III.

Ulusal Karadeniz Ormanclk Kongresi

20-22 Mays 2010
Cilt: V Sayfa: 2002-2012

FLOTASYON MREKKEP GDERMEDE CMYK RENK SSTEMLERNN

UZAKLATIRILMA PERFORMANSLARI

Sami MAMOLU1, Hseyin KIRCI2, Celil ATK3, ARF KARADEMR4, Cem AYDEMR5 ve Emrah
PEMAN1

1
Artvin oruh niversitesi, Orman Endstri Mhendislii
2
Karadeniz Teknik niversitesi, Lif ve Kat Teknolojisi
3
stanbul niversitesi, Orman Endstri Mhendislii
4
Kahramanmara Stimam niversitesi, Orman Endstri Mhendislii
5
Marmara niversitesi, Matbaaclk Eitimi

ZET
Kat hamuru retimine uygun ve srdrlebilir bir orman kaynann yeterli olmamas, katlk hamur
retiminde zorunlu olan ve ileri teknoloji gerektiren byk kapasiteli fabrikalarn ne yazk ki iletilemesini
zorlatrmtr. Bunun sonucunda, Trkiye kat endstrisi lifsel kaynak olarak da baml bir sektr haline
dnmtr. Bu anlamda atk katlarn geri dnm ve mrekkeplerinden arndrlarak kullanlmas konusu
nemini korumaktadr. Toplanan atk katlar en ekonomik ve uygun metoda gre tekrar
deerlendirilebilmelidir. Gnmzde ne yazk ki lkemizde toplanan atk katlarn ou ok fazla bir n ilem
yaplmadan dk kaliteli kat retiminde deerlendirilmektedir. Mrekkep giderme konusu bu adan
lkemizde aratrma bekleyen ve desteklenmesi gereken nemli konularn banda gelmektedir. Bu almada
ofis katlar zerine CMYK renk sistemleri ayr ayr kontroll olarak baslm ve her renk parametresinin
flotasyon metodu ile uzaklatrlabilmesi konusu allmtr. Kullanlan farkl kimyasallar ve ilemler srasnda
kat liflerinin en az bozunma ile en yksek beyazla ulalmas konular tartlmtr.

Anahtar Kelimeler: Atk kat, flotasyon mrekkep giderme, CMYK bask, mrekkep amuru, optik
zellikler.

THE PERFORMANCE PARAMETERS OF CMYK COLOUR REMOVAL WITH

FLOTATION DEINKING

ABSTRACT

Because of inadequate timber sources and nonoperating pulping factories the pulp and paper
industries became dependence to other nations for fibrous raw material in Turkey. In this respect recycling
and deinking processes remain importance for Turkey. Unfortunately, waste papers without any
pretreatments have utilized for low value paper production. Whereas, with deinking plants these waste papers
can be utilized for valuable printing paper. In this respect attempts and scientific studies about deinking
proceses sholuld be subvenced. In this study the recycling of CMYK colours printed office papers and
removability of these colours with flotation methods were investigated. The effects of several chemicals on
deinking and maximum brightness value with minumum strenght loss of recycled paper were determined
within the context of study.

Keywords: Waste paper, flotation deinking, CMYK printing, sludge, optical properties

