You are on page 1of 74

B MN KT CU XY DNG

VIN KTXD - I HC GIAO THNG VN TI

BI GING
PHNG PHP PHN T HU HN
M HNH CHUYN V

Gio vin bin son : TS. T S Qun

H Ni 8/2013

PHNG PHP PHN T HU HN M HNH CHUYN V


B mn KCXD - Vin KTXD

MC LC
CHNG I-

I CNG V PHNG PHP PHN T HU HN ................... 4

I.1

NGUYEN L CHUNG CA PHNG PHP PTHH............................................................ 4

I.2

PHNG PHP PTHH TRONG TNH TON KT CU ...................................................... 7

I.2.1 Phn tch trng thi ng sut bin dng theo L thuyt n hi........................................7
a) Phng trnh vi phn cn bng tnh ng.....................................................................7
b) Cc phng trnh hnh hc...............................................................................................9
c) Phng trnh Vt l ........................................................................................................11
d) Cc phng trnh Lam..................................................................................................15
e) Cc phng trnh Beltrami Michell ............................................................................16
f) Trnh t gii bi ton phn tch trng thi ng sut - bin dng...................................16
I.2.2 Nhim v thc hin trong phng php PTHH................................................................17
a) iu kin tng ng...................................................................................................17
b) Cch gii quyt bi ton theo phng php PTHH .......................................................17

H TA PHN T V H TA KT CU ............................................................. 17

I.3

Qui c du ......................................................................................................................17
Bin i ta ..................................................................................................................18

I.3.1
I.3.2

I.4

CC NGUYEN L V NANG LNG ............................................................................. 19

I.4.1
I.4.2

Cng (cng b), Nng lng bin dng (NLBD b) ........................................................19


Chuyn v kh d v Nguyn l cng kh d.....................................................................20

a)

bin thin ca W j v A j ..........................................................................................20

b) Chuyn v kh d, cng kh d ........................................................................................21


c) Nguyn l cng kh d (NL chuyn v kh d).................................................................21
d) Nguyn l gi tr dng ca th nng ton phn .............................................................22
e) nh l Castigliano th nht ..........................................................................................22
I.4.3 Lc kh d v Nguyn l cng b kh d..........................................................................23
a)

bin thin ca W j* v A*j .........................................................................................23

b) Lc kh d, cng b kh d .............................................................................................24
c) Nguyn l cng b kh d (NL lc kh d)......................................................................24
d) Nguyn l gi tr dng ca th nng b ton phn .......................................................25
e) nh l Castigliano th hai ............................................................................................25
I.4.4 Vt liu n hi tuyn tnh................................................................................................26

CHNG IIII.1

M HNH CHUYN V V S RI RC HA MIN LIN TC .......................................... 27

II.1.1
II.1.2
II.1.3

II.2

PHNG PHP PTHH THEO M HNH CHUYN V ................... 27

M hnh chuyn v ............................................................................................................27


Cch chia min trong phng php PTHH.......................................................................27
chnh xc ca phng php tnh .................................................................................28

HM CHUYN V V MA TRN HM DNG.................................................................. 28

II.2.1

Hm chuyn v v a thc xp x .....................................................................................28

PHNG PHP PHN T HU HN M HNH CHUYN V


B mn KCXD - Vin KTXD
a) u im ca hm xp x dng a thc ...........................................................................28
b) Cch chn a thc xp x ...............................................................................................29
II.2.2 Ma trn hm dng .............................................................................................................29

II.3

CC LOI PTHH........................................................................................................ 30

II.3.1 PTHH trong bi ton 1 chiu ............................................................................................30


II.3.2 PTHH trong bi ton phng (2D) .....................................................................................30
a) PTHH tam gic...............................................................................................................30
b) PTHH hnh ch nht ......................................................................................................31
II.3.3 PTHH trong bi ton khng gian (3D) .............................................................................31
a) PTHH hnh chp.............................................................................................................31
b) PTHH hnh hp ch nht ...............................................................................................32

II.4

QUI DI LC NT TNG DNG ............................................................................... 32

II.5

PHNG TRNH C BN CA PHNG PHP PTHH THEO M HNH CHUYN V .......... 33

II.5.1
II.5.2
II.5.3
a)
b)
II.5.4
a)
b)

II.6

Chuyn v, bin dng v ng sut trong phn t ..............................................................33


Phng trnh cn bng ca PTHH th i............................................................................34
M hnh chuyn v trong h ta chung ........................................................................35
Ma trn bin i ta ..................................................................................................35
Phng trnh cn bng phn t trong h ta chung .................................................36
Phng trnh cn bng ca ton b kt cu ......................................................................37
Ma trn nh v ca phn t ...........................................................................................37
Ghp ni cc phn t Thit lp phng trnh c bn ca c h .................................37

TRNH T GII BI TON KT CU ............................................................................. 38

CHNG III- TNH TON H THANH BNG PHNG PHP PHN T HU


HN
..................................................................................................................... 40
III.1

PHN T HU HN TRONG H THANH ........................................................................ 40

III.2

MA TRN D CNG PHN T THANH TRONG H TA D DA PHNG ....................... 41

III.2.1
III.2.2
III.2.3
a)
b)
c)
III.2.4
a)
b)
c)
III.2.5
III.2.6
a)
b)

III.3

Phn t thanh chu bin dng dc trc..............................................................................41


Phn t thanh trong gin phng ........................................................................................42
Phn t dm chu un - dm lin tc ................................................................................43
Thanh c 2 nt 2 u...................................................................................................43
Thanh c nt u tri, khp u phi ......................................................................46
Thanh c nt u phi, khp u tri ......................................................................47
Phn t dm chu un v ko, nn trong khung phng.....................................................48
Thanh c 2 nt 2 u...................................................................................................48
Thanh c nt u tri, khp u phi ......................................................................50
Thanh c nt u phi, khp u tri ......................................................................52
Phn t thanh lng tr chu xon thun ty ......................................................................52
Phn t thanh khng gian .................................................................................................54
Gin khng gian .............................................................................................................54
Khung khng gian...........................................................................................................54

QUI I NGOI LC V LC NT TNG NG ....................................................... 55

PHNG PHP PHN T HU HN M HNH CHUYN V


B mn KCXD - Vin KTXD
III.3.1 Thanh chu un ngang phng............................................................................................55
III.3.2 Thanh chu ko (nn) v un ngang phng.......................................................................58
a) Thanh c 2 nt 2 u...................................................................................................58
b) Thanh c nt u tri, khp u phi ......................................................................60
c) Thanh c khp u tri, nt u phi ......................................................................62
III.3.3 Thanh trong gin phng....................................................................................................64

III.4

THIT LP PHNG TRNH C BN TRONG H TA D CHUNG ................................... 65

III.4.1 Chuyn h trc ta .......................................................................................................65


a) Phn t trong gin phng...............................................................................................65
b) Phn t trong khung phng............................................................................................66
III.4.2 Phng trnh cn bng ca ton b kt cu ......................................................................66
a) Ghp ni cc phn t .....................................................................................................66
b) p t iu kin bin ......................................................................................................67

III.5

XC NH NI LC TRONG PHN T HU HN ........................................................... 68

III.5.1
III.5.2
III.5.3
III.5.4

Ni lc trong phn t thanh chu bin dng dc trc .......................................................69


Ni lc trong phn t gin phng .....................................................................................69
Ni lc trong phn t chu un ngang phng ...................................................................70
Ni lc trong phn t khung phng ..................................................................................72

TI LIU THAM KHO...................................................................................................... 73

PHNG PHP PHN T HU HN M HNH CHUYN V


B mn KCXD - Vin KTXD

CHNG I-

I CNG V PHNG PHP PHN T HU

HN
I.1

Nguyn l chung ca phng php PTHH

o Phng php PTHH l mt ngnh ca Ton ng dng, c s dng rng ri trong cc lnh
vc KHCB v KHKT: vt l, c hc, xy dng, ch to my
o V mt Ton hc, FEM l phng php s, thng c dng gii gn ng phng
trnh vi phn. N cho php chng ta nghin cu cch ng x ca mt vi h Vt l phc
tp, vi iu kin h ny lin tc v c din t bi phng trnh vi phn tuyn tnh,
chng hn nh dao ng c hc ca mt ci dy n b buc cht, ng x ca dng nc
trong p thy in, bin dng ca mt kt cu thp.

a)

b)
Hnh 1 : ng dng ca phng php PTHH trong m phng tnh ng t i vi 2 trng hp
a) L phn ng ht nhn ; b) p thy in

Vy chng ta cng nhau tm hiu nguyn l chung ca phng php PTHH.

( )

Gi s ta phi tm dng gn ng ca hm f X trn min xc nh V. Trong phng php


PTHH, u tin min xc nh V c chia thnh mt s hu hn cc min con gi l phn t
(hay phn t hu hn).

PHNG PHP PHN T HU HN M HNH CHUYN V


B mn KCXD - Vin KTXD

( )

f X

Ve

Hnh 2 : Min xc nh V trc v sau khi chia min

Cc min ny lin kt vi nhau ti cc im nh trc trn bin ca phn t, c gi l nt.


Tp hp tt c cc nt lin kt trn bin ca phn t cu thnh mng li cc PTHH.

( )

Trong phng php PTHH, tm dng gn ng ca hm f X , ta phi i tm dng hm gn


ng ca n trn tng phn t xc nh.

( )

Xt phn t Ve bt k cha M nt lin kt, tng ng vi M gi tr phn bit ca hm f X


trong min xc nh V.

()

f x

Ve

( )
f (x )
f xi

i +1

x
xi

x i +1

Hnh 3 : M hnh ha ca phng php PTHH

( )

()

Trn c s cc gi tr i s ca hm f X , ta c th biu din hm f x di dng nh sau:

()

()

f x = N i x . f i (*)
i =1

y chnh l phng trnh c bn ca PTHH Lagrange


Vi x : Vc t ta a phng ca im bt k trong phn t hu hn Ve .

( )

f i : Gi tr chnh xc ca hm f X ti ta xi

PHNG PHP PHN T HU HN M HNH CHUYN V


B mn KCXD - Vin KTXD

()

N i x : Hm lin tc, kh vi trn min xc nh Ve , ng vi ta xi , tha mn iu kin

( )

1
N i x j = ij =
0

i= j
i j

vi i, j = 1, M

ij : Ton t Kronecker

()

()

V f i l gi tr bng s ca hm f x nn cc hm N i x quyt nh dng phng trnh ca

()

hm f x . Do n c tn l hm dng, hay hm hnh dng.

() ()
Trong C hc Mi trng lin tc, f (x ) c th l hm ca bin dng, chuyn v, nhit hay
Tng t nh cc hm dng N i x , f x l hm lin tc, kh vi trn min xc nh Ve .

nng .

Nhn xt:
T phng trnh (*), ta c th rt ra mt vi nhn xt nh sau:

o Phng php PTHH l phng php tnh gn ng

()

Khi s nt lin kt ca phn t M , cc gi tr ca hm s f x s tin gn n gi tr

()

thc ca hm f x , c xc nh bng phng php gii tch.

()
Thng qua hm dng N (x ) v cc gi tr i s f tng ng trn min xc nh V , ta c
th thit lp c dng gn ng ca hm f (x ). Nh c hm dng N (x ) ta c th ni suy c
o Vai tr ca hm dng N i x
i

nhng gi tr trung gian ca hm s ti nhng im khng nm trn nt li. iu ny c bit


hu ch trong trng hp nhng bi ton v truyn nhit, tnh bin dng ca kt cu thpcc
thit b o ch c th a ra s liu v bin dng hay nhit ti mt vi im ca h cn
nghin cu.

o Gip gim khi lng tnh ton khi nghin cu c h.


o Phng php PTHH dng gii gn ng phng trnh vi phn, tch phn

()

()

Cc php ton thc hin trn hm f x s c qui v thc hin trn hm dng N i x . Do vy
phng php PTHH thng c s dng gii gn ng PTVP, tch phn cng vi iu kin
bin c th trn c s lm ri rc ha cc min lin tc phc tp ca bi ton.

PHNG PHP PHN T HU HN M HNH CHUYN V


B mn KCXD - Vin KTXD

I.2

Phng php PTHH trong tnh ton kt cu

I.2.1

Phn tch trng thi ng sut bin dng theo L thuyt n hi

Trong L thuyt n hi, chng ta quan tm n 4 i lng chnh : Ngoi lc, chuyn v, ng
sut, bin dng cng nh mi quan h gia cc i lng trn
Gi thit tnh ton
o Vt liu n hi tuyn tnh, ng nht v ng hng (tun theo L Hooke tng qut).
o nh hng ca s thay i nhit ch theo phng dc trc ( Ch xt bin dng dc trc
v nhit, b qua nh hng bin dng trt v nhit).
a) Phng trnh vi phn cn bng tnh ng
Biu din mi quan h gia ng sut v ngoi lc
Bi ton khng gian
Z

z +

xz + xz dz
z

zx + zx dx
x

dz + yz dz
yz
z

zy +
y +

zx

xy

zy

xy +

xz

x + x dx
x

yz

yx +

yx
x

zy
y
y
y
xy
y

dy
dy

dy

dx

X
Hnh 4 : Tch phn t hnh hc dx,dy,dz

o Thnh lp phng trnh cn bng phn t, ta c :


x xy xz
+
+
+ X = 0

y
z
x
yx y yz
+
+
+ Y = 0

y
z
x

zy z
zx +
+
+ Z = 0
x
y
z

2u
= 2
t

2v
= 2 (3 phng trnh Navier- Cauchy)
t

2w
= 2
t

PHNG PHP PHN T HU HN M HNH CHUYN V


B mn KCXD - Vin KTXD

Vi :

x , x , x : ng sut php

u , v, w : Chuyn v theo cc phng X,Y,Z

xy , yz , zx : ng sut tip, tun theo lut i ngu


X , Y , Z : Lc th tch theo cc phng (trn n v th tch).
o Biu din di dng ma trn

Vi { } = { x

0
[] =

y
0

z
0

x
0

x
z y X 0

T
0 z + Y = 0 [] { } + {G} = {0}
xy

Z 0
yz
x
zx

y z xy yz zx }T ; {G} = {X

Z }T

z : Ma trn cc ton t vi phn (ton t Laplace)


