V Plan Igualdade

As=Os
igualdade (do lat. aequalitate) f. 1. Conformidade dunha cousa con outra en natureza, cantidade ou calidade. 2.
Matem. Expresin da equivalencia de das cantidades. 3. Situacin social na que non hai diferenza de clases. ||
Igualdade perante a lei. Principio xurdico que lle recoece a toda a cidadana os mesmos dereitos e obrigas.
V PLAN DO GOBERNO GALEGO PARA A IGUALDADE ENTRE MULLERES E HOMES 2007-2010

V PLAN DO GOBERNO
GALEGO PARA A
IGUALDADE ENTRE
MULLERES E HOMES
2007-2010
VICEPRESIDENCIA DA
IGUALDADE E DO BENESTAR
Secretara Xeral da Igualdade
Edita:
Xunta de Galicia
Vicepresidencia da Igualdade e do Benestar. Secretara Xeral da Igualdade.
Equipo de elaboracin:
Vicepresidencia da Igualdade e do Benestar. Secretara Xeral da Igualdade. Grupo de traballo do Plan de

igualdade.
Deseo e maquetacin:
marujas creativas
Impresin:
Grficas Garabal s.l.
Depsito legal:
C-2183-07
V PLAN DO GOBERNO
GALEGO PARA A
IGUALDADE ENTRE
MULLERES E HOMES
2007-2010
NDICE
NDICE
06 I. Presentacin
10 II. Introducin
16 III. Caractersticas do plan
19 Fases de elaboracin e metodoloxa
23 Estrutura do plan
26 Sistema de indicadores
30 IV. Lias estratxicas do plan
38 1. Participacin e empoderamento
39 - Xustificacin do contexto
46 - Obxectivo xeral e obxectivos especficos
48 - Actuacins
80 2. Acceso informacin e aos recursos
89 - Actuacins
120 3. Formacin en igualdade entre mulleres e homes
125 - Actuacins
134 4. Abordaxe integral da violencia de xnero
146 - Actuacins
178 V. Sistema de seguimento e avaliacin
186 VI. Bibliografa
190 VII. Anexo

I. PRESENTACIN
PRESENTACIN
O actual Goberno galego evidenciou na configuracin da sa estrutura orgnica a

importancia que lle concede igualdade entre mulleres e homes, ao crear a
Vicepresidencia da Igualdade e do Benestar.
A pertinencia da elaboracin do V Plan do Goberno galego para a igualdade entre

mulleres e homes manifstase na adaptacin e respostas que debe ofrecer
o actual Goberno galego a unha realidade especfica, a realidade dunha
sociedade galega de principios do sculo XXI, en constante cambio e evolucin
e, en concreto, a realidade en termos de desigualdades de xnero das mulleres
e dos homes que viven no noso territorio nacional e das galegas e galegos que
se viron na obriga de emigrar.
Unha das principais caractersticas deste V Plan do Goberno galego para a

igualdade entre mulleres e homes que se trata dun plan consensuado no
eido institucional, en cuxa elaboracin se implicaron todas as conselleras e
departamentos da Xunta de Galicia.
E unha das grandes novidades deste plan o enfoque que o impregna, que pasa
de estar mis centrado nas mulleres, a un enfoque mis estrutural, que
implica a toda a sociedade, a mulleres e homes e as institucins nas que a
propia sociedade galega se articula, empezando, como non, pola propia Xunta
de Galicia, ao comprometerse co deseo e implementacin por primeira vez na
historia da Administracin autonmica dunha estratexia de mainstreaming de
xnero. A Xunta de Galicia qurese, deste xeito, mostrar como unha entidade
exemplificadora do bo facer pblico de cara ao avance en igualdade.
Somos conscientes de que esta unha tarefa longa e con ritmos diferentes, en
funcin da situacin de partida de cada consellera e de cada mbito, segundo
se observen nel maiores ou menores desigualdades, da sa experiencia, da
formacin do seu persoal e, en funcin tamn, do maior impacto de xnero
que as polticas relativas s competencias de cada consellera poidan xerar e
dun maior ou menor grao de pertinencia da igualdade das ditas polticas; pero
todas as conselleras estn chamadas a traballar pola extensin do principio
democrtico da igualdade entre mulleres e homes. PRESENTACIN
Anxo M. Quintana Gonzlez

Vicepresidente da Igualdade e do Benestar
6 7
PRESENTACIN
O xnero un mecanismo de visin que no permite detectar na realidade as

desigualdades que viven homes e mulleres en funcin dun reparto asimtrico
de oportunidades e recoecemento. Mais non debe quedarse s nunhas
lentes privilexiadas, a sa funcionalidade non soamente cartogrfica senn
que ten que ser a ferramenta que permita desear as polticas pblicas con
outro enfoque, nomeadamente, un cambio de posicin poltica. Isto significa o
transito desde as poltica centradas na accin positiva a polticas baseadas no
mainstreaming.
As primeiras s veces aparecen como remendos no deseo xeral das polticas pblicas
para engadir mulleres aos espazos onde estas estn infrarrepresentadas ou
para paliar as diferenzas no acceso aos recursos e as oportunidades. Aceptamos
a grande importancia que estas apostas tiveron e, anda teen, no traballo de
igualdade, mis a clave non reside soamente na inclusin das mulleres aos
espazos pblicos moitas veces a costas de asumir estas unha dobre ou triple
carga de traballo-, senn na eliminacin dos eixes de asimetria na que se situa o
feminino e o masculino. De a que non se poida traballar nunha nica direccin,
compre desear unha estratxia multifactorial que asuma a complexidade de
problema e posicione aos actores pblicos nun enfoque baseado na realizacin
plena do principio de igualdade de oportunidades e trato.
Hai que valorar e recoecer a importancia que tiveron as polticas de accin positiva e
todava debemos seguir a empregalas ali onde sexa necesario e durante o tempo
que se requira. Sen embargo, neste momento estamos en condicins de dar un
paso mis e asumir que non podemos s seguir remendando senn que temos
que comezar un novo tecido onde os fos tean por materia o recoecemento e
o trato igual de homes e mulleres.
O V Plan de igualdade do Goberno galego que agora ve a luz responde a este
obxectivo. Entende o xnero como un principio transformador das polticas
pblicas galegas e configura obxectivos e actuacins que procuren cambios
nos intereses estratxicos das mulleres cara a igualdade e que impliquen e
comprometan tamn aos homes, tanto na procura real de oprtunidades, como
nos beneficios desta que redundarn dun xeito positivo en toda a sociedade.
Carme Adn PRESENTACIN

Secretaria xeral da Igualdade
8 9
II. INTRODUCIN
INTRODUCIN
A pesar, en termos xerais, do grande avance das galegas nos finais do sculo XX, anda segue a haber grandes
desigualdades entre mulleres e homes que se asentan na base mesma da estrutura dunha sociedade androcntrica
e que xira arredor dun sistema de sexo/xnero desigual e heterocentrado. E as, e se ben durante as das ltimas
dcadas da democracia espaola se investiron esforzos en lograr unha participacin mis ampla e decisiva das
mulleres no proceso democrtico, unha ollada retrospectiva planea a necesidade urxente de empregar enfoques
de maior alcance e profundidade para promover a equidade entre mulleres e homes, conducentes a lograr a
igualdade real en todos os mbitos.
Pese aos logros recentes que se acadaron na satisfaccin de moitas das necesidades bsicas ou prcticas das
mulleres do noso pas, segue a constatarse unha postergacin en numerosos mbitos, relativos sobre todo aos
intereses estratxicos das mulleres. Resulta insuficiente que a diversidade das mulleres participen e contriban
ao desenvolvemento da sociedade dende o papel de xnero que se lles asigna socialmente e que xira arredor,
anda hoxe, do papel principal de nais e esposas, e correspndelle ao Goberno propiciar e valorar debidamente as
achegas de diferente ndole que as mulleres lle fan sociedade, ademais de garantir que poidan gozar de forma
equitativa dos recursos pblicos e privados e do progreso da sociedade galega.
Para que iso sexa posible, o marco de referencia do V Plan do Goberno galego para a igualdade entre mulleres e
homes require prestarlle atencin multiplicidade de factores que configuran as relacins de xnero, enfocando
as condicins estruturais que determinan a persistencia das desigualdades nas relacins sociais entre mulleres
e homes. Isto significa que o mbito das actuacins deste plan non se centrar exclusivamente na promocin e
no avance das mulleres, senn tamn en desmantelar pouco a pouco as desvantaxes e desigualdades que, por
razns de xnero, mulleres ou homes poden sufrir en situacins e contextos concretos, nos diferentes mbitos da
vida e que lles limitan as sas oportunidades de desenvolvemento.
Estas desvantaxes cotis teen que ver, sobre todo, cun desigual repartimento do poder, dos recursos e dos beneficios
(econmicos, sociais...) derivados destes. Estas desigualdades cotis mstranse en diversas formas: no mbito
do privado, por exemplo, no absentismo dos homes das responsabilidades do coidado e das tarefas da casa,
ou a travs da violencia domstica dos homes cara s mulleres e, no mbito pblico, a travs da exclusin das
mulleres dos rganos de control e decisin, dominados maioritariamente por homes.
Pero as reivindicacins relativas situacin das mulleres e ao seu acceso educacin, dignidade e aos dereitos
bsicos teen unha longa traxectoria no mbito galego, pasando dende a propia Rosala de Castro, ata Concepcin
Arenal ou Emilia Pardo Bazn.
Por outra banda, e como resultado do movemento feminista da segunda metade do sculo XX, as propias mulleres dende INTRODUCIN
o final da ditadura franquista desenvolveron unha dupla estratexia para rematar coa sa infrarrepresentacin e
exclusin dos rganos de poder e de toma de decisin, conquistando as propias institucins e, dende fra destas,
procurando a incidencia poltica, dende o propio movemento feminista. Agora ben, se a principios do sculo a
10 11
meta para acadar era a equiparacin da cidadana social e poltica das mulleres con respecto aos homes, ao longo
do tempo os obxectivos das loitas evolucionaron e delimitaron mis a sa orientacin estratxica. Non chega
con ter o status de cidads, senn que o que se debe procurar que a nocin de cidadana recolla os diversos
intereses estratxicos das mulleres.
De a que as polticas pblicas de igualdade entre mulleres e homes e, xa que logo, os plans de igualdade, non se
deben limitar tan s a satisfacer as necesidades bsicas ou prcticas das mulleres anda non cubertas, senn que
deben acometer un novo matiz estratxico: favorecer e instalar como prioridade nas axendas polticas pblicas a
incorporacin de obxectivos de igualdade e a incorporacin da propia participacin das mulleres nas instancias
de poder e de toma de decisins.
E se ben podemos conclur que a situacin das mulleres e dos homes cara igualdade real de oportunidades mellorou,
non o fai ao ritmo desexado, sobre todo nunhas reas mis ca noutras; por iso, se establecen as seguintes catro
lias estratxicas deste plan:
> Lia estratxica 1: participacin e empoderamento.

> Lia estratxica 2: acceso informacin e aos recursos.
> Lia estratxica 3: formacin en igualdade entre mulleres e homes.
> Lia estratxica 4: abordaxe integral da violencia de xnero.
Este plan ten en conta os resultados da avaliacin do plan anterior e, por iso, retoma e dlles continuidade a algunhas
das actuacins comprometidas e emprendidas, xa que o obxectivo polo que foron acordadas as ditas actuacins
anda est por acadar.
Os datos e o resultado das conclusins que se desprenden da avaliacin do plan anterior amosan que a meirande parte
das actuacins implementadas anteriormente veen cubrir as definidas como necesidades prcticas ou bsicas
das mulleres, sen entrar a cubrir as necesidades ou intereses estratxicos das mulleres. De a, o compromiso do
actual Goberno galego de impulsar o empoderamento das mulleres e de poer en valor os temas de xnero.
As, pdese afirmar que o V Plan do Goberno galego para a igualdade entre mulleres e homes recolle tradicin e
vangarda hora de abordar as desigualdades de xnero que anda seguen a afectar a vida coti de mulleres e
homes en Galiza. un plan de igualdade concibido e feito medida das necesidades dunha sociedade e realidade
galega, cada da mis cambiante, e presntase coma a ferramenta bsica que gue o camio que permitir seguir
avanzando nos prximos catro anos cara plena igualdade das mulleres e homes do noso pas.
Por ltimo, cabe lembrar que dende o actual Goberno galego comprometronse diversos plans especficos que inclen
a perspectiva de xnero e obxectivos de igualdade, atendendo a implementacin dos principios de pertinencia e
transversalidade. Por iso, tanto das lias estratxicas coma dos obxectivos xerais do V Plan do Goberno para a
igualdade entre mulleres e homes, exclense aqueles especficos e relativos sade, inclusin, discapacidade e
corresponsabilidade, xa abordados nestes referidos plans especficos.
Por outra banda, tanto os obxectivos como as actuacins contempladas neste plan, enmrcanse nos contextos das
conclusins e recomendacins emitidas en materia de igualdade por organismos internacionais, como Nacins
Unidas, Organizacin Mundial da Sade, Organizacin Internacional do Traballo, e destacan:
> Declaracin Universal dos Dereitos Humanos.

> A Convencin para a Eliminacin de todas as Formas de Discriminacin contra a Muller de 1979 (CEDAW).
> Resolucin da Comisin dos Dereitos Humanos de 1997.
> IV Conferencia Mundial sobre as Mulleres, de Beijing, no ano 1995 en China.
E, no mbito da Unin Europea, as normativas, obxectivos e recomendacins contidas en:
> Tratado de Amsterdam de 1997.

> Programas de accin comunitaria para a igualdade de oportunidades entre mulleres e homes.
> Recomendacin do Comit de Ministros sobre a proteccin das mulleres contra a violencia.
> Directiva 2002/73/CE do Parlamento Europeo e do Consello, relativa igualdade de trato entre mulleres e
homes nas condicins de traballo.
> Informe da Comisin ao Consello, ao Parlamento Europeo, ao Comit Econmico e Social Europeo e ao
Comit das Rexins, do 22 de febreiro de 2006, sobre a igualdade entre mulleres e homes, 2005.
> Recomendacins do Consello Europeo de Lisboa.
> Folla de Ruta da Unin para o 2006-2010, no mbito do emprego e poltica social.
> Programa comunitario de Fomento do Emprego e da Solidariedade Social (Progress).
> Programas de accin comunitaria, Daphne I (2000-2003) e Daphne II (2004-2008).
No mbito do Estado espaol, ademais da Constitucin espaola, caben destacar as ltimas publicacins lexislativas
e plans:
> Lei 27/2003, do 31 de xullo, reguladora da orde de proteccin das vtimas de violencia domstica.
> Lei 30/2003, do 13 de outubro, sobre medidas para incorporar a valoracin do impacto de xnero nas
disposicins normativas que elabore o Goberno.
> Lei orgnica 11/2003, do 29 de setembro, de seguridade cidad, violencia domstica e integracin social
dos estranxeiros.
> Lei orgnica 15/2003, do 25 de novembro, pola que se modifica a Lei orgnica 10/1995, do 23 de novembro,
do Cdigo penal, que modifica os artigos 33 e 57.
> Real decreto 355/2004 polo que se crea un rexistro central para a proteccin das vtimas da violencia
INTRODUCIN
domstica.
> Lei orgnica 1/2004, do 28 de decembro, de medidas de proteccin integral contra a violencia de xnero.
> Plan nacional de sensibilizacin e prevencin da violencia de xnero 2007-2009.
> Lei orgnica 3/2007, do 22 de marzo, para a igualdade efectiva de mulleres e homes. 12 13
E, no mbito galego, tvose en conta especialmente para a elaboracin deste plan:
> Lei 7/2004, do 16 de xullo, galega para a igualdade de mulleres e homes.

> Proxecto de Lei galega para a prevencin e tratamento integral da violencia de xnero, aprobado no
Consello da Xunta do 3 de maio de 2007.
> Lei 2/2007, do 28 de marzo, do traballo en igualdade das mulleres de Galiza.
> Anteproxecto do texto normativo da Lei de servizos sociais de Galiza, de novembro do 2006.
> Pacto galego polo emprego, asinado no 2007.
> Plan de atencin integral sade da muller de Galiza.
> Plan de fomento da corresponsabilidade.
> Plan galego de estatstica plurianual.
III. CARACTERSTICAS DO PLAN
CARACTERSTICAS DO PLAN
Este plan supn unha dobre aposta pola igualdade entre mulleres e homes no noso pas:
a. Unha aposta poltica feminista.
b. Unha aposta tcnica.
a) Aposta poltica feminista, materialzase no compromiso firme de poer en valor a igualdade entre mulleres e
homes e os temas de xnero, a travs da elaboracin por primeira vez na historia da Xunta de Galicia dunha
proposta de deseo dunha estratexia de mainstreaming de xnero, que vaia transformando, fixando e
implementando gradualmente a igualdade na estrutura e funcionamento da propia Xunta de Galicia. E esa
estratexia de mainstreaming, para botar a andar do primeiro que precisa do firme compromiso poltico de todo
o Goberno galego e da implicacin directa de todas as conselleras.
Pero, o V Plan do Goberno galego para a igualdade entre mulleres e homes non un plan interno para a propia
Administracin autnoma galega ou cunha vocacin exclusivamente institucional que busque s a implicacin
das administracins pblicas galegas, senn que busca a implicacin de toda a sociedade civil ou a travs das
organizacins nas que esta se articula e, directamente da diversidade das mulleres e homes que a compoen.
E esta aposta poltica feminista reflctese tamn no nome do propio plan V Plan do Goberno galego para a igualdade
entre mulleres e homes dun xeito dobre:
> Por unha banda, ao mencionar explicitamente o Goberno galego, na intencin manifesta de realzar e de
lle dar valor ao plan, xa dende o seu nome, ao visibilizar o apoio institucional co que parte o plan.
> E, doutra banda, ao aludir tamn dun xeito xa explcito no propio ttulo, aos homes, pois todos os anteriores
plans impulsados pola Xunta de Galicia, dende o primeiro no ano 1992 Plan de igualdade de oportunidades
das mulleres galegas e os sucesivos II Plan de igualdade de oportunidades das mulleres galegas, III
Plan de Igualdade de Oportunidades das Mulleres Galegas, ata o derradeiro IV Plan de igualdade de
oportunidades das mulleres galegas non aludan aos homes.
Iso tia que ver co momento histrico, coa situacin de partida das mulleres galegas e coa evolucin e o xeito de
facer das propias polticas de igualdade de oportunidades (polticas, naqueles momentos, mis especficas ca

transversais), o que daba como resultado plans mis enfocados na estratexia de levar a cabo actuacins especficas
para mulleres, que plans que respondesen a polticas ou actuacins transversais e, ao mesmo tempo, actuacins
dirixidas directamente tamn a homes. O cal, por suposto, non quere dicir que se deban abandonar as actuacins
dirixidas especificamente s mulleres, mentres sigan existindo situacins de desigualdade de xnero, senn que
supn dar un paso mis no modo de enfocar as polticas pblicas de igualdade. Os anteriores plans promovidos
pola Xunta de Galicia respondan mis a un enfoque de muller ca de xnero, o que se deixaba ver xa no propio
ttulo dos plans.
16 17
Esta estratexia poltica poer en valor a igualdade e o xnero impregna todo o plan, dende a sa estrutura ata os
obxectivos e actuacins que se establecen que, sobre todo, buscan un cambio que, de paso, dende actuacins
mis enfocadas a satisfacer as necesidades prcticas e bsicas das mulleres que era a lia mis frecuente
desenvolvida ata o de agora, ata actuacins que procuren cambios nos intereses estratxicos das mulleres cara
igualdade, impliquen e comprometan tamn os homes, tanto na procura da igualdade real de oportunidades,
coma nos beneficios desta, o que redundar dun xeito positivo en toda a sociedade.
b) Aposta tcnica, en relacin directa e ligada anterior, a estrutura do propio plan establcese en tan s catro
lias estratxicas, cunha serie de obxectivos e actuacins concretas que procuran combinar o enfoque muller e
o enfoque de xnero. E detalla, por primeira vez, en cada unha das actuacins dun plan de igualdade promovido
pola Xunta de Galicia:
> A poboacin destinataria (mulleres ou homes, colectivos concretos destes clasificados por profesins,
grupos de idade, lugar de residencia, etc.).
> As entidades destinatarias, tanto pblicas coma privadas.
> Os departamentos implicados, detallando se se trata de secretaras xerais ou conselleras.
> Indicadores desagregados por sexo, cuantitativos, xeogrficos e econmicos.
Todo iso establece unha nova metodoloxa no quefacer tcnico, o que permite unha maior definicin e, sa vez,
facilitar a sistematizacin de todo o proceso, o seguimento e a avaliacin do propio plan.
FASES DE ELABORACIN E METODOLOXA
O V Plan do Goberno galego para a igualdade entre mulleres e homes elaborouse ao longo de cinco fases.
1. fase de investigacin e anlise
Consistiu, en primeira instancia, no establecemento dun grupo coordinador de traballo interno na Secretara Xeral da
Igualdade, que ser o encargado de impulsar e de coordinar as actuacins conducentes elaboracin do plan. Este
grupo, ademais, tivo como tarefa a identificacin e recompilacin de posibles fontes documentais de informacin.
Para a elaboracin deste plan, tivronse en conta como primeira fonte documental os resultados recollidos nas
avaliacins do IV Plan de igualdade de oportunidades das mulleres galegas 2002-2005 e do Plan de accin contra
a violencia de xnero 2002-2005.
A iso engdese un estudo pormenorizado das recentes normas lexislativas, acordos, etc. de mbito internacional,
europeo, estatal e nacional en materia de igualdade. Nesta fase de anlise de documentacin, tamn se consultaron
outros plans ou borradores destes e anteproxectos de leis do Goberno galego1 e que teen un grande impacto de
xnero, para identificar os aspectos recollidos xa nestes, dado o alcance multidisciplinar que ten o plan.
Ademais, consultronse e analizronse datos cuantitativos e informacin de tipo cualitativo que amosan diversos
estudos galegos feitos recentemente relativos s situacins de desigualdade entre mulleres e homes en Galiza2,
enriquecido todo iso coa anlise comparativa e coa valoracin de plans de igualdade aprobados recentemente
noutras comunidades autnomas e da consulta de fontes bibliogrficas de referencia.
A partir deste traballo previo, consensanse e defnense, dende a Vicepresidencia da Igualdade e do Benestar, as prioridades
do Goberno galego cara igualdade para os prximos catro anos. Estas prioridades quedan plasmadas nas catro
lias estratxicas que constiten o actual plan. A continuacin, establcese cal ser o procedemento metodolxico
para a elaboracin do plan e desanse as ferramentas axeitadas para levar a cabo a proposta metodolxica.
1) Plan de atencin integral sade da muller de Galicia; Plan de fomento da corresponsabilidade; Plan galego de estatstica plurianual; proxecto
de Lei galega para a prevencin e tratamento integral da violencia de xnero (maio, 2007); Lei do traballo en igualdade das mulleres de Galicia;

anteproxecto de texto normativo, Lei de servizos sociais de Galicia (novembro 2006).
2) Destaca especialmente:
Debn Alfonso, M.. O tratamento penal da violencia contra as mulleres. Da intensiva aplicacin do principio de intervencin mnima
introducin da perspectiva de xnero. Servizo Galego de Igualdade. Secretara Xeral de Igualdade. Vicepresidencia de Igualdade e do
Benestar. Xunta de Galicia. Santiago de Compostela, 2006.
Xunta de Galicia. Vicepresidencia da Igualdade e do Benestar. Secretara Xeral de Igualdade. Macroenquisa sobre a violencia contra as
mulleres en Galicia. Informe de resultados. Santiago de Compostela, 2006.
Xunta de Galicia. Vicepresidencia da Igualdade e do Benestar. Secretara Xeral da Igualdade. Servizo Galego de Igualdade. A situacin das
mulleres autnomas en Galicia. Santiago de Compostela, 2006.
Xunta de Galicia. Vicepresidencia da Igualdade e do Benestar. Secretara Xeral do Benestar. Direccin Xeral de Accin Social. A pobreza e a
exclusin social en Galicia. Santiago de Compostela, 2006.
18 19
2. fase de informacin e formacin
Nesta fase infrmase do proceso de elaboracin do plan e invtase a participar del a todas as conselleras que
configuran actualmente a estrutura da Xunta de Galicia. Pretndese que todas as conselleras se impliquen no
plan e que o asuman como propio, de cara a reforzar tanto a transversalidade do enfoque de xnero como a posta
en valor da igualdade dende a propia estrutura da Administracin autnoma galega. A continuacin, configrase
un grupo de traballo no que participan todas as conselleras e as secretaras xerais de Benestar, Comunicacin,
Emigracin e Poltica Lingstica, o que lle achegar un caracter multidisciplinar ao traballo. Realzanse obradoiros
ad hoc nos que se presentan e explican as ferramentas deseadas que guiarn o traballo concreto de cada
consellera na elaboracin das sas propostas e que lle darn coherencia interna ao propio plan.
3. fase de participacin
Cada departamento que participa no proceso traballa internamente na recompilacin de informacin de tipo cuantitativa
e cualitativa, co fin de conseguir as ferramentas de traballo, nas que teen que inclur:
> Descricin da situacin e posicin de mulleres e homes e da igualdade no mbito das competencias de
cada consellera.
> Anlise das necesidades.
> Identificacin de obxectivos e actuacins para levar a cabo.
> Establecemento de indicadores.
> Valoracin de posibles orzamentos.
Unha vez realizado este traballo, as ferramentas son devoltas ao grupo coordinador de traballo interno da Secretara
Xeral da Igualdade para que incorporen os resultados na elaboracin do plan.
4. fase de elaboracin e consulta
O grupo coordinador de traballo interno configurado na Secretara Xeral da Igualdade, e que coordina o traballo do plan,
recompila e realiza o baleirado das ferramentas de traballo. A continuacin, faise unha anlise das informacins
e dos resultados obtidos, atendendo a:
> Prioridades
> Obxectivos
> Actuacins
Nesta fase, organzase e estrutrase a informacin acorde coas catro lias estratxicas definidas e reformlanse
algunhas das propostas, de acordo coa coherencia interna do plan, da viabilidade e efectividade das actuacins
presentadas, dos indicadores, do impacto de xnero que van ter no avance real de oportunidades entre mulleres
e homes, e levaranse a cabo as melloras necesarias.
Unha vez feito este traballo de organizacin, clasificacin e estruturacin das informacins psase a redactar o que
ser un primeiro borrador do plan. Rematado este, presentarase a todas as conselleras para a sa consulta final
e recollida de suxestins finais.
A colaboracin e implicacin directa das conselleras terase en conta tamn no seguimento e avaliacin do plan.
5. fase de redaccin definitiva
Chegados a este punto, o grupo coordinador de traballo interno configurado na Secretara Xeral da Igualdade e que
coordina o traballo do plan, redacta o plan definitivo, tal e como se presenta agora.
Pdese conclur que o plan froito dun proceso participativo, no que a Vicepresidencia da Igualdade e do Benestar,
como impulsora deste, convidou as diferentes conselleras e secretaras xerais nas que se estrutura a Xunta
de Galicia a realizar propostas de intervencin no mbito das sas competencias, con base nas carencias
e desigualdades detectadas e que recolle e reflicte, tanto na sa estrutura coma nos contidos e obxectivos, a
experiencia, aprendizaxes e resultados que os catro plans anteriores achegaron, pero mellorndoos.
Esta metodoloxa de traballo, que se centrou no traballo institucional coa propia Administracin autnoma galega, a
travs da participacin no proceso de elaboracin do plan de secretaras xerais e de todas as conselleras, se
xustifica pola importancia que se lle outorga neste plan ao deseo dunha estratexia de mainstreaming de xnero,
que require a implicacin de toda a Administracin e que debe comezar coa sa participacin na elaboracin do
documento (o plan), o cal establece as bases das prioridades do Goberno galego para avanzar paulatinamente
cara igualdade real entre mulleres e homes nos prximos catro anos e, entre estas prioridades, est a o deseo
da dita estratexia.
A continuacin, presntase un esquema que recolle as fases de elaboracin do V Plan do Goberno galego para a
igualdade entre mulleres e homes 2007-2010.
20 21
FASES DA ELABORACION DO V PLAN DE IGUALDADE
ESTRUTURA DO PLAN
O V Plan do Goberno galego para a igualdade entre mulleres e homes formula con relacin sa estrutura novidades
e especificidades con respecto aos catro plans anteriores. Est integrado por un total de catro lias estratxicas
que se consideraron de prioritaria intervencin. As lias estratxicas entndense como un macroconcepto que
engloba e organiza as intencins do Goberno galego de cara ao avance da igualdade arredor dunha serie de
cuestins:
> Lia estratxica 1: participacin e empoderamento.
> Lia estratxica 2: acceso informacin e aos recursos.
> Lia estratxica 3: formacin en igualdade entre mulleres e homes.
> Lia estratxica 4: abordaxe integral da violencia de xnero.
Baixo a lia estratxica 1 participacin e empoderamento, agrpanse obxectivos especficos e actuacins

relacionadas co fomento da participacin da propia Administracin autonmica galega en temas de igualdade e
o fomento da participacin diversificada e non estereotipada de mulleres e homes no mbito pblico3. Nesta lia,
delimtanse as actuacins para establecer o marco poltico e tcnico dende onde debe actuar a Xunta de Galicia
en materia de igualdade.
Baixo a lia estratxica 2 acceso informacin e aos recursos, agrpanse obxectivos especficos e actuacins
relacionadas co fomento do acceso en equidade de mulleres e homes, informacin e aos recursos pblicos e
privados, pero especialmente do acceso das mulleres ao emprego.
Baixo a lia estratxica 3 formacin en igualdade entre mulleres e homes, agrpanse obxectivos especficos e
actuacins relacionadas exclusivamente coa formacin en materia de igualdade (excepto violencia), pois outro
tipo de formacins (mellora da empregabilidade, novas tecnoloxas, etc.) son includas no acceso aos recursos.
Baixo a lia estratxica 4 abordaxe integral da violencia de xnero, agrpanse obxectivos especficos e todas as
actuacins relacionadas exclusivamente coa violencia de xnero, pero dun xeito integral, e inclese a formacin
en violencia de xnero de todos os axentes implicados na sa erradicacin.
3) Dado que fomentar a participacin e a representacin equitativa de mulleres e homes no mbito privado e pblico ata onde se prolonga o papel
de xnero reprodutivo obxectivo do Plan de fomento da corresponsabilidade.
22 23
Pola sa vez, cada lia estratxica estrutrase do seguinte modo:
> Lia estratxica
> Xustificacin do contexto
> Obxectivo xeral
- Obxectivos especficos
- Actuacins
Poboacin ou entidades destinatarias
Departamentos implicados
Indicadores
Arredor das catro lias estratxicas agrpanse os catro obxectivos xerais do plan, que son os seguintes:
Lia 1: participacin e empoderamento
Poer en valor os temas que afecten as necesidades bsicas ou prcticas e os intereses estratxicos
das mulleres galegas dun xeito transversal nas polticas da Xunta de Galicia fomentando a inclusin da
perspectiva de xnero e a presenza, participacin activa, representacin equilibrada e o empoderamento
da diversidade das mulleres.
Lia 2: acceso informacin e aos recursos
Garantir o acceso en igualdade da diversidade das mulleres informacin e aos recursos pblicos e
privados.
Lia 3: formacin en igualdade entre mulleres e homes
Promover un cambio cultural garantindo a inclusin da perspectiva de xnero nos aspectos relacionados coa
xestin de procesos no mbito da formacin da Xunta de Galicia e ofertar a actualizacin de coecementos
e a formacin en perspectiva de xnero e a igualdade de oportunidades entre mulleres e homes.
Lia 4: abordaxe integral da violencia de xnero
Previr e abordar a violencia de xnero dende as sas diferentes causas, tipoloxas, manifestacins e
consecuencias, as como garantir a asistencia e a proteccin das vtimas con actuacins de carcter
integral.
Cada unha das lias estratxicas introducida por unha xustificacin do contexto que describe a situacin das mulleres
e dos homes e da igualdade no mbito que se aborda nesa lia. Asemade, faise unha exposicin que enfatiza as
achegas realizadas dende a teora feminista e de xnero, e analzase o estado actual da cuestin; son estas
achegas un valor engadido (pero propio, sa vez) deste plan con respecto aos plans anteriores levados a cabo
pola Xunta de Galicia.
O plan establece un conxunto de obxectivos especficos para cada unha das lias estratxicas que, pola sa vez, levan
parellas unha serie de actuacins. Trtase dunha lxica e estrutura xeral que fai que obxectivos e actuacins
formen un todo imbricado.
hora de identificar a poboacin destinataria, procrase establecer se se trata de actuacins dirixidas a toda a
poboacin, s mulleres, aos homes ou a colectivos determinados empresariado, persoal tcnico, persoal da
propia Administracin da Xunta de Galicia, ensinantes, mocidade, mulleres maiores, mulleres do rural, da costa,
etc.. No caso das entidades destinatarias, o nivel de concretizacin abarca e identifica tanto entidades pblicas
deputacins, concellos, mancomunidades, centros de ensino, fundacins ou organismos con participacin
pblica, etc. coma privadas asociacins, empresas, colexios oficiais de profesionais, etc..
No cadro de cada actuacin sinlase o departamento da Administracin autnoma galega implicado na actuacin,
identificando se se trata de conselleras ou de secretaras xerais.
E, por ltimo, establcense indicadores para a actuacin de tipo cuantitativo e cualitativo que han de servir para medir
o grao de cumprimento e os resultados con estas actuacins acadados ao final do perodo de vixencia do plan.
A lxica da organizacin das actuacins establecidas para cada un dos obxectivos especficos busca cubrir, cando
resulta axeitado e pertinente, os seguintes contidos:
> Elaboracin de indicadores.

