekli bez nekih velikih problema, to
se moe vidjeti ve u Junu 1993. U Kopenhagenu, gdje Evropski Savjet izjavljuje da
su poetni problemi prevazieni i da sada pregovori teku odgovarajuom brzinom.
Takoe je pozvao Savjet, Komisiju i drave kandidate da budu konstruktivni u
pregovorima ne bi li se uveanje Evropske Unije dogodilo do 1. Januara 1995.
Godine.

3 Documents on Swedish Foreign Policy 1993. Volume I: C 43. Stockholm: Ministry for Foreign Affairs, 1994.467
p. ISBN 91-38-30478-3.

Kraljevina vedska je imala probleme oko poglavlja 1, 4, 6, 13, 15, 16, 18, 20, 24,
28, 29 i problem oko nedostatka vremena. U poglavlju 4 se javio problem
posjedovanja druge kue, koju mogu imati samo veani i to nakon to im se odobri
zahtjev, to je tako postavljeno radi odravanja stabilnosti cijena nekretnina i
potovanja ekolokih standarda. U poglavlju 6 postoje problemi oko monopolizacije
alkohola i subvencija. veanima monopol nad alkoholom ini kljuni deo
zdravstvene politike, porezi su ogromni i zabranjeno je reklamiranje alkohola.
Evropska Unija je traila da se restrikcije na alkohol ogranie na na smanjenje
reklamiranja i zabranu kupovine djeci mlaoj od 18 godina. U ovom poglavlju je
postojao i problem prevelikih subvencija koje je Kraljevina vedska davala
poljoprivrednom, industrijskom i drugim sektorima, pored toga to su subvencije u
ovoj dravi u padu od 1986. Godine. EU je insistirao na smanjivanju subvencija na
normalu u okviru Unije, uz pomo Strukturnog fonda. U okviru poglavlja 1 i 13 se
javio problem viih standarda u reonima zatite ivotne sredine i zatite potroaa,
to je vedska zajedno sa ostalim zemljama kandidatima odluila da zadri jer Unija
ionako tei standardima koji su u ovim zemljama ve postignuti. Poglavlje 15 tj.
Poljoprivreda je stvaralo probleme zbog geografskih karakteristika vedske, koja
ima Arktiku ili subarktiku klimu, malo obradive povrine i kratak period etve.
vedska je pokrenula reforme o ovim pitanjima, i do ulaska u Evropsku uniju je bila
najblia od svih ostalih kandidata standardima CAP-a. Nastao je problem i oko
poglavlja 16 zbog ribarenja, ali je ovo bio dominantno problem Norveke. Poglavlje
18 Spoljnotrgovinska politika je bilo problem svim Nordijskim zemljama zbog njihove
elje da nastave povlaenu trgovinu sa Estonijom, Letonijom i Litvanijom kao izraz
Baltike solidarnosti. To je rijeeno tako to je napravljen FTA (Free trade agreement)
izmeu EU i Baltikih zemalja. Regionalna politika tj. Poglavlje 20 je stvorilo problem
posebnih uslova koji su potrebni vedskoj i ostalim Nordijskim zemljama zbog
geografskih okolnosti slabe naseljenosti, kao i injenice da se regionalna saradnja u
ovim zemljama svodi na poljoprivredu, ribarenje, zatitu ivotne sredine i socijalna
pitanja. Dogovoreno je da e vedska moi da crpi sredstva iz strukturnog fonda na
osnovu take 2. I 5.b . Neutralnost je stvorila probleme u poglavlju 24, ali su oni
rijeeni vedskom potvrdom saradnju u okviru Zajednike spoljne i bezbjednosne
politike, time svodei neutralnost na nepripadanje

blokovima i iskljuivom

obavezom veana da brane vedsku. 28 Poglavlje Transparentnost i otvorenost je

kod veana podrazumijevano stanje stvari koje ak stoji i u Ustavu u vrijeme

pregovora, stoga oni izraavaju zabrinutost vezano za proces donoenja odluka u

okviru EU. Poglavlje 29 problem snusa i naroda Sami. Snus predstavlja duvan za
vakanje koji se nairoko koristi i proizvodi u vedskoj a u okviru Unije je zabranjen.
Vodile su se mnoge debate na ovu temu jer su veani zabrinuti da ih lanstvo u
Uniji moe primoravati na odricanje od tradicije. U okviru istog poglavlja se javio
problem zatite tradicije i statusa naroda Sami koji ima neke svoje rituale vezane za
irvase, svoju zajednicu koja ivi na prostoru Norveke, Finske, vedske i Rusije.
Norveka je odluila da ne pristupa EU dok se ne rijee sva pitanja ovog naroda. Sva
ova pitanja su rijeena pregovorima i vedska pristupa Evropskoj Uniji 1. Januara
1995. Godine, kako je i predvieno u okviru etvrtog proirenja.
Proirenje na Finsku, Austriju i vedsku je povealo Evropsku Uniju za oko 872
hiljade km2, 22 miliona ljudi i dodalo je oko 383 milijarde dolara BDP-a. Ovo
proirenje predstavlja presedan zbog toga to je prvi put Evropska Unija bila u
zaostatku vezano za mnoga pitanja u odnosu na dravu kandidata. Takoe je
znaajno formiranje Nordijskog bloka i napravljeni uslovi za dalje pregovore o sve
blioj Uniji i stabilizaciju buduih lanica Estonije, Letonije i Litvanije.

Bibliografija:
Directorate-General for Internal Policies of the Union, European Parliament, The
accession negotiations with Austria, Sweden, Finland and Norway, 1994
URL: http://bookshop.europa.eu/en/the-accession-negotiations-with-austria-swedenfinland-and-norway-pbQAPOLIE02/
http://hdr.undp.org/en/countries/profiles/SWE
http://en.classora.com/reports/t24369/general/ranking-of-the-worlds-richest-countries-bygdp?edition=2014&fields=

Documents on Swedish Foreign Policy 1993. Volume I: C 43. Stockholm: Ministry for Foreign
Affairs, 1994. 467 p. ISBN 91-38-30478-3.
URL:
http://www.cvce.eu/en/obj/statement_by_ulf_dinkelspiel_at_the_opening_of_sweden_s_negotiations_on_
accession_to_the_eu_1_february_1993-en-66c2df6a-37d1-449e-aab7-fcbd8a3e3935.html