Krajowy Program Zapobiegania Powstawaniu Odpadów

Krajowy program zapobiegania
powstawaniu odpadw
Opole, 2013 r.
Zesp autorski:
Zesp autorw pod kierownictwem dr in. Iwony Rackiewicz
mgr in. Agnieszka Bartocha

dr in. Emilia den Boer
dr in. Jan den Boer
mgr Katarzyna Kdzierska
dr in. Jacek Jakiewicz
mgr in. Ryszard Mkowski
mgr in. Kinga Paasz
dr in. Iwona Rackiewicz
mgr in. Marek Rosicki
Thomas Schnfelder
mgr in. Karolina Zysk
mgr in. Magdalena Krowicka
weryfikacja:
dr in. Tomasz Ciesielczuk
wsparcie techniczne:
mgr Tomasz Borgul
Adam Michaowski
opieka ze strony Dyrekcji mgr Elbieta Puska
ATMOTERM S.A.
Inteligentne rozwizania aby chroni rodowisko
SPIS TRECI
1. WSTP ..................................................................................................... 8
1.1 Struktura dokumentu i metodyka jego opracowania .......................... 10
2. DIAGNOZA STANU .................................................................................... 13

2.1 Podsumowanie diagnozy ................................................................ 17
3. UYTECZNOCI PRZYKADW RODKW WSKAZANYCH W ZACZNIKU

IV DO DYREKTYWY RAMOWEJ O ODPADACH ................................................ 21
4. ISTNIEJCE METODY ZAPOBIEGANIA POWSTAWANIU ODPADW ................... 29
5. DOBRE PRAKTYKI ZAPOBIEGANIA POWSTAWANIU ODPADW DLA

PRIORYTETOWYCH STRUMIENI ODPADW ................................................... 30
6. DOBRE PRAKTYKI ZAPOBIEGANIA POWSTAWANIU ODPADW W

ZALENOI OD REGIONU ........................................................................ 37
7. CELE STRATEGICZNE ................................................................................ 41
8. DZIAANIA W CELU REALIZACJI CELW STRATEGICZNYCH ........................... 43

8.1 Harmonogram rzeczowo-finansowy zada .............................................. 57
9. MONITORING REALIZACJI .......................................................................... 62
10. OCENA SKUTKW PROPONOWANYCH ROZWIZA ....................................... 64
11. KONSULTACJE PROJEKTU KPZPO ................................................................ 65
ZACZNIKI................................................................................................... 66
I. DIAGNOZA STANU W ZAKRESIE POSZCZEGLNYCH GRUP ODPADW ............... 66

I.1. Odpady komunalne ............................................................................. 66
I.1.1. Wytwarzanie odpadw komunalnych rda, rodzaje, iloci ....................... 66
I.1.2. Oglne metody zapobieganie powstawaniu odpadw komunalnych ............... 73
I.2. Odpady ulegajce biodegradacji ........................................................... 75
I.3. Odpady opakowaniowe ........................................................................ 77
I.4. Odpady z wybranych gazi przemysu .................................................. 80
I.4.1. Odpady powstajce przy poszukiwaniu, wydobywaniu, fizycznej i
chemicznej przerbce rud oraz innych kopalin (grupa 01) ......................... 80
I.4.2. Odpady z produkcji, przygotowania, obrotu i stosowania produktw
przemysu chemii nieorganicznej (grupa 06) ........................................... 83
I.4.3. Odpady z procesw termicznych (grupa 10) .............................................. 84
I.5. Odpady z budowy, remontw i demontau obiektw budowlanych oraz
infrastruktury drogowej ................................................................. 86
I.6. Odpady niebezpieczne z dziaalnoci gospodarczej .................................. 86
I.6.1. Oleje odpadowe ..................................................................................... 87
I.6.2. Odpady medyczne i weterynaryjne ........................................................... 87
5
I.6.3. Zuyte baterie i akumulatory ................................................................... 87
I.6.4. Zuyty sprzt elektryczny i elektroniczny (ZSEE) ....................................... 88
I.6.5. Pojazdy wycofane z eksploatacji .............................................................. 90
I.6.6. Przeterminowane rodki ochrony rolin ..................................................... 91
I.7. Odpady pozostae ............................................................................... 91
I.7.1. Zuyte opony ........................................................................................ 91
I.7.2. Komunalne osady ciekowe ..................................................................... 92
II. Analiza SWOT ............................................................................................ 93
III. Stopie wiedzy spoecznej w zakresie gospodarki odpadami i odpadowych

kampanii informacyjnych ........................................................................... 95
IV. Krajowe plany, programy, strategie dot. ZPO ................................................ 97

Przepisy prawa ............................................................................................... 97
Polityki i strategie krajowe ............................................................................... 98
Programy, plany na poziomie regionalnym ......................................................... 99
Programy finansowania dziaa w zakresie ZPO ................................................ 103
Prognoza trendw zmian w zakresie zapobiegania powstawaniu odpadw ............ 103
V. Sieci napraw i ponownego wykorzystania .................................................... 104
VI. Obszary synergii Kpzpo z celami dokumentw strategicznych ....................... 111
VII. Zaoenia do szacowania nakadw finansowych ........................................ 115
14. LITERATURA ........................................................................................... 119
15. SPIS TABEL ............................................................................................ 120
16. SPIS RYSUNKW .................................................................................... 121
6
Wykaz poj i skrtw uytych w opracowaniu
BAT Best Available Techniques (najlepsze dostpne techniki)

BDO baza danych o produktach, opakowaniach i gospodarce odpadami
CSR spoeczna odpowiedzialno biznesu (ang. CSR Corporate Social
Responsibility)
Ekoprojektowanie specyficzne podejcie do projektowania produktu ze
szczeglnym uwzgldnieniem wpywu, jaki produkt wywiera na rodowisko
podczas caego cyklu ycia
EMAS Wsplnotowy System Ekozarzdzania i Audytu (EMAS) (ang. Eco-
Management and Audit Scheme)
GUS Gwny Urzd Statystyczny
ISO 14001 Midzynarodowa norma okrelajca procesy kontroli i
zwikszania efektywnoci rodowiskowej organizacji
KE Komisja Europejska
Kpgo 2014 Krajowy plan gospodarki odpadami 2014, przyjty uchwa Nr
217 Rady Ministrw z dnia 24 grudnia 2010 r. (M.P. Nr 101, poz. 1183)
Kpzpo Krajowy program zapobiegania powstawaniu odpadw
M mieszkaniec
Ocena cyklu ycia (LCA ang. Life Cycle Assessment) zaawansowane
metody i narzdzia analizy oddziaywa rodowiskowych w cyklu ycia
produktu. Ocena cyklu ycia jest midzynarodow znormalizowan metodyk
oceny zwizanego z produktami (towarami i usugami) wpywu na rodowisko i
zuycia zasobw
PKB Produkt Krajowy Brutto
POi Program Operacyjny Infrastruktura i rodowisko
PO ustawa Prawo ochrony rodowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150,
z pn. zm.)
PSZOK Punkt selektywnego zbierania odpadw komunalnych
WPGO Wojewdzki plan gospodarki odpadami
Wytyczne KE Wytyczne Komisji Europejskiej dla Programw zapobiegania
powstawaniu odpadw (European Commission: Preparing a Waste Prevention
Programme Guidence dokument; 2012)
ZPO zapobieganie powstawaniu odpadw
7
1. WSTP
Zgodnie z dyrektyw ramow o odpadach (dyrektyw Parlamentu Europejskiego
i Rady 2008/98/WE z dnia 19 listopada 2008 r. w sprawie odpadw oraz uchylajc
niektre dyrektywy1), bdc kluczowym aktem prawa UE w dziedzinie gospodarki
odpadami, deniem UE jest stworzenie spoeczestwa recyklingu, ktrego celem
bdzie unikanie wytwarzania odpadw oraz wykorzystywanie odpadw jako
zasobw.
Art. 29 dyrektywy wzywa do utworzenia programw zapobiegania powstawaniu
odpadw, ktrych celem bdzie przerwanie powizania pomidzy wzrostem
gospodarczym a wytwarzaniem odpadw majcych wpyw na rodowisko. Pastwa
czonkowskie zostay zobowizane do opracowania programw zapobiegania
powstawaniu odpadw w terminie do dnia 12 grudnia 2013 r. W programach ustala si
cele zapobiegania powstawaniu odpadw, okrela istniejce rodki zapobiegawcze i
ocenia uyteczno przykadw rodkw wskazanych w zaczniku IV do dyrektywy lub
innych stosownych rodkw, a take okrela odpowiednie waciwe jakociowe lub
ilociowe poziomy odniesienia dla przyjtych rodkw zapobiegania powstawaniu
odpadw, w celu nadzorowania i oceny postpu w zakresie tych rodkw.
Zagadnienia przeciwdziaania powstawaniu odpadw zwizane s cile z
realizacj najwaniejszej Strategii rozwojowej UE Europa 2020 Europa efektywnie
wykorzystujca swoje zasoby2 i maj odzwierciedlenie w jej dokumentach
realizacyjnych.
Aby pomc pastwom czonkowskim UE skorzysta z wielu moliwoci
zapobiegania powstawaniu odpadw i efektywnego korzystania z zasobw, a take
wskaza zbir najlepszych praktyk w tym zakresie, KE opracowaa Wytyczne dotyczce
przygotowania programw zapobiegania powstawaniu odpadw 3. Wskazwki zawarte
w Wytycznych wykorzystano przy opracowaniu niniejszego Programu.
Oglne ramy zapobiegania powstawaniu odpadw na poziomie krajowym
wyznacza Krajowy plan gospodarki odpadami 2014, przyjty uchwa Nr 217 Rady
Ministrw z dnia 24 grudnia 2010 r. (M.P. Nr 101, poz. 1183). Niniejszy Program ma
za zadanie uszczegowienie w jednym dokumencie dziaa w zakresie zapobiegania
powstawaniu odpadw zarwno na poziomie krajowym jak i na poziomie
wojewdzkim.
Art. 17 ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz. U. z 2013 r. poz. 21
z pn. zm.), transponujcej przepisy dyrektywy ramowej o odpadach, wprowadza
nastpujc hierarchi sposobw postpowania z odpadami:
1. zapobieganie powstawaniu odpadw,
2. przygotowywanie do ponownego uycia,
3. recykling,
4. inne procesy odzysku,
5. unieszkodliwianie.
Pod pojciem zapobiegania powstawaniu odpadw naley rozumie rodki
zastosowane w odniesieniu do produktu, materiau lub substancji, zanim stan si one
odpadami, zmniejszajce:
1
(Dz. U. L312 z 22.11.2008 r., str. 3) http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:
L:2008:312:0003:0030:en:PDF
2
Plan dziaa na rzecz zasobooszczdnej Europy
http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2011:0571:FIN:PL:PDF
3
European Commission, Directorate-General Environment, Preparing Waste Prevention Programme,
Guidance document, October 2012
http://ec.europa.eu/environment/waste/prevention/pdf/Waste%20prevention%20guidelines.pdf
8
a) ilo odpadw, w tym rwnie przez ponowne uycie lub wyduenie okresu
dalszego uywania produktu,
b) negatywne oddziaywanie wytworzonych odpadw na rodowisko i zdrowie
ludzi,
c) zawarto substancji szkodliwych w produkcie i materiale.
Na poniszym rysunku przedstawiono etapy zapobiegania powstawaniu
odpadw.
Rysunek 1. Zilustrowanie definicji zapobiegania powstawaniu odpadw [rdo: European

Commission, Directorate-General Environment, Preparing Waste Prevention Programme,
Guidance document, October 2012, za ADEME 2008]
Zapobieganie powstawaniu odpadw uzalenione jest od wielu czynnikw, ktre
nie maj bezporedniego zwizku z gospodarowaniem odpadami, ale powizane s np.
ze wzrostem gospodarczym, stopniem wdroenia przez przedsibiorcw najlepszych
dostpnych technik (BAT), jak rwnie poziomem zamonoci spoeczestwa. Na ilo
wytwarzanych odpadw maj te wpyw wzorce konsumpcji i wiadomo ekologiczna.
Zapobieganie powstawaniu odpadw powinno by realizowane ju na etapie
projektowania wyrobu (ekoprojektowanie), a take w fazie jego produkcji, dystrybucji
oraz konsumpcji. Postpowanie to powinno dotyczy zarwno procesw produkcyjnych
jak i, uwzgldniajc specyfik dziaalnoci, procesw innych ni produkcyjne np.
usugi.
Zgodnie z danymi Gwnego Urzdu Statystycznego (GUS) ilo wytwarzanych
w kraju odpadw utrzymuje si od roku 2000 na wzgldnie staym poziomie (ok. 130
mln Mg/rok). Od pocztku lat dziewidziesitych odnotowano ok. 15% spadek iloci
wytwarzanych odpadw. rednia ilo odpadw wytwarzanych na mieszkaca w cigu
roku wyniosa, wg danych Eurostat (statystyka dotyczca sumy odpadw
wytwarzanych we wszystkich dziaalnociach NACE oraz z gospodarstw domowych), w
roku 2010 4,2 Mg, co byo wartoci nisz ni rednia dla UE, wynoszca 5,0 Mg .
Biorc pod uwag gwny cel programu zapobiegania powstawaniu odpadw,
ktrym jest przerwanie powizania pomidzy wzrostem gospodarczym a
wytwarzaniem odpadw, naley zauway, e w Polsce w latach 2000-2011 nastpi
9
wzrost wskanika PKB o 52,8% w cenach staych z 2000 roku, a ilo odpadw
pozostaa niezmieniona, co wskazuje na brak bezporedniej korelacji obu wskanikw.
Jednake analizujc ilo wytwarzanych odpadw w stosunku do wielkoci PKB
mona stwierdzi, e polska gospodarka, wg danych Eurostat, znajduje si na pitym
miejscu w UE, ze wskanikiem ponad dwukrotnie wyszym ni rednia dla wszystkich
krajw czonkowskich, co wiadczy o stosunkowo wysokiej odpadotwrczoci
przemysu. Zwizane jest to ze struktur przemysu w Polsce, w ktrej wci znaczcy
udzia ma brana wydobywcza, ale dziki temu Polska w znacznym stopniu we
wasnym zakresie zaspokaja potrzeby na surowce energetyczne (wgiel kamienny i
brunatny).
Wskanik produktywnoci zasobw4 w Polsce ma bardzo nisk warto (0,4
Euro/kg surowcw), podczas gdy rednia dla UE jest 4-krotnie wysza (1,6 Euro/kg),
Reasumujc, specyfika Polski w zakresie wytwarzania odpadw polega na
stosunkowo niskim oglnym wskaniku wytwarzania odpadw w przeliczeniu na
mieszkaca, przy jednoczenie bardzo niskim wskaniku wydajnoci zasobw. Wynika
to w duej mierze z wykorzystania wgla jako surowca energetycznego dua masa
surowca, przy obnionym wskaniku generowania odpadw.
1.1 Struktura dokumentu i metodyka jego opracowania
Dokument zosta podzielony na 11 rozdziaw;