0

Bi ton phng
Tng t nh bi ton khng gian, ta c h phng trnh :

x xy
+
+ X = 0

y
x

yx + y + Y = 0
x
y
o Biu din di dng ma trn

[]T { } + {G} = {0}

PHNG PHP PHN T HU HN M HNH CHUYN V


B mn KCXD - Vin KTXD

Vi []

x
=
0

x

X
y
; { } = y ; {G} =

x
xy

b) Cc phng trnh hnh hc


Phng trnh bin dng Cauchy
Biu din mi quan h gia bin dng v chuyn v
o Khi chuyn v u , v, w theo cc phng X,Y,Z ca phn t hnh hp ch nht l nh, ta c
mi quan h nh sau

u
x = x

y =
y

w
z =
z

u v
+
y x
v w
=
+
z y
w u
=
+
x z

xy =
yz
zx

(6 ptrnh bin dng Cauchy biu din iu kin chp)

u , v, w <<

x , y , z : Bin dng theo phng dc trc


xy , yz , zx : Bin dng trt, tun theo lut i ngu.
o Biu din di dng ma trn

x 0

y
z 0
=
xy
yz y

zx 0

z
Vi { } = { x y

0
y

u
0
z v { } = [ ]{U }

0 w
x

z y

0
x
z xy yz zx }T ; {U } = {u v w}T
0

PHNG PHP PHN T HU HN M HNH CHUYN V


B mn KCXD - Vin KTXD

o i vi bi ton phng

xz = 0 xy = 0 w = 0

Hnh 5 : a) Phn t hnh ch nht trc v sau chuyn v

x x

y = 0

xy

u
{ } = [ ]{U }
y v

Vi { } = { x

xy }T

{U } = {u

b) Bin dng trt gy ra do chuyn v

v}

Phng trnh lin tc v bin dng


o Gi s vt th c to thnh t cc phn t hnh hp ng cnh nhau. Trc khi bin
dng, gia chng khng c khe h v vt th l lin tc. Khi vt th bin dng, cc phn t

u bin dng.
o Nu s bin dng ca cc phn t l ty , gia chng s c khe h. iu ny khng ph
hp vi thc t v vt th ta xt l vt th lin tc sau khi bin dng.

o Do , ta phi b sung thm cc phng trnh th hin s lin tc v bin dng gia cc
phn t.

10

PHNG PHP PHN T HU HN M HNH CHUYN V


B mn KCXD - Vin KTXD

Hnh 6 : Khe h to ra do bin dng gia cc phn t

zx xy yz

x y
z
x

2 x 2 y 2 xy
=
2 +
xy
x 2
y
2
2
y z 2 yz
=
2 +
2
yz

y
2
2
z x 2 zx
x 2 + z 2 = z x

2 x
= 2
yz

2 y
xy yz zx

= 2
+

zx
y z
x
y
2 z
yz zx xy

= 2
+

z x
y
z
xy

(6 phng trnh Saint-Venant)


c) Phng trnh Vt l
Phng trnh n hi biu din mi quan h gia ng sut v bin dng
Bi ton khng gian
o Quan h ng sut Bin dng
E
xy
2.(1 + )
E
yz
=
2.(1 + )
E
=
zx
2.(1 + )

xy = G xy =

yz = G yz

zx = G zx

E
E
x = (1 + )(1 2 ) (1 ) x + ( y + z ) 1 2 .T

(1 ) y + ( z + x ) E .T
y =
(1 + )(1 2 )
1 2

E
=
(1 ) z + ( x + y ) E .T
z (1 + )(1 2 )
1 2
(6 phng trnh L Hooke tng qut)

: H s Poisson

Vi

G=

E : M un n hi

: H s gin n v nhit

E
: M un n hi trt
2.(1 + )

T : bin thin nhit

o Quan h Bin dng ng sut


2.(1 + )
xy
G
E
yz 2.(1 + )
=
=
yz
G
E

2.(1 + )
= zx =
zx
G
E

xy =

yz

zx

x = E x ( y + z ) + .T

y = y ( z + x ) + .T
E

z = E z ( x + y ) + .T

xy

11

PHNG PHP PHN T HU HN M HNH CHUYN V


B mn KCXD - Vin KTXD

o Biu din di dng ma trn

{ } = [D]{ }

E
.T {l1 }
1 2

x

y
z
Vi { } =
xy
yz

zx

x

y

{ } = z
xy
yz

zx

1
1

1
{l1 } =
0
0

0

2
2
0
0
0
2.(1 )
2
2.(1 )
2
0
0
0

2
2
2.(1 )
0
0
0
E
[D] =

: Ma trn
0
0
2.(1 )
0
0
2.(1 + )(1 2 ) 0
0
0
0
0
2.(1 )
0

0
0
0
0
2.(1 )
0
n hi, vung i xng (cha cc c trng n hi)
Tng t ta cng c :

{ } = [D ]1 { }+ .T {l1 }

[D]1

1
=
E 0
0

2.(1 + )

2.(1 + )

0
0

0
0

2.(1 + )
0

Bi ton ng sut phng


o i tng nghin cu
V d nh xt cc bi ton v tm, v vi ti trng nm trong mt phng gia tm, phn b theo
chiu dy ca tm. Chn trc Z vung gc vi mt phng tm. Khi , ng sut khng i theo
chiu dy tm.

12

PHNG PHP PHN T HU HN M HNH CHUYN V


B mn KCXD - Vin KTXD

z = 0

zx = zy = 0

zx = zy = 0

z = 0 z =

+ y ) + .T =

o Quan h ng sut Bin dng

E
E
x = 1 2 ( x + y ) 1 .T

( y + x ) E .T
y =
2
1
1

xy = G. xy =
xy

2.(1 + )

o Quan h Bin dng ng sut


1

x = E ( x y ) + .T

y = ( y x ) + .T
E

xy 2.(1 + )

=
xy
xy =
G
E

o Biu din di dng ma trn

{ } = [D]{ }

E
.T {l1 }
1

x

Vi { } = y

xy

2
E
[D ] =
.2
2
2. 1
0

x

{ } = y

xy

2
2
0

1
{l1 } = 1
0

0
0
1
13

+ y )+

1+
.T 0
1

PHNG PHP PHN T HU HN M HNH CHUYN V


B mn KCXD - Vin KTXD

Tng t ta cng c :

{ } = [D ]1 { }+ .T {l1 }

[D]

1
1
= [C ] =
E
0

1
0

0 Ma trn cc h s n hi
2.(1 + )
0

Bi ton bin dng phng


o i tng nghin cu
Vt th c tit din khng i, chiu di >> so vi kch thc 2 chiu cn li, ti trng vung
gc vi trc di ca vt th.

u = u ( x, y )
u v w

=
=
=0
v = v( x, y )
z z z
w = 0

z = 0

zx = zy = 0

zx = zy = 0

z =

1
z ( x + y ) + .T = 0 z = ( x + y ) E .T
E

o Quan h ng sut Bin dng

E
E

x = (1 + )(1 2 ) (1 ) x + y 1 2 .T

E
E
=
y (1 + )(1 2 ) (1 ) y + x 1 2 .T

xy = G. xy = 2.(1 + ) xy

o Quan h Bin dng ng sut

1+

x = E (1 ) x y + (1 + ) .T

1+
(1 ) y x + (1 + ) .T
y =
E

xy 2.(1 + )

=
=
xy
xy

G
E

[
[

]
]

14

PHNG PHP PHN T HU HN M HNH CHUYN V


B mn KCXD - Vin KTXD

o Biu din di dng ma trn

{ } = [D]{ }

E
.T {l1 }
1 2

x

Vi { } = y

xy

x

{ } = y

xy

1
{l1 } = 1
0

2
0
2.(1 )

[D ] =
. 2
2(1 )
0
2.(1 + )(1 2 )
0
0
1 2
E

Tng t ta cng c :

{ } = [D ]1 { } + (1 + ). .T {l1 }
1
1+
[D] = [C ] =
1
E
0
0
Bi ton 1D
1

0
0 Ma trn cc h s n hi
2

y = z = 0

xy = yz = zx = 0
Khi , ta c :

x = x + .T

E
x = E x E. .T
d) Cc phng trnh Lam
Biu din mi quan h gia chuyn v v ngoi lc

2
( + G ) x + G. u + X = 0

+ G. 2 v + Y = 0
( + G )
y

( + G ) + G. 2 w + Z = 0

2u
= 2
t

2v
= 2
t

2w
= 2
t

2 f 2 f 2 f
Vi f = 2 + 2 + 2
x
y
z
2

=x +y +z =

.E
: Hng s Lam
(1 2 )(. 1 + )

15

u v w
+ +
x y z

PHNG PHP PHN T HU HN M HNH CHUYN V


B mn KCXD - Vin KTXD

o Tng hp cc mt tnh ng, hnh hc v vt l ca bi ton L thuyt n hi.


o Biu th KCB ca mi phn t ca vt th chu lc.
o Cho php gii bi ton LTH theo chuyn v.
e) Cc phng trnh Beltrami Michell

2
1 2S
X
X Y Z

+
= 2

+
+

x
2
1
1

y
z

2
2
1 S
Y
X Y Z

= 2

+
+

y +
2
1
1

y
x
y
z

Z
2
1 2S
X Y Z
z + 1 + z 2 = 2 z 1 x + y + z

2
Y X
1 S

2 xy +
=
+

1 + xy
x y

Z Y
1 2S

2 yz +
=
+

1 + yz
y z

1 2S
X Z
2

zx +
=
+

1 + zx
z x

S = x + y + z : Bt bin th nht ca trng thi ng sut.


o 3 phng trnh cn bng khng xc nh 6 thnh phn ng sut.

o Phi dng thm 3 phng trnh lin tc ca bin dng


o Bin dng c biu din thng qua ng sut (phng trnh vt l).
f) Trnh t gii bi ton phn tch trng thi ng sut - bin dng

B1 : Nghin cu phn t
iu kin cn bng ( ng sut - ngoi lc) : 3 phng trnh Navier Cauchy
iu kin chp ( bin dng - chuyn v) : 6 cng thc Cauchy
iu kin Vt l (ng sut bin dng) : 6 phng trnh L Hooke
iu kin lin tc v bin dng : 6 phng trnh Saint Venant
B2 : Phng trnh trng thi, biu th theo cc hm n
Chuyn v : S dng cc phng trnh Lam
ng sut : S dng cc phng trnh Beltrami - Michell
B3 : Xc nh iu kin bin
B4 : Gii phng trnh tuyn tnh
Tch phn cc PTVP, o hm ring : Nghim gii tch
Sai phn hu hn (Ri rc ton hc) : Nghim bng s
B5 : Thit lp trng thi ng sut bin dng

16

PHNG PHP PHN T HU HN M HNH CHUYN V


B mn KCXD - Vin KTXD

I.2.2

Nhim v thc hin trong phng php PTHH

a) iu kin tng ng
o Nng lng trong m hnh thay th Nng lng trong h thc
o Trn cc bin, iu kin chp (lin tc v lc v chuyn v) phi c tha mn.
b) Cch gii quyt bi ton theo phng php PTHH
o Ri rc ha kt cu, chn n
Chuyn v M hnh chuyn v
ng sut M hnh ng sut
o Nghin cu trng thi ng sut bin dng ca PTHH (s dng LTH).
o T chc ghp ni cc PTHH thng qua cc lin kt t nt.
o Lp cc phng trnh c bn cho ton b kt cu trong h ta chung.
o Xc nh iu kin bin
o Gii phng trnh i s tuyn tnh Nghim
o Tnh ng sut, chuyn v ti nt ca cc PTHH

I.3
I.3.1

H ta phn t v h ta kt cu
Qui c du

Trong phng php PTHH, lc v chuyn v c qui v nt m trong , h ta c coi


nh mt cng c biu th nht qun cc iu kin nghin cu cho mt phn t cng nh cho 1
h.
Vc t chuyn v ca h hoc ca phn t c th c m t nh sau :

{} = {U 1

U2

... U i .... U n }

U i : Chuyn v ti ta i
Vc t lc tng ng tc dng ln h hoc nt ca phn t, c m t nh sau :

{P} = {P1

P2

... Pi .... Pn }

Pi : Lc t ti ta i

17

PHNG PHP PHN T HU HN M HNH CHUYN V


B mn KCXD - Vin KTXD

U3
U2

U5

P2

P6

P5

U1

U4

P1

P4

U7

U10

P7

P10

U9

Y P3

U6

U8

U11

U12

P9

X
Z

P8

P11

P12

Hnh 7 : Qui c du i vi P v U

y ta thy cc chuyn v U 3 ,U 6 ,U 9 ,U 12 , v cc ngoi lc tng ng P3 , P6 , P9 , P12 c chiu


dng c xc nh theo qui tc tam din thun.
I.3.2

Bin i ta

Trong h kt cu, cc phn t thng c phng khc nhau nn m hnh chung, h ta ca


tng phn t khng ging nhau.
i vi tng phn t, h ta ring gi l h ta phn t (hoc h ta a phng).
Khi tnh kt cu gm nhiu phn t, thun tin khi thit lp cc phng trnh cn bng,
ngi ta cn s dng 1 h ta chung cho ton b kt cu, gi l h ta kt cu (hoc h
ta tng qut).
Do , khi thit lp phng trnh cn bng trong ton h, ta cn bin i quan h gia chuyn v
nt v ti trng nt trong h ta phn t thnh mi quan h gia chuyn v nt v ti trng
nt trong h ta chung. Php bin i c gi l php bin i ta .

Hnh 8 : M hnh ha php bin i ta

18

PHNG PHP PHN T HU HN M HNH CHUYN V


B mn KCXD - Vin KTXD

Xt mt im bt k trn phn t c ta : A(u, v, w)

u
U


v = [ ].V
w
W

Cos ( x, X ) Cos ( x, Y ) Cos ( x, Z )


vi [ ] = Cos ( y, X ) Cos ( y, Y ) Cos ( y, Z )
Cos ( z , X ) Cos ( z , Y ) Cos ( z , Z )

Vi (a, B ) : gc to bi trc a ca h ta a phng vi trc B ca h ta tng qut.