2002
 1.GR

Kat retimi, zellikle endstri devrimi ile birlikte gelen ve sonraki dnemlerde de
geliimi sren yeni teknolojilerin devreye girmesiyle hammadde, retim teknolojisi, proses
kontrol ve son rn kullanm alanlarnda arpc gelimeler gstermi ve sonu olarak
endstriyel bir yapya dnmtr (Diesen, 1998). Ancak, kat endstrisinin sreklilii
sadece gerekletirilen teknolojik ilerlemelere deil, ayn zamanda iyi nitelikli, ucuz, yeterli
ve zamannda bulunabilen lifsel hammaddelerin salanmasna da baldr.
Kat endstrisinde son elli yldr orman kaynaklarnn korunmas ve evre
kirliliinin azaltlmas yolunda nemli giriimler kendini gstermitir. Bu giriimlerden en
nemlileri; atk kat kullanmnn yaygnlatrlmas, farkl aa trlerinin hammadde olarak
kullanlmas, tarmsal artklar ve yllk bitkilerin hammadde olarak kullanmnn artrlmas ve
biyo-genetik almalarla hzl gelien ve daha iyi lif niteliklerine sahip aa
plantasyonlarnn yaygnlatrlmas olarak sralanabilir (mamolu ve Kayacan, 2002).
FAOnun (Food and Agriculture Organization) son verilerine gre (FAO, 2001),
dnyada, yaklak 170 milyon ton odundan ve 18 milyon ton da yllk bitkilerden olmak
zere, toplam 188 milyon ton birincil lif retilmesine karn, dnyann toplam kat-karton
talebi 300 milyon tonun zerindedir. Katkarton retimi iin dolgu maddeleri hari geriye
kalan lifsel hammadde a atk katlardan elde edilen sekonder lifler tarafndan
karlanmaktadr.
Gnmzde, dnya leinde, kat endstrisi iin retilen lif bileiminin %58lik
blm, odun ve yllk bitkilerden retilen birincil lifler tarafndan karlanrken, geriye
kalan % 42lik blm ise atk katlardan elde edilen sekonder lifler tarafndan
karlanmaktadr. lkemizde ise kat endstrisinde kullanlan lif bileiminin % 42lik ksm
birincil liflerden, % 58lik ksm ise sekonder liflerden karlanrken toplam tketilen kat
kartonun sadece % 32 si geri kazanlabilmektedir. Sekonder liflerin, dnya leinde,
toplam lif harmanndaki oran 1970 li yllarda % 20lerde iken 1995 ylnda bu oran %
35lere ykselmitir. 2010 yl iin dnya leinde tahmin edilen oran % 40 (Anonim,
1996) olmasna ramen bu oran daha imdiden almtr.
Atk kat proseslerindeki temel ama, bir ok kaynaktan elde edilen heterojen
yapdaki atk kat hammaddesini, istenen trdeki kat retimi iin temiz ve yeknesak
kat hamuru haline evirmektir. Bilindii zere, atk kat hamurlar birincil kat
hamurlarndan farkl olarak, elde edildikleri kat trne ve uradklar evrim ilemlerine
gre bir takm lif d katk maddeleri ile karm halinde bulunmaktadrlar. Bunlardan en
nemlileri, mineral dolgu maddeleri, niasta, i yaptrma ve yzey tutkallar, boyalar,
kue materyali ve bask mrekkepleridir. Temiz, homojen ve daha parlak bir kat
hamurunun elde edilebilmesi iin bahsi geen tm safszlklarn fiziksel, kimyasal veya
biyolojik yntemlerle modifiye edilmesi veya uzaklatrlmas gereklidir.
Magazin, kitap, dergi basmclnda trikromi renk (Cyan, Magenta, Yellow ve
blacK-CMYK) mrekkep serisi kullanlmaktadr. Gnlk yaantmzda ounlukla kullanlan
bu rnlerin geri kazanmnn salanmas aamasnda mrekkep pigmentlerinin
arndrlmas deiik yntem ve teknikler kullanlarak yaplmaktadr. Bu tekniklerin banda
faz farkn kullanan flotasyon yani yzdrme teknii gelmektedir. Bu yntemde kimyasal
ilemler ile serbest hale getirilen pigmentler, hava kabarcklarna sabitlenerek yzeye
tanmakta ve geri kazanlacak hamur ierisinden ayrlmaktadr. Bununla birlikte baz
durumlarda pigment uzaklatrma ilemleri tek bana yeterli olamamaktadr. Bu yzden
renk krc zellikteki baz aartclar ile aartlmas gerekmektedir. Bu alma kapsamnda
da ilk aartma kademsinde formamidin slfnik asit kullanlmtr. mamolu (2002) ofis

2003
katlar ile gerekletirdii almada formamidin slfinik asitin atk kat hamurularnn
aartlmasnda olumlu sonular verdiini belirlemitir. Atk kat hamurlarnda aartmann
temel fonksiyonu vardr (Weinstock, 1994).

o Boya ve mrekkep gibi renk verici maddelerin ortamdan uzaklatrlmas.

o Kalnt ligninin ortamdan uzaklatrlmas veya yapsnn deitirilmesi.
o Liflerin parlaklnn salanmas.
Yaplan bu almada CMYK renk sistemine gre bask yaplm kueli ve yaz tab
katlarnn geri dnm srasnda ierdikleri renklerin uzaklatrlabilme performanslar
aratrlmtr. Bu amala baz katlar hamurlatrlm, hamurlatrma srasnda formamidin
slfnik asit ile aartlm ve ardndan yzdrme ilemine uratlmtr.

