PRAVILNIK

O TEHNIKIM NORMATIVIMA
ZA IZGRADNJU OBJEKATA VISOKOGRADNJE U
SEIZMIKIM PODRUJIMA

Slubeni list SFRJ

br. 31/81, 49.82, 29/83, 21/88 I 52/90
PRAVILNIK
O TEHNIKIM NORMATIVIMA
ZA IZGRADNJU OBJEKATA VISOKOGRADNJE U
SEIZMIKIM PODRUJIMA

I OPTE ODREDBE

1
Ovim pravilnikom propisuju se tehniki normativi za izgradnju objekata visokogradnje (u daljem tekstu: objekata)
u seizmikim podrujima VII, VIII i IX stepena seizminosti po skali MCS (Merkali. Cankani. Ziberg.). Uslovi za
izgradnju objekata visoke gradnje u seizmikim podrujima X stepena utvruju se na osnovu posebnih istraivanja,
kao to se to zahteva za lokacije objekata van kategorije.

2
Saglasno odredbama ovog pravilnika objekti visokogradnje u seizmikim podrujima (u daljem tekstu: objekti
visokogradnje) projektuju se tako da zemljotresi najjaeg intenziteta mogu prouzrokovati oteenja nosivih
konstrukcija, ali ne sme doi do ruenja tih objekata.

3
Simboli upotrebljeni u ovome pravilniku imaju sledea znaenja:
KO - koeficijent kategorije objekta;
max (cm) - maksimalni horizontalni ugib objekta;
H (m) - visina objekta od terena;
G (10 KN) - ukupna teina objekta;
S (10 KN) - ukupna horizontalna, odnosno vertikalna seizmika
sila, odnosno sila na elementu konstrukcije;

- ukupni seizmiki koeficijent za horizontalni pravac;

s - koeficijent seizmikog intenziteta;
d - koeficijent dinaminosti;
p - koeficijent duktiliteta i priguenja
T (sec) - perioda oscilacije osnovnog tona objekta;
Si (10 KN) - seizmika horizontalna sila u i-tom spratu;
Gi (10 KN) - teina i-tog sprata;
hi - visina i-tog sprata od gornjeg ruba temelja;
Kv - ukupni seizmiki koeficijent za vertikalni pravac;
Qi (10 KN) - poprena seizmika sila u i-tom spratu;
Mt,i (10 KNm) - torzioni moment u i-tom spratu;
ei (m) - razmak izmedu centra krutosti i centra masa u i-tom
spratu;
Ke - koeficijent za proraun seizmikih uticaja na elemente
konstrukcije;
Ge(10KN) - teina elemenata konstrukcije;
(%) - procent zategnute armature;
' (%) - procent pritisnute armature;
1
 0(102Kpa) - proseni napon u elementu konstrukcije od vertikalnog
optereenja;
B (10 Kpa) - vrstoa prizme betona;
k (10 Kpa) - vrstoa kocke betona;
hi (cm) - visina i-tog sprata;
- faktor sigurnosti;
d (cm) - debljina zidova;
n doz (10 Kpa) - dozvoljeni glavni zateui naponi
n (10 Kpa) - glavni zateui naponi u zidnim elementimai
0 (10 Kpa) - proseni napon smicanja u zidnom elementu od seiz
mikog dejstva:
n u (10 Kpa) - glavni zateui napon u zidu prilikom ruenja;
Kt - koeficijent uveanja ekscentriciteta;
P(10KN) - aksijalna sila usled vertikalnog optereenja u stubu;
F (cm2) - povrina preseka.

II KATEGORIZACIJA OBJEKATA VISOKOGRADNJE

4
Objekti visokogradnje svrstavaju se, u smislu ovog pravilnika, u sledee kategorije:

Koeficijent kategorije
Kategorija objekta Vrsta objekta
objekta K o
Van kategorije Objekti visokogradnje u sklopu tehnolokih reenja
nuklearnih elektrana; objekti za transport i uskladitenje
zapaljivih tenosti i gasa; skladita toksinih mateijala ;
energetski objekti instalisane snage preko 40 MW;
industrijski dimnjaci; znaajniji objekti veza i
telekomunikacija, visoke zgrade preko 25 spratova, kao i
drugi objekti visokogradnje od ije ispravnosti zavisi
funkcionisanje dugih tehniko-tehnolokih sistema, iji
poemeaji mogu izazvati katastrofalne posledice, odnosno
naneti velike materijalne tete iroj drutvenoj zajednici
I kategorija Zgrade sa prostorijama predvidenim za vee skupove 1judi 1,5
(bioskopske dvorane; pozorita, fiskultune, izlobene i
sline dvorane); fakulteti; kole; zdravstveni objekti;
zgrade vatogasne slube; objekti veza koji nisu
uvrteni u prethodnu kategoriju (PTT, RTV i drugi);
industrijske zgrade sa skupocenom opremom; svi
energetski objekti instalisane snage do 40 MW; zgrade
koje sadre predmete izuzetne kulturne i umetnike
vrednosti i druge zgade u kojima se vre aktivnosti od
posebnog interesa za dutveno-politike zajednice
II kategorija Stambene zgade; hoteli; restorani; javne zgrade koje 1,0
nisu svrstane u prvu kategoriju; industrijske zgrade koje
nisu svrstane u prvu kategoiju
III kategorija Pomono-proizvodne zgrade; agrotehniki objekti 0,75
IV kategorija Privredni objekti ije ruenje ne moe da ugrozi 1judski
ivot

5
Objekti visokogradnje I kategorije koji su van seizmikih podruja analiziraju se prilikom projektovanja na
optereenja intenziteta VII stepena, sa koeficijentom K0 = 1,0.
Objekti visokogradnje IV kategorije ne raunaju se na dejstvo seizmikih sila.

2
III SEIZMINOST I SEIZMIKI PARAMETRI

6
Ocena seizmike opasnosti pojedinih seizmikih podruja pri projektovanju objekata visokogradnje vri se prema
Privremenoj karti teritorije SFRJ sastavljenoj na osnovu podataka o zemljotresima koji su se dogodili.
Seizmika opasnost i potrebni parametri za pojedina seizmika podruja utvruju se na osnovu detaljne seizmike
regionalizacije i seizmike mikrorejonizacije.
Karta je sastavni deo ovog Pravilnika

7
Za projektovanje objekata svrstanih u I kategoriju (lan 4) mora se prethodno definisati koeficijent seizmikog
intenziteta i drugi parametri, posebnim istraivanjima - seizmikom mikrorejonizacijom graevmskih povrina.