I.4

Cc nguyn l v nng lng

Phng php nng lng l c s thit lp cc phng trnh c bn trong phn tch kt cu
v cc mi trng lin tc.
Trong Castigliano l ngi u tin s dng khi nim nng lng trong phn tch kt cu
v cc mi trng n hi.
Tt c cc nh l v nng lng u c xy dng trc tip t 2 nguyn l bin phn :
Nguyn l cng kh d (NL chuyn v kh d)
Nguyn l cng b kh d (NL lc kh d)
I.4.1

Cng (cng b), Nng lng bin dng (NLBD b)

Xt mt h trng thi cn bng, di tc dng ca cc ngoi lc Pi i = 1, n , v U i : chuyn v


tng ng vi ngoi lc .
Gi thit ti trng tc dng trn h l tc dng tnh, c ngha l trong qu trnh ti trng b bin
i th ng nng khng b bin i.Mt khc, b qua cc tn hao nng lng do cc nguyn
nhn khc gy ra trong qu trnh bin dng.
Di tc dng ca h ngoi lc, trong vt th s xut hin ni lc v bin dng sao cho :
o Ngoi lc tc dng v ni lc trng thi cn bng.
o Cc bin dng tha mn iu kin lin tc cn chuyn v tha mn cc iu kin bin.
Mi quan h gia lc chuyn v (ng sut- bin dng) c th hin theo th sau :

19

PHNG PHP PHN T HU HN M HNH CHUYN V


B mn KCXD - Vin KTXD

Hnh 9 :ng cong biu din mi quan h gia P-U v

o Cng W j tng ng vi phn din tch bn di, gia ng cong Pj U j v trc U


o Cng b W j* tng ng vi phn din tch bn trn, gia ng cong Pj U j v trc P
o NLBD A j tng ng vi phn din tch bn di, gia ng cong v trc
o NLBD b A*j tng ng vi phn din tch bn trn, gia ng cong v trc

I.4.2

Chuyn v kh d v Nguyn l cng kh d

a) bin thin ca W j v A j

i lng kh d l i lng rt nh, c ly bt k v k hiu l km theo tn ca i


lng kh d
o bin thin ca cng v NLBD trng thi j :

W j = Pj .U j + 2 Pj .U j

1
A j = j . j + j . j
2

Xt trn ton h
n

j =1

j =1

o Ch chu lc tp trung W = W j = Pj .U j +

1 n
Pj .U j
2 j =1

o Ch chu lc phn b
W = g ( x, y, z ).u ( x, y, z ).dV +
V

+ p ( x, y, z ).u ( x, y, z ).dS +
S

1
g (x, y, z ).u (x, y, z ).dV
2 V

1
p(x, y, z ).u (x, y, z ).dS
2 S

20

PHNG PHP PHN T HU HN M HNH CHUYN V


B mn KCXD - Vin KTXD

Vi u ( x, y, z ) : Chuyn v ti ta ( x, y, z )

g ( x, y, z ) , p( x, y, z ) : Cng lc th tch v lc b mt ti im ( x, y, z ) .
Trong thc hnh, lc phn b c th qui v lc tp trung. V vy, ch cn xt trng hp lc tp
trung.
o Biu th di dng ma trn
1

T
T
W = {U } {P} + {U } {P}

1
T
T
A = { } { }.dV + { } { }.dV
2V

V
b) Chuyn v kh d, cng kh d
Khi chuyn v {U } v bin dng { } thay i nh sao cho {P} v { } khng i trong qu
trnh bin thin th {U } v { } c gi l CVKD v BDKD.
CVKD phi v cng b, tha mn iu kin lin tc v mt ng hc, ph hp v tha mn

iu kin lin kt.


Cng KD khc vi bin thin ca cng thc, ch tn ti bin phn th nht (b qua v cng
b bc 2).
W = {U }T {P}

A = { }T { }.dV

V
Vi W : Cng kh d

A : Nng lng bin dng kh d.

c) Nguyn l cng kh d (NL chuyn v kh d)

iu kin cn v cho vt th bin dng trng thi cn bng l cng kh d ca ngoi lc


trn cc CVKD = nng lng bin dng kh d gy ra trn nhng BDKD.

W = A {U }T {P} = { } { }.dV
T

Gi thit h n hi tuyn tnh :

{ } = []{U }

{ } = []{U } { } = {U } [ ]
T

T
T
{U } {P} [ ] { }.dV = 0
V

{P} = [] { }.dV
T

21

PHNG PHP PHN T HU HN M HNH CHUYN V


B mn KCXD - Vin KTXD

nh l chuyn v n v
To CVKD U r = 1 ch im t lc Pr theo phng Pr , cn U j = 0 khi j r
Pr = [] { }.dV
T

c dng xc nh lc Pr cn thit gi cho h cn bng di nh hng ca 1 trng phn


b ng sut cho.
d) Nguyn l gi tr dng ca th nng ton phn
Gi V : Th nng ca ngoi lc

W : Cng ca ngoi lc
= V + A : Th nng ton phn ca h

A : Nng lng bin dng ca h

W = A = V (V + A) = 0
= V + A = Cte

Nguyn l bin phn Lagrange


Trong trng hp chuyn v tng thch tha mn cc K bin, khi h tha mn cc iu kin
cn bng tnh th th nng ton phn c gi tr dng.

NLBD cc tiu
Dng bin dng ca h tng ng vi trng thi cn bng phi l mt trong nhng dng lm
cho nng lng bin dng A t cc tiu.
e) nh l Castigliano th nht
n

Th nng ton phn : = A + V = A Pj .U j


j =1

Mt khc, ta thy th nng bin dng A ch l hm ca cc chuyn v U j , khng ph thuc vo


s bin thin ca ti trng
A = A(U 1 , U 2 ,.....U n )

= A + V = 0
V {P} = 0 V khng ph thuc vo bin thin ca ti trng.
n
n
A

A
U j Pj U j = U j
Pj = 0

j =1 U j
j =1
j =1
U j

V CVKD U j l bt k nn Pj =

A
U j

22

PHNG PHP PHN T HU HN M HNH CHUYN V


B mn KCXD - Vin KTXD

nh l Castigliano th nht
o o hm ring ca th nng bin dng theo chuyn v bng lc tng ng vi chuyn v .
Tng t ta cng c : j =

A
j

o o hm ring ca th nng bin dng theo bin dng bng ng sut tng ng vi bin
dng (Ti im bt k, vc t ng sut { } chnh l gradient ca mt nng lng bin
dng tng ng ti im ).
I.4.3

Lc kh d v Nguyn l cng b kh d

a) bin thin ca W j* v A*j


o bin thin ca cng b v NLBD b trng thi j :

*
W j = U j .Pj + 2 U j .Pj

1
A*j = j . j + j . j
2

Xt trn ton h
n

j =1

j =1

o Ch chu lc tp trung W * = W j* = U j .Pj +

1 n
U j .Pj
2 j =1

o Ch chu lc phn b

W * = u ( x, y, z ).g ( x, y, z ).dV +
V

+ u (x, y, z ).p(x, y, z ).dS +


S

1
u (x, y, z ).g ( x, y, z ).dV
2 V

1
u (x, y, z ).p(x, y, z ).dS
2 S

Vi u ( x, y, z ) : Chuyn v ti ta ( x, y, z )

g ( x, y, z ) , p( x, y, z ) : Cng lc th tch v lc b mt ti im ( x, y, z ) .
Trong thc hnh, lc phn b c th qui v lc tp trung. V vy, ch cn xt trng hp lc tp
trung.
o Vit di dng ma trn
1

T
T
W * = {P} {U } + {P} {U }

2
*
1
T
T
A = { } { }.dV + { } { }.dV
2V

23

PHNG PHP PHN T HU HN M HNH CHUYN V


B mn KCXD - Vin KTXD

b) Lc kh d, cng b kh d
Khi ngoi lc {P} v ng sut { } thay i nh sao cho {U } v { } khng i trong qu
trnh bin thin ( {U } = { } = {0}) th {P} v { } c gi l LKD v SKD.
Lc KD phi v cng b, t vo h trong khi chuyn v ca h khng thay i, tha mn K
cn bng tnh hc.
Cng b KD khc vi bin thin ca cng b thc l ch tn ti bin phn th nht (b qua
v cng b bc 2).
W * = {P}T {U }

A* = { }T { }.dV

V
Vi W * : Cng b kh d

A* : NLBD b kh d.

c) Nguyn l cng b kh d (NL lc kh d)

iu kin cn v cho 1 vt th bin dng c cc chuyn v tha mn K tng thch (lin


tc) l cng b KD ca cc ngoi lc KD bt k tha mn K tnh hc, = nng lng BD b
KD ca ni lc tng ng :

W * = A* {P}T {U } = { } { }.dV
T

H n hi tuyn tnh, gi thit gia ngoi lc v ng sut c mi lin h tuyn tnh


Gi thit h n hi tuyn tnh :

{ } = [b]{P}

{ } = [b]{P} { } = {P} [b ]
T

T
T
{P} {U } [b ] { }.dV = 0
V

{U } = [b] { }.dV
T

nh l lc n v
Cho Lc KD Pr = 1 theo phng U r tng ng cn Pj = 0 khi j r
U r = [b ] { }.dV
T

nh l lc n v, c dng xc nh chuyn v U r cn thit gi cho h cn bng tha mn


K bin dng cho.

24

PHNG PHP PHN T HU HN M HNH CHUYN V


B mn KCXD - Vin KTXD

d) Nguyn l gi tr dng ca th nng b ton phn


Gi V * : Th nng b ca ngoi lc

W * : Cng b ca ngoi lc

A* : Nng lng bin dng b ca h

* = V * + A* : Th nng b ton phn ca h

W * = A* = V * : Cng b kh d

(V * + A* ) = * = 0
* = Cte

Nguyn l bin phn Lagrange


Trong cc trng ng sut cn bng tnh tha mn cc K bin, khi tha mn cc K tng
thch, th th nng b ton phn c gi tr dng.
nh l NLBD b cc tiu
Khi h tha mn cc K tng thch th nng lng bin dng b A* c gi tr cc tiu.
e) nh l Castigliano th hai
n

Th nng b ton phn : * = A* + V * = A* Pj .U j = 0


j =1

V * , A* khng ph thuc vo bin thin ca chuyn v v {U } = {0}


A* = A* (P1 , P2 ,.....Pn ) : Hm ca cc ngoi lc
n
n
A*

A*
Pj U j Pj = Pj
U j = 0

j =1 Pj
j =1
j =1
Pj

* =

V Lc KD Pj l bt k nn U j =

A*
Pj

nh l Castigliano th hai
o o hm ring ca th nng bin dng b theo ngoi lc bng chuyn v c phng v v tr
tng ng vi lc .
A*
Lp lun tng t: j =
j

o Ti im bt k, vc t bin dng { } chnh l gradient ca mt nng lng bin dng b


i vi ng sut tng ng ti im .

25

PHNG PHP PHN T HU HN M HNH CHUYN V


B mn KCXD - Vin KTXD

I.4.4

Vt liu n hi tuyn tnh

Hnh 10 : ng cong biu din mi quan h gia , P U

Khi kt cu lm vic trong trng thi n hi tuyn tnh, c ngha l hon ton tun theo L
Hooke, ta c :
W =W*

A = A* (Hai tam gic vung c cng din tch)

Nh vy trong h n hi tuyn tnh, o hm ring ca th nng bin dng theo ngoi lc Pi


no bng chuyn v c phng v v tr tng ng vi lc Pi .

Uj =

A
Pj

j =

A
j

26

PHNG PHP PHN T HU HN M HNH CHUYN V


B mn KCXD - Vin KTXD

CHNG II-

PHNG PHP PTHH THEO M HNH CHUYN

V
II.1 M hnh chuyn v v s ri rc ha min lin tc
II.1.1 M hnh chuyn v
o Trong LTH, chng ta quan tm n 4 i lng chnh : Ngoi lc, chuyn v, ng sut,
bin dng
o 3 i lng {P}, { }, { } u c th biu din di dng hm ca chuyn v {U }. Do vy,
vic nm bt c trng thi chuyn v ca vt th s l c s cho php chng ta xc nh
c cc i lng cn li.
o Trong tnh ton kt cu, i vi m hnh chuyn v, ta chn hm n l cc thnh phn
chuyn v ca vt th.
II.1.2 Cch chia min trong phng php PTHH
Phng php PTHH (Finite Element Method : FEM) l mt phng php s, c bit c hiu
qu tm dng gn ng ca mt hm n cha bit trong min xc nh V ca n.

( )

U X

Ve

V
Min V trong phng php PTHH c chia ra thnh mt s hu hn cc min con, c gi l
phn t V = V1 V2 V3 ... V N
Cc phn t ny c kt ni vi nhau ti cc im trn bin c gi l nt. Cc min con
phi tha mn cc iu kin sau :
o Khng c s chng cht gia cc phn t : Vi V j = vi i, j = 1, N
N

o Khng c s gin on v lin kt gia cc phn t : V = Vi


i =1

o C dng hnh hc n gin.


o Tnh cht c l ca vt liu l ng nht trn tng phn t.

27

PHNG PHP PHN T HU HN M HNH CHUYN V


B mn KCXD - Vin KTXD

II.1.3 chnh xc ca phng php tnh


Phng trnh c bn ca PTHH Lagrange c dng :

()

()

u x = N i x .u i Ve
i =1

i= j
1
Vi N i x j = ij =
i, j = 1, M
i j
0
u i : Chuyn v ti nt th i ca phn t ;

( )

ij : Ton t Kronecker

chnh xc ca phng php PTHH ph thuc vo cc yu t sau:


o c trng hnh hc ca tng phn t.
Quyt nh cch chn dng phng

o Tnh cht c l ca vt liu nghin cu

()

trnh ca hm dng N i x

o S lng nt lin kt trn bin ca phn t


o S bc t do ti mi nt lin kt.
o S lng v kch thc ca cc phn t

II.2 Hm chuyn v v ma trn hm dng


II.2.1 Hm chuyn v v a thc xp x
o Trong phng php PTHH, cc hm n cn tm c xp x ha trn mi phn t. Nu s
dng m hnh chuyn v th hm xp x ca i lng cn tm l hm chuyn v.

o Vic la chn hm xp x phi m t gn ng i lng cn tm trong phm vi mi phn


t, chng hn nh s dng dng lng gic hay a thc.

o Hm chuyn v thng thng hay c chn di dng a thc, chng hn nh i vi hm


1 bin:
u ( x ) = a 0 + a1 .x + a 2 .x 2 + .... + a n 1 .x n 1

t [P ( x )] = 1 x

{a} = {a0

.... x n1

x2

a1

a2

: Ma trn cc n thc

.... a n 1 } : Vc t cc tham s.
T

Nh vy ta c : u ( x ) = [P( x )].{a}
a) u im ca hm xp x dng a thc

o Hm xp x dng a thc thng d tnh ton o hm hay tch phn.


o C kh nng tng chnh xc bng cch tng s bc ca a thc xp x.
o D thit lp cng thc khi xy dng cc phng trnh c bn ca phng php PTHH.
o Bc ca a thc v s lng cc tham s ph thuc vo bc t do ca phn t, tc l s
chuyn v tt c cc nt ca phn t.

