MAINSKI ELEMENTI

- ELEMENTI ZA PRENOS SNAGE -

- frikcioni prenosnici -

Mili
Prof. dr Dragan Mil

1
 FRIKCIONI PRENOSNICI - OSOBINE

Prenos snage neposrednim dodirom,

posredstvom sile trenja
Radne povrine optereene normalnom silom Fn ,
ime su znatno optereeni oslonci prenosnika
Nesiguran prenosni odnos
U toku prenosa dolazi do elastinog i
kinematskog
klizanja, to uzrokuje zagrevanje i habanje
povrina
Osiguranje usled preoptereenja
Mogunost kontinualne varijacije pren.odnosa
Mala nosivost i relativno velike dimenzije

2
ELEMENTI ZA PRENOS SNAGE
Frikcioni prenosnici

3
ELEMENTI ZA PRENOS SNAGE
Frikcioni prenosnici

4
ELEMENTI ZA PRENOS SNAGE
Frikcioni prenosnici

5
Prednosti:
Jednostavna i tana izrada radnih povrina frikcionih
tokova (cilindar, konus, kruni torus).
Ravnomeran rad bez promene prenosnog odnosa, pa
se koriste i kod velikih ugaonih brzina.
Promena smera okretanja bez pojave zazora u
prenosniku (za razliku od zupanika gde postoji boni
zazor).
Beuman rad, naroito ako su dodirne povrine
frikcionih tokova izraene od mekih materijala.
Lako ukljuivanje i iskljuivanje u toku rada.
Laka montaa i demontaa.
Mogunost osiguranja sistema od preoptereenja.
Kontinualna promena prenosnog odnosa, odnosno
mogunost primene kao varijatora.

ELEMENTI ZA PRENOS SNAGE

Frikcioni prenosnici

6
Nedostaci:
Veliko optereenje vratila i oslonaca (zavisno od vrste
materijala frikcionih tokova, normalna sila je 1,5...50
puta vea od obimne sile).
Veliki pritisak izmeu dodirnih povrina (jer je normalna
sila velika, a dodirna povrina mala), to ima za
posledicu znatno habanje.
Nemogunost ostvarivanja tanog prenosnog odnosa
zbog klizanja izmeu dodirnih povrina (0,2...10%),
Slabo priguenje udarnih optereenja.
Potreba za ureajem za ostvarivanje odgovarajue
normalne sile.

ELEMENTI ZA PRENOS SNAGE

Frikcioni prenosnici

7
Frikcioni prenosnici mogu se podeliti u dve
osnovne grupe:
1. prenosnici sa neregulisanim (konstantnim)
prenosnim odnosom;
2. prenosnici sa regulisanim (promenljivim)
prenosnim odnosom ili varijatori,

ELEMENTI ZA PRENOS SNAGE

Frikcioni prenosnici

8
ELEMENTI ZA PRENOS SNAGE
Frikcioni prenosnici

9
ELEMENTI ZA PRENOS SNAGE
Frikcioni prenosnici

10
ELEMENTI ZA PRENOS SNAGE
Frikcioni prenosnici - varijatori

11
ELEMENTI ZA PRENOS SNAGE
Frikcioni prenosnici - varijatori

12
ELEMENTI ZA PRENOS SNAGE
Frikcioni prenosnici -varijatori

13
ELEMENTI ZA PRENOS SNAGE
Frikcioni prenosnici - varijatori

14
ELEMENTI ZA PRENOS SNAGE
Frikcioni prenosnici - varijatori

15
ELEMENTI ZA PRENOS SNAGE
Frikcioni prenosnici - varijatori

16
ELEMENTI ZA PRENOS SNAGE
Frikcioni prenosnici - varijatori

17
Od materijala frikcionih tokova zahteva se:
Velika otpornost u odnosu na dodirni pritisak i u
odnosu na habanje, da bi bio obezbeen dovoljan
radni vek prenosnika (to zadovoljava kaljen elik).
Veliki koeficijent trenja, da bi za zadatu silu pritiska
izmeu dodirnih povrina bila obezbeena velika sila
trenja (to se postie na primer gumom).
Veliki modul elastinosti, da bi se spreile elastine
deformacije, a samim tim elastino klizanje i gubici
energije bili mali (ovaj zahtev najbolje ispunjava
elik).

ELEMENTI ZA PRENOS SNAGE

Frikcioni prenosnici - materijali

18
Kaljeni elik po kaljenom eliku:
podmazivanje dodirnih povrina smanjeno habanje,
vea izdrljivost (kod dodira u taki do p = 3000
N/mm2),
mali koeficijent trenja (u proseku je = 0,03...0,05),
visoka nosivost i zadovoljavajui radni vek,
mali gubici energije,
bruene i po mogunosti polirane dodirne povrine,
visoka tanost u pogledu tolerancija oblika,
velike normalne sile - veliko optereenje vratila.