8
Za projektovanje objekata visokogradnje van kategorije iz lana 4. ovog pravilnika, potrebno je prethodno izvriti
detaljno prouavanje seizminosti lokacija namenjenih za izgradnju objekata, sa odredivanjem projektnog i
maksmalnog zem1jotresa na osnovu istraivanja seizmikog rizika.

IV LOKALNI USLOVI TLA

9
Uticaj lokalnih uslova tla uzima se u obzir prilikom odreivanja seizmikih uticaja na konstrukcije objekata
visokogradnje II i III kategorije, pomou koeficijenta dinaminosti iz lana 26. ovog pravilnika, zavisno od
kategorije tla na kome objekt treba graditi. Kategorija tla odreuje se prema kategorizaciji u tabeli br. 1, na osnovu
geotehnikih ispitivanja lokacije, injenjersko-geolokih i hidrogeolokih podataka, geofizikih i drugih istraivanja
tla:
Tabela br. 1.

Kategorije tla Karakteistini profil tla

Stenovita i polustenovita tla (kristalaste stene, kriljci, kabonatne

stene, krenjak, laporac, dobo cementirani konglomerati i slino).
I
Dobro zbijena i tvda tla debljine manje od 60 m, od stabilnih
naslaga ljunka, peska i tvrde gline iznad vrste geoloke formacije
Zbijena i polutvrda tla, kao i dobro zbijena i tvrda tla debljine
II vee od 60 m, od stabilnih naslaga ljunka, peska i tvrde gline preko
vrste geoloke formacije.

Malo zbijena i meka tla debljine vee od 10 m, od rastresitog

III ljunka, srednje zbijenog peska i teko gnjeive gline, sa slojevima
ili bez slojeva peska ili drugih nekoherentnih materijala tla.

Lokacije objekata visokogradnje I i II kategorije na kojima uslovi tla nisu dovoljno poznati mogu se svstati u II
kategoriju tla.

3
10
Ako su u pitanju tla kod kojih se za vreme zemljotresa javlja dinamika nestabilnost kao posledica pojave
likvifakcije rastresitih peskobitih i drugih materijala, zasienih vodom, intenzivnih sleganja, pojave klizita,
obruavanje, rasedanja i slino posebnim terenskim i laboratorijskim ispritivanjima utvruju se mogunosti i uslovi
za izgradnju objekata.
Ako to nije posebno uslovljeno namenom objekta, objekti visokogradnje ne izvode se na dinamiki nestabilnom tlu
(ivi pesak, muljevito tlo, klizita, rasedi, nestabilne padine, tlo podlono likvivifakciji i intenzivnom sleganju).

11
Kod tla kod kojih se standardnim geotehninim ispitivanjima utvrdi mogunost pojave dinamike nestabilnosti
posebnim terenskim i laboratoriskim ispitivanjem utvruju se mogunost i uslovi projektovanja i izgradnje objekta
visokogradnje.

V METODE PRORAUNA, DOPUTENI NAPONI

I POMERANJA

12
Analiza nosive konstrukcije objekata vri se po teoriji graninih stanja ili po teoriji elastinosti.

13
Ako se proraun vri po teoriji elastinosti, doputeni naponi mogu se poveati za 50%, pri emu se ne sme prei
granica razvlaenja. Kod metala bez izrazite granice razvlaenja doputeni napon ne sme prei 80% vrstoe
materijala.

14
Dozvoljeno optereenje na tlo, za najnepovoljniju kombinaciju seizmikih i ostalih uticaja, odreuju se tako da
koeficijent sigurnosti na pojavu loma u tlu iznosi 1,5.

15
Ako se nosiva konstrukcija prorauna vri po metodi graninih stanja, primenjuju se sledei koeficijenti sigurnosti:
- za armirani i prednapregnuti beton 1,30
- za eline konstrukcije 1,15
- za zidane konstrukcije 1,50

16
Maksimalni horizontalni ugib objekta za propisana seizmika optereenja, odreen po teoriji elastinosti, iznosi:

H
f max =
600
gde je H visina objekta, ne uzimajui u obzir uticaj tla.

Pri odreivanju najveih ugiba, uticaj tla se posebno odreuje ako je to neophodno.
Kod industrijskih i drugih specijalizovanih objekata mogu se dopustiti i vei ugibi ako se dokae stabilnost objekta.

4
VI PRORAUN SEIZMIKIH SILA
1. OSNOVE PRORAUNA

17
Konstrukcije objekata visokogradnje proraunavaju se na delovanje horizontalnih seizmikih sila, najmanje u dve
meusobne ortogonalne ravni.

18
Na delovanje vertikalnih seizmikih sila posebno se proraunavaju: konzolne konstrukcije i druge konstrukcije kod
kojih uticaj vertikalnih seizmikih sila moe da bude merodavan.

19
Ukupna teina objekta G odreuje se kao suma stalnog optereenja verovatnog korisnog optereenja i optereenja
snegom.
Verovatno korisno optereenje uzima se u visini.od 50% optereenja odreenog propisima za optereenje. Ako je
korisno optereenje znaajno (skladita, silosi, biblioteke, arhivi i dr.), seizmike sile odreuju se za najnepovoljniji
sluaj maksimalnog, odnosno minimalnog stvarnog optereenja.
Optereenje od vetra i korisno optereenje kranova ne uzima se u obzi kod seizmikog prorauna.
Teina stalne opreme uzima se u punom iznosu.

20
Seizmiki proraun konstrukcija provodi se primenom: metode ekvivalentnog statikog optereenja ili metode
dinamike analize.

2. METODA EKVIVALENTNOG STATIKOG OPTEREENJA

21
Ukupna horizontalna seizmika sila S odreuje se prema obrascu:
S=KG
gde je:
K - ukupni seizmiki koeficijent za horizontalni pravac
G - ukupna teina objekta i opreme prema lanu 19. ovog pravilnika.