2. YNTEM

2.1. Materyal
2.2. almada baz kat olarak 90 g/m gramaja sahip kueli ve kuesiz 70 100
cm boyutlarnda menei belli olan alkali sistemle retilmi ofis katlar kullanlmtr. Her
bir deney iin tam kuru arl 100 g olan rnekler kullanlmtr. Kullanlan katlarn tek
yznde almaya konu olan krmz, mavi, sar ve siyah renkler ile bask yaplmtr.
Deneyde kullanlan katlar yaklak 2x3 cm olacak ekilde elde krplmtr.

2.3. Hamurlatrma/Pulper erisinde lk Aartma lemi

Hamurlatrma ve/veya pulper aartma ilemi 2 litre kapasiteli heliko tipli Micro-
Malestrom hamurlatrcs ierisinde gerekletirilmitir. stenen hamurlatrma scaklnn
ilem boyunca sabit tutulabilmesi iin pulper scakl 40 C olarak sabitlenmitir. Daha
nceden hazrlanan PE torbadaki kat rnekleri pulper ierisine doldurulduktan sonra
istenen hamurlatrma scaklndaki proses suyu ile belirlenen kesafet ayar salanm ve
gerekli miktar sodyum hidroksit (NaOH) zeltisi ilave edilerek 15 dakika rneklerin
slanmas ve imesi salanmtr. Sre sonunda, 1 dakika hamurlatrma yaplm ve
karmdan bir miktar sznt alnarak pH deeri (pH-1) tespit edilmitir. Ardndan,
redktif yapdaki aartma ilemi iin gerekli miktardaki Formamidin Slfinik Asit (FAS)
zeltisi pulper ierisine ilave edilmi ve 1 dakika kartrma sonunda hamurlatrma
zeltisinin ikinci pH deeri (pH-2) llmtr. Tam kuru kat arlnn % 1i kadar
sabun zeltisi pulper ierine ilave edilmi ve flotasyon aamasndan nce homojen bir
karmn salanabilmesi iin pulper yaklak 1 dakika daha altrlmtr. Sonu olarak,
mrekkepler lifler zerinden paralanarak zeltiye gemi ve kat rnekleri tamamen
bireysel lifler haline gelerek kat hamuru elde edilmitir. Ayrca baskl ve basksz ayn
miktardaki kat rnekleri pulper ierisinde kimyasal madde kullanmadan kat hamuru
haline getirilmitir.

2.4. Flotasyon lemi

Mrekkep giderme (deinking) ilemi 10 litre kapasiteli Degussa flotasyon
hcresinde aadaki ekilde gerekletirilmitir. Pulper aartma ilemi sonrasnda
tamamen bireysel lifler haline gelen atk kat hamuru flotasyon hcresi ierisine
boaltlmtr. Flotasyon srasnda 10 dH su sertliinin salanabilmesi iin hesaplanan
miktardaki Kalsiyum Klorr (CaCl2) scak su ierisinde zlerek flotasyonda kullanlan su
ierisine ilave edilmitir. Ardndan toplam hacim 10 litre ve kesafet %1 olacak ekilde 40

2004
C lik proses suyu ile ayarlanmtr. Kompresrden salanan hava, dakikada 2.5 litre
hcreye alttan girecek ekilde hava debi-metresi yardm ile ayarlanarak salanmtr.
Kartrma hz ise 1450 devir/dakika olacak ekilde elektrik motoru ile salanm ve 100
mm apndaki delikli kartrma diski kullanlmtr. Flotasyon ilemine 10 dakika devam
edilmi ve her 20 saniyede yzeydeki kpkl ksm (FLS) bir kap ierisine syrlmtr.
Biriktirilen mrekkep, su, lif ve dolgu maddesi ierikli karm ileriki analizler iin muhafaza
edilmitir. lem boyunca flotasyon hcresindeki sspansiyonun seviyesi ilave scak su ile
(yaklak 500 mL) sabit tutulmutur.

Elektrik Motoru
1450 dev/dak.

Flotasyon
Kat Hamuru amuru
Hava Kes: % 1 (FLS)
Kompresr Hacim: 10 L

FLS
Hava Toplama
Manometresi KOBALT Hava
Kab
Debimetresi

DEGUSSA
Flotasyon Hcresi
Hava Girii
2.5 L/dak
Kartrc Disk Girdap nleme
ap: 100 mm Panelleri

ekil 1. almada kullanlan flotasyon sistemi

2.5. Kesafet Artrma lemi

Kesafet artrma ilemi 10 litre kapasiteli ve 200 tyler meshlik (0.075 mm aklk
veya DIN No:80) i hazne eleine sahip Degussa Ykama Hcresinde gerekletirilmitir.
Flotasyon aamasndan sonra % 1 kesafetteki mrekkebi giderilmi hamur, ykama
hcresinin i haznesine doldurulmu ve atk suyun elek dna kmas kendi halinde
braklarak salanmtr. Ardndan, i haznede kalan hamur sklarak kesafetin % 30-32
civarna gelmesi salanmtr (ISO-638, 1978). D hazne ierisindeki atk su ise 15 litrelik
bir kovada ileriki analizler iin muhafaza edilmitir. Yksek kesafetteki hamur rutubet
tayini iin gerekli rnein alnmasndan hemen sonra PE torba ierisine konarak 15 Clik
soutucu ierisinde ileriki ilemler iin saklanmtr.