28

PHNG PHP PHN T HU HN M HNH CHUYN V


B mn KCXD - Vin KTXD

b) Cch chn a thc xp x


o Hm chuyn v phi tha mn iu kin hi t, tc l khi kch thc phn t nh dn th
kt qu tnh ton s hi t n li gii chnh xc.
o Hm xp x m t trng chuyn v phi lin tc v kh vi trong ton b phn t.
 iu kin lin tc ng nhin tha mn nu chn hm xp x dng a thc.
 Bo m tn ti o hm n bc cao nht m bi ton i hi.
o a thc xp x khng lm mt tnh ng hng hnh hc.
 Cc bin ca PTHH l thng trc khi bin dng s vn l thng sau khi bin dng.
 2 bin chung ca 2 PTHH k nhau c cng mt kiu chuyn v (tha mn K tng
thch).
 p ng c yu cu ny, ta c th chn dng a thc t tam gic Pascal (bi ton
2D) hay t thp Pascal (bi ton 3D). i vi xp x ca bi ton 1D th yu cu ny t
nhin tha mn.
II.2.2 Ma trn hm dng
o Vc t chuyn v nt phn t { } l tp hp tt c cc bc t do ca cc nt trn phn t.
y chnh l n s cn tm ca bi ton.
o Sau khi la chn hm xp x, chng ta phi biu din cc a thc xp x theo vc t chuyn
v nt phn t { }.
o Nu ta thay th ta cc im nt trn phn t vo trong a thc xp x (hay o hm ca
n) th phi cho gi tr ng bng chuyn v nt.
o Gi s phn t c r bc t do th ta c th vit li nh sau :

u ( x1 , y1 , z1 ) [P( x1 , y1 , z1 )]
u ( x , y , z ) [P( x , y , z )]
{ } = 2 2 2 = 2 2 2 .{a} = [A]{a} {a} = [A]1 { }

...........
..............

u ( x r , y r , z r ) [P( x r , y r , z r )]
Vi [ A] : Ma trn cc n thc, tng ng vi ta cc im nt ca phn t (Ma trn vung,
c kch thc bng s bc t do ca phn t) ; {a} : Vc t cc tham s.
o i vi ta bt k ( x, y, z ) , vc t chuyn v c th c biu din nh sau :

{u (x, y, z )} = [P(x, y, z )]{a} = [P(x, y, z )][. A]1 { }


t [N ]e = [P( x, y, z )][
. A] : Ma trn cc hm dng (Ma trn cc hm ni suy)
1

{u ( x, y, z )} = [N ]e { }

29

PHNG PHP PHN T HU HN M HNH CHUYN V


B mn KCXD - Vin KTXD

Nhn xt
o Nh vy, a thc xp x ca chuyn v c biu din thng qua ma trn [N ]e v vc t
chuyn v nt phn t { }. Ni cch khc, chuyn v ti cc im bt k bn trong phn t
c ni suy ra t cc chuyn v nt ca phn t bng ma trn cc hm dng [N ]e .
o i vi bi ton kt cu, cc hm dng ca ma trn [N ]e c ngha rt quan trng v chng
biu din dng phn b ca chuyn v trong phn t ng vi cc chuyn v nt bng n v.

II.3 Cc loi PTHH


II.3.1 PTHH trong bi ton 1 chiu
Hm dng v a thc xp x l hm ca 1 bin.
Phn t bc 2 :

Phn t bc 3 :

u ( x ) = a 0 + a1 .x

u ( x ) = a 0 + a1 .x + a 2 .x 2

u ( x ) = a 0 + a1 .x + a 2 .x 2 + a 3 .x 3

Dng tuyn tnh

3 tham s

4 tham s

Phn t bc 1 :

i vi PTHH Lagrange, s tham s = s nt lin kt ca phn t


II.3.2 PTHH trong bi ton phng (2D)
Hm chuyn v l hm ca 2 bin ( x, y )
a) PTHH tam gic
Tam gic Pascal

Dng phn t

Bc a
Hm chuyn v
thc
u ( x, y ) = a 0 + a1 .x + a 2 . y
Bc 1

3 tham s

u ( x, y ) = a 0 + a1 .x + a 2 . y
Bc 2

+ a3 .x 2 + a 4 .xy + a5 . y 2
6 tham s

u ( x, y ) = a0 + a1 .x + a 2 . y
+ a3 .x 2 + a 4 .xy + a5 . y 2
Bc 3

+ a6 .x 3 + a7 .x 2 y + a8 .xy 2 + a9 . y 3
10 tham s

30

PHNG PHP PHN T HU HN M HNH CHUYN V


B mn KCXD - Vin KTXD

b) PTHH hnh ch nht

Phn t bc 1 (Tuyn tnh : 4 tham s)


u ( x, y ) = a 0 + a1 .x + a 2 . y + a 3 .xy
Phn t bc 2 (8 tham s)

u ( x, y ) = a 0 + a1 .x + a 2 . y + a3 .xy
+ a 4 .x 2 + a5 . y 2 + a 6 .x 2 y + a 7 .xy 2
Phn t bc 3 (12 tham s)

u ( x, y ) = a 0 + a1 .x + a 2 . y + a3 .xy
+ a 4 .x 2 + a 5 . y 2 + a 6 .x 2 y + a 7 .xy 2
+ a8 .x 3 + a 9 .x 3 y + a10 .xy 3 + a11 . y 3

II.3.3 PTHH trong bi ton khng gian (3D)


Hm chuyn v theo 3 bin ( x, y, z )
a) PTHH hnh chp

Thp Pascal

Dng phn t

Bc a
thc

Hm chuyn v
u ( x, y, z ) = a 0 + a1 .x + a 2 . y + a 3 .z

Bc 1

4 tham s

u ( x, y, z ) = a 0 + a1 .x + a 2 . y + a3 .z
+ a 4 .x 2 + a 5 . y 2 + a 6 .z 2

Bc 2

+ a 7 .xy + a8 . yz + a9 .zx
10 tham s

31

PHNG PHP PHN T HU HN M HNH CHUYN V


B mn KCXD - Vin KTXD

b) PTHH hnh hp ch nht

Phn t bc 1 (8 tham s)
u ( x, y, z ) = a 0 + a1 .x + a 2 . y + a 3 .z
+ a 4 .xy + a 5 . yz + a 6 .zx + a 7 .xyz
Phn t bc 2 (20 tham s)
u ( x, y, z ) = a 0 + a1 .x + a 2 . y + a 3 .z
+ a 4 .xy + a 5 . yz + a 6 .zx + a 7 .xyz + a8 .x 2 + a9 . y 2 + a10 .z 2
+ a11 .x 2 y + a12 .x 2 z + a13 . y 2 x + a14 . y 2 z + a15 .z 2 x + a16 .z 2 y
+ a17 .x 2 yz + a18 . y 2 xz + a19 .z 2 xy

Ghi ch
Cc PTHH phi tha mn K tng thch v chuyn v v bin dng trn bin ca phn t
(nt : 1D, ng : 2D, mt :3D).

II.4 Qui i lc nt tng ng


o Khi vt th chu lc, trong cc phn t sinh ra cc ni lc. Phng php PTHH gi thit
rng cc ni lc ny u truyn qua nt.

o Cc lc tc dng ln nt l s tng tc gia cc phn t lin kt vi nhau ti nt, do cc


chuyn v nt sinh ra.

o Nu ti trng khng t ti nt th phi di v nt theo php bin i tng ng.


i vi ti trng phn b
Ta c hai trng hp :

o Lc phn b th tch : {g } = {g x

gy

o Lc phn b theo b mt : {p} = {p x

gz}

py

pz }

Di tc dng ca ngoi lc, ti mt im bt k bn trong PTHH s xut hin chuyn v

{U } = {u

v w}

{U } = [N ]e { }

{U } = [N ]e { } {U } = { } [N ]e
T

Vi [N ]e : Ma trn cc hm dng, hnh ch nht, thc hin php bin i t { } sang {U }

32

PHNG PHP PHN T HU HN M HNH CHUYN V


B mn KCXD - Vin KTXD

Cho PTHH chu chuyn v KD {U } th {g } v {p} s sinh cng KD :

W =

{U } {g}.dV + {U } {p}.dS
T

Ve

Se

{U }T = { }T [N ]Te

T
T
T
W = { } [N ]e {g }.dV + [N ]e {p}.dS
Se

Ve

iu kin tng ng
t {F }V =

[N ] {g}.dV
T
e

: Lc th tch tng ng

Ve

{F }S

[N ] {p}.dS
T
e

: Lc b mt tng ng

Se

Gi {F } = {F }V + {F }S : Lc tp trung qui i v nt (Vc t lc nt)


e

Cng kh d do {F } gy ra ti nt c vit nh sau : W = { } {F }


e

Nh vy, cng KD ca lc phn b= Cng KD ca {F }

Nhn xt
Vc t lc nt {F } c s thnh phn = s thnh phn ca vc t chuyn v nt tng ng.
e

M
T2

T1

II.5.1 Chuyn v, bin dng v ng sut trong phn t


o Chuyn v ti mt im bn trong phn t :

{U } = [N ]e { } (1)
o S dng phng trnh bin dng Cauchy trong LTH, ta c :

{ } = []{U } = [][N ]e { }

33

N2

N1

II.5 Phng trnh c bn ca phng php PTHH theo m hnh chuyn v

PHNG PHP PHN T HU HN M HNH CHUYN V


B mn KCXD - Vin KTXD

0
Vi [] =

y
0

z
0

z : Ma trn cc ton t vi phn, biu th php bin i tuyn tnh


0

t [B ] = [][N ]e : Ma trn tnh bin dng

{ } = [B ]{ } (2)
o ng sut ti 1 im trong phn t c xc nh theo nh lut Hooke

{ } = [D]{ } vi [D] : Ma trn n hi


Vc t ng sut c vit li nh sau : { } = [D ][
. B ]{ }

{ } = [S ]{ } (3)
Trong [S ] = [D ][
. B ] : Ma trn tnh ng sut
Nhn xt
Cc phng trnh (1), (2),(3) biu th mi quan h ca {U }, { }, { } theo vc t chuyn v nt
phn t { }.
II.5.2 Phng trnh cn bng ca PTHH th i
Gi s mt PTHH c th tch Ve , chu tc dng ca lc th tch {g } v lc b mt {p} trn din
tch S e
Th nng ton phn ca phn t e c th vit di dng :
1
T
T
T
e = A + V = A W = { } { }.dV {U } {g }.dV {U } {p}.dS
2 Ve
Ve
Se

{U }T = { }T [N ]Te
T
T
T
Thay { } = { } [B ]
vo phng trnh ta c :
{ } = [D ][
. B ].{ }

1
T
T
T
T
T
T
e = { } [B ] [D ][B]{ }.dV { } [N ]e {g }.dV { } [N ]e {p}.dS
2 Ve
Ve
Se
14
4244
3
1
42
4 43
4
t [K ]e =

[B] [D][B ].dV


T

{F }V

{F }S

: Ma trn cng phn t

Ve

34

PHNG PHP PHN T HU HN M HNH CHUYN V


B mn KCXD - Vin KTXD

(Ma trn vung i xng, c kch c = s bc t do ca phn t)


Vi {F } = {F }V + {F }S : Lc nt tng ng (Vc t ti phn t)
e

Ta c :

e =

1 T
{ } [K ]e { } { }T {F }e
2

Theo nguyn l cc tiu ca th nng ton phn, iu kin cn bng ti cc nt ca phn t l :

e
e
= 0 {F } = [K ]e { } : Phng trnh c bn ca phng php PTHH theo m hnh
{ }
chuyn v.

Nhn xt
Ti mi nt, ni lc do chuyn v ti nt gy ra phi cn bng vi ti trng t nt.

II.5.3 M hnh chuyn v trong h ta chung


a) Ma trn bin i ta

Trong thc t, cc phn t khc nhau th c cc h ta a phng khc nhau, cc bc t do


ca cc phn t cng khc nhau v phng chiu.
Do , ta cn xc lp mt h ta chung cho ton b kt cu, gi l h ta tng th.
Xt 1 nt lin kt trn bin ca PTHH :

o Trng hp 3D

U
u


v = [ ].V vi
w
W

Cos ( x, X ) Cos ( x, Y ) Cos ( x, Z )


[ ] = Cos( y, X ) Cos( y, Y ) Cos( y, Z ) (cf.Chng I)
Cos ( z , X ) Cos ( z , Y ) Cos ( z , Z )

o Trng hp 2D
u
U
= [ ].
v
V

v i

35

Cos ( x, X ) Cos ( x, Y )

Cos ( y, X ) Cos ( y, Y )

[ ] =

PHNG PHP PHN T HU HN M HNH CHUYN V


B mn KCXD - Vin KTXD

 Khi ti nt lin kt c chuyn v gc xoay

Cos
vi [ ] = Sin
0

u
U


v = [ ].V



Sin
Cos
0

0
0
1

= (0 x,0 X )

Kt lun
Ma trn [ ] c kch c ph thuc vo s bc t do ca nt lin kt trong h ta a phng
v h ta tng th.
Gi s 1 phn t c r nt lin kt trn bin
{ }1n [ ]
2 1
{ }n

.... =
.....


{ }rn

{}
{}

1
n
2

n
.....
....

....
....
[ ]r rn

[ ]2

{}

{}

{ } = [T ]e vi [T ]e

[ ]1

.
....

....

[ ]r

[ ]2

c im ca ma trn bin i ta
o

[T ]e

l ma trn khi cho vi s khi cho = s nt lin kt trn bin phn t, kch c ph

{}

thuc vo { } v .

{}

o S thnh phn ca { } v c th khc nhau.


o

[T ]e [T ]Te = [I ] : Ma trn n v (Nu [T ]e

vung th n l ma trn trc giao [T ]e = [T ]e ).