Rozdzia 1 przedstawia kontekst opracowania Krajowego programu zapobiegania
powstawaniu odpadw oraz opis ukadu dokumentu i metodyki jego realizacji.
W rozdziale 2 dokonano oceny aktualnej sytuacji w zakresie gospodarki
odpadami
w Polsce na tle UE. W podsumowaniu diagnozy stanu wskazano priorytetowe
strumienie odpadw dla realizacji niniejszego Programu.
W rozdziale 3 dokonano oceny uytecznoci przykadw rodkw wskazanych
w ramowej dyrektywie odpadowej w krajowych warunkach.
Rozdzia 4 zawiera wykaz istniejcych metod zapobiegania powstawaniu
odpadw wedug zapisw dyrektywy ramowej o odpadach, majcych obecnie
zastosowanie
w przyjtych dokumentach i celach w kraju i regionach.
W rozdziale 5 przedstawiono dobre praktyki zapobiegania powstawaniu i obszary
dziaa dla priorytetowych strumieni odpadw
Rozdzia 6 zawiera opis dobrych praktyk zapobiegania powstawaniu odpadw
w zalenoci od regionw.
W rozdziale 7 sformuowano gwne cele Programu, w tym w odniesieniu do
priorytetowych strumieni odpadw.
W rozdziale 8 przedstawiono oglny harmonogram rzeczowo-finansowy realizacji
dziaa z okreleniem instytucji wdraajcych, terminw realizacji, szacunkowych
nakadw finansowych, potencjalnych rde finansowania.
Rozdzia 9 zawiera opis sposobu monitoringu realizacji Programu, w tym zestaw
wskanikw monitoringu.
W rozdziale 10 przedstawiono ocen skutkw proponowanych rozwiza.
4
Produktywno zasobw (resource productivity) jest miar cakowitej iloci materiaw bezporednio
wykorzystywanych przez gospodark (mierzonej jako krajowe zuycie materiaw (DMC)) w odniesieniu do
dziaalnoci gospodarczej (najczciej wyraonej jako PKB). Produktywno zasobw (PKB / DMC) stanowi
jeden ze wskanikw zrwnowaonego rozwoju stosowanych w Unii Europejskiej (UE).
10
Rozdzia 11 zawiera syntetyczne informacje dot. konsultacji projektu Kpzpo.
Integraln cz Programu stanowi zaczniki. W zaczniku I przedstawiono
diagnoz stanu w zakresie poszczeglnych grup odpadw, wskazano metody
zapobiegania ich powstawaniu. W ramach analizy SWOT (zacznik II) zidentyfikowano
istotne czynniki, ktre bd miay wpyw na realizacj Programu.
W dalszej czci opisano aktualny stan wiedzy spoecznej dotyczcy
zapobiegania powstawaniu odpadw (zacznik III) oraz dokonano przegldu
krajowych planw, programw, strategii, inicjatyw zwizanych z zagadnieniem ZPO
(zacznik IV).
W zaczniku V zawarto wytyczne dla tworzenia sieci napraw i ponownego
wykorzystania, zawierajce propozycje warunkw i modelu funkcjonowania sieci
napraw i ponownego wykorzystania w poczeniu z punktami selektywnego zbierania
odpadw komunalnych (PSZOK).
W rozdziale VI wskazano obszary synergii Kpzpo z celami dokumentw
strategicznych, natomiast w zaczniku VII zaoenia do szacowania nakadw
finansowych, przedstawionych w harmonogramie dziaa.
W Programie przyjto oglne podejcie do problemu zapobiegania powstawaniu
odpadw w odniesieniu do grup odpadw takich, jak:
o komunalne,
o ulegajce biodegradacji,
o opakowaniowe,
o z wybranych gazi przemysu,
o z sektora budownictwa,
o niebezpieczne,
o inne nie ujte.
Podzia ten jest zasadniczo zbieny z podziaem, jaki przyjto w Kpgo2014.
Opracowanie Programu poprzedzone zostao szczegow analiz zapisw Kpgo
2014 w kontekcie przepisw dyrektywy 2008/98/WE, przegldem Wytycznych KE
dotyczcych przygotowania programw zapobiegania powstawaniu odpadw oraz
dokumentw strategicznych UE powizanych z tematyk ZPO. Analizie poddane
zostay take istniejce programy, plany, strategie i inicjatywy w zakresie gospodarki
odpadami, zrwnowaonego rozwoju, polityki informacyjnej i promocyjnej dot.
ochrony rodowiska. W niniejszym dokumencie zawarto najwaniejsze wnioski
wynikajce z tych prac.
Etapy opracowania Kpzpo przedstawiono na rysunku 2.
11
dyrektywa Diagnoza Istniejce programy, plany, strategie
2008/98/WE stanu i inicjatywy w zakresie gosp.
Kpgo
odpadami, zrwnowaonego rozwoju,
2014
polityki informacyjnej i promocyjnej
dot. ochrony rodowiska
Wytyczne KE Prognoza
dotyczce trendw
przygotowania zmian Dokumenty strategiczne UE
programw ZPO powizane z tematyk ZPO
WIZJA
CELE STRATEGICZNE
KIERUNKI DZIAA
Harmonogram realizacji dziaa

Instrumenty realizacji
Zasady monitorowania (wskaniki)
Projekt Kpzpo
Konsultacje z udziaem
Konsultacje z udziaem
Grupy Roboczej ds.
gwnych interesariuszy
Gospodarki Odpadami
Kpzpo wersja ostateczna
Rysunek 2. Etapy opracowania Kpzpo (rdo: opracowanie wasne)

Istotny element opracowania stanowi konsultacje projektu Programu, w tym
konsultacje z udziaem Grupy Roboczej ds. Gospodarki Odpadami, dziaajcej na
poziomie krajowym, w ramach sieci Partnerstwo: rodowisko dla Rozwoju oraz
konsultacje z udziaem gwnych interesariuszy.
12
2. DIAGNOZA STANU
Zgodnie z danymi Gwnego Urzdu Statystycznego (GUS) ilo wytwarzanych
w Polsce odpadw utrzymuje si od roku 2000 na wzgldnie staym poziomie (ok.
130 mln Mg/rok). Od pocztku lat dziewidziesitych odnotowano ok. 15% spadek
iloci wytwarzanych odpadw, co obrazuje poniszy rysunek.
Masa wytwarzanych odpadw w Polsce

180
160
140
mln Mg/rok
120
100
80
60
40
20
0
1990 1995 2000 2005 2010
Rysunek 3. Odpady wytworzone w cigu roku w Polsce (rdo: wedug danych GUS: Ochrona
rodowiska 2005-20115)
W latach 2000-2011 w Polsce nastpi wzrost wskanika PKB o 52,8% w cenach

staych z 2000 roku, a ilo odpadw pozostaa niezmieniona, co wskazuje na brak
bezporedniej korelacji obu wskanikw.
Wzrost gospodarczy (PKB) a ilo wytwarzanych odpadw

1 800
1 600
1 400
1 200
1 000
800
600
400
200
0
1990 1995 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
odpady wytwarzane, mln. Mg PKB, mld z w cenach biecych
PKB, mld z w cenach staych 2000 r.=100%
Rysunek 4. Porwnanie tempa wzrostu PKB (w cenach biecych i staych) w Polsce oraz iloci
wytwarzanych odpadw (rdo: wedug danych GUS)
5
Masa wytwarzanych odpadw w oparciu o dane zbierane przez GUS nie obejmuje wszystkich rde
odpadw. Badanie GUS prowadzone w oparciu o formularz OS-6 obejmuje najwikszych wytwrcw
odpadw w skali kraju, tj. jednostki, ktre wytwarzaj w cigu roku powyej 1 tys. ton odpadw lub
posiadaj 1 mln ton i wicej odpadw nagromadzonych.
13
Polska na tle innych krajw czonkowskich
Rysunek 5 przedstawia cakowite iloci odpadw wytwarzanych w

poszczeglnych krajach Unii Europejskiej. Pod wzgldem cakowitej masy
wytwarzanych odpadw Polska w roku 2010 znalaza si na szstym miejscu, a
zarazem jestemy szstym narodem wrd pastw UE pod wzgldem liczby
mieszkacw.
Cakowita ilo wytwarzanych odpadw

400
350
300
mln Mg/rok
250
200 2004
150 2006
100 2008
50 2010
0
Cypr
Finlandia
Bugaria
otwa
Hiszpania
Portugalia
Litwa
Dania
UK
Niemcy
Holandia
Czechy
Irlandia
Wgry
Sowacja
Wochy
Estonia
Chorwacja
Grecja
Belgia
Malta
Francja
Luxemburg
Rumunia
Polska
Austria
Sowenia
Szwecja
Rysunek 5. Cakowite iloci wytwarzanych odpadw w krajach Unii Europejskiej (rdo:

Eurostat)
Wskaniki wytwarzania odpadw w przeliczeniu na mieszkaca przedstawia rysunek 6.
Ilo wytwarzanych odpadw na mieszkaca

30
25
20
Mg/M rok
15 2004
10 2006
5,0 4,2 2008
5
2010
0
Cypr
Finlandia
Portugalia
Hiszpania
Litwa
otwa
Bugaria
Holandia
Irlandia
UK
Dania
Wochy
Czechy
Sowacja
Wgry
Estonia
Niemcy
Grecja
Belgia
Chorwacja
Luxemburg
Rumunia
Francja
Malta
Austria
Sowenia
Szwecja
Polska
EU
Rysunek 6. Iloci wytwarzanych odpadw w przeliczeniu na mieszkaca (rdo: Eurostat)
14
rednio w UE w 2010 roku na mieszkaca przypadao ok. 5,0 Mg/rok odpadw.
Wskanik ten obejmuje sum odpadw wytwarzanych w przemyle, usugach
i gospodarstwach domowych (wszystkie kody NACE, wedug danych Eurostat). Polska
charakteryzuje si przecitnym wskanikiem wytwarzania (4,2 Mg/M w roku), niszym
od redniej dla UE 28.
Rysunek 7 przedstawia ilo wytwarzanych odpadw w odniesieniu do produktu
krajowego brutto. Jest to jeden ze wskanikw obrazujcych efektywno oraz
jednoczenie struktur gospodarki. Pod wzgldem obcienia PKB odpadami Polska
gospodarka plasuje si na pitym miejscu w UE, ze wskanikiem ponad dwukrotnie
wyszym ni rednia dla wszystkich krajw czonkowskich. wiadczy to o tym, e
w porwnaniu do wielu innych regionw UE, Polska gospodarka wci opiera si na
przemyle stosunkowo odpadotwrczym..
Ilo wytwarzanych odpadw w stosunku do PKB

9,0
8,0
Mg / 1000 EURO
7,0
6,0
5,0
2004
4,0
3,0 2006
2,0 2008
0,454 0,203
1,0 2010
0,0
Cypr
EU
Finlandia
otwa
Bugaria
Portugalia
Litwa
Hiszpania
Grecja
Holandia
Wgry
Czechy
UK
Estonia
Niemcy
Sowacja
Irlandia
Dania
Malta
Francja
Belgia
Wochy
Chorwacja
Rumunia
Luxemburg
Polska
Sowenia
Szwecja
Austria
Rysunek 7. Intensywno wytwarzania odpadw w stosunku do wielkoci PKB (rdo: Eurostat)
Naley zaznaczy, e uprzemysowienie Polski zwizane z eksploatacj wgla,

powoduje, e Polska w znacznym stopniu we wasnym zakresie zaspokaja potrzeby na
surowce energetyczne (wgiel kamienny i brunatny).
Wysoki wskanik wytwarzania odpadw na jednostk PKB jest rwnie
powizany
z wysok materiaochonnoci gospodarki. Wskanikiem materiaochonnoci
gospodarki jest tzw. produktywno zasobw, wyraana stosunkiem PKB do masy
zuywanych surowcw. W Polsce na kg zuytych surowcw wytworzono w 2011 roku
PKB o wartoci 0,4 Euro (rysunek 8). Jest to czterokrotnie nisza produktywno w
stosunku do redniej dla 27 krajw UE wynoszcej 1,6 Euro/kg i omiokrotnie nisza
ni produktywno
w UK. Wskanik ten jest niszy w krajach gdzie gospodarka opiera si na usugach,
a wyszy w krajach o wyszym udziale przemysu w strukturze PKB. W Polsce udzia
przemysu w krajowej wartoci dodanej brutto w roku 2011 wynosi 33,6% (w tym
budownictwa 8%), usug 62,4%, a rolnictwa 4,0%6. Dla porwnania udzia
przemysu w strukturze PKB w UK wynosi 21%, a w Holandii 24% (Eurostat).
6
Produkt krajowy brutto. Rachunki regionalne w 2011 r. Gwny Urzd Statystyczny, Urzd Statystyczny
w Katowicach, Katowice 2013
15
Produktywno zasobw w 2011, Euro/kg surowcw
3,5
3
EURO/kg surowcw
2,5
2
1,5
1
0,5
0
Cypr
Finlandia
Hiszpania
Portugalia
Litwa
otwa
Bugaria
UK
Holandia
Belgia
Irlandia
Dania
Niemcy
Grecja
Wgry
Czechy
Sowacja
Malta
Francja
Wochy
Chorwacja
Estonia
Luxemburg
EU 27
Austria
Rumunia
Sowenia
Polska
Szwecja
Rysunek 8. Produktywno zasobw[EURO PKB/kg surowcw], (rdo: Eurostat)

Skad wytwarzanych odpadw w Polsce przedstawia rysunek 9. Wrd odpadw
przemysowych zdecydowanie dominuj odpady przemysu wydobywczego, stanowice
cznie ponad 42% masy wytwarzanych odpadw. Odpady komunalne stanowiy w
2011 roku ok. 8,9% cznej masy wytwarzanych odpadw.
ule, popioy
ule z procesw paleniskowe i pyy z
wytapiania kotw Odpady komunalne
2,1% 1,9% 8,9%
Mieszaniny
popiow lot. i
odpadw staych z
Inne odpady
wapniowych metod
30,5%
odsiarczania
3,1%
Popioy lotne z
wgla
3,3%
Mieszanki
Odpady z
popioowo-ulowe
flotacyjnego
z mokrego
Odpady powstajce wzbogacania rud
odprowadzania
przy pukaniu i metali nieelaznych
odpadw
oczyszczaniu kopalin 21,6%
paleniskowych
7,7% 20,9%
Rysunek 9. Skad odpadw wytworzonych w Polsce w 2011 roku (rdo: GUS, Ochrona
rodowiska 2012)
Struktur wytwarzania odpadw wedug wykonywanej dziaalnoci wytwrcw
odpadw w Polsce na tle innych krajw UE przedstawia rysunek 10. Polska znajduje
si wrd krajw o stosunkowo wysokim udziale odpadw z przemysu grniczo-
wydobywczego. W oglnej masie odpadw wytwarzanych w Polsce zwraca uwag niski
16
udzia odpadw z gospodarstw domowych oraz odpadw z sektora budownictwa
(odpowiednio 5,6% i 13,0%).
Struktura wytwarzania odpadw wedug rodzajw dziaalnosci w UE

100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
Gospodarstwa domowe
Obrt odpadami i zomem
Usugi (niezwizane z odpadami i zomem)
Budownictwo
Odbieranie, przetw, uniszkodl. i odzysk odpadw
Ujcie, uzdatnianie, i dostawa wody, kanalizacja, rekultywacja
Zaopatrzenie w energi el. gaz, ciepo i klimatyz.
Produkcja przemysowa
Dziaalno grnicza i wydobywcza
Rysunek 10. Struktura wytwarzania odpadw w krajach UE w 2010 r. wedug podstawowych

rodzajw dziaalnoci (rdo: Eurostat)
Szczegow diagnoz stanu w zakresie poszczeglnych grup odpadw
przedstawiono w zaczniku I.
2.1 Podsumowanie diagnozy