> Informacins estatsticas desagregadas, estudos, investigacins e divulgacin de resultados.
> Sensibilizacin e informacin.
> Actuacins da propia Xunta de Galicia e das administracins pblicas galegas.
> Actuacins directas coas mulleres ou homes.
> Actuacins indirectas con axentes implicados.
> Actuacins de formacin (que non sexa estritamente formacin en igualdade e xnero, que ten a sa
propia lia estratxica).
> Outros contidos.
24 25
SISTEMA DE INDICADORES
Na dobre aposta do presente plan tcnica e feminista presntanse por primeira vez nun plan galego de igualdade
unha serie de indicadores que acompaan as diferentes actuacins do plan e, asemade, recllese a necesidade
de contar con indicadores desagregados por sexo e xnero.
Os indicadores son instrumentos, elementos de medida que captan unha informacin relativa a unha realidade e
emprganse para, a partir deles, analizar a realidade e poder facer un seguimento e unha avaliacin desta. A
finalidade dun indicador achegar informacin relacionada cos obxectivos ou actuacins planeadas, tanto poden
ser un nmero, unha percepcin, coma un lugar...
As caractersticas bsicas que debe cumprir un indicador xiran arredor dos seguintes aspectos:
> Deben ser vlidos, dicir, que amosen diferenzas reais.
> Deben ser accesibles, que se poidan realizar e calcular dun xeito sinxelo.
> Deben ser comprensibles, de doada interpretacin.
A tipoloxa dos indicadores moi variada (cuantitativos, cualitativos, de eficacia, de eficiencia, de realizacin, de
contexto, de resultado, de impacto, de xnero...), polo que se deben seleccionar os considerados mis relevantes
e factibles de medir. De igual xeito, dbense seleccionar aqueles mis comns e transferibles dunhas actuacins
a outras.
Un dos elementos bsicos de medida de calquera realidade, e mis dende unha ptica de xnero, contar con
indicadores desagregados por sexo en todas as actuacins nas que se vexan implicadas e beneficiadas directa
ou indirectamente persoas. Esta xa unha reivindicacin bsica no deseo e implementacin de polticas de
igualdade e que vn sendo demandada tecnicamente dende xa hai anos (foi unha das primeiras en facelo a
economista Diane Elson), pois o instrumento bsico que permite saber a quen deben chegar e a quen chegan
finalmente as actuacins das polticas pblicas. A necesidade tcnica de contar con informacin desagregada por
sexo, pouco a pouco vai tomando corpo no propio quefacer das administracins pblicas e, especialmente, nas
reas ou departamentos de estatstica, se ben o nivel de desagregacin s veces afecta s datos de tipo macro,
e prdese a dita desagregacin a medida que se afonda en niveis de concrecin ou que se cruzan os ditos datos
con outras variables.
Este emprego de indicadores desagregado por sexo xa amosa a realidade dende unha perspectiva que deixa ver as
posibles fendas na igualdade entre mulleres e homes, pero non son suficientes. Para coecer a realidade,
preciso contar con indicadores que sirvan para identificar a situacin e a posicin das mulleres e dos homes en
todos os mbitos da sociedade e, de a, os indicadores de xnero.
Xa na Plataforma de Accin da IV Conferencia Mundial sobre as Mulleres de Beijing se apuntaba a necesidade de

contar e difundir non s datos e informacin desagregados por sexo, senn tamn de contar con informacins que
reflectisen a realidade das mulleres e as desigualdades de xnero. A Unin Europea recolleu en diversas ocasins
a necesidade de contar con informacin detallada do alcance das polticas pblicas e as o recolleu recentemente
no establecemento do Programa comunitario de fomento do emprego e da solidariedade social (Progress)4.
Por iso, preciso dar un paso mis no coecemento da realidade, tendo en conta non soamente xa en termos numricos
a mulleres e homes, senn crear para tal fin indicadores de xnero que amosen as iniquidades existentes en
termos de xnero, como recolle a economista feminista Mnica Davila, e que permitan ver:
> Se se conta ou non con informacin desagregada por sexo.
> De que xeito mulleres e homes participan das actuacins.
> De que xeito mulleres e homes se benefician das actuacins.
> De que xeito as actuacins dan resposta s necesidades bsicas e aos intereses estratxicos das
mulleres.
> Se se teen en conta medidas de accin positiva.
> Se se teen en conta medidas de conciliacin.
> De que xeito se est investindo no avance da igualdade.
> En que reas se est investindo no avance da igualdade.
> De que xeito se est avanzando na igualdade.
A maior importancia que acadan cada da os indicadores de sexo e xnero e a realizacin de estatsticas que teen en
conta estas das variables viuse recentemente reflectida na publicacin sobre a contribucin do traballo reprodutivo
das mulleres economa nacional, levada a cabo polo Instituto Galego de Estatstica5. Esta lia de traballo
tamn tivo cabida no recente Plan galego de estatstica plurianual. As, e en coherencia interna cos postulados
feitos polas economistas feministas, no V Plan do Goberno galego para a igualdade entre mulleres e homes
planase unha ambiciosa aposta pola realizacin de estatsticas oficiais que recollan informacin cuantitativa
e cualitativa, desagregada por sexo, cruzada con variables de xnero e caractersticas sociodemogrficas da
poboacin. Ademais, implsase a realizacin de orzamentos pblicos sensibles ao xnero que midan o acceso
aos recursos econmicos por parte das mulleres e homes de Galiza e o impacto dos orzamentos na igualdade, e
de instrumentos, ferramentas, formularios especficos que garantan a realizacin dunha avaliacin previa e final,
dos posibles ingresos e gastos pblicos da Xunta de Galicia dende unha ptica de xnero, procurando finalmente
identificar as asignacins orzamentarias dedicadas s polticas de igualdade.

4) ... Para acadar estes obxectivos globais, definronse os obxectivos xerais do programa:
(1) mellorar o coecemento e a comprensin da situacin imperante nos estados membros (e noutros pases participantes), mediante
anlises, avaliacins e un control estrito das polticas.
(2) apoiar, nos mbitos cubertos polo programa, o desenvolvemento de mtodos e instrumentos estatsticos e indicadores comns....
5) Xunta de Galicia. Consellera de Economa e Facenda. Instituto Galego de Estatstica. Conta satlite de producin domstica, 2003. Santiago de
Compostela, 2006.
26 27
Por iso, neste plan sinlanse unha serie limitada de indicadores orientativos para cada actuacin, de tal xeito que faciliten
identificar a protagonistas, tipoloxas de actuacins e gastos da polticas de igualdade. Se ben somos conscientes,
e a experiencia vno demostrar, de que pode resultar complexo recompilar determinados indicadores, cando hai
moitos axentes implicados no proceso dunha actuacin.
Basicamente, os indicadores propostos poden agruparse arredor das seguintes tipoloxas:
Cuantitativos
N. de mulleres e homes
Recursos econmicos dedicados
N. de proxectos, programas, campaas, actuacins...
Cualitativos
Grao de valoracin
Grao de satisfaccin
Contexto
Caractersticas sociodemogrficas (da poboacin a que se chega)
Localidades de realizacin (rural, beiramar, urbano)
Realizacin
Norma reguladora
Material editado
Centro creado
Campaas, tipos, medios, soportes e localidades de realizacin
Xnero
Participacin desagregada por sexo e cargo
Accins positivas
Existencia de medidas de conciliacin
Contidos con enfoque de xnero
Finalmente, convn sinalar que a importancia que se lle outorga neste plan ao indicador Recursos econmicos
dedicados convrteo, pola sa vez, nun indicador cualitativo e de xnero, pois amosar o orzamento empregado
en cada actuacin e, analizando o tipo de actuacin, poderase avaliar finalmente en que mbitos da igualdade est
a investir o Goberno galego.
IV. LIAS ESTRATXICAS DO PLAN
V. LIAS ESTRATXICAS DO PLAN
LIA ESTRATXICA 1: PARTICIPACIN E EMPODERAMENTO
LIA ESTRATXICA 2: ACCESO INFORMACIN E AOS RECURSOS
LIA ESTRATXICA 3: FORMACIN EN IGUALDADE ENTRE MULLERES E HOMES
LIA ESTRATXICA 4: ABORDAXE INTEGRAL DA VIOLENCIA DE XNERO
30 31
Lias estratxicas do plan:
Lia estratxica 1: participacin e empoderamento.
Lia estratxica 2: acceso informacin e aos recursos.
Lia estratxica 3: formacin en igualdade de oportunidades entre mulleres e homes.
Lia estratxica 4: abordaxe integral da violencia de xnero.
Obxectivos xerais do plan:
Lia 1: participacin e empoderamento
Poer en valor os temas que afecten as necesidades bsicas ou prcticas e os intereses estratxicos das mulleres
galegas dun xeito transversal nas polticas da Xunta de Galicia fomentando a inclusin da perspectiva de xnero e
a presenza, participacin activa, representacin equilibrada e o empoderamento da diversidade das mulleres.
Lia 2: acceso informacin e aos recursos
Garantir o acceso en igualdade de oportunidades da diversidade das mulleres informacin e aos recursos pblicos
e privados.
Lia 3: formacin en igualdade entre mulleres e homes
Promover un cambio cultural garantindo a inclusin da perspectiva de xnero nos aspectos relacionados coa xestin
de procesos no mbito da formacin da Xunta de Galicia e ofertar a actualizacin de coecementos e a formacin
en perspectiva de xnero e a igualdade entre mulleres e homes.
Lia 4: abordaxe integral da violencia de xnero
Previr e abordar a violencia de xnero dende as sas diferentes causas, tipoloxas, manifestacins e consecuencias, as
como garantir a asistencia e a proteccin das vtimas con actuacins de carcter integral.
LIA ESTRATXICA 1:
PARTICIPACIN E EMPODERAMENTO
Obxectivo xeral
Obxectivos especficos
Obxectivo especfico 1.1.
Fomentar a transversalizacin da perspectiva de xnero nas polticas pblicas da Xunta de Galicia.
Difundir valores sobre a democracia igualitaria baseada en principios de equidade que propicien o desenvolvemento
de actitudes participativas e unha conciencia de cidadana plena tanto para as mulleres coma para os homes
impulsando o dinamismo do asociacionismo a favor da igualdade.
Impulsar o dinamismo da rede de asociacins de mulleres e de igualdade, promovendo a creacin de novas asociacins,
de reas especficas de muller ou igualdade nas asociacins mixtas e a creacin de asociacins de homes pola
igualdade.
Fomentar e garantir a representacin equitativa e a participacin activa das mulleres nas institucins e rganos de

toma de decisins tanto de mbito pblico coma privado.
Potenciar a inclusin da perspectiva de xnero e impulsar a participacin da diversidade das mulleres, nas actividades
tursticas, artsticas, culturais e no tempo de lecer.
Potenciar a inclusin da perspectiva de xnero, e impulsar a participacin e a prctica deportiva profesional, e 32 33

afeccionada, da diversidade das mulleres.
Potenciar a inclusin da perspectiva de xnero e impulsar a participacin da diversidade das mulleres no mundo
cientfico, tcnico, da I+D+I (investigacin, desenvolvemento e innovacin) e ambiental e facer visibles as sas
achegas .
Potenciar a inclusin da perspectiva de xnero e impulsar a participacin da diversidade das mulleres no deseo e
planificacin do territorio e dos medios de transporte e comunicacins.
Fomentar o empoderamento das mulleres galegas dende a toma de conciencia da construcin da sa identidade de
xnero.
LIA ESTRATXICA 2:
ACCESO INFORMACIN E AOS RECURSOS
Obxectivo xeral
e privados.
Impulsar a realizacin de orzamentos pblicos sensibles ao xnero que midan o acceso aos recursos econmicos por
parte das mulleres e dos homes de Galiza e o impacto de xnero dos orzamentos no avance cara igualdade.
Obxectivos especfico 2.2.
Levar a cabo campaas de informacin sobre os recursos pblicos e privados especficos para mulleres e para a
igualdade que cheguen aos principais axentes implicados na xestin destes recursos.
Fomentar dende a Xunta de Galicia o acceso dos axentes implicados e da diversidade das mulleres informacin e aos
recursos.
Procurar o acceso da diversidade das mulleres a unha oferta homoxnea e de calidade de todo tipo de informacin
e recursos, considerando especialmente a sa pertenza a colectivos con algunha desvantaxe social, grupos
minoritarios ou o seu lugar de residencia ou procedencia, na procura dunha maior cohesin social.
Diminur a fenda dixital das mulleres procurando garantir o acceso s novas tecnoloxas da informacin e das
comunicacins da diversidade das mulleres, especialmente nos pequenos ncleos de poboacin espallados polo

territorio galego.
Sensibilizar, informar e concienciar sobre a persistencia de desigualdades de xnero no mercado laboral que limitan o
acceso das mulleres aos recursos econmicos.
Reducir as desigualdades no acceso aos recursos econmicos pblicos e privados, fomentando a responsabilidade
social e o compromiso dos axentes de emprego e, asemade facilitandolle s mulleres axudas directas.
34 35
LIA ESTRATXICA 3:
FORMACIN EN IGUALDADE ENTRE MULLERES E HOMES
Obxectivo xeral
de procesos no mbito da formacin da Xunta de Galicia e ofertar a actualizacin de coecementos e formacin
en perspectiva de xnero e igualdade entre mulleres e homes.
Levar a cabo os cambios necesarios que garantan a inclusin da perspectiva de xnero na xestin de procesos no
mbito da formacin da Xunta de Galicia.
Ofertar formacins especficas en materia de igualdade de oportunidades entre mulleres e homes adaptadas s
necesidades e mbitos de intervencin dos diferentes colectivos de profesionais e axentes pblicos e privados
implicados na igualdade.
LIA ESTRATXICA 4:
ABORDAXE INTEGRAL DA VIOLENCIA DE XNERO
Obxectivo xeral
Previr e abordar a violencia de xnero dende as sas diferentes causas, tipoloxas, manifestacins, e consecuencias,
as como garantir a asistencia e a proteccin das vtimas con actuacins de carcter integral.
Sensibilizar e concienciar sobre o problema que representa a violencia de xnero para o conxunto da sociedade.
Realizar unha intervencin de carcter integral coas mulleres vtimas de violencia de xnero e coas sas fillas e fillos
e persoas delas dependentes, procurando a recuperacin da sa identidade, autonoma e a restauracin dos
seus proxectos vitais.
Protexer as mulleres vtimas de violencia de xnero, as sas fillas e fillos e as persoas delas dependentes, procurando
a sa mxima seguridade policial e xurdica.
Consolidar e establecer estruturas de coordinacin e cooperacin entre as administracins pblicas galegas,

profesionais e axentes implicados, pblicos e privados, de cara eficaz prevencin, deteccin e intervencin na
erradicacin da violencia de xnero.

Impulsar a realizacin de investigacins sobre a violencia de xnero, profundando na natureza, multicausalidade,
consecuencias, novas manifestacins e propostas de intervencin que permitan avanzar na comprensin do
problema e na sa erradicacin.
Levar a cabo procesos de formacin e actualizacin de coecementos cos principais colectivos de profesionais
implicados na erradicacin da violencia de xnero.
36 37
LIA ESTRATXICA 1:
LIA ESTRATXICA 1:
XUSTIFICACIN DE CONTEXTO
Despois de pasados mis de 10 anos dende que na IV Conferencia Mundial das Mulleres, en Beijing, no ano 1995, se
propuxera o mainstreaming como unha estratexia global e integral para o avance de cara igualdade real entre
mulleres e homes, e de toda a sociedade, as conclusins que se poden extraer xiran arredor de que se ben hoxe
xa se fala de mainstreaming en todos os foros e por todos os axentes implicados (en maior medida, mis nos
pblicos ca nos privados), faise dun xeito non apropiado e, na prctica, o mainstreaming tradcese e interprtase
co feito de levar a cabo algunha actuacin que implique algunha outra rea ou departamento, parte obviamente
do de igualdade. Aditase confundir a transversalizacin da dimensin de xnero ou a inclusin de obxectivos ou
medidas de igualdade, nunha rea, departamento, proxecto, programa, co mainstreaming e, xa que logo, cunha
estratexia de mainstreaming.
O mainstreaming de xnero una intervencin global que debe afectar a toda a institucin e ten unha dobre dimensin,
pois afecta as persoas que compoen a dita organizacin e o contido e o modo de facer o seu traballo, pero tamn
a organizacin (reorganizacin) das estruturas da institucin para garantir que a igualdade se tea en conta dun
xeito transversal en toda a institucin. Por iso, precisa para o seu deseo e implementacin, en primeiro lugar,
dun compromiso poltico. Esta intervencin global debe levar parella a formacin en igualdade de todo o persoal
(por iso, a lia estratxica deste plan). Ademais, o contido do traballo e as actuacins duns postos ou outros
teen impactos diferentes na igualdade, que se deben acompaar do deseo ou revisin das ferramentas de
traballo habituais, velando porque inclan a igualdade. unha estratexia que se implementa pouco a pouco, xa
que implica a transformacin da institucin para lograr a transformacin social cara igualdade entre mulleres
e homes, anda que evidente que non se trata dunha transformacin inmediata.

Desafortunadamente, na prctica a dita estratexia de mainstreaming traduciuse, en non estratexia, pois na meirande
parte das ocasins trtase s de actuacins puntuais que non forman parte dunha estratexia integral que busca
a transformacin interna das organizacins. En xeral, as ditas non estratexias integrais tan s afectan unha
rea, departamento, proxecto ou programa. Non modifican as estruturas da organizacin ou institucin, nin
crean organismos ou departamentos especficos de igualdade ou xnero ou figuras tcnicas especialistas que
garantan a continuidade do obxectivo de igualdade, nin modifican a propia cultura organizacional androcntrica
que sustenta as ditas organizacins ou institucins. O que fan dar un paso dos mltiples que leva consigo a
estratexia, ao introducir a perspectiva de xnero nunha rea da institucin.
A Xunta de Galicia planea, por primeira vez na sa historia, tal e como se recolle no seu obxectivo especfico 1.1., o reto
de desear e iniciar unha estratexia de mainstreaming, poendo en valor os temas que afecten as necesidades
bsicas ou prcticas e os intereses estratxicos das mulleres galegas dun xeito transversal nas polticas da
Xunta de Galicia, ademais de levar a cabo tamn por primeira vez unha experiencia piloto de proceso de cambio
38 39
organizacional pro-equidade (COpEQ)6 nalgn departamento da Xunta de Galicia que deixe aflorar as barreiras
soterradas na cultura organizacional que impiden avanzar na igualdade.
Nesta primeira lia estratxica do V Plan do Goberno galego para a igualdade entre mulleres e homes, que pretende
poer en valor os temas de igualdade, tamn se pula por traballar cara a unha democracia igualitaria baseada
en principios de equidade e propiciar o desenvolvemento de actitudes participativas por parte da diversidade das
mulleres, como se recolle nas actuacins do obxectivo especfico 1.2. .
Xa que a pesar do grande avance da presenza das mulleres na maiora dos sectores da sociedade galega nas ltimas
dcadas se observan como superados os non tan vellos impedimentos legais e as identificadas noutrora como
barreiras de tipo instrumental (formativas e tcnicas) que dificultaban e xustificaban a sa escasa participacin,
segue a darse un dficit de participacin activa das mulleres na sociedade e nas institucins na que esta se
organiza.
As dificultades coas que se atopan as mulleres no camio cara sa participacin activa e equitativa veen dadas
por factores externos, de tipo esxeno, pero que se asentan na base mesma da estrutura da sociedade e que
xiran arredor dun sistema de sexo/xnero desigual e heterocentrado. Pero con frecuencia estes factores son
erroneamente vistos pola sociedade como endxenos s propias mulleres (as mulleres non participan porque
non queren) e, as, o esxeno corre o risco de verse e converterse en endxeno polas mulleres, ao interiorizar
a asignacin dun papel de xnero tradicional e desigual que as sita s marxes da participacin social, cultural,
poltica e econmica.
Botndolles unha ollada s estatsticas sobre a participacin, o informe do ano 2006 da Comisin sobre a Igualdade
entre Mulleres e Homes7 adianta que, dentro das empresas, as mulleres ocupan s un 32% dos postos directivos
e que s un 10% das persoas integrantes dos consellos de administracin e un 3% dos cargos de presidencia das
empresas mis importantes son mulleres. Por ltimo, nos sectores da educacin e da investigacin, o nmero das
que obteen un ttulo moi elevado (son mulleres o 43% das persoas doutoradas), pero as mulleres desaparecen
a medida que se avanza na carreira profesional acadmica, dado que s o 15% son titulares dunha ctedra.
E parecida situacin de contexto se observa en Galiza. No anterior plan xa exista unha rea rea 2: cooperacin,
participacin sociopoltica e empoderamento que recolla obxectivos e actuacins relativas participacin e
ao empoderamento das mulleres. A avaliacin do anterior plan deixa ver a necesidade de seguir a traballar
nesta lia, pois nos datos relativos ao mbito educativo superior obsrvase que, para o ano 2005, do total de
80.143 matrculas realizadas nas universidades galegas, 45.883 correspondan a mulleres, o que representa un
57,25% de mulleres e un 42,75% de homes, do que se deduce que, do Estado espaol, sexan os campus galegos
os que conten cunha maior presenza de mulleres nas sas aulas. Pero a dita presenza non se traduce nunha
participacin proporcional das mulleres nos rganos de poder e toma de decisins no mbito acadmico.
6) Metodoloxa deseada e implementada pola consultora de xnero Natalia Navarro Olivn.

7) Informe da Comisin ao Consello, ao Parlamento Europeo, ao Comit Econmico e Social Europeo e ao Comit das Rexins, do 22 de febreiro de
2006, sobre a igualdade entre mulleres e homes - 2005 [COM (2006) 71 final - Diario Oficial C 67 de 18.3.2006].
E, polo que se refire representacin poltica, como integrantes do Goberno no ano 2001 haba un 14,29% de mulleres,
cifra que se mantn ata o cambio ao actual Goberno no ano 2005. Cambio poltico que se traduce nun 43% de
mulleres e un 57% de homes, o que supn unha considerable diferenza, un 29% mis, con respecto participacin
das mulleres no Goberno anterior.
Tal e como demostran as estatsticas galegas relativas participacin8 e aos resultados globais da avaliacin do plan
anterior, anda queda moito camio por facer, e os cambios e avances constatados distan moito de reflectir unha
situacin equilibrada e paritaria entre mulleres e homes, sobre todo tendo en conta que as mulleres representan
mis da metade da poboacin actual de Galiza.
As as cousas, a Vicepresidencia da Igualdade e do Benestar aposta polo fomento da participacin e do empoderamento

da diversidade das mulleres galegas en todos os mbitos, pero nesta ocasin dende unha tripla perspectiva:
Procurando ter en conta as necesidades bsicas ou prcticas que faciliten a sa participacin.
Procurando potenciar os intereses estratxicos que propicien o empoderamento das mulleres.
Poendo en valor na axenda poltica os temas que afectan mis directamente as oportunidades de
desenvolvemento individual e colectivo das mulleres como cidads de pleno dereito.
Ter en conta os temas que afectan mis directamente as mulleres, s veces tamn escoitar a voz de grupos que non
teen voz propia, das persoas dependentes, das persoas maiores e menores. Por iso, dbese diferenciar ben
que tipo de participacin se quere potenciar e lograr, se aquela que cubra as necesidades bsicas ou prcticas
das mulleres no desempeo do seu papel mis tradicional, ou unha participacin que busque novos horizontes,
onde realmente se tean en conta as mulleres, como cidads de pleno dereito e sen ver as mulleres a travs do
seu papel de nais (por exemplo, nas Ampas) ou de coidadoras (por exemplo, nas asociacins de determinadas
enfermidades ou discapacidades). dicir, fomentando a participacin das mulleres en asociacins que velen
polos seus intereses persoais de lecer, profesionais, polticos, etc. e non instrumentalizando as mulleres en

funcin do papel tradicional de xnero.
Falar de participacin falar, en primeira instancia, de garantir o acceso informacin e aos recursos abordados
xa na lia estratxica 2 deste plan, pero tamn do gozo do dereito das mulleres a seren informadas, a seren
consultadas e do dereito a tomar parte (de e en). Por iso, o actual Goberno galego aposta polo impulso dunha
democracia plenamente participativa e non exclunte coas mulleres nin coa diversidade das mulleres que vaia
mis al da mera democracia representativa e que permite escoller as e os gobernantes en cada nova lexislatura,
establecendo s relacins electorais coa poboacin. Trtase de crear un novo protagonismo na participacin,
un suxeito propio, que recolla a voz e os intereses das mulleres, un novo quen con capacidade para estreitar as
relacins coas instancias poltico-administrativas que deben canalizar as sas esixencias.
8) Ir ao captulo IV, onde se recolle unha mostra estatstica.
40 41
A base desta participacin pode ser:
Asociativa (cando se canaliza a travs de grupos organizados).
Persoal (cando se canaliza a travs da participacin a nivel individual).
Mixta (cando se combinan as das anteriores).
Participar, e ter en conta, aqueles aspectos relacionados co exercicio dese dereito, como potenciar a existencia de
mecanismos, sistemas (rede de apoio ao asociacionismo) ou medidas (por exemplo, de conciliacin ou accin
positiva) que garantan o exercicio efectivo deses dereitos por parte das mulleres, como as se recolle nas
actuacins dos obxectivos especficos desta lia do plan.
Por iso, no obxectivo especfico 1.3. deste plan dselle unha importancia destacada ao asociacionismo e ao impulso
e dinamismo da rede de asociacins de mulleres, promovendo a creacin de novas asociacins e de reas
especficas de mulleres ou igualdade nas asociacins mixtas e recoecendo que as asociacins de mulleres, e
feministas, deben ter as seguintes funcins:
1 Interlocutoras directas s que consultar determinados aspectos das actuacins pblicas.
2 Colaboradoras na organizacin ou facilitadoras de determinados servizos e prestacins especficas de e

para mulleres, e para a igualdade.
3 Canalizadoras das esixencias das cidads, como:
o Cidads posuidoras de dereitos individuais.
o Integrantes dun grupo que comparte unha asignacin dun papel de xnero determinado, nunha
dobre vertente:
4 Individual, asumido como muller, que deber tratarse dende o individual (autoestima e empoderamento).
5 Colectiva, como activacin do papel colectivo (poendo en valor os temas de intereses estratxico para as
mulleres).
Para iso, importante traballar coas propias asociacins de mulleres a prol de aumentar o grao de coecemento sobre
a situacin e posicin de mulleres e homes na sociedade, das inxustizas de xnero, da igualdade de oportunidades,
para despois, unha vez conseguida a conciencia identitaria das propias mulleres, abordar o mesmo traballo co
resto de asociacins mixtas, colexios profesionais, etc. e as ir acadando un grao de sensibilizacin, coecemento
e posicionamento activo de toda a sociedade cara s desigualdades de xnero que lles permita s asociacins ser
axentes activos e propiciadores do cambio social a favor da igualdade dende abaixo cara a arriba.
Nesta orde de cousas, o propsito da Vicepresidencia da Igualdade e do Benestar impulsar a participacin da

diversidade das asociacins de mulleres e feministas, xa que estas constiten a representacin mis lextima da
cidadana feminina e un piar bsico no cambio social da Galiza do sculo XXI.
As actuacin relativas participacin das mulleres no mundo da cultura, actividades tursticas, artsticas, culturais e
no tempo de lecer recllense no obxectivo especfico 1.5. Segundo amosan os datos dos grficos que se presentan
no captulo anterior deste plan, as mulleres son mis numerosas e constantes como consumidoras de cultura
mis lectoras, mis pblico nos teatros, exposicins e concertos culturais, pero inferior a sa presenza
como creadoras ou referentes, a sa participacin en organizacins culturais ou no asociacionismo profesional do
sector, na xestin de persoal ou na inmensa maiora dos postos directivos e dos cargos das entidades e institucins,
pblicas ou privadas, relacionadas coa cultura, nas que se observa unha forte segregacin vertical.
Agora ben, advrtese un cambio nos ltimos tempos que se visibiliza por exemplo na entrada de mulleres na Real
Academia Galega, na creacin no Consello da Cultura Galega dunha Comisin Tcnica de Xnero, pero fronte a
esta actitude aperturista aos valores da igualdade entre mulleres e homes segue a haber certa resistencia s
demandas para que este tipo de organismos cambien a sa composicin e se constitan en institucins culturais
cunha participacin mis equitativa e equilibrada e rachen cos teitos de vidro que atopan as mulleres na sas
carreiras profesionais.
E dado que esta segregacin vertical se vai repetir noutros mbitos, e non s no cultural, clara a conveniencia de
establecer actuacins encamiadas a fomentar e garantir a representacin equitativa e a participacin activa
das mulleres nas institucins e rganos de toma de decisins de todos os mbitos, como se recolle no obxectivo
especfico 1.4.
A outra cara da moeda ofrcea a posicin de das mulleres fronte do Centro Dramtico Galego durante a lexislatura
do actual Goberno, a primeira vez que unha muller exerce a direccin do dito centro pblico na sa historia. A
participacin das mulleres est a aumentar considerablemente na xestin cultural e, as, contabilzanse vinte
e unha mulleres responsables da programacin cultural (fronte a vinte e catro homes) nos concellos socios da
Rede Galega de Teatros e Auditorios, pero persiste un dficit de participacin das mulleres nas asociacins de
tipo profesional relacionadas coa cultura. Esta diferenza aumenta a medida que se sobe na escala profesional
e, de novo, as mulleres atpanse cun teito de vidro, sobre todo no mbito literario. A menor diferenza entre
a participacin dse entre actrices e actores (42% de mulleres por un 58% de homes). Un avance destacado
obsrvase nos proxectos audiovisuais, nas categoras de escrita individual de guin e de producin dixital, o que

supn un cambio de tendencia nun sector ata hai pouco dominio absoluto de homes.
E dado que cada da a cultura e o ocio con ela relacionado ten un maior peso na nosa sociedade e que unha industria
en auxe en Galiza, convn incidir para que a planificacin cultural das administracins pblicas ou entidades
privadas tea en conta a perspectiva de xnero, de tal xeito que asuman como un criterio de calidade a igualdade
entre mulleres e homes, divulgando unha visin cultural libre de matices de xnero, un reto que toda sociedade
democrtica debe propoerse, o que se pode procurar a travs das diversas actuacins que se establecen neste
plan e que van dende a inclusin de medidas de igualdade, ao apoio e difusin de obras artsticas e culturais feitas
ou producidas por mulleres, ou a imposicin dun sistema de cotas naquelas modalidades artstico-culturais onde
estn subrepresentadas.
No tocante ao mundo do deporte, as actuacins quedan comprendidas baixo o obxectivo especfico 1.6. Sendo
conscientes de que o deporte ten unha mltiple dimensin que abarca, entre outras, as vertentes de educacin
social, valor cultural, espazo de participacin, actividade de lecer e tempo libre, carreira profesional, espazo de
toma de decisins e de poder econmico, medio de promocin da sade e, se ben certo que nos ltimos anos
aumentou a participacin das mulleres e o alcance meditico dos seus xitos, en Galiza, especialmente nas 42 43
disciplinas de remo, alpinismo e baloncesto, onde se conta con catro equipos na Divisin de Honra, segue a ser
un mbito no que as mulleres estn subrepresentadas, tanto na dimensin profesional coma na dimensin de
actividade de lecer, e tamn nos espazos de toma de decisin e poder, onde s se conta cunha presidenta no total
das federacins deportivas galegas. Tamn estn sensiblemente subrepresentadas nas funcins de direccin
adestradoras ou xuzas, especialmente nos niveis mis altos, e detctase de novo unha segregacin vertical. Por
outra banda, o deporte feminino ten un menor apoio de empresas, patrocinadores e dos medios de comunicacin,
e as propias mulleres atopan maiores dificultades e barreiras para dedicarse ao deporte profesionalmente,
especialmente nos considerados socialmente mis masculinizados.
Cmpre, xa que logo, un cambio na poltica deportiva do pas para mudar esta situacin e desenvolver unha poltica
deportiva igualitaria. Cambio que debe ser apoiado e impulsado polas administracins pblicas galegas, pero
contando coas propias mulleres, ben dende a sa participacin como deportistas, ou ben asumindo papeis relevantes
na toma de decisins no mbito deportivo (proxectos, programas, clubs, federacins, torneos, competicins,
etc.), de tal xeito que as experiencias, valores, opinins e intereses das mulleres enriquezan, diversifiquen e
realcen o desenvolvemento do deporte, alentando a diversidade das mulleres e dos homes a realizar actividades
deportivas independentemente dos prexuzos sociais de xnero e fomentando a prctica deportiva como un medio
de participacin social e de fortalecemento fsico.
Tamn dende o Goberno galego se quere potenciar a inclusin da perspectiva de xnero e impulsar a participacin da
diversidade das mulleres no mundo cientfico, tcnico, da I+D+I (investigacin, desenvolvemento e innovacin) e
ambiental e facer visibles as achegas das mulleres a estes eidos, apoiando iniciativas como a Unidade de Muller e
Ciencia, tal e como se recolle nas actuacins do obxectivo especfico 1.7. Pola sa banda, a travs das actuacins
comprendidas no obxectivo especfico 1.8., bscase potenciar a inclusin da perspectiva de xnero e impulsar a
participacin da diversidade das mulleres no deseo e planificacin do territorio e dos medios de transporte e
comunicacins.
Pero a participacin non se pode entender sen o fortalecemento do empoderamento. Este entendido neste plan dun
xeito novo por parte da Administracin pblica galega, nunha dobre vertente:
O empoderamento persoal das propias mulleres.
O empoderamento, a posta en valor, o recoecemento dos temas que afectan mis directamente as
mulleres.
Na primeira das vertentes, o empoderamento das propias mulleres supn, en primeiro lugar, garantir e lograr a
autonoma persoal, reforzar a autoestima, pasando por unha toma de conciencia persoal e identitaria por parte
das mulleres, tanto individual coma colectivamente, e a revalorizacin positiva da identidade de xnero, como se
recolle nas actuacins comprendidas no obxectivo especfico 1.9. As, este plan pretende afondar na dimensin
da estrutura preformativa do xnero como unha forma cultural de configurar os corpos e as identidades feminina
e masculina, entendendo o xnero como unha categora histrica en constante evolucin, dende a que planear a
de-construcin dun papel de xnero tradicional e desigual.
O empoderamento das mulleres garantir o acceso e o control por parte delas a todo tipo de recursos (econmicos,
materiais, de coecemento...) que afectan directamente a sa autonoma persoal e que lle facilitan o control
sobre a sa propia vida e tamn aprender a vencer as normas reguladoras da hexemona heterosexual, as micro
desigualdades cotis da cultura androcntrica e poder, as, gozar realmente dos dereitos recoecidos nos marcos
legais.
E ter en conta as mulleres, no seu dobre papel como mulleres, atendendo e garantindo a cobertura dos aspectos que
Caroline Moser definiu como necesidades bsicas ou prcticas e como cidads, garantindo a cobertura dos seus
intereses estratxicos. E pasa, en primeiro lugar, pola autonoma econmica e, en segundo lugar, polo acceso e o
control da informacin, pola autonoma poltica e as garantas de acceso ao exercicio dos dereitos polticos dunha
cidadana plena, vencendo os obstculos internos, anda vixentes no modelo de exercicio do poder e liderado
tradicionais. deconstrur o modelo actual de poder.
Na Declaracin de Beijing do ano 1995, estableceuse que o empoderamento das mulleres e a sa plena participacin
en condicins de igualdade en todos os mbitos da sociedade, includa a participacin nos procesos de toma
de decisins e o acceso ao poder, son fundamentais para o logro da igualdade. Pero, anda as, non garanta
suficiente, se persiste unha desvalorizacin e falta de recoecemento dos temas tradicionalmente relacionados
coas mulleres.
Por iso, a segunda das interpretacins do empoderamento fai fincap na posta en valor, no recoecemento social e
poltico dos temas que afectan mis directamente as mulleres. Esta segunda interpretacin non incompatible
coa anterior, senn que a complementa e enriquece, e rescata o recoecemento social do que fala Nancy Fraser. Xa
non chega con reivindicar e garantir unha redistribucin de todos os recursos (includos os polticos) mis xusta e
equitativa en termos de xnero, senn que preciso reivindicar o recoecemento e o valor de determinados temas
tradicionalmente vinculados s mulleres e ao papel de xnero feminino, como por exemplo o valor dos coidados e
dos afectos ou a importancia das propias desigualdades de xnero cotis ou a soterrada cultura androcntica que
impregna as estruturas nas que se organiza a sociedade galega. A principal caracterstica das inxustizas sociais en
funcin do xnero o androcentrismo, a construcin autoritaria de normas de funcionamento e interpretacin que
privilexian o asociado masculinidade e que se traduce no sexismo cultural, na desvalorizacin do identificado como

de mulleres ou como feminino. Desvalorizacin que se plasma en toda a organizacin da sociedade, nas leis, nas
polticas, no infrinximento das leis, nas prcticas sociais e nos modelos informais de relacin establecidos no pacto
social, no status social de recoecemento, na infravaloracin ou invisibilidade, no predominio de modelos culturais
dominantes de interpretacin e valoracin. O empoderamento e o recoecemento pasan por un cambio cultural do
simblico, do valor que se lles outorga a determinadas cousas na vida e s persoas que tradicionalmente as veen
facendo, saldar a dbeda histrica do recoecemento que merecen as mulleres e as cousas de mulleres.
A aposta da Vicepresidencia da Igualdade e do Benestar conseguir que, pouco a pouco, os temas que afectan mis
directamente as necesidades bsicas ou prcticas e os intereses estratxicos das mulleres entren nas axendas
polticas de todas as conselleras dun xeito transversal e, para iso, planase unha lia estratxica especfica con
actuacins que promovan a participacin e o empoderamento.
Por outra banda, entre o Plan de fomento da corresponsabilidade, promovido pola Vicepresidencia da Igualdade e do
Benestar, e o presente, existe unha complementariedade, pois aquel recolle, entre outros obxectivos e actuacins,
o cuestionamento dos estereotipos de xnero, o fomento da presenza e participacin activa dos homes no mbito
privado, medidas de apoio e fomento da conciliacin e a valoracin da tica do coidado e o seu recoecemento, o 44 45
que ter un impacto directo nas mulleres e na igualdade.
LIA ESTRATXICA 1:
OBXECTIVO XERAL
OBXECTIVOS ESPECFICOS
OBXECTIVO ESPECFICO 1.1.



igualdade.


Potenciar a inclusin da perspectiva de xnero e impulsar a participacin da diversidade das mulleres, nas actividades

Potenciar a inclusin da perspectiva de xnero, e impulsar a participacin e a prctica deportiva profesional, e
afeccionada, da diversidade das mulleres.
Potenciar a inclusin da perspectiva de xnero e impulsar a participacin da diversidade das mulleres no mundo
cientfico, tcnico, da I+D+I (investigacin, desenvolvemento e innovacin) e ambiental e facer visibles as sas
achegas .

xnero.
46 47
OBXECTIVO XERAL 1
ACTUACINS
Coordinacin: Vicepresidencia da Igualdade e do Benestar
1.1.1. Desear unha estratexia de mainstreaming de xnero na Xunta de Galicia que identifique os cambios
necesarios de estrutura, de organizacin, de procesos e contidos
> Xunta de Galicia
> Vicepresidencia da Igualdade e do Benestar
Indicadores
> Proposta realizada
> Recursos econmicos dedicados
1.1.2. Implementar gradualmente a estratexia de mainstreaming de xnero acordada para a Xunta de Galicia,
levando a cabo as modificacins propostas
> Xunta de Galicia
> Todos
Indicadores
> N e tipo de accins executadas por departamentos
1.1.3. Realizar e promover a implantacin de Procesos de Cambio Organizacional pro-equidade (COpEQ) como
experiencia piloto nalgn departamento da Xunta de Galicia
> Xunta de Galicia
> Consellera de Presidencia, Administracins Pblicas e Xustiza
Indicadores
> N e tipo de departamentos participantes
1.1.4. Realizar periodicamente diagnoses especficas da situacin da igualdade no mbito das competencias de
cada un dos Departamentos da Xunta de Galicia, que sinalen carencias, necesidades, a pertinencia de xnero
e lias de actuacin futuras para incorporar a dimensin de xnero e o principio de igualdade dun xeito
transversal
> Xunta de Galicia
> Todos
Indicadores
> N de departamentos que realizan diagnoses
> Recursos econmicos
1.1.5. Garantir que as necesidades bsicas ou prcticas e os intereses estratxicos das mulleres se tean en conta
dun xeito transversal nas polticas pblicas, proxectos, programas e plans de actuacin da Xunta de Galicia

> Xunta de Galicia
> Todos
Indicadores
> N de polticas, proxectos, programas segundo atenden as necesidades bsicas ou prcticas e os intereses
estratxicos
48 49
1.1.6. Revisar os proxectos, programas e plans de accin, de todos os departamentos en proceso de elaboracin ou
execucin para velar por e garantir a inclusin da perspectiva de xnero
> Xunta de Galicia
> Todos
Indicadores
> N de proxectos, programas e plans revisados
> N de proxectos, programas e plans pertinentes
> N de proxectos, programas e plans pertinentes que introducen a perspectiva de xnero
1.1.7. Introducir nos plans estatsticos plurianuais a perspectiva de xnero

> Consellera de Economa e Facenda
Indicadores
> N de indicadores desagregados por sexo
> N de indicadores de xnero
> N e tipo de indicadores de recursos econmicos dedicados a mulleres e homes
> N e tipo de indicadores de recursos econmicos dedicados igualdade
1.1.8. Aumentar a presenza e participacin activa do departamento competente en materia de igualdade da Xunta
de Galicia en instancias de representacin oficial dentro de Galiza e no exterior, e en foros, congresos locais,
autonmicos, estatais e internacionais
> Persoal poltico, asesor, tcnico e funcionariado de dito organismo de igualdade
> Secretara Xeral de Emigracin
Indicadores
> N de mulleres e homes representantes e cargos
1.1.9. Potenciar e difundir o traballo que dende a Xunta de Galicia, estn a desenvolver na procura da igualdade de
oportunidades entre mulleres e homes:
Comisin Asesora de Publicidade non Sexista
Comisin de Asesoras e Asesores para a Igualdade nos Centros de Formacin
Comisin non Permanente para a Igualdade e para os Dereitos das Mulleres do Parlamento de Galiza
Comisin Tcnica de Xnero do Consello da Cultura Galega
Comisins Editoriais e Igualdade
Consello do Servizo Galego de Igualdade
Observatorio de Publicidade
Seminario Permanente de Educacin para a Igualdade
> Toda a poboacin
> Consellera de Educacin e Ordenacin Universitaria
> Consellera de Cultura e Deportes
Indicadores
> Entidades publicitadas
> N de campaas, tipos, medios, soportes e localidades de divulgacin
1.1.10. Establecer como criterio nos diferentes premios que promociona a Xunta de Galicia aspectos relativos
igualdade entre mulleres e homes
> Toda a poboacin

> Todos
Indicadores
> Norma reguladora
> N de convocatorias que inclen aspectos de igualdade
> N de mulleres e homes que se presentan, se procede
50 51
1.1.11. Velar por que a linguaxe da Xunta de Galicia visibilice as mulleres e homes impulsando o asesoramento
lingstico de xnero no Servizo de Normalizacin Lingstica e incorporando a linguaxe inclusiva como
criterio de correccin lingstica, e dictando normas internas para o uso non sexista da linguaxe que debe
rexer na Administracin, e procurando o seu estrito cumprimento
> Funcionariado, persoal laboral, tcnico e poltico
> Secretara Xeral de Poltica Lingstica
Indicadores
> Norma reguladora
> Valoracin da asesora polo Servizo de Normalizacin Lingstica
1.1.12. Divulgar e fomentar o uso non sexista da linguaxe nas empresas ou institucins que colaboren coa Xunta de
Galicia
> Empresas ou institucins que colaboren coa Xunta de Galicia
Indicadores
> Sectores empresariais a que se chega
ACTUACINS
1.2.1. Establecer canles permanentes de participacin e incidencia directa sobre as polticas locais e autonmica
que recollan as necesidades bsicas ou prcticas e os intereses estratxicos da diversidade das mulleres
> Mulleres
Indicadores
> N tipo, mbito, sector ou rea das canles abertas
> N de mulleres que participan desas canles
> Caractersticas sociodemogrficas das participantes
1.2.2. Elaborar, publicar e divulgar material didctico (en calquera soporte, papel, cd, dvd), que garanta que na
disciplina Educacin para a cidadana se respecte transversalmente a perspectiva de xnero e que se aborden
contidos relacionados coa participacin e representacin equitativa de mulleres e homes, facendo especial
nfase nas desigualdades de xnero como un dficit democrtico

> Profesorado dos centros de ensino que dan esta materia
> Centros de ensino
> Alumnado de centros de ensino
Indicadores
> N de campaas, tipos, medios, soportes e localidades de divulgacin do material didctico
52 53
1.2.3. Promover o voluntariado entre os homes naqueles colectivos ou mbitos moi feminizados, e difundir valores
de solidariedade favorecendo a diversidade do contido do rol de xnero
> Os homes
> Todas as asociacins, organizacins e institucins moi feminizadas
Indicadores
> N de voluntarios e caractersticas sociodemogrficas
> Sectores de incorporacin dos voluntarios
1.2.4. Crear seminarios de cidadana mixtos (de mulleres e homes), que fomenten a reflexin e valoracin da
democracia igualitaria, equitativa e participativa
> Toda a poboacin
> Todas as asociacins, organizacins e institucins, mixtas e de mulleres
Indicadores
> N de seminarios realizados
> Localidades de realizacin
> N de participantes por sexo e caractersticas sociodemogrficas
> Medidas de conciliacin dispoibles
> Medidas de conciliacin empregadas por sexo
1.2.5. Difundir, visibilizar e poer en valor, especialmente entre a poboacin masculina e a mocidade, as achegas
do feminismo galego evolucin da sociedade e dos principios democrticos
> Toda a poboacin
> Centros de ensino
Indicadores
> N e centros de ensino aos que se chega
> Poboacin que se chega
igualdade.
ACTUACINS
1.3.1. Realizar e difundir un directorio dixital (web) de fcil actualizacin que facilite informacin destacada sobre
cada unha das asociacins de mulleres, e daquelas asociacins mixtas de calquera mbito que conten con
reas especficas de muller ou igualdade, en Galiza e galegas no exterior
> Todas as asociacins de mulleres
> Todas as asociacins que conten cunha rea de muller ou igualdade
> Toda a poboacin
> Secretaria Xeral de Emigracin
Indicadores
> Directorio dixital realizado
> N de asociacins rexistradas
> N de visitas rexistradas na pxina web

1.3.2. Facer pblica e difundir, a travs de diversos medios e canles de comunicacin a rede de asociacins de
mulleres e da igualdade de Galiza
> Toda a poboacin, especialmente as mulleres
> Todos os departamentos da Xunta de Galicia que conten con asociacins de mulleres
Indicadores
54 55
1.3.3. Prestar e facilitar asesoramento gratuto sobre a creacin de asociacins a grupos de mulleres de calquera
mbito, ou de homes pola igualdade, que queiran constiturse en asociacin ofrecndolles materiais que
orienten o proceso
> Todas as mulleres
> Homes pola igualdade
Indicadores
> N de demandantes e caractersticas sociodemogrficas
> Tipo de asociacin e mbito de actuacin
> N e tipo de servizos prestados
1.3.4. Impulsar, prestando o apoio e asesoramento tcnico necesario, a creacin de novas asociacins de mulleres,
naqueles mbitos, sectores profesionais, sociais, econmicos, ou de colectivos con especiais dificultades non
cubertas ata agora
> Todas as mulleres
Indicadores
> N de asociacins creadas
> Tipo de asociacin, mbito de actuacin e xeogrfico
> Caractersticas sociodemogrficas das mulleres socias
1.3.5. Impulsar a creacin de reas, departamentos, vogalas, ou comisins especficas de igualdade ou muller en
asociacins mixtas prestando o apoio e asesoramento tcnico que requiran
> Todo tipo de asociacins
Indicadores
> N de reas creadas
> N, tipo, mbito de actuacin e xeogrfico das asociacins onde se crearon as novas reas ou
departamentos
1.3.6. Fomentar o traballo en rede, promovendo o intercambio de boas prcticas entre a diversidade das asociacins
de mulleres en Galiza, e coas asociacins de mulleres no exterior
> Todas as asociacins de mulleres de Galiza, e no exterior
Indicadores
> N de encontros, reunins, xuntanzas ou congresos que faciliten estes contactos
> Tipo, mbito de actuacin e xeogrfico das asociacins que participan
1.3.7. Dar apoio s asociacins de mulleres xa constitudas poendo ao seu dispor asesoramento gratuto en
materia legal, fiscal, e desenvolvendo programas de formacin especficos dirixidos mellora da xestin,
procurndolles materiais que potencien a sustentabilidade asociativa
> Asociacins de mulleres situadas en Galiza e no exterior
Indicadores
> N de asociacins demandantes
> N e tipo de servizos prestados
> Tipo, mbito de actuacin e xeogrfico das asociacins
1.3.8. Promover a incorporacin, participacin e visibilidade das mulleres no tecido asociativo galego, especialmente

daquelas pertencentes a colectivos minoritarios ou a mbitos onde estean subrepresentadas
> Todo tipo de asociacins de mulleres
> Todos
Indicadores
> N de novas incorporacins
> Tipo, mbito de actuacin e xeogrfico das asociacins a que se incorporan as mulleres
56 57
ACTUACINS
1.4.1. Realizar e difundir unha investigacin que deixe ver as barreiras soterradas na cultura organizacional que
impiden a participacin equitativa das mulleres nos rganos de toma de decisins, tanto de mbito pblico
coma privado e que sinale estratexias de actuacin e mellora
> Axentes sociais e institucins pblicas e privadas
Indicadores
> Tipo de investigacin realizada
> N de campaas, tipo, medios, soportes e localidades de difusin
1.4.2. Realizar e manter estatsticas oficiais da representacin e participacin das mulleres en cargos de
responsabilidade e rganos de toma de decisins, pblicos e privados
> Entidades, e organizacins pblicas e privadas con rganos de toma de decisins
> Todos
Indicadores
> N de indicadores creados, sistematizados e difundidos
1.4.3. Levar a cabo e difundir un estudo e anlise da propia Xunta de Galicia que profundice no coecemento e
evolucin da institucin, en canto participacin e representacin de mulleres e homes
> Xunta de Galicia
Indicadores
> Tipo de investigacin realizada
> N de campaas, tipo, medios, soportes e localidades de difusin
1.4.4. Potenciar a figura de axente de igualdade de oportunidades entre mulleres e homes nas institucins pblicas
e privadas
> Axentes de igualdade de oportunidades entre mulleres e homes
> Institucins pblicas e privadas
Indicadores
> Tipo de actuacins que desenvolven
1.4.5. Realizar campaas de sensibilizacin sobre a importancia, necesidade e contribucins especficas que supn
a participacin das mulleres nas esferas de toma de decisins, espazos polticos e consultivos de todos os
mbitos
> Toda a sociedade, administracins locais e provinciais, partidos polticos, organizacins sindicais ou
empresariais, empresas e asociacins mixtas
Indicadores
> N campaas, tipos, medios, soportes e localidades de divulgacin
1.4.6. Fomentar frmulas de participacin das mulleres de base persoal, asociativa e mixta, nos diversos espazos,
mbitos e procesos de participacin cidad: clubs, conferencias, foros, medios de comunicacin, seminarios,
xornadas; acordos de consenso, audiencias, consellos consultivos, consultas populares, enquisas
deliberativas, xuntas e asembleas de barrio, xurados; diagnoses, mesas sectoriais, investigacins; plans

estratxicos integrais ou especficos (igualdade, educacin, discapacidade, medio ambiente, urbano, contra
as drogas..); Axenda 21; orzamentos... e outros espazos ou procesos que se poidan estimar
> Toda a poboacin
> Todos
Indicadores
> Tipo de base da participacin (persoal, asociativa, mixta)
> N e tipo de frmulas adoptadas para garantir a participacin das mulleres
58 59
1.4.7. Aumentar a presenza e participacin activa das mulleres e das asociacins de mulleres nos rganos e
espazos de consulta, de participacin e de toma de decisins (mesas de negociacin, consultas, planificacins
e avaliacins polticas)
> Mulleres
> Asociacins de mulleres
> Todos
Indicadores
> N de mulleres participantes, cargo e caractersticas sociodemogrficas
> N, tipo, mbito de actuacin e xeogrfico das asociacins
1.4.8. Promover a implantacin de accins positivas para facilitar a promocin profesional e a designacin de
mulleres para postos de maior responsabilidade e representatividade na Xunta de Galicia
> Xunta de Galicia
> Todos
Indicadores
> N de mulleres promocionadas
> Cargos e departamentos aos que promocionaron ou foron designadas
1.4.9. Considerar positivamente para a sinatura de convenios, contratacins e concesin de subvencins, as

organizacins, institucins e empresas que teen maior nmero de mulleres nos rganos de decisin e
direccin
> Todas as organizacins, institucins e empresas
> Todos
Indicadores
> Normativa reguladora
> Total de convenios, concursos, contratos ou subvencins por departamento que inclen na baremacin
esta accin positiva
1.4.10. Impulsar na configuracin de comisins, xurados, consellos de tipo artstico, audiovisual, cultural e literario,
a participacin de mulleres expertas na materia e/ou en xnero
> Comisins, xurados, consellos de tipo artstico, audiovisual, cultural e literario
Indicadores
> N de participantes segundo sexo e cargo
1.4.11. Garantir a participacin de mulleres nos rganos de decisin, representatividade e poder das empresas
e organizacins do sector artstico, audiovisual, cultural, literario e turstico nas que participa a Xunta de
Galicia
> Asociacins de profesionais, organizacins do sector, empresas pblicas ou privadas e institucins nas
que participa a Xunta de Galicia
> Consellera de Innovacin e Industria
Indicadores
> N de mulleres nos rganos de decisin, cargo e caractersticas sociodemogrficas
> N, tipo, mbito de actuacin e xeogrfico das empresas e organizacins
1.4.12. Garantir a participacin e a presenza dos intereses culturais da diversidade das mulleres e das mulleres
artistas, nos foros de participacin e toma de decisins neste mbito, nomeadamente no proxecto da Cidade
da Cultura de Galiza

Indicadores
> N de persoas ou institucins que representan os intereses das mulleres que participan
1.4.13. Impulsar na configuracin de comisins, xurados e consellos deportivos a participacin de mulleres expertas
na materia e/ou en xnero
> Comisins, xurados, consellos do mundo deportivo
Indicadores
60 61
> N de participantes segundo sexo e cargo en cada convocatoria
1.4.14. Garantir a participacin de mulleres nos rganos de decisin, representatividade e poder das empresas e
organizacins deportivas nas que participa a Xunta de Galicia
> Asociacins de profesionais, organizacins do sector, empresas pblicas ou privadas e institucins nas
que participa a Xunta de Galicia
Indicadores
1.4.15. Impulsar, na configuracin de comisins, xurados, consellos cientficos, tcnicos e medioambientais, a

participacin de mulleres expertas na materia e/ou en xnero
> Comisins, xurados, consellos do mbito cientfico, tcnico e medioambiental
> Consellera de Medio Ambiente e Desenvolvemento Sostible
Indicadores
> N de participantes segundo sexo e cargo en cada convocatoria
1.4.16. Garantir a participacin de mulleres nos rganos de decisin, representatividade e poder das empresas e
organizacins cientficas, tcnicas e medioambientais nas que participa a Xunta de Galicia
> Asociacins de profesionais, organizacins do sector, empresas pblicas ou privadas e institucins
dependentes da Xunta de Galicia
Indicadores
Potenciar a inclusin da perspectiva de xnero e impulsar a participacin da diversidade das mulleres nas actividades
ACTUACINS
1.5.1. Realizar e manter estatsticas oficiais desagregadas por sexo, recollendo informacin cuantitativa e cualitativa,
cruzada con variables de xnero sobre a participacin da diversidade das mulleres no turismo, en asociacins
artsticas e culturais, asociacins profesionais, colexios profesionais, empresas, e institucins pblicas e
privadas destes sectores
> Todo tipo de asociacins, institucins, empresas do sector, concellos, deputacins e outras institucins
> Consellera de Traballo
Indicadores
> N de indicadores creados e difundidos
1.5.2. Realizar e difundir diagnoses e estudos ao abeiro de ditas informacins, que reflictan a situacin e posicin
sobre a representatividade e a participacin da diversidade das mulleres como produtoras e consumidoras
nos diferentes mbitos e sectores artsticos, culturais, de lecer e tursticos

> Todo tipo de asociacins culturais, institucins, empresas, concellos, deputacins e outras institucins do
sector, como obxecto e campo de estudo, ademais das persoas que as integran e outros axentes informantes
clave
Indicadores
> Diagnose e estudos realizados
N de campaas, tipos, medios, soportes e localidades de divulgacin
62 63
1.5.3. Elaborar e difundir unha gua, que paute a inclusin da perspectiva de xnero nos proxectos, programas e
actividades culturais e musesticas que sirva de ferramenta e oriente o traballo hora de desear, planificar
e implementar proxectos culturais
> Persoas profesionais pblicas e privadas ligadas ao sector (xestoras/es culturais, comisarias/os, guas)
> Institucins e empresas do sector
> Alumnado de escolas e facultades do sector
Indicadores
> Gua publicada e formato
> N de campaas, tipos, medios, soportes e localidades de difusin
1.5.4. Aumentar os espazos e tempos dedicados nas diferentes canles pblicas de comunicacin s producins
artsticas e culturais en diversos formatos, feitas ou producidas por mulleres, ou que difundan valores de
igualdade entre mulleres e homes e potencien debates e reflexins sobre a infrarrepresentacin das mulleres
nestes mbitos
> Medios pblicos de comunicacin
> Compaa de Radio Televisin de Galiza (CRTVG)
Indicadores
> Medios pblicos de comunicacin implicados
> N de espazos creados nos medios pblicos de comunicacin
> Tempo dedicado nos medios de comunicacin pblicos a estes espazos
1.5.5. Garantir a inclusin da perspectiva de xnero na planificacin dos proxectos, programas, actividades artsticas,
culturais, ldicas, tursticas, de lecer e tempo libre, promocionadas, subvencionadas ou nas que participe a
Xunta de Galicia
> Todas as asociacins, empresas, entidades pblicas ou privadas que poidan concorrer
Indicadores
> N total de proxectos, programas ou actividades presentados
> N e tipo de proxectos, programas ou actividades presentados que inclen a dimensin de xnero
1.5.6. Promover accins positivas para mulleres (convocatorias especficas, ou seccins especficas en convocatorias
xerais) nas produccins artsticas, audiovisuais, culturais e literarias, destinadas a potenciar a creacin e a
divulgacin das artistas galegas
> Todas as artistas galegas
Indicadores
> Norma reguladora
> N de accins positivas en convocatorias xerais
> N de traballos premiados ou subvencionados segundo o sexo
1.5.7. Manter e divulgar a convocatoria do premio Mari Luz Morales escrita de ensaios breves sobre o
audiovisual
> Toda a poboacin
Indicadores
> N de traballos presentados e premiados
1.5.8. Fomentar a inclusin de obras feitas ou producidas por mulleres, ou que difundan valores de igualdade, nas

convocatorias culturais, artsticas, audiovisuais e literarias, nos espazos de exposicin e exhibicin destas
producins, e en calquera formato, sinaladamente no Proxecto Cidade da Cultura de Galiza
> Museos, centros culturais, salas de exposicins e exhibicins, certames, e demais convocatorias culturais
e artsticas
> Organismos, institucins e empresas pblicas ou privadas implicados en actuacins do Proxecto Cidade
> As e os artistas
Indicadores
> Tipo de actuacins levadas a cabo
> Espazos de exposicin e exhibicin implicados
64 65
> N de mulleres e homes que participan
1.5.9. Velar por que nas diferentes fases e actuacins artsticas e culturais, e, sinaladamente no Proxecto Cidade
da Cultura de Galiza, se tea en conta a perspectiva de xnero e se leven a cabo as medidas de igualdade que
se estimen oportunas, que as o garantan, desenvolvendo os mecanismos axeitados para tal fin
> Organismos, institucins e empresas pblicas ou privadas implicados en actuacins do Proxecto Cidade
Indicadores
> Total actuacins
> Actuacins nas que se tivo en conta a perspectiva de xnero
1.5.10. Impulsar na rede de bibliotecas de Galiza nodais e municipais e no resto de bibliotecas pblicas ou privadas
galegas, a inclusin das seguintes variables:
sexo no rexistro de persoas socias e usuarias
sexo no catlogo de autoras e autores
temtica igualdade
temtica muller
temtica xnero
> Rede de bibliotecas de Galiza nodais e municipais
> Bibliotecas de centros de ensino
> Bibliotecas universitarias
> Bibliotecas galegas en xeral
> Concellos galegos
Indicadores
> Tipo de variable includa (sexo, igualdade)
1.5.11. Impulsar, fomentar e subvencionar a creacin de fondos de estudos de xnero, muller e igualdade na rede de
bibliotecas de Galiza nodais e municipais, e no resto das bibliotecas pblicas ou privadas galegas e promover
a creacin e difusin dunha Rede Galega de Centros de Documentacin de Xnero
> Rede de bibliotecas de Galiza nodais e municipais
> Bibliotecas de centros de ensino
> Bibliotecas universitarias
> Bibliotecas galegas en xeral
> Concellos galegos
Indicadores
> Dotacin dos fondos
> Tipo e localidades de localizacin das bibliotecas
1.5.12. Impulsar a inclusin da variable sexo, cando sexa pertinente, na configuracin dixital dos fondos dos arquivos
histricos e administrativos galegos, provinciais ou locais, pblicos e privados
> Arquivos histricos e administrativos galegos
Indicadores
> N, tipoloxa e localidade de situacin dos novos arquivos que inclen a variable sexo

1.5.13. Fomentar o desenvolvemento de programas de actividades nas ludotecas que reforcen o principio de igualdade
de oportunidades, entre a diversidade de nenas e nenos, mozas e mozos, e contriban esencialmente
erradicacin das mensaxes misxinas, sexistas, heterosexistas, e que inciten violencia de xnero, provndoas
dos materiais precisos para tal fin
> Ludotecas galegas
Indicadores
> N de ludotecas que levan a cabo programas e actividades de igualdade ou incorporan materiais non
sexistas e tipo de materiais incorporados
> Localidade de situacin das ludotecas
> N de participantes por sexo e caractersticas sociodemogrficas
66 67
1.5.14. Promover a traducin ao galego de obras cientficas e literarias de autoras universais sinaladas, nomeadamente
das sas obras que mis tean contribudo igualdade
> Grupos editoriais galegos, universidades, entidades lingsticas, Servizo de Normalizacin Lingstica
> Secretara Xeral de Poltica Lingstica
Indicadores
> N de obras traducidas
Potenciar a inclusin da perspectiva de xnero no mbito deportivo impulsando a participacin e a prctica deportiva
profesional, e afeccionada, da diversidade das mulleres.
ACTUACINS
1.6.1. Elaborar rexistros e indicadores desagregados por sexo que contemplen variables de xnero sobre a situacin
comparativa das mulleres e dos homes no mundo deportivo
> Axentes do mundo do deporte implicados
> Centros educativos, centros deportivos, clubs, federacins e asociacins deportivas
Indicadores
> N e tipo de novos indicadores creados (desagregados por sexo, que incorporan variables de xnero)
1.6.2. Realizar e difundir unha diagnose e estudo de aspectos relacionados coa prctica deportiva e o mundo dos
deportes que deixe ver as desigualdades de xnero anda existentes
> Todos os axentes implicados no mundo do deporte
> Toda a poboacin
Indicadores
> Estudio realizado

1.6.3. Difundir mediante campaas de sensibilizacin a persistencia do sexismo na prctica deportiva, no mundo do
deporte escolar, amateur e profesional, inculcando valores igualitarios
> Axentes do mundo do deporte implicados
> Centros educativos, centros deportivos, clubs, federacins e asociacins deportivas
> Toda a poboacin
Indicadores
> Pblico obxectivo das campaas 68 69
1.6.4. Potenciar a reflexin e xeracin de debates sobre a infrarrepresentacin das mulleres en todas as esferas
do deporte, e incrementar os espazos e tempos dedicados nas diferentes canles pblicas de comunicacin
s actividades deportivas practicadas por mulleres ou que difundan valores de igualdade entre mulleres e
homes
> Compaa de Radio Televisin de Galiza (CRTVG)
> Compaa de Radio Televisin de Galiza CRTVG
Indicadores
> Tipoloxa das actuacins levadas a cabo
> N de espazos novos nos medios
> N de espazos dedicados temporalmente (da, hora)
1.6.5. Animar a poboacin en xeral e a comunidade escolar sobre todo, a escoller e practicar actividades deportivas
libres de prexuzos de xnero, fomentando a diversificacin de opcins deportivas para mulleres e homes, e
aumentando o nmero de homes que practiquen deportes feminizados, e viceversa
> Toda a poboacin, especialmente a escolar
> Docentes
> Concellos
> Axentes deportivos implicados (asociacins deportivas, federacins, centros deportivos, campamentos
xuvens, clubs, e ligas deportivas de mulleres)
> Centros educativos, centros deportivos, clubs e asociacins deportivas
Indicadores
> N e tipo de medidas acordadas
> Tipo de deportes escollidos por mulleres e por homes
> N de centros deportivos que diversifican a oferta deportiva para mulleres e homes
1.6.6. Fomentar a continuidade dos hbitos deportivos entre as mozas, unha vez rematados os estudos de secundaria
e universitarios
> Todas as mulleres, especialmente entre 16 e 25 anos
> Centros de ensino e universitarios
> Axentes deportivos implicados (asociacins deportivas, federacins, centros deportivos, centros educativos,
campamentos xuvens, clubs, federacins deportivas, e ligas deportivas de mulleres)
Indicadores
> N e tipo de medidas acordadas
> Tipos de deportes escollidos polas mulleres que continan a prctica deportiva
> Caractersticas sociodemogrficas das mulleres que continan a prctica deportiva
1.6.7. Potenciar o deporte entre as mulleres como prctica de actividade fsica para o tempo de lecer, espazo
de participacin social e carreira profesional, promovendo a sa formacin, subvencin ou funcionamento
de equipos, clubs, federacins e ligas de mulleres, seleccins femininas, prestando especial atencin s
mulleres de colectivos subrepresentados e aos deportes en que as mulleres estean subrepresentadas
> Todas as mulleres
> Concellos
> Axentes deportivos implicados (asociacins deportivas, federacins, centros deportivos, centros cvicos,
clubs, federacins deportivas, e ligas deportivas)

Indicadores
> Norma reguladora
> Deporte e deportistas subvencionadas
> Caractersticas sociodemogrficas das mulleres
70 71
1.6.8. Diversificar as ofertas deportivas en centros educativos, cvicos e instalacins deportivas, regulando tempos
e espazos e aumentando os materiais educativos deportivos maioritariamente empregados por mulleres,
subvencionando sa adquisicin, co fin de fomentar un uso non sexista de todos os materiais existentes nas
instalacins, e subvencionando infraestruturas para mulleres nas instalacins deportivas que carezan delas
> Todas as mulleres
> Concellos
> Axentes deportivos implicados (asociacins deportivas, federacins, centros deportivos, centros cvicos,
clubs, federacins deportivas, e ligas deportivas
Indicadores
> N e tipo de subvencins
Potenciar a inclusin da perspectiva de xnero e impulsar a participacin da diversidade das mulleres nos mbitos
cientfico, tcnico, da I+D+I (Investigacin, Desenvolvemento e Innovacin) e medioambiental e facer visibles as
sas achegas.
ACTUACINS
1.7.1. Dar a coecer, difundir e apoiar a Unidade de Muller e Ciencia

> Poboacin en xeral, especialmente mulleres
> Comunidade cientfica e acadmica
Indicadores
1.7.2. Fomentar entre o persoal investigador o interese pola inclusin da perspectiva de xnero no seu traballo
> Comunidade cientfica
> Unidade de Muller e Ciencia

Indicadores
> Medidas de fomento
> Proxectos que inclen a perspectiva de xnero
72 73
1.7.3. Potenciar a participacin das mulleres nos grupos de investigacin, nos diferentes sectores e nas universidades,
e facilitar o seu traballo en rede
> Unidade de Muller e Ciencia
Indicadores
> Mulleres incorporadas s investigacins
1.7.4. Divulgar por distintos medios as achegas das mulleres na diversidade dos mbitos cientfico, tcnico e
ambiental
> Poboacin en xeral
> Centros de ensino
Indicadores
1.7.5. Garantir a inclusin da perspectiva de xnero na planificacin dos proxectos, programas e actividades
ambientais, promovidas, subvencionadas ou nas que participe a Xunta de Galicia, procurando especialmente
entre os homes, a adopcin de actitudes ecolxicas, nomeadamente a reciclaxe domstica, a non contaminacin
acstica, e a proteccin do monte e da costa
> Poboacin en xeral, especialmente os homes
> Todas as asociacin, empresas, entidades pblicas ou privadas que poidan concorrer
> Todos
Indicadores
> N total de proxectos, programas ou actividades presentados
> N e tipo de proxectos, programas ou actividades presentados que inclen a dimensin de xnero
1.7.6. Promover a inclusin da perspectiva de xnero na organizacin e implantacin da Axenda 21 e dos comits
ambientais nas entidades locais e nos centros educativos
> Administracins Pblicas Locais
> Comunidade educativa
Indicadores
> N de actuacins realizadas
> N de actuacins realizadas que inclen a perspectiva de xnero

74 75
ACTUACINS
1.8.1. Promover a participacin das mulleres no deseo, remodelacin, e planificacin das cidades, vilas e barrios,
nos espazos de uso pblico, na ordenacin do monte, costa e do territorio, nas novas vas e medios de
comunicacin e nos usos destes espazos, atendendo especialmente s sas necesidades e dificultade
adicional que supn a dispersin xeogrfica no mbito rural
> Mulleres
> Colexios de arquitectos/as e aparelladores/as
> Colexios de enxeeiros/as de camios, canles e portos
> Colexios de enxeeiros/as de montes
> Colexios de enxeeiros/as de telecomunicacins
> Colexios de enxeeiros/as industriais
> Escolas e Facultades Universitarias destes mbitos
> Consellera de Poltica Territorial, Obras Pblicas e Transportes
> Consellera de Vivenda e Solo
Indicadores
> N de persoas ou institucins que representan os intereses das mulleres
> N de mulleres que participan
1.8.2. Promover e incentivar a sinatura de acordos entre as compaas de transporte pblicas e privadas e os
concellos onde se dan grandes fluxos diarios de poboacin, que faciliten, axilicen, abarquen e ofrezan unha
maior cobertura mobilidade da diversidade das mulleres como usuarias maioritarias que son dos medios
colectivos de transporte
> Concellos e compaas de transporte publicas e privadas
Indicadores
> N de acordos promovidos
1.8.3. Facilitar a mobilidade da diversidade das mulleres que viven en aldeas, pequenas vilas da costa ou do interior
mediante a creacin de servizos de transporte especficos ou frmulas alternativas
> Mulleres
> Concellos
Indicadores
> N e tipo de novos servizos de transporte creados ou frmulas alternativas deseadas
1.8.4. Impulsar e divulgar a creacin de Ecobancos de transporte e mobilidade como frmula alternativa que poa en
contacto a persoas condutoras e non condutoras de vehculos que fagan os mesmos traxectos a diario e que
lles faciliten o acceso a recursos alternativos de transporte, nomeadamente no rural e zonas suburbanas
> Toda a poboacin, especialmente mulleres
Indicadores
> Deseo e desenvolvemento dos Ecobancos de transporte e mobilidade
> N de persoas que o empregan segundo sexo
1.8.5. Promover que os aparcadoiros de uso pblico sinalen debidamente e reserven prazas de maiores dimensins,

prximas aos elevadores, entradas e sadas, para vehculos que transporten cadeiras-portabebs
> Toda a poboacin
Indicadores
> N de aparcadoiros que inclen e sinalan estas prazas
76 77
xnero.
ACTUACINS
1.9.1. Financiar, difundir e promover investigacins especficas que rescaten e visibilicen a diversidade das
mulleres galegas protagonistas da nosa historia en diferentes mbitos (econmico, social, poltico, cultural,
mdico, educativo, cientfico, feminista deportivo, humanitario...) poendo en valor o seu papel e achegas ao
desenvolvemento e progreso da sociedade, e que sirvan coma referentes para toda a sociedade, especialmente
para as mulleres
> Comunidade cientfica
> Toda a poboacin
> Todos
Indicadores
> N de investigacins realizadas
1.9.2. Financiar, difundir e promover investigacins que recuperen a memoria histrica do papel das mulleres
galegas:
Na II Repblica
Na Guerra Civil
Na resistencia
No exilio
As represaliadas
Na restauracin democrtica
> Todas as mulleres que viviron naquelas pocas
> Todas as institucins pblicas ou privadas que alberguen fondos documentais que poidan favorecer as
investigacins
> Consello da Cultura Galega
> Consellera de Cultura e Deporte
Indicadores
> N de investigacins desenvolvidas
1.9.3. Difundir e visibilizar entre toda a sociedade, a vida, a obra, e as contribucins de mulleres galegas referentes
a diferentes mbitos (cientfico, acadmico, poltico, feminista, cultural, literario, deportivo, empresarial,
humanitario..)
> Toda a poboacin
> Todos
Indicadores
1.9.4. Contribur visibilizacin, valoracin e recoecemento pblico da diversidade mundial das mulleres,
nomeadamente das mulleres galegas, incrementando o nmero de nomes de mulleres aplicados a ras,
centros e edificacins pblicas
> Administracins pblicas
> Todos
Indicadores
> N de administracins pblicas que levan a cabo actuacins
> N de nomes de mulleres incorporados
1.9.5. Impulsar a realizacin de actividades que sirvan de espazo de reflexin, toma de consciencia e anlise en
torno construcin e de-construcin das identidades de xnero
> Todas as mulleres

> Consellera de Cultura de Deportes
Indicadores
> N e tipo de actividades realizadas
> Persoas participantes por sexo
78 79
LIA ESTRATXICA 2:
ACCESO INFORMACIN E AOS
RECURSOS
LIA ESTRATXICA 2:
Galiza conta co maior nmero de ncleos habitacionais e co mesmo nmero de ncleos espallados no seu territorio
que o total destes que se contabilizan no conxunto da xeografa estatal. As as cousas, a configuracin histrica
da ocupacin do territorio espallado en pequenos ncleos lugares, aldeas e vilas dificulta tecnicamente as
comunicacins e o acceso aos recursos e informacin. Por iso, importante facer un esforzo especfico neste eido
para tentar garantir o acceso das galegas e dos galegos aos servizos pblicos e privados, dado que o medio non se
debe converter nun obstculo para a igualdade. A dita singularidade tense en conta no V Plan do Goberno galego
para a igualdade entre mulleres e homes, dado que a dispersin afecta dobremente a accesibilidade aos recursos
das mulleres do rural. Por outra banda, contribese as a rachar a fenda histrica das desigualdades territoriais
entre a Galiza urbana e a rural, procurando ademais frear o xodo que vive o rural, a travs de actuacins que
garantan un acceso o mis igualitario posible aos recursos pblicos e privados.
De igual xeito, na procura dunha maior cohesin social, nesta lia estratxica tense en consideracin especialmente
de feito, desenvlvese un obxectivo especfico, o 2.4. a garanta do acceso informacin e aos recursos
da mulleres que pertenzan a colectivos con algunha desvantaxe social ou grupos minoritarios, tendo en conta
ademais o seu lugar de residencia ou procedencia.
Partindo desta filosofa, vnse de crear polo actual Goberno o Consorcio Galego de Servizos de Igualdade e Benestar,
que busca atender as necesidades de informacin, orientacin e asesoramento da diversidade das mulleres
galegas, independentemente do lugar onde vivan e das sas condicins socioculturais, a travs de centros

de recursos de informacin espallados por todo o pas e que vir fortalecer a implementacin das actuacins
comprometidas neste V Plan do Goberno galego para a igualdade entre mulleres e homes.
Por outra banda, cando se est a falar de acceso aos recursos, non se pode esquecer que o xnero abarca dimensins
econmicas avaliativas e medibles. O xnero ten unha dimensin poltico-econmica e un principio estrutural
bsico da economa poltica. Por iso, con este plan planase por primeira vez na historia do noso pas, no obxectivo
especfico 2.1. desta lia estratxica, a realizacin de orzamentos pblicos sensibles ao xnero que midan, o
acceso aos recursos econmicos por parte das mulleres e homes de Galiza e o impacto que os ditos orzamentos
teen no avance na igualdade entre mulleres e homes. Todo iso enmarcado na manifesta vontade poltica do actual
Goberno galego por avanzar na igualdade real e ao abeiro da lexislacin estatal e autonmica ao respecto9:
Lei 30/2003, do 13 de outubro, sobre medidas para incorporar a valoracin do impacto de xnero nas
disposicins normativas que elabore o Goberno.
Lei 7/2004, do 16 de xullo, galega para a igualdade de mulleres e homes.
A valoracin econmica, o recoecemento pblico e social do traballo non remunerado que se fai nas unidades de
convivencia ou familia e que realizan maioritariamente as mulleres debido ao contido do papel de xnero a elas 80 81
asignado, fronte ao destacado absentismo dos homes no relacionado cos coidados e coas tarefas da casa (como
veen de amosar as enquisas e estudos de usos do tempo, se ben se aprecia un cambio de tendencia entre
os homes na vellez10) unha vella reivindicacin das economistas feministas, entre as que cabe destacar no
panorama estatal Cristina Carrasco e Paloma de Villota e, en Galiza, M. do Carme Garca Negro, e que pulan pola
realizacin do que se deron en chamar as contas satlite de producin domstica.
Nesta lia de traballo, merece especial mencin a recente publicacin11 do Instituto Galego de Estatstica, sobre a
contribucin do traballo reprodutivo das mulleres alimentacin e coidado de persoas, tarefas da casa, traballo
de voluntariado... economa do noso pas. Visibilzase, as, por unha parte, o importante papel social que estn
a desenvolver moitas galegas e, por outra, a estimacin do valor monetario imputado polos servizos domsticos
e persoais producidos e consumidos dentro das unidades de convivencia ou familia; dicir, o valor do traballo
invisibilizado polos estudos econmicos tradicionais (Sistema Europeo de Contas, Sistema de Contas Nacionais,
valoracin do produto interior bruto...).
E cando se fala de economa e recursos, preciso, nas sociedades e economas postindustriais capitalistas falar dos
ingresos econmicos das persoas, xerados a travs da sa participacin no mercado laboral. As, no mbito
europeo, o Informe do ano 2006 da Comisin sobre a Igualdade entre Mulleres e Homes12 concle que, no que
respecta ao emprego, as fendas de xnero diminuron nos ltimos dez anos e que a taxa de emprego das mulleres
na UE foi do 55,7% en 2004, o que representou un incremento do 0,7% con respecto ao ano 2003. En termos de
taxa de emprego, a disparidade de xnero inferior ao 10% en Suecia, Finlandia, Dinamarca e os Pases Blticos,
mentres que superior ao 20% en Chipre, Malta, Luxemburgo, Italia, Espaa e Grecia. Non obstante, as cifras
varan considerablemente dun pas a outro e as mesmo, entre as rexins;, Galiza est cola do emprego en
equidade.
9) Lei 30/2003, do 13 de outubro. Artigo primeiro. 2. O procedemento de elaboracin de proxectos de lei a que se refire o punto anterior iniciarase no
ministerio ou ministerios competentes mediante a elaboracin do correspondente anteproxecto, que ir acompaado pola memoria, os estudos ou
informes sobre a necesidade e oportunidade deste, un informe sobre o impacto por razn de xnero das medidas que se establecen neste, as como
por unha memoria econmica que contea a estimacin do custo a que dar lugar.
Lei 7/2004, do 16 de xullo. Artigo stimo. Informe sobre o impacto de xnero na elaboracin das leis. Os proxectos de lei presentados no Parlamento
galego pola Xunta de Galicia irn acompaados dun informe sobre o seu impacto de xnero elaborado polo Servizo Galego de Promocin da Igualdade
do Home e da Muller. Se non se acompaasen ou se se tratase dunha proposicin de lei presentada no Parlamento galego, este requirir, antes da
discusin parlamentaria, a sa remisin Xunta de Galicia, quen ditaminar no prazo dun mes; transcorrido este prazo, a proposicin seguir o seu
curso.
Artigo oitavo. Informe sobre o impacto de xnero na elaboracin dos regulamentos. 1. Os regulamentos con repercusin en cuestins de xnero
elaborados pola Xunta de Galicia tamn esixirn, antes da sa aprobacin, a emisin dun informe sobre o seu impacto de xnero elaborado polo
Servizo Galego de Promocin da Igualdade do Home e da Muller. 2. O dito informe non ser vinculante.
10) Radl Philipp, Rita Mara. Transformaciones en el comportamiento en fucin del gnero en la vejez: el caso de las relaciones familiares. Santiago
de Compostela, 2003.
11) Xunta de Galicia. Consellera de Economa e Facenda. Instituto Galego de Estatstica. Conta satlite de producin domstica, 2003. Santiago de
Compostela, 2006.
12) Informe da Comisin ao Consello, ao Parlamento Europeo, ao Comit Econmico e Social Europeo e ao Comit das Rexins, do 22 de febreiro de
2006, sobre a igualdade entre mulleres e homes - 2005 [COM (2006) 71 final - Diario Oficial C 67 de 18.3.2006].
Se se analizan as estatsticas manexadas polo Servizo Galego de Igualdade, obsrvase que a taxa de actividade das
mulleres, a pesar de reflectir un lixeiro aumento nos ltimos catro anos, segue a estar por baixo da dos homes,
ao ser no 200513 un 44,30% para elas, fronte ao 62,60% para eles. A taxa de ocupacin para o mesmo ano de
38,30% e 58,10%, respectivamente, e a taxa de paro das mulleres segue case a duplicar a dos homes, pese ao
importante descenso no ltimos anos. Fronte a esta situacin, Galiza est por riba da media do Estado espaol
en emprendemento feminino e, as, entre xaneiro e xullo do 2006 aumentou de xeito significativo o nmero
de afiliacins ao Rxime Especial de Traballadores Autnomos (RETA) e, destas afiliacins, un 36,57% son
mulleres, fronte media estatal, dun 31,8%. Por provincias, Corua est cabeza, cun 37,57% das afiliacins,
en Pontevedra son o 37%, en Lugo o 35,04% e, en Ourense, o 33,75%. As cifras poen de manifesto, por unha
banda, a potencialidade das galegas con ideas de iniciativas empresariais, pero tamn a persistencia de barreiras
soterradas que dificultan a contratacin por conta allea das mulleres.
Na elaboracin das actuacins cara ao emprego das mulleres recollidas neste plan de igualdade, tivronse en conta
como marco de referencia os recentes compromisos e contextos normativos da Unin Europea, estatais e
nacionais. O anteriormente mencionado Informe da Comisin sobre a Igualdade entre Mulleres e Homes
confirma un balance globalmente positivo no eido do emprego, pero sinala tamn que segue a haber importantes
desequilibrios de xnero. E por iso preciso manter e ampliar as polticas e actuacins de igualdade no acceso ao
recurso do emprego, pois anda se observa que:
Mulleres e homes se concentran principalmente en actividades e profesins tradicionalmente vinculadas

ao papel de xnero, o cal reforza a segregacin no mercado de traballo.
Os homes ocupan traballos a tempo completo e as mulleres a tempo parcial; hai un 32,6% das mulleres
ocupadas o cal as segue a manter en dependencia econmica dos homes fronte a tan s o 7,4%
dos homes que teen emprego a tempo parcial, debido a que se lles seguen a asignar socialmente s

mulleres as tarefas reprodutivas.
As mulleres teen dificultades para conciliar emprego e vida privada e, en xeral, vense obrigadas a escoller
unha das opcins.
Os homes non estn interesados na conciliacin e presentan un grande absentismo nas responsabilidades
reprodutivas, o que afecta dun xeito directo e negativo todos os aspectos da vida das mulleres (sade,
ingresos, tempo de lecer, desenvolvemento da sa carreira laboral...).
As mulleres sofren grandes disparidades salariais, tanto por traballos iguais, como por traballos de igual
valor. Como media, gaan un 15% menos por hora traballada que os homes.
13) Datos dispoibles na pxina web do Servizo Galego de Igualdade e na publicacin A realidade da muller galega 2005, da Vicepresidencia da
Igualdade e do Benestar. Secretara Xeral da Igualdade. Servizo Galego de Igualdade. Santiago de Compostela, 2006.
82 83
Estas trabas e dificultades estruturais de xnero de acceso aos recursos econmicos e, especialmente, ao emprego
fan que as mulleres estean mis expostas que os homes exclusin social e dependencia dos servizos sociais.
Particularmente, o risco de pobreza superior para as mulleres de mis idade e para aquelas que teen fillas ou
fillos ao seu cargo.
Por outra parte, no eido europeo, caben destacar as referencias recollidas nas actuacins desta lia estratxica 2 de
acceso informacin e aos recursos deste V Plan do Goberno galego para a igualdade entre mulleres e homes,
relacionadas coas medidas acordadas para impulsar o acceso das mulleres ao traballo remunerado e o aumento
do nmero da taxa de mulleres activas de cara a obter as taxas establecidas no Consello Europeo de Lisboa e na
Folla de Ruta da Unin para o 2006-2010, no mbito do emprego e da poltica social, ademais do establecemento
do Programa comunitario de fomento do emprego e da solidariedade social (Progress) que abarcar o perodo
2007-2013. Este programa engloba catro programas de accin comunitarios especficos e est dividido en cinco
seccins que se corresponden cos cinco mbitos de accin principais:
(1) Emprego
(2) Proteccin e integracin social
(3) Condicins de traballo
(4) Antidiscriminacin e diversidade
(5) Igualdade entre homes e mulleres
No eido estatal cabe destacar, en materia de emprego, a oportunidade que brinda a promulgacin da Lei orgnica
3/2007, do 22 de marzo, para a igualdade efectiva de mulleres e homes, dado o peso importante que nesta lei
teen todos os aspectos relativos ao mundo laboral e que xa se tiveron en conta hora de desear as actuacin
deste plan dun xeito transversal nas catro lias estratxicas al onde fose pertinente. O proxecto de lei modifica
todas as leis estatais afectadas pola inclusin do principio de igualdade real e contempla un conxunto de medidas
de carcter transversal, en todas as ordes da vida poltica xurdica, social e laboral e destaca, entre outras,
dentro do mbito laboral:
O deber de negociar plans de igualdade nos convenios de mbito empresarial e supra-empresarial.
A obrigacin de implementar plans de igualdade nas empresas con mis de 250 persoas traballadoras.
O recoecemento do dereito conciliacin e o fomento dunha maior corresponsabilidade entre mulleres

e homes na asuncin das obrigacins familiares.
O dereito a reducir a xornada entre un oitavo e a metade por coidado de menores de 8 anos ou persoas con
discapacidade.
O recoecemento dun permiso de paternidade autnomo do da nai...
Por todo iso, considrase importante levar a cabo campaas de informacin sobre os recursos pblicos e privados
especficos para mulleres e para a igualdade que cheguen aos principais axentes implicados na xestin destes
recursos, como se recolle no obxectivo especfico 2.2.
No contexto galego, na elaboracin das actuacins cara ao emprego das mulleres recollidas neste plan de igualdade
tvose como marco de referencia o recente Pacto galego polo emprego, asinado no 2007 entre o Goberno galego,
a patronal e organizacins sindicais e, especialmente, a Lei 2/2007, do 28 de marzo, do traballo en igualdade das
mulleres de Galiza, texto que recolle, entre outras, actuacins relativas a:
Sensibilizacin da cidadana e, en particular, dos axentes de emprego.
Plans de igualdade nas empresas.
Apoio econmico e tcnico de implantacin voluntaria de plans de igualdade ou doutras medidas de

promocin da igualdade.
Responsabilidade social das empresas en materia de igualdade.
Creacin dunha Marca Galega de Excelencia en Igualdade.
Promocin da igualdade no mbito da negociacin colectiva e das relacins colectivas de traballo.
Integracin da igualdade na formacin profesional.
Emprego das mulleres e fomento do empresariado feminino.
Integracin da igualdade na intermediacin laboral.
Visibilizacin e valoracin de actividades feminizadas...
Por todo o ata aqu exposto, e dado este contexto, nesta segunda lia estratxica, os obxectivos especficos 2.6. e 2.7.
buscan fornecer o acceso en igualdade de oportunidades da diversidade das mulleres aos recursos econmicos,
especialmente a travs da insercin laboral e da informacin e sensibilizacin dos principais axentes econmicos
e de emprego implicados. Faise fincap na persistencia de desigualdades no acceso aos recursos econmicos
que sofren as mulleres e a sa orixe, destcase a responsabilidade social da sa reproducin e erradicacin

e mstranse as sas consecuencias como o avance da feminizacin da pobreza, o emprego mergullado, a
segregacin horizontal e vertical, o teito de vidro, as desigualdades salariais, as discriminacins indirectas e a
falta de recoecemento do valor dos traballos realizados polas mulleres.
Para iso, nas actuacins recollidas neste plan introdcense accins positivas e impulsaranse acordos e compromisos
de contratacin que impliquen a incorporacin de mulleres, sobre todo nos sectores emerxentes, sectores e
categoras laborais nos que estn subrepresentadas e nos que existe unha forte demanda de man de obra non
cuberta.
Por outra banda, e para mellorar equitativamente o acceso das mulleres aos recursos econmicos en termos de
ingresos e de renda percibida, seguiranse mantendo e abrindo lias de axudas directas.
No propsito firme de que os recursos pblicos e privados cheguen cada da a mis mulleres, e a unha maior diversidade
de mulleres, vital o papel que neste sentido protagonizan na actualidade as novas tecnoloxas; de a, a decisin
de levar a cabo actuacins neste mbito recollidas no obxectivo especfico 2.5. Debe procurarse diminur a
fenda dixital detectada no acceso, uso e deseo por parte das mulleres, xa que non poden quedar marxe desta
revolucin que ten repercusins en todas as esferas da vida das persoas, dende o persoal ata o laboral. As 84 85
mulleres non deben acceder ao mundo tecnolxico como meras consumidoras e usuarias, vistas mis como
suxeitos pasivos, senn que tamn o deben facer como creadoras de coecemento tecnolxico e como referentes
dos estudos que leven a avances e innovacins neste terreo. Deben participar dun xeito activo, como se vn de
sinalar na lia estratxica 1 participacin e empoderamento deste plan, achegando as sas experiencias vitais
como mulleres, no deseo e desenvolvemento das novas ferramentas e soportes do coecemento, garantindo
que as necesidades das mulleres e o saber aprendido dende a sa experiencia prctica de vida e as aprendizaxes
acumuladas a travs da interiorizacin diferencial do papel de xnero estean presentes nos procesos innovacin
de acceso ao coecemento, o que supor un beneficio para toda a sociedade.
Neste sentido, Nacins Unidas xa advertiu no Informe sobre desenvolvemento humano 2001 do perigo de que se
produza unha fenda dixital de xnero se non se levan a cabo e se lles d prioridade s polticas de apoio de acceso
das mulleres s tecnoloxas da informacin e da comunicacin (TIC). Segundo a ciberfeminista, Monserrat Boix,
potenciar a capacitacin das mulleres na creacin e uso das TIC algo non s estratxico para a propia participacin
social das mulleres, senn tamn fundamental para o desenvolvemento persoal e o acceso ao emprego; dicir,
estaraselle dando tamn cobertura a parte das necesidades bsicas e estratxicas das mulleres. Por iso, o
obxectivo especfico 2.5. est directamente relacionado e imbricado co fomento da participacin, recollido na lia
estratxica 1 deste plan e nas sas correspondentes actuacins.
Pero o actual Goberno galego non s pensa na equidade no acceso informacin e aos recursos das mulleres e
dos homes que viven en Galiza, senn que tamn ten en conta mulleres e homes doutras xeografas e intenta
facilitarlles o acceso aos recursos en igualdade, pero dun xeito especial s mulleres que viven en pases con
economas emerxentes, a travs do apoio econmico s actuacins de cooperacin e desenvolvemento con
perspectiva de xnero.
A presente lia estratxica do plan establece actuacins para garantir o acceso aos diferentes recursos pblicos e
privados dos principais axentes implicados na igualdade e diversidade das mulleres que viven en Galiza e fra dela,
como se recolle dun modo explcito no obxectivo especfico 2.3. Por outra banda, as necesidades especficas da
diversidade de mulleres quedan recollidas nas actuacins relacionadas co obxectivo especfico 2.4., considerando
especialmente a sa pertenza a colectivos con algunha desvantaxe social, grupos minoritarios ou o seu lugar de
residencia ou procedencia, na procura dunha maior cohesin social.
Finalmente, convn lembrar, como xa mencionou, que o actual Goberno deseou algns plans especficos (pobo xitano,
sade, discapacidade, inclusin, corresponsabilidade...) e, por iso, nas actuacins desta lia non se recollen os
contidos propios deses plans, anda que se procurar a sa difusin, dado que os ditos plans levan consigo tamn
recursos para as mulleres e para a igualdade.
E polos motivos aqu expostos, o V Plan do Goberno galego para a igualdade entre mulleres e homes proponse nesta
lia estratxica 2 os seguintes obxectivos:
LIA ESTRATXICA 2:
OBXECTIVO XERAL
Garantir o acceso en igualdade da diversidade das mulleres informacin e aos recursos pblicos e privados.

OBXECTIVOS ESPECFICO 2.2.


recursos.

minoritarios ou o seu lugar de residencia ou procedencia, na procura dunha maior cohesin social.

territorio galego.
86 87

social e o compromiso dos axentes de emprego e, asemade facilitandolle s mulleres axudas directas
OBXECTIVO XERAL 2
e privados.
ACTUACINS
2.1.1. Configurar un grupo de traballo interno na Xunta de Galicia para a elaboracin de orzamentos de xnero
> Consello de Contas
> Todos
Indicadores
> Grupo configurado
2.1.2. Elaborar e implementar instrumentos, ferramentas, formularios e indicadores que faciliten a realizacin

da avaliacin do impacto de xnero, dos ingresos inputs (autoliquidacin de tributos, taxas e prezos
pblicos...) e gastos outputs (subvencins, salarios...) da Xunta de Galicia, dende unha ptica de xnero e
que inclan as variables sexo e xnero onde sexa pertinente
> Todos
Indicadores
> N de instrumentos, ferramentas, formularios e indicadores elaborados
> N e tipo de modelos normalizados nos que se incle a variable sexo
88 89
2.1.3. Introducir nos gastos pblicos da Xunta de Galicia (corrente, capital e operacins financeiras) a anlise de
xnero, identificando a afectacin do gasto para as mulleres e homes
Indicadores
> Partidas orzamentarias de gastos que conteen as variables sexo ou xnero na sa concepcin
> Tipo e importe dos gastos con afectacin para mulleres e homes identificados
2.1.4. Identificar as asignacins orzamentarias dedicadas s polticas de igualdade, procurando diferenciar a

poboacin desagregada por sexo beneficiaria destas
> Todos
Indicadores
> Asignacins dedicadas igualdade e gasto por sexo
2.1.5. Tratar de cuantificar e valorar o gasto exclusivo en polticas de igualdade desagregado por mbitos cubertos
(educacin, emprego, innovacin, medio ambiente, sade, violencia...) identificando a poboacin beneficiaria
desagregada por sexo
> Todos
Indicadores
> Gasto econmico das polticas pblicas de igualdade
> Gasto econmico das polticas pblicas de igualdade segundo mbito
> Gasto por sexo
2.1.6. Analizar a normativa tributaria evitando sesgos de xnero e realizar propostas de mellora mediante a
elaboracin de informes
> Mulleres
Indicadores
> Accins de mellora propostas e implementadas
> Accins positivas de mellora das rendas das mulleres
2.1.7. Introducir accins correctivas que melloren a equidade de xnero nos ingresos e gastos da Xunta de Galicia
> Todos
Indicadores
> Normas reguladoras
> Accins correctivas implementadas
90 91
ACTUACINS
2.2.1. Realizar, manter e difundir estatsticas oficiais recollendo informacin cuantitativa e cualitativa, desagregada
por sexo, cruzada con variables de xnero e caractersticas sociodemogrficas,sobre o grao de coecemento
dos recursos xerais e especficos, pblicos e privados de calquera mbito ou sector
> Toda a poboacin
> Todos
Indicadores
> N e tipo de informacins estatsticas creadas
> N de campaas, tipos, medios e soportes de divulgacin
> Recursos econmicos dedicados s campaas de divulgacin
2.2.2. Difundir e actualizar especialmente entre axentes implicados, a normativa da UE, estatal e autonmica, en
materia de igualdade, facendo fincap na comprensin e asimilacin do principio de igualdade de oportunidades
entre mulleres e homes, das discriminacins indirectas, e da conveniencia das medidas de igualdade e das
accins positivas
> Poboacin en xeral, especialmente axentes xestores directamente implicados no desenvolvemento e
execucin da normativa: persoal poltico, funcionariado, axentes de emprego, de promocin econmica,
xudiciais, educativos, e persoal tcnico en xeral
> Deputacins, concellos e mancomunidades
> Todos
Indicadores
> N campaas, tipos, medios e soportes de divulgacin
> Institucins implicadas
> Pblico ao que se chega, desagregado por sexo
> Recursos econmicos dedicados s campaas
2.2.3. Difundir e dar a coecer entre as organizacins que traballen a prol da igualdade os mecanismos de
funcionamento dos concursos pblicos, subvencins e axudas, pblicas e/ou privadas, galegas, estatais e
dos fondos europeos, facilitando informacin e ferramentas axeitadas que posibiliten a sa participacin no
acceso a estes recursos
> Organizacins a prol da igualdade
> Todos
Indicadores
2.2.4. Difundir entre as organizacins que traballan en prol da igualdade e os axentes sociais implicados as polticas
e o propio Plan de Igualdade da Xunta de Galicia, e os recursos especficos deseados e postos disposicin
da poboacin neste mbito
> Organizacins que traballan a prol da igualdade
> Axentes sociais implicados
> Administracins Pblicas Galegas
> Poboacin en xeral
Indicadores

> Poboacin implicada por sexo
92 93
recursos.
ACTUACINS
2.3.1. Garantir o acceso das mulleres aos recursos pblicos e privados mediante a inclusin de obxectivos e
resultados de igualdade no deseo das polticas pblicas da Xunta de Galicia
> Todos os departamentos da Xunta de Galicia
> Todos
Indicadores
> N de obxectivos e resultados de igualdade a acadar planeados por departamento da Xunta de Galicia
2.3.2. Establecer como criterio de baremacin positiva a inclusin da perspectiva de xnero e do principio de igualdade
de oportunidades entre mulleres e homes, tanto nas empresas, entidades, organismos ou institucins que
colaboren ou contraten coa Xunta de Galicia coma nos programas, proxectos ou propostas presentadas por
estas
> Empresas, entidades, organismos ou institucins que colaboren ou contraten coa Xunta de Galicia
> Todos
Indicadores
> N, tipo e obxecto social das empresa, entidades, organismos ou institucins cos que se asinaron convenios
ou contratos que incluan a perspectiva de xnero
2.3.3. Elaborar e divulgar unha gua prctica para o persoal das administracins pblicas galegas que forneza a
identificacin da pertinencia de xnero e como inclur principios de igualdade nos diferentes mbitos nos que
se desenvolven as polticas pblicas
> Funcionariado e persoal laboral das administracins pblicas galegas
Indicadores
> Gua elaborada
> N de campaas, tipo, medios e soportes de divulgacin
2.3.4. Poer ao dispor dos concellos informacin, asesoramento, recursos econmicos e tcnicos, abrindo unha
lia financeira especfica para que asuman compromisos de deseo, implantacin e avaliacin de plans de
igualdade
> Funcionariado, persoal poltico e tcnico dos concellos
> Concellos
Indicadores
> N de Plans de Igualdade deseados, implementados ou avaliados
> N e tipo de concellos
2.3.5. Divulgar os recursos pblicos e privados includos nos diferentes plans impulsados pola Xunta de
Galicia: o propio V Plan do Goberno galego para a igualdade entre mulleres e homes, Plan de fomento da
corresponsabilidade, Plan de atencin integral a sade da muller de Galiza, II Plan galego de inclusin social,
Plan operativo de prevencin na rea de menores, Plan integral de accin para persoas con discapacidade,
Plan galego de persoas maiores, Plan integral de desenvolvemento e convivencia do pobo xitano en Galiza,
Plan integral de apoio s familias... facilitando o acceso dos concellos, institucins, organismos, entidades,
axentes implicados, e das propias mulleres a estes recursos
> Concellos, institucins, entidades pblicas e privadas, axentes implicados
> Mulleres

> Todos
Indicadores
2.3.6. Actualizar e difundir a pxina web da Vicepresidencia da Igualdade e do Benestar, como instrumento de
acceso informacin dos recursos da Xunta de Galicia, e informacin xeral relativa igualdade
> Mulleres
Indicadores
94 95
2.3.7. Reorganizar e ampliar os recursos especficos de informacin e asesoramento s mulleres
> Concellos galegos
> Mulleres
Indicadores
> N, tipo, e emprazamento dos recursos creados
> Recursos econmicos e humanos dedicados
2.3.8. Reorganizar, ampliar, consolidar e difundir:

Rede galega de puntos de encontro
Gabinetes de orientacin familiar (GOF)
Rede de mediadoras sociais
Oficinas afectivo-sexuais Qurote
Portal Coidanet
> Concellos galegos
> Poboacin en xeral
Indicadores
> N de Puntos de Encontro creados
> N de GOF creados
> N de Oficinas Afectivo-Sexuais Qurote creadas
2.3.9. Difundir o dispositivo Telfono de Atencin Muller: 900400273, e os servizos que presta nos diversos
mbitos que abarca
> Mulleres
Indicadores
minoritarios, ou o seu lugar de residencia ou procedencia, na procura dunha maior cohesin social.
ACTUACINS
2.4.1. Elaborar indicadores estatsticos, realizar e divulgar estudos sobre os factores, situacins e sectores de
exclusin que afectan a diversidade das mulleres, de tal xeito que amosen a dobre situacin de desvantaxe
> Concellos
> Organizacins que traballan con colectivos especficos de mulleres
Indicadores
> N de indicadores estatsticos elaborados
> N de estudos elaborados
2.4.2. Adaptar, actualizar e modernizar os sistemas de proteccin social, segundo o establecido no Consello Europeo

de Lisboa e na Folla de Ruta da Unin para o 2006-2010 no mbito da poltica social, respectando a igualdade
de oportunidades entre mulleres e homes na procura dunha maior cohesin social
> Administracins pblicas galegas
Indicadores
> N e tipo de adaptacins, actualizacins e modernizacins iniciadas
96 97
2.4.3. Garantir diversidade das mulleres o dereito proteccin social, mailo afastamento da exclusin social,
segundo o establecido no Consello Europeo de Lisboa e na Folla de Ruta da Unin para o 2006-2010, no
mbito da poltica social, impulsando o seu acceso s polticas sociais e s coberturas ofrecidas por estas
> Mulleres
Indicadores
> N de usuarias atendidas
> Caractersticas sociodemogrficas
> Servizos aos que acceden
2.4.4. Fomentar a presentacin de proxectos dentro do marco do programa europeo integrado Progress atendendo
especialmente aos mbitos de accin principais (2) Proteccin e integracin social, e (4) antidiscriminacin e
diversidade, segundo o establecido no Consello Europeo de Lisboa e na Folla de Ruta da Unin para o 2006-
2010 no mbito de poltica social
> Todas
Indicadores
> N de proxectos aprobados
> mbitos de accin principais dos proxectos presentados e aprobados
2.4.5. Desenvolver e divulgar programas de alfabetizacin, de desenvolvemento de habilidades sociais para mulleres
inmigrantes co propsito de contrarrestar a dobre situacin de desvantaxe social na que poden atoparse
> Mulleres con necesidades de alfabetizacin e habilidades sociais
> Mulleres inmigrantes
> Asociacins, organizacins e institucins que traballen con esta poboacin
Indicadores
> N de mulleres usuarias e caractersticas sociodemogrficas
> N de programas por tipo
> Localidade de imparticin e desenvolvemento dos programas
> Existencia de medidas de conciliacin
2.4.6. Desenvolver e divulgar programas de actuacin especficos, para a diversidade das mulleres das aldeas e
pequenas vilas da beiramar e do rural, que lles faciliten o acceso informacin e aos recursos pblicos e
privados e contrarresten a situacin de desvantaxe xeogrfica na que se poden atopar
> Mulleres de aldeas e pequenas vilas da beiramar e do rural
> Todos
Indicadores
> N de campaas, tipos, medios, soportes e localidade de divulgacin
> Recursos econmicos
2.4.7. Desenvolver e divulgar programas de actuacin especficos para mulleres moinantes, xitanas, ou doutras
etnias minoritarias, adaptados sa cultura, que lles faciliten o acceso informacin e aos recursos pblicos
e privados e contrarresten a sa posible dobre situacin de desvantaxe social
> Mulleres de minoras tnicas
Indicadores
> N de mulleres por etnia e caractersticas sociodemogrficas

2.4.8. Desenvolver e divulgar programas de actuacin especficos para os colectivos de mulleres inmigrantes que
lles faciliten o acceso informacin e aos recursos pblicos e privados e contrarresten a sa posible dobre
situacin de desvantaxe social, e impulsen unha rpida e maior integracin na sociedade de acollida
> Mulleres inmigrantes
Indicadores
> N de mulleres usuarias, procedencia e caractersticas sociodemogrficas das mulleres
98 99
2.4.9. Desenvolver e divulgar programas de actuacin especficos para mulleres vivas ou maiores soas, con
rendas baixas ou sen rendas, que lles faciliten o acceso informacin e aos recursos pblicos e privados, e
contrarresten a sa posible dobre situacin de desvantaxe e illamento social
> Mulleres vivas ou maiores soas, con rendas baixas ou sen rendas
Indicadores
2.4.10. Desenvolver e divulgar programas de actuacin especficos para mulleres galegas no exterior e emigrantes
retornadas, que lles faciliten o acceso informacin e aos recursos pblicos e privados galegos, e un
posible retorno e unha integracin exitosa, que contrarresten a posible situacin de desvantaxe social polo
afastamento da sa terra e pola nova situacin no retorno
> Mulleres galegas no exterior, emigrantes retornadas
> Casas de Galiza e Centros Galegos
> Fundacin Galicia Emigracin
Indicadores
2.4.11. Desenvolver e divulgar programas de actuacin especficos para mulleres con diferentes adiccins (ludopata,
drogas, etc..) que lles faciliten o acceso informacin e aos recursos pblicos e privados
> Mulleres con diferentes adiccins
> Institucins penais
> Consellera de Sanidade
Indicadores
2.4.12. Desenvolver e divulgar programas de actuacin especficos para mulleres que exercen a prostitucin
ou desexen abandonala, que lles faciliten o acceso informacin e aos recursos pblicos e privados, e
contrarresten a sa posible dobre situacin de desvantaxe e estigmatizacin social, ampliando o horario dos
centros de da para mulleres que exercen a prostitucin e levando a cabo accins formativas
> Mulleres que exercen a prostitucin
Indicadores
2.4.13. Desenvolver e divulgar programas de actuacin especficos para mulleres en proceso de reasignacin
sexual, transexuais, ou transxenricas que lles faciliten o acceso informacin e aos recursos pblicos e
privados, e contrarresten a sa posible dobre situacin de desvantaxe social, promovendo a sa visibilizacin
e aceptacin pola sociedade
> Mulleres en proceso de reasignacin sexual, transexuais, ou transxenricas

Indicadores
2.4.14. Desenvolver e divulgar programas de actuacin especficos para lesbianas que lles faciliten o acceso
informacin e aos recursos pblicos e privados, e contrarresten a sa posible situacin de desvantaxe social,
promovendo a sa visibilizacin e aceptacin pola sociedade
> Lesbianas
Indicadores
100 101
2.4.15. Desenvolver e divulgar programas de actuacin especficos para mulleres que exerzan profesins moi
masculinizadas nas que estn altamente infrarrepresentadas, que lles faciliten o acceso informacin e aos
recursos pblicos e privados non contemplados habitualmente neses sectores ou mbitos profesionais
> Mulleres que exercen profesins moi masculinizadas
Indicadores
> Sectores econmicos, laborais e profesionais
2.4.16. Desenvolver e divulgar programas de actuacin especficos para as reclusas e ex-reclusas que lles faciliten
o acceso informacin e aos recursos e contrarresten a sa posible situacin de desvantaxe dentro e fra da
cadea e lles faciliten o proceso de insercin
> Mulleres reclusas e ex-reclusas
> Institucins penais
Indicadores
2.4.17. Desenvolver e divulgar programas de actuacin para mulleres con responsabilidades familiares non
compartidas, que prioricen a sa participacin no acceso aos recursos pblicos e privados e no seu uso
> Mulleres con responsabilidades familiares non compartidas
> Todos
Indicadores
> Norma reguladora
2.4.18. Desenvolver e divulgar programas de actuacin especficos para nais adolescentes que lles faciliten o acceso
informacin e aos recursos pblicos e privados que contrarresten a situacin de dobre desvantaxe social
na que se poden atopar
> Nais adolescentes
Indicadores
2.4.19. Promover o paso do enfoque de muller en desenvolvemento (MED) ao do enfoque de xnero en desenvolvemento
(GED)14, nos proxectos de cooperacin ao desenvolvemento nos que participe a Xunta de Galicia, velando por
que tean en conta tanto as necesidades bsicas ou prcticas coma os intereses estratxicos das mulleres
> Mulleres de pases destinatarios dos proxectos
Indicadores
> Proxectos
> Pases receptores

14) En galego sera XED, pero empregamos esta forma porque a mais habitual. 102 103
territorio galego.
ACTUACINS
2.5.1. Procurar que a rede de comunicacins de telefona fixa, mbil e cable, chegue ao maior nmero de fogares
monoparentais encabezados por mulleres e empresas de mulleres, especialmente nos pequenos ncleos de
poboacin
> Empresas de telecomunicacins
> Concellos, aldeas e lugares da beiramar e do rural
> Toda a poboacin, especialmente as mulleres
> Consellera do Medio Rural
Indicadores
> N de novos ncleos poboacionais que acceden a estes recursos
> Tipoloxa dos ncleos poboacionais
> N de lares e de empresas que acceden
2.5.2. Divulgar e levar a cabo programas dirixidos a mulleres e asociacins de mulleres, a prol da diminucin
da fenda dixital, incentivando o seu mergullo nas TIC, establecendo accins positivas e abrindo lias de
subvencin directas que lles faciliten, especialmente, a aprendizaxe de:
Alfabetizacin informtica bsica e contorno Office
Sistemas operativos Windows, Mac
Hardware e software
Acceso e uso do software libre
Cursos especializados bsicos e avanzados (internet, power- point, creacin de pxinas web,
creacin de redes, programacin avanzada orientada a determinados sectores...)
> Mulleres
Indicadores
> Norma reguladora
> N e destino das accins positivas
> N de mulleres beneficiarias e caractersticas sociodemogrficas
2.5.3. Fomentar os Bus.Net coma ferramenta de divulgacin e achegamento s novas tecnoloxas da informacin e

das comunicacins, que facilite o manexo, reciclaxe e acceso aos recursos pblicos e privados, especialmente
da diversidade das mulleres do rural e da beiramar, e aqueles grupos que presentan unha maior fenda dixital,
motivando e incentivando o seu mergullo no mundo das TICs
> Toda a poboacin
> Especialmente, mulleres do rural e da beiramar
Indicadores
> N de concellos aos que chega o Bus.Net
> N de persoas que o visitan desagregado por sexo
> Grupos ou colectivos de mulleres a que se chega
104 105
2.5.4. Levar a cabo programas e campaas de divulgacin que faciliten e incentiven o acceso e mellora da
situacin das mulleres e das asociacins de mulleres, con respecto s novas tecnoloxas da informacin e da
comunicacin, fomentando medidas que lles faciliten nomeadamente:
compra e renovacin de equipos e perifricos
conexins a internet de banda ancha, wifi
conexins en rede
programas antivirus e outros
> Mulleres
Indicadores
> N de campaas, tipos, medios e localidades de divulgacin
> N de mulleres beneficiarias
> N e tipoloxa das asociacins beneficiadas
> N e tipo de medidas das que se benefician
2.5.5. Desenvolver e divulgar programas que inclan accins positivas co propsito de incentivar e aumentar a
asistencia e participacin da diversidade das mulleres en:
Investigacins relacionadas coas Tecnoloxas da Informacin e da Comunicacin (TIC)
Encontros, xornadas, certames
Campus universitarios virtuais
Feiras comerciais do sector
Creacin de comunidades virtuais de mulleres galegas, blogs
Espazos de ciberfeminismo
Coecemento, acceso, manexo, e reciclaxe de TIC
> Mulleres
Indicadores
> N e tipo de accins positivas
> N de mulleres que participan nos encontros, certames, campus universitarios virtuais e feiras
> N de comunidades virtuais e blogs creados
ACTUACINS
2.6.1. Elaborar indicadores desagregados por sexo, realizar e actualizar estatsticas que reflictan a situacin e
posicin das mulleres nos diversos sectores econmicos
Indicadores
> N de indicadores estatsticos elaborados
> Estatsticas actualizadas
2.6.2. Realizar investigacins e campaas de sensibilizacin que amosen a persistencia de discriminacins indirectas
e desigualdades de xnero no acceso das mulleres aos recursos econmicos, o avance da feminizacin da
pobreza, e facer fincap no emprego mergullado, na segregacin horizontal e vertical, no teito de vidro, nas
desigualdades salariais, no recoecemento do valor do traballo realizado polas mulleres (traballo de igual
valor, igual salario) e na orixe das desigualdades

> Toda a poboacin, especialmente os homes
> Axentes econmicos e sociais implicados
Indicadores
> N de investigacins realizadas
106 107
2.6.3. Promover entre os axentes implicados nas inspeccins de traballo campaas de sensibilizacin de
Tolerancia 0, que saquen luz as situacins de irregularidade laboral de moitas mulleres, e a persistencia de
desigualdades e discriminacins no mercado de traballo (salarios, despidos, non renovacin por embarazo...)
articulando frmulas que garantan s mulleres o anonimato
> Toda a poboacin, especialmente, axentes econmicos e homes
Indicadores
> N de expedientes abertos, denuncias
> Sectores das empresas
2.6.4. Xerar redes de coecemento e intercambio para a igualdade de oportunidades entre mulleres e homes no
emprego pblico e privado, mediante a creacin de grupos temticos e sectoriais que permitan a identificacin
de problemas e oportunidades comns e o rescate e a transferibilidade de boas prcticas
> Empresas
> Axentes de emprego
> Organizacins sindicais
> Todos
Indicadores
> N de redes creadas
2.6.5. Concienciar e divulgar entre as empresas demandantes de man de obra e as de comunicacin que os
anuncios de emprego en calquera soporte non atenten contra o art. 14 da Constitucin Espaola, ao demandar
sen ningunha razn, accin ou discriminacin positiva que o xustifique, candidaturas s de homes ou s
de mulleres, fomentando asemade o uso dunha linguaxe non sexista nos propios anuncios, e animando a
poboacin a denunciar as irregularidades detectadas a travs do Observatorio de Publicidade
> Empresariado
> Empresas de traballo temporal
> Empresas de seleccin e recursos humanos
> Medios de comunicacin
Indicadores
> N de denuncias recollidas no Observatorio de Publicidade
2.6.6. Realizar unha diagnose e un estudo sobre o grao de incorporacin do enfoque de xnero nas estruturas
pblicas e privadas de emprego e divulgar os resultados
> Estruturas de emprego

Indicadores
> N de estruturas de emprego pblicas e privadas implicadas no estudo e diagnose
2.6.7. Divulgar e concienciar os axentes de emprego para que visibilicen e polo tanto, eviten a posible reproducin
de sesgos de xnero no seu traballo, o que perpeta as desigualdades e discriminacins indirectas que
sofren as mulleres
> Persoal tcnico das estruturas de emprego
Indicadores
108 109
2.6.8. Levar a cabo campaas de informacin e sensibilizacin en igualdade de oportunidades entre mulleres e
homes dirixidas aos equipos xerenciais e directivos, a responsables de recursos humanos, e persoal tcnico
dos programas de emprego, de empresas e administracins pblicas para favorecer un cambio de mentalidade
que dea maiores oportunidades de participacin s mulleres nos procesos de seleccin, recrutamento e
promocin vertical
> Equipos xerenciais e directivos
> Responsables de recursos humanos
> Persoal tcnico de emprego
Indicadores
> N de administracins galegas s que se chega
> N e sector das empresas s que se chega
> Pblico ao que se chega por sexo e cargo
2.6.9. Levar a cabo campaas de informacin, concienciacin e sensibilizacin, sobre a necesidade de contratacin
de mulleres en todos os sectores, especialmente aqueles en que estn subrepresentadas e existe unha forte
demanda de emprego, destacando a contribucin do saber das mulleres ao mundo laboral, as vantaxes e
lias de axuda para a sa contratacin e fomentando a sinatura de acordos e compromisos de contratacin
> Mulleres
> Empresariado
Indicadores
> Norma reguladora
> N e sector das empresas a que se chega
> Pblico ao que se chega por sexo e cargo
> Sinatura de acordos con compromiso de contratacin
2.6.10. Levar a cabo programas de sensibilizacin e orientacin da mocidade cara a actitudes e valores favorables
diversificacin acadmica, formacin profesional e ocupacional, que non desequilibren no futuro o seu
acceso aos recursos econmicos
> Mozas e mozos
> Centros de ensino
Indicadores
> N de centros de ensino implicados
2.6.11. Realizar programas de sensibilizacin para mozas fomentando nelas o esprito emprendedor cara s
iniciativas empresariais, conciencindoas na importancia de contar con recursos econmicos propios, e
amosndolles referentes femininos de xito empresarial
> Mozas
Indicadores

> N de mozas implicadas
2.6.12. Orientar, facilitar e divulgar s mulleres inactivas15 todo tipo de informacin, asesoramento sobre o mundo
laboral (medidas de conciliacin existentes, vantaxes de ser parte da poboacin activa, axudas e subvencins
para a contratacin de mulleres, para o inicio da actividade por conta propia, etc..) que as motiven a iniciar o
proceso de insercin por conta propia ou allea
> Mulleres inactivas
> Axentes de emprego
Indicadores
110 111
15) Inactivas, segundo a terminoloxa empregada pola Enquisa de Poboacin Activa do INE, e do IGE
social e o compromiso dos axentes de emprego, e asemade facilitandolle s mulleres axudas directas.
ACTUACINS
2.7.1. Impulsar o acceso das mulleres ao traballo remunerado, aumentando o nmero de activas para obter as
taxas establecidas no Consello Europeo de Lisboa e na Folla de Ruta da Unin para o 2006-2010 no mbito do
emprego e poltica social
Indicadores
> Taxa de actividade e de ocupacin por sexo
2.7.2. Fomentar a elaboracin de diagnoses en organizacins, empresas e administracins, que identifiquen os

procesos laborais que poden someterse a revisin e reorganizacin para implementar novas formas de
traballo que favorezan a conciliacin e diminan a rotacin ou abandono laboral, vinculados necesidade
de conciliacin e tean en conta a especial circunstancia da dispersin do hbitat poboacional galego
(teletraballo, horarios flexibles, quendas rotativas...) atendendo importancia da incorporacin das novas
tecnoloxas da informacin e das comunicacins que o faciliten, estendendo as frmulas do teletraballo mis
al das persoas autnomas
> Organizacins, empresas e administracins pblicas galegas
Indicadores
> N de diagnoses elaboradas
> N de empresas que os aplican
2.7.3. Levar a cabo as modificacins oportunas nos procesos de seleccin que realiza o Servizo Pblico de Emprego
para lles garantir a presentacin annima de candidaturas s empresas demandantes de emprego, sempre
que non exista razn, accin ou discriminacin positiva ningunha que xustifique a presentacin de candidaturas
s de mulleres ou s de homes, pero garantindo que non se perda a desagregacin por sexos da informacin
interna manexada polo propio Servizo Pblico de Emprego
> Servizo Pblico de Emprego
Indicadores
> Norma reguladora
> Tipo de modificacins realizadas na documentacin administrativa
> N de candidaturas de mulleres e homes presentadas
2.7.4. Fomentar a realizacin das modificacins oportunas nos procesos de seleccin e promocin de persoal
das empresas para que garantan a presentacin de CV e a realizacin e valoracin annima de probas,
sempre que non exista ningunha razn, accin ou discriminacin positiva, que xustifique a presentacin de
candidaturas s de mulleres ou s de homes
> Empresariado
> Empresas de traballo temporal
> Empresas de seleccin e recursos humanos

Indicadores
> N de empresas que realizan modificacins
> N e tipo de contratos e promocins por sexo
112 113
2.7.5. Fomentar a responsabilidade social das organizacins, empresas e administracins pblicas galegas a
prol do avance da igualdade de oportunidades entre mulleres e homes, procurando especialmente o firme
compromiso coa igualdade do equipo xerencial e directivo
Indicadores
> N de organizacins, empresas e administracins pblicas galegas que se comprometen
> N por sector das organizacins, empresas
2.7.6. Impulsar e incentivar a creacin de iniciativas empresariais en sectores que teen un impacto directo no
rol tradicional feminino do coidado: centros, servizos e equipamentos de atencin e coidados (para maiores,
persoas enfermas, con discapacidade e menores)
> Toda a poboacin
Indicadores
> Tipo de empresas creadas
> N de postos de traballo creados por sexo
2.7.7. Animar as organizacins, empresas e administracins a crear ou facilitar o acceso do seu persoal a: escolas
infants, centros de da, rede de canguros, teleasistencia, cheques para o coidado de persoas maiores ou
menores, atencin personalizada, comedores, actividades extraescolares, actividades para persoas adultas
dependentes, servizos de transporte pblico, bancos de tempo, ou calquera outro recurso ou medida que se
considere pertinente e que tea en conta a especial circunstancia da dispersin do hbitat galego
> Todos
Indicadores
> Norma reguladora
> N de organizacins, empresas e administracins participantes
> N de servizos facilitados
> N de servizos creados
> N de mulleres e homes que se benefician
2.7.8. Asesorar e abrir lias de axudas s empresas galegas para o deseo de plans de igualdade entre mulleres e
homes
> Empresas
Indicadores
> Norma reguladora
> N de solicitudes
> N de axudas outorgadas
> N de plans postos en marcha por sectores
2.7.9. Desear e implementar plans de estabilidade, que inclan medidas que melloren a calidade do emprego da
diversidade das mulleres, mediante accins positivas que incrementen a taxa de estabilidade nas empresas,
que diminan a rotacin ou abandono laboral e que baixen os ndices de precariedade laboral feminina
> Mulleres con contratos temporais
Indicadores
> Plans de estabilidade deseados
> N de accins positivas levadas a cabo

> % de incremento da taxa de estabilidade
> % de diminucin do ndice de precariedade
> Melloras de calidade observadas
114 115
2.7.10. Mellorar as lias de axuda contratacin indefinida de mulleres inactivas ou con empregos en precario,
aumentando a sa cuanta
> Empresas
Indicadores
> Norma reguladora
> Incremento da cuanta
> N de mulleres que se benefician
> N de empresas que se benefician
> Tipo e sector das empresas
2.7.11. Promover acordos entre as empresas e organizacins que favorezan a reducin da segregacin ocupacional
horizontal das mulleres, incrementando a sa presenza en todos os sectores, grupos ocupacionais e
profesins, e a reducin da segregacin ocupacional vertical, procurando a eliminacin de teitos de vidro
> Mulleres
> Empresas e organizacins
Indicadores
> Acordos
> N e % de incorporacins por sector, grupos ocupacionais e profesins
2.7.12. Introducir accins positivas e impulsar acordos e compromisos de contratacin que impliquen a incorporacin
de mulleres, especialmente nos sectores emerxentes, sectores e categoras laborais nos que estean
subrepresentadas e nos que exista unha forte demanda de man de obra non cuberta
> Mulleres
> Empresariado
Indicadores
> N de acordos e compromisos de contratacin
> Tipo de accins positivas
> N de contratos realizados
> Sectores e categoras
2.7.13. Mellorar as lias de axudas directas ao autoemprego e economa social, incrementando a sa cuanta para
mulleres que se incorporen actividade laboral, includas bolsas de inicio de actividade non reintegrables
> Mulleres con iniciativa empresarial

Indicadores
> Norma reguladora
> Incremento da cuanta
> N de mulleres e homes a que se lles concedeu a axuda
> N de concesins
> Sectores econmicos de incorporacin
> Caractersticas sociodemogrficas das beneficiarias
116 117
2.7.14. Desenvolver especificamente para mulleres programas de orientacin e formacin para o acceso e a
incorporacin ao mercado laboral, mediante itinerarios personalizados de insercin sociolaboral, plans de
accin individuais que inclan reciclaxe sobre a obsolescencia de coecementos, rescate de habilidades
e aprendizaxes informais derivadas do papel de xnero tradicional, transferibles ao mundo do emprego,
prcticas en empresas, medidas de acompaamento, titorizacin e de conciliacin, compromisos de
contratacin e todo tipo de informacin e asesoramento sobre o mundo laboral
> Mulleres
Indicadores
> N de programas levados a cabo
> N de mulleres incorporadas
> Sector no que se incorporan
2.7.15. Establecer programas de axudas para a regularizacin de actividades econmicas do emprego mergullado
que tean en conta a forte presenza das mulleres nesta economa, especialmente no mbito rural e costeiro,
no mundo do mar (mariscadoras, percebeiras, redeiras...) e no servizo domstico e que se incremente o
nmero de afiliadas Seguridade Social e das cotitulares das explotacins agrarias
> Mulleres en emprego mergullado
> Consellera de Medio Rural
> Consellera de Pesca e Asuntos Martimos
Indicadores
> Norma reguladora
> N de mulleres que regularizan a sa situacin
> Sectores econmicos das actividades regularizadas
2.7.16. Incorporar dun xeito gradual accins positivas que melloren equitativamente o acceso das mulleres aos
recursos econmicos en termos de ingresos e de renda percibida, mantendo e abrindo lias de axudas
directas e indirectas
> Mulleres
> Todos
Indicadores
> Accins positivas directas e indirectas de mellora das rendas das mulleres
118 119
LIA ESTRATXICA 3:
FORMACIN EN IGUALDADE
ENTRE MULLERES E HOMES
LIA ESTRATXICA 3:
Na revisin e avaliacin dos 10 anos da plataforma de accin de Beijing (Beijing+10) realizada en Nova York, sinalouse
como unha dificultade case inherente propia estratexia de mainstreaming de xnero proposta en Beijing no 1995
que, ao final, as persoas que teen que poer en prctica e implementar as medidas acordadas nas estratexias
de mainstreaming ha de ser persoal que, por unha parte, ou ben non tea formacin especfica en xnero e
igualdade no seu mbito concreto de intervencin, ou persoal que adquirise unha formacin xeral, tecnocrtica
e lexislativa en materia de igualdade, mis que unha formacin especfica. Formacin que, ademais, debera
combinar a tcnica (imprescindible, por suposto) e a sensibilizacin e necesaria concienciacin de cara a lograr
un compromiso dos axentes implicados na estratexia de mainstreaming acordada.
E, por outra banda, tamn en xeral resltalles difcil identificar a pertinencia de xnero do seu traballo, dado que consideran
erroneamente que o traballo da Administracin , ou debe ser, neutro ao xnero e que, maioritariamente, o que
a Administracin fai intervir sobre dotacins de recursos, mis que directamente con persoas, sen decatarse
de que os recursos en si mesmos (pesqueiros, culturais, ambientais, educacionais, industriais, tecnolxicos,
econmicos, de infraestruturas, etc.), fin, van destinados directa ou indirectamente s persoas.

Por iso, tan importante como desear a estratexia de mainstreaming da Xunta de Galicia proposta neste plan (lia
estratxica 1, obxectivo especfico 1.1.) formar o persoal da propia Administracin autnoma galega, de tal xeito
que conte cos coecementos mnimos para poder:
1. Identificar a pertinencia do enfoque de xnero nos contidos e tarefas do seu posto de traballo.
2. Inclur a igualdade de oportunidades no desempeo do seu traballo dun xeito transversal.
3. Poder avaliar se o seu propio traballo e o traballo doutros axentes implicados nas polticas pblicas est a ter
en conta a dimensin de xnero e o principio de igualdade de oportunidades entre mulleres e homes.
Ademais, trtase tamn de procurar que, pouco a pouco, todos os posibles axentes implicados na igualdade
(organizacins, empresas e institucins galegas...) e que participan directa ou indirectamente nas actuacins
recollidas neste plan adquiran a formacin necesaria que lles permita inclur a igualdade no seu quefacer diario
dun xeito transversal e, en definitiva, procurar non rachar o crculo da calidade en materia de formacin en xnero
e igualdade entre mulleres e homes.
Por outra banda, en Galiza, nos ltimos anos obsrvase un esforzo maior de cara a formar en igualdade e xnero o
persoal das administracins pblicas e outros axentes implicados. As, en concreto, no IV Plan de igualdade de
oportunidades das mulleres Galegas 2002-2005 recollanse medidas dirixidas a aumentar a oferta formativa neste
mbito, tanto de persoal da Xunta de Galicia coma doutros posibles axentes. Pdese conclur que a situacin
120 121
actual o resultado conxunto de actuacins, ao abeiro de:
Medidas contempladas nos anteriores plans de igualdade da Xunta de Galicia e das administracins
locais.
Unha maior oferta universitaria en materia de xnero e igualdade.
Unha maior sensibilizacin cara s desigualdades de xnero.
A oferta formativa dos proxectos europeos EQUAL.
Unha maior necesidade e esixencia tcnica de formacin en xnero e igualdade.
Pero as formacins levadas a cabo adoitan ser bsicas e de caracter xeral e nelas destaca sobre todo a participacin
de profesionais das rea de muller, servizos sociais e educacin e, en menor medida, de emprego, e resulta
case anecdtica a participacin de profesionais doutros mbitos. E dado que os sectores profesionais que mis
participan nos procesos formativos estn moi feminizados, obtense como resultado unha infrarrepresentacin
ou absoluta ausencia de participacin de homes nas formacins, o que denota que o enfoque que anda ten a
igualdade para a maiora dos axentes implicados segue a ser un enfoque mis especfico de muller ca un enfoque
transversal de xnero. Cabe tamn destacar que seguen a ser escasas, ou totalmente inexistentes ata o da de
hoxe, aquelas formacins avanzadas e especficas de xnero e xestin cultural, urbanismo, novas tecnoloxas,
prevencin de riscos laborais ou orzamentos...
E na aposta tcnica que impregna este plan tamn se teen en consideracin outros aspectos relativos formacin,
parte dos contidos propiamente ditos abordados naquelas e, por outra banda, as ditas actuacins cnxense ao
recollido nos xa mencionados marcos lexislativos: Lei 7/2004, do 16 de xullo, galega para a igualdade de mulleres
e homes, sobre todo ao abeiro dos artigos 18, 22 e 41; e dos artigos 33 Contidos obrigatorios nas actividades de
formacin e artigo 34 Medidas de conciliacin nas actividades de formacin, da Lei 2/2007, do 28 de marzo,
do traballo en igualdade das mulleres de Galiza.
E, por estes motivos, o V Plan do Goberno galego para a igualdade entre mulleres e homes proponse nesta lia
estratxica 3 os seguintes obxectivos:
Obxectivo xeral 3.
en perspectiva de xnero e igualdade de oportunidades entre mulleres e homes.
E dous obxectivos especficos:
Ofertar formacins especficas en materia de igualdade entre mulleres e homes adaptadas s necesidades e mbitos
de intervencin dos diferentes colectivos de profesionais e axentes pblicos e privados implicados na igualdade.
E compromtese, no seu obxectivo especfico 3.2., na realizacin de formacins adaptadas s necesidades e aos
requirimentos tcnicos dos distintos postos de traballo dos axentes pblicos e privados implicados na igualdade.
Anda que estruturalmente se optou por agrupar toda a formacin relativa violencia de xnero na lia estratxica n.
4 Abordaxe integral da violencia de xnero, en concreto no obxectivo especfico 4.6., dado o carcter integral
que se lle outorga a esta lia na estrutura do plan, o cal non impide que no resto das formacins de caracter
xeral ou especfico que se leven a cabo se inclan mdulos ou cuestins relativas violencia de xnero, cando se
estime oportuno, como pode ser na formacin do persoal docente, na xestin cultural, no deseo de proxectos de
cooperacin, etc..
A terceira lia estratxica busca levar a cabo procesos de formacin e actualizacin de coecementos, en perspectiva
de xnero e igualdade de oportunidades entre mulleres e homes que faciliten e operativicen o cambio cultural
cara implementacin dunhas polticas pblicas mis igualitarias en termos de equidade de xnero, a travs:
Da capacitacin dos diversos axentes.
Da transmisin de coecementos tericos e tcnicos.
Do deseo de materiais didcticos (en diversos formatos).

De ferramentas tcnicas que acompaen o proceso de capacitacin.
De tal xeito, que se coloque a estrutura e a xestin do proceso da maquinaria que move o sistema de formacin ao
servizo do ben comn da igualdade, promovendo un cambio cultural que garanta a inclusin da perspectiva de
xnero nos aspectos relacionados coa xestin de procesos, no mbito da formacin da Xunta de Galicia, e que
as ditas formacins se axusten o mximo posible ao horario laboral, para que non interfiran na vida privada das
persoas e pondo ao seu dispor servizos de axuda conciliacin.
En conclusin, pretndense levar a cabo procesos formativos en igualdade de oportunidades entre mulleres e homes
dos axentes sociais, econmicos e polticos galegos que senten as bases que poidan propiciar un cambio cultural a
favor da equidade, para que os diversos axentes implicados no desenvolvemento e na marcha do pas identifiquen
a pertinencia, a necesidade e o beneficio que supn, tanto para os homes coma para as mulleres, incorporar o
principio de igualdade de oportunidades entre mulleres e homes no seu traballo cotin.
Os obxectivos e actuacins desta lia estratxica estn a ter en conta un dos requirimentos tcnicos necesarios para
implementar unha estratexia de mainstreaming, proposta na lia estratxica n. 1, o que lles d coherencia
interna a todos os obxectivos e actuacins do plan.
122 123
LIA ESTRATXICA 3:
OBXECTIVO XERAL
en perspectiva de xnero e igualdade de oportunidades entre mulleres e homes.


Ofertar formacins especficas en materia de igualdade entre mulleres e homes adaptadas s necesidades e mbitos
de intervencin dos diferentes colectivos de profesionais e axentes pblicos e privados implicados na igualdade.
OBXECTIVO XERAL 3
de procesos no mbito da formacin da Xunta de Galicia e ofertar a actualizacin de coecementos e a formacin
en perspectiva de xnero e igualdade entre mulleres e homes.
ACTUACINS
3.1.1. Elaborar rexistros e indicadores desagregados por sexo e adicionais de xnero relativos xestin de procesos
da formacin
> Instituto Galego de Estatstica
> Organismos das administracins pblicas galegas competentes

Indicadores
> N de novos indicadores desagregados por sexo
> N de novos indicadores adicionais de xnero
> N e tipo de departamentos, organismos que incorporan estas variables nos indicadores
3.1.2. Inclur indicadores de sexo e xnero nos modelos normalizados relativos formacin da Xunta de Galicia e
impulsar a sa inclusin no resto das administracins pblicas galegas
> Xunta de Galicia
> Todos
Indicadores
> N de novos indicadores desagregados por sexoN e tipo de departamentos, organismos que incorporan
esta variable nos indicadores
124 125
3.1.3. Identificar as asignacins orzamentarias por departamento dedicadas formacin en xnero e igualdade de
oportunidades entre mulleres e homes
> Todas
> Todas
Indicadores
> Recursos econmicos por departamento dedicados formacin en igualdade
3.1.4. Velar por que a formacin das administracins pblicas galegas:

se axuste o mximo posible ao horario laboral
conte con servizos de axuda conciliacin
se leve a cabo en instalacins que permitan a accesibilidade de persoas con mobilidade reducida
ofreza modalidades non presenciais
> Todas
Indicadores
> N de formacins por administracin que se axustan aos horarios laborais
> N de formacins por administracin que contan con servizos de conciliacin
> N de formacins por administracin en predios accesibles
> N de formacins por administracin en modalidade non presencial ofrecidas
3.1.5. Revisar os materiais didcticos editados pola Xunta de Galicia que emprega a Escola Galega de Administracin
Pblica (EGAP), Academia Galega de Seguridade, Fundacin Escola Galega de Administracin Sanitaria nos
diversos soportes e velar por que inclan a perspectiva de xnero e empreguen unha linguaxe non sexista
> Escola Galega de Administracin Pblica
> Academia Galega de Seguridade
> Fundacin Escola Galega de Administracin Sanitaria
> Persoal docente
> Todas
Indicadores
> N e soporte de materiais revisados
> reas de coecemento dos materiais revisados
3.1.6. Inclur nos temarios das convocatorias de acceso Xunta de Galicia e s entidades nas que participa, contidos
sobre igualdade de oportunidades entre mulleres e homes e sobre xnero e impulsar a sa inclusin nas
outras administracins pblicas galegas
> Xunta de Galicia
> Entidades nas que participa a Xunta de Galicia
> Todas
Indicadores
> N e tipo de temarios aprobados que inclen estes contidos
3.1.7. Inclur como un mrito na seleccin de persoal docente de accins formativas de proxectos, plans e programas
promovidos pola Xunta de Galicia, a formacin e experiencia en xnero e igualdade de oportunidades entre
mulleres e homes e impulsar a sa inclusin nas outras administracins pblicas galegas
> Entidades que desenvolvan proxectos, plans e programas promovidos pola Xunta de Galicia ou por outras
administracins pblicas galegas
> Todas

Indicadores
> N de seleccins que incorporan o mrito
3.1.8. Incorporar a formacin en igualdade de oportunidades entre mulleres e homes e xnero, como un criterio de
valoracin nas convocatorias de procesos selectivos, concursos de traslados e promocins internas da Xunta
de Galicia, e animar as outras administracins pblicas galegas a facelo
> Todas
Indicadores
> N de convocatorias que incorporan o mrito
126 127
3.1.9. Animar a poboacin, especialmente aos homes, a realizar accins formativas en materia de xnero e igualdade
de oportunidades entre mulleres e homes
> Toda a poboacin, especialmente os homes
Indicadores
> N de persoas que realizan accins formativas por sexo
Ofertar formacins especficas en materia de igualdade de oportunidades entre mulleres e homes adaptadas s
necesidades e mbitos de intervencin dos diferentes colectivos de profesionais e axentes pblicos e privados
implicados na igualdade.
ACTUACINS
3.2.1. Levar a cabo accins formativas sobre:

Perspectiva de xnero e igualdade
Polticas de igualdade de oportunidades
Estratexia de mainstreaming de xnero
Marco legal de referencia (internacional, europeo, estatal e autonmico) da normativa de igualdade
entre mulleres e homes
Directrices para a inclusin da perspectiva de xnero na elaboracin das leis
Elaboracin de informes sobre impacto de xnero na elaboracin das leis
Directrices para incorporacin da perspectiva de xnero e do principio de igualdade de oportunidades
entre mulleres e homes nas actuacins cofinanciadas pola Unin Europea
Deseo de plans de igualdade de oportunidades entre mulleres e homes, para entidades pblicas
Deseo de plans de igualdade de oportunidades entre mulleres e homes nas organizacins ou
empresas

Linguaxe administrativa non sexista
> Axentes pblicos e privados implicados na igualdade
Indicadores
> N de persoas formadas, desagregado por sexo, cargo, entidade a que pertence
> N total de horas de formacin por epgrafe
> Localidade de imparticin
128 129
3.2.2. Levar a cabo accins formativas de xnero e:
Avaliacin
Construcin e deconstrucin de identidades de xnero
Cooperacin
Cultura e xestin cultural
Deporte
Desenvolvemento local
Deseo de proxectos e programas
Emigracin e inmigracin
Emprego
Formacin de formadoras/es
Indicadores
Liderato
Mediacin intercultural
Medicin de impactos
Medio ambiente
Medios de comunicacin
Novas tecnoloxas
Ocio e tempo de lecer
Orzamentos sensibles ao xnero
Participacin
Pertinencia
Sexismo e publicidade
Urbanismo
Xustiza
> Axentes pblicos e privados implicados na igualdade
> Todos
Indicadores
> N de persoas formadas, desagregado por sexo, cargo, e entidade a que pertence
> N total de horas de formacin por epgrafe
3.2.3. Poer a disposicin dos concellos, dun xeito especial dos pequenos ou con menos recursos econmicos,
formacin especfica sobre a posta en marcha dos obxectivos e actuacins fixados no presente Plan
> Concellos
Indicadores
> N de persoas formadas, desagregado por sexo, cargo, e entidade a que pertence
3.2.4. Realizar accins formativas sobre xnero e igualdade de oportunidades entre mulleres e homes, dirixidas a:
cargos polticos
persoal xerencial
persoal directivo
xefaturas
persoal con poder na toma de decisins
departamentos de recursos humanos
> Todas as persoas que ocupen estes cargos
> Todos

Indicadores
> N de persoas formadas por cargo e sexo
3.2.5. Promover e financiar a inclusin de crditos, disciplinas ou a especializacin sobre xnero e igualdade de
oportunidades entre mulleres e homes, nos deseos curriculares dos doutoramentos, msters, cursos de
postgrao, licenciaturas, diplomaturas, cursos de especializacin e de vern das universidades galegas
Indicadores
> N de doutoramentos, mster, cursos de postgrao, licenciaturas, diplomaturas, cursos de especializacin
e de vern, que inclen crditos e disciplinas sobre xnero e igualdade
> N de doutoramentos, mster, cursos de postgrao, licenciaturas, diplomaturas, cursos de especializacin
e de vern, especializados en xnero e igualdade
130 131
3.2.6. Realizar accins formativas sobre xnero e igualdade de oportunidades entre mulleres e homes dirixidas ao
persoal dos centros de ensino non universitarios
> Todo o persoal das escolas infants e centros de ensino non universitarios
Indicadores
> N de mulleres e homes por cargo
> Caractersticas dos centros
3.2.7. Realizar accins formativas sobre xnero e igualdade de oportunidades entre mulleres e homes dirixidas ao
persoal das escolas infants
> Todo o persoal das escolas infants
Indicadores
> N de mulleres e homes por cargo
> Caractersticas dos centros
LIA ESTRATXICA 4:
ABORDAXE INTEGRAL DA
VIOLENCIA DE XNERO
LIA ESTRATXICA 4:
Comprender todas as desigualdades que afectan as mulleres polo feito de seren mulleres, pero sobre todo a violencia
que se exerce contra elas, non posible sen ter en conta, en primeiro lugar, o concepto do sistema sexo-xnero
introducido na teora sociolxica por Gayle Rubin no ano 1975, entendido este como un dispositivo ou tecnoloxa
de producin de suxeitos humanos diferenciados en mulleres e homes (en funcin dos rganos sexuais visibles
e das particularidades biolxicas a estes asociadas) para a reproducin, sa vez, un sistema de poder e de
explotacin duns sobre as outras que a base da configuracin da cultura patriarcal.
unha tecnoloxa social que garante a reproducin de suxeitos adaptados s posicins de dominacin (homes) e de
subordinacin (mulleres) e que se traduce en desigualdades e no exercicio do poder. E a consecuencia mis
dramtica destas relacins asimtricas de poder a violencia contra as mulleres nas sas mltiples tipoloxas
e manifestacins. Esta violencia exprsase a travs de condutas e actitudes baseadas nun sistema de crenzas
sexista e heterocentrado, que tende a acentuar as diferenzas a travs da creacin de estereotipos de xnero.
Para seguir inserndose na anlise da violencia de xnero, cmpre en segundo lugar definir o termo, e establecer
os matices con outros termos semellantes e que, con frecuencia, se empregan indistintamente, anda que non
signifiquen exactamente o mesmo.
O proxecto da Lei galega para a prevencin e tratamento integral da violencia de xnero, da Vicepresidencia da

Igualdade e do Benestar, define violencia de xnero como calquera acto de violencia ou agresin baseado nunha
situacin de desigualdade, no marco dun sistema de relacins de poder dos homes sobre as mulleres, e de abuso
xeneralizado da violencia como forma de relacin entre as persoas, que tea ou poida ter como consecuencia
un dano fsico, sexual ou psicolxico, includas as ameazas de tales actos e a coaccin ou privacin arbitraria da
liberdade, tanto se ocorren no mbito pblico coma na vida familiar ou privada.
Distnguense16 seis principais tipoloxas de violencia de xnero coas sas manifestacins e dse a simultaneidade e a
imbricacin de moitas delas:
Violencia fsica. Incle todo tipo de agresins corporais: empurrns, golpes, ataques con armas, mordeduras,
queimaduras, estrangulamentos, amputacins, mutilacins...
Violencia sexual. Comprende calquera actividade sexual non consentida: visionado de pornografa
ou de actos sexuais, trfico e explotacin na industria do sexo, acoso sexual, os casamentos forzados
(especialmente de nenas), as diferentes formas de mutilacin sexual feminina, o uso de escravas sexuais
nas guerras e, actualmente, o cibersexo...
16) As seis tipoloxas son as identificadas polo Consello de Europa e as manifestacins son as propostas que se formulan dende este plan.
134 135
Violencia psicolxica. Admite mltiples modalidades de agresins intelectuais ou morais: ameazas,
illamento, desprezo, intimidacin e insultos en pblico, acoso moral por razn de xnero e, actualmente,
tamn o ciberacoso...
Violencia estrutural. a existencia de barreiras invisibles e intanxibles, inseridas na propia organizacin

social e cultural, firmemente arraigadas e que se reproducen diariamente limitando as opcins e os dereitos
bsicos das mulleres a travs das grandes desigualdades de xnero ou das microdesigualdades cotis...
Violencia econmica. Entendida como a desigualdade no acceso aos recursos e, en xeral, ao emprego,
educacin, sanidade, vivenda e, tamn, a destrucin por parte do maltratador de bens materiais da
vtima (queimar a sa vivenda, coche...), e independencia no manexo dos cartos das mulleres...
Violencia espiritual. Fai referencia s condutas que obrigan muller a aceptar un sistema de crenzas
culturais ou relixiosas determinado ou que buscan erosionar ou destrur as sas crenzas a travs do ridculo
ou do castigo.
Por outra banda, convn definir e diferenciar a violencia conxugal ou de parella. Esta pdese dar en todo tipo de
parellas (noivado, amantes, convivencia, matrimonio, ex-parellas), independentemente de que vivan ou non baixo
o mesmo teito.
O termo de violencia familiar ou intrafamiliar refrese a aquela que se d entre as persoas dunha mesma familia, anda
que non convivan xuntas. Incle a violencia conxugal e a violencia entre irmns, o maltrato infantil e o maltrato
s persoas maiores. Hoxe existe unha ampla diversidade de familias e en todas elas se poden dar situacins de
violencia familiar ou intrafamiliar.
A violencia domstica similar anterior, pero non precisa a existencia de vnculos familiares, dse entre persoas
que convivan baixo o mesmo teito. Non afecta s as mulleres, senn tamn as persoas ancis, as persoas con
discapacidade, as nenas e os nenos; supn unha forma particularmente perversa de violencia de xnero, xa que
o fogar onde as persoas deberan sentirse mis seguras e protexidas. Violencia familiar ou intrafamiliar e violencia
domstica son dous termos semellantes porque se dan en marcos de actuacins s veces coincidentes a familia
e o fogar, pero non sempre. Agora ben, o que teen en comn ambas as violencias son as manifestacins que
poden presentar e as vtimas, xa que se trata de calquera forma de conduta abusiva entre as e os integrantes da
familia ou unidade de convivencia, dende as persoas mis fortes cara s mis dbiles, e con das vertentes: unha
baseada nas relacins de xnero e a outra nas relacins interxeracionais.
Outros termos acuados recentemente son o de terrorismo sexual, violencia de xnero como arma de guerra, feminicidio
e o infanticidio feminino.
O terrorismo sexual considera a violencia de xnero como un sistema polo cal os homes atemorizan as mulleres e,
ao atemorizalas, contrlanas e domnanas (violacin, maltrato, incesto, pornografa, acoso...). O obxectivo non
matalas, construr un estado de tortura permanente sobre as mulleres.
A violencia de xnero como arma de guerra. A violencia de xnero aumenta durante os conflitos armados e fai das
violacins masivas unha arma de guerra entre os bandos inimigos, especialmente entre vencedores, como
aconteceu en todas as guerras, dende o holocausto nazi, II Guerra Mundial, ata a guerra de Kuwait-Iraq, Bosnia,
Ksovo..., ao que se lle pode engadir con frecuencia un interese de limpeza tnica, instrumentalizando para tal fin
a capacidade reprodutiva das mulleres. Tamn aqu se recolle o recrutamento forzoso, os abusos e a explotacin
sexual das nenas e mozas soldado.
O feminicidio o rapto, abuso e explotacin sexual e posterior asasinato das mulleres, acompaado da impunidade
sobre estes crimes. A magnitude do problema tal que o recentemente creado Banco de Datos sobre Feminicidio
en Amrica Latina e o Caribe Espaol quere solicitarlle ao Tribunal da Corte Internacional da Haia que tipifique
este delito con rango de xenocidio.
O infanticidio feminino vai dende os abortos selectivos dos fetos cando se coece o seu sexo, ata as malleiras muller
embarazada coa intencin de provocarlle o aborto ou o abandono das nenas menores dun ano, o acceso desigual
ou a negacin de alimentacin e tratamento mdico, o abuso sexual, violacin...
Pdese conclur que a violencia de xnero se manifesta de formas distintas segundo as culturas e momentos
sociopolticos, pero non ningunha excepcin, a regra que infelizmente se confirma todos os das. Efectivamente,
en todos os minutos as mulleres son vtimas de abusos, humilladas, agredidas, violadas, espantadas, explotadas,
mortas, na maiora das veces por homes prximos a elas, e iso dende hai milenios17 e foi invisibilizada e negada
como problema social ata hai unhas dcadas.
Foron as feministas as primeiras en denunciar publicamente, na dcada dos 70, a violencia contra as mulleres,
analizado as sas causas, criticando os sistemas penais que deixaban sen castigo as agresins e facendo presin

e esixndolles aos estados e organismos mundiais a modificacin das leis, polticas de prevencin e a posta en
marcha de medidas de apoio para as vtimas. Foi unha muller, Erin Pizzey, quen creou o primeiro refuxio para
mulleres no ano 1972, en Gran Bretaa. Anos despois, creronse centros para atender as vtimas de violacin,
lias telefnicas de atencin e outros recursos.
No 1976, reuniuse en Bruxelas o Tribunal Internacional de Crimes contra a Muller, presidido por Simone de Beauvoir,
onde mis de 2.000 mulleres de corenta pases achegaban posturas acerca do abuso sexual dende a ablacin do
cltoris ata o incesto. En 1979, Leonore Walker describiu e analizou o ciclo da violencia conxugal, para entender
a relacin entre o maltratador e a muller.
Neste contexto, e ante o incumprimento sistemtico da Declaracin Universal dos Dereitos Humanos en relacin coas
mulleres, proclmase no ano 1979 a Convencin sobre a Eliminacin de todas as Formas de Discriminacin
Contra a Muller (CEDAW), na que se instaban os estados asinantes para establecer medidas lexislativas que
prohibisen esta discriminacin. En 1992, o comit creado para garantir a execucin da CEDAW incluu a violencia
de xnero como unha forma mis de discriminacin, sinalando as medidas que deben adoptarse para eliminala.
17) Extracto tomado do relatorio A violncia contra as mulheres: a onde o outro mundo deve agir, presentada pola Marcha Mundial das Mulleres
136 137
no Foro Social de Porto Alegre, 2002.
Nos anos 80, existan xa grupos contra a violencia de xnero en practicamente todo o mundo e, as, en 1981, no Primeiro
Encontro Feminista Latinoamericano e do Caribe, fxase o 25 de novembro como Da de Loita contra a Violencia
s Mulleres.
En Galiza, un dos primeiros fitos foi a celebracin en 1988 das I Xornadas Feministas contra a Violencia Machista,
organizadas pola Coordinadora Nacional Galega de Organizacins Feministas do Estado Espaol, e foron quen de
denunciar a lexitimidade social da violencia e de pr enriba da mesa o sufrimento do da a da de moitas mulleres.
Recentemente, no 2004 celebrouse en Vigo o Encontro Europeo que a Coordinadora Nacional Galega da Marcha
Mundial das Mulleres (organizacin de carcter internacionalista, heteroxneo e plural, na loita contra a violencia
de xnero e a feminizacin da pobreza), baixo o lema: Por unha Europa de todas, diferentes si, desiguais non.
En todos estes anos foron, e son, moitas as organizacins de mulleres, colectivos sociais e profesionais que levan a
cabo un importante labor na procura dunha sociedade mis igualitaria e sen violencia de xnero.
As reivindicacins das feministas seguen a ter eco en diversos mbitos e, as, Nacins Unidas, en 1993, na sa Asemblea
Xeral, adoptou a Declaracin sobre a Eliminacin da Violencia contra as Mulleres, onde afirmaba que a violencia de
xnero deteriora ou anula o desenvolvemento das liberdades e pon en perigo os dereitos humanos fundamentais
das mulleres, a liberdade individual e a integridade fsica. E en 1995, na IV Conferencia Mundial sobre as Mulleres,
recolleu que en todas as sociedades, en maior ou menor medida, as mulleres e nenas estn suxeitas a malos
tratos de ndole fsica, sexual e psicolxica, sen distincin en canto ao nivel de ingresos, clase, cultura e adoptaba
oficialmente expresin de violencia de xnero, instando os estados membros para adoptar medidas para a sa
erradicacin. E na Resolucin da Comisin dos Dereitos Humanos de 1997 condenaba novamente a violencia de
xnero e pua de manifesto o deber dos gobernos de actuar coa necesaria dilixencia para previr, investigar e, de
conformidade coa lexislacin nacional, castigar os actos de violencia contra a muller e proporcionarlles s vtimas
o acceso aos medios de reparacin xustos, eficaces e a unha asistencia especializada.
Pola sa banda, a Organizacin Mundial da Sade (OMS) identificou a violencia contra a muller como un factor esencial
na deterioracin da sa sade, xa que as agresins fsicas, psquicas e sexuais sexan puntuais ou repetitivas,
de baixa ou alta intensidade supoen perdas s veces irreparables na esfera biolxica, psicolxica e social das
mulleres, e un problema de sade pblica en todo o mundo.
No contexto da Unin Europea, a violencia contra as mulleres considerada como unha preocupacin prioritaria, como
as se recolleu no IV Programa comunitario de accin para a igualdade de oportunidades entre homes e mulleres
1996-2000. Nesta lia, designouse o ano 1999 como Ano Europeo contra a Violencia cara s Mulleres e levronse
a cabo programas de accin comunitaria, como Daphne I (2000-2003). Actualmente, est en marcha o Daphne II
(2004-2008), cuxo obxectivo previr e combater todas as formas de violencia exercida contra as nenas e nenos,
a mocidade e as mulleres, mediante a aplicacin de medidas preventivas e a prestacin de axuda s vtimas e,
ademais, pretende axudar as organizacins que actan neste mbito e reforzar a sa cooperacin.
As precedentes mencins non esgotan a lista de iniciativas, encontros internacionais e europeos que se realizaron nas
ltimas dcadas, xa que xeran documentos e instan os gobernos para ter en conta as recomendacins pertinentes
e para executar todas aquelas intervencins que camien cara sa erradicacin, o que reflicte unha situacin de
contexto da abordaxe da violencia de xnero.
Pola sa banda, no Estado espaol as medidas mis recentes contra a violencia de xnero son instrumentos xurdicos
de aplicacin nos supostos de violencia de xnero, como a Lei 27/2003, do 31 de xullo, reguladora da Orde de
proteccin das vtimas de violencia domstica. Ten como finalidade unificar os distintos instrumentos de amparo
e tutela s vtimas para, a travs dun rpido e sinxelo procedemento xudicial, substanciado perante o xulgado
de instrucin, a vtima poida obter un estatuto integral de proteccin que concentre de xeito coordinado unha
accin cautelar de natureza civil e penal. No caso de ditarse orde xudicial de proteccin, supn que as distintas
administracins pblicas estatal, autonmica e local deben activar de xeito inmediato os seus instrumentos
de proteccin social.
No mesmo ano, entrou en vigor a Lei orgnica 11/2003, do 29 de setembro, de medidas concretas en materia de
seguridade cidad, violencia domstica e integracin social dos estranxeiros. Recoece o alcance pluridisciplinar
da violencia domstica que cmpre abordar con medidas preventivas, asistenciais e de intervencin social a favor
da vtima, ademais de medidas de investigacin e lexislativas orientadas a disuadir da comisin destes delitos.
Esta lei supuxo a reforma de varios artigos do Cdigo penal e, as, as condutas que eran consideradas como falta
de lesins, cando se cometen no mbito domstico pasan a considerarse agora delitos. Aos delitos de violencia
domstica cometidos habitualmente dtaselles dunha mellor sistemtica, amplase o crculo das posibles vtimas,
imponse a privacin do dereito tenza e porte de armas e brese a posibilidade de que o tribunal sentenciador
acorde a privacin da patria potestade, tutela, curatela, garda ou acollemento.
Outra das sas principais novidades que tipifica o delito da mutilacin xenital ou ablacin, tendo en conta a realidade
de moitas nenas e mulleres inmigrantes, e modifica o artigo 188 do Cdigo penal, relativo ao exercicio do
proxenetismo con persoas maiores de idade, xa que se pasan a penalizar todas aquelas condutas que revelen
lucro, a travs da prostitucin exercida por outra persoa, anda co consentimento desta, xa que ata ese momento

o Cdigo penal, regulado pola Lei orgnica 10/1995, do 23 de novembro, despenalizaba o proxenetismo de forma
xeral e sancionaba unicamente as sas formas mis graves: o emprego da coaccin e a prostitucin de menores
e incapaces (artigos 187 e 188).
Meses despois, a Lei orgnica 15/2003, do 25 de novembro, pola que se modifica a Lei orgnica 10/1995, do 23 de
novembro, do Cdigo penal, modifica os artigos 33 e 57, ao afondar en aspectos como o afastamento e a non
aproximacin vtima e familiares e ao ampliar a duracin mxima das penas. Lexisla a prohibicin de residir
e acudir a determinados lugares, a prohibicin de aproximacin vtima e a outras persoas e a prohibicin de
comunicacin. Establece a posible suspensin do rxime de visitas, a comunicacin e estada das fillas e fillos, as
como a prohibicin de comunicacins por medios informticos ou telemticos.
A aprobacin por unanimidade no Parlamento espaol da Lei orgnica 1/2004, do 28 de decembro, de medidas de
proteccin integral contra a violencia de xnero (coecida coma lei integral) supuxo seguir avanzando e xuntar
esforzos e outorgarlle a este problema toda a relevancia que socialmente merece. No mbito estatal, pxose en
marcha o Plan nacional de sensibilizacin e prevencin da violencia de xnero 2007-2009, a partir da dita lei
orgnica.
Ao longo dos ltimos anos, a Xunta de Galicia, a travs do Servizo Galego de Igualdade, puxo en marcha dende 1992
catro plans de igualdade, nos que se recollan os obxectivos e medidas que se haban de levar a cabo para a 138 139
erradicacin da violencia de xnero e un plan de accin contra a violencia 2002-2005. Pola sa parte, o I Congreso
Nacional organizado pola Xunta de Galicia sobre esta materia levouse a cabo no ano 1999, baixo o ttulo: A
violencia impide a igualdade.
O Plan de accin contra a violencia de xnero en Galiza 2002-2005 estaba estruturado en tres reas:
A rea de prevencin, con medidas en materia de sensibilizacin, medios de comunicacin, educacin,

formacin de profesionais e investigacin.
A rea de intervencin, con actuacins centradas na atencin s mulleres vtimas de violencia.
A rea de integracin, con accins dirixidas a lograr a incorporacin sociolaboral das mulleres e a
reeducacin dos agresores.
Segundo as conclusins da avaliacin do Plan de accin contra a violencia de xnero 2002-2005, detctase unha
mellora xeral da situacin da violencia de xnero en Galiza. Aumentan as denuncias e diminen de forma
paulatina as mortes de mulleres a mans da sa parella ou ex-parella no perodo 2002-2005. Non obstante, o
nmero de casos denunciado moi alto (a realidade estimada das agresins contra as mulleres o anda mis)
e, polo tanto, conclese que necesario seguir desenvolvendo accins polticas e sociais, co fin de erradicar esta
problemtica.
Os datos18 relativos s mortes de mulleres por parte das sas parellas ou ex-parellas reflicten un aumento forte
entre o ano 2002 e 2003, pero que despois vai decrecendo, e existe unha tendencia diminucin dos casos en
Galiza. Este , indubidablemente, un dato positivo. Non obstante, e a pesar da diminucin dos casos de morte, as
estatsticas indican que o volume de denuncias por malos tratos, as como de ordes de proteccin interpostas,
segue en ascenso ano tras ano e que, anda que efectivamente pode deberse a un incremento dos malos tratos
dos homes cara s mulleres, tamn non menos certo que a concienciacin das mulleres, e da sociedade en
xeral, aumentou notablemente dende o inicio do proceso democrtico, o que leva as mulleres a dar o paso para
denunciar o maltrato. Cmpre destacar aqu a capacidade destas mulleres para restitur as sas vidas, para crear
un novo cdigo identitario de cara liberdade.
E a xa mencionada neste plan, Lei 7/2004, do 16 de xullo, galega para a igualdade de mulleres e homes, conta cun
captulo especfico sobre Violencia contra as mulleres, o captulo IV, que no seu artigo 19 establece medidas
de erradicacin e no artigo 20 a Xunta de Galicia compromtese a acordar a sa presenza nos xuzos penais,
especialmente nos casos de morte ou lesins graves. E, no captulo II, Igualdade de oportunidades e medios
de comunicacin, artigo 14, refire: A Xunta de Galicia garantir, a travs dos medios de comunicacin de
titularidade autonmica, e promover, a travs daqueles nos que participe ou aos que subvencione, condicionando
a efectividade da subvencin, a emisin de programas tendentes a erradicar todas as formas de violencia de
xnero, e realizar, de xeito peridico, campaas institucionais de sensibilizacin contra a violencia de xnero.
O actual Goberno galego evidenciou, a travs do Decreto 517/2005, do 6 de outubro, polo que se establece a estrutura
orgnica da Vicepresidencia da Igualdade e do Benestar, a importancia que lle concede violencia de xnero, a
18) Ver grficos captulo IV.

travs da creacin da Subdireccin Xeral para o Tratamento da Violencia de Xnero, cun servizo especfico, de
carcter autonmico, de prevencin e atencin s vtimas. Corresponderanlle a esta subdireccin as funcins
de xestin, coordinacin, asistencia tcnica, seguimento, avaliacin e control dos programas, servizos e centros
dedicados loita contra a violencia de xnero e atencin e proteccin das sas vtimas, ben de titularidade
propia ou dependentes da iniciativa social ou privada.
Unha novidade importante e pioneira no conxunto do Estado espaol supuxo o establecemento dunha prestacin
peridica especfica para as galegas vtimas de violencia de xnero19 non s por permitir a ruptura da subordinacin
econmica da muller con respecto ao agresor, senn por non esixir a obriga da denuncia ou a orde de proteccin
para a sa percepcin, o que senta un antecedente na dinmica do Estado, ao ser consciente o Goberno galego de
que moitas mulleres teen realmente pnico a presentar estas denuncias porque as sas vidas corren un maior
risco de morte dende o momento que interpoen a denuncia. Esta prestacin, que se coece como o salario da
liberdade, faciltalles s mulleres poder iniciar un novo proxecto vital autnomo e foron beneficiarias, dende a sa
posta en marcha o 8 de marzo de 2006, ata o final do mesmo ano, 275 mulleres.
Igualmente importante, e denota tamn o interese do Goberno actual por este problema, a constitucin do primeiro
xulgado especializado contra a violencia de xnero en Galiza, na cidade de Vigo que, xunto cos asuntos penais,
asumir todos os asuntos en materia civil derivados da violencia de xnero, xuzos de faltas e dilixencias previas, xa
que imprescindible actuar con competencia e celeridade nunha materia de tanta gravidade. De a que unha das
actuacins recollidas nesta cuarta lia estratxica do V Plan do Goberno galego para a igualdade entre mulleres
e homes sexa a necesidade de estender estes xulgados especializados s principais cidades galegas.
Por outra banda, a futura Lei galega para a prevencin e o tratamento integral da violencia de xnero froito dun
intenso proceso de participacin, no que as diversas organizacins de mulleres e colectivos sociais poideron

formular as sas demandas e realizar achegas.
Tendo en conta o contexto ata aqu exposto, a cuarta lia estratxica deste plan Abordaxe integral da violencia de
xnero estrutrase nun obxectivo xeral e seis obxectivos especficos, coas sas correspondentes actuacins
que, atendendo ao seu carcter multidisciplinar, abordan contidos relativos :
Prevencin e sensibilizacin.
Intervencin integral.
Proteccin xurdica e policial.
Coordinacin interinstitucional.
Investigacin.
Formacin.
19) Resolucin do 2 de marzo de 2006 pola que se regulan as bases para a concesin de prestacins peridicas de apoio a mulleres que sofren
violencia de xnero. DOG nm. 47, do 8 de marzo de 2006.
140 141
O obxectivo especfico 4.1., asntase na necesidade dun cambio social cara igualdade das relacins de xnero e na
cultura da non violencia, de a que as sas actuacins relativas prevencin, sensibilizacin e concienciacin
social fagan fincap en, por unha banda, sensibilizar o conxunto da sociedade con campaas especficas sobre
a violencia de xnero e, por outra, destaquen os valores de igualdade e respecto, como premisas bsicas na
prevencin desta problemtica.
Algunhas das actuacins recollidas neste obxectivo son continuidade do plan anterior, xa que se considera oportuno,
pola sa importancia e ptimos resultados, seguilas mantendo, como son a realizacin de campaas polo 25 de
novembro e o programa Relaciona. Tamn se incidir na sensibilizacin do alumnado e do profesorado en toda a
sa extensin. Levaranse a cabo programas de informacin e prevencin ante o acoso sexual, o acoso moral por
razn de xnero e o ciberacoso, entre outras actuacins.
No obxectivo especfico 4.2., farase especial fincap nas actuacins dirixidas a aqueles colectivos de mulleres que, pola
sa situacin e caractersticas, presentan maior vulnerabilidade de sufrir violencia de xnero ou maiores dificultades
para acceder aos recursos. A Secretara Xeral da Igualdade ser consecuente coa diversidade e pluralidade das
mulleres que compoen a nacin galega, procurando evitar, ou atallar, as duplas e triplas discriminacins das
mulleres: mulleres que viven no medio rural, emigrantes e inmigrantes, mulleres con discapacidade, pertencentes
a minoras tnicas, en proceso de reasignacin sexual, mulleres vivas, desempregadas, ex-reclusas, mulleres
con diferentes adiccins, sen teito, mulleres que exercen a prostitucin, mulleres pobres e excludas, nenas,
novas e maiores...
Como actuacins principais, estarn: a consolidacin da Rede de Centros de Acollida, a sa ampliacin para a
posibilidade de cohabitacin das mulleres con discapacidade e das mulleres con descendencia maior de 14 anos,
as como a unificacin dos criterios de actuacin e organizacin de todos aqueles centros que formen parte do
Consorcio Galego de Servizos da Igualdade e do Benestar.
Outras das actuacins que mellorarn a resposta asistencial sern: a implantacin do Centro de Recuperacin Integral;
a inclusin das mulleres maiores de 60 anos nos centros de maiores; o establecemento dun protocolo integral
de intervencin que abarque todas as profesins; e a unificacin dos sistemas de deteccin e intervencin dende
os servizos sociais de atencin primaria, por ser estas a canle habitual de acceso das mulleres aos recursos e as
que permiten unha maior proximidade coa poboacin.
Este obxectivo especfico tamn contempla actuacins de carcter econmico, como a ampliacin econmica do
salario da liberdade s persoas dependentes das mulleres, entre outras.
O obxectivo especfico 4.3., refrese proteccin e seguridade policial e xurdica. Entre as sas actuacins, atpanse
o reforzo na dotacin policial, a formacin especializada e actualizada, a garanta de asistencia letrada para
as vtimas, a extensin do programa de telealarma s mulleres anda sen orde de proteccin, a creacin de
xulgados especializados en violencia de xnero e a instalacin dun sistema de deteccin de proximidade para o
cumprimento das medidas de aloxamento.
No obxectivo especfico 4.4., referente coordinacin, as medidas contemplan a necesidade de establecer acordos
interinstitucionais que axudarn mellora colectiva na intervencin na loita contra violencia de xnero e difusin
dos devanditos acordos.
O obxectivo especfico 4.5., pula por establecer lias de investigacin para seguir profundando no estudo da violencia
contra as mulleres, especialmente daquelas que poden presentar maior vulnerabilidade. Sern materias de
investigacin sobre todo o ciberacoso, o acoso sexual e moral por razn de xnero e os programas de tratamento
e reeducacin para homes con problemas de control de violencia.
No obxectivo especfico 4.6., e dado o caracter integral que se lle ten asignado lia estratxica 4, establcense
actuacins de carcter formativo, pero exclusivamente en materia de violencia de xnero, para a variedade de
profesionais que de forma directa ou indirecta interactan, ou poden interactuar, nos mbitos de actuacin
da violencia de xnero. O resto das formacins de caracter xeral en xnero e igualdade son abordadas na lia
estratxica 3 deste plan Formacin en igualdade entre mulleres e homes.
Nesta cuarta lia estratxica, en coherencia co resto do plan, establcese a necesidade de contar con indicadores
das actuacins, empezando por obter datos segregados por sexo, ademais doutros datos que poidan axudar
a comprender a complexidade da violencia de xnero no conxunto da sociedade galega, facendo especial
fincap na Galiza rural e urbana, de a que na maiora dos indicadores se tean en conta as caractersticas
sociodemogrficas da poboacin a quen se dirixen, xa que a diversidade das mulleres e do pas pode reflectir
diferenzas significativas.
Neste plan sern consideradas vtimas da violencia de xnero e, como tal, beneficiarias da actuacins recollidas no
plan, non s as mulleres, senn tamn as sas fillas e os seus fillos e as persoas dependentes destas (maiores ou
con discapacidade), xa que de forma directa ou indirecta tamn son vtimas de violencia de xnero.
A abordaxe que se fai neste plan de cara erradicacin da violencia de xnero nas nosas sociedades integral, dado
o carcter estrutural desta e porque un piar para reproducir e manter a desigual orde social establecida,

adoptando mltiples formas que a reinventan continuamente (pornografa e explotacin sexual a travs de
internet, gravacin de cintas snuff20 ciberacoso...) e s se se incide sobre a base da organizacin e a estrutura
social da cultura androcntrica e se traballa con todos os axentes implicados, a violencia de xnero poder
comezar a desaparecer.
Por outra banda, e se ben a violencia de xnero supn un grave problema de sade pblica, neste plan non se establecen
actuacins propiamente ditas en materia de sade das mulleres vtimas, debido elaboracin por parte da
Consellera de Sanidade do Plan de atencin integral sade da muller de Galiza.
Este plan ten en conta, fai sa e integra na sa concepcin a evolucin que experimentaron as polticas pblicas en
materia de violencia contra as mulleres. Nos seus inicios, eran medidas puramente asistenciais, paliativas, con
caracter de urxencia e dirixidas s s mulleres, co fin de lles dar cobertura s sas necesidades bsicas ou
prcticas e que non pretendan cambiar o contido desigual do papel de xnero, nin as relacins desiguais de poder
nas que se fundamenta a violencia de xnero. E, dende esta perspectiva, considerbase materia competencia
exclusiva dos servizos sociais ou das reas de muller.
20) Cintas e pelculas onde se gravan torturas, violacins e incluso asasinatos reais, con frecuencia difundidas a travs da rede, ou en mbitos
onde actan as mafias da prostitucin. 142 143
Viuse que as ditas medidas cun enfoque especfico, por si s non son suficientes para encamiar e comprometer as
sociedades cara erradicacin da violencia, pero por outra banda anda preciso manter e ampliar parte das ditas
medidas especficas, que non o enfoque que debe ser integral, dada a situacin de desvantaxe e de indefensin
de moitas das vtimas. Por iso, neste plan tamn teen cabida as actuacins destinadas a cubrir as necesidades
bsicas das vtimas (residencia, recursos econmicos, asistencia psicolxica...), pero acompaadas e imbricadas
nunha estratexia de carcter integral que tea en conta os intereses estratxicos das mulleres e que leve
formulacin de propostas de cambios nas estruturas sociais que afectan especialmente dun modo negativo as
mulleres e que as libere das relacins de subordinacin e de opresin nas que se exerce a violencia de xnero.
Isto contribuira a desmontar a carga machista do noso modelo cultural e a tomar conciencia da situacin das
desigualdades de xnero nas que se asenta o actual modelo social, de cara articulacin por parte das mulleres
de proxectos de vida que tean en conta os seus intereses propios.
Para iso, ao longo deste V Plan do Goberno galego para a igualdade entre mulleres e homes vanse levar a cabo
actuacins de caracter transversal que comprometen todas as conselleras do actual Goberno galego nos
cambios necesarios para avanzar na igualdade real entre mulleres e homes e, sobre todo, na erradicacin da
violencia de xnero. As ditas actuacins estn dirixidas ao conxunto da poboacin, para que a cidadana galega, e
especialmente os homes, se conciencien e comprometan firmemente contra a violencia de xnero.
Por iso, ao longo do presente plan, e nesta cuarta lia estratxica, bscase facer copartcipe a toda a sociedade
da necesidade dun cambio cultural pro equidade, animando especialmente os homes a emprender procesos
de cuestionamento do modelo de masculinidade tradicional hexemnico que se articulou arredor do control
do poder, da agresividade e da forza fsica, e a cuestionarse os estereotipos, comportamentos e crenzas desa
identidade masculina que se pode converte nun factor de risco en si mesma.
Trtase, en definitiva, de levar a cabo as actuacins necesarias para, pouco a pouco, lograr unha sociedade mis xusta
e igualitaria, na que todas as mulleres e todos os homes poidan sentirse e relacionarse en liberdade e, dado que
a violencia de xnero non unha cuestin privada senn unha grave lacra e problema estrutural, como tal, debe
traer consigo unha resposta contundente e efectiva por parte dos poderes pblicos, reivindicando o obxectivo de
chegar a unha sociedade igualitaria e equitativa en termos de xnero.
LIA ESTRATXICA 4:
OBXECTIVO XERAL
as como garantir a asistencia e a proteccin das vtimas con actuacins de carcter integral.


Realizar unha intervencin de carcter integral coas mulleres vtimas de violencia de xnero e coas sas fillas e fillos
e persoas delas dependentes, procurando a recuperacin da sa identidade, autonoma e a restauracin dos
seus proxectos vitais.




144 145
implicados na erradicacin da violencia de xnero
OBXECTIVO XERAL 4
as como garantir a asistencia e proteccin das vtimas con actuacins de carcter integral.
ACTUACINS
4.1.1. Realizar campaas de informacin, sensibilizacin e concienciacin, nomeadamente nos concellos pequenos,
sobre a magnitude do problema da violencia de xnero, a sa orixe nas relacins desiguais de xnero, as
diferentes tipoloxas, manifestacins, e as consecuencias para as mulleres, para os homes e para a sociedade
en xeral, e sobre os recursos pblicos e privados existentes nesta materia
> Poboacin en xeral, especialmente dos concellos do mbito rural e da beiramar
> Consellera da Presidencia, Administracins Pblicas e Xustiza
Indicadores
> N de campaas, tipos, medios, soportes e concellos da divulgacin
4.1.2. Desmitificar os falsos estereotipos sociais que se teen sobre as mulleres que sofren maltrato, identificadas
erroneamente como marxinais, dbiles ou sen recursos, e visibilizando a inexistencia de perfs de mulleres
vtimas da violencia de xnero
> Sociedade en xeral
Indicadores
> N de campaas, tipos, medios, soportes e localidades da divulgacin
4.1.3. Desmitificar os falsos estereotipos sociais que se teen sobre os homes maltratadores, identificados
erroneamente con enfermos ou marxinais e visibilizando a inexistencia de perfs maltratadores
> Sociedade en xeral
Indicadores
4.1.4. Realizar campaas de informacin, sensibilizacin e conscienciacin sobre a magnitude do problema

da violencia de xnero entre a mocidade, identificando a forma especfica que adopta esta violencia nas
sas relacins interpersoais e promovendo posturas de rexeitamento e denuncia activa ante ela, incidindo
especialmente no uso axeitado que debe facerse das novas tecnoloxas
> Mocidade
Indicadores

> N de campaas, tipos, medios, soportes e concellos da divulgacin
4.1.5. Realizar campaas de informacin e establecer programas de informacin, prevencin e apoio para as
mulleres que poidan padecer acoso sexual, acoso moral por razn de xnero, ou ciberacoso, no mbito
laboral, contexto de acceso ao emprego, na formacin profesional e fra do mbito laboral
> Mulleres
> Empresas e organizacins
Indicadores
> N de programas de localidades da divulgacin
> N e tipo de organizacins sindicais participantes
> N de empresas participantes, sector, mbito, tipo e tamao
> N de centros de formacin profesional participantes 146 147
4.1.6. Realizar actos no Da Internacional para a Eliminacin da Violencia contra as Mulleres, 25 de novembro, que
resalten os valores de igualdade entre mulleres e homes e o respecto
> Toda a poboacin
> Todas as entidades pblicas e privadas
Indicadores
> N de mulleres e homes que participan
4.1.7. Difundir a publicacin Defende os teus dereitos. Gua prctica para mulleres que sofren violencia de xnero,
destinada a mulleres e profesionais e facilitar e animar a sa descarga dende a web da Vicepresidencia da
Igualdade e do Benestar
> Mulleres
> Profesionais implicados
Indicadores
> N de guas distribudas
> N de descargas da gua dende a web
4.1.8. Realizar e difundir un vdeo en formato DVD como material de sensibilizacin sobre a violencia de xnero,
adaptado s mulleres con dificultades de tipo sensorial, especialmente, auditivas e visuais
> Poboacin en xeral
Indicadores
> N de vdeos e DVDs editados e distribudos
4.1.9. Desear e divulgar unha unidade didctica para educacin infantil e primaria, que fomente a igualdade entre
nenas e nenos, incidindo na prevencin e deteccin de situacins de violencia de xnero e o ciberacoso
> Centros educativos de infantil e primaria
> Profesorado e alumnado de educacin infantil e primaria
Indicadores
> N de unidades didcticas publicadas

4.1.10. Manter e ampliar no ensino secundario o programa Por unhas relacins de calidade, evitemos a desigualdade.
Combatamos a violencia, procurando a prevencin e deteccin de situacins de violencia de xnero e o
ciberacoso
> Centros de educacin secundaria seleccionados
> Profesorado
> Alumnado
Indicadores
> N de centros rurais, urbanos e da beiramar seleccionados en cada curso acadmico
> N de profesoras e profesores
> N de alumnas e alumnos
148 149
4.1.11. Organizar, especialmente entre a mocidade, obradoiros de habilidades e relacins sociais destinados
aprendizaxe de relacins respectuosas, aprender a amosar sentimentos, a resolucin pacfica dos conflitos,
e valorar a igualdade entre mulleres e homes como eixo central do desenvolvemento humano
> Poboacin xeral
> Mocidade entre os 16 e os 30 anos
> Organizacins xuvens, Clubs de xuventude, Casas da xuventude, Centros de ensino secundario
> Centros de ensino universitario
> Vicepresidencia da Igualdade e do Benestar,
Indicadores
> N de obradoiros realizados
> N e tipoloxa das organizacins xuvens, dos clubs da xuventude, das casas da xuventude implicados
> N de centros universitarios implicados
> N de mozas e mozos que asisten entre 16 e 30 anos
4.1.12. Organizar obradoiros, grupos de discusin e reflexin s para homes, que fomenten os valores da igualdade
entre mulleres e homes, as relacins respectuosas, a resolucin pacfica dos conflitos, a manifestacin
pblica de sentimentos afectivos e o cuestionamento do modelo de masculinidade tradicional hexemnico
e a reflexin sobre ese modelo como un factor de risco das violencias entre homes, e de homes contra
mulleres
> Homes
Indicadores
> N de concellos
> N de homes asistentes
4.1.13. Continuar as edicins dos premios Eu tamn navegar: para unha Galiza sen violencia de xnero
> Asociacins de todo tipo: de mulleres, feministas, colectivos sociais, ONGs
Indicadores
> N e tipo de entidades que se presentan
> Localidade de situacin das entidades: rural, urbano e da beiramar
150 151
Realizar unha intervencin de carcter integral coas mulleres vtimas de violencia de xnero e coas sas fillas e
fillos, e persoas delas dependentes procurando a recuperacin da sa identidade, autonoma e a restauracin
dos seus proxectos vitais.
ACTUACINS
4.2.1. Consolidar a rede de centros de acollida: casas de acollida e apartamentos tutelados, implantando medidas
para a sa mellora e garantindo especialmente o acceso das mulleres con discapacidade e menores de 18
anos
> Vtimas usuarias dos centros de acollida
Indicadores
> N e tipo de centros creados
> N de prazas ampliadas
> Capacidade total de cada tipo de centro
4.2.2. Regular as condicins e criterios de organizacin e funcionamento dos centros de acollida garantindo un
servizo de calidade adaptado nova lexislacin vixente
> Vtimas usuarias dos centros de acollida
> Profesionais que traballan nos centros de acollida
Indicadores
> Publicacin da norma
4.2.3. Crear un Centro de Recuperacin Integral (CRI) para mulleres vtimas de violencia de xnero que dea resposta,
dende unha perspectiva multidisciplinar, a todas as demandas de informacin, asesoramento, atencin e
recuperacin das mulleres que sofren violencia de xnero
> Mulleres vtimas de violencia de xnero
Indicadores
> Centro de Recuperacin Integral creado
> N de usuarias e caractersticas sociodemogrficas
4.2.4. Garantir o acceso das mulleres de 60 e mis anos, vtimas de violencia de xnero, s residencias, vivendas
comunitarias, apartamentos tutelados, centros de maiores e centros de da
> Mulleres de 60 e mis anos vtimas de violencia de xnero
> Centros de maiores: residencias, vivendas comunitarias, apartamentos tutelados, centros de maiores e
centros de da
Indicadores
> N de mulleres e caractersticas sociodemogrficas
> N de mulleres que acceden a residencias, vivendas comunitarias, apartamentos tutelados e centros de

da
4.2.5. Facilitar a mobilidade xeogrfica das vtimas de violencia de xnero naqueles casos que supoan risco para
a sa integridade fsico-psquica, a travs da firma de convenios con outras Comunidades Autnomas
> Mulleres vtimas de violencia de xnero, as sas fillas e fillos menores de 18 anos ou con discapacidade
> Comunidades Autnomas
Indicadores
> N de convenios asinados por Comunidade
> N de mulleres mobilizadas
152 153
4.2.6. Dar continuidade e difundir as axudas en materia de vivenda do programa de aluguer, e as establecidas no
Plan de Vivenda 2005-2008 da Xunta de Galicia para as mulleres vtimas de violencia de xnero
Indicadores
> N de campaas, tipo, medios e soportes de divulgacin das axudas
> N de mulleres beneficiarias dos mbitos urbano ou rural
> N de mulleres e caractersticas sociodemogrficas
4.2.7. Unificar os sistemas de deteccin e intervencin para dar respostas integrais s vtimas e s persoas
delas dependentes, dende os Servizos Sociais de Atencin Primaria e dende os centros especializados en
informacin s mulleres, dun xeito xil e coordinado, incidindo na construcin de novos proxectos vitais e
procurando evitar a revitimizacin
> Profesionais dos servizos sociais de atencin primaria
> Concellos
> Federacin Galega de Municipios e Provincias
Indicadores
> N de concellos implicados dos mbitos rural, urbano e da beiramar
4.2.8. Promover un protocolo integral de intervencin que favoreza dar unha resposta globalizadora e coordinada e
que implique o persoal tcnico de servizos sociais, sade, xustiza, educacin, forzas e corpos de seguridade
do Estado, emprego e vivenda
> Profesionais de servizos sociais, sade, xustiza, educacin, forzas e corpos de seguridade do Estado,
emprego e vivenda
Indicadores
> Aprobacin e posta en marcha do Protocolo Integral de Intervencin
> Grao de aplicacin do protocolo
4.2.9. Facilitar o acceso e desprazamento aos recursos de mulleres e violencia, sendo subvencionados pola Xunta
de Galicia e as Administracins locais, os gastos de transporte das vtimas de violencia de xnero que viven
no rural e na beiramar

> Mulleres vtimas de violencia de xnero do medio rural e da beiramar, as sas fillas e fillos menores de 18
anos ou con discapacidade e persoas dependentes
> Consellera de Medio Rural
Indicadores
> N de viaxes subvencionadas
> N de mulleres usuarias
154 155
4.2.10. Implementar e divulgar o programa de fomento da insercin laboral das mulleres vtimas de violencia de
xnero para facilitar a empregabilidade mediante accins formativas, servizos de orientacin profesional,
cursos de formacin ocupacional, programas mixtos de formacin e emprego, programas de cooperacin ou
experiencias a travs dun contrato temporal de insercin
> Empresariado
> Entidades pblicas colaboradoras
Indicadores
> N total de mulleres que participan no programas
> Tipo de insercin: por conta propia ou por conta allea
> Tipoloxa dos contratos
4.2.11. Procurar a empregabilidade de mulleres vtimas da violencia de xnero a travs de incentivos adicionais para
a sa contratacin por conta allea ou para o autoemprego, dndolles divulgacin s ditas medidas entre as
propias mulleres e o empresariado
> Empresariado
Indicadores
4.2.12. Reformular as bases do salario da liberdade para inclur no seu clculo as persoas maiores de 18 anos
dependentes economicamente das vtimas (fillas ou fillos estudantes, persoas maiores ao seu cargo ou con
discapacidade)
> Mulleres perceptoras do salario da liberdade con fillas e fillos maiores de 18 anos, persoas maiores e
persoas con discapacidade dependentes economicamente delas
Indicadores
> Ampliacin da norma reguladora
> N de mulleres perceptoras
> N de fillas e fillos maiores de 18 anos dependentes
> N de persoas con discapacidade dependentes
> N de persoas maiores dependentes
4.2.13. Modificar a renda de integracin social de Galiza (RISGA) aos efectos de exclur do cmputo de rendas da
vtima as rendas do agresor, cando non exista convivencia coa vtima

Indicadores
> Norma reguladora
> N de mulleres perceptoras de RISGA por este concepto
> N de perceptoras vtimas en comparacin co volume total de RISGAs solicitadas por mulleres
4.2.14. Instar a regulacin dun procedemento abreviado na tramitacin, concesin e aboamento da Risga para as
vtimas, nun prazo mximo establecido por lei, dende a formulacin da solicitude ante os Servizos Sociais de
Atencin Primaria
> Vtimas de violencia de xnero
Indicadores
> Norma reguladora
156 157
4.2.15. Manter a Risga para as mulleres vtimas de violencia de xnero acollidas en centros residenciais, anda cando
a sa manutencin estea cuberta, sempre que renan os requisitos establecidos para a sa obtencin
Indicadores
> Ampliacin da norma reguladora
> N de mulleres perceptoras de RISGA por este concepto
4.2.16. Realizar programas de tratamento do sndrome de bournout para o persoal tcnico que atende as vtimas de
violencia de xnero
> Profesionais que atenden mulleres vtimas
Indicadores
> N de programas
> N e tipo de profesionais desagregados por sexo
4.2.17. Ampliar no territorio galego o programa de atencin psicolxica a homes con problemas de control de
violencia no mbito familiar Abramos o crculo, a fin de previr a violencia de xnero
> Homes con problemas de control de violencia
> Colexio Oficial de Psiclogos de Galiza
Indicadores
> N de programas novos
> N de homes dos mbitos rural, urbano e da beiramar
4.2.18. Manter e ampliar o programa de reeducacin de maltratadores
> Homes con sentenzas condenatorias por malos tratos
Indicadores
> N de homes que participan
158 159
ACTUACINS
4.3.1. Fomentar a colaboracin entre as forzas e corpos de seguridade do Estado, a Unidade de Polica Nacional
adscrita Galiza, a nova Polica de Galiza, a Polica Local e a Administracin de Xustiza para que as ordes de
proteccin e as medidas cautelares resulten de mxima eficacia e eficiencia
> Forzas e Corpos de Seguridade do Estado, Unidade de Polica Nacional adscrita Galiza, nova Polica de
Galiza, Polica Local, Administracin de Xustiza e outros organismos implicados
Indicadores
> Acordos asinados
4.3.2. Instar a que os grupos de violencia intrafamiliar da Polica nacional adscrita Galiza se doten dun maior
nmero de efectivos, mediante a creacin das unidades de prevencin, asistencia e proteccin muller
maltratada (UPAP)
> Grupos de violencia intrafamiliar da Polica nacional adscrita Galiza
Indicadores
> N de efectivos das UPAPs incorporados
> Recursos humanos dedicados
4.3.3. Posibilitar que calquera muller que estea ameazada e se atope nunha situacin de risco da sa integridade
fsico-psquica poida acceder ao dispositivo de telealarma, anda que non tea activada unha orde de
proteccin
Indicadores
> N de solicitudes de telealarma
> N de dispositivos activados con e sen orde de proteccin
4.3.4. Implantar un sistema tecnolxico de deteccin da proximidade, co obxecto de garantir o cumprimento das
medidas xudiciais de aloxamento impostas aos maltratadores
> Mulleres vtimas de violencia de xnero, fillas e fillos, persoas maiores e persoas con discapacidade
Indicadores

> Sistema implementado
> N de activacins por maltratador
> N e % de activacins por provincia
4.3.5. Impulsar e dotar dos recursos econmicos, humanos, tcnicos e de infraestrutura suficientes o punto de
coordinacin das ordes de proteccin (PCOP) para un rpido e eficaz seguimento das ordes de proteccin
> Punto de Coordinacin das Ordes de Proteccin
Indicadores
> N de sentenzas comunicadas polos Xulgados ao PCOP
> Recursos tcnicos dedicados
> Recursos econmicos e humanos dedicados
160 161
4.3.6. Instar creacin dun xulgado exclusivo de violencia de xnero en cada unha das grandes cidades galegas,
fomentando a formacin especfica para traballar nestes xulgados
> Vtimas de violencia de xnero
> Administracin de Xustiza
Indicadores
> N de Xulgados exclusivos creados e localidades
> Recursos humanos dedicados, desagregados por sexo e profesin
4.3.7. Garantir o acceso de todas as vtimas (mulleres, fillas e fillos, persoas maiores e persoas con discapacidade
delas dependentes) s quendas de oficio especializado, establecendo o dereito asistencia letrada inmediata
s 24 horas e con anterioridade presentacin da denuncia ou da solicitude dunha orde de proteccin
> Mulleres vtimas de violencia de xnero, fillas e fillos, persoas maiores e persoas con discapacidade delas
dependentes
Indicadores
> N de asistencias letradas facilitadas
> Perfil sociodemogrfico das vtimas
ACTUACINS
4.4.1. Instar a todos os organismos pblicos e privados, e aos principais axentes implicados no traballo contra
a violencia de xnero a crear, manexar e difundir os datos relativos s persoas vtimas da violencia de
xnero, e aos procesos que inicien (ingreso en centros residenciais, formacin, insercin laboral, tratamento
psicolxico..) sempre desagregados por sexo
> Todos os organismos e axentes implicados
> Todos
Indicadores
> N de novos indicadores creados desagregados por sexo
> Organismos pblicos que inclen novos datos desagregados por sexo
4.4.2. Constitur a comisin interdepartamental da igualdade e difundir o seu traballo de seguimento e aplicacin
das medidas contra a violencia de xnero entre toda a poboacin, especialmente entre os principais axentes

implicados
> Persoal poltico e tcnico implicado na loita contra a violencia de xnero
> Toda a poboacin
> Todos
Indicadores
> Norma reguladora
> Comisin constituda
> N de cargos polticos que a constiten desagregados por sexo e caractersticas sociodemogrficas
> N de profesionais que a constiten desagregados por sexo e caractersticas sociodemogrficas
162 163
4.4.3. Emitir e difundir un informe anual ao Parlamento, por parte do Goberno da Xunta de Galicia sobre a situacin
actual da violencia de xnero no pas
> Parlamento Galego
> Toda a poboacin
> Todos
Indicadores
> Informe anual emitido
4.4.4. Consolidar e divulgar o Acordo interinstitucional para a mellora na atencin s mulleres vtimas de violencia
de xnero, como medio para mellorar a coordinacin e para establecer pautas de actuacin homoxneas
> Delegacins do Goberno en Galiza
> Tribunal Superior de Xustiza de Galicia
> Representantes do Goberno da Xunta
> Deputacins provinciais
> Totalidade dos Concellos
> Toda a poboacin
> Todos
Indicadores
> N e tipo de institucins asinantes e tipo de colaboracin
4.4.5. Pular para que todos os medios pblicos e privados de comunicacin, asinen a Declaracin de Compostela,
velando polo seu cumprimento, a prol dun tratamento respectuoso da violencia de xnero
> Observatorio Galego dos Medios
> Colexio Profesional de Xornalistas de Galiza
> Medios de comunicacin dos mbitos autonmico, provincial, comarcal e local
> Secretara Xeral de Comunicacin
Indicadores
> Convenio asinado
> N de participantes no convenio
> N de xornais dos mbitos autonmico, provincial, comarcal ou local
> N de emisoras de radio dos mbitos autonmico, provincial, comarcal e local
> N de televisins dos mbitos autonmico, provincial, comarcal e local
4.4.6. Promover e difundir entre os principais axentes implicados a presentacin de proxectos relativos violencia
de xnero, cofinanciados con fondos europeos
> Organismos e entidades susceptibles de participar nos programas financiados cos Fondos Europeos
> Secretara Xeral de Relacins Exteriores

Indicadores
> N de programas, proxectos presentados
> N de programas, proxectos aprobados
4.4.7. Asinar un acordo co Servizo Pblico de Emprego para que en todos os procesos de seleccin e cursos de
formacin que se efecten tean preferencia as vtimas de violencia de xnero
> Servizo Pblico de Emprego de Galiza
Indicadores
> N de mulleres priorizadas en procesos de seleccin
> N de mulleres priorizadas en cursos de formacin
> Caractersticas sociodemogrficas 164 165
> N de empresas, entidades ou institucins contratantes
4.4.8. Desear, implementar e divulgar un programa que invite adhesin e colaboracin de entidades pblicas
e privadas contra a violencia de xnero, e que entre as sas actuacins estableza a creacin do distintivo
Entidade comprometida coa erradicacin da violencia de xnero como recoecemento publico e visibilizacin
do seu compromiso firme e traballo neste mbito
> Todas as entidades, empresas, institucins e organizacins pblicas e privadas
> Todos
Indicadores
> Norma reguladora
> N de entidades pblicas e privadas que se adhiren ao programa
> N de entidades pblicas e privadas s que se lles outorga o distintivo
4.4.9. Impulsar a colaboracin e implicacin das empresas galegas na contratacin de vtimas de violencia de
xnero mediante axudas e subvencins
> Empresas
Indicadores
> Norma reguladora
> N de mulleres contratadas
> N de empresas que optan s axudas e subvencins
ACTUACINS
4.5.1. Crear e dar a coecer o Observatorio Galego contra a Violencia de Xnero como ente autonmico aglutinador do
manexo de toda a informacin sobre de violencia de xnero en Galiza e que mantea estatsticas actualizadas
e desagregadas por sexo
> Poboacin en xeral
> Todos
Indicadores
> Observatorio creado
> Recursos humanos dedicados
4.5.2. Realizar e difundir unha investigacin acerca da natureza, multicausalidade, consecuencias, custos
econmicos, novas manifestacins e propostas de intervencin no mbito da violencia de xnero

> Poboacin en xeral
Indicadores
> Investigacin realizada
166 167
4.5.3. Realizar e difundir unha investigacin sobre os niveis de tolerancia soterrada que existen na sociedade e nas
institucins pblicas e privadas con respecto violencia de xnero
> Poboacin en xeral e institucins pblicas e privadas
> Todos
Indicadores
4.5.4. Realizar e difundir unha investigacin sobre a violencia de xnero e as persoas maiores
> Mulleres e homes maiores de 65 anos
> Toda a poboacin
> Todos
Indicadores
4.5.5. Realizar e difundir unha investigacin sobre a violencia de xnero e a mocidade galega
> Mocidade
> Organizacins xuvens, Clubes de xuventude, Casas da xuventude, Colexios de ensino secundario
> Centros de formacin profesional e de ensino universitario
> Todos
Indicadores
4.5.6. Realizar e difundir unha investigacin sobre o acoso sexual e moral por razn de xnero, facendo especial
fincap no ciberacoso e o mal uso das novas tecnoloxas como medio de perpetuacin da violencia de
xnero
> Poboacin en xeral, especialmente a mocidade entre os 16 e os 30 anos
Indicadores
4.5.7. Realizar e difundir unha investigacin sobre os resultados dos programas de atencin psicolxica a homes
con problemas de control de violencia e dos programas de reeducacin de maltratadores
> Homes con problemas de control de violencia e en programas de reeducacin social
> Poboacin en xeral

Indicadores
168 169
implicados na erradicacin da violencia de xnero.
ACTUACINS
4.6.1. Dar continuidade ao Proxecto de prevencin da violencia de xnero no mbito educativo: Relaciona
(Recuperemos as actitudes integradoras ou non agresivas) que facilite:
A comunicacin na convivencia escolar
A identificacin e anlise das microdesigualdades de xnero
O cuestionamento dos modelos e os valores tradicionais que se asocian masculinidade e
feminidade
A anlise e visibilizacin das situacins de violencia de xnero que se producen nos centros
educativos
A reflexin sobre a actitude docente neste tema
> Seminario Permanente de Educacin para a Igualdade
> Centros do ensino do medio rural, urbano e da beiramar
> Profesorado e alumnado
Indicadores
> N de accins iniciadas dentro do marco do proxecto RELACIONA
> N de centros rurais, urbanos e da beiramar que implantan o proxecto
> N de profesoras e profesores implicados
> N de alumnas e alumnos aos que se chega
4.6.2. Impartir formacin especializada e actualizada en violencia de xnero para profesionais do mbito educativo
que facilite especialmente:
formacin permanente do conxunto do profesorado
a integracin desta problemtica dun xeito transversal nos contidos educativos
a deteccin de posibles casos de violencia de xnero entre alumnos e alumnas
a deteccin de posible alumnado que estea a vivir unha situacin de violencia de xnero no seu mbito
familiar
> Centros do ensino do medio rural, urbano e da beiramar
> Profesionais do mbito educativo
Indicadores
> N de formacins impartidas
> N de mdulos especficos impartidos nas formacins xerais
> Total de horas e porcentaxe da carga horaria das formacins
> N de profesionais desagregados por sexo
4.6.3. Inclur nos plans de formacin universitaria lias de traballo referentes violencia de xnero nos estudos de
Audicin e Linguaxe, Dereito, Ciencias da Educacin, Educacin Social, Ciencias da Informacin, Maxisterio,
Logopedia, Pedagoxa, Ciencias Polticas, Psicoloxa, Psicopedagoxa, Ciencias da Sade, Socioloxa, Ciencias

do Traballo, Traballo Social e mdulos especficos nos estudos de postgrao, msters e doutoramento
> Profesorado e alumnado destas disciplinas universitarias e dos estudos de postgrao, msters e
doutoramento
Indicadores
> Cumprimento da inclusin nas tres Universidades Galegas
> Total de horas e porcentaxe da carga horaria impartida en cada unha das disciplinas e nos estudos de
postgrao, doutoramento e msters
> N de alumnas e alumnos por disciplina, estudos de postgrao, msters e doutoramento
170 171
4.6.4. Impartir formacin especializada e actualizada ao persoal dos rganos xudiciais e profesionais do dereito
> Profesionais dos rganos xudiciais, da xudicatura, fiscala e avogaca, profesionais do dereito en xeral,
profesionais dos Xulgados exclusivos de Violencia de Xnero
Indicadores
> Total de horas e porcentaxe da carga horaria dos mdulos
4.6.5. Inclur mdulos de formacin especfica en violencia de xnero nas Escolas de prctica xurdica
> Alumnado das escolas de prctica xurdica
Indicadores
> N de mdulos especficos impartidos
> N de escolas e lugar onde se imparten
> N de alumnas e alumnos
4.6.6. Impartir formacin especializada e actualizada destinada s forzas e corpos de seguridade do Estado,
Polica nacional adscrita Galiza, Garda civil e Polica local, favorecendo especialmente a participacin
dos homes
> Forzas e corpos de seguridade do estado, Polica nacional adscrita Galiza, Garda civil e Polica local
Indicadores
4.6.7. Impartir formacin especializada e actualizada en violencia de xnero aos equipos interdisciplinares dos
servizos sociais e dos servizos de informacin e atencin s mulleres
> Profesionais dos servizos sociais e servizos de informacin e atencin s mulleres