T

b) Phng trnh cn bng phn t trong h ta chung

{}

Ta c : { } = [T ]e

{ }T

{ } [T ]

T
e

Khi biu thc th nng ton phn ca phn t c dng :

e =

{ } [1T ]42
[K ] [T4] { } { } [1
T ] {F }
4 43
424
3

T
e

[K ]

T
e

{F }

36

PHNG PHP PHN T HU HN M HNH CHUYN V


B mn KCXD - Vin KTXD

iu kin phn t t trng thi cn bng :

{}

{ } = [K ] { }
e

=0 F

Vi :

{F } = [T ] {F } : Vc t ti phn t trong h ta chung


[K ] = [T ] [K ] [T ] : Ma trn cng phn t trong h ta chung
{ } = [T ] { } : Vc t chuyn v nt phn t trong h ta chung.
e

T
e

T
e

T
e

II.5.4 Phng trnh cn bng ca ton b kt cu


a) Ma trn nh v ca phn t

{}

Vc t chuyn v nt phn t c m thnh phn gm tt c cc bc t do ca phn t.


Gi {} l vc t chuyn v nt tng th ca ton b kt cu, ta c cc thnh phn ca vc t

{ } s nm trong cc thnh phn ca vc t {}.


Quan h gia chng c th biu din di dng :

{ }

= [L]e .

{}

(m * 1) (m * n ) (n *1)
Vi

m : S chuyn v nt (s bc t do) trong mi phn t


n : S chuyn v nt (s bc t do) trong ton b kt cu.

[L]e

: Ma trn nh v ca phn t, c kch c (m * n )

b) Ghp ni cc phn t Thit lp phng trnh c bn ca c h

{}
{ }

Vi : = [L ]e {}
T

= {} [L]e
T

Th nng ton phn ca ton b kt cu c xc nh nh sau :

{ } [K ] { } { } {F } = 12 {} [L] [K ] [L] {} {} [L] {F }

N
N
1
= e =
e =1
e =1 2

e =1

[ ]

{}

N
N
e
1
{}T [L]Te K e [L]e {} {}T [L]Te F
2
e =1
e =1
1
442443
1
4243

[K ]

{P }

[ ]

1
{}T K {} {}T {P}
2

37

T
e

T
e

N : Tng s phn t ca c h

PHNG PHP PHN T HU HN M HNH CHUYN V


B mn KCXD - Vin KTXD

p dng nguyn l cc tiu th nng i vi ton b kt cu, K cn bng ca ton h ti cc


im nt l :

[ ]

= 0 {P} = K .{} : Phng trnh c bn ca ton b kt cu


{}

[K ] = [L] [K ] [L]
N

T
e

: Ma trn cng tng th ca ton b kt cu

e =1

Trng hp c ngoi lc t nt

{P} = [L]Te {F } + {P}n


N

: Vc t ti tng th ca c h

e =1

{P}n

: Vc t ngoi lc tp trung ti nt

Ghi ch

[ ]

Khi xc nh K v {P}, trong lp trnh tnh ton, vic s dng ma trn [L ]e l bt buc. Nhng
trong thc t, ngi ta hay dng phng php ch s n gin ha vic thit lp phng trnh
cn bng cho ton h.

II.6 Trnh t gii bi ton kt cu


Qu trnh gii bi ton tnh kt cu theo phng php PTHH bao gm cc bc chnh sau y :
B1 : Ri rc ha kt cu

o Chn loi v dng PTHH ty theo tnh cht hnh hc v c l ca bi ton.


o Chia kt cu thnh mng li cc PTHH. S lng cc phn t ty thuc vo yu cu
chnh xc ca bi ton.
B2 : Chn hm chuyn v xp x cho PTHH chn

[ ]

{}

B3 : Thit lp ma trn cng phn t K e , vc t ti phn t F

o Lp ma trn cng cho tng PTHH trong h ta a phng.


o Thc hin php bin i ta (nu cn) thit lp ma trn cng phn t trong h ta

[ ]

chung K e .

{}

o Thit lp vc t ti phn t nu c ngoi lc tp trung hoc phn b bn trong phn t F


B4 : Ghp ni cc phn t, thnh lp phng trnh cn bng ca c h

[ ]

o Tin hnh ghp ni ma trn cng tng th K v vc t ti tng th {P}.


o B sung cc thnh phn ngoi lc tp trung ti nt {P}n nu c.

[ ]

o Thnh lp h phng trnh c bn ca kt cu K {} = {P}

38

PHNG PHP PHN T HU HN M HNH CHUYN V


B mn KCXD - Vin KTXD

B5 : p t cc iu kin bin ng hc kh suy bin

[ ]

o Ma trn cng tng th K l ma trn suy bin v ta coi h l chuyn ng t do trong


khng gian.
o Loi b hng th i v ct th i tng ng vi chuyn v nt th i c lin kt ngn cn, ta

[ ]

c ma trn K * rt gn.

[ ]{ } { }

o Sau khi b sung K bin, ta c h phng trnh sau : K * . * = P *


Vi

[K ] : Ma trn khng suy bin, vung i xng.


{ } : Vc t chuyn v nt, ch cha cc chuyn v nt l n.
{P } : Vc t ti tng th, ch cha cc lc nt tng ng bit.
*

B6 : Xc nh chuyn v v ni lc ca tt c cc phn t

{ } [ ] {P }

o Gii h phng trnh : * = K *

{ }
o Bit c * {} { }
{ }

{ }

{}

o Bit c vc t chuyn v nt ca tng PTHH trong h ta a phng s gip chng ta


xc nh c bin dng v ng sut trong tng phn t.

39

PHNG PHP PHN T HU HN M HNH CHUYN V


B mn KCXD - Vin KTXD

CHNG III- TNH TON H THANH BNG PHNG PHP


PHN T HU HN
III.1 Phn t hu hn trong h thanh
Trong cc h thanh nh kt cu gin, kt cu khung, vm, cc on thanh hnh tr (lng tr)
c coi l cc PTHH.
Trong kt cu thanh, cc thnh phn chuyn v ca phn t l hm 1 bin, tc l ch thay i
dc theo trc thanh. Do , bi ton h thanh l bi ton 1 chiu.
Th nng ton phn ca phn t e c th vit di dng :
e =

1 T
{ } [K ]e { } { }T {F }e
2

Vi :

[K ]e : Ma trn cng phn t


{F }e

: Vc t ti phn t (Lc nt tng ng)

{ } : Vc t chuyn v nt ca phn t
Theo nguyn l cc tiu ca th nng ton phn, iu kin cn bng ti cc nt ca phn t l :

e
e
= 0 {F } = [K ]e { }
{
}

Ma trn cng phn t

[K ]e = [B]T [D][B ].dV


Ve

Vc t ti phn t
o Phn t chu un, ko, nn dc trc

{F }

= [N ( x )] p( x ).dx + N (xQi )
T

i =1

dN
(x Mi ) M i
Qi +

i =1 dx
m

o Phn t chu xon


n

{F }e = [N (x )]T m(x ).dx + [N (x Mi )]T M i


i =1
L

Vi :

m( x ) : M men xon phn b dc theo trc thanh.


M i : M men xon tp trung

40

PHNG PHP PHN T HU HN M HNH CHUYN V


B mn KCXD - Vin KTXD

Chuyn v nt
o Bi ton 1D
Thanh chu ko nn dc trc : u
o Bi ton 2D
Gin phng : u, v
Dm n gin : v, z
Khung phng : u, v, z
Thanh chu xon thun ty : x

o Bi ton 3D
Gin khng gian : u , v, w
Khung khng gian : u , v, w, x , y , z

III.2 Ma trn cng phn t thanh trong h ta a phng


III.2.1 Phn t thanh chu bin dng dc trc
Xt 1 thanh c thit din khng i A, chiu di L, chu ko nn dc trc di tc dng ca ti
trng phn b dc trc q( x )

y
x
u2

A
,
L
,
E

u1

q (x )

z
Hnh 11 : Thanh chu bin dng dc trc vi ti trng phn b

Nh vy phn t c 2 bc t do l 2 chuyn v ca nt ti 2 u. Chuyn v dc trc u ( x ) ca


phn t ch c th l xp x tuyn tnh
u ( x ) = a 0 + a1 .x = N 1 ( x ).u1 + N 2 ( x ).u 2

x
o Hm dng ca chuyn v [N ]e = 1
L

x
L

1
o Ma trn tnh bin dng [B ] = [][N ]e =
L

41

1 1
= [ 1 1]
L L

PHNG PHP PHN T HU HN M HNH CHUYN V


B mn KCXD - Vin KTXD

o Ma trn cng phn t

1 1
.E. .[ 1 1]. A.dx
L 1 L

[K ]e = [B] [D][B].dV = 1
L

Ve

EA 1 1
L 1 1

o Vc t ti phn t

{F }

x
1
= [N ] {q( x )}e dx = L .q( x ).dx
x
0
0

L
L

q(x ) = q0

{F } =
e

q 0 L 1

2 1

III.2.2 Phn t thanh trong gin phng


Trong gin phng, xem mi mt gin l 1 nh nt. Khi ti trng t vo mt gin, thanh chu
bin dng dc trc.Do , mi nt c 2 bc t do l chuyn v theo cc phng X v Y.
o Hm chuyn v:

u ( x ) = [N ]e { } = N 1 ( x ).u1 + N 2 ( x ).u 2
o Hm dng ca chuyn v :

[N ]e = 1 x

x
1
[B ] =

L
L

1 1
= [ 1 1]
L L
2

A
,
L
,
E

u1
1z

Hnh 12 : Phn t thanh trong gin phng

V1 = u1 .Sin
u1 = V1 .Sin + U 1 .Cos
U 1 = u1 .Cos

42

PHNG PHP PHN T HU HN M HNH CHUYN V


B mn KCXD - Vin KTXD

V2 = u 2 .Sin
u 2 = V2 .Sin + U 2 .Cos
U 2 = u 2 .Cos
u1 Cos
=
u 2 0

Sin
0

U 1
0 V1
.
Sin U 2
V2

0
Cos

{}
= [T ] {F }

o Chuyn v nt phn t : { } = [T ]e
o Vc t ti phn t : {F }

o Ma trn cng ca phn t thanh

[K ]

= [T ]e [K ]e [T ]e vi [K ]e =

[K ]

c2

EA cs
=
L c 2

cs

cs
s2
cs
s2

c2
cs
c2
cs

[ ]

Khi c = 1 , s = 0 ta c : K

EA 1 1
L 1 1

cs

s2
vi c = Cos , s = Sin
cs

s 2
1

EA 0
=
L 1

0 1 0
0 0 0
0 1 0

0 0 0

III.2.3 Phn t dm chu un - dm lin tc


a) Thanh c 2 nt 2 u

Hnh 13 : Chuyn v trong phn t thanh c 2 nt 2 u

Xt phn t dm chu un, dm c chiu di L, thit din khng i A. Do dm chu un nn c


th b qua bin dng dc trc v khi chuyn v ti ta x bt k c c trng bi
chuyn v v( x ) vung gc vi trc dm.

43

PHNG PHP PHN T HU HN M HNH CHUYN V


B mn KCXD - Vin KTXD

V mi u dm ta c 2 bc t do nn v( x ) l mt a thc xp x bc 3 vi 4 tham s :
v( x ) = a 0 + a1 .x + a 2 .x 2 + a 3 .x 3

t [P ( x )] = 1 x

x2

x3

a 0
a
1
vi {a} =
a 2
a 3

v( x ) = [P( x )].{a}
Ta cng c :

dv( x )
= a1 + 2a 2 .x + 3a 3 .x 2 = 0 1 2 x 3 x 2 .{a}
dx

= [P ( x )]{a}
Tnh ti x = 0 v x = L , ta c :

0 0
0 a 0

1 0
0 a1

L L2 L3 a 2

1 2 L 3L2 a 3

v1 1
0
{ } = 1 =
v 2 1
2 0

{ } = [ A].{a}

Nghch o ma trn [ A] ta c :

[A]

1
0
3
= 2
L
2
L3

1
2

L
1
L

0
3
L2
2
3
L

0
0
1
1
{a} = [ A] { }
L
1
L2

v( x ) = [P ( x )][
. A] { }
14243
1

[ N ]e

o Ma trn hm dng ca chuyn v :


V i N 1 ( x ) = 1
N 3 (x ) =

[N ]e = [P(x )][. A]1 = [N1

3x 2 2 x 3
+ 3
L2
L

N2

N 2 (x ) = x

3x 2 2 x 3
3
L2
L

N 4 (x ) =

N3

N4 ]

2x 2 x3
+ 2
L
L

x2 x3
+
L L2

o Hm chuyn v thng ng ca phn t dm chu un l:


4

v( x ) = [N ]e { } = N i ( x ) i
i =1

[ ] = [P (x )][. A]

o Ma trn hm dng ca gc xoay ( x ) : N

44

= N 1

N 2

N 3

N 4

PHNG PHP PHN T HU HN M HNH CHUYN V


B mn KCXD - Vin KTXD

N 1 ( x ) =
N 3 ( x ) =

6x 6x 2
+ 3
L2
L

6x 6x 2
3
L2
L

N 2 ( x ) = 1
N 4 ( x ) =

4 x 3x 2
+ 2
L
L

2 x 3x 2
+ 2
L
L

o Gc xoay ( x ) ca phn t dm chu un

( x ) = [N ]e { } = N i (x ) i
4

i =1

Hnh 14 : Phn tch bin dng trong phn t dm chu un thun ty

Gi y l khong cch t im ang xt n ng trung ha th chuyn v dc trc u ( x ) v


vng v( x ) c quan h :
u ( x ) y. tan = y

v( x )
x

du
2 v(x )
2 [N ]
x =
= y
=y
{ }
2
dx
x 2
4
x3
142
[B ]

o Ma trn tnh bin dng ca phn t


2
[B] = y [N2 ]

[B] = y.

6 12 x 4 6 x 6 12 x 2 6 x
+ 3 + 2 2 3 + 2
2
L L L L
L L L
L

Vi N1'' ( x ) =
N 3'' ( x ) =

6 12 x
+
L2 L3

6 12 x
3
L2
L

N 2'' (x ) =

4 6x
+
L L2

N 4'' (x ) =

2 6x
+
L L2

45

PHNG PHP PHN T HU HN M HNH CHUYN V


B mn KCXD - Vin KTXD

o Ma trn cng phn t dm chu un

[K ]e = [B]T [D][B].dV =E [B]T [B].dAdx


Ve

L A

t J = y 2 .dA : M men qun tnh ca mt ct ngang i vi ng trung ha.


