III.

Ulusal Karadeniz Ormanclk Kongresi

20-22 Mays 2010
Cilt: V Sayfa: 1925-1933

ATIK GAZETE VE MAGAZN KAITLARININ MREKKEBNN GDERLEREK

YENDEN DEERLENDRLMESNDE KULLANILAN SODYUM HDROKST
MKTARININ HAMURUN KALINTI MREKKEP MKTARI, RENK VE VERM
DEERLER ZERNE ETKS

Emrah PEMAN1, Hseyin KIRCI2, ve Sami MAMOLU1

1
Artvin oruh niversitesi, Orman Fakltesi, Orman Endstrisi Mhendislii, epn350@gmail.com,
imamoglusami@gmail.com
2
Karadeniz Teknik niversitesi, Orman Fakltesi, Lif ve Kat Teknolojisi, hkirci@ktu.edu.tr

ZET

Son yllarda yaanan hammadde sknts ve evresel basklar, atklarn daha etkin ekilde
kullanlmasn salamtr. Bunlarn ierisinde atk katlarn mrekkebinin uzaklatrlarak yeniden yaz bask
katlar retiminde deerlendirilmesi de kat sektr iin vazgeilmez i aklarndan biri olmutur. Yaplan
bu alma kapsamnda atk gazete ve magazin kad karmlarnn mrekkebinin uzaklatrlmasnda
kullanlan sodyum hidroksitin hamurun sarlk deeri, verim ve uzaklatrlan mrekkep miktarn ne ynde
etkiledii aratrlmtr. alma kapsamnda beklenildii gibi artrlan sodyum hidroksit miktar ile hamurun
sarlnn artt bununla birlikte parlakln azald tespit edilmitir. Tespit edilen olumsuz zelliklerinin yan
sra alkali orann artmas ile mrekkebin tayc tabakasnn hidrolizi nedeniyle hamur iersinde kalan
mrekkep miktar azalmaktadr. Ayrca artan alkali miktarna bal olarak uzaklatrlan mrekkebin artna
ramen lif kaybnn azald da tespit edilmitir. alma kapsamnda ayrca alkalinin yol at koyulama
etkisini azaltmak iin hidrojen peroksit ilavesinin etkileri de aratrlmtr.

Anahtar Kelimeler: Mrekkep giderme, Atk kat, Sodyum hidroksit, Hidrojen peroksit

THE EFFECTS OF SODIUM HYDROXIDE USAGE ON EFFECTIVE RESIDUAL INK

CONCENTRATION, YIELD AND COLOR VALUES OF RECYCLED AND DEINKED
OLD NEWS AND MAGAZINE PAPER

ABSTRACT

At the recent day exciting raw materials and environmental regulations entail industial mills for
effective recycling of solid wastes. In this respect paper recycling and deinking plants became the
indispensable proceses of the pulp and paper industries too. In this study the effects of sodium hydroxide as
an alkaline source on effective residual ink concentration, ISO brightness, yield and color values of repulped
and flotation deinked old news-magazine paper mixture was investigated. Naturally increased sodium
hydroxide percentage cause yellowness and decrease the brightness of pulp but decrease the residual ink
concentration of deinked pulp because of hydrolysis effect on the carrier part of ink. Also increased sodium
hydroxide ratio improve the yield of deinked pulp. In this study also the effects of hydrogen peroxide addition
to pulping stage for hindering the alkaline origin brightness loss was investigated.

Keywords: Deinking, Waste paper, Sodium hydroxide, Hydrogen peroxide

1.GR

Mrekkep giderme sistemlerinin iyi anlalabilmesi iin ilk olarak kat zerinden
sklecek mrekkebin yapsnn iyi bilinmesi gereklidir. Mrekkebi ksmda

1925
inceleyebiliriz. Bunlarn ilki kat zerinde kalarak resmin olumasn salayan pigmenttir.
Mrekkep ierisinde ok kk tanecikler olarak dalm pigmentler mrekkebe rengini
veren yaplardr ve znmez yapdadr. Kullanm en yaygn olan siyah pigment
hidrokarbonlardan elde edilen ve boyutlar 10-50nm olan karbon siyahdr. Dier nemli
bileen ise tayc ksmdr. Mrekkep ierisinde hacim olarak en geni yeri tayc kaplar
ve mrekkep gidermede en belirleyici parametredir. Pigmentler ve balayclar tayc
ierisinde dalm durumdadr. Bask ilemi srasnda tayc, pigmentlerin ve
balayclarn kat yzeyine tanmasn salar ve ardndan yapsna gre farkl yollarla
kuruyarak grevini tamamlar. Ayrca mrekkep ierisine bask ilemi iin istenen fiziksel
ve kimyasal zelliklerin kazandrlmas amacyla yardmc kimyasallarda ilave edilir.
Bunlarn mrekkebin akkanln kontrol etmede, mrekkep transferi ve kuruma
ilemlerinde nemli grevleri vardr(mamolu, 2002).
Mrekkep giderme ve atk kat ilemede en nemli dier ilem kadn yeniden
hamurlatrlmasdr. Hamurlatrcnn (pulper) grevi kadn liflenmesi ve mrekkebin
liflerden sklmesini salamaktr. Hamurlatrma kademesinde ar kirler ve dier
safszlklarda uzaklatrlmaktadr. Mrekkep her ne kadar yzdrme ve ykama gibi
ilemlerle ortamdan uzaklasa da bu kademeler iin gerekli tm kimyasal hamurlatrcda
ortama ilave edilir. Prensipte pulpere ilave edilen kimyasal maddeler; Sodyum hidroksit,
Sodyum silikat, elatlayc, Hidrojen peroksit, yzey aktif maddeleri, kmelendirici ve
toplayc kimyasallardr.(Ferguson, 1992)
Bu kimyasallardan Alkali olarak kullanlan Sodyum hidroksitin grevi, liflerin
imesini salamak, ortamn pHn artrmak mrekkebin tayc tabakasnn hidroliz
olmasn salamaktr(Ferguson, 1992). Gurnagul (1995) termomekanik hamur ieren
katlarn yeniden hamurlatrlmasnda sodyum hidroksidin etkilerini aratrm ve ortama
ilave edilen alkalinin mekanik hamurun liflerinin imesinde olduka etkili olduunu
bununla birlikte hamurun salamlk zelliklerinin de gelimesinde rol oynadn tespit
etmitir. Bunun yannda sodyum hidroksit kullanm, hamurun renginin koyulamasna da
neden olmaktadr. Bu yzden kromofor oluumu ile kromofor renklerinin giderilmesini
dengelemek iin ortama hidrojen peroksit ve benzeri aartclarn katlmas gerekmektedir.
(Ferguson, 1992)
Yaplan bu almada atk gazete ve magazin kad karmlarnn yzdrme
teknii ile mrekkebinin uzaklatrlmasnda ortama katlan alkali miktar ve hidrojen
peroksidin yzdrme ilemi sonras hamurun verim, mrekkep uzaklatrma etkinlii ve
renk deerleri zerine gerekletirdii etkiler aratrlmtr.

2. YNTEM

2.1. Hammadde

Bu almada hammadde olarak; DPC Trabzon tesislerinden elde edilen 31 Mart

2007 tarihli gazete katlar (VATAN) ve 27 Ocak 2007 bask tarihli magazin (BORSA)
dergisi kullanlmtr. Yaplacak almalarn karlatrlabilirlilii iin kullanlacak
hammaddenin ayn zellikte olmasna ve eit basky iermesine zen gsterilmitir. Her
bir deney iin %80i gazete kad ve %20si magazin kadndan oluan tam kuru arl
100g olan rnekler kullanlmtr. Deneyde kullanlan rnekler yaklak 2x3 cm olacak
ekilde elde krplmtr.

1926
 2.2. Mrekkep Giderme lemine Uratlacak Hamurlarn Hazrlanmas
Hamurlatrma ilemi iin lif kesilmesine neden olmayan laboratuar tipi
hamurlatrc(pulper) kullanlmtr. Hamurlatrma artlar aada belirtilmitir;

Atk Kat Konsantrasyonu :%7

Gazete-Magazin Kad Oran :%80-%20
lem Sresi :10 dakika
NaOH oran :%0, %0,25 , %0,50 , %0,75 ve %1,00
Sodyum silikat :%1
Hidrojen peroksit* :%0 , %0,25 ,%0,5 , %0,75 ve %1,00
(Aktif oksijen cinsinden)
EDTA :%0,2
Scaklk :45-50C
Olinor Ticari Sabun :%1,00

2.3. Yzdrme lemi (Flotation)

Yzdrme ileminde atk katlardan elde edilen 100g lk kat hamurlar
kullanlmtr. Hamurlatrma kademesinden sonra hamurlar direkt yzdrme hcresine
alnm ve konsantrasyon %1 olacak ekilde ayarlanmtr. Aada yzdrme hcresi
koullar verilmitir.

Konsantrasyon : %1
Scaklk : 45-50C
lem Sresi : 10 dakika
Kartrc Devir Hz : 1500 m/dak
CaCl2 miktar : 0,003 mol/l

Yaplan deneysel almalarn sonucunda hamurlarn verim, atk amur ve

inorganik madde miktarlar belirlendikten sonra Tappi standartlar esas alnarak hazrlanan
test katlar zerinden ISO parlakl(ISO 2470-1977 (E)), L*a*b* renk deerleri, Sarlk
indeksi YI(ASTM Metod D 1925) ve Efektif kalnt mrekkep miktarlar (ERIC)( TAPPI
Methods T 567 pm-97) tespit edilmitir.

3. BULGULAR ve DEERLENDRME

3.1. Hamurlatrma Kademesinde Kullanlan Alkali Miktarnn Yzdrme

lemi Sonras Hamurun Verim ve Optik zellikleri zerine Etkisi
ekil 1de deitirilen sodyum hidroksit miktarnn yzdrme ilemi sonrasnda
hamur verimi ve atk amur miktar zerine gerekletirdii etki grlmektedir. Grafik
incelendiinde hamur veriminin kullanlan alkali miktarnn arttrlmas ile artt
grlmektedir. Bunun nedeni yzdrme ortamnn iyon dengesinin ortama ilave edilen
alkali miktar ile deimesidir.

1927
 Verim Atk amur

76,87
76,03
75,88
80 40

74,15
72,87
75 35

Atk amur (%)

70 30
Verim (%)

22,71

65 25
20,39

18,97

18,71

17,32
60 20

55 15

50 10
0 0,25 0,5 0,75 1
NaOH (%)
ekil 1. Alkali miktarnn hamurun verim ve atk miktarna etkisi

ekil 2de ise deitirilen alkali miktarnn, efektif kalnt mrekkep miktar yani
ERIC ve hamur parlakl deeri zerine gerekletirdii etki grlmektedir. Bilindii gibi
ortama ilave edilen alkali miktar, mrekkep pigmentlerinin serbest hale gelmesi asndan
olduka nemlidir. nk mrekkebin tayc tabakasn hidroliz etmektedir(Ferguson,
1992). Bu yzden grafikten de grld gibi alkali miktarnn artrlmas ile hamur
ierisindeki kalnt mrekkep miktar azalmaktadr. ekil 1 ve 2 deki veriler birlikte
deerlendirildiinde ortamdan uzaklatrlan amur miktarnn azalmasna ramen hamur
ierisinde kalan mrekkebinde azalmas ilem veriminin alkali ilavesiyle arttn
gstermektedir. Bu art sadece yzdrme ile ortamdan uzaklaan mrekkep miktarndan
deil serbest kalan mrekkebin yzdrme ilemi sonras uygulanan kesafet arttrma
ilemiyle ortamdan daha kolayca ykanmas eklinde aklanabilir. Bu durum ekil 3te
verilen atk amurun ierdii inorganik ve organik madde ieriiyle aka grlmektedir.
Grafik incelendiinde yzdrme ile uzaklaan inorganik madde miktarnn az da olsa artt
bununla birlikte organik madde miktarnn azald grlmektedir.

1928
 210 ERIC 53
200 202,15
ISO Parlakl
183,29 52
190

ISO Parlakl (%)

178,56
180 51
ERIC (ppm)

164,83
170 158,7
49,3 50
160 49,41
48,48
150 49
48,81 48,27
140
48
130
120 47
0 0,25 0,5 0,75 1
NaOH (%)

ekil 2. Alkali miktarnn ERIC ve hamurun parlaklk deeri zerine etkisi

Organik Madde miktar norganik madde miktar

19,49

22 4,0
17,13

20 3,9
15,70

15,34

18
3,54 13,78

norganik bileen (%)

3,8
Organik bileen (%)

16
14 3,7
12 3,6
10 3,5
3,37

8 3,4
3,27
3,26

6
3,22

3,3
4
2 3,2
0 3,1
0 0,25 0,5 0,75 1
NaOH (%)

ekil 3. Alkali miktarnn atk amur ierisinde bulunan organik ve inorganik

madde miktar zerine etkisi

ekil 2de Sodyum hidroksit miktarnn hamurun ISO parlaklk deeri zerine etkisi
grlmektedir. Grafikten grld gibi alkali miktarnn artmas ile hamur parlakl
hamurun renginin sararmas ile dmektedir. Bununla birlikte ekil 4de verilen b* deeri
yani pozitif olduu iin sarlk deeri nemli lde artmaktadr. Ayrca yine ekil 4te
grld gibi hamurun sarlk indeksi de (YI) art gstermektedir.

1929
 17,0 9,0
16,39
16,5 8,5
YI Sarlk indeksi (%)

15,98
16,0 8,0
15,72 8,15

b* (%)
7,76
15,5 7,58 7,5
7,03
15,0 6,8 7,0
14,7
14,5 YI 6,5
14,39
b*
14,0 6,0
0 0,25 0,5 0,75 1
NaOH (%)

ekil 4. Alkali orannn hamurun b*(sarlk) deeri ve sarlk indeksi zerine

etkisi

0.003 m ol/l CaCl2 /%1 Olinor / Aartc olm akszn

NaOH, (%)
0
a*, % (Yeil(-) Krmz(+))

0.00%
-0.05 0.25% 0.50% 0.75% 1.00%
-0.08
-0.1
-0.1
-0.15
-0.2 -0.17
-0.25
-0.22
-0.3
-0.35 -0.35

-0.4

ekil 5. Alkali orannn hamurun a* deeri zerindeki etkisi

ekil 5 de alkali miktarnn hamurun yzdrme ilemi sonras a* deeri zerine

gerekletirdii etki grlmektedir. a* deeri negatif iken yeil, pozitif iken krmz
rengin varlna iaret etmektedir. CIE Lab renk uzaynn bileenleri deer (L: lightness),
tonlama ve doygunluk (a, b) tur. L, bir rengin akln, a ve b ise rengi
oluturmaktadr(brahim, 2002). Grafikten grld gibi alkali oranyla yeil renk
azalmaktadr.

1930
 3.2. ORTAMA LAVE EDLEN HDROJEN PEROKST MKTARININ
HAMURUN RENK DEERLER ZERNE ETKS
ekil 6da grld gibi alkali oran sabit alnp hidrojen peroksit miktar
arttrldnda hamurun parlakl %48,27 ISO parlaklndan %54,50 ye kadar artmtr.
Daha nceden de belirtildii gibi hidrojen peroksit, alkalinin hamuru karartmasn
dengelemek amacyla ortama ilave edilmektedir. Bununla birlikte peroksit alkaliye ihtiya
duyan ve tketen bir kimyasal maddedir ve mekanik hamurlarn aartlmasnda olduka
yaygn olarak kullanlmaktadr(Sixta,2006).
Yapm olduumuz almada hamurun renk deerleri lldnde sar rengi
belirten b* deerinin hidrojen peroksit ilavesiyle azalmad aksine artt tespit edilmitir.
ekil 7de hidrojen peroksidin sarlk b* ve sarlk indeksi (YI) zerine etkisi
grlmektedir. Sarlk indeksi deerinin de ilave edilen hidrojen peroksitle azalmad
hatta sabit kald aka grlmektedir. Bu sonulardan ilave edilen aartcnn yaygn
olarak bilinenin aksine sarl azaltmak deil hamurun renginin almasn salayarak
alkalinin yol at sararma etkisinin gze daha iyi grnmesini yani ortamda bulunan
mevcut sar rengin iddetini azaltt sylenebilir.

55 54,06 54,10
54 53,46

53 52,41
ISO Parlakl (%)

51,88
52
51 50,50

50
49
48,27
48
47
0 0,125 0,25 0,375 0,5 0,625 0,75 0,875 1
Hidrojen peroksit (%Aktif Oksijen)

ekil 6. Hidrojen peroksit miktarnn hamurun parlaklk deerine etkisi

1931
 17,0 9,0
8,65 8,77
16,9 8,60 8,8
8,35
YI Sarlk indeksi (%)
16,8 8,6
16,7 8,15 8,4
16,6 8,2

b*(%)
16,5 16,39 16,41 16,4 16,42 16,38 8,0
16,4 7,8
16,3 7,6
16,2 YI 7,4
16,1 b* 7,2
16,0 7,0
0 0,25 0,5 0,75 1
Hidrojen peroksit (%Aktif oksijen)

ekil 7. Hidrojen peroksit miktarnn b* ve sarlk indeksi deerine etkisi

Bu bulgularn aksine hidrojen peroksit orannn arttrlmas parlakln artmasyla

birlikte ayn zamanda hamurun renk deerlerinden a* deeri yani (-)yeil ve (+)krmz
renk deerleri zerinde daha etkili olduu grlmektedir. ekil 8 incelendiinde peroksit
orannn arttrlmas ile a* deerinin negatif ynde artt yani hamurun ierdii yeil
rengin artt grlmektedir. ekil 5te daha nceden belirtildii gibi aartc olmakszn
arttrlan NaOH miktar a* deerini sfra yaklatrmakta yani yeil rengin azalmasna
neden olmakta iken, %1 NaOH oran sabit alnp peroksit oran arttrldnda ise alkalinin
azaltt yeil rengin yeniden art gsterdii tespit edilmitir.

0
-0,1 0 0,125 0,25 0,375 0,5 0,625 0,75 0,875 1

-0,2 -0,08

-0,3
-0,45
a* (%)

-0,4
-0,5
-0,62
-0,65
-0,6
-0,73
-0,7 -0,79 -0,81
-0,8
-0,9
Hidrojen peroksit (%Aktif oksijen)

ekil 8. Hidrojen peroksit orannn hamurun a* deerine etkisi

1932
 4. SONU

Yaplan alma ile mrekkep giderme asndan olduka nem tayan alkali
miktarnn mrekkep giderme etkinlii ve hamurun renk deerleri zerine gerekletirdii
etkiler irdelenmitir. alma sonucunda artrlan alkali oranyla mrekkebin tayc
tabakasnn hidroliz olmas sebebiyle serbest hale geen mrekkep pigmentlerinin
ortamdan daha etkili bir ekilde uzaklaabildii dolays ile hamur ierisinde kalan efektif
mrekkep miktarn azaltt tespit edilmitir. Ayrca alma kapsamnda alkalinin
hamurun renk deerleri zerine etkisi aratrlmtr. Hamurun parlaklk deeri artrlan
alkali miktar ile azalmakta ve sarlk deerleri artmaktadr. Farkl olarak ortamda aartc
olmakszn alkali miktarnn artrlmas ile sarlk deeri artarken dier bir parametre olan
a* deerinin negatif eksende sfra doru yaklat yani yeil rengin azald tespit
edilmitir. alma kapsamnda alkalinin yol at bu olumsuz renk etkisini azaltmak iin
ortama katlan hidrojen peroksidin etkileri de irdelenmi olup peroksit ilavesi ile hamur
parlaklnn nemli derecede gelitii bununla birlikte renk almasnn hamurun
sarlnn azalmasndan dolay olmad sonucuna ulalmtr. Bununla birlikte %1
sodyum hidroksit oran sabit alnp ortama ilave edilen hidrojen peroksit miktar ile sarlk
deeri fazlaca deimezken a* deerinin negatif eksende artt yani yeil rengin art
gsterdii tespit edilmitir.

5. KAYNAKLAR

Ferguson, L. D., 1992, Deinking Chemistry: Part 1 Tapp Journal Vol.75 (7).
Gurnagul, N., 1995, Sodium hydroxide Addition During Recycling: Effects on Fiber
Swelling and Sheet Strength Tapp Journal, Vol. 78 (12).
mamolu, S., 2002, Atk Kat Hamurlarnn Formamidin Slfinik Asit (FAS) ile
Aartlmas stanbul niversitesi Fen Bilimleri Enstits Doktora Tezi,
Sixta, H., 2006, Handbook of Pulp Volume 2, Wiley-VCH
Tappi Test Methods, 1992, Standart Methods for Pulp and Paper Industries, TAPPI Pres,
Atlanta
Ylmaz, ., 2002, Renk Sistemleri, Renk Uzaylar ve Dnmler, Seluk niversitesi
Jeodezi ve Fotogrametri retiminde 30. Yl Sempozyumu, Konya

1933