22
Teina objekta odreuje se kao teina iznad gornjeg ruba temelja, odnosno ako su u pitanju podrumske krute
konstrukcije - iznad gornjeg ruba tih konstrukcija.

23
Ukupni seizmiki koeficijent K proraunava se prema obrascu:

K = Ko Ks Kd Kp
gde je:
Ko - koeficijent kategorije objekta
K s - koeficijent seizmikog intenziteta
Kd - koeficijent dinaminosti
Kp - koeficijent duktiliteta i piguenja
Minimalna vrednost ukupnog seizmikog koeficijenta K ne sme biti manja od 0.02
5
24
Veliina koeficijenta seizmikog intenziteta Ks iznosi:

Stepen MCS Ks
VII 0,025
VIII 0,050
IX 0,100

25
Koeficijent dinaminosti Kd odreduje se prema tabeli 2. ili prema dijagramu M, zavisno od kategorije tla:
Tabela br. 2

Granine vrednosti
Kategorija tla Koeficijent
koeficijenta Kd
0,50
I Kd = 1,0 > Kd > 0,33
T
0, 70
II Kd = 1,0 > Kd > 0,47
T
0,90
III Kd = 1,0 > Kd > 0,60
T

26
Proraun perioda slobodnih oscilacija konstrukcija vri se: metodama dinamike graevinskih konstrukcija ili prema
priblinim obrascima zasnovanim na dinamici konstrukcija.
Za krute armiranobetonske i zidane objekte do pet spratova, ako se ne vri proraun perioda slobodnih oscilacija,
uzima se maksimalna vrednost koeficijenta Kd prema tabeli br. 2 za odgovarajue uslove tla.

27
Koeficijent duktiliteta i priguenja KP, u zavisnosti od tipa konstrukcije odreuje se:
1) za sve savremene konstrukcije od armiranog betona, sve eline konstrukcije, osim konstrukcija
navedenih u taki 2. ovog lana i sve savremene drvene konstrukcije, osim konstrukcija
nabrojanih u taki 3. ovog lana, i iznosi 1;
2) za konstrukcije od armiranih zidova i elinih konstrukcija sa dijagonalama i iznosi 1,3;
3) za zidane konstrukcije ojaane vertikalnim serklaima od armiranog betona; vrlo visoke i vitke
konstrukcije sa malim priguenjem, kao to su visoki industrijski dimnjaci, antene, vodotornjevi i
druge konstrukcije sa osnovnim periodom oscilovanja T 2,0 sec i iznosi 1,6;
4) za konstrukcije sa fleksibilnim prizemljenjem ili spratom, odnosno naglom promenom krutosti, kao i
konstrukcije od obinih zidova i iznosi 2,0.

6
28
Umesto prorauna po obrascu iz lana 23. ovog pravilnika konstrukcije sa fleksibilnim prizemljenjem ili spratom
mogu se raunati metodom dinamike analize na dejstvo projektnog i maksimalno oekivanog zemljotresa.

29
Raspodela ukupne seizmike sile po visini konstrukcije vri se:
1) metodom dinamike graevinskih konstrukcija;
2) priblinim obrascima prema lanu 30. ovog pravilnika.

30
Za objekte do pet spratova raspored seizmikih sila vri se prema priblinom obrascu;

G i Hi
Si = S n

G H
i =1
i i

gde je:
Si - seizmika horizontalna sila u i-tom spratu
G i - teina i-tog sprata
Hi - visina i-tog sprata od gornjeg ruba temelja.

31
Za ostale objekte, osim za objekte za koje je obavezan proraun metodcm dinamike analize raspodela ukupne
seizmike sile po visini konstrukcije vri se tako to se 85% S aspodeli prema obrscu iz lana 30. ovog pravilnika,
a ostatak od 15% S kao koncentrisana sila na vrhu objekta visokogradnje.

32
Ukupna vertikalna seizmika sila S odreduje se prema izrazu:

S = Kv.G
gde je:
Kv - ukupni seizmiki koeficijent za vertikalni pravac,
G - ukupna teina objekta (lan 19).

33
Ukupni seizmiki koeficijent za vertikalni pravac proraunava se prema obrascu:

Kv = 0,7 K = 0,7 Ks Kp Kd Kp
gde je:
K - ukupni seizmiki koeficijent za horizontalni pravac
Za odreivanje koeficijenta K koristi se obrazac iz lana 23, ovog pravilnika s tim to se za period oscilovanja
uzima period oscilovanja za vertikalni pravac posmatrane konstrukcije ili elementa konstrukcije.

34
Veliina torzionih momenata u osnovi objekta izraunava se, za svaki sprat konstrukcije prema izrazu:

M t,i = Q i e i K t

7
gde je:
Qi - vea vrednost horizontalne poprene seizmike sile od dva izabrana pravca u i-tom spratu,
ei - razmak izmeu centra krutosti i centra maca u i-tom spratu,
Kt - koeficijent uveanja ekscentriciteta usled spregnutosti bonih i torzionih vibracija i usled nejednakog
pomeranja stopa temelja. Ako se ne vri proraun koeficijenta K, usvaja se Kt = 1,5.
Pri proraunu se uzimaju u obzir sve mase koje se nalaze iznad sprata za koji se izraunava veliina torzionih
momenata.

35
Uticaj seizmikih sila na elemente konstrukcije izraunava se prema izrazu:

S = Ks Ke Ge
gde je:
Ks - koeficijent seizmikog intenziteta prema lanu 24. ovog pravilnika
Ke - koeficijent prema lanu 36, ovog pravilnika
Ge - teina elementa konstrukcije za koji se izraunava seizmika sila.

36
Veliina koeficijenta Ke odreena je u tabeli br. 3.

Tabela br. 3

Elementi konstrukcije e Smer delovanja

zidovi ispune, nenosivi zidovi 2,5 normalno na povrinu

balkoni 6,0 normalno na povrinu

dimnjaci i rezervoari na objektu 6,0 u bilo kom pavcu

zidani parapeti, ograde 10,0 normalno na povrinu

ornamenti 10,0 u bilo kom pravcu

37
Ankerovanje opreme u objektima zgrada, ija pomeranja ili prevrtanja mogu dovesti u opasnost ljudske ivote ili
priiniti tetu, proraunava se po izrazu iz lana 35. ovog pravilnika sa Ke = 10,0 radi osiguranja te opreme od
pomeranja i prevrtanja.