A

[K ]e

N 1'' ( x )
''
N (x )
= EJ 2'' . N 1'' ( x ) N 2'' ( x ) N 3'' ( x ) N 4'' ( x ) .dx

L N 3 (x )
''
N 4 ( x )

6 L 12 6 L
12
6 L 4 L2 6 L 2 L2
EJ

= 3
L 12 6 L 12 6 L

2
6 L 4 L2
6L 2L

[K ]e

b) Thanh c nt u tri, khp u phi

Hnh 15 : Chuyn v trong phn t thanh c u tri l nt, u phi l khp

d 2v
M ( x ) = EJ 2
dx
(*)
v( x ) = [N ]e { }

[N ] = [N
''

''
1

(x )

M (x = L ) = 0
2 =

[ ] { }

M ( x ) = EJ N ''

N 2'' ( x ) N 3'' ( x ) N 4'' (x )

6
2
6
4
v + 1 2 v2 + 2 = 0
2 1
L
L
L
L

3
3
v1
v2 1
2L
2 2L

Thay vo (*) ta c phng trnh :


v( x ) = N 1* ( x ).v1 + N 2* ( x ).1 + N 3* ( x ).v 2

Vi
3 x2
x3
N (x ) = 1
+
;
2 L2 2 L3
*
1

3 x2
x3
N (x ) = x
+
2 L 2 L2
*
2

46

3 x2
x3
N (x ) =
3 ; N 4* ( x ) = 0
2
2L
2L
*
3

PHNG PHP PHN T HU HN M HNH CHUYN V


B mn KCXD - Vin KTXD

[K ]e

N 1* " ( x )
*

N 2 " ( x ) *

= EJ *
. N 1 " ( x ) N 2* " ( x ) N 3* " ( x ) 0 .dx

L N 3 " (x )

Vi :
N 1* " ( x ) =

[K ]e

3
(x L ) ;
L3

3EJ
L3
3EJ

= L2
3EJ
L3
0

N 2* " ( x ) =

3EJ
L2
3EJ
L
3EJ
2
L
0

3EJ
L3
3EJ
2
L
3EJ
L3
0

3
(x L ) ; N 3* " (x ) = 33 (x L ) ; N 4* " (x ) = 0
2
L
L

0
0

L 1
1
L L2 L
3EJ
= 3
L 1 L 1

0
0
0

[K ]e

0
0
0

c) Thanh c nt u phi, khp u tri

Hnh 16 : Cc thnh phn chuyn v trong phn t thanh c khp u tri, nt u phi

[ ] { }

M ( x ) = EJ N ''

M (x = 0) = 0

6
4
6
2
v 1 + 2 v2 2 = 0
2 1
L
L
L
L

Thay vo phng trnh v( x ) = [N ]e { } ta c :


v( x ) = N 1* ( x ).v1 + N 3* (x ).v 2 + N 4* ( x ). 2
Vi :
N 1* ( x ) = 1

3 x x3
+
;
2 L 2 L3

N 1* " ( x ) =

3x
;
L3

N 2* ( x ) = 0 ; N 3* ( x ) =

N 2* " ( x ) = 0 ; N 3* " ( x ) =

3 x x3
x3
x
3 ; N 4* ( x ) = 2
2 L 2L
2
2L

3x
3x
; N 4* " ( x ) = 2
3
L
L

47

PHNG PHP PHN T HU HN M HNH CHUYN V


B mn KCXD - Vin KTXD

[K ]e

[K ]e

N 1* " ( x )

0 *

= EJ *
. N 1 " ( x ) 0 N 3* " ( x ) N 4* " ( x ) .dx

L N 3 " (x )
*

N 4 " ( x )

3EJ
L3
0
= 3EJ
3
L
3EJ
L2

3EJ
L3
0
0
3EJ
0
L3
3EJ
0 2
L
0

3EJ
1
L2

0
3EJ 0
3EJ [K ]e = 3
2
L 1
L

3EJ
L

L
0 0
0
0 1 L

0 L L2
0

III.2.4 Phn t dm chu un v ko, nn trong khung phng


Chuyn v ti mi nt ca phn t dm s theo 2 phng : trc dm v vung gc vi trc dm.
a) Thanh c 2 nt 2 u

Hnh 17 : Phn t thanh c 2 nt 2 u chu un v bin dng dc trc

Xt phn t dm chu un v chu ko nn trong khung phng.


di phn t dm l L, din tch thit din v m un n hi l A v E khng i.
Hm chuyn v
u ( x ) = a 0 + a1 .x
(6 bc t do 6 phng trnh 6 n)

2
3
v( x ) = a 2 + a 3 .x + a 4 .x + a 5 .x

o Vit di dng ma trn ta c :

{U } = [N ]e { }
N1
Vi [N ]e =
0
u ( x )

v( x )

{U } =

0
N2

0
N3

{ } = {u1

N4
0

0
N5

v1 1

0
N 6
u2

v2 2 }

48

PHNG PHP PHN T HU HN M HNH CHUYN V


B mn KCXD - Vin KTXD

o Vit theo cc thnh phn chuyn v ta c :

u ( x ) = N 1 ( x ).u1 + N 4 ( x ).u 2

v( x ) = N 2 ( x ).v1 + N 3 ( x ).1 + N 5 ( x ).v 2 + N 6 ( x ). 2


N i ( x ) : Cc hm Hermite, c tnh cht trc giao
Vi
N 1 (x ) = 1
N 4 (x ) =

x
3x 2 2 x 3
2x 2 x3
; N 2 (x ) = 1 2 + 3 ; N 3 (x ) = x
+ 2
L
L
L
L
L

x
3x 2 2 x 3
x2 x3
; N 5 (x ) = 2 3 ; N 6 (x ) =
+
L
L L2
L
L

Bin dng t i
Trng thi cng theo 1 trc

x =

du u ( x ) y
2 v(x )
=
+ = u ' ( x ) y.
dx
x

x 2

= N 1' ( x ).u1 + N 4' ( x ).u 2 y N 2'' ( x ).v1 + N 3'' ( x ). 1 + N 5'' (x ).v 2 + N 6'' (x ). 2

o Vit di dng ma trn ta c :

{ } = [B]{ } = [][N ]{ }
{ } = x ; [B ] = [N1' (x )

y.N 2'' ( x ) y.N 3'' ( x ) N 4' ( x ) y.N 5'' ( x ) y.N 6'' ( x )

V i :
N 1' ( x ) =

1
6 2x
2
3x
; N 2'' (x ) = 2 1 ; N 3'' ( x ) = 2
L
L
L
L
L

N 4' ( x ) =

1
6 2x
2 3x
; N 5'' ( x ) = 2 1 ; N 6'' ( x ) = 1
L
L
L
L
L

o Ma trn cng phn t

[K ]e = [B]T [D][B].dV
Ve

N 1' (x )

''
y.N 2 ( x )
y.N 3'' ( x ) '
''
''
'
''
''
= E
N 1 ( x ) y.N 2 ( x ) y.N 3 ( x ) N 4 ( x ) y.N 5 ( x ) y.N 6 ( x ) .dV
'
Ve N 4 ( x )
y.N '' ( x )
5

''
y.N 6 ( x )

49

PHNG PHP PHN T HU HN M HNH CHUYN V


B mn KCXD - Vin KTXD

[K ]e

EA
0
L

12 EJ
0
L3

6 EJ
0

L2
=
EA
0

L
12 EJ
0
3

6 EJ
0
L2

0
6 EJ
L2
4 EJ
L
0
6 EJ
L2
2 EJ
L

EA
L
0
0

0
12 EJ
L3
6 EJ
2
L

EA
L
0
0

0
12 EJ
L3
6 EJ
2
L

6 EJ

L2
2 EJ
L

6 EJ
2
L
4 EJ

L
0

b) Thanh c nt u tri, khp u phi

Hnh 18 : Phn t thanh c nt u tri, khp u phi chu un v bin dng dc trc

Hm chuyn v
u ( x ) = a 0 + a1 .x
(6 bc t do 6 phng trnh 6 n)

2
3
v( x ) = a 2 + a 3 .x + a 4 .x + a 5 .x

o Sp xp li theo cc thnh phn chuyn v ta c :

u ( x ) = N 1 ( x ).u1 + N 4 ( x ).u 2

v( x ) = N 2 ( x ).v1 + N 3 ( x ).1 + N 5 ( x ).v 2 + N 6 ( x ). 2


N i ( x ) : Cc hm Hermite, c tnh cht trc giao
Vi
x
3x 2 2 x 3
2x 2 x3
N 1 (x ) = 1 ; N 2 ( x ) = 1 2 + 3 ; N 3 ( x ) = x
+ 2
L
L
L
L
L
x
3x 2 2 x 3
x2 x3
N 4 (x ) = ; N 5 (x ) = 2 3 ; N 6 (x ) =
+
L
L L2
L
L
d 2v

3
3

v2 1
v1
dx 2 2 =
2L
2 2L

M (x = L ) = 0

M ( x ) = EJ

50

PHNG PHP PHN T HU HN M HNH CHUYN V


B mn KCXD - Vin KTXD

Lc ny hm v( x ) s c biu din nh sau :


v( x ) = N 2* ( x ).v1 + N 3* ( x ).1 + N 5* ( x ).v 2
Vi N 2* ( x ) = 1

3x 2 x 3
3x 2 x 3
3x 2 x 3
*
*
+
;
N
(
x
)
=
x

+
;
N
(
x
)
=
3 ; N 6* ( x ) = 0
3
5
2
3
2
2
2l
2l
2l
2l
2l
2l

o Ma trn hm dng :

{U } = [N ]e { }
N1
Vi [N ]e =
0
u ( x )

v( x )

{U } =

0
N 2*

0
N 3*

N4
0

{ } = {u1

0
0

0
N 5*

v1 1

u2

v2 2 }

o Ma trn tnh bin dng

[B] = [N1' (x )

y.N 2* " ( x ) y.N 3* " ( x ) N 4' (x ) y.N 5* " ( x ) 0

o Ma trn cng phn t

[K ]e = [B]T [D][B].dV
Ve

= E
Ve

[K ]e

N 1' ( x )

y.N 2* " ( x )
y.N 3* " ( x ) '
*
*
'
*
N 1 ( x ) y.N 2 " ( x ) y.N 3 " ( x ) N 4 ( x ) y.N 5 " ( x ) 0 .dV
'
N 4 (x )
y.N 5* " ( x )

EA
0
L

3EJ
0
L3

3EJ
0
=
L2
EA
0

L
3EJ
0
3

L
0
0

0
3EJ
L2
3EJ
L
0

3EJ
L2
0

EA
L
0
0

EA
L
0
0

0
3EJ
L3
3EJ
2
L

0
3EJ
L3
0

51

PHNG PHP PHN T HU HN M HNH CHUYN V


B mn KCXD - Vin KTXD

c) Thanh c nt u phi, khp u tri

Hnh 19 : Phn t thanh c khp u tri nt u phi, chu un v bin dng dc trc

Lp lun tng t ta cng c :

[K ]e

EA
L

0
= EA

0
3EJ
L3
0
0
3EJ
L3
3EJ
L2

EA
L

0
0

0
EA
L

3EJ
L3
0
0

3EJ
L3
3EJ
2
L

3EJ

L2
0
0

3EJ
2
L
3EJ
L
0

III.2.5 Phn t thanh lng tr chu xon thun ty

Hnh 20 : Phn t thanh lng tr chu xon thun ty

o Hm chuyn v : ( x ) = a 0 + a1 .x
2 bc t do (2 phng trnh 2 n)

( x = L ) = 1 + a1 L = 2

( x = 0 ) = a 0 = 1

( x ) = 1 .1 + . 2 = N 1 ( x ).1 + N 2 ( x ). 2
L
L
x

52

PHNG PHP PHN T HU HN M HNH CHUYN V


B mn KCXD - Vin KTXD

o Vit di dng ma trn

( x ) = [N ]e { }

[N ]e = 1 x

x
L

{ } =

o Bin dng trt

d
= [N ']e { } = [B ]{ }
dx

: khong cch t im ang xt n trc trung ha

1
[B ] = . N 1' ( x ) N 2' ( x ) = .
L

1
L

o Ma trn cng phn t

[K ]e

L '
'
N 1 ( x ).N 1 ( x ).dx
T
= [B ] [D ][. B ].dV = G 2 dA. L0
'
'
Ve
A
N 2 ( x ).N 1 ( x ).dx
0

[K ]e =

'
'
(
)
(
)
N
x
.
N
x
.
dx

1
2
0

'
'
0 N 2 (x ).N 2 (x ).dx
L

GJ 1 1
L 1 1

Vi J x = 2 .dA : M men qun tnh cc ca thit din


A

o Lc nt tng ng
M men xon m( x ) phn b u dc theo trc thanh

{F }e

(
)
(
)
N
x
.
m
x
.
dx

L
0

T
= [N ( x )] m( x ).dx = L
vi m( x ) = m0 = const
0
N ( x ).m( x ).dx
2

{F } =
e

m0 l 1

2 1

o M men xon tp trung M

{F }e

M .N 1 ( L )
1
=
= M


M .N 2 ( L )

53

PHNG PHP PHN T HU HN M HNH CHUYN V


B mn KCXD - Vin KTXD

Ch
Jx =

.R 4

R : Bn knh dm

J x = cab 3

c : Hng s c ly theo bng

III.2.6 Phn t thanh khng gian


a) Gin khng gian

i vi h thanh khng gian hoc h thanh phng chu lc khng gian th cc phn t thanh s
chuyn v theo c 3 phng x, y, z

o Vc t chuyn v nt

{ } = {u1

v1

w1

u2

v2

w2 }

o Ma trn cng phn t


 Trong h ta tng qut

[K ]

l2
lm
ln
l 2 lm ln

m2
mn lm m 2 mn
lm
mn
n2
lm mn n 2
EA ln
=

L l 2 lm lm l 2
lm
ln
lm m 2 mn lm
m2
mn

2
ln
mn
n 2
ln mn n

Vi l = Cos ( x, X ) ; m = Cos ( x, Y ) ; n = Cos ( x, Z )

 Trong h ta a phng
l = 1, m = 0 , n = 0

[K ]e

EA
L
0

= 0EA

L
0

EA

0 0
L
0
0 0

0
0 0
EA

0 0
L
0
0 0

0
0 0

0 0
0 0
0 0
0 0
0 0
0 0

b) Khung khng gian

o Vc t chuyn v nt

{ } = {u1

v1

w1 x1 y1 z1

u2

v2

w2 x 2 y 2 z 2 }

(Phn t thanh ng thi chu ko (nn) dc trc x, chu un trong mt phng xy v xz, chu
xon quanh trc x).