Indicadores
172 173
4.6.8. Impartir formacin especializada e actualizada en violencia de xnero diversidade do persoal da Xunta de
Galicia
> Persoal da Xunta de Galicia
Indicadores
4.6.9. Impartir formacin especializada e actualizada en violencia de xnero diversidade do persoal das
Administracins locais
> Persoal das administracins locais
Indicadores
4.6.10. Impartir formacin especializada e actualizada en violencia de xnero para o persoal mdico e sanitario en
xeral, profesionais que traballan na Sanidade, e no Instituto de Medicina Legal de Galiza
> Profesionais do Instituto de Medicina Legal de Galiza e da Sanidade en xeral
Indicadores
4.6.11. Impartir formacin especializada e actualizada en violencia de xnero a profesionais do Servizo Pblico de
Emprego, e axentes e persoal tcnico dos dispositivos de emprego en xeral
> Profesionais dos servizos e dispositivos de emprego

Indicadores
174 175
4.6.12. Impartir formacin especializada e actualizada en violencia de xnero ao persoal das organizacins
sindicais
> Persoal de organizacins sindicais
Indicadores
4.6.13. Impartir formacin especializada e actualizada en violencia de xnero ao persoal que integra a rede de
informacin xuvenil
> Persoas que compoen a rede de informacin xuvenil
Indicadores
4.6.14. Impartir formacin especializada e actualizada en violencia de xnero a profesionais dos medios de
comunicacin
> Profesionais do Observatorio Galego dos Medios, do Colexio Profesional de Xornalistas de Galiza e dos
medios de comunicacin dos mbitos autonmico, provincial, comarcal e local
> Secretara Xeral de Comunicacin
Indicadores
176 177
V. SISTEMA DE
SEGUIMENTO E AVALIACIN
V. SISTEMA DE SEGUIMENTO E AVALIACIN
A avaliacin unha parte fundamental en todo plan de igualdade, en tanto instrumento imprescindible para coecer os
progresos acadados no camio cara igualdade. A finalidade ltima da avaliacin coecer o grao de cumprimento
das actuacins comprometidas no plan e medir o impacto de xnero das ditas actuacins realizadas no avance
cara igualdade. Para poder medir isto, imprescindible empregar o sistema de indicadores proposto no captulo
III Caractersticas do plan e que, como mnimo, que a avaliacin dea conta de:
Tipo de actuacin realizada.
Datos desagregados por sexo das persoas que participaron e se beneficiaron das actuacins realizadas.
Caractersticas sociodemogrficas das persoas, segundo grupos de idade, procedencia urbana, rural
ou da beiramar, colectivos concretos (persoas vivas, universitarias, cientficas, gandeiras, marieiras,
desempregadas, autnomas, xefaturas...).
Departamentos da Xunta de Galicia e entidades que participan ou colaboran.
Recursos econmicos dedicados.
Co procesamento e anlise posterior destes datos levarase a cabo, por un lado, unha avaliacin dende unha perspectiva
cuantitativa que mida o nmero total das actuacins realizadas e, por outro, unha avaliacin cualitativa que valore
o alcance das actuacins, e observarase especialmente que tipo de actuacins se realizaron, se as actuacins
contemplan as necesidades bsicas das mulleres ou os seus intereses estratxicos. A avaliacin non pretende
tan s valorar o nmero de actuacins iniciadas, comezadas ou finalizadas, senn tamn o potencial impacto que
produciron no avance da igualdade na sociedade en xeral.
A metodoloxa para seguir ser a recollida de informacins relativas s actuacins propostas no plan mediante a
distribucin dunha ficha entre os propios departamentos da Xunta de Galicia e entre as entidades colaboradoras
implicadas nas actuacins recollidas no plan. Para iso, adaptouse estrutura e contidos do V Plan do Goberno
galego para a igualdade entre mulleres e homes 2007-2010 o modelo de ficha de recollida de informacin do plan
V. SISTEMA DE SEGUIMENTO E AVALIACION

anterior para, deste xeito, darlles unha continuidade metodolxica s avaliacins das polticas de igualdade da
Xunta de Galicia, continuidade que facilite nun futuro a realizacin dunha avaliacin conxunta dos diversos plans.
Ser responsabilidade da Vicepresidencia da Igualdade e do Benestar levar a cabo as avaliacins (intermedia e
final) do plan.
A avaliacin do plan debe ir realizndose sobre cada unha das actuacins concretas executadas, polo que resulta moi
conveniente a distribucin previa da ficha de seguimento entre os departamentos ou entidades colaboradoras das
actuacins, para as facilitar o posterior traballo de recompilacin de informacins.
O presente plan ser obxecto por parte da Vicepresidencia da Igualdade e do Benestar dun seguimento intermedio, na
metade da sa andadura, coa finalidade de:
Coecer o grao de cumprimento do plan nese estadio intermedio. 178 179

Identificar que actuacins se puxeron xa en marcha e as que anda non.
Coecer como se executou o plan, identificando que actividades se fixeron ata a data de realizacin do
seguimento intermedio.
Ser esta unha avaliacin de tipo interno; dicir, levada a cabo polo equipo de traballo configurado para a elaboracin
do plan e na que se redactar un informe de seguimento intermedio que permita na metade do perodo coecer
o grao de cumprimento do plan.
Ao mesmo tempo, ao finalizar a etapa de implementacin do V Plan do Goberno galego para a igualdade entre mulleres
e homes 2007-2010, este someterase a unha avaliacin final e externa que deber levar a cabo persoal externo
Xunta de Galicia, pero contando co apoio e a colaboracin directa da Vicepresidencia da Igualdade e do Benestar.
Dos resultados obtidos no traballo de campo que conducir avaliacin final, dbese elaborar un informe final
que dea conta das actuacins realizadas e dos resultados acadados en termos de igualdade entre mulleres e
homes, ademais de facer propostas de mellora e recomendacins para un seguinte plan.
A continuacin, presntase a ficha de recollida de informacin sobre as actuacins comprendidas no V Plan do Goberno
galego para a igualdade entre mulleres e homes 2007-2010:
FICHA DE RECOLLIDA DE INFORMACIN PARA O SEGUIMENTO E AVALIACIN DO V PLAN DO GOBERNO GALEGO
PARA A IGUALDADE ENTRE MULLERES E HOMES 2007-2010
PAUTAS PARA CUBRIR A FICHA
1. Cubrirase unha ficha para cada unha das actuacins; non se contemplar mis dunha actuacin na mesma ficha; non
se trata de converter este modelo nun resumo das actuacins dunha entidade. Por exemplo, se un departamento,
unha entidade ou organismo realiza sete cursos, ou charlas, reunins, etc., durante un ano, elaborarase unha
ficha para cada curso.
2. imprescindible dispoer do V Plan do Goberno galego para a igualdade entre mulleres e homes 2007-2010 para
proceder elaboracin de fichas (accesible dende a pxina web da Vicepresidencia da Igualdade e do Benestar),
pois neste figuran os cdigos relativos a cada lia estratxica, obxectivos especficos e actuacins concretas.
3. Na cabeceira, o departamento, organismo ou entidade que debe figurar o principal responsable da actuacin
quen, ao mesmo tempo, se responsabiliza de cubrir a ficha e de lla remitir Vicepresidencia da Igualdade e do
Benestar.
4. Non se debe confundir o obxectivo que figura no V Plan do Goberno galego para a igualdade entre mulleres e homes
2007-2010 co obxectivo concreto que se persegue coa actuacin e que figura no punto 7 da ficha. Neste caso,
dbese especificar con claridade a meta que se pretende lograr que, nalgns casos, poder coincidir co obxectivo
do plan.
5. En canto nmero de persoas participantes/usuarias que figura no punto 9 da ficha, moi importante que se
desagregue por sexo cando a actuacin vaia dirixida tanto a homes como a mulleres e, sempre que sexa posible,
a sa cuantificacin.
6. No punto 11, relativo a , especificaranse todos os departamentos, organismos, asociacins, entidades etc.
que prestaron algn tipo de colaboracin, entendida esta en sentido amplo: apoio econmico, tcnico, material,

infraestrutura e recursos humanos.
180 181
1. DEPARTAMENTO DA XUNTA DE GALICIA OU ENTIDADE/ORGANISMO RESPONSABLE
........................................................... ..........................................
....................................................................................................
2. LIA ESTRATEXICA DO V PLAN DO GOBERNO GALEGO PARA A IGUALDADE ENTRE MULLERES E HOMES 2007-
2010 NA QUE SE INCLE (sinalar cun crculo o nmero da lia estratxica)
1 2 3 4
3. OBXECTIVO DO V PLAN DO GO 0 (sinalar cun crculo o nmero do obxectivo)
1.1. 2.1 3.1. 4.1.

1.2. 2.2. 3.2. 4.2.
1.3. 2.3. 4.3.
1.4. 2.4. 4.4.
1.5. 2.5. 4.5.
1.6. 2.6. 4.6.
1.7. 2.7.
1.8.
1.9.
4. ACTUACIN DO V PLAN DO GOBERNO GALEGO PARA A IGUALDADE ENTRE MULLERES E HOMES 2007-2010 (sinalar
con claridade os tres dxitos correspondentes actuacin ou actuacins do plan)
5. TIPO DE ACTUACIN (especificar se se trata dun curso de formacin ocupacional ou doutro tipo de curso, dun
estudo de investigacin, da elaboracin de estatsticas, exposicin/feira, campaa divulgativa, publicacin, reunins de
traballo, creacin de organismos, etc.)
........................................................... ..........................................
....................................................................................................
6. DENOMINACIN DA ACTUACIN (escribir o nome completo da actuacin)

........................................................... ..........................................
....................................................................................................
7. OBXECTIVO/S DA ACTUACIN (definir, de maneira detallada, a/s meta/s que se persegue/n coa execucin desa
actuacin)
........................................................... ..........................................
....................................................................................................
........................................................... ..........................................
....................................................................................................
8. POBOACIN OU ENTIDADES DESTINATARIAS (sinalar con claridade a que persoas, colectivos ou grupos especficos
vai dirixida a actuacin ou a que departamentos, organismos ou entidades. En calquera caso, detallar as caractersticas
sociodemogrficas da poboacin: sexo, grupo de idade infantil, mocidade, adultas, maiores, tipo de asentamento
urbano, rural, beiramar, grupos ou colectivos especficos de mulleres ou homes aos que se dirixe a accin, persoas
con discapacidade, emigrantes, inmigrantes, paradas, persoas de etnia xitana, empresariado, etc..
........................................................... ..........................................
....................................................................................................
........................................................... ........................................
9. N. DE PERSOAS PARTICIPANTES/USUARIAS DA ACTUACIN, DESAGREGADAS POR SEXO (sinalar o nmero exacto

ou, polo menos, o mis aproximado realidade)
N. de mulleres ..........
N. de homes ..........
10. LOCALIDADE DE DESENVOLVEMENTO DA ACTUACIN (sinalar cun crculo o nmero relativo ao mbito xeogrfico
de desenvolvemento da actuacin )
Urbano 1
Rural 2

Beiramar 3
Provincial 4
Autonmico 5
Estatal/supraautonmico 6
Europeo 7
Internacional 8
182 183
11. COLABORACINS (sinalar detalladamente os departamentos, organismos e as entidades que prestaron a sa
colaboracin: conselleras ou departamentos da Xunta de Galicia, concellos, asociacins, ONG, de empresas privadas,
profesionais...)
Nome departamento/organismo /entidade
12. RECURSOS ECONOMICOS DEDICADOS (indicar os departamento/s, organismo/s ou entidade/s que participaron no
financiamento da actuacin, indicando a cantidade que achega cada un)
Departamento/s, organismo/s ou entidade/s Orzamento
13. OUTROS INDICADORES RECOLLIDOS NA ACTUACIN DO PLAN (sinalar o/s indicador/res segundo est/n
contemplado/s na propia actuacin do plan)
........................................................... .........................................
............................................................ ........................................
............................................................. ......................................
14. DATA DE REALIZACIN (anotar da/s e mes e marcar cun crculo o ano correspondente)
Da/s: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Mes: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ano: 2007 2008 2009 2010

15. CAMPAAS: TIPOS, MEDIOS E SOPORTES DE DIVULGACIN (sinalar marcando cun crculo todos os medios de
divulgacin utilizados e anotando na categora outros, cando se trata dalgn que non estea indicado)
Televisin 01
Radio 02
Prensa 03
Internet 04
Carteis 05
Anuncios, bandos 06
Correo postal 07
Correo electrnico 08
Revistas 09
Contacto telefnico 10
Folletos, dpticos, trpticos 11
Material audiovisual e divulgativo 12
Outros. Especificar cal/es 13
.....................................................................................................
.....................................................................................................
..................................................................................................
DATA NA QUE SE CUBRIU ESTA FICHA:

Da Mes Ano
_____ ________________ _______
184 185
VI. BIBLIOGRAFA
VI. BIBILIOGRAFA
Butler, Judith. Deshacer el gnero. Paids. Barcelona, 2006.
Concello de Lugo. I Plan de igualdade entre homes e mulleres. Lugo, 2005.
Comunidad de Madrid. Consellera de Empregeo y Muller. Plan de accin integral contra a violencia de xnero
da Comunidade de Madrid (2005-2008). Madrid, 2005.
Comunidade de Madrid. Direccin Xeral da Muller. Consellera de Traballo. IV Plan de oportunidades de mulleres
e homes da Comunidade de Madrid, 2002-2005. Madrid, 2002.
Concello de Vigo. II Plan de accin municipal para combater a violencia contra as mulleres 2004-2007. Vigo,
2004.
Dvila Daz, Mnica. Presupuestos pblicos con perspectiva de gnero. Instituto Andaluz da Muller. Sevilla,
2003.
Dvila Daz, Mnica. Indicadores de gnero. Gua prctica. Instituto Andaluz da Muller. Sevilla, 2004.
Debn Alfonso, M.. O tratamento penal da violencia contra as mulleres. Da intensiva aplicacin do principio de
intervencin mnima introducin da perspectiva de xnero. Xunta de Galicia. Vicepresidencia da Igualdade e do
Benestar. Secretara Xeral da Igualdade. Servizo Galego de Igualdade. Santiago de Compostela, 2006.
Deputacin de Barcelona. Buenas prcticas y auditoras de gnero. Instrumentos para polticas locales.
Deputacin de Barcelona. Barcelona, 2003.
Deputacin de Mlaga. Comisin Transversal de Xnero. Plan transversal de xnero. Mlaga, 2005.
Fraser, Nancy. Redistribucin y reconocimiento: hacia una visin integrada de justicia del gnero. En, Radl
Philip, Rita M., Mujeres e institucin universitaria en Occidente. Universidade de Santiago de Compostela,
1996.
Generalitat de Catalunya. Institut Ctala de les Dones. V Plan de accin e desenvolvemento das polticas de
mulleres en Catalua (2005-2007). Barcelona, 2005.
Gmez Snchez-Albornoz, Elisa. Gua para la aplicacin prctica del mainstreaming de gnero en las
administraciones pblicas locales. El nuevo papel de la Concejala de la Mujer. Federacin de Municipios e
Provincias de Madrid, Madrid, 2005.
Junta de Andaluca. Instituto Andaluz da Muller. Plan de Goberno andaluz contra a violencia cara s mulleres
2001-2004. Sevilla, 2001.
Ministerio de Traballo e Asuntos Sociais. Instituto da Muller. Federacin Espaola de Municipios e Provincias. VI. BIBLIOGRAFA
Proposta prctica de intervencin integral no mbito local contra la violencia cara s mulleres. Madrid, 2002
Ministerio de Traballo e Asuntos Sociais. Instituto da Muller. IV Plan para a igualdade de oportunidades entre
mulleres e homes, 2003-2006.
186 187
Ministerio de Traballo e Asuntos Sociais. Secretara Xeneral de Polticas de Igualdade. Delegacin Especial do
Goberno contra a violencia sobre a muller. Plan nacional de sensibilizacin e prevencin da violencia de xnero.
Marco conceptual e eixos de intervencin.
Moser Claude, 1991. Las mujeres en la planificacin del desarrollo. Necesidades prcticas y estratgicas de
gnero. Ed. Hegoa, Bilbao.
Navarro, Olivn, Natalia. Con las manos en la masa y, ahora qu? Procesos de cambio organizacional pro
equidad. En Actas Congreso Economa Feminista. Jubeto, Y. e Batzarra Aktak, Buruzko Eds. Universidad do Pas
Vasco. 2005.
Navarro Olivn, Natalia. Cambiar el chip: revisin de algunos conceptos para poder impulsar cambios
organizacionales en pro equidad de gnero. En, Gnero en la cooperacin al desarrollo: una mirada a la
desigualdad. ACSUR-Las Segovias. 2002.
Radl Philipp, Rita Mara. Transformaciones en el comportamiento en funcin del gnero en la vejez: el caso de
las relaciones familiares. Santiago de Compostela, 2003.
Secretara Xeral de Igualdade. Vicepresidencia da Igualdade e do Benestar. Xunta de Galicia. Proxecto de Lei
galega para a prevencin e tratamento integral da violencia de xnero. Santiago de Compostela,3 de maio de
2007.
Servizo Galego de Igualdade. Secretara Xeral da Igualdade. Vicepresidencia da Igualdade e do Benestar. Xunta
de Galicia. Lei para a igualdade de mulleres e homes. Santiago de Compostela, 2006.
Xunta de Galicia. Consellera de Economa e Facenda. Instituto Galego de Estatstica. Conta satlite de producin
domstica, 2003. Santiago de Compostela, 2006.
Xunta de Galicia. Vicepresidencia da Igualdade e do Benestar. Secretara Xeral da Igualdade. Servizo Galego de
Igualdade. A realidade da muller galega 2005. Santiago de Compostela, 2006.
Xunta de Galicia. Vicepresidencia da Igualdade e do Benestar. Secretara Xeral da Igualdade. Servizo Galego de
Igualdade. A situacin das mulleres autnomas en Galiza. Santiago de Compostela, 2006.
Xunta de Galicia. Vicepresidencia da Igualdade e do Benestar. Secretara Xeral da Igualdade. Macroenquisa

sobre a violencia contra as mulleres en Galiza. Informe de resultados. Santiago de Compostela, 2006.
Xunta de Galicia. Vicepresidencia da Igualdade e do Benestar. Secretara Xeral de Relacins institucionais.

Violencia de xnero: actitudes e valoracins. Santiago de Compostela.
Xunta de Galicia. A violencia de xnero en Galicia. Plan de accin 2002-2005. Santiago de Compostela, 2001.
VII. ANEXO
DATOS ESTATSTICOS RELATIVOS IGUALDADE ENTRE MULLERES E
HOMES EN GALIZA
Goberno galego por sexo. Ano 2005 Parlamento Galego por sexo. Ano 2005
Mulleres: 24
Mulleres: 6 32%
43%
Homes: 8 Homes: 51
57% 68%
Fonte: elaboracin propia a partir da avaliacin do Plan de Fonte: elaboracin propia a partir da avaliacin do Plan de
accin contra a violencia de xnero 2002-2005; do IV Plan accin contra a violencia de xnero 2002-2005; do IV Plan
de igualdade de oportunidades das mulleres galegas; e da de igualdade de oportunidades das mulleres galegas; e de A
Realidade da muller galega 2005 (Xunta de Galicia). realidade da muller galega 2005 (Xunta de Galicia).
Distribucin por sexo dos altos cargos da Xunta de Distribucin por sexos das alcaldas.
Galicia. Ano 2005 Ano 2005
Mulleres: 36 Mulleres: 17
26% 5%
Homes: 103
74% Homes: 298
95% VII. ANEXO
Fonte: elaboracin propia a partir de A realidade da muller Fonte: elaboracin propia a partir de A realidade da muller
galega 2005 (Xunta de Galicia). galega 2005 (Xunta de Galicia).
190 191
Distribucin por sexo do persoal de direccin en Asociacin de actores, directores e tcnicos de escena.
Espaa. Ano 2005 Total socias e socios. Ano 2006
Mulleres: 413.800
32% Mulleres: 97
39%
Homes: 873.600 Homes: 154

68% 61%
Fonte: elaboracin propia a partir da realidade de A realidade da Fonte: datos facilitados pola Consellera de Cultura e
muller galega 2005 (Xunta de Galicia). Deporte.
Asociacin de actores, directores e tcnicos Consello da Cultura Galega. Comisin Executiva.

de escena. Directiva. Ano 2006 Ano 2006
Mulleres: 0
Mulleres: 3 0%
33%
Homes: 6
67% Homes: 6
100%
Fonte: datos facilitados pola Consellera de Cultura e Fonte: datos facilitados pola Consellera de Cultura e
Deporte. Deporte.
Consello da Cultura Galega. Pleno. Ano 2006 Real Academia Galega. Directiva. Ano 2006
Mulleres: 3 Mulleres: 0
11% 0%
Homes: 24
89% Homes: 5
100%
Fonte: datos facilitados pola Consellera de Cultura e Fonte: datos facilitados pola Consellera de Cultura e
Deporte. Deporte.
Real Academia Galega. Acadmicas e acadmicos.

Ano 2006
Mulleres: 4
13%
Homes: 26
87%
Fonte: datos facilitados pola Consellera de Cultura e VII. ANEXO

Deporte.
192 193
Entidades de poboacin. Ano 2004
Galiza A Corua Lugo Ourense Pontevedra
Concellos 375 94 67 92 62
Entidades colectivas (parroquias) 3.778 932 1.264 916 666
Entidades singulares 29.995 10.318 9.755 3.581 6.241
Fonte: INE, Padrn. Explotacin estatstica e Nomencltor, o 1 de xaneiro (edicin CD).

Entidades de poboacin de Galiza. Ano 2004
Entidades singulares de poboacin polo seu nmero de habitantes. Ano 2004
Galiza A Corua Lugo Ourense Pontevedra
N . total de entidades singulares 29.995 10.318 9.755 3.681 6.241
Ata 100 habitantes 26.755 90.082 9.586 3.231 4.856
101 a 500 2.842 1.074 131 413 1.224
501 a 1.000 213 74 18 24 97
1.001 a 2.000 85 38 8 3 36
2.001 a 5.000 61 36 5 5 15
5.001 a 10.000 25 8 5 3 9
10.001 a 20.000 7 3 1 1 2
20.001 a 50.000 0 0 0 0 0
50.001 a 100.000 4 2 1 0 1
VII. ANEXO
100.001 a 500.000 3 1 0 1 1
Mis de 500.000 0 0 0 0 0
Fonte: INE, Padrn. Explotacin estatstica e Nomencltor, o 1 de xaneiro (edicin CD). 194 195
Entidades singulares de poboacin polo seu nmero de habitantes (mis de 1.000). Ano 2004
Entidades singulares de poboacin polo seu nmero de habitantes (de 1 ata 1.000)

Taxa de actividade
Fonte: IGE; Unidades.- Porcentaxes
Taxas de actividade da poboacin de 16 e Taxas de actividade da poboacin de 16 e

mis anos. Ano 2001 mis anos. Ano 2006
Fonte: Informe avaliacin IV Plan de igualdade de Fonte: Informe avaliacin IV Plan de igualdade de
oportunidades das mulleres galegas. oportunidades das mulleres galegas.
VII. ANEXO
196 197
Taxa de ocupacin
Fonte: IGE; Unidades.- Porcentaxes
Taxa de paro
Fonte: IGE
Tempo no paro feminino 2005
Distribucin do alumnado matriculado en ensino Distribucin do alumnado matriculado en ensino

superior segundo sexo. Curso 2000-2001 superior segundo sexo. Curso 2004-2005
Mulleres: 43,2%
Mulleres: 42,7%
Homes: 56,8% Homes: 56,8%
Fonte: Informe avaliacin IV Plan de igualdade de Fonte: Informe avaliacin IV Plan de igualdade de
oportunidades das mulleres galegas. oportunidades das mulleres galegas.
VII. ANEXO
198 199
Asistencia a espectculos teatrais. Participacin na convocatoria de escrita individual
Ano 2006 de guins. Ano 2006
Mulleres: 39,8% Homes: 27%
Homes: 60,2% Mulleres: 73%
Fonte: datos facilitados pola Consellera de Cultura e Fonte: datos facilitados pola Consellera de Cultura
Deporte, a partir de rexistros do Igaem. e Deporte.
Participacin na convocatoria de producin dixital.

Ano 2006
Mulleres: 24%
Homes: 76%
Fonte: datos facilitados pola Consellera de Cultura

e Deporte.
LIA ESTRATXICA 3:
FORMACIN EN IGUALDADE DE OPORTUNIDADES ENTRE MULLERES E HOMES
reas de actuacin do IV Plan de igualdade de oportunidades das mulleres galegas 2002-2005
Fonte: avaliacin do IV Plan de igualdade de oportunidades das mulleres galegas 2002-2005.
Distribucin porcentual das reas de actuacin por ano
VII. ANEXO
Fonte: avaliacin do IV Plan de igualdade de oportunidades das mulleres galegas 2002-2005. 200 201
Evolucin do nmero de denuncias de mulleres por Denuncias de mulleres por violencia de xnero
violencia de xnero (delitos e faltas) en Galiza. (2002-2005)
(delitos e faltas) en Galiza 2002-2005 Totalidade dos casos en %)
Fonte: avaliacin do Plan de accin contra a violencia de Fonte: avaliacin do Plan de accin contra a violencia de
xnero 2002-2005. xnero 2002-2005.
Evolucin do nmero de mulleres mortas por violencia Mulleres mortas por violencia de xnero a mans da sa
de xnero a mans da sa parella ou ex-parella en parella ou ex-parella en Galiza. (2002-2005) (Totalidade
Galiza (2002-2005) das mulleres en %)
Fonte: avaliacin do Plan de accin contra a iolencia de Fonte: avaliacin do Plan de accin contra a iolencia de
xnero 2002-2005. xnero 2002-2005.
Mulleres falecidas por violencia de xnero nas mans da sa parella ou ex-parella3 por comunidades autnomas.
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

C. A. de ANDALUCA 10 12 10 13 19 9 20
C. A. de ARAGN 0 1 3 2 2 4 1
P. de ASTURIAS 0 2 0 2 0 1 3
C. A. de BALEARES 1 2 4 4 2 4 3
C. A. de CANARIAS 5 5 7 6 2 6 4
C. A. de CANTABRIA 0 0 0 1 2 0 0
C. A. de CASTILLA-LA MANCHA 3 2 0 2 4 2 4
C. A. de CASTILLA Y LEN 3 1 4 4 2 4 3
C. A. de CATALUA 8 7 7 12 11 8 10
C. A. de CEUTA 0 0 0 1 0 0 0
C. A. de EXTREMADURA 1 0 1 1 2 0 1
GALIZA 4 0 3 5 2 1 0
C. A. de MADRID 17 6 4 5 5 4 6
C. A. de MELILLA 0 0 0 0 0 1 0
C. A. de MURCIA 1 2 0 3 4 2 3
C. A. de NAVARRA 1 0 1 1 1 2 0
C. A. de LA RIOJA 0 0 0 2 1 0 0
C. A. de VALENCIA 7 9 9 7 9 9 8
C. A. VASCA 2 1 1 0 4 3 3
TOTAL 63 50 54 71 72 60 69
Fonte: elaboracin propia a partir das novas dos xornais, de mbito estatal e autonmico, e dos datos do Ministerio
do Interior, para os anos 200-2005. A partir do 2006, os datos son da Delegacin Especial do Goberno contra a
Violencia cara Muller e das novas do xornal La Voz de Galicia.
VII. ANEXO
3) Inclense aqueles casos nos que o agresor o cnxuge, ex-cnxuxe, compaeiro sentimental, mozo ou ex-mozo
202 203
Mulleres falecidas por violencia de xnero nas mans da sa parella ou ex-parella por comunidades autnomas.
C.A. de GALIZA
Fonte: elaboracin propia a partir dos datos da tboa anterior.

Datos da violencia contra as mulleres en Galiza 2000-2006
Fonte: elaboracin propia a partir dos datos ofrecidos polo Servizo Galego de Igualdade que reflicten as denuncias (delitos e faltas)
por violencia contra as mulleres en Galiza, para os anos 2000-2005. A partir do 2006, os datos son extrados do Ministerio do Interior
e de datos de poboacin do Padrn e reflicten as denuncias por malos tratos, producidas pola parella ou ex-parella, ata novembro
do mesmo ano.
VII. ANEXO
204 205

V Plan Igualdade

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

V Plan Igualdade

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

As=Os

V PLAN DO GOBERNO GALEGO PARA A IGUALDADE ENTRE MULLERES E HOMES 2007-2010

Vicepresidencia da Igualdade e do Benestar. Secretara Xeral da Igualdade. Grupo de traballo do Plan de

Grficas Garabal s.l.

16 III. Caractersticas do plan

19 Fases de elaboracin e metodoloxa

30 IV. Lias estratxicas do plan

46 - Obxectivo xeral e obxectivos especficos

80 2. Acceso informacin e aos recursos

87 - Obxectivo xeral e obxectivos especficos

120 3. Formacin en igualdade entre mulleres e homes

121 - Xustificacin do contexto

124 - Obxectivo xeral e obxectivos especficos

134 4. Abordaxe integral da violencia de xnero

135 - Xustificacin do contexto

145 - Obxectivo xeral e obxectivos especficos

178 V. Sistema de seguimento e avaliacin

186 VI. Bibliografa

190 VII. Anexo

O actual Goberno galego evidenciou na configuracin da sa estrutura orgnica a

A pertinencia da elaboracin do V Plan do Goberno galego para a igualdade entre

Unha das principais caractersticas deste V Plan do Goberno galego para a

Anxo M. Quintana Gonzlez

O xnero un mecanismo de visin que no permite detectar na realidade as

Carme Adn PRESENTACIN

> Lia estratxica 1: participacin e empoderamento.

> Declaracin Universal dos Dereitos Humanos.

E, no mbito da Unin Europea, as normativas, obxectivos e recomendacins contidas en:

> Tratado de Amsterdam de 1997.

> Lei 7/2004, do 16 de xullo, galega para a igualdade de mulleres e homes.

a. Unha aposta poltica feminista.

b. Unha aposta tcnica.

III. CARACTERSTICAS DO PLAN

> As entidades destinatarias, tanto pblicas coma privadas.

> Os departamentos implicados, detallando se se trata de secretaras xerais ou conselleras.

> Indicadores desagregados por sexo, cuantitativos, xeogrficos e econmicos.

1. fase de investigacin e anlise

III. CARACTERSTICAS DO PLAN

> Anlise das necesidades.

> Identificacin de obxectivos e actuacins para levar a cabo.

> Establecemento de indicadores.

> Valoracin de posibles orzamentos.

4. fase de elaboracin e consulta

5. fase de redaccin definitiva

III. CARACTERSTICAS DO PLAN

> Lia estratxica 1: participacin e empoderamento.

> Lia estratxica 2: acceso informacin e aos recursos.

> Lia estratxica 3: formacin en igualdade entre mulleres e homes.

> Lia estratxica 4: abordaxe integral da violencia de xnero.

Baixo a lia estratxica 1 participacin e empoderamento, agrpanse obxectivos especficos e actuacins

III. CARACTERSTICAS DO PLAN

Lia 1: participacin e empoderamento

Lia 2: acceso informacin e aos recursos

Lia 3: formacin en igualdade entre mulleres e homes

Lia 4: abordaxe integral da violencia de xnero

> Elaboracin de indicadores.

III. CARACTERSTICAS DO PLAN

> Deben ser vlidos, dicir, que amosen diferenzas reais.

> Deben ser comprensibles, de doada interpretacin.

Xa na Plataforma de Accin da IV Conferencia Mundial sobre as Mulleres de Beijing se apuntaba a necesidade de

> Se se conta ou non con informacin desagregada por sexo.

> De que xeito mulleres e homes participan das actuacins.

> De que xeito mulleres e homes se benefician das actuacins.

> Se se teen en conta medidas de accin positiva.