2.6. Optik zellikler ve Verim Deerlerinin Belirlenmesi

Optik analizler, laboratuar almasnda kullanlan baz kat, INGEDE ve ISO
standardna gre hazrlanm test katlar ile INGEDE test kad formasyonu srasnda

2005
ortaya kan szntnn filtre kadndan szlmesi ile elde edilen taslaklar zerinde
yaplmtr.Parlaklk lm ISO/DIS 2470 standardna uygun olarak C/2 ilminasyonu ve
difz metot kullanlarak yaplmtr (ISO/DIS 2470, 1997). Parlaklk lmleri, 457 nm
dalga boyunda UV filtresi kullanlarak (UV-exc) ve filtre kullanmadan (UV-inc) yaplmtr.
Bu sonularla, hem gerek ISO parlaklk deeri bulunmaya allm hem de test katlar
ierisinde bulunan kalnt floresan etkiye sahip maddelerin parlakl ne derecede
etkiledii gzlemlenmitir. Renk lmleri ISO/CD 5631 standardna uygun olarak difz
reflektans metodu ile yaplmtr (ISO/CD 5631, 1997). CIE (Commission Internationale de
IEclairage) tarafndan 1971 ylnda kat endstrisi iin nerilen bu sistem trisitumulus (X,
Y, Z) deerlerinden program aracl ile L*, a* ve b* CIELAB koordinatlarnn
hesaplanmasyla gerekletirilmitir. Ayrca sarlk deerleri (Y) aletten okunarak
kaydedilmitir. Beyazlk lm ISO/DIS 11476 standardna gre yaplmtr (ISO/DIS
11476 1999). Beyazlk lmnde farkl metotlar kullanlmasna ramen bu almada CIE
beyazl deerleri tespit edilmitir.
Flotasyon aamalar srasnda uzaklatrlan madde (FLS) miktarnn belirlenmesi ve
FLS ierisindeki anorganik madde miktarnn saptanmas elde edilecek hamurun verimi ve
dier nitelikleri asndan nemlidir. Bu amala, flotasyon hcresinin st ksmnda biriken
lif, dolgu maddesi, mrekkep ve kirlilik karm sspansiyon yani FLS, 1 litrelik bir mezre
alnarak bir sre kat maddelerin kmesi iin beklenmitir. amur taslan oluturulma
ilemi, daha nceden tam kuru arl belirlenmi siyah bant klsz filtre kadndan
szme hunisi ve vakum pompas yardm ile sspansiyonun nce sv faznn daha sonra da
kat faznn szlmesi ile salanmtr. Szme sonunda oluturulan yaklak % 50
kesafetteki amur tasla 105 2 Cye ayarl bir etvde kurutularak tam kuru madde
miktar hesaplanmtr. Kuru haldeki bu FLS taslaklar daha sonra yaplacak anorganik
madde tayinleri iin uygun bir ortamda muhafaza edilmitir.
Laboratuar almalar boyunca yaplan anorganik madde tayinleri flotasyon
aamas srasnda uzaklatrlan flotasyon amurunda (FLS) ve atk su ierisindeki kalnt
maddenin (TSS) anorganik madde tayinidir.
Aartma ilemlerini takip eden flotasyon aamasndan sonra elde edilen hamurdaki
anorganik madde miktarn ve uzaklaan madde miktarn belirlemek amacyla Tappi 211
om-85 (TAPPI T211 Om-85, 1992) metodu uygulanmtr.

3. BULGULAR ve TARTIMA

3.1. Hamurlatrma ve Flotasyon lemleri Sonucu Geri Kazanlan

Hamurun Verim ve Anorganik Madde Miktarlar
Tablo 1de kue ve yaz tap kad olarak iki farkl kat trnn belirtilen bask
renklerinin uzaklatrlabilmesi iin gerekletirilen hamurlatrma ve flotasyon ilemlerinin
verim deerleri zerine etkisi grlmektedir. Tabloda ki veriler incelendiinde flotasyon
ileminin ardndan kue kat ieren rneklerin verim deerlerinin beyaz renk hari %48-
51 aralna kadar dt bununla birlikte ortamdan uzaklatrlan amur miktarnn da
yaklak ayn deerlerde olduu grlmektedir. Bunun nedeni kukusuz kue kadn
ierdii youn dolgu maddesidir. Verilerden anlald gibi uygulanan yzdrme ilemi ile
birlikte ortamdaki renk veren pigmentlerin yan sra dolgu maddesinin de amur ve
sznt su ile hamur ierisinden uzaklat grlmektedir. Bu durum, hamurun ierdii
kl miktarnn ortalama % 7ye kadar dmesi ve atk amurun ierdii kl miktarnn

2006
%70lere kadar artmasndan ak bir ekilde anlalmaktadr. Yaz tab katlarnda ise
flotasyon ilemi sonras verim deeri beyaz renk hari ortalama %75 seviyesindedir.

Tablo 1. Hamurlatrma ve flotasyon ilemlerinin hamur verimi, atk amur ve inorganik madde
miktarlar zerine etkisi
Kat KMO Verim FL Kl Kat Kl FL
Renk lem
tr (%) (%) (%) (%) (%)
Kue Beyaz Hamurlatrma 47,04 96,74 - 32,23 -
Kue Mavi Hamurlatrma 47,40 100,87 - 36,47 -
Kue Krmz Hamurlatrma 48,35 101,27 - 31,84 -
Kue Sar Hamurlatrma
Kue Siyah Hamurlatrma 47,56 99,00 - 37,86 -
Kue Beyaz Hamurlatrma+Flotasyon (FAS) 46,20 83,39 13,29 33,78 55,45
Kue Mavi Hamurlatrma+Flotasyon (FAS) 38,33 48,16 52,69 7,97 68,81
Kue Krmz Hamurlatrma+Flotasyon (FAS) 38,46 49,55 50,95 8,08 69,23
Kue Sar Hamurlatrma+Flotasyon (FAS) 39,20 48,50 53,49 6,65 68,32
Kue Siyah Hamurlatrma+Flotasyon (FAS) 39,34 51,59 49,62 8,68 70,67
Yaz Beyaz Hamurlatrma 38,65 100,39 - 20,69 -
Yaz Mavi Hamurlatrma 39,99 99,62 - 18,85 -
Yaz Krmz Hamurlatrma 40,92 99,73 - 17,42 -
Yaz Sar Hamurlatrma 42,27 100,77 - 17,88 -
Yaz Siyah Hamurlatrma
Yaz Beyaz Hamurlatrma+Flotasyon (FAS) 40,65 91,91 4,39 19,82 43,20
Yaz Mavi Hamurlatrma+Flotasyon (FAS) 38,32 75,13 26,66 5,27 70,22
Yaz Krmz Hamurlatrma+Flotasyon (FAS) 39,18 73,37 26,95 5,81 65,77
Yaz Sar Hamurlatrma+Flotasyon (FAS) 38,20 72,89 29,07 7,75 65,77
Yaz Siyah Hamurlatrma+Flotasyon (FAS) 38,37 73,73 26,00 10,05 66,13

3.2. Hamurlatrma ve Flotasyon lemleri Sonucu Geri Kazanlan

Hamurun Optik zellikleri
Tablo 2: Flotasyon ilemi sonras elde edilen hamurlar ve test katlarnn optik deerleri
CIE Beyazlk

E313 Sarlk
UV Filtresiz

Geirgenlik
Kat tr

UV Filtreli
Parlaklk

Parlaklk
lem
Renk

b*
a*
L*

Kue Beyaz - 83.98 97.60 93.90 2.00 9.40 127.94 -17.82 19.04 9.60 h
281.9

Kue Krmz - 12.60 13.79 41.73 64.80 -5.10 49.82 103.7 22.16 65.0 355.4

Kue Siyah - 2.13 2.19 15.88 -0.20 -1.00 18.23 -7.71 16.27 1.00 256.1

Kue Sar - 3.55 3.69 78.53 9.80 93.00 -327.6 122.8 21.28 93.5 88.9

Kue Mavi - 56.75 57.98 54.25 -30.40 -43.10 320.39 -218.1 8.77 52.8 234.8

Kue Beyaz H 84.53 94.87 94.18 1.50 -6.80 116.99 -12.70 - 7.00 282.7

Kue Krmz H 45.49 49.05 72.86 19.50 -5.40 73.38 7.01 - 20.2 345.2

Kue Siyah H 38.55 41.07 67.65 0.40 -4.80 66.60 -12.47 - 4.80 274.8

Kue Sar H 40.21 43.26 85.88 7.30 23.60 -46.09 49.65 - 24.7 72.80

Kue Mavi H 65.33 70.05 74.51 -7.00 -20.60 161.08 -62.23 - 21.7 251.2

Kue Beyaz KHF 85.89 98.87 95.31 1.90 -7.70 123.27 -14.08 - 8.00 284.0

Kue Krmz KHF 80.04 92.76 92.68 5.80 -8.20 119.90 -12.33 - 10.0 305.2

Kue Siyah KHF 76.23 86.90 91.24 1.90 -6.40 109.19 -11.81 - 6.70 287.0

Kue Sar KHF 77.38 88.49 94.80 2.10 -1.50 94.04 -1.31 - 2.50 324.3

2007
Kue Mavi KHF 84.11 97.04 92.99 -0.20 -10.30 130.55 -21.78 - 10.4 268.6

Yaz Beyaz - 103.6 147.0 93.74 3.40 -13.70 146.94 -26.24 15.03 14.1 283.9
Yaz Krmz - 20.57 22.85 52.66 49.40 -5.80 58.75 54.10 18.29 49.7 353.2

Yaz Siyah - 8.44 8.73 36.48 0.60 1.80 -8.73 8.43 2.84 1.90 71.60

Yaz Sar - 10.38 11.19 80.97 6.90 69.40 -257.4 104.9 13.83 69.8 84.3

Yaz Mavi - 56.29 58.45 56.95 -22.70 -38.90 285.11 -178.3 11.84 45.0 239.0

Yaz Beyaz H 86.83 100.1 93.37 2.80 -12.00 138.46 -22.87 - 12.3 283.3

Yaz Krmz H 49.46 53.68 74.10 19.60 -7.80 88.94 0.14 - 21.1 338.3

Yaz Siyah H 36.95 39.11 66.87 0.40 -3.60 58.81 -9.33 - 3.70 277.2

Yaz Sar H 39.53 42.20 86.30 4.40 25.60 -55.03 50.11 - 25.9 80.00

Yaz Mavi H 69.20 73.93 76.07 -8.20 -21.10 164.97 -63.75 - 22.7 248.6

Yaz Beyaz KHF 88.40 104.3 95.44 2.90 -11.30 139.36 -20.90 - 11.7 248.4
Yaz Krmz KHF 60.74 69.32 80.90 16.70 -10.70 112.38 -10.04 - 19.8 327.1

Yaz Siyah KHF 47.22 52.43 74.48 1.30 -5.80 79.67 -13.04 - 5.90 283.2

Yaz Sar KHF 52.07 58.58 90.50 3.00 15.30 5.28 30.98 - 15.6 78.7

Yaz Mavi KHF 77.10 87.03 82.95 -5.80 -20.00 163.22 -53.79 - 20.8 253.6
H: Hamurlatrma, KFH: Kimyasal madde +Hamurlatrma +Flotasyon

Tablo 2de flotasyon ilemi sonras elde edilen hamurlarn test katlarna
uygulanan baz optik testlerin sonular yer almaktadr.
alma kapsamnda yzeyi beyaz, mavi, krmz, sar ve siyah renk ile baslm
birbirinden ok farkl katlarn renk uzaklatrma etkinlikleri aratrld iin aada yer
alan optik zelliklerin ounun da kadn ierdii renge gre basknl deimektedir.
rnein siyah rengin uzaklatrlma derecesi hakknda en iyi sonucu hamur parlakl ve
beyazlk indeksi verirken, CIE L*a*b* sistemine gre krmz rengi a*(+) deerindeki mavi
rengi b*(-) ve a*(-) sar rengi b*(+) deerlerindeki deiimi aklamaktadr.
ekil 2de ilem grmemi katlar ile hamurlatrma ve flotasyona uratlm
hamurlarn test katlarnn ISO parlaklk deerleri grlmektedir. Grafik incelendiinde
mrekkep ve benzeri renkleri iermeyen beyaz katlarn, uygulanan ilemler ile birlikte
parlaklk deerlerinin az miktarda azald grlmektedir. Bunun nedeni ortamdan
uzaklaan dolgu maddeleridir. Kue tabakas ieren siyah baskl katlarn parlaklk deeri
%2,13 ten flotasyonla birlikte %76,23e kadar artmtr. Bununla birlikte yaz tab kad ile
ancak %47,22 ISO parlaklna kadar ulalabilmitir. Dier renklerde de uygulanan
ilemler ile birlikte parlaklk deerinin artt grlmektedir. Burada dikkat eken renk
kueli katta %84e yaz tab kadnda %74 ISO parlaklna kadar kan mavidir. Bunun
aklamas da aslnda parlaklk lmnn gerekletirildii dalga boyunun mavi
yanstan 457nm olmasdr.

2008
 Beyaz (Kue) Beyaz (Yaz) Mavi (Kue) Mavi (Yaz) Krmz (Kue)
120 Krmz (Yaz) Sar (Kue) Sar (Yaz) Siyah (Kue) Siyah (Yaz)

103,60
100

88,40
86,83

85,89
84,53
83,98

84,11
ISO Parakl UV Filtreli (%)

80,04
77,10

77,38

76,23
80

69,20
65,33

60,74
56,75
56,29

52,07
49,46
60

47,22
45,49

40,21
39,53
38,55
36,95
40
20,57
12,60

10,38

20
8,44
3,55

2,13

0
Kontrol Ham. (FAS) Ham.+Flot.

ekil 2. Uygulanan hamurlatrma ve flotasyon ilemlerinin hamurlarn ISO Parlaklk deerleri

zerine etkisi

CIE Lab renk uzaynn bileenleri deer (L: lightness), tonlama ve doygunluk (a, b)
tur. L, bir rengin akln, a ve b ise rengi oluturmaktadr(Ylmaz, 2002) ekil 3te Krmz
ve mavi renk ieren katlarn a* deeri zerindeki etkileri grlmektedir. a* deeri
negatif iken yeil, pozitif iken krmz rengin varlna iaret etmektedir.

80 Krmz (Kue) 80
64,80

Krmz (Yaz)
49,40

60 Mavi (Kue) 60
Mavi (Yaz)
40 40
19,50
19,60

16,70
a*(%)

20 20
5,80

0 0
-5,80
-0,20
-7,00
-8,20

-20 -20
-22,70
-30,40

-40 -40
Kontrol Ham. (FAS) Ham.+Flot.

ekil 3. Krmz ve mavi renkli katlara uygulanan hamurlatrma ve flotasyon

ilemlerinin a* deeri zerine etkisi

Grafik incelendiinde flotasyon ilemi ile birlikte krmz rengin kueli katta %5,80
yaz tab kadnda %16,70e geriledii grlmektedir. Benzer ekilde mavi renkli katlarn

2009
ierdii yeil renkte yaplan ilemler ile birlikte kueli katlarda -0,20 ye yaz tab
kadnda -5,80e gerilemitir.
ekil 4 te dier renklerin a* deerindeki deiimi grlmektedir. Burada dikkat
ekici olan srasyla sar ve beyaz kue ve yaz tab katlarnn ayrca siyah yaz tab
kadnn az miktarda krmz renk iermesi ve bununda uygulanan ilemlerle
uzaklamasdr. Farkl olarak kueli siyah katta uygulanan ilemler ile birlikte yeil renk
artmaktadr.

Beyaz (Kue)
12 Siyah (Kue)
9,80

Sar (Kue)
10 Beyaz (Yaz)

7,30
6,90 Siyah (Yaz)
8 Sar (Yaz)

4,40
6
3,40

3,00
2,90
2,80
4

2,10
2,00

1,90
1,50

1,30
a*(%)

0,60

0,40
2
0
-0,20

-2
-4
-4,80

-6

-6,40
-8
Kontrol Ham. (FAS) Ham.+Flot.

ekil 4. Hamurlatrma ve flotasyon ilemlerinin a* deeri zerine etkisi

ekil 5te sar ve mavi renkli katlara uygulanan hamurlatrma ve flotasyon

ileminin b* deeri zerine etkisi grlmektedir. Bilindii gibi b* deeri pozitif iken sar
rengin varlna negatif iken mavi rengin varlna iaret etmektedir. Grafik incelendiinde
flotasyon ilemi ile birlikte kueli rnekte sar rengin tamamen uzaklat b* deerinin -
1,50dst grlmektedir. Yaz tab kadnda ise ancak 15,30 deerine kadar sar renk
azaltlabilmitir. Mavi kueli katta ise b* deeri -10,30 kadar gerilerken yaz tab
kadnda -20,00 deerine kadar dmtr.

2010
 93,00
100 100
Sar (Kue)

69,40
80 Sar (Yaz) 80
Mavi (Kue)
60 60
Mavi (Yaz)

25,60
23,60
40 40

15,30
b*(%)

-1,50
20 20

0 0

-10,30
-20 -20

-20,00
-20,60
-21,10
-40 -40
-38,90
-43,10

-60 -60
Kontrol Ham. (FAS) Ham.+Flot.

ekil 5. Sar ve mavi renkli katlara uygulanan hamurlatrma ve flotasyon

ilemlerinin b* deeri zerine etkisi

Beyaz (Kue)
7 Krmz (Kue)
Siyah (Kue)
Beyaz (Yaz)
1,80

Krmz (Yaz)
2 Siyah (Yaz)
-1,00

-3
b*(%)

-3,60
-4,80
-5,10

-5,10
-5,80

-5,80
-6,40
-6,80

-8
-7,70
-7,80

-8,20
-9,40

-10,70
-11,30
-12,00

-13
-13,70

-18
Kontrol Ham. (FAS) Ham.+Flot.

ekil 6. Alkali orannn hamurun a* deeri zerindeki etkisi

ekil 6da ise uygulanan ilemlerin dier renkli katlarn b* deeri zerindeki
etkisi grlmektedir. Grafikteki deerler incelendiinde uygulanan ilemlerin beyaz renk
hari hamurlarn maviliini arttrd grlmektedir. Aslnda bu durum hamurlarn parlaklk
deerlerinin uygulanan ilemler ile artmasyla da ilikilendirilebilir.

2011
 4. SONU

Yaplan alma ile kueli ve kuesiz kat zerine baslan mavi, krmz, sar ve siyah
renklerin flotasyon ile uzaklatrlabilme performanslar allmtr. alma kapsamnda
kueli katlardan renk uzaklatrmann yaz tab kadna gre ok daha kolay olduu
sonucuna ulalmtr. Bunun nedeni byk olaslkla ortamda bulunan dolgu maddeleri ile
renk pigmentlerinin birlikte kolayca uzaklatrlabilmesidir. Bununla birlikte yaklak
neredeyse yars dolgu maddesinden oluan kueli katlarn geri dnmde verim
deerleri %50 nin altnda kalmaktadr. Hamur parlakl asndan renkler
karlatrldnda ise en iyi sonular srasyla mavi, krmz, sar ve siyah renklerde
salanmaktadr.
Daha etkili sonularn elde edilebilmesi ikinci flotasyon kademesi ve renk krc bir
aartma ileminin uygulanmas gerekmektedir. Ayrca verim asndan dnldnde
kue ve yaz tab katlarnn karm halinde kullanlmas gerekmektedir.

5. KAYNAKLAR

Anonim, 1996: Jaakko Pyry Consulting Inc.

Diesen, M., 1998: Economics Of The Pulp And Paper Industry. In: Papermaking Science
and Technology Series, Book 1, Published In Cooperation With The Finnish Paper
Engineers Association and Tappi, Helsinki, 186 P.
ISO/CD 5631, 1997: Paper and Board-Determination Of Colour (C/2)-Diffuse Reflectance
Method.
ISO/DIS 11476 1999: Paper and Board- Determination Of CIE Whiteness (C/2) In Indoor
Illumination Conditions.
ISO/DIS 2469, 1993: Paper, Board and Pulps- Measurement Of Diffuse Reflectance
Factor.
ISO/DIS 2470, 1997: Paper, Board and Pulps-Measurement of Diffuse Blue Reflectance
Factor (ISO Brightness).
mamolu, S., 2002, Atk Kat Hamurlarnn Formamidin Slfinik Asit (FAS) ile
Aartlmas stanbul niversitesi Fen Bilimleri Enstits Doktora Tezi,
mamolu S. ve Kayacan B., 2002: Kat Endstrisinde Lifsel Hammadde Kullanm ve
Orman Kaynaklar Ynetimi. II. Ulusal Karadeniz Ormanclk Kongresi, 15-16 Mays
2002, Artvin.
TAPPI T211 Om-85, 1992: Ash in Wood and Pulp, Tappi Test Methods, Tappi Press,
Atlanta, Vol. 1.
Ylmaz, ., 2002, Renk Sistemleri, Renk Uzaylar ve Dnmler, Seluk niversitesi
Jeodezi ve Fotogrametri retiminde 30. Yl Sempozyumu, Konya
Wenstock, I.A., 1994: Use of The Term Bleaching in The Context Of Virgin and
Secondary Fibres: A Clarification. In: Recycled Fibre Technology, Mahendre Doshi
Ed., Tappi Pres, Atlanta, Pp. 57-59.

2012