54

PHNG PHP PHN T HU HN M HNH CHUYN V


B mn KCXD - Vin KTXD

o Ma trn cng phn t


SGK tr32

[K ]e

EA
L

=
EA

L
0

EA
L

12 EJ z
L3

6 EJ z
L2

12 EJ y
L

0
0

6 EJ y

GJ xoan
L

6 EJ y

L
0

4 EJ y
L

12 EJ z
L3

12 EJ y
3

L
0

6 EJ y

6 EJ y
L2

GJ xoan

0
2 EJ y

6 EJ z
L2

4 EJ z
L

EA
L

12 EJ z
L3

6 EJ z
L2

12 EJ z
L3

6 EJ
2z
L

0
0

12 EJ y

L3

6 EJ z
L2

6 EJ y
0

L2

GJ xoan
L
0

L2

6 EJ y
0
2 EJ y

L
0

2 EJ z
L

6 EJ z
L2

12 EJ y
L3
0
6 EJ y
L2
0

6 EJ y
L2

GJ xoan
L
0

0
4 EJ y

L
0

III.3 Qui i ngoi lc v lc nt tng ng


III.3.1 Thanh chu un ngang phng
Ma trn hm dng ca phn t :

[N ]e = [N1

N2

N3

N4 ]

Vi :
N1 ( x ) = 1

3x 2 2 x 3
2x 2 x3
3x 2 2 x 3
x2 x3
(
)
(
)
(
)
+
;
N
x
=
x

+
;
N
x
=

;
N
x
=

+
2
3
4
L
L L2
L2
L3
L2
L2
L3

o hm ca ma trn hm dng :

[N ] = [N
'

'
1

N 2'

N 3'

N 4'

Vi :
N1' ( x ) =

6x 6x 2
4 x 3x 2
6x 6x 2
2 x 3x 2
'
'
'
;
(
)
;
(
)
;
(
)
+
N
x
=
1

+
N
x
=

N
x
=

+ 2
2
3
4
L
L
L2
L3
L2
L2
L3
L

55

6 EJ z

L2

2 EJ z
L

6 EJ
2z
L

4 EJ z
L
0

PHNG PHP PHN T HU HN M HNH CHUYN V


B mn KCXD - Vin KTXD

o Trng hp ti trng phn b u vi cng p0

T2

T1

M2

M1

p0
JzA
,
,
EL

z
Hnh 21 : Phn t dm chu un thun ty vi ti trng phn b u

{F }e

= [N ]e

N1 (x )
L
N 2 ( x )
e

p 0 .dx =
. p 0 .dx vi {F } = {T1
N 3 ( x )
0

N 4 ( x )

L
L
3x 2 2 x 3

x3 x4
N1 (x ). p 0 .dx = 1 2 + 3 . p0 .dx = x 2 + 3 . p0
L
L
L 2L

0
0

=
0

L
L
2 x 3 3x 2
x4 x3
N 3 (x ). p 0 .dx = 3 2 . p0 .dx = 3 2 . p 0
L
L
2L L
0
0
L
L
x2 x3
x3
x4
N 4 ( x ). p0 .dx = 2 . p0 .dx =
2 . p0
L L
3L 4 L
0
0

{F }

p .L
= 0
2

p .L2
0
12

p .L
0
2

p 0 .L2

12

56

=
0

=
0

x 2 2x3 x4
2x 2 x3
N 2 ( x ). p0 .dx = x
+ 2 . p0 .dx =
+ 2 . p0
L
L
2 3L 4 L
0
0
L

M 2}

M 1 T2

p 0 .L
2

p0 .L2
12

p 0 .L
2

p0 .L2
=
12

PHNG PHP PHN T HU HN M HNH CHUYN V


B mn KCXD - Vin KTXD

o Lc tp trung t cch nt u phn t 1 khong L

Hnh 22 : Phn t dm chu un thun ty vi lc tp trung Q

{F }e

1 3 2 + 2 3

2
3
L 2 L + L
T
= [N (L )]e .{Q} = Q. 2

3
3 2

2 L + 3 L

1
Q
e
Vi = {F } =
2
2

QL
8

Q
2

QL

o M men tp trung cch nt u phn t 1 khong L

Hnh 23 : Phn t dm chu un thun ty vi m men M

{F }e

6 6 2
+

L
L

T
1 4 + 3 2
dN
=
(L ) {M } = M .

2
dx
e
6 6

2
2 + 3

1
3M
e
Vi = {F } =
2
2L

3M
2L

M

4

57

PHNG PHP PHN T HU HN M HNH CHUYN V


B mn KCXD - Vin KTXD

III.3.2 Thanh chu ko (nn) v un ngang phng


a) Thanh c 2 nt 2 u
o Ti trng phn b dc theo trc thanh

p y (x )

JzA
,,
EL

N1

2
T2 N

T1

p x (x )

Hnh 24 : Phn t thanh c 2 nt 2 u chu ti trng phn b

PTHH c ma trn hm dng nh sau :

N 1 (x )
0
0
N 4 (x )
0
0
N 2 (x ) N 3 (x )
0
N 5 ( x ) N 6 (x )
0

[N ]e =
Vi

x
3x 2 2 x 3
2x 2 x3
N 1 (x ) = 1
; N 2 (x ) = 1 2 + 3 ; N 3 (x ) = x
+ 2
L
L
L
L
L
N 4 (x ) =

{F }e

x
3x 2 2 x 3
x2 x3
; N 5 (x ) = 2 3 ; N 6 (x ) =
+
L
L L2
L
L

N1
N 1 (x )
T
0
1

L
M 1 L
(
)
p
x
0

x
T
= = [N ]e
.dx =
N (x )
p y (x )
0 4
N 2 0
0
T2


M 2
0

N 1 ( x ). p x ( x ).dx
0

N 2 ( x ). p y (x ).dx
0

L
N 2 ( x )
N ( x ). p ( x ).dx
y
3

N 3 ( x ) p x ( x )
0
.
.dx = L

0 p y ( x )
N ( x ). p ( x ).dx
x
4

N 5 ( x )
0

N 6 ( x )
L

N 5 ( x ). p y ( x ).dx
0

N 6 ( x ). p y ( x ).dx
0

58

PHNG PHP PHN T HU HN M HNH CHUYN V


B mn KCXD - Vin KTXD

p x ( x ) = p x = cte
Khi
ta c :
p y ( x ) = p y = cte

{F }

1
= px L
2

1
1
py L
p y L2
2
12

1
px L
2

1
1

py L
p y L2
2
12

o Ti trng tp trung
Bao gm lc tp trung v 1 mmen un tp trung

Hnh 25 : Phn t thanh c 2 nt 2 u chu lc tp trung v m men

{F }e

N1
T
1
T
M
dN
T
(x M ) {M }
= 1 = N (xQ ) e {Q} +
dx
e
N 2
T2

M 2

Vi N1' ( x ) =
N 4' ( x ) =

{F }e

1
6x 6x 2
4 x 3x 2
; N 2' ( x ) = 2 + 3 ; N 3' ( x ) = 1
+ 2
L
L
L
L
L

1
6x 6x 2
2 x 3x 2
; N 5' ( x ) = 2 3 ; N 6' ( x ) = + 2
L
L
L
L
L

N 1 (L )
0

0
=
N 4 (L )
0

N 1' ( L )

N 2 (L )
0
N 3 (L ) Q x 0
. +
0 Q y N 4' ( L )
0
N 5 (L )

N 6 (L )
0
0

N 1 (L ).Q x

'
N 2' ( L )
N 2 (L ).Q y + N 2 ( L ).M z
'
N 3' ( L ) 0 N 3 (L ).Q y + N 3 ( L ).M z
. =

N 4 (L ).Q x
0 M z

N 5 (L ).Q y + N 5' ( L ).M z


N 5' ( L )

'
N 6 (L ).Q y + N 6 ( L ).M z
N 6' (L )
0

59

PHNG PHP PHN T HU HN M HNH CHUYN V


B mn KCXD - Vin KTXD

Vi = =

{F }

1
= Qx
2

1
ta c :
2

Q y 3M z

2L
2

Qy L M z

4
8

1
Qx
2

Q y 3M z

+
2L
2

Q y L M z

8
4

b) Thanh c nt u tri, khp u phi

p y (x )

px (x )

Hnh 26 : Phn t thanh c nt u tri, khp u phi

o Ti trng phn b dc theo trc thanh


Ma trn hm dng ca phn t :

N1 (x )
0
0
N 4 (x )
0
0
*
*
*
N 2 (x ) N 3 (x )
0
N 5 ( x ) 0
0

[N ]e =
Vi

N 1 (x ) = 1
N 4 (x ) =

x
3x 2
x3
3x 2
x3
; N 2* ( x ) = 1 2 + 3 ; N 3* ( x ) = x
+ 2
L
2L 2L
2L
2L

x
3x 2
x3
; N 5* ( x ) = 2 3 ; N 6* ( x ) = 0
L
2L
2L

Ta cng c :
N1' ( x ) =
N 4' ( x ) =

1
3x 3x 2
3x 3 x 2
; N 2* ' (x ) = 2 + 3 ; N 3* ' (x ) = 1
+
L
L 2 L2
L
2L

1
3x 3x 2
; N 5* ' (x ) = 2 3 ; N 6* ' (x ) = 0
L
L
2L

60

PHNG PHP PHN T HU HN M HNH CHUYN V


B mn KCXD - Vin KTXD

{F }e

0
N1
N 1 (x )
T
0
N 2* ( x )
1

L
M 1 L
( )
0
N 3* ( x ) p x ( x )
T px x
= = [N ]e
.dx =
.
.dx
N (x )
0 p y ( x )
p y (x )
0 4
N 2 0
T2
0
N 5* ( x )

M 2
0
0

p x ( x ) = p x = cte
Vi
ta c :
p y ( x ) = p y = cte

{F }e

5
1
1
= px L
py L
p y L2
8
8
2

1
3

px L
p y L 0
2
8

o Ti trng tp trung
Bao gm lc tp trung v 1 mmen

{F }e = {N1

T1

M1

N2

T2

0}

dN
(x M ) {M }
= N (xQ ) e {Q} +
dx
e
T

{F }e

0
N 1' ( L )
N 1 (L ).Q x
0
N 1 (L )

*
*
*
*
N 2 (L )
N 2 ' ( L )
0

N 2 (L ).Q y + N 2 ' ( L ).M z


*
*
0
N 3* (L ) Q x 0
N 3* ' ( L ) 0 N 3 (L ).Q y + N 3 ' ( L ).M z
.
.
=
+
=



0 Q y N 4' (L )
N 4 (L ).Q x
0 M z
N 4 (L )

*
*
*
*

N 5 (L )
N 5 (L ).Q y + N 5 ' ( L ).M z
0
N 5 ' ( L )

0
0
0
0
0

Vi = =

{F }

1
= Qx
2

1
ta c :
2

11Q y 9 M z

8L
16

3Q y L M z

16
8

61

1
Qx
2

5Q y 9 M z

+
8L
16

PHNG PHP PHN T HU HN M HNH CHUYN V


B mn KCXD - Vin KTXD

c) Thanh c khp u tri, nt u phi

p y (x )

px (x )

Hnh 27 : Phn t thanh c khp u tri, nt u phi

Ma trn hm dng ca chuyn v c vit nh sau :

N1 ( x )
0
0 N 4 (x )
0
0
N 2* ( x ) 0
N 5* ( x ) N 6* ( x )
0
0

[N ]e =
Vi :

N 1 (x ) = 1
N 4 (x ) =

x
3x x 3
; N 2* ( x ) = 1
+ 3 ; N 3* ( x ) = 0
L
2L 2L

x
3x x 3
x3 x
; N 5* ( x ) =
3 ; N 6* ( x ) = 2
L
2L 2L
2L 2

Ta cng c :
N1' ( x ) =
N 4' ( x ) =

3 3x 2
1
; N 2* ' ( x ) =
+ 3 ; N 3* ' ( x ) = 0
L
2L 2L

1
3 3x 2
3x 2 1
; N 5* ' ( x ) =
3 ; N 6* ' ( x ) = 2
L
2L 2L
2L 2

62

PHNG PHP PHN T HU HN M HNH CHUYN V


B mn KCXD - Vin KTXD

o Ti trng phn b dc theo trc thanh

{F }e = {N1

{F }e

T1

M1

N2

M 2}

T2

0
N1 (x )
0
*
N 2 (x )

L
L
( )
0
0 p x ( x )
T px x
= [N ]e
=
.
dx

.dx

p
(
x
)
p
(
x
)
N
(
x
)
0
y
y
4
0

0
N 5* (x )

N 6* (x )
0

p x ( x ) = p x = cte
Vi
ta c :
p y ( x ) = p y = cte

{F }

3
1
= px L
py L 0
8
2

5
1

py L
p y L2
8
8

1
px L
2

o Ti trng tp trung
Bao gm lc tp trung v 1 mmen un

{F }e = {N1

T1

0 N2

T2

M 2}

dN
(x M ) {M }
= N (xQ ) e {Q} +
dx
e
T

{F }e

N1 (L ).Qx
0
N 1' ( L )

0
N 1 (L )

*
*
0

*
*
N 2 (L )
N 2 ' ( L )
0
N 2 (L ).Q y + N 2 ' ( L ).M z

0
0
0 Q x 0
0 0
=
. =
. + '

N 4 (L ).Qx
0 Q y N 4 (L )
0 M z
N 4 (L )

*
*
*
*

+
N
(
L
)
.
Q
N
'
(
L
)
.
M
N 5 (L )
0
N 5 ' ( L )
5
y
5
z

*
*
N 6* (L )
N 6 (L ).Q y + N 6 ' ( L ).M z
N 6* ' ( L )
0
0

Vi = =

{F }

1
= Qx
2

1
ta c :
2

5Q y 9 M z

8L
16

1
Qx
2

11Q y 9 M z

+
8L
16

63

3Q y L M z

8
16

PHNG PHP PHN T HU HN M HNH CHUYN V


B mn KCXD - Vin KTXD

III.3.3 Thanh trong gin phng


p y (x )

px (x)