ELEMENTI ZA PRENOS SNAGE

Frikcioni prenosnici - materijali

19
Sivi liv po eliku ili sivom livu:
bez podmazivanja dodirnih povrina,
koeficijent trenja kree se oko 0,1,
manja izdrljivost u odnosu na dodirni pritisak i
habanje u odnosu kaljeni elik po kaljenom eliku,
visoka tanost izrade,
ne sme doi do zaprljanja ili zamaivanja dodirnih
povrina,
sivi liv je pogodan za sloene oblike i velike
dimenzije frikcionih tokova.

ELEMENTI ZA PRENOS SNAGE

Frikcioni prenosnici - materijali

20
Presovani materijal po eliku ili sivom livu:
bez podmazivanja dodirnih povrina,
koeficijent trenja = 0,2,
dobra otpornost na habanje,
gubici energije manji u odnosu na kombinaciju
guma/elik,
beumni rad,
ne zahtevaju visoku tanost izrade dodirnih
povrina.

ELEMENTI ZA PRENOS SNAGE

Frikcioni prenosnici materijali

21
Guma po eliku ili sivom livu:
vrlo visok koeficijent trenja ( = 0,5...0,7),
mali modul elastinosti,
mala izdrljivost u odnosu na dodirni pritisak,
znatni gubici energije,
deformacije dovode do beumnog rada i do
priguenja udarnih optereenja i vibracija,
kod zamaivanja dodirnih povrina, dolazi do
drastinog smanjenja koeficijenta trenja,
proklizavanje moe dovesti do oteenja gumene
obloge,

ELEMENTI ZA PRENOS SNAGE

Frikcioni prenosnici - materijali

22
 S Ft S 1,4...2
Fn =

ELEMENTI ZA PRENOS SNAGE

Frikcioni prenosnici normalna sila

23
 1 n1 R2 1
i0 u 1
2 n2 R1 2

a R1 R2 a R 2 R1
a a i0 a a i0
R1 = ; R2 = R1 = ; R2 =
i0 1 i0 1 i0 1 i0 1

ELEMENTI ZA PRENOS SNAGE

Frikcioni prenosnici - kinematika

24
 1 2
1 2 900
sin
tan 1 =
i0 cos

i0 sin 1
tan 1 = ; tan 2 = i0
tan 2 = i0
1 i0 cos
Rm 2 Lm sin 2 sin 2
i0 = = =
Rm1 Lm sin 1 sin 1

ELEMENTI ZA PRENOS SNAGE

Frikcioni prenosnici - kinematika

25
ELEMENTI ZA PRENOS SNAGE
elastino klizanje
Frikcioni prenosnici - elasti

26
 i0
i=
1

v1 v2 n1 n2
= =
v1 n1

ELEMENTI ZA PRENOS SNAGE

elastino klizanje
Frikcioni prenosnici elasti

27
 i0 1
v = 1 e
i0

ELEMENTI ZA PRENOS SNAGE

Frikcioni prenosnici kinematsko klizanje

28
 T S Ft
Ft = Fn = S 1,4...2
R

ELEMENTI ZA PRENOS SNAGE

Frikcioni prenosnici - sile

29
 T
Ft =
R

S Ft
Fn =

Fr 1 = Fn cos 1 ; Fr 2 = Fn cos 2

Fa1 = Fn sin 1 ; Fa 2 = Fn sin 2

ELEMENTI ZA PRENOS SNAGE
Frikcioni prenosnici - sile

30
 P1 PG P
PG = PGF PGL PGO = = 1 G
P1 P1
P1 PGF P
F = = 1 GF
P1 P1

v1 f Fn v1 Fn
PGF = PGE PGW = v1 Fn = R f
R R

ELEMENTI ZA PRENOS SNAGE

Frikcioni prenosnici gubici energije

31
Hercov povrinski pritisak za linijski dodir

K A Fn E
p =0, 418 pdoz
I b

S Ft
Fn =

1 2
I =
1 2

ELEMENTI ZA PRENOS SNAGE

proraun
Frikcioni prenosnici - prora

32
Stribekov povrinski pritisak za linijski dodir

K A Fn
k= kdoz
2 I b

ELEMENTI ZA PRENOS SNAGE

proraun
Frikcioni prenosnici - prora

33
 Fndoz = R1 b Cdoz

ELEMENTI ZA PRENOS SNAGE

Frikcioni prenosnici

34
 Radni vek frikcionih prenosnika

Vh 2 R b h
Lh = =
PGF f h PGF f h

ELEMENTI ZA PRENOS SNAGE

Frikcioni prenosnici radni vek

35
 0,7 K A S T1 E u 1
D1 = 3 2
pdoz u

ELEMENTI ZA PRENOS SNAGE

proraun
Frikcioni prenosnici - prethodni prora

36
 1/ 2
0,7 K A S T1 E 1 u 2
Dm1 = 3 2
pdoz u

ELEMENTI ZA PRENOS SNAGE

proraun
Frikcioni prenosnici - prethodni prora

37
ELEMENTI ZA PRENOS SNAGE
Frikcioni prenosnici

38