38
Proraun ankerovanja skupocene opreme ija je funkcija neophodna u objektima vri se metodom dinamike
analize objekta opreme.

8
3. METODA DINAMIKE ANALIZE

39
Dinamika analiza izvodi se sa ciljem da se utvrdi ponaanje konstrukcije objekata u elastinom i neelastinom
podruju rada za vremenske istorije ubrzanja tla oekivanih zemljotresa na lokaciji objekta. Tom analizom utvruie
se stanje napona i deformacije konstrukcije za kriterijume projektnog i maksimalno oekivanog zem1jotresa i
utvruje prihvatljivi stepen oteenja koji moe nastati na konstruktivnim i nekonstruktivnim elementima objekta,
prilikom maksimalno oekivanog zemljotresa.
Seizmiki proraun metodom dinamike analize obavezan je za sledee objekte visokogradnje:
1) za sve objekte van kategorije;
2) za prototip industrijski proizvedenih objekata u veim serijama (osim za objekte od drveta).

40
Seizmiki parametri dejstva zemljotresa za objekte iz lana 39 ovog pravilnika, utvruju se prema uslovima
lokacije objekta.
Parametri iz stava 1. ovog lana odreuje se na osnovu uestalcsti dejstva zem1jotresa na lokaciji, eksploatacionog
perioda i namene objekta, ime se odreuje nivo prihvatljivog seizmikog rizika.
Seizmiki parametri odreduju se za projektni i maksimalno oekivani zernljotres na lokaciji objekta.
Seizmiki parametri odreuju se na osnovu postojeih teorijskih eksperimen-talnih ili posebno provedenih
istraivanja.

41
Ako parametri konstrukcije za objekte iz lana 39. ovog pravilnika za linearno i nelinearno ponaanje nisu odreeni
posebno sprovedenim teorijskim i eksperimentnim istraivanjem, u proraunu se uzima da:
1) maksimalno relativno pomeranje spratova za linearno ponaanje konstrukcije ne sme biti vee od
h i/350;
2) maksimalno relativno pomeranje spratova za projektni nivo zemljotresa, odnosno za usmereni iznos
nelinearnih deformacija u konstrukciji ne sme biti vei od hi/150
gde je:
h i - visina i-tog sprata u cm.

42
Ukupna horizontalna seizmika sila S dobijena ovom analizom ne sme biti manja od 75% od iznosa sile koja se
dobija proraunom po metodi ekvivalentnog statikog optereenja, niti manja od 0,02 G.

VII ISPITIVANJE KONSTRUKCIJE

43
Dinamike karakteristike konstrukcije visokogradnje objekata koji se grade u zonama seizmikog intenziteta VIII i
IX stepena, kao to su objekti visokogradnje van kategorije i prototipovi industrijski proizvedenih objekata
visokogradnje, obavezno se kontroliu eksperimentalnim putem ime se kontrolie i kvalitet izvoenja graevinskih
radova.
Eksperimentalno odreivanje dinamikih karakteristika izvodi se na gotovoj konstrukciji prinudnim vibracijama
koje nee izazvati oteenja.

44
Ponaanje konstruktivnih elemenata objekata visokogradnje za koje se zahteva seizmiki proraun metodom
dinamike analize i koji se grade u zonama seizmikog intenziteta VIII i IX stepena, kontrolie se
eksperimentalnim putem.
9
VIII KONSTRUISANJE SEIZMIKI OTPORNIH KONSTRUKCIJA

45
Pri izboru lokacije objekata visokogradnje, nehomogena, nasuta i uopte nestabilna tla ne koriste se bez posebnih
razloga.

46
Dispozicija konstukcija objekata visokogradnje postie se pravilnim jednostavnim reenjem u osnovi, sa
jednolikim rasporedom masa.
Ako su u pitanju objekti visokogradnje sa veim optereenjem mora se postii da poloaj masa bude to nii.

47
Aseizmike razdelnice projektuju se za:
1) izlomljene - nepravilne osnove objekata visokogradnje;
2) objekte sa neujednaenim visinama.
irina razdelnica iznosi najmanje 3,0 cm. Za svaka 3,0 m poveanja visine objekta preko 5 m irina razdelnice
poveava se za po 1 cm.
Za objekte visokogradnje visine preko 15 m kao i za nie fleksioe konstrukcije, kao to su skeleti bez ukruenja,
irina razdelnice odreuje se proraunom tako da ne sme biti manja od dvostruke vrednosti maksimalnih
deformacija susednih segmenata objekata i ne sme biti manja od vrednosti iz stava 1. ovog lana.

48
Meuspratne konstrukcije projektuju se tako da predstavljaju krutu horizontalnu dijafragmu, koja monolitno
povezana prenosi optereenje pritiska i zatezanja na vertikalni konstruktivni sistem. Meuspratne konstrukcije koje
ne zadovoljavaju ovaj uslov moraju se u proraunu tretirati kao deformabilni elementi.

49
Izbor konstrukcije objekata visokogradnje vri se prema sledeim kriterijumima:
1) konstruktivni elementi osnovnog sistema izraduju se od vrstog duktilnog materijala; za nekonstruktivne
elemente upotrebljava se laki materijal;
2) konstruktivni sistem i elementi konstrukcije moraju imati dovoljno vrstou, sposobnost za veliku
deformaciju, akumulaciju i disipaciju energije;
3) nije dozvoljena po pravilu nagla promena krutosti i vrstoe po visini objekta visokogradnje. Ako se
projektuje sistem konstrukcije sa fleksibilnim spratom (spratovima), objekt visokogradnje treba analizirati
prema lanu 27. ovog pravilnika.
4) kratost i deformabilnost konstuktivnog sistema treba odabrati tako da ne sme doi do znatnijih oteenja u
nekonstruktivnim elementima objekta usled zem1jotresa;
5) elementi kod kojih manja oteenja prilikom izvoenja ili manja oteenja uopte mogu dovesti do
nestabilnosti sistema ili do progresivnog ruenja, ne smeju se primenjivati za izgradnju objekata
visokogradnje.