Hnh 28 : Phn t thanh trong gin phng

o Ma trn hm dng

[N ]e =

N1 0 N 2 0
x
x
vi N1 ( x ) = 1 ; N 2 ( x ) =

L
L
0 N1 0 N 2
o Ma trn o hm hm dng

[N ]
'

N '
= 1
0

0
N1'

N 2'
0

0
1
1
vi N1' ( x ) = ; N 2' ( x ) =
'
L
L
N2

o Ti trng phn b dc theo trc thanh

{F }e

Vi

N1
N1
T L
L
( )
0
1
T px x
= = [N ]e
.dx =
N2
p y ( x )
0
N 2 0

T2
0

p x ( x ) = p x = cte
1
e
{F } = p x L

2
p y ( x ) = p y = cte

N1 ( x ). p x ( x ).dx
0

0
L

N1 ( x ). p y ( x ).dx

N 1 p x ( x )

.
.dx = L0

0 p y ( x )
N ( x ). p ( x ).dx

x
0 2

N2
L

N (x ). p ( x ).dx
y
0 2

1
py L
2

64

1
px L
2

p y L
2

PHNG PHP PHN T HU HN M HNH CHUYN V


B mn KCXD - Vin KTXD

o Ti trng tp trung

{F }e = {N 1

{F }e

T1

N2

T2 }

N 1 (L ).Q x

'
T
N 1 (L ).Q y + N 1 ( L ).M z
dN

T
(x M ) {M } =
= N (xQ ) e {Q} +

dx
e
N 2 (L ).Q x

N (L ).Q + N ' ( L ).M


2
y
z
2

(1 ).Q x

(1 ).Q y 1 M z

L
=

.Q x

1
.Q y + M z

III.4 Thit lp phng trnh c bn trong h ta chung


III.4.1 Chuyn h trc ta
Khi thit lp phng trnh cn bng trong h ta chung, nu h ta phn t khng trng
vi h ta chung, ta cn thc hin php bin i ta i vi tng phn t

{ } = [T ] { }
[K ] = [T ] [K ] [T ] {F } = [K ] { }
{F } = [T ] {F }
T
e

T
e

T
e

Vi

{ }, [K ] , {F }

: Vc t chuyn v nt phn t, ma trn cng phn t, vc t ti phn t trong

h ta tng th X,Y,Z

{ }, [K ]e , {F }e

: Vc t chuyn v nt phn t, ma trn cng phn t, vc t ti phn t trong

h ta a phng x,y,z

[T ]e

: Ma trn bin i ta phn t

Vi = (0 x,0 X ) ta c :
a) Phn t trong gin phng
o Phn t thanh sang phn t gin phng
Cos

[T ]e =

Sin

0
Cos

0
Sin

65

PHNG PHP PHN T HU HN M HNH CHUYN V


B mn KCXD - Vin KTXD

o H ta a phng sang h ta tng th

[T ]e

Cos
Sin
=
0

Sin
Cos
0
0

0
0
Sin

Cos

0
0
Cos
Sin

b) Phn t trong khung phng

[T ]e

Cos
Sin

0
=
0
0

Sin
Cos
0
0
0
0

0
0

0
0

0
0

1
0
0 Cos
0 Sin
0
0

0
Sin
Cos
0

0
0
0

0
0

III.4.2 Phng trnh cn bng ca ton b kt cu


a) Ghp ni cc phn t

= [L ]e {}

T
K = [L ]e K e [L ]e K .{} = {P}
e =1

e
{P} = [L]Te F + {P}n
e =1

{}
[ ]

[ ]

[ ]

{}

{} , [K ], {P}: Vc t chuyn v nt tng th, ma trn cng tng th, vc t ti tng th (lc
nt tng ng) trong h ta tng th X,Y,Z

[L]e : Ma trn nh v ca phn t


{P}n : Vc t ngoi lc tp trung ti nt
o Cch xc nh ma trn [L ]e
Vt th V c chia thnh N min con (phn t) Ve bi R im nt.
S bc t do ca c h : n = R * s
S bc t do ca mi phn t :

m = r*s

V i

s : S bc t do ca mi nt
r : S nt ca mi phn t
R : Tng s nt ca c h

66

PHNG PHP PHN T HU HN M HNH CHUYN V


B mn KCXD - Vin KTXD

{ }

= [L]e .

{}

(m * 1) (m * n ) (n *1)

V d
Dm c 3 nt, mi nt c 2 bc t do

Hnh 29 : Dm c chia lm 2 phn t, mi phn t c 4 bc t do

Vc t chuyn v nt tng th :

{} = {V1

{ }

1 V2 2 V3 3 }T

V1
1

0

= 1 = [L ]1 {} =
0
V2

2
0

{ }

V2
0

0
2
= = [L ]2 {} =
0
V3

3
0

b) p t iu kin bin

0
1
0
0

0
0
0
0

0
0
1
0

1
0
0
0

0
0
0
1

0
1
0
0

0
0
0
0

V1

0 1
0 V2
.
0 2

0 V3

3

0
0
1
0

V1

0 1
0 V2
.
0 2

1 V3

3

[ ]

H phng trnh tng th K .{} = {P} c th c sp xp li di dng nh sau :

[ ]

[K ]

[ ]

[ ]

K 11 .

....... .
K 21 .

{}1 {P}1b


....... ..... = .....
b
K 22 {}2 {P}2
12

Trong :

67

PHNG PHP PHN T HU HN M HNH CHUYN V


B mn KCXD - Vin KTXD

{}1

: Vc t chuyn v nt cha tt c cc bc t do cha bit

{P}1b : Vc t ti tng th vi cc thnh phn bit


{}b2

: Vc t chuyn v nt cha cc bc t do cn li bit

{P}2

: Vc t ti tng th vi cc thnh phn cn li cha bit

Trong trng hp cc chuyn v nt {}2 = {0} , ta c :


b

[K ] {} = {P}
11

b
1

[ ]
[ ]

{} = K 1 {P}b
11
1
1
{P}2 = K 21 {}1

Cch kh suy bin trong thc hnh

[K ]{ }= {P }
*

{ } [ ] {P }

* = K *

Vi

{ } : Vc t chuyn v nt cha bit


[K ] : Ma trn cng tng th rt gn
{P } : Vc t ti tng th thu gn (cha cc ti trng bit)
Ma trn [K ] t c bng cch b i cc hng, cc ct ca ma trn [K ] ng vi cc bc t do
*

bng 0 trong {} .

III.5 Xc nh ni lc bn trong phn t hu hn


o Trng thi ng sut cui cng ca kt cu bao gm :
 ng sut do chuyn v nt v gi tr ng sut cc b ca mi phn t do ti trng t ln
 ng sut do bin dng cng bc ban u gy ra.
o Ni lc trong phn t bao gm 2 phn :
 Ni lc do chuyn v nt gy ra (ni lc khi phn t trng thi t do S )
 Ni lc do ti trng t bn trong phn t gy ra trng thi c nh (cc nt b gn
cng), k hiu l S 0 .
o Do , ni lc tng cng s l : {S } = {S } + {S }0
Ghi ch
Khi ch c ti trng tp trung t ti nt : {S } = {S }

68

PHNG PHP PHN T HU HN M HNH CHUYN V


B mn KCXD - Vin KTXD

III.5.1 Ni lc trong phn t thanh chu bin dng dc trc

N2

N1
A
,
L
,
E

Hnh 30 : Ni lc trong phn t thanh chu ko nn

Cch 1

{S } = [K ]e { }
EA
N1 L
=
N 2 EA
L

EA
L .u1
EA u 2

Lc dc trc trong phn t :


N x = N 2 = N1 =

EA
(u 2 u1 )
L

Cch 2
N x = x . A = EA x = EA.[B ].{ }

1
Vi [B ] =
L

u1
EA
1
{
}
;

=
(u 2 u1 )
Nx =

L
L
u 2

III.5.2 Ni lc trong phn t gin phng


2

A
,
L
,
E

Hnh 31 : Ni lc trong phn t thanh gin phng

Khi ti trng t vo nt gin, cc phn t thanh lc s chu ko nn ng tm. Ni lc khi

c tnh nh sau :
Cch 1

{S } = [K ]e { } = [K ]e [T ]e { }

N1
Vi {S } =
N 2

{ } = {U

V1 U 2 V2 }

69

PHNG PHP PHN T HU HN M HNH CHUYN V


B mn KCXD - Vin KTXD

1 1 Cos
L 1 1 0

Sin
0

[K ]e [T ]e = EA
{S } =

EA Cos
L Cos

0
Cos

Sin

Cos

Sin

Cos

0
Sin

Sin
.
Sin

{}

EA

N 1 = L (Cos .U 1 + Sin .V1 Cos .U 2 Sin .V2 ) = N 2

N = EA ( Cos .U Sin .V + Cos .U + Sin .V )


1
1
2
2
2
L
Cch 2

{}

N x = x . A = EA x = EA.[B ][. T ]e
Cos
0

[B][. T ]e = 1 [ 1 1].
L

Nx =

Sin
0

0
Cos

0 1
= [ Cos
Sin L

Sin

Cos

EA
( Cos .U 1 Sin .V1 + Cos .U 2 + Sin .V2 ) = N 2
L

III.5.3 Ni lc trong phn t chu un ngang phng

T2

T1

JzA
,,
EL

Cch 1

{S } = [K ]e { }
Vi [K ]e

6 L 12 6 L
v1
12

6 L 4 L2 6 L 2 L2
EJ

{ } = 1
= 3
L 12 6 L 12 6 L
v 2

2
2
2
6L 4L
6L 2L

70

Hnh 32 : Ni lc trong phn t chu un thun ty

Sin ]

PHNG PHP PHN T HU HN M HNH CHUYN V


B mn KCXD - Vin KTXD

T1
M

= 1
T2
M 2

{S }

EJ

T1 = L3 (12v1 + 6 L1 12v 2 + 6 L 2 )

M = EJ 6 Lv + 4 L2 6 Lv + 2 L2
1
1
2
2
1 L3

T = EJ ( 12v 6 L + 12v 6 L ) = T
1
1
2
2
1
2 L3

EJ
M 2 = 3 6 Lv1 + 2 L21 6 Lv 2 + 4 L2 2
L

Cch 2
o vng ca phn t dm c din t nh sau :

v( x ) = [N ]e { }
o M men ti ta bt k trn phn t :
M ( x ) = EJ

d 2 v(x )
= EJ . N ''
dx 2

[ ] { }
e

Vi

[N ] = [N
''

N 1'' ( x ) =

''
1

(x )

N 2'' ( x ) N 3'' ( x ) N 4'' (x )

6 12 x
4 6x
6 12 x
2 6x
+ 3 ; N 2'' (x ) = + 2 ; N 3'' ( x ) = 2 3 ; N 4'' ( x ) = + 2
2
L L
L L
L
L
L
L

M men ti 2 nt lin kt:

4
6
2
6
M ( x = 0 ) = EJ . 2 v1 1 + 2 v 2 2 = M 1
L
L
L
L
2
6
4
6
M ( x = L ) = EJ . 2 v1 + 1 2 v 2 + 2 = M 2
L
L
L
L

o Lc ct ti ta bt k :
Q(x ) =

dM ( x )
= EJ N '''
dx

[ ] { }
e

Vi
N 1''' ( x ) =

12
6
12
6
; N 2''' ( x ) = 2 ; N 3''' ( x ) = 3 ; N 4''' ( x ) = 2
3
L
L
L
L

Lc ct ti im bt k bn trong phn t:
6
12
6
12

Q x = EJ . 3 .v1 + 2 .1 3 .v 2 + 2 . 2 = T2
L
L
L
L

71

PHNG PHP PHN T HU HN M HNH CHUYN V


B mn KCXD - Vin KTXD

III.5.4 Ni lc trong phn t khung phng


y
2

{S } = [K ]e { } = [K ]e [T ]e { }
Vi

{S } = {N1

T1

M1

N2

{ } = {u1

[K ]e

[T ]e

M 2}

T2

v1 1 u 2 v 2 2 }
EA
EA
0
0

L
L

12 EJ
6 EJ
0
0
L3
L2

6 EJ
4 EJ
0
0
2

L
L
=
EA
EA
0
0

L
L
12
EJ
6
EJ
0
3
2
0

L
L

6 EJ
2 EJ
0
0
2
L

Cos
Sin

0
=
0
0

Sin

Cos

0
0
1
0
0 Cos
0 Sin
0
0

0
0
0
0

0
12 EJ
L3
6 EJ
2
L

0
12 EJ
L3
6 EJ
2
L
0

0
0
Sin
Cos
0

0
0
0

0
0

72

6 EJ

L2
2 EJ
L

6 EJ
2
L
4 EJ

L
0

JzA
,,
EL

2
T2 N

T1
N1

Hnh 33 : Ni lc trong phn t khung phng

PHNG PHP PHN T HU HN M HNH CHUYN V


B mn KCXD - Vin KTXD

TI LIU THAM KHO


[1] Vn Bnh, Phng php PTHH v M hnh chuyn v, Bi ging KCXD Vin KTXD
[2] Nguyn Xun Lu, Phng php PTHH, NXB Giao thng Vn ti, 2010
[3] Dng N.L, Gio trnh phng php phn t hu hn trong c hc, Trng i hc Bch
khoa TP H Ch Minh, 1993
[4] Chu Quc Thng, Phng php phn t hu hn, NXB Khoa hc v k thut, 1997
[5] Trn ch Thnh, Trn c Trung, Nguyn Vit Hng, Phng php phn t hu hn trong
k thut, i hc Bch Khoa H Ni, 2000.
[6] Wail N.Al-Rifaie, Ashok K.Govil, Finite Element Method for Structural Engineers, New
Age International (p) Limited, Publishers
[7] Herv Oudin, Mthode des lments finis, Ecole Centrale Nantes 2008.
[8] Antoine Legay, Calcul des structures par lments finis, Cnam-Paris 2012
[9] Nguyn Xun Lu, L thuyt n hi, NXB Giao thng Vn ti, 2010.

73

You might also like