YOUNLATIRILMI GNE ENERJS

TEKNOLOJLER
Do. Dr. Haydar LVATYALI
TUBITAK
Marmara Aratrma Merkezi
Enerji Enstits

Nisan 2011

SUNUM PLANI
Neden CSP?
Parabolik oluk sistemler
Merkez alclar
Dnyadaki uygulamalar
CSP Trkiyeye uyar m?
Teknik problemler ve aratrma konular
EEde yrtlen almalar

GR

Neden CSP (younlatrlm gne enerjisi)?

Dorudan gne nmnn bol (bulutlu/puslu gnlerin az)
klimin lman
Rzgrn dk iddette
Suyun yeterli (buhar evrimi iin)
Arazinin dz (eim 1-2o)
bulunduu yerlerde gne nmnn aynalar veya
mercekler yardm ile dar bir alanda younlatrlmas
sonucu enerji (elektrik) elde edilmesi.
DREKT GNE IINIMI > ISI > ELEKTRK
Trkiyenin orta ve gney blgeleri iin en uygun seenek!

GNE IINIM HARTALARI (ESRA Projesi)

Inm Alt-snr: 1.500-1.700 kW-h/m2yl

AMALAR ve YAKLAIM
MAM Enerji Enstitsnn misyonu:
Ulusal srdrlebilir kalknma hedefleri
dorultusunda ve dnyadaki teknolojik
gelimelere paralel olarak, enerji teknolojilerinin
gelitirilmesine nclk etmektir.
Gne enerjisi zerine;
Uygulamal aratrmalar yrterek lkemizde
sratli ve ekonomik olarak uygulanabilecek
teknolojiler gelitirmek
CSP teknolojilerinin elektrik ve s retiminde
yksek yerli katma deer ile uygulanmasn
salamak

YOUNLATIRICI GNE ENERJS SSTEMLER

YOUNLATIRICI GNE ENERJS SSTEMLER

DORUSAL
YOUNLATIRICILAR

Parabolik Oluk Kolektrler

Fresnel aynalar

NOKTASAL
YOUNLATIRICILAR

anak Kolektrler
Merkezi Alc Sistemler
(Gne Kulesi)

CSP Sistemleri
Alc
Alc tpler

Parabolik oluk aynalar

Borular

Merkez Kule

Aynalar

Stirling motoru

Parabolik oluk
Alc tp
Yanstc Aynalar

Ayna

Parabolik anak

Dorusal fresnel

ARATIRMALAR
PSA Tesisi, Tabernas
l, Endls,
spanya
DLR ve Fraunhofer
Freiburg, Almanya
SANDIA ve NREL
Laboratuarlar, ABD
Technion, srail
CNRS, Fransa
Hindistan
Meksika
Tayland

Parabolik Oluk Kolektrler

MEAD, MISIR TESS (1912-1914)

Frank Shuman, mucit (1907-1914)

PARABOLK OLUK KOLLEKTRLER

Gnein doudan batya gnlk hareketi

(Gneye doru bakarken)

Alc
tpler

Parabolik oluk aynalar

Parabolik oluk kolektrler

Sistem evrimi

Gne Kolektrleri

Buhar retimi

Elektrik retimi

PARABOLK OLUK KOLLEKTRLER

Sistemin alma Prensibi
Tip

Dk
scaklk

Scaklk (oC)

Basn (bar)

Malzeme

lev

150

6-10

Bakr boru

Scak su
retimi

400

25-100

Paslanmaz
elik / Kovar
boru

Min 5-7 saat

s depolamal
veya Fosil
yakt ile hibrit

350

70

Gelitirilmekte
olan tesisler

500

100

Paslanmaz
elik / Kovar
boru

Yksek
scaklk ya
veya tuz
evrimi
Dorudan su
evrimi

California SEGS

Ticari Tesisler

Nevada Solar One

SEGS California

Dnyadan rnekler
ANDASOL 1, 2 ve 3 Granada, spanya

Kapasite
Elektrik retimi
Yatrm
Yllk Kazan
Elektrik Tedarii
Elektrik Maliyeti
Elde Edilen Gelir

3x49.9 MW
3x180 milyon kWh/yl
3x300 milyon
172 GWh /yl
200.000 kii
0,26 /kWh ; 25 yl
36.120.000 /yl

Dnyadan rnekler
ANDASOL I Granada, spanya
50 MW SANTRAL N RNEK MALYET DAILIMI

VAKUMLU TP TASARIMI

Standart boy: 1,5-2 m

Antirefle film kapl borosilikat
cam tp
0,1 bar vakum
Cermet (AlN vb.) kapl
paslanmaz elik boru
%94-95 absorbans

DORUDAN SU ISITMA: ift fazl ak

En verimli zm
Teknik zorluklar:
Faz dnm ve ift fazl ak
Yksek scaklk ve basn
Trblansl, kararsz ve titreimli ak

SSTEM SEENEKLER

SSTEM SEENEKLER

Kzgn su buhar
evrimi
veya
Doymu su buhar
evrimi

NOKTASAL YOUNLATIRICILAR
Merkezi Alclar (Gne Kulesi)

Merkezi alc sistemde, tek tek odaklama yapan ve heliostat ad

verilen dzlemsel aynalardan oluan bir alan, gne enerjisini, bir kule
zerine monte edilmi ve alc denilen s eanjrne yanstr.
Heliostatlar bilgisayar tarafndan kontrol edilerek, alcnn devaml
gne almas salanr.

PS10 (sp.)
PS20 (sp.)
Solar One (ABD)
Solar Two (ABD)
Solar Tres (sp.)

Seenekler

Merkezi Alclar (gne kulesi)

Dnyadan rnekler

75000 m2 alan
24.3 GWh yllk retim
1 saatlik buhar yedei
Isl verim %27
Toplam verim %17
Scaklk 250 C
Ergimi tuz karm
(%60 potasyum nitrat,

PS 10 spanya 11 MW

%40 sodyum nitrat)

TRKYEDE CSP
Zorlu-Hitit Solar (500 kWt)

ODT Kbrs Kamps (120 kWt)

Brightwell Grubu Greeway Solar (kule)
ZET: Henz ticar tesis yok. Ynetmelikler bekleniyor.

Denizli Kzldere Tesisleri

4x48 m parabolik oluk younlatrc, 3. nesil

Ayna akl: 6 m, Dorudan buhar (DGS) sistemi

CSP AR-GE NCELKLER

malat ve kurulum maliyetlerinin drlmesi
Sistem alma scaklnn ve veriminin
ykseltilmesi
Dorudan buhar retim sistemlerinin gelitirilmesi
Sistem mr, gvenilirlik, verim ve emniyetinin
iyiletirilmesi
Is depolama sistemlerinin gelitirilmesi
Gne-hibrid sistemler (gece saatlerinde alan biyogaz
veya dier yaktl sistem ile entegre sistemler)
Elektrik d uygulamalar (su pompalama, desalinasyon
vb.)
Gne enerjili kimyasal sistemler (inko ekstraksiyonu,
hidrojen retimi, biyoktle gazlatrma vb.)
Sistem otomasyonu

CSP Trkiyede Uygulanabilir mi?

Mevcut 0.133 USD/kWh tarife yerli katk
ekleriyle 0.175 USD/kWhe kyor.
Yerli teknolojinin maliyeti 4000 USD/kWh.
24 saat elektrik reten melez sistem uygun
Konya-Karapnar ve G. Dou Anadoluda
tarma uygun olmayan dz alanlar mevcut.
Kaba tahmin ile 3 GWlk CSP potansiyeli
bulunabilir, ama FVden daha pahal.
FV potansiyeli daha ok, ama kesikli.
CSP yatrmlar FV kapasitesini de arttrr.

SONULAR
Farkl yer ve artlara uygun CSP teknolojileri
vardr ve hzla gelimektedir.
En olgunlam gne enerjisi teknolojisi
parabolik oluk sistemdir.
Yatrm ve birim maliyet alarndan da
avantajldr.
Tp tasarm ve yksek performansl
malzemelerin kullanm/gelitirilmesi en kritik
konulardr.
MAM Enerji Enstits parabolik oluk sistemler
stne Ar-Ge projeleri yrtecektir.

EE Aratrma Hedefleri
Dorudan buhar retim sistemlerindeki
kararszlk ve kontrol problemlerinin
zm
Verimli ve uzun mrl vakumlu alc tp
tasarm
Vakumlu tplerde yksek scakla uzun
sre dayankl seici yzey tasarm ve
uygulamas
Cam tplerin ve zerindeki kaplamalarn
yerli retimleri yannda dayanm ve
mrlerinin iyiletirilmesi

TEEKKRLER
SORULARINIZ?