50
Elementi konstrukcija prilikom jaeg seizmikog dejstva rade u nelinearnom podruju, zbog ega se moraju ispuniti
sledei zahtevi:
1) moraju se odabrati konstruktivni elementi u objektu visokogradnje preseci i zone, kod kojih moe doi
do pojave nelinearnih deformacija i plastini zglobovi;
2) moraju se preduzeti konstruktivne mere za dobijanje visokog kapaciteta plastinih deformacija u zonama
plastinih zglobova, ime se poveava duktilnost i sposobnost disipacije seizmike energije;
3) vorvi, usidrenja i oslonci elemenata u konstrukciji objekta projektuju se tako da prenose granine
statike veliine bez oleenja.
10
51
Temelji konstrukcije objekta projektuju se tako da se za dejstvo osnovnog optereenja izbegnu neravnomerna
sleganja.
Temelji treba, po pravilu, da lee na istoj dubini. Pojedini temelji objekta visokogradnje, kao to su samci i trakasti
temelji, meusobno se povezuju veznim gredama da bi se postigla dovoljna krutost temeljne konstrukcije.

52
Temeljenje objekata visokogradnje na tlu razliitih karakteristika treba izbegavati. Ako to nije mogue, objekt
visokogradnje treba razdvojiti na pojedinane konstruktivne celine prema uslovima tla.

53
U nepovoljnim uslovima tla treba traiti optimalan nain fundiranja, ocenjujui naroito uticaj podzemnih voda za
dinamika seizmika dejstva (nelinearne defomacije u tlu ili likvifakcija).
Pri projektovanju objekata visokogradnje, zavisno od vrste tla i konstrukcije temelja, kontrolie se deformacija
konstrukcije temelja i njen uticaj na itavu konstrukciju tih objekata.

IX ARMIRANOBETONSKE KONSTRUKCIJE

54
Prema osnovnom konstruktivnom sistemu, u visokogradnji postoje sledei sistemi konstrukcija:
1) okvirni sistemi;
2) sistemi od noseih zidova - dijafragmi;
3) okvirni sistemi u kcmbinaciji sa zidovima (dijafragmama) ili jezgrima.

55
Izbor konstrukcije objekta visokogradnje vri se u saglasnosti sa funkcijom i namenom tog objekta, reenjem u
osnovi, visinom, uslovima fundiranja i maksimalnim spratnim i ukupnim pomeranjem navedenog objekta za vreme
seizmikog dejstva.

X OKVIRNE KONSTRUKCIJE

56
Okvirni sistemi projektuju se kao osnovni sistemi konstrakcije u oba pravca objekta visokogradnje. Po pravilu,
krutost greda je manja od krutosti stubova, ime se stvaraju uslovi za pojavu nelinearnih deforrnacija na krajevima
greda.

57
Okvirni sistemi projektuju se tako da su elementi konstrukcije u stanju da disipiraju seizmiku energiju savijanjem i
pojavom nelinearnih deformacija (plastini zglobovi) na krajevima greda. Nelinearne deformacije u stubovima se
izbegavaju.

58
vorovi se projektuju tako da ostanu u linearnom podruju i pri pojavi nelinearnih deformacija u elementima koje
vor spaja.

11
59
Armiranje greda u osloncima vri se dvostrukom armaturom, tako da je ' 0,5. Povoljnim odnosom zategnute
armature () i pritisnute armature ('), poveava se duktilnost potencijalnih plastinih zglobova u sistemu.

60
Razmak poprene armature - vilica u grednim nosaima ne sme biti vei od 20 cm dok se u blizini vorova, na
duini od 0,2 od aspona, azmak uzengija dvostruko smanjuje. Zatvaranje uzengija vri se preklopom po itavoj
duini krae strane.

61
Stubovi se projektuju tako da je odnos uvek 0/B 0,35 gde je 0 =P/F ; P - aksijalna sila od gravitacionog
optereenja i F - povina preseka stuba, B = 0,7 k, gde je k vrstoa kocke.

62 (Promenjen)
Razmak poprene armature - uzengija u stubovima ne sme biti vei od 15 cm, dok se u blizini vorova, na duini od
1,0 m razmak vilica dvostruko smanjuje. Zatvaanje vilica u stubovima vri se preklopom po itavoj duini krae
strane.

62
Razmak poprene armature - uzengija u stubovima ne sme biti vei od 15 cm, dok se u blizini vorova, na duini
koja je jednaka najveoj od sledeih vrednosti:
1) 1,5 puta vee dimenzije poprenog preseka
2) 1/6 visine stuba
3) 50 cm
razmak uzengija dvostruko smanjuje. Uzengije u stubovima zatvaraju se preklopom po itavoj duini krae strane.

63
Ako su u pitanju objekti visokogradnje kod kojih se analiza sistema konstukcije vri dinamikim postupkom,
granina poprena sila u plastinim zglobovima pokriva se iskljuivo poprenom armaturom.

64
Poprena armatura stubova postavlja se i kroz vorne veze.

65
Armatura se nastavlja van podruja plastinih zglobova i na mestima najmanjih napona zatezanja. Ako se armatura
nastavlja na preklapanje, to se vri bez kuka.
Nastavljanje armature veeg prenika od 20 mm u stubovima vri se zavarivanjem. Kod veeg broja profila,
armatura stubova, ako se ne zavaruje, vodi se kroz dva sprata, ime se nastavlja 50% armature na preklapanje u
svakom spratu.

66
Ispuna okvirnog sistema izvodi se kao lagana. Ako konstruktivnim merama i proraunima nije dokazano da ispuna
ne spreava deformaciju osnovnog sistema konstrukcije, potrebno je ankerovati ispunu za osnovni sistem
(armiranobetonskim vezama ili slinim merama). Ankerovanje ispune ne sme poveati krutost i teinu osnovnog
konstruktivnog sistema.
Ako je konstruktivni sistem fleksibilan, odnosno moe prilikom seizmikih dejstva da trpi relativne deformacije
spratova vee od hi/300 (hi = visina i-tog sprata u cm), moraju se dokazati stabilnost ispune i stepen njenog
oteenja, korienjem eksperimentaJnih podataka. Stabilnost ispune se mora kontrolisati i u pravcu normalnom na
ravan zida prema lanu 35. ovog pravilnika.

12
XI KONSTRUKCIJA OD ARMIRANOBETONSKIH
ZIDOVA (DIJAFRAGMI)

67
Konstruktivni sistemi sa dijafragmama projektuju se kao osnovni sistemi konstrukcije u oba pravca.
Povrina poprenog preseka za svaki ortogonalni pravac ne sme biti manja od 1,5% bruto-povrine objekta
visokogradnje u osnovi.

68
Odnos visine prema irini svake dijafragme posebno, ne sme biti manji od 2. Debljina zidova ne sme biti manja od
15 cm.
Svaki otvor u dijafragmama bira se tako da to manje smanjuje nosivost pri seizmikom dejstvu.

69
Elementi konstrukcije, dijafragme i spojne grede iznad otvora, projektuju se tako da su u stanju da disipiraju
seizmiku energiju savijanjem i pojavom nelinearnih deformacija (plastini zglobovi).

70
Vertikalno armiranje dijafragmi vri se sa mekom armaturom ili u kombinaciji sa zavarenim mreama i mekom
armaturom.
Na krajevima dijafragmi vri se grupisanje armature na duini od 1/10 preseka. Presek te armature na svakom kraju
dijafragme ne sme biti manii od = 0,15% od ukupne povrine zida. Srednji deo zida moe se armirati zavarenim
mreama sa presekom = 0,15% od ukupne povrine zida.
Ukupna vertikalna anmatura ne sme biti manja od 0,45% povrine horizontalnog preseka zida.

70 (Dodatak)
Kod zidova iji odnos irine prema visini ne ispunjava zahteve iz lana 68. ovog pravilnika, a primenjuje se na
objektima ija visina nije vea od P+7 spratova, minimalna vertikalna i horizontalna armatura iznosi 0,25% od
povrine poprenog preseka zida i rasporeuje se ravnomerno po preseku.
Bez obzira na visinu zgrade zidovi gornjih pet spratova armiraju se najmanje minimalnom vertikalnom i
horizontalnom armaturom.
Prelaz od armiranja sa 0,45% na armiranje sa 0,25% izvodi se najmanje kroz dva sprata.

71
Horizontalno armiranje dijafragmi odreuje se proraunom, tako da se raunska seizmika poprena sila za
razmatrani nivo odreena na nain propisan ovim pravilnikcm, iskljuivo pokriti horizontalnom armaturom,
koristei napone dozvo1jene ovim pravilnikom. Presek horizontalne armature ne sme biti manji od = 0,20 %
vertikalnog preseka zida.

72
Ako su u pilanju visoki objekti visokogradnje za koje se analiza sistema konstrukcije vri dinamikim postupkom u
skladu sa ovim pravilnikom, granina poprena sila u plastinim zglobovima pokriva se iskljuivo poprenom
armaturom.

73
Dijafragme se projektuju tako da je odnos 0/B 0,20 gde je 0 = P/F; P - aksijalna sila usled vertikalnog
optereenja u stubu, F - povrina preseka dijafragme; B = 0,7 k.

13
74
Nastavljanje vertikalne armature vri se: u srednjem delu preseka dijafragme - na preklop, na krajevima -
zavarivanjem, ili se armatura vodi kroz dva sprata, ime se nastavlja 50% armature na preklapanje u svakom spratu.

75
Pri projektovanju konstrukcija od dijafragmi mora se kontrolisati globalna stabilnost konstrukcije na preturanje.
Pojava dijafragmi zategnutih po celom preseku otklanja se preraspodelom zidova u osnovi.

76
Proraun temelja vri se za granina naponska stanja u sistemu dijafragmi, za nivo iznad temeljnih stopa. U tom
sluaju, za odreivanje naponskog stanja u tlu uzima se faktor sigurnosti = 1,1.

XII OKVIRNE KONSTRUKCIJE U KOMBINACIJI SA

ARMIRANOBETONSKIM ZIDOVIMA
(DIJAFRAGMAMA) ILI JEZGRIMA

77
Distribucija seizmikih proraunskih sila okvirnih sistema u kombinaciji sa zidovima - dijafragmama, odnosno
jezgrima vri se prema deformacionim karakteristikama svakog elementa osnovnog sistema konstrukcije.
Okviri se moraju proraunati za najmanju vednost od 25% ukupne poprene seizmike sile u osnovi. Dijafragme -
jezgra proraunavaju se za vrednost poprenih sila koje se analizom dobijaju u skladu sa stavom 1. ovog lana.

XIII KONSTRUKCIJE OD PREDNAPREGNUTOG BETONA

78
Pod konstrukcijom od prednapregnutog betona, u smislu ovog pravilnika, podrazumeva se betcnska konstrukcija
kod koje se prijem seizmikih uticaja i glavna disipacija seizmike energije obavlja preko prednapregnutih
elemenata. Ako konstruktivni elementi osim elika za prednaprezanje sadre i podunu armaturu od mekog elika
od najmanje 0,45%, takva konstrukcija e se smatrati konstrukcijom od armiranog betona.
Stabilnost sistema i elemenata konstrukcije dokazuje se analitikim i eksperimentalnim putem.

79
Elementi konstrukcije od prednapregnutog betona projektuju se tako da su u stanju da disipiraju seizmiku energiju
savijanjem i pojavom nelinearnih deformacija.

80
Konstrukcije od prednapregnutog betona, pored elinih kablova za prednaprezanje, moraju u preseku imati 0,20%
meke armature radi obezbeenja disipacije seizmike energije.
U kritinim presecima, gde se oekuju nelinearne deformacije, mora se posebno obezbediti gusta poprena
armatura, koja prima ukupnu graninu poprenu silu, koja se dobija za granini moment u preseku povean za 1,10
puta.

14
81
vorne veze elemenata projektuju se tako:
1) da granina nosivost sredita vorne veze bude vea ili manje jednaka graninoj vrstoi elemenata koji
se u njoj spajaju;
2) da budu duktilne, ime se obezbeuje njihova deformabilnost;
3) da se armiraju poprenom armaturom koja iskljuivo pokriva graninu poprenu silu.

82
Sidrenje prednapregnute armature vri se van oekivanih zona plastinih zglobova.

83
Deformacije konstrukcija ograniavaju se zavisno od funkcije objekta visokogradnje i uticaja deformacije na
nekonstruktivne elemente u tom objektu.

XIV ELINE KONSTRUKCIJE

84
eline konstrukcije projektuju se tako da su elementi konstrukcije u stanju da disipiraju seizmiku energiju,
savijanjem i pojavom nelinearnih deformacija. Ako su u pitanju okvirni sistemi, nelinearne deformacije doputaju
se na krajevima greda ili u dijagonalnim spregovima.

85
Plastina lokalna izvijanja ne doputaju se u zonama plastinih zglobova. Dimenzioniranje vora vri se tako da je
vor u stanju da obezbedi prenos graninih momenata savijanja i odgovarajuih poprenih sila sa jednog elementa
na drugi, bez pojave veih nelinearnih deformacija u zoni vora.

XV PREFABRIKOVANE KONSTRUKCIJE

86
Stabilnost sistema konstrukcije i sistem veza kod prefabrikovanih armiranobetonskih prednapregnutih i drugih
prefabrikovanih konstrukcija dokazuje se eksperimentalnom i nalitikom studijom.

87
Sistem konstrukcije, kao i sistem veza. mora da bude jednostavan i jasan. Sistem veza montanih elemenata mora
da obezbedi monolitnost sistema.
Armatura koja prima napone zatezanja od savijanja nastavlja se tako da se obezbedi prenos sile u armaturi do
granice teenja.

88
Meuspratne konstrukcije konstruiu se tako da predstavljaju krutu plou u svojoi ravni.
Horizontalni spojevi koji povezuju meuspratne konstrukcije, kao i vertikalni nosei elementi, moraju se izvoditi
tako da obezbede monolitnost veza i stabilnost itavog sistema konstrukcije.

15
XVI ZIDANE KONSTRUKCIJE

89
Osnovni sistem zidanih konstrukcija su nosei zidovi u oba ortogonalna pravca objekta povezana u visini krutih
meuspratnih konstrukcija horizontalnim serklaima.
Pod zidanim konstrukcijama u smislu ovog pravilnika podazumevaju se:
1) obine zidane konstrukcije,
2) zidane konstrukcije sa vertikalnim serklaima,
3) armirane zidane konstrukcije armatura u horizontalnim spojnicama, armatura na sredini zida i armatura
na obimu spoljnih strana zida.

90
Pod obinim zidanim konstrukcijama, u smislu ovog pravilnika, podazumevaju se zidovi od opeke ili glinenih
blokova i drugih mateijala povezanih meu sobom produnim malterom vrstoe najmanje M 25.

91
Pod zidanim konstrukcijama sa vertikalnim serklaima, u smislu ovog pravilnika podrazumevaju se zidovi koji su
ojaani vertikalnim serklaima prema odredbama l. 98, 100. i 101. ovog pravilnika.

92
Pod armiranim zidanim konstrukcijama, u smislu ovog pravilnika, podrazumevaju se zidovi u produnom malteru
vrstoe M 50, ojaani armaturom u horizontalnom ili u vertikalnom pravcu.

93
Armiranje zidanih konstrukcija u spojnicama izvodi se horizontalnom armaturom, pri emu koliina armature mora
da iznosi najmanje 26 mm na svakih 20 cm visine zida.
Armiranje zidanih konstrakcija po sredini ili na obim spoljnih strana zida sa vertikalnom i horizontalnom
armaturorn izvodi se tako da se srednji deo armira vertikalnom armaturom preseka u 0,1%, od ukupne
horizontalne povrine zida, a krajnji delovi zida u duini od 1/10 ukupne duine horizontalnog preseka zida
grupisanom vertikalnom armaturom preseka u 0,1 % od ukupne horizontalne povrine zida. Ukupni presek
vertikalne armature ne sme biti manji od 0,3% ukupne horizontalne povrine zida. Horizontalna armatura ne sme
biti manja od 0,1 % ukupne horizontalne povrine zida.

94
Zidane konstrukcije projektuju se sa jednostavnim i pravilnim reenjem osnove. Nosei i vezni zidovi rasporeduju
se to ravnomernije u oba pravca objekta.
Pod noseim i veznim zidovima podrazumevaju se zidovi debljine d 19cm.
Nije dozvoljena kombinacija vertikalnih noseih elemenata od betona i na pojedinim spratovima zgrade.
Nije dozvoljeno primenjivanje meovitih sistema, odnosno donji deo objekta visokogradnje od armiranobetonskog
skeleta, a gornji od noseih zidova.

95
Meuspratne konstrukcije moraju biti krute u svojoj ravni. One se izvode kao monolitne armiranoberonske ploe ili
kao montane tavanice sa pritisnutom ploom debljine naimanje 4 cm. armiranom najmanje sa po 6 mm/25 cm u
dva ortogonalna pravca.
Meuspratne konstrukcije moraju biti povezane sa svim noseim veznim zidovima.

16
96
Kod odreenih debljina zidova jednog pravca najvei razmak zidova drugog pravca sme iznositi najvie:
1) 5.00 m - za zidove debljine 19 cm,
2) 6.00 m - za zidove debljine 24 cm,
3) 6.50 m - za zidove debljine 29 cm,
4) 7.50 m - za zidove debljine 38 cm.

97
Vertikalni serklai obavezno se izvode posle zidanja vezom za zub. Presek vertikalnih serklaa mora biti jednak
debljini zida ali ne manji od 19/19 cm.
Vertikalni serklai obavezno se postavljaju na svim uglovima objekta na mestima sueljavanja nosivih zidova, kao i
na slobodnim krajevina zidova ija je debljina d 19 cm.
Kod zidova vee duine maksimalni razmak izmeu vertikalnih serklaa ne sme biti vei od 5,00 m.

98
Horizontalni serklai obavezno se izvode na svim zidovima debljine d 19 cm.
Debljina horizontalnog serklaa mora biti jednaka debljini zidova (izuzetno mogu biti ui za 5 cm zbog
termoizolacije). Visina serklaa mora biti najmanje 20 cm. ali ne manja od visine meuspratne konstrukcije.

99
Vertikalni serklai armiaju se sa najmanje 4 14 mm, a horizontalni seklai sa najmanje 4 12 mm.

100
Amatura u serklaima se odreuje proraunom. Doputa se proraun zamene zidnog panela ekvivalentnom
dijagonalom.

101
irina meuprozorskih stubova ne sme biti manja od 2/3 irine otvora za IX i VIII stepen seizminosti i ne sme biti
manja od 1/3 irine otvora za VII stepen seizminosti.

102
Najvea irina otvora moe iznositi 2,50 m za IX i VIII stepen seizminosti, a 3,50 m za VII stepen seizminosti.
Ona se moe poveati za najvie 30% ako se otvor uokviri armiranobetonskim elementima, vrsto povezanim
horizontalnim serklaima u visini meuspratnih konstrukcija.

103
Kalkanski zidovi i nadzidi iznad tavanice, vii od 50 cm, moraju biti povezani vertikalnim i horizonialnim
serklaima sidrenim u nosee konstrukcije.

104
Slobodno stojei dimnjaci izvode se kao primarne zidane konstrukcije. Dimnjaci koji prolaze kroz krovite odvajaju
se razdelnicom od krovne konstrukcije.

105
Konzolna stepenita ukljetena u zidove nisu dozvoljena.

17
106
Konzolne konstrukcije ukljetene u zidove nisu dozvoljene, osim kad se za njih moe obezbediti kontinuitet sa
tavanicama.

107
Proveravanje otpornosti zidanih zgrada vri se po metodi dozvoljenih napona ili po metodi graninih stanja.
Proraun otpornosti zidova na smicanje je obavezan. Ako su u pitanju zgrade visine i irine vee od 1,5 zidovi se
proveravaju i na savijanje pri emu se dozvoljeni naponi za vertikalna optereenja zidova prema tehnikim
normativima za zidove zgrada poveavaju za 50%.

108
Ako se provera otpornosti vri po metodi dozvoljenih napona, kontroliu se glavni zateui naponi u pojedinim
elementima (zidovima), ije vrednosti za pojedine vrste zidova ne smeju da preu vrednosti date u tabeli br 4.
Tabela br. 4

n dozv
Tip zidova
Kp/cm2 (KPa)
Puna opeka (6 x 12 x 24 cm) 0,9
MO 100, MM 25 (90)
uplja opeka (6 x 12 x 24 cm) 1,1
MO 150, MM 25 (110)
Modularni blok (29 x 19 x 19 cm) 0,6
MO 150, MM 25 (60)
Modularni blok (29 x 19 x 19 cm) 0,9
MO 150, MM 50 (90)
Keamizitni blok (39 x 19 x 19 cm) 1.3
MO 75, MM 50 (130)

gde je:
n dozv - dozvoljeni glavni zateui naponi

Glavni zateui naponi u pojedinim elementima (zidovima) raunaju se po obrascu:

0 2
+ (1.50 ) 0 n doz .
2
n =
4 2
gde je:
0 - proseni napon smicanja u zidnom elementu od seizmikog dejstva koji prima element,
0 - proseni napon u zidnom elementu od vertikalnog optereenja.

109
Ako se provera otpornosti vri po metodi graninih stanja, uporeuje se otpornost objekta sa ukupnom
horizontalnom seizmikom silom prema lanu 22.ovog pravilnika, pri emu faktor sigurnosti iznosi najmanje =
1,5.
Otpornost pojedinog zidnog elementa proraunava se po obrascu:

n ru 0
0 = 1+
1.5 n ru
gde je:
n ru - glavni zateui napon u zidu kod ruenja ije su vrednosti za pojedine vrste zidova date u tabeli br. 5.

18
 Tabela br. 5

n dozv
Tip zidova
Kp/cm2 (KPa)
Puna opeka (6 x 12 x 24 cm) 1,8
MO 100, MM 25 (180)
uplja opeka (6 x 12 x 24 cm) 2,2
MO 150, MM 25 (220)
Modularni blok (29 x 19 x 19 cm) 1,2
MO 150, MM 25 (120)
Modularni blok (29 x 19 x 19 cm) 1,8
MO 150, MM 50 (180)
Keamizitni blok (39 x 19 x 19 cm) 2,7
MO 75, MM 50 (270)

110
Ako se upotrebljavaju zidovi od materijala (blokovi, malter) za koje vrednosti dozvoljenih i runih zateuih
glavnih napona nisu date u tabelama br. 4 i 5, ti naponi se utvrduju na osnovu rezultata eksperimentalnih ispitivanja.

111
Dozvoljeni broj spratova za pojedine sisteme zidanih konstrukciia dat je u tabeli br. 6.
Tabela br. 6
Seizmiki stepen
IX VIII VII
Vrsta zidanih
stepen stepen stepen
konstukcija
Obine P+ 1 P+2
Sa vertikalnim
P+2 P+3 P+4
serklaima
Armirane P+7 P+7 P+7

112
Ako se zidane zgrade ne proraunavaju na seizmika dejstva, konstruiu se prema ovom pravilniku. Dozvoljeni broj
spratova, nezavisno od sistema konstrukcije ograniava se na:
- P + 1 za VIII stepen seizminosti,
- P + 2 za VII stepen seizminosti.

113
Za zidanje u seizmikim podrujima dozvoljena je upotreba samo produnog cementnog maltera.
U podrujima VII i VIII stepena intenziteta seizminosti upotrebljava se malter najmanje vrstoe M 25.
U podrujima IX stepena intenziteta seizminosti upotrebljava se malter vrstoe M 50.
Za izvoenje armiranih zidanih konstrukcija u podrujima svih stepena intenziteta seizminosti upotrebljava se
malter vrstoe M 50.
Nije dozvoljena upotreba istog cementnog maltera.

114
Malter se priprema prema unapred utvrenim razmerama. Komponente maltera doziraju se teinski a pripremanje
maltera vri se mainski.

115
Kvalitet materijala utvrduje se statistikim metodama prema propisima o tehnikim merama i uslovima za beton i
armirani beton.
19
XVII ZAVRNE ODREDBE

116
Danom stupanja na snagu ovog pravilnika prestaju da vae odedbe Pravilnika o privremenim tehnikim propisima
za graenje u seizmikim podrujima (Slubeni list SFRJ", br. 39/64), koje se odnose na objekte visokogradnje.

117
Ovaj pravilnik stupa na snagu po isteku jedne godine od dana objavljivanja u Slubenom listu SFRJ".

20