Na podstawie szczegowej analizy obecnej sytuacji w zakresie wytwarzania
odpadw, w poszczeglnych strumieniach, stanu wiadomoci spoeczestwa oraz
wdraanych metod zapobiegania powstawaniu odpadw w Polce (zacznik 1) mona
wycign nastpujce wnioski:
Oglna ilo odpadw wytwarzanych w Polsce (komunalnych i przemysowych)
utrzymuje si na zblionym poziomie od ponad 10 lat (wg danych GUS);
rednia ilo odpadw wytwarzanych na mieszkaca wyniosa w roku 2010
4,2 Mg/mieszkaca w roku (wg danych Eurostat), co byo wartoci nisz ni
rednia dla UE;
W latach 2000-2011 w Polsce nastpi wzrost wskanika PKB o 52,8% w
cenach staych z 2000 roku, a ilo odpadw pozostaa niezmieniona, co
wskazuje na brak bezporedniej korelacji obu wskanikw;
Obcienie jednostkowe PKB odpadami jest w Polsce ponad dwukrotnie wysze
ni rednia dla UE, co wiadczy o stosunkowo wysokiej odpadotwrczoci
przemysu. Zwizane jest to ze struktur przemysu w Polsce, w ktrej wci
znaczcy udzia ma brana wydobywcza, ale dziki temu Polska w znacznym
stopniu we wasnym zakresie zaspokaja potrzeby na surowce energetyczne
(wgiel kamienny i brunatny);
17
Wskanik wydajnoci zasobw w Polsce, z uwagi na wyszy udzia przemysu
w strukturze PKB, ma bardzo nisk warto (0,4 Euro/kg surowcw), podczas
gdy rednia dla UE jest 4-krotnie wysza (1,6 Euro/kg), a w niektrych krajach
prawie dziesiciokrotnie;
Specyfika Polski w zakresie wytwarzania odpadw polega na stosunkowo niskim
oglnym wskaniku wytwarzania odpadw w przeliczeniu na mieszkaca, przy
jednoczenie bardzo niskim wskaniku wydajnoci zasobw. Wynika to w duej
mierze z wykorzystania wgla jako surowca energetycznego dua masa
surowca przy obnionym wskaniku generowania odpadw;
Polska znajduje si wrd krajw o stosunkowo wysokim udziale odpadw
z przemysu grniczo-wydobywczego - udzia tych odpadw w roku 2011 (wg
danych GUS) wynosi ponad 42% masy wszystkich wytwarzanych odpadw.
Zwraca natomiast uwag niski udzia odpadw z gospodarstw domowych
(ok. 8,9%).
Obserwowane jest zrnicowanie pod wzgldem iloci, skadu morfologicznego
(w przypadku odpadw komunalnych) oraz udziaw poszczeglnych strumieni
odpadw w cakowitej iloci powstajcych odpadw, w zalenoci od regionu;
Regiony zrnicowane pod wzgldem wytwarzania odpadw
Z uwagi na rnice dotyczce wytwarzania odpadw mona wyodrbni
nastpujce regiony:
o przemysowe regiony, w ktrych rozwinity jest przemys wydobywczy,
energetyczny i hutniczy. Naley tu wymieni Grny lsk oraz Zagbie Lubelskie,
gdzie eksploatowane s pokady wgla kamiennego, Wielkopolsk i Podkarpacie,
gdzie du role odgrywa wydobycie gazu ziemnego. Najwiksze elektrownie cieplne
zlokalizowane s w wojewdztwach: lskim (Rybnik, Jaworzno, aziska), opolskim
(Opole), dzkim (Bechatw), witokrzyskim (Poaniec), maopolskim (Skawina),
mazowieckim (Kozienice), dolnolskim (Turw), wielkopolskim (Ptnw)
i zachodniopomorskim (Dolna Odra). Hutnictwo w Polsce ma miejsce
w wojewdztwach: dolnolskim, maopolskim lskimi witokrzyskim.. Surowce
chemiczne (sl kamienna) wydobywane s w Maopolsce oraz w Zagbiu
Kujawskim i Kodawskim, a eksploatacja zasobw siarki odbywa si w Zagbiu
Tarnobrzeskim (woj. podkarpackie) oraz w Legnicko-Gogowskim Okrgu
Miedziowym (dolnolskie). Due znaczenie w efektywnej gospodarce odpadami
maj cementownie, w ktrych zagospodarowywana jest cz odpadw
(komunalnych i przemysowych). W regionach przemysowych wystpuje znaczce
wytwarzanie odpadw przemysowych, zwizanych z dziaalnoci poszczeglnych
sektorw. Najwiksz rol, w kontekcie wytwarzania odpadw odgrywa wydobycie
oraz przetwrstwo surowcw mineralnych;
o rolnicze gospodarstwa rolne w Polsce s silnie rozdrobnione. Zaplecze
ywnociowe kraju dla produkcji rolinnej stanowi wojewdztwa: kujawsko-
pomorskie, wielkopolskie, warmisko-mazurskie, lubelskie, mazowieckie,
witokrzyskie i maopolskie. W produkcji zwierzcej i mieszanej dominuj regiony:
Wielkopolska, pnocna cz Mazowsza i wikszo Podlasia.7 Na terenach, gdzie
intensywnie prowadzona jest gospodarka rolna powstaj due iloci odpadw z
sadownictwa i upraw innych rolin, a take odpady powstajce przy chowie byda.
Warto mie jednak na uwadze, e zgodnie z art. 2 pkt 6 ustawy o odpadach,
przepisw ustawy nie stosuje si do biomasy w postaci:
7
rdo: Atlas Rolnictwa Polski, J. Baski, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania
im. Stanisawa Leszczyckiego, PAN, Warszawa 2010
18
a) odchodw podlegajcych przepisom rozporzdzenia Parlamentu Europejskiego
i Rady (WE) nr 1069/2009 z dnia 21 padziernika 2009 r. okrelajcego
przepisy sanitarne dotyczce produktw ubocznych pochodzenia zwierzcego,
nieprzeznaczonych do spoycia przez ludzi, i uchylajcego rozporzdzenie
(WE) nr 1774/2002 (rozporzdzenie o produktach ubocznych pochodzenia
zwierzcego) (Dz. Urz. UE L 300 z 14.11.2009, str. 1, z pn. zm.), zwanego
dalej "rozporzdzeniem (WE) nr 1069/2009",
b) somy,
c) innych, niebdcych niebezpiecznymi, naturalnych substancji pochodzcych
z produkcji rolniczej lub lenej
- wykorzystywanej w rolnictwie, lenictwie lub do produkcji energii z takiej biomasy
za pomoc procesw lub metod, ktre nie s szkodliwe dla rodowiska ani nie
stanowi zagroenia dla ycia i zdrowia ludzi;
o turystyczne regiony zdominowane przez ruch turystyczny to przede
wszystkim wojewdztwa nadmorskie oraz poudniowe, gdzie obserwuje
si zintensyfikowany napyw ludnoci, szczeglnie w sezonach
urlopowych. Tereny z krajobrazem nadmorskim, grskim oraz miasta
historyczne s odwiedzane przez najliczniejsz grup turystw w
sezonie letnim. W sezonie zimowym bardzo duy napyw turystw ma
miejsce w wojewdztwie maopolskim, gdzie intensywnie uprawia si
sporty zimowe. Gminy, w ktrych ilo wytwarzanych odpadw bdzie
zdeterminowana liczb przyjezdnych, powinny mie dopasowany system
gospodarowania odpadami do sezonowoci w turystyce. W okresach
nasilenia ruchu turystycznego nastpuje wzrost iloci wytwarzanych
odpadw komunalnych;
o miejskie w skadzie morfologicznym odpadw komunalnych z terenw
miejskich dominuj odpady kuchenne i ogrodowe (ok. 29%), papier,
tektura (19%) i tworzywa sztuczne (15%),co jest zwizane z iloci
nabywanych produktw w opakowaniach oraz generowaniem odpadw
ywnoci, ktrych nie mona zagospodarowa w kompostownikach
przydomowych, jak w przypadku terenw wiejskich. Frakcja mineralna
stanowi niewielki udzia w wytwarzanych odpadach z terenw miejskich;
o wiejskie odpady z terenw wiejskich charakteryzuj si wysok
zawartoci (wiksza ni na terenach miejskich) odpadw kuchennych
i ogrodowych (33%) jak i frakcji mineralnej (17%), co wynika z
uprawiania rolinnoci na terenie posesji oraz opalania domowych
kotowni paliwami staymi (wgiel, mia, koks), z ktrych odpadem s
popioy i ule paleniskowe. W mniejszych ilociach wytwarzane s
odpady opakowaniowe i odzie.
Priorytetowe strumienie odpadw
Na podstawie przeprowadzonej diagnozy wytypowano grupy odpadw, w
stosunku do ktrych naley w pierwszej kolejnoci podj dziaania zmierzajce do
ograniczenia ich powstawania. Wybrano grupy odpadw z uwagi na nastpujce
kryteria:
znaczny udzia w oglnej masie wytwarzanych odpadw:
o odpady z przemysu wydobywczego oraz fizycznej i chemicznej
przerbki rud oraz innych kopalin,
o odpady z procesw termicznych (z energetyki),
znaczny udzia odpadw niebezpiecznych:
19
o odpady z przemysu chemicznego,
o odpady rodkw chemicznych,
istniej rozpoznane moliwoci zapobiegania powstawaniu odpadw:
o odpady komunalne
o odpady opakowaniowe z uwagi na znaczny udzia w odpadach
komunalnych, zwaszcza z obszarw miejskich, instytucji i
przedsibiorstw,
o odpady ywnoci z uwagi na moliwo lepszego gospodarowania
ywnoci z korzyci dla osb potrzebujcych,
o ZSEE z uwagi na znaczce oddziaywanie na rodowisko podczas
produkcji sprztu elektrycznego i elektronicznego, rosnc konsumpcj
i stale skracajcy si okres uytkowania tych urzdze oraz potencjalne
negatywne oddziaywanie na rodowisko na etapie zagospodarowania
odpadw.
W dalszej czci Programu skupiono si na wskazanych wyej priorytetowych
strumieniach odpadw.
Zapobieganie powstawaniu odpadw w dokumentach i programach
Przegld prawa krajowego pozwoli stwierdzi, e przepisy ustaw traktuj
priorytetowo zapobieganie powstawaniu odpadw oraz zapewniaj moliwo
wdraania podstawowych dziaa w tym zakresie (ustawa o odpadach, ustawa
o odpadach wydobywczych, ustawa o gospodarce opakowaniami i odpadami
opakowaniowymi, ustawa o obowizkach przedsibiorcw w zakresie
gospodarowania niektrymi odpadami oraz o opacie produktowej, ustawa
Prawo ochrony rodowiska);
Do najwaniejszych celw, priorytetw i kierunkw zawartych w dokumentach
strategicznych kraju, ktre wspieraj w rnym stopniu kwestie zapobiegania
powstawaniu odpadw, nale:
o zabezpieczenie cennych gospodarczo z kopalin i zwikszenie
wykorzystania surowcw wtrnych;
o racjonalne gospodarowanie zasobami;
o wspieranie przejcia na gospodark niskoemisyjn we wszystkich
sektorach oraz ochrona rodowiska;
o racjonalne gospodarowanie odpadami, w tym wykorzystanie ich na cele
energetyczne;
Zagadnienia zwizane z tematyk zapobiegania powstawaniu odpadw, maj
swoje umocowanie w Wojewdzkich planach gospodarki odpadami (WPGO).
We wszystkich planach okrelono cele strategiczne i kierunki dziaa w tym
zakresie, tylko w nielicznych okrelono konkretne dziaania w harmonogramie
rzeczowo-finansowym;
Istniejce metody zapobiegania powstawaniu odpadw s zrnicowane,
w zalenoci od rodzaju strumienia odpadw;
Finansowania dziaa z zakresu ZPO jest moliwe ze rodkw wasnych
samorzdw, krajowego i wojewdzkich funduszy (NFOiGW, WFOiGW),
funduszy unijnych (Life +, finansowanie w ramach Programu Operacyjnego
Infrastruktura i rodowisko, Regionalnych Programw Operacyjnych), rodkw
prywatnych oraz mieszanych (partnerstwo publiczno-prywatne).
20
3. UYTECZNOCI PRZYKADW RODKW WSKAZANYCH
W ZACZNIKU IV DO DYREKTYWY RAMOWEJ O ODPADACH
Majc na uwadze przyjte cele oglne w zakresie ZPO ilociowe i jakociowe
oraz cele szczegowe w odniesieniu do priorytetowych strumieni odpadw,
dokonano oceny istniejcych rodkw, ktre mog by wykorzystane do ich
osignicia. rodki te przeanalizowano w odniesieniu do przykadw rodkw
wskazanych w zaczniku nr 5 do ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach
(zacznik ten stanowi transpozycj zacznika IV dyrektywy ramowej o odpadach).
Ww. rodki zostay podzielone na trzy grupy, tj.:
mogce mie wpyw na warunki ramowe zwizane z wytwarzaniem
odpadw;
mogce mie wpyw na faz projektu, produkcji i dystrybucji;
mogce mie wpyw na faz konsumpcji i uytkowania.
Przyporzdkowano je do okrelonych celw oraz dokonano oceny ich

uytecznoci. Wyniki analiz zestawiono w poniszej tabeli.
21
Tabela 1. Analiza rodkw wskazanych w zaczniku nr 5 do ustawy o odpadach, sucych zapobieganiu powstawaniu odpadw w kontekcie celw
Kpzpo (rdo: opracowanie wasne)
Ocena
Grupa Rodzaje rodkw (wg zacznika nr 5 do ustawy o Realizowane dziaania w Moliwe dodatkowe dziaania w
uytecznoci
rodkw odpadach) ramach rodka ramach rodka
T/N
1. Objcie wikszej liczby produktw
1. Wdroona jest zasada rozszerzon odpowiedzialnoci
zanieczyszczajcy paci; producenta, zwikszenie udziau
1. Wykorzystanie rodkw planowania lub innych rozszerzona odpowiedzialno opakowa zwrotnych, objecie opat
instrumentw ekonomicznych wspierajcych efektywne Tak producenta za wybrane innych produktw jednorazowych;; rozwj
wykorzystanie zasobw produkty; ZPO zostao wsppracy na rzecz ZPO pomidzy
uwzgldnione w Kpgo 2014 i interesariuszami: M, organizacje
WPGO zrzeszajce przemys, konsumentw,
samorzdy
2. Dziaanie jest realizowane
w ramach oglnej
Mogce mie restrukturyzacji przemysu od
wpyw na lat 90; Realizowane s
2. Realizacja projektw badawczych i
warunki projekty midzynarodowe
demonstracyjnych w dziedzinie technologii
ramowe m.in. ZeroWIN (dot. symbioz
ZPO oraz upowszechnianie wynikw
zwizane z przemysowych), CERREC
bada; opracowanie oglnokrajowej
wytwarzaniem (Europejskie centra napraw i
platformy informacyjnej nt. ZPO jako bazy
odpadw 2. Promocja bada i rozwoju w obszarze pozyskiwania ponownego uycia),
danych, opracowa i zalece dotyczcych
czystszych i bardziej oszczdnych produktw i technologii TRANSWASTE (w ramach
Tak wdraania ZPO dla potrzeb samorzdw,
oraz upowszechnianie i wykorzystywanie wynikw takich ktrego utworzono Kcik
instytucji
bada i rozwoju uywanych rzeczy przy
i przedsibiorcw; Propozycja uzupenienia
Punkcie Selektywnego
dziaa o stworzenie krajowej sieci
Zbierania Odpadw
wsppracujcych instytucji na rzecz
Komunalnych w Poznaniu),
zapobiegania powstawaniu odpadw
FoRWaRD, Nie marnuj
ywnoci
jedzenia, myl ekologicznie
(ograniczanie i zapobieganie
powstawaniu odpadw
ywnoci)
22
Ocena
uytecznoci
T/N
3. Potrzeba opracowania wskanikw
monitorowania Kpzpo umoliwiajcych
ocen efektywnoci ZPO i porwnanie w
ramach poszczeglnych sektorw
przemysu; potrzeba opracowania
3. Opracowanie na wszystkich poziomach skutecznych i
3. Oglne wskaniki rzetelnej bazy danych o produktach
przydatnych wskanikw presji na rodowisko zwizanej z
monitorowania zostay i opakowaniach oraz o gospodarce
wytwarzaniem odpadw, przy czym celem tych wskanikw
opracowane w ramach Kpgo odpadami (BDO) umoliwiajcej
ma by przyczynienie si do zapobiegania powstawaniu Tak
2010, Kpgo 2014 i WPGO; monitoring wdraania ZPO; rozszerzenie
odpadw, od porwnywania produktw na poziomie
istnieje grupa monitorujca zakresu prac grupy monitorujcej Kpgo o
Wsplnoty, przez dziaania podjte przez wadze lokalne, po
wdraanie Kpgo 2014 monitoring wdraania Kpzpo;
rodki oglnokrajowe
powoanie/ustalenie instytucji
wdroeniowej dla ZPO wspierajcej
przemys, w celu wyonienia moliwych
zakresw wsppracy w ramach symbioz
przemysowych
4. Intensywna promocja eko-
projektowania; Opracowanie narzdzi do
oceny wpywu na rodowisko w caym
4. Prowadzone s projekty
cyklu ycia dla potrzeb eko-projektowania
4. Promocja eko-projektowania (systematycznego badawcze w zakresie eko-
w wybranych branach przemysu;
uwzgldniania aspektw rodowiskowych przy projektowaniu projektowania; Wdraanie
Poprawa efektywnoci eksploatacji z
produktu z zamiarem poprawienia charakterystyki konkretnych rozwiza w
Tak naturalnych, wdraanie nowych
oddziaywania, jakie dany produkt wywiera na rodowisko zakresie ZPO w odniesieniu
technologii wydobycia;
przez cay cykl ycia) do poszczeglnych istotnych
Mogce mie Kontynuacja i intensyfikacja dziaa
strumieni odpadw
wpyw na faz majcych na celu wdraanie konkretnych
projektu, rozwiza w odniesieniu do
produkcji i poszczeglnych priorytetowych strumieni
dystrybucji odpadw
5. Szkolenia na temat
technologii w obszarze
ochrony rodowiska (BAT),
5. Dostarczanie informacji o technikach zapobiegania 5. Wsparcie maych i rednich
metod ich wdraania, a take
powstawaniu odpadw z zamiarem uatwiania wprowadzania Tak przedsibiorstw w zakresie wdraania ZPO
moliwoci pozyskiwania
najlepszych dostpnych technik w przemyle
rodkw na inwestycje
proekologiczne
23
Ocena
uytecznoci
T/N
6. Organizacja szkole 6. Organizacja szkole dla urzdw
oglnych dot. ustawy o marszakowskich, urzdw powiatowych i
6. Organizacja szkole dla waciwych organw w zakresie odpadach (transponujcej RDO (dla terenw zamknitych) w
wprowadzania wymogw dotyczcych zapobiegania przepisy dyrektywy ramowej zakresie wprowadzania wymogw
Tak
powstawaniu odpadw do decyzji wydawanych na podstawie o odpadach), w tym dotyczcych ZPO do pozwole na
ustawy o odpadach i ustawy Prawo ochrony rodowiska wynikajcej z ustawy wytwarzanie odpadw (pozwole
hierarchii sposobw zintegrowanych) - dobre praktyki
postpowania z odpadami
7. Istniej waciwe przepisy
w ustawie o odpadach oraz
ustawie Prawo ochrony
rodowiska tj. marszaek,
starosta, RDO (dla terenw
zamknitych) wg art. 184 i
7. Objcie rodkami zapobiegania wytwarzaniu odpadw
188 PO - we wniosku i w
instalacji niepodlegajcych pozwoleniom zintegrowanym.
Tak pozwoleniu na wytwarzanie
W odpowiednich przypadkach rodki takie mog zawiera
odpadw okrela si
oceny i plany zapobiegania powstawaniu odpadw
"wskazanie sposobw
zapobiegania powstawaniu
odpadw lub ograniczania
iloci odpadw i ich
negatywnego oddziaywania
na rodowisko"
8. Wsparcie informacyjne, 8. Uwzgldnienie w priorytetach
finansowe i decyzyjne dla NFOiGW/WFOiGW w perspektywie
przedsibiorstw, w tym 2014-2020 moliwoci wsparcia dla MP
8. Wykorzystanie kampanii informacyjnych oraz zapewnienie
maych i rednich na dziaania dotyczce: zmiany technologii
wsparcia finansowego, decyzyjnego i innego rodzaju
przedsibiorstw jest na technologie maoodpadowe,
wsparcia dla przedsibiorstw. rodki takie bd szczeglnie
Tak realizowane w ramach innowacyjne (analogiczne jak do
skuteczne, jeeli bd skierowane i dostosowane do maych i
Programu Innowacyjna programw efektywnoci energetycznej),
rednich przedsibiorstw i bd dziaay przez sieci
Gospodarka, finansowanego z tworzenie nowych form dziaalnoci
istniejcych powiza gospodarczych
Europejskiego Funduszu zwizanej z zapobieganiem powstawaniu
Rozwoju Regionalnego oraz odpadw, usug outsourcingowych
ze rodkw budetu pastwa. uzupeniajcych;
24
Ocena
uytecznoci
T/N
9. Rozwj symbioz przemysowych i sieci
wsppracy przedsibiorstw na rzecz
racjonalnej gospodarki surowcowej;
Zapobieganie powstawaniu odpadw (np.
budowlanych i remontowych,
przemysowych) poprzez zobowizanie
9. Stosowanie dobrowolnych umw, paneli konsumentw i
dostawcw materiaw do przyjmowania
producentw lub negocjacji sektorowych, zmierzajcych do
zwrotw nadwyek zakupionych
tego, aby dane przedsibiorstwa lub sektory przemysu
materiaw w okrelonym okresie, po
wyznaczay wasne plany lub cele zapobiegania powstawaniu Tak
cenie zakupw; Weryfikacja praktyk
odpadw lub udoskonalay nieoszczdne produkty lub
stosowanych w handlu: np. sprzeda
opakowania.
wizana (jako zachta do zwikszonej
konsumpcji, nadmierne promowanie
duych porcji np. w multipleksach
zachca do wikszej konsumpcji i do
marnotrawienia ywnoci), w
uzasadnionych przypadkach objecie opat
produktw jednorazowych;
10. Promowanie przegldw
ekologicznych procesw produkcyjnych,
10.Szkolenia przedstawiajce majcych na celu inwentaryzacj i
przedsibiorcom zasady zbilansowanie przepywu surowcw,
budowania systemw produktw, usug
zarzdzania rodowiskowego i odpadw oraz okrelenie zalenoci
(ISO 14001, EMAS); przyczynowo-skutkowych warunkujcych
10. Promocja wiarygodnych systemw zarzdzania
Tak Doradztwo dla wytwarzanie odpadw; Wdraanie
rodowiskowego, w tym EMAS i ISO 14001
przedsibiorstw w zakresie systemw zarzdzania rodowiskowego i
wdraania systemw programw w zakresie czystych
zarzdzania rodowiskowego technologii umoliwiajcych ograniczenie
powstawania odpadw lub ograniczenie
ich toksycznoci; Wdraanie systemw
zarzdzania rodowiskiem (EMAS) w
instytucjach publicznych
25
Ocena
uytecznoci
T/N
11. Wprowadzanie instrumentw

11. Instrumenty ekonomiczne, takie jak zachty do czystych 11. Kaucja za butelki
ekonomicznych zmniejszajcych zuycie
zakupw lub wprowadzenie obowizkowej zapaty przez zwrotne, opata za torby
Tak jednorazowych opakowa i przedmiotw,
konsumentw za dany artyku lub element opakowania, jednorazowe
gdzie jest to uzasadnione
ktry w przeciwnym wypadku byby wydawany bezpatnie
12. Uzupenienie dziaa informacyjnych o

promocj i zachty: Kampanie promujce
sens hierarchii postpowania z odpadami
(w tym:zachty do mniej konsumpcyjnego
12. Krajowy portal
stylu ycia) wrd konsumentw;
informacyjny prowadzony
Opracowanie i wdroenie na poziomie
przez M nt.
lokalnym platformy internetowej na rzecz
zrwnowaonego stylu ycia
ZPO opracowanej czciowo na poziomie
12. Wykorzystanie kampanii informacyjnych i kierowanie www.ekoszyk.mos.gov.pl;
Mogce mie krajowym, realizowanej w kontekcie
informacji do ogu spoeczestwa lub konkretnej grupy Wprowadzane nowe przepisy
wpyw na faz Tak lokalnym; Inicjowanie i promowanie
konsumentw prawne kad wikszy nacisk
konsumpcji i poprzez samorzdy regionalne inicjatyw,
na prowadzenie kampanii
uytkowania konkursw dla zero odpadowych gmin,
edukacyjnych dot.
miast w staych cyklicznych programach
gospodarowania odpadami, w
wieloletnich; Wsplne dziaania na
tym ZPO
wszystkich szczeblach administracji w
ramach Europejskiego Tygodnia
Zapobiegania Powstawaniu Odpadw;
Opracowanie materiaw edukacyjnych nt.
ZPO dla szk i wyszych uczelni
13. Od 2005 r. wydawane s
w Polsce certyfikaty
ekoznakowania (Eko-znak, 13. Kampanie promujce produkty o
Ecolabel), a take istniej obnionym potencjale wytwarzania
13. Promocja wiarygodnego etykietowania ekologicznego
Tak certyfikaty produktw odpadw i zawartoci substancji
regionalnych i lokalnych; szkodliwych za pomoc rozpoznawalnych
Alternatyw stanowi inne systemw znakowania
europejskie programy
znakowania rodowiskowego
26
Ocena
uytecznoci
T/N
14. Istniej przepisy w nowej
ustawie o gospodarce
opakowaniami i odpadami
opakowaniowymi stwarzajce
moliwo tworzenia
porozumie pomidzy
ministrem waciwym do
spraw ochrony rodowiska a
przedsibiorcami
wprowadzajcymi produkty w
opakowaniach jednostkowych
wielokrotnego uytku w
zakresie utworzenia i
14. Porozumienia z sektorem przemysu, np. dotyczce
utrzymania systemu obrotu
paneli produktw podobnych do prowadzonych w ramach
tymi opakowaniami. Ustawa 14. Stworzenie sieci wsppracujcych
zintegrowanych polityk produktowych lub umowy z
Tak ta przewiduje moliwo instytucji na rzecz zapobiegania
detalistami w sprawie dostpnoci informacji o zapobieganiu
zawierania porozumie powstawaniu odpadw
powstawaniu odpadw oraz w sprawie produktw
pomidzy organizacj
powodujcych mniejsze oddziaywanie na rodowisko
samorzdu gospodarczego,
reprezentujc
wprowadzajcych produkty w
opakowaniach
wielomateriaowych albo
rodki niebezpieczne w
opakowaniach (w tym rodki
ochrony rolin) a
marszakiem wojewdztwa
dotyczcych w zakresie
utworzenia i utrzymania
systemu gospodarowania
odpadami tych opakowa.
27
Ocena
uytecznoci
T/N
15. Kontynuacja
rozpowszechniania wiedzy na
temat wdraania zielonych
zamwie publicznych.
Opracowano materiay
edukacyjne w postaci
15. W kontekcie zamwie publicznych i zaopatrzenia podrcznikw dotyczcych
przedsibiorstw wczanie kryteriw rodowiskowych ( w stosowania zielonych
15. Akcje edukacyjne w zakresie ZPO dla
tym zwizanych z zapobieganiem powstawaniu odpadw) zamwie publicznych, m.in
instytucji publicznych, skutkujce
do dokumentw przetargowych, zgodnie ze wskazaniami podrcznik Ministerstwa
wprowadzaniem w nich konkretnych
zawartymi w drugim wydaniu podrcznika pt. Ekologiczne Rozwoju Regionalnego dla
Tak dziaa w zakresie ZPO oraz wczaniem
zakupy! Podrcznik dotyczcy zielonych zamwie Beneficjentw Funduszy
kryteriw zwizanych z ochron
publicznych, ktry zosta opublikowany przez KE 25 Europejskich, podrcznik
rodowiska, w tym ZPO do zamwie
padziernika 2011 r. (polska wersja podrcznika jest Urzdu Zamwie
publicznych.
dostpna pod: Publicznych Zrealizowane, itd.
http://ec.europa.eu/environment/gpp/pdf/handbook_pl.pdf). Przeprowadzono zamwienia
uwzgldniajce kryteria poza
cenowe, m.in. w przetargach
na budow spalarni odpadw,
budownictwie pasywnym,
wyborze sposobu owietlenia
itd.
16. Istniej pojedyncze
przykady punktw
przyjmujcych rzeczy do
ponownego uycia oraz
16. Propagowanie ponownego uycia lub naprawy funkcjonuj portale
wyrzucanych produktw lub ich skadnikw, w szczeglnoci internetowe opierajce si na 16. Budowa sieci napraw i ponownego
przez stosowanie rodkw edukacyjnych, ekonomicznych, sprzeday, sprzeday za uycia; Wspieranie rozwoju rynkw zbytu
Tak
logistycznych i innych, takich jak wspieranie lub tworzenie symboliczn cen lub dla produktw uywanych
akredytowanych sieci napraw i ponownego uycia, zwaszcza nieodpatnej wymiennie
w regionach gsto zaludnionych przedmiotw uywanych,
niepotrzebnych, gwnie
odziey, ale rwnie mebli,
urzdze gospodarstwa
domowego i innych
28
4. ISTNIEJCE METODY ZAPOBIEGANIA POWSTAWANIU
ODPADW
Poniej przedstawiono stosowane ju obecnie zarwno w praktyce krajowej, jak i
regionalnej metody zapobiegania powstawaniu odpadw.
1. W zakresie dziaa dotyczcych wykorzystania rodkw planowania

i instrumentw ekonomicznych wspierajcych efektywne wykorzystanie zasobw
wdroona jest zasada zanieczyszczajcy paci; Rozszerzona odpowiedzialno
producenta za wybrane produkty; ZPO zostao uwzgldnione w Kpgo 2014
i WPGO.
2. W obszarze promocji bada i rozwoju, pozyskiwania czystszych i bardziej
oszczdnych produktw i technologii oraz upowszechnianie i wykorzystywanie
wynikw takich bada i rozwoju, prowadzone s dziaania w ramach oglnej
restrukturyzacji przemysu od lat 90; Realizowane s projekty midzynarodowe
m.in. ZeroWIN (dot. symbioz przemysowych), CERREC (Europejskie centra
napraw i ponownego uycia), TRANSWASTE (w ramach ktrego utworzono Kcik
uywanych rzeczy przy Punkcie Selektywnego Zbierania Odpadw Komunalnych
w Poznaniu), FoRWaRD, Nie marnuj jedzenia, myl ekologicznie (ograniczanie
nieracjonalnej konsumpcji).
3. Opracowane zostay wskaniki presji na rodowisko zwizanej z wytwarzaniem
odpadw, przy czym celem tych wskanikw ma by przyczynienie si do
zapobiegania powstawaniu odpadw, przez dziaania podjte przez wadze
lokalne, po rodki oglnokrajowe. Oglne wskaniki monitorowania zostay
opracowane w ramach Kpgo 2010, Kpgo 2014 i WPGO; istnieje grupa
monitorujca wdraanie Kpgo 2014.
4. Prowadzona jest promocja eko-projektowania (systematycznego uwzgldniania
aspektw rodowiskowych przy projektowaniu produktu z zamiarem poprawienia
charakterystyki oddziaywania, jakie dany produkt wywiera na rodowisko przez
cay cykl ycia, przez realizacj projektw badawczych w zakresie eko-
projektowania; Wdraane s konkretne rozwizania w zakresie ZPO w odniesieniu
do poszczeglnych istotnych strumieni odpadw.
5. Dostarczane s informacje o technikach zapobiegania powstawaniu odpadw
z zamiarem uatwiania wprowadzania najlepszych dostpnych technik
w przemyle poprzez szkolenia na temat technologii w obszarze ochrony
rodowiska (BAT), metod ich wdraania, a take moliwoci pozyskiwania rodkw
na inwestycje proekologiczne.
6. Organizowane s szkolenia dla waciwych organw w zakresie wprowadzania
wymogw dotyczcych zapobiegania powstawaniu odpadw do decyzji
wydawanych na podstawie ustawy o odpadach i ustawy Prawo ochrony
rodowiska, w tym take szkolenia oglne dotyczce ustawy o odpadach
(transponujcej przepisy dyrektywy ramowej o odpadach), z uwzgldnieniem
wynikajcej z ustawy hierarchii sposobw postpowania z odpadami.
7. Objto rodkami zapobiegania wytwarzaniu odpadw instalacje niepodlegajce
pozwoleniom zintegrowanym. Istniej waciwe przepisy w ustawie o odpadach
oraz ustawie - Prawo ochrony rodowiska (zgodnie z art. 184 i 188 PO we
wniosku i w pozwoleniu na wytwarzanie odpadw okrela si "wskazanie
sposobw zapobiegania powstawaniu odpadw lub ograniczania iloci odpadw i
ich negatywnego oddziaywania na rodowisko").
29
8. Wykorzystywane s kampanie informacyjne oraz zapewnienia si wsparcia
finansowe dla przedsibiorstw. Wsparcie informacyjne, finansowe i decyzyjne dla
przedsibiorstw, w tym maych i rednich przedsibiorstw jest realizowane
w ramach Programu Innowacyjna Gospodarka, finansowanego z Europejskiego
Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz ze rodkw budetu pastw.
9. Promowane s systemy zarzdzania rodowiskowego, w tym EMAS i ISO 14001
Szkolenia przedstawiajce przedsibiorcom zasady budowania systemw
zarzdzania rodowiskowego (ISO 14001, EMAS); Prowadzone jest doradztwo dla
przedsibiorstw w zakresie wdraania systemw zarzdzania rodowiskowego
10. Wykorzystywane s instrumenty ekonomiczne, takie jak zachty do czystych
zakupw lub wprowadzenie obowizkowej zapaty przez konsumentw za dany
artyku lub element opakowania, ktry w przeciwnym wypadku byby wydawany
bezpatnie, jako kaucja za butelki zwrotne, opata za torby jednorazowe.
11. Wykorzystywane s te kampanie informacyjne kierowane do ogu spoeczestwa
lub konkretnej grupy konsumentw. Istnieje krajowy portal informacyjny
prowadzony przez M nt. zrwnowaonego stylu ycia www.ekoszyk.mos.gov.pl;
Wprowadzane nowe przepisy prawne kad wikszy nacisk na prowadzenie
kampanii edukacyjnych dot. gospodarowania odpadami, w tym ZPO.
12. Zapobieganie powstawaniu odpadw ywnoci przez dziaalno bankw ywnoci,
polegajc na przekazywaniu dobrej jakociowo ywnoci przez sklepy,
restauracje, producentw itd. organizacjom charytatywnym w celu
rozdysponowania wrd osb potrzebujcych. W ten sposb, zagospodarowane s
m.in. nadwyki produkcyjne, partie o krtkim terminie przydatnoci do spoycia
lub wycofane z obrotu, np. ze wzgldu na niekompletne oznakowanie.
5. DOBRE PRAKTYKI ZAPOBIEGANIA POWSTAWANIU ODPADW

DLA PRIORYTETOWYCH STRUMIENI ODPADW
Poniej przedstawiono szczegowo rodki ZPO w odniesieniu do priorytetowych
strumieni odpadw.
Odpady wydobywcze
Dobre praktyki w celu zmniejszenia iloci wytwarzanych odpadw wydobywczych:
stosowanie technologii gbinowych zamiast odkrywkowych, umoliwiajcych
zmniejszenie urobku u rda;
zaniechanie eksploatacji pokadw o duym zanieczyszczeniu ska ponn;
planowanie i projektowanie prac wydobywczych w sposb, zapewniajcy
optymalne wykorzystanie zasobw i uzyskanie produktu o najwyszych
parametrach;
zaniechanie eksploatacji pokadw cienkich; wykorzystanie z o wyszych
koncentracjach;
dobieranie obudowy zmechanizowanej dokadnie do parametrw planowanej furty
eksploatacyjnej, czyli stosowanie odpowiednio dobranych parametrw obudw
zmechanizowanych cian i kombajnw cianowych, pozwalajcych na
minimalizacj koniecznoci przybierania ska otaczajcych podczas eksploatacji
pokadw (cian);
stosowanie na szerok skal klejenia ska stropowych, a tym samym likwidacj
opadw ska w cianach i chodnikach, co nastpnie prowadzi do powstawania
odpadw;
30
zwikszona kontrola prawidowoci prowadzenia cian przez suby ustalone
w dokumentacji technicznej cian;
biece przegldy stanu technicznego maszyn i urzdze, majcych m.in. na celu
ograniczenie zuycia samych maszyn jak i olejw w nich stosowanych;
przy zakupie nowych maszyn wybieranie urzdze o wyszej jakoci
i przeduonym okresie bezpiecznego uytkowania.
Ponadto dziaaniem wspomagajcym i w perspektywie dugoterminowej przynoszcym
efekty powinno by podnoszenie wiadomoci i kwalifikacji pracownikw w zakresie
zapobiegania powstawania odpadw.
W przypadku grnictwa odkrywkowego, zapobieganie powstawaniu odpadw polega na

waciwym prowadzeniu eksploatacji, ktre powinno obejmowa:
zapewnienie statecznoci skarp poprzez utrzymanie naturalnego kta usypu, by
nie dopuci do nadmiernego osiadania, nie przekraczajc tym samym stanu
granicznego nonoci podoa;
stosowanie takich sposobw poszukiwania, rozpoznawania, wydobywania,
przerbki i magazynowania, ktre zapobiegaj powstawaniu odpadw
wydobywczych lub pozwalaj utrzyma na moliwym najniszym poziomie ich
ilo, jak rwnie ograniczaj negatywne oddziaywanie na rodowisko lub
zagroenie ycia i zdrowia ludzi, przy uwzgldnieniu BAT;
maksymalne wykorzystanie (zagospodarowanie) osadw krasowych,
wyksztaconych w postaci glin i iw zapiaszczonych ze zwietrzelin wapieni
w procesie technologicznym przedsibiorstwa, jako surowiec korekcyjny;
eliminowanie powstawania tzw. zwisw skalnych, zwizanych z prowadzonymi
robotami strzaowymi, poprzez: prowadzenie tych prac zgodnie z obowizujcymi
przepisami w tym zakresie; zachowanie parametrw siatki wiertniczej, kta
nachylenia otworw i prostoliniowoci frontu eksploatacyjnego;
zachowanie wysokoci ciany eksploatacyjnej w pitrze suchym, w taki sposb,
aby nie przekraczaa wysokoci maksymalnego zasigu pracy maszyny
urabiajcej, przy danej technologii urabiania;
przeprowadzenie regularnych kontroli stanu skarp, przez sub geologiczn
w okresie wiosennym i jesiennym;
kontrolowanie stanu skarp eksploatacyjnych, przez operatora maszyny
urabiajcej, przed podjciem eksploatacji, ponadto kontrol tak naley prowadzi
rwnie po intensywnych opadach atmosferycznych;
prowadzenie biecej analizy chemicznej cian eksploatacyjnych, pod ktem
parametrw jakociowych materiau do zastosowania w procesie technologicznym
(pobieranie prbek z odwiertw i przekazywanie do laboratorium, a nastpnie
przekazanie wynikw dozorowi grniczemu);
pozostawienie y i przerostw skay ponnej, nie przewidzianych w dokumentacji
geologicznej, a zaliczonych do zasobw zoa, stosujc przyjt technologi
eksploatacji i istniejce warunki geologiczno grnicze;
zmniejszenie rozrzutu odamkw skalnych, stosujc optymalizacj parametrw
robt strzaowych, przy wykorzystaniu najnowszych rodzajw materiaw
wybuchowych;
dbao o stan techniczny rodkw transportu, maszyn i wszystkich urzdze
pracujcych na terenie zakadu, gwnie poprzez waciw eksploatacj
i prowadzenie regularnych przegldw i prac remontowo konserwacyjnych.
31
Korzystajc z wycze z ustawy o odpadach wydobywczych w stosunku do mas
ziemnych lub skalnych mona zapobiega powstawaniu odpadw poprzez ich
wykorzystanie np. do budowy elementw infrastruktury w wyrobisku. Natomiast
korzystajc z wycze z ustawy o odpadach wydobywczych w przypadku
nadkadu jest moliwo jego wykorzystania do rekultywacji np. wyrobisk.
Ponadto korzysta mona take dla tej grupy z przepisw dotyczcych uznania
substancji lub przedmiotu za produkt uboczny a takie produkty uboczne mog
by z powodzeniem stosowane np. w budownictwie, drogownictwie.
Odpady z procesw termicznych

poprawa efektywnoci energetycznej instalacji,
stosowanie nowoczesnych technologii spalania, speniajcych podstawowe
warunki, takie jak:
o pene spalanie paliwa przy minimalnym wspczynniku nadmiaru powietrza,
o mae i atwo usuwalne szlakowanie paleniska i powierzchni ogrzewalnej,
o dobr najkorzystniejszych warunkw wymiany ciepa,
o wysoka niezawodno,
o niska emisja zanieczyszcze,
o moliwo szybkiej regulacji obcienia w szerokich granicach,
o stosowanie dobrej jakoci wgla, co zapewnia sprawno termiczn
procesu spalania;
o spalanie w zou fluidalnym, co poprawia efektywno procesu spalania,
wymian ciepa oraz odzysk produktw odpadowych;
o stosowanie procesu mokrego odsiarczania gazw, w ktrym absorbentem
jest wodna zawiesina wapna (tzw. metoda wapniowa) lub kamienia
wapiennego (metoda wapienna), a produktem kocowym siarczan wapnia.
Zastosowanie dodatkowego etapu utleniania powoduje, e produktem
procesu jest czysty gips, moliwy do zastosowania jako produkt handlowy;
o minimalizowanie iloci rozruchw kotw w skali roku;
ograniczanie iloci wytwarzanych odpadw poprzez optymalizacj wytwarzania
tzw. ubocznych produktw spalania w celu spenienia kryteriw dla produktw
ubocznych i ich wykorzystanie w brany budowlanej,
zastpowanie staych paliw kopalnych innymi rodzajami paliw, w tym rozwj
poszukiwa i wydobycia gazu upkowego
zwikszanie udziau w bilansie energetycznym energii uzyskiwanej ze rde
odnawialnych.
Odpady niebezpieczne
Wdraanie zasad eko-projektowania przez:
ograniczanie uycia substancji szkodliwych na etapie produkcji;
wdraanie czystych maoodpadowych procesw produkcji;
wdraanie systemw zarzdzania jakoci i rodowiskiem w zakadach
przemysowych;
32
wdraanie procedur dotyczcych rejestracji, oceny, udzielania zezwole
i stosowanych ogranicze w zakresie chemikaliw (REACH);
wdraanie ekoznakowania dla produktw speniajcych cile okrelone
wymagania.
Uytkowanie produktw typu chemia gospodarcza, rodki ochrony rolin, farby itd.:
edukacja w zakresie ekoznakowania i ograniczania zuycia rodkw szczeglnie
niebezpiecznych;
edukacja w zakresie wiadomych zakupw, w ilociach moliwych do zuycia
przed upywem daty przydatnoci;
edukacja w zakresie magazynowania i selektywnego zbierania,
przeciwdziaajcego zanieczyszczeniu innych produktw.
Odpady komunalne
Poniej przedstawiono przegld dobrych gminnych praktyk w zakresie zapobiegania

powstawaniu odpadw komunalnych.
Tabela 2. Przykady ilociowych efektw zapobiegania powstawaniu odpadw (rdo: 11, 12, 13,
14, 15, 16, 17, 18, i wasne obliczenia w oparciu o wymienione rda)
Instrument
Praktyka Potencjalny efekt zapobiegania
realizacji
Naklejka NIE na skrzynce

9,2 kg jako selektywnie zbierany
pocztowej (dotyczy edukacja
papier oraz 3,2 kg papieru w odpadach
nieadresowanej korespondencji mieszkacw
zmieszanych, razem 12,4 kg/M rok8
oraz ulotek reklamowych)
Intensywna kampania publiczna edukacja 3% odpadw zmieszanych oraz 2%

dotyczca ZPO mieszkacw odpadw papieru, razem 5%8
Promocja kompostowania
edukacja i
indywidualnego (ewentualnie 10-30 kg/M rok (inne rda do ponad
motywacja
dotowanie zakupu 60 kg/M rok)
mieszkacw
komposterw)9
Promocja ponownego uycia

poprzez rozpowszechnianie
edukacja
usug napraw, wypoyczania i 8,1 kg/M rok
mieszkacw
wykorzystania uywanych
przedmiotw
Materiay edukacja
wielokrotnego i motywacja 0,5 kg/M rok8
uycia urzdw
0,26 kg jako selektywnie zbierany
Zielone Wykorzystanie edukacja
papier oraz 0,5 kg odpadw
zamwienie dwustronnych i motywacja
zmieszanych, razem
publiczne wydrukw urzdw
0,76 kg/M rok8
Rczniki edukacja
wielokrotnego i motywacja 0,2 kg/M rok8
uycia urzdw
Kciki uywanych rzeczy. edukacja oraz W Gteborg w Szwecji:
Wydzielenie strefy w punktach zmiana procedury 8,5 kg/M w 2010r.
8
iloci okrelono dla Wiednia w 2000r, kiedy w przeliczeniu na mieszkaca rednio odbierano 280 kg/rok
odpadw zmieszanych oraz 201 kg/rok odpadw selektywnie zebranych.
9
Kierunek nie mieci si w definicji zapobiegania jednak jest czsto wymieniany jako dziaanie pozwalajce
zagospodarowa powstajce bioodpady u rda
33
Instrument
Praktyka Potencjalny efekt zapobiegania
realizacji
selektywnego zbierania klasyfikowania
odpadw komunalnych, gdzie przekazywanych Pierwszy przypadek realizacji w Polsce
mieszkacy mog odda przedmiotw w Zakadzie Zagospodarowania
uywane rzeczy do ponownego Odpadw w Poznaniu w ramach
uycia projektu Transwaste10
edukacja 4 kg/M w 2010r.
Promocja ponownego
mieszkacw (wynik krajowej sieci napraw i sklepw
wykorzystania i napraw
i przedsibiorstw ponownego uycia we Flandrii)
Dziaalno bankw ywnoci;
przekazywanie dobrej
jakociowo ywnoci o
zbliajcym si upywie terminu
wanoci (najlepiej spoy
przed..) przez sklepy,
restauracje, producentw itd.
organizacjom charytatywnym w
motywacja Banki ywnoci nalece do European
celu rozdysponowania wrd
wsppracy Federation of Foodbanks przekazay
osb potrzebujcych.
przedsibiorstw potrzebujcym
ywno przekazywana jest
i organizacji
jako penowartociowa ywno
charytatywnych 282 tys. Mg ywnoci w 2008 roku
w formie darowizn, jako. Majc
na uwadze ten warunek,
zagospodarowane s m.in.
nadwyki produkcyjne, partie o
krtkim terminie przydatnoci
do spoycia lub wycofane z
obrotu, np. ze wzgldu na
niekompletnie oznakowanie.
Ocena skutkw strat ywnoci w
2 mln. brytyjskich gospodarstw
Odpady ywnoci. Promocja
domowych:
efektywnego wykorzystania Edukacja
warto traconej ywnoci:
ywnoci w gospodarstwach mieszkacw
230 Euro/gosp. domowe w 2008 r;
domowych
cakowita masa odpadw ywnoci ok.
70 tys. Mg/rok
Odpady z instytucji (urzdy, banki, szkoy)

wdraania systemw zarzdzania rodowiskiem (EMAS) w urzdach;
wprowadzenie celu w postaci zmniejszania zuycia papieru na osob w urzdach
i innych instytucjach;
eliminacja uywania papieru do takich zastosowa jak faktury, potwierdzenia
odbioru dbr, formularze zamwie, raporty finansowe oraz dokumenty zwizane
z kosztami pracowniczymi wszdzie tam, gdzie jest to moliwe i prawnie
dozwolone;
powtrne wykorzystanie np. kopert dla wewntrznej komunikacji;
wycofanie z uycia czynnika chodniczego CFC lub podobnych gazw niszczcych
warstw ozonow;
zielone zamwienia publiczne uwzgldniajce np. wymogi w zakresie minimalnej
dugoci okresu uytkowania zakupionych produktw, moliwoci ich naprawy,
wymogu dostarczenia produktw wielokrotnego uytku, itd.
10
www.transwaste.eu
34
Odpady opakowaniowe
Wdraanie zasad ekoprojektowania: Dobr materiaw: promowanie materiaw, przy
zastosowaniu ktrych obcienie dla rodowiska ocenione na podstawie penej analizy
LCA jest wyranie mniejsze (w tym biotworzyw speniajcych kryteria biodegradacji
okrelone w EN 1343211 oraz materiaw zawierajcych recyklaty).
Wdraanie zasad ekoprojektowania: Ograniczenie masy opakowa na mas produktu
poprzez:
zastpowanie opakowa cikich lejszymi;
stosowanie materiaw cieszych, lecz trwaych (np. cienkie folie) doskonalenie
materiaw w tym zakresie;
stosowanie opakowa gitkich, dopasowujcych si do ksztatu pakowanego
przedmiotu;
ograniczenie liczby nadmiernych warstw opakowania;
optymaln geometri opakowa umoliwiajc jak najlepsze upakowanie
produktw na paletach;
eliminacja niepotrzebnych elementw opakowa.
Wdraanie zasad ekoprojektowania: Funkcjonalno opakowa:

stosowanie opakowa umoliwiajcych zamykanie pozwala na przechowywanie
produktw w tym samym opakowaniu, zmniejszenie odpadw dodatkowych
opakowa;
zrnicowanie wielkoci jednostkowych opakowa substancji niebezpiecznych,
umoliwiajce wybr odpowiedniej dla konsumenta porcji produktu;
inteligentne etykiety informujce o wieoci produktu pozwol na optymalne
zuytkowanie produktw;
opracowywanie bardziej skoncentrowanych wersji produktw.
Stosowanie opakowa wielokrotnego uytku (jeli ma to uzasadnienie ekologiczne,

ekonomiczne i jest spoecznie akceptowalne):
rozwj opakowa jednostkowych wielokrotnego uytku, np. rodki czystoci
i kosmetyki w opakowaniach wielokrotnego uytku;
promowanie stosowania opakowa uzupeniajcych (tzw. refill packw)
w niektrych produktach ywnociowych i chemii gospodarczej;
opakowania, ktre mog by wykorzystane w innych celach np. opakowanie
perfum, ktre jest wykorzystywane jako flakon;
zwrotne opakowania zbiorcze dla gastronomii np. zwrotne 30-50 l kegi
aluminiowe jako opakowanie piwa;
opakowania transportowe zwrotne, np. skrzyniopalety, beczki i inne zwrot
dostawcy;
palety transportowe (logistyka palet europalety, naprawa europalet) usugi
oparte na wypoyczaniu palet;
kontenery transportowe wypoyczanie;
umoliwienie klientom sklepw wykorzystania opakowa transportowych na
wasne zakupy, zamiast zakupu jednorazowych toreb.
11
Standard EN 13432: Proof of compostability of plastic products
35
Odpady ywnoci
Zapobieganie powstawaniu odpadw ywnoci na poszczeglnych etapach cyklu ycia:
Produkcja:
metody ZPO dla rolnictwa jako dostawcy substratw do produkcji ywnoci zostay
opisane w rozdziale 6;
wykorzystanie lokalnych podw rolnych (ograniczenie powstawania odpadw na
etapie transportu);
wdraanie nowoczesnych technologii przetwrstwa i produkcji ywnoci;
wdraanie systemw zarzdzania jakoci w zakadach produkcyjnych.
Dystrybucja i handel:
promowanie produktw, ktrych zalecana data spoycia zblia si koca;
przekazywanie produktw, ktrych zalecana data spoycia zblia si do koca
bankom ywnoci;
inteligentne rozwizania monitorujce dynamik sprzeday umoliwiajce
dostosowanie ofert dla konsumentw;
promowanie produktw, ktrych opakowania wykazuj wizualne defekty (np.
wgniecenia, rozdarcie etykiety, zarysowania), ktre ni miay wpywu na jako
ywnoci;
skracanie czasu magazynowania produktw w magazynach i w sklepach poprzez
moliwo bezporedniego zamawiania przez Internet;
edukacja w zakresie waciwego magazynowania ywnoci, przeciwdziaajcemu
przedwczesnemu psuciu;
zrnicowanie wielkoci opakowa umoliwiajce dostosowanie porcji do wielkoci
gospodarstwa domowego;
przeciwdziaanie sprzeday wizanej, ktra moe przyczynia si do strat
ywnoci;
handlowanie produktami regionalnymi.
Gastronomia (w tym w zakadach pracy i szkoach, szpitalach):
edukacja w zakresie zasad zapobiegania powstawaniu odpadw ywnoci;
wprowadzanie zrnicowanych wielkoci porcji;
monitoring iloci powstajcych odpadw w celu poprawy struktury zakupw;
promowanie produktw lokalnych i sezonowych;
wczesny wybr menu w przypadku grup;
przekazywanie potrzebujcym niewykorzystanej i pozostajcej w dobrej jakoci
ywnoci.
Gospodarstwa domowe:
wdraanie jednoznacznego oznakowania informujcego o okresie przydatnoci do
spoycia;
kampanie edukacyjne w zakresie zapobiegania powstawania odpadw ywnoci.
Opracowanie systemu monitorowania zapobiegania powstawaniu odpadw
ywnoci.
Zuyty Sprzt Elektryczny i Elektroniczny (ZSEE)
Wdraanie zasad ekoprojektowania: Dobr materiaw:
36
promowanie materiaw, przy zastosowaniu ktrych obcienie dla rodowiska
ocenione na podstawie penej analizy LCA jest wyranie mniejsze;
ograniczenie substancji szkodliwych gdzie jest to technicznie moliwe.
Wdraanie zasad ekoprojektowania: Funkcjonalno na etapie uytkowania:

Standaryzacja umoliwiajca wykorzystanie podzespow ze zuytych sprztw;
Projektowanie dla trwaoci;
Projektowanie dla atwego demontau i napraw;
Zapobieganie praktykom zwizanym z planowanym postarzaniem produktw.
Oddziaywanie na konsumentw:
Edukacja w zakresie wiadomych wyborw (m.in. znaczenie etykiet);
Promowanie trwaych produktw;
Przeciwdziaanie praktykom powodujcym skracanie okresu uytkowania wci
sprawnych produktw (np. uytkowanie produktw wycznie w okresie trwania
umowy gwarancyjnej).
Wyduanie cyklu ycia sprztw poprzez:
stworzenie sieci wymiany sprztu elektrycznego i elektronicznego w celu
ponownego uycia;
stworzenia sieci zbierania ZSEE w celu przygotowania do ponownego uycia;
tworzenie sieci napraw sprztu i przygotowania do ponownego uycia ZSEE
(zacznik II zawiera wytyczne realizacji sieci);
promowanie ponownego uycia poprzez zielone zamwienia publiczne oraz
tworzenie innych kanaw zbytu;
opracowanie odpowiednich procedur.
6. DOBRE PRAKTYKI ZAPOBIEGANIA POWSTAWANIU ODPADW

W ZALENOI OD REGIONU
W ramach diagnozy stanu z uwagi na rnice dotyczce wytwarzania odpadw,
wyodrbniono nastpujce regiony:
przemysowe,
rolnicze,
turystyczne,
miejskie,
wiejskie.
Dla kadego z tych regionw mona zaproponowa grup metod zapobiegania

powstawaniu odpadw, ktre wydaj si szczeglnie skuteczne. Przedstawiono je poniej.
Rejony przemysowe
Rozwj i promowanie czystych technologii, w tym wglowych;
Wdraanie zasad czystszej produkcji;
Promocja efektywnoci energetycznej;
Inicjowanie wsppracy rnych bran przemysu w celu tworzenia symbioz
przemysowych opartych na wymianie surowcw, infrastruktury, usug, itd.;
Promowanie systemw zarzdzania rodowiskiem, typu EMAS, ISO 14001;
Wdraanie ekoznakowania produktw;
37
Stworzenie instytucji wspomagajcej przemys, zwaszcza mae i rednie
przedsibiorstwa w zakresie zapobiegania powstawaniu odpadw i nowoczesnych
technologii opartych na racjonalnej gospodarce surowcowej;
Doradztwo w zakresie zielonych zamwie publicznych i procedur zwizanych
z pozyskaniem decyzji na wytwarzanie produktw ubocznych;
Promowanie ekoprojektowania oraz stosowania ocen cyklu ycia wyrobw i usug;
Promowanie ponownego uycia sprztw i urzdze.
Rejony rolnicze
Strategie ZPO dla gospodarstw opartych na uprawach
Edukacja i informacja w zakresie:

efektywnego stosowania rodkw ochrony rolin naturalnych metod zwalczania
szkodnikw (np. stosowanie innych organizmw do zwalczania szkodnikw,
stosowanie bodcw, takich jak atraktanty, repelenty, oraz antyfidanty i chorb
rolin (ograniczanie iloci stosowanych rodkw chemicznych);
alternatywnych metod zwalczania szkodnikw i chorb rolin;
racjonalnego stosowania nawozw (ograniczanie iloci stosowanych nawozw)
poprzez np. okresowe badanie zasobnoci gleby w substancje odywcze,
stosowanie nawozw wycznie w okrelonych porach roku (wiosna, lato)
w zalenoci od harmonogramu wysieww, efektywna aplikacja do gruntu,
stosowanie wasnych nawozw naturalnych;
racjonalny obrt i gospodarowanie rodkami ochrony rolin i nawozami w celu
ograniczenia powstawania odpadw;
ograniczania odpadw folii rolniczych poprzez ponowne uycie folii oraz
promowanie stosowania folii ulegajcych biodegradacji bezporednio rozkadowi
na polu, jeli ich stosowanie jest korzystne w caym cyklu ycia;
nowoczesnych metod magazynowania i pakowania w celu eliminowania strat
produktw (utrzymywanie w wieoci).
Inne instrumenty:
promowanie racjonalnych praktyk rolniczych w zakresie ZPO w ramach krajowego
portalu internetowego;
selektywne zbieranie odpadw rodkw wspomagajcych ochron rolin i innych
odpadw niebezpiecznych (ograniczanie iloci odpadw niebezpiecznych
w stosunku do innych odpadw);
promowanie zwrotnych opakowa, zwaszcza zbiorczych opakowa i opakowa
transportowych;
promowanie wsppracy gospodarstw w zakresie wsplnego wykorzystania
narzdzi, maszyn i infrastruktury (optymalizacja cykli ycia szczeglnie dla rzadko
wykorzystywanych sprztw, efektywne wykorzystanie zasobw);
wprowadzanie systemw zarzdzania jakoci produkcji i produktw rolnych,
monitoring wielkoci strat;
zapobieganie odpadom ywnoci, poprzez wykorzystanie gorszej jakoci
produktw jako karmy dla zwierzt.
Strategie ZPO dla gospodarstw opartych na hodowli zwierzt
38
Edukacja w zakresie:
optymalizacji produkcji karmy dla zwierzt (np. okresy zbioru dla uzyskania
najwyszych wartoci odywczych, sposobu konserwowania, zapewniajcego
minimalne straty substancji odywczych oraz przeciwdziaanie stratom; ochrona
przed gryzoniami i ptactwem);
optymalizacji dawkowania karmy w zalenoci od potrzeb ywieniowych, w celu
ograniczenia strat;
przeciwdziaania chorobom zwierzt i racjonalnego stosowania antybiotykw
i innych rodkw ochrony zdrowia zwierzt gospodarskich, w celu ograniczenie
nadmiernego stosowania lekw oraz w konsekwencji zanieczyszczania nimi
pozostaoci rolniczych, zwaszcza tych, ktre s wykorzystywane w celach
nawozowych;
zakupw i przechowania lekw w celu ograniczenia strat, np. w wyniku ich
przeterminowania;.
Inne instrumenty:
promowanie techniki przechowywania kiszonek dla zwierzt w pryzmach
przykrywanych foli zamiast w belach (w pryzmach zuycie folii wynosi ok.
0,16 kg folii/Mg kiszonki, w belach ok. 1,3 kg folii/Mg kiszonki), promowanie
ponownego uycia folii (defra 2006 12); zagszczania kiszonek w celu ograniczenia
objtoci i iloci wykorzystanych folii.
Oglne strategie ZPO dla rolnictwa

Promowanie usug opartych na wiadczeniu usug na rzecz rolnikw: wykonywanie
usug dotyczcych orki, wysiewu, zbiorw, koszenia, opryskw, co sprzyja
racjonalnemu wykorzystaniu maszyn rolniczych;
Wyduenie cyklu ycia maszyn rolniczych, m.in. poprzez promowanie napraw i ich
sprzeda i dystrybucj czci zamiennych na rynku wtrnym;
Rejony turystyczne
Promowanie stosowania produktw wielokrotnego uytku (takich jak naczynia,

kubki, rczniki) o ile jest to praktyczne i zgodne z zasadami higieny i nie
powoduje wikszego obcienia w caym cyklu ycia;
Promowanie stosowania przedmiotw o minimalnym wpywie na rodowisko
w caym cyklu ycia;
Edukacja w zakresie stosowania zielonych zamwie publicznych
uwzgldniajcych aspekty zwizane z ZPO wrd instytucji organizujcych
imprezy publiczne;
Edukacja w zakresie wiadomych zakupw ywnoci, rodkw utrzymania (m.in.
chemia gospodarcza) i trwaego wyposaenia wacicieli hoteli, pensjonatw,
restauratorw i innych wiadczcych usugi zwizane z turystyk;
Ograniczenie stosowania opakowa jednostkowych dla maych porcji produktw
(np. dla produktw niadaniowych typu: demy, sery, maso, jogurty); stosowanie
alternatywnych naczy zbiorczych o ile jest to praktyczne i zapewnia utrzymanie
higieny;
12
Department for Environment, Food and Rural Affairs (Defra) 2006 Saving money by reducing waste Waste
minimization manual: a practical guide for farmers and growers. Londyn 2006
39
Zapobieganie powstawaniu odpadw opakowa poprzez stosowanie dyspenserw
umoliwiajcych napenianie rodkw czystoci z opakowa zbiorczych;
Zapobieganie powstawaniu odpadw ywnoci poprzez zrnicowanie wielkoci
porcji, uywanie produktw regionalnych;
Promowanie usug opartych na wypoyczaniu sprztw turystycznych;
Wdraanie systemw zarzdzania jakoci w hotelach, orodkach turystycznych,
restauracjach, itd.
Miasta
Promowanie mniej konsumpcyjnego stylu ycia wrd mieszkacw;

Opracowanie lokalnej strony internetowej dotyczcej moliwoci zapobiegania
powstawaniu odpadw przez mieszkacw;
Promowanie produktw wielokrotnego uycia, w tym opakowa, toreb, naczy
o ile jest to praktyczne i zgodne z zasadami higieny i nie powoduje wikszego
obcienia w caym cyklu ycia;
Promowanie usug polegajcych na wypoyczaniu rzadko stosowanych sprztw
i narzdzi;
Promowanie produktw ekoznakowanych;
Tworzenie kcikw uywanych rzeczy przy punktach selektywnego zbierania
odpadw komunalnych umoliwiajcych mieszkacom oddawanie przedmiotw
z przeznaczeniem do ponownego uycia;
Tworzenie sieci napraw i ponownego uycia dla sprztu elektrycznego
i elektronicznego, mebli, zabawek, itd.;
Akcje edukacyjne dla instytucji publicznych, dotyczce moliwoci zapobiegania
powstawaniu odpadw przez np. dwustronne drukowanie, wykorzystanie urzdze
o duszym okresie uytkowania, leasing/wypoyczanie urzdze zamiast ich
zakupu, zielone zamwienia publiczne;
Organizowanie akcji wymiany i sprzeday uywanych sprztw, ubra, mebli, itd.;
Opracowanie portali internetowych sucych wymianie lub sprzeday produktw
do ponownego uycia;
Ograniczanie powstawania odpadw ywnoci poprzez promocj dziaalnoci
bankw ywnoci i innych organizacji charytatywnych;
Wspieranie wsppracy rnych instytucji w zakresie ponownego uycia.
Gminy wiejskie
Dziaania analogiczne jak dla miast, jednak z uwagi na mniejsz ilo wytwarzanych
odpadw opakowaniowych, odziey i ywnoci proponuje si przede wszystkim
realizowa dziaania zwizane z:
Promowaniem ponownego uycia poprzez tworzenie sieci napraw i ponownego
uycia, organizowanie akcji wymiany i sprzeday uywanych sprztw,
prowadzenie odpowiednich stron informacyjnych;
Zapobieganiem powstawaniu odpadw niebezpiecznych z uwagi na wysze zuycie
produktw chemicznych typu rodki ochrony rolin, farby, lakiery, preparaty
stosowane w gospodarstwach rolnych m.in. poprzez edukacj i promowanie
produktw ekoznakowanych;
W zalenoci od rodzaju gminy promowaniem dziaa zwizanych z ZPO
w rolnictwie lub turystyce.
40
7. CELE STRATEGICZNE
Podstawowym celem strategicznym dla Polski 2020 jest rozwj zrwnowaonej
gospodarki opartej na efektywniejszym wykorzystaniu zasobw, poszanowaniu
rodowiska i osigniciu wyszej konkurencyjnoci, dziki wykorzystaniu technologii
o niszym zapotrzebowaniu na surowce i energi oraz umoliwiajcej wykorzystanie
surowcw wtrnych i odnawialnych rde energii.
Jednoczenie powinien by realizowany cel spoeczny budowy wiadomego
i odpowiedzialnego spoeczestwa na rzecz zrwnowaonego rozwoju poprzez edukacj
ekologiczn opart na propagowaniu dziaa o charakterze niematerialnym
np. propagowanie inwestycji w rozwj kompetencji, nauk, rozpowszechnianie kultury,
turystyki zamiast dbr materialnych, ograniczenia zbdnej konsumpcji, uczenia
podejmowania wiadomych wyborw i wsparciu dobrych praktyk oraz inicjatyw
spoecznych.
Zapobieganie powstawaniu odpadw powinno by postrzegane jako istotny element
w kontekcie realizacji celu strategicznego, przy zachowaniu swobody dziaalnoci
gospodarczej i podejmowanych wyborw w granicach obowizujcego prawa.
Zapobieganie powstawaniu odpadw powinno by wynikiem dziaa ukierunkowanych na
kompleksow popraw efektywnoci przy uwzgldnieniu efektw ekologicznych,
ekonomicznych i spoecznych.
Poniej przedstawiono wyznaczone cele ilociowe i jakociowe, do osignicia
w perspektywie do roku 2022, stanowice uzupenienie obecnego Kpgo 2014 i
wojewdzkich planw gospodarki odpadami, w zwizku z opracowaniem niniejszego
Programu.
Cele te odnosz si do zapobiegania powstawaniu odpadw, natomiast dziaania
suce realizacji tych celw podejmowane s na poziomie wyrobw, materiaw,
substancji.
Cele ilociowe w odniesieniu do oglnej masy wytwarzanych odpadw:
utrzymanie wzrostu gospodarczego przy cakowitej masie wytwarzanych odpadw
na staym poziomie,
wskanik: masa odpadw wytwarzanych w Polsce [Mg/rok] wedug danych GUS;
ograniczenie obcienia PKB odpadami,
wskanik: masa wytwarzanych odpadw w Polsce w odniesieniu do PKB [kg /Euro
PKB];
Cele ilociowe w odniesieniu do priorytetowych strumieni odpadw:

Odpady wydobywcze, powstajce przy poszukiwaniu, wydobywaniu, fizycznej
i chemicznej przerbce rud oraz innych kopalin
cel ograniczenie masy wytworzonych odpadw w stosunku do wielkoci produkcji
wskanik: stosunek odpadw wytwarzanych w przemyle wydobywczym do wielkoci

produkcji (suma wgla kamiennego, brunatnego i miedzi) [Mg/Mg], rdo danych: GUS
Odpady z procesw termicznych, ktre powstaj podczas produkcji energii

elektrycznej i cieplnej ze spalania paliw staych w elektrowniach i elektrociepowniach
tzw. odpady paleniskowe oraz produkty z odsiarczania spalin
cel ograniczenie masy wytworzonych odpadw w stosunku do iloci wyprodukowanej
energii
41
wskanik: stosunek odpadw wytwarzanych w energetyce do iloci wyprodukowanej
energii [Mg/MWh], rdo danych: GUS
Odpady niebezpieczne (odpady te charakteryzuje wysoka zawarto substancji

szkodliwych dla rodowiska i dla czowieka; powstaj na etapie produkcji i uytkowania
chemikaliw i innych produktw zawierajcych substancje niebezpieczne)
cel: ograniczanie uciliwoci dla rodowiska odpadw poprzez wzrost liczby
wytwarzanych w Polsce produktw objtych ekoznakowaniem
wskanik - liczba wydanych certyfikatw ekoznakowania Eko-znak i/lub Ecolabel w Polsce
(najczciej ekoznakowaniu poddawane s materiay potencjalnie zawierajce substancje

niebezpieczne, tj. farby, rodki czystoci, lakiery, sprzt elektryczny i elektroniczny).
W Polsce moliwe jest uzyskanie jednego z dwch ekoznakw: Ecolabel lub Eko-
znak13. Europejski znak ekologiczny Ecolabel na wyrobach wskazuje, e s one mniej
szkodliwe dla rodowiska ni podobne wyroby w cigu caego cyklu ycia wyrobu,
poniewa speniaj opublikowane kryteria rodowiskowe uzgodnione przez pastwa
czonkowskie UE w porozumieniu z zainteresowanymi stronami (w tym
z przedstawicielami przemysu, konsumentw, organizacji rodowiskowych, handlu
i wadz publicznych). Stosowana jest metodologia oceny cyklu ycia wyrobu.
rdo danych: dane instytucji akredytujcych (Polskie Centrum Bada i Certyfikacji S.A)
Odpady komunalne
cel: utrzymanie wzrostu gospodarczego przy niskim wskaniku wytwarzania odpadw
komunalnych
wskanik - ilo wytwarzanych zmieszanych odpadw komunalnych na mieszkaca [kg/M

rok]; rdo danych: GUS
Odpady opakowaniowe
cel: zmniejszenie masy odpadw opakowaniowych w stosunku do masy produktw
wskanik - masa odpadw opakowaniowych wytwarzanych w stosunku do PKB w cenach staych
z 2000 roku [tys. Mg/mld. PKB rok]; rdo danych: sprawozdanie Ministerstwa rodowiska
Sprawozdanie Rzeczypospolitej Polskiej dotyczce masy odpadw opakowaniowych
wytworzonych i poddanych odzyskowi lub spalaniu z odzyskiem energii w spalarniach
odpadw, dane GUS dla PKB.
wskaniki dla porwna w ramach poszczeglnych bran:
udzia opakowa wielokrotnego uytku w opakowaniach wprowadzanych na rynek [%]
masa opakowania w stosunku do masy produktu wprowadzanego na rynek [kg / kg]
Odpady ywnoci
cel: ograniczenie marnotrawienia ywnoci
13
Obecnie kryteria techniczne opracowane i przyjte przez Europejski Komitet Ecolabelling obejmuj trzydzieci
kategorii wyrobw, wrd nich: farby, polepszacze gleby, papier higieniczny, papier do kopiowania, detergenty
do prania, arwki, tekstylia, materace, komputery PC, komputery przenone, uniwersalne rodki czyszczce
i sanitarne, detergenty do rcznego zmywania naczy, detergenty do zmywarek, telewizory, twarde pokrycia
podogowe, usugi hotelarskie. Zgodnie z decyzj Komitetu ds. Eko-znaku i Ecolabel, podjt na posiedzeniu
w dniu 20 czerwca 2005 r., obecnie system przyznawania EKO w Polsce jest oparty na tych samych kryteriach
dla wyrobw i usug, ktre s zawarte w decyzjach Komisji ustanawiajcych kryteria ekologiczne w ramach
programu przyznawania europejskiego oznakowania ekologicznego (Ecolabel), ktre ma promowa produkty
wywierajce ograniczony wpyw na rodowisko w cigu caego cyklu ycia. Dziki tej decyzji wnioskodawcy
mog otrzyma obydwa znaki jednoczenie, na korzystnych warunkach finansowych.
42
wskanik: masa ywnoci przekazanej Bankom ywnoci (wskanik naley traktowa
jako pomocniczy, gdy nie odzwierciedla on zoonoci problemu powstawania odpadw
ywnoci); rdo danych: Banki ywnoci
Zuyty sprzt elektryczny i elektroniczny(ZSEE) z uwagi na znaczce

oddziaywanie na rodowisko podczas produkcji sprztu elektrycznego i elektronicznego,
rosnc konsumpcj i stale skracajcy si okres uytkowania tych urzdze oraz
potencjalne negatywne oddziaywanie na rodowisko na etapie zagospodarowania
odpadw
cel: wzrost ponownego uycia, m.in. poprzez stworzenie sieci wymiany i napraw sprztu
elektrycznego i elektronicznego, oraz zbierania i przygotowanie ZSEE do ponownego
uycia
wskanik: udzia masy zuytego sprztu uytego ponownie w caoci w stosunku do

cakowitej masy zuytego sprztu zebranego w danym roku [%]; rdo danych: Raporty
Gwnego Inspektora Ochrony rodowiska o funkcjonowaniu systemu gospodarki
zuytym sprztem elektrycznym i elektronicznym
Cele jakociowe
W odniesieniu do produktw i produkcji: ograniczanie oddziaywania na rodowisko
na etapie wydobycia surowcw produkcji i surowcw, logistyki konsumpcji, ze
szczeglnym uwzgldnieniem ograniczenia stosowania szkodliwych substancji.
8. DZIAANIA W CELU REALIZACJI CELW STRATEGICZNYCH
W rozdziale tym przedstawiono szczegowo kierunki dziaa, zwizane z realizacj

celw strategicznych. Ze wzgldu na charakter podzielono je na kierunki o charakterze:
formalno-prawnym,
organizacyjno-finansowym
techniczno-technologicznym.
Obejm one dziaania w zakresie informacji, promocji i niezbdnych regulacji.

Naley podkreli, e przewaajca wikszo dziaa ma charakter dobrowolny.
Obszar 1: Dziaania horyzontalne:
1. Opracowanie i wdroenie bazy danych o produktach i opakowaniach oraz

o gospodarce odpadami (BDO), umoliwiajcej monitoring wdraania ZPO
A. Opis kierunku:
Gromadzenie wiarygodnych danych o iloci wytwarzanych odpadw - na poziomie
krajowym i regionalnym stanowi podstaw monitorowania postpu ZPO w kontekcie
wyznaczonych celw. Zgodnie z ustaw z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz. U.
z 2013 r. poz. 21 i 888) stworzona zostanie baza danych o produktach i opakowaniach
oraz o gospodarce odpadami (BDO). Art. 79 ust.1 ustawy o odpadach okrela zakres
danych, ktre bd gromadzone w BDO, obejmujcy m.in. dane o wprowadzanych na
terytorium kraju opakowaniach, produktach w opakowaniach, w podziale na poszczeglne
rodzaje opakowa, oraz odpadach z nich powstajcych; wprowadzanym zuytym sprzcie
elektrycznym i elektronicznym, bateriach i akumulatorach oraz o odpadach z nich
powstajcych; osignitych poziomach odzysku i recyklingu odpadw powstaych
z opakowa i produktw, iloci odebranych odpadw komunalnych, z podziaem na
odbierane selektywnie i zmieszane, z wyodrbnieniem odpadw komunalnych
ulegajcych biodegradacji. Zgodnie z ustaw o odpadach minister waciwy do spraw
43
rodowiska okreli, w drodze rozporzdzenia szczegowy zakres informacji objty
obowizkiem gromadzenia w BDO. Opracowanie BDO jest bardzo podane ze wzgldu
na monitorowanie efektw proponowanych dziaa ZPO. Na etapie uszczegowienia
zakresu danych gromadzonych w BDO naley uwzgldni zakres wymaganych danych
koniecznych dla monitorowania ZPO.
B. Charakter kierunku:
formalno-prawny, organizacyjno-finansowy
C. Poziom wdraania:
centralny, regionalny
D. Organ/instytucja wdraajca:
Ministerstwo rodowiska
E. Odbiorcy:
Ministerstwo rodowiska, GIO, GDO, NFOiGW, samorzdy regionalne i lokalne i inni,
wynikajcy z ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz. U. z 2013 r. poz. 21 i
888)
F. Instrumenty realizacji:
prawne, finansowe i techniczne
G. Uwagi:
Wymaga wsppracy i przepywu informacji pomidzy Ministerstwem rodowiska
a samorzdami
2. Oglnokrajowa platforma informacyjna nt. ZPO jako baza danych, opracowa

i zalece dotyczcych wdraania ZPO dla potrzeb samorzdw, instytucji
i przedsibiorcw
A. Opis kierunku:
Oglnokrajowa platforma informacyjna nt. ZPO jako baza danych, opracowa i zalece,
dotyczcych wdraania ZPO dla potrzeb samorzdw, instytucji i przedsibiorstw.
Opracowanie wytycznych i przykadw dobrych praktyk dla poszczeglnych grup
realizujcych zadania z zakresu ZPO: 1) samorzdw lokalnych; 2) instytucji
publicznych; 3) przedsibiorcw, w tym maych i rednich przedsibiorstw. Odrbne
wytyczne powinny obejmowa propozycj praktycznych dziaa, ktre mog by
wdroone w 1) gminie, 2) instytucji publicznej, 3) przedsibiorstwie, 4) gospodarstwie
rolnym, z przykadami i w miar moliwoci oszacowaniem ilociowym spodziewanych
skutkw. Dziaanie powinno by prowadzone na szczeblu krajowym w celu opracowania
spjnej strategii krajowej.
Dodatkowo proponuje si opracowanie platformy internetowej, jako centralnej bazy
danych, studiw, publikacji i przykadw dobrych praktyk w zakresie ZPO. Platforma
powinna zawiera wskazwki metodyczne dla organw administracji niszych szczebli,
samorzdw lokalnych, instytucji, sektora gospodarczego i mieszkacw, okrelajc
spjn strategi realizacji ZPO. Platforma powinna by administrowana przez
Ministerstwo rodowiska i oferowa moliwo interaktywnej komunikacji. Platforma
powinna zawiera wyniki realizowanych projektw badawczych i demonstracyjnych,
o ktrych mowa w pkt 5.
organizacyjno-finansowy, techniczno-technologiczny
44
C. Poziom wdraania:
centralny
E. Odbiorcy:
organy samorzdw terytorialnych, samorzdy lokalne, instytucje, przedsibiorstwa,
mieszkacy
podrczniki rekomendowanych praktyk, platforma informacyjna, studia, wskazwki
metodyczne, przykady dobrych praktyk
3. Rozwj wsppracy na rzecz ZPO pomidzy interesariuszami: M, organizacje
zrzeszajce przemys, konsumentw, samorzdy regionalne i lokalne
A. Opis kierunku:
Wypracowanie skutecznych strategii zapobiegania powstawaniu odpadw wymaga
wsppracy i wymiany dowiadcze pomidzy branami i sektorami. Opracowanie metod,
ich weryfikacja i doskonalenie powinno si odbywa w drodze dialogu i uwzgldnia
interesy poszczeglnych grup. Powinien by rozpoczty cykl warsztatw majcy na celu
przedstawienie rnych strategii i koncepcji ZPO w poszczeglnych sektorach (np.
w ramach Forum Dobre praktyki w gospodarce odpadami, bdcym inicjatyw
Ministerstwa rodowiska oraz Narodowego Funduszu Ochrony rodowiska i Gospodarki
Wodnej, majc na celu stworzenie platformy wymiany myli, pogldw i dowiadcze
kluczowych podmiotw na rynku gospodarki odpadami). Wyniki analiz i dokumentw
strategicznych, jak rwnie ich interpretacja powinny bra pod uwag sugestie
przedstawicieli przemysu i powinny by poddawane konsultacjom branowym
i spoecznym. W Ministerstwie rodowiska powinien by powoany zesp odpowiedzialny
za wdraanie ZPO, ktry powinien obejmowa osoby z Grupy roboczej do spraw
monitorowania realizacji krajowego planu gospodarki odpadami.
organizacyjno-finansowy
C. Poziom wdraania:
centralny
E. Odbiorcy:
samorzdy lokalne, instytucje, mieszkacy
tematyczne warsztaty i dyskusje
4. Realizacja projektw badawczych i demonstracyjnych w dziedzinie technologii
ZPO oraz upowszechnianie wynikw bada
A. Opis kierunku:
Realizacja projektw badawczych majcych na celu opracowanie nowych technologii
ukierunkowanych na efektywne wykorzystanie zasobw i ograniczenie wytwarzania
45
odpadw oraz uciliwoci dla rodowiska wytwarzanych odpadw. Zakres tematyczny
projektw:
innowacje materiaowe: badania moliwoci wdraania nowych materiaw do

produkcji opakowa i innych wyrobw, np. materiaw z surowcw odnawialnych i
ulegajcych biodegradacji zgodnych ze standardem EN 13432, nanotechnologie, w
przypadku ktrych wykazano, e charakteryzuj si niszym oddziaywaniem na
rodowisko podczas caego cyklu ycia, wdraania materiaw opartych o surowce
wtrne, zastpowanie materiaw o szkodliwym oddziaywaniu na rodowisko;
innowacje procesowe: doskonalenia technologii wytwarzania (np. ograniczenie
zuycia materiaw eksploatacyjnych i energii);
innowacje produktowe: opracowanie nowych produktw opartych o zasady
ekoprojektowania, miniaturyzacja produktw, produkty wielofunkcyjne;
Priorytetowe zakresy tematyczne projektw:
1) Projekt zapobiegania marnotrawieniu ywnoci: Znaczna cz odpadw
komunalnych stanowi ywno, jednak brakuje wiarygodnych danych o wielkoci
potencjau ZPO w tym zakresie. Proponuje si przygotowanie metodyki i zakresu
merytorycznego krajowej akcji przeciwko marnowaniu ywnoci, w oparciu
o dotychczasowe dowiadczenia ze zbirek ywnoci organizowanych przez
Federacj Polskich Bankw ywnoci. Mona wykorzysta dowiadczenie z Wielkiej
Brytanii oraz projekt FUSIONS, jako podstaw do opracowania krajowych ram
dziaa.
2) ponowne uycie, rozwj sieci napraw dla sprztu elektrycznego
i elektronicznego, mebli, zabawek, rowerw itd.,
3) prace badawczo-rozwojowe nad nowoczesnymi materiaami budowlanymi
z zastosowaniem materiaw wtrnych,
4) nowoczesne technologie produkcji, eliminujce powstawanie odpadw
projekty pilotaowe /demonstracyjne suce promowaniu opracowanych
technologii, wdroenia prbne majce na celu ocen skutkw ekonomicznych,
moliwo osignitych zaoonych efektw, skutkw spoecznych oraz
potencjalnych sabych stron. Projekty pilotaowe powinny by wdraane we
wsppracy instytucji badawczych i przedsibiorcw lub samorzdw lokalnych;
opracowanie metodyki porwnywania produktw, opracowanie rankingw
produktw pod wzgldem realizacji ZPO dla potrzeb realizacji dziaa
promocyjnych,
opracowanie metodyki, wytycznych i kryteriw stosowania oznakowania
produktw lokalnych, produktw trwaych i niskoodpadowych dla potrzeb
prowadzenie spjnej kampanii edukacyjnej,
opracowanie procedur realizacji ZPO,
opracowanie narzdzi informatycznych wspierajcych wdraanie ZPO,
analizy rynku dla ZPO oraz inne projekty wane dla ZPO.
techniczno-technologiczny
C. Poziom wdraania:
centralny i regionalny
46
Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyszego/ Narodowe Centrum Bada i Rozwoju,
Dyrekcja ds. Bada Komisji Europejskiej, realizacja: instytuty badawcze, uczelnie,
przedsibiorstwa
E. Odbiorcy:
mieszkacy, przedsibiorstwa, samorzdy regionalne i lokalne
projekty badawcze i demonstracyjne (wdroeniowe)
5. Uwzgldnienie w priorytetach NFOiGW/WFOiGW w perspektywie 2014-2020
moliwoci wsparcia dla MP na: dziaania dotyczce zmiany technologii na
technologie maoodpadowe, innowacyjne (analogiczne jak do programw
efektywnoci energetycznej); tworzenie nowych form dziaalnoci zwizanej
z zapobieganiem powstawaniu odpadw
A. Opis kierunku:
Wykorzystanie dowiadcze i wynikw z realizacji celw i programw dotyczcych
promowania dziaa zwizanych z efektywnoci energetyczn dla sektora MP
i przeniesienie dobrych praktyk na analogiczne formy programw w zakresie
zapobiegania powstawaniu odpadw w danej dziedzinie.
techniczno-technologiczny, organizacyjno-finansowy
C. Poziom wdraania:
NFOiGW/WFOiGW
E. Odbiorcy:
przedsibiorstwa
akcje informacyjno-edukacyjne, ekonomiczne
Obszar 2. Produkcja i produkty
Sekcja 2.1 Zapobieganie powstawaniu odpadw w projektowaniu produktw,

Ekoprojektowanie
6. Promocja ekoprojektowania
A. Opis kierunku:
Promocja ekoprojektowania systematycznego uwzgldniania aspektw rodowiskowych
przy projektowaniu produktu z zamiarem poprawienia charakterystyki oddziaywania,
jakie dany produkt wywiera na rodowisko przez cay cykl ycia
formalno-prawny
C. Poziom wdraania:
regionalny
47
urzdy marszakowskie
E. Odbiorcy:
przedsibiorstwa
informacyjne
Sekcja 2.2 Zapobieganie powstawaniu odpadw w trakcie produkcji

7. Promowanie przegldw ekologicznych procesw produkcyjnych, majcych na
celu inwentaryzacj i zbilansowanie przepywu surowcw, produktw, usug
i odpadw oraz okrelenie zalenoci przyczynowo-skutkowych warunkujcych
wytwarzanie odpadw
A. Opis kierunku:
Opracowanie wytycznych dla sektorowych przegldw ekologicznych majcych na celu
optymalizacj procesw produkcyjnych pod ktem surowcowo- odpadowym
C. Poziom wdraania:
centralny
Ministerstwo rodowiska/Ministerstwo Gospodarki
E. Odbiorcy:
przedsibiorstwa
przegldy ekologiczne, ogoszenia i informacje, wytyczne
Sekcja 2.3 Logistyka i handel detaliczny

8. Weryfikacja praktyk stosowanych w handlu: np. sprzeda wizana (jako zachta
do zwikszonej konsumpcji, nadmierne promowanie duych porcji np.
w multipleksach zachca do wikszej konsumpcji i do marnotrawienia ywnoci)
A. Opis kierunku:
Wprowadzenie kierunku jako dziaania CSR dla lokalnych sieci handlowych i dostawcw
organizacyjno-finansowy,
C. Poziom wdraania:
E. Odbiorcy:
48
przedsibiorstwa
ogoszenia i informacje
Obszar 3: Konsumpcja, uytkowanie i dziaania na szczeblu lokalnym
Sekcja 3.1 Wspomaganie decyzji konsumentw uwzgldniajce zasady ZPO
Proponowane dziaania dotyczce decyzji zakupowych mieszkacw:
9. Kampanie promujce sens hierarchii postpowania z odpadami (w tym: mniej
konsumpcyjny styl ycia)
A. Opis kierunku:
Kampania gminy promujca sens hierarchii sposobw postpowania z odpadami, w tym:
mniej konsumpcyjny styl ycia. Dziaania promujce zachowania wspierajce koncepcj
stylu ycia opartego o wiadom konsumpcj dbr i zasobw, ograniczenie nadmiernej
konsumpcji i promowanie inwestycji w edukacj, kultur, rozrywk i sport niebdcych
zwizanymi z zakupami rodkw materialnych. Promowanie mniej konsumpcyjnego stylu
ycia poprzez np. wdraanie koncepcji kupowania usugi zamiast produktu, promocj
niematerialnych prezentw dla dzieci i dorosych, inwestowanie w edukacj i kultur,
w tym oddziaywanie poprzez instrumenty ekonomiczne: opaty od jednorazowych toreb,
opaty od jednorazowych naczy itd. Promocja powinna nastpowa przez akcje
edukacyjno-informacyjne kierowane szczeglnie dla dzieci i modziey. Samorzdy
lokalne powinny wspiera rozwijanie zainteresowa dzieci i modziey domy kultury,
koa zainteresowa, stworzenie oferty edukacyjnej wraz z dofinansowaniem kursw
edukacyjnych dla rnych grup wiekowych, organizowanie zawodw sportowych, imprez
kulturalno-rozrywkowych, koncertw, przedstawie dla szerokiej grupy odbiorcw,
turystyk itd.
Ponadto powinny by promowane niematerialne formy prezentw np. bilety do kina czy
na imprezy zamiast zakupw prezentw materialnych, co wymaga stworzenia bazy ofert
w tym zakresie.
organizacyjno finansowy
C. Poziom wdraania:
regionalny i lokalny
Urzdy marszakowskie, te poprzez organizacje spoeczne, instytucje, szkoy, urzdy
E. Odbiorcy:
mieszkacy i spoecznoci lokalne
akcje informacyjno-edukacyjne; promocja i dofinansowanie imprez zbiorowych,
dofinansowanie edukacji
10. Inicjowanie i promowanie poprzez samorzdy regionalne inicjatyw, konkursw dla
maoodpadowych gmin, miast w staych cyklicznych programach wieloletnich
A. Opis kierunku:
Istotne jest dokumentowanie moliwoci zastosowania i ocena wypracowanych
wskanikw w zakresie ZPO zarwno w przypadku gospodarstw domowych, jak i sektora
49
gospodarczego, a nastpnie analiza porwnawcza w celu wskazania najlepszych praktyk
w danej dziedzinie.
techniczno-organizacyjny
C. Poziom wdraania:
Ministerstwo rodowiska/urzdy marszakowskie
E. Odbiorcy:
gminy
akcje informacyjno-edukacyjne
11. Lokalna platforma internetowa na rzecz ZPO opracowana czciowo na poziomie
krajowym, realizowana w kontekcie lokalnym
A. Opis kierunku:
Opracowanie i wdroenie na poziomie lokalnym portalu internetowego oglnodostpnego
(najlepiej powizanego z oficjaln stron miast, gminy czy regionu), ktry bdzie
stanowi bank danych, dotyczcych ZPO, obejmujcy zakres informacji opracowanych
w ramach programu krajowego (moe to by przekierowanie na oglnokrajow platform
ZPO np. http://ekoszyk.mos.gov.pl/), oraz przedstawiajc opisane powyej produkty
i dziaania promujce mniej konsumpcyjny styl ycia. Portal powinien by skierowany do
lokalnej spoecznoci i zawiera informacje, kalendarze wydarze, promowa produkty
lokalne, produkty o ograniczonym oddziaywaniu na rodowisko, produkty trwae,
informacjach o sieciach napraw i dystrybucji produktw wtrnych (ponowne uycie),
wskazwki na temat podejmowania wiadomych wyborw konsumenckich, itd.
Portal powinien by pod zarzdem gminy (np. dzia promocji) i by na bieco
aktualizowany.
C. Poziom wdraania:
samorzd (gmina)
E. Odbiorcy:
portal internetowy (konieczno opracowania spjnej koncepcji i bieca aktualizacja
informacji)
12. Stworzenie sieci wsppracujcych instytucji na rzecz zapobiegania powstawaniu
odpadw, w tym m.in. odpadw ywnoci
A. Opis kierunku:
50
Stworzenie koncepcji i wdroenie wsppracy instytucji na rzecz racjonalnego
wykorzystania ywnoci, z uwzgldnieniem handlu, gastronomii, organizacji i osb
potrzebujcych. Znaczn cz odpadw komunalnych stanowi ywno. W rnych
krajach, w tym w Polsce prowadzone s projekty badawcze, ktrych celem jest
opracowanie strategii zapobiegania powstawaniu odpadw ywnoci14. Wyniki projektw
naley przekada na systemowe dziaania na szczeblu krajowym i lokalnym poprzez
promowanie wsppracy i udzia wikszej liczby instytucji bezporednio zainteresowanych
w tym handel detaliczny, punkty gastronomiczne, konsumenci oraz Federacji Polskich
Bankw ywnoci.
Proponowane jest podejcie systemowe obejmujce dziaania ograniczajce marnowanie
ywnoci poprzez np. cay cykl ycia m.in. promocj wykorzystania ywnoci opartej na
produktach regionalnych w punktach gastronomicznych (promowanie produktw
z oznakowaniem, promowanie gastronomii regionalnej i opartej na produktach
ekologicznych), promocje produktw, ktrych okres przydatnoci do spoycia zblia si
do koca, wprowadzenie wymogu zrnicowania wielkoci posikw w punktach
gastronomicznych oraz przekazywanie niespoytej ywnoci Bankom ywnoci, w celu
rozdysponowania wrd osb potrzebujcych, itd. Konieczne jest dopracowanie
i upowszechnienie istniejcych procedur w tym zakresie uwzgldniajc zasady etyki
i higieny w zgodnoci z obowizujcym prawem. Dotyczy to produktw spoywczych,
ktre mog by przekazywane w drodze darowizny potrzebujcym przez podmioty
zainteresowane oraz stworzenia technicznych warunkw prowadzenia tych dziaa.
formalno-prawny i organizacyjno-finansowy
C. Poziom wdraania:
krajowy opracowanie strategii i lokalny wdroenie
Federacja Polskich Bankw ywnoci lub inna organizacja, we wsppracy
z organizacjami handlu detalicznego, gastronomii, organizacji konsumenckich, organizacji
pomocy spoecznej; wsppraca z organizacjami partnerskimi z innych krajw
czonkowskich UE
E. Odbiorcy:
Wdroenie szeregu instrumentw o charakterze organizacyjnym, np. rozbudowa
regionalnych sieci wsppracujcych instytucji darczycw oraz instytucji poredniczcych
w rozdysponowaniu ywnoci potrzebujcym, pozyskanie dofinansowania na rozbudow
logistyki redystrybucji ywnoci do osb potrzebujcych, akcje promocyjno-informacyjne
itd.
13. Wprowadzanie instrumentw ekonomicznych zmniejszajcych zuycie
jednorazowych opakowa i przedmiotw
A. Opis kierunku:
14
Projekt FoRWaRD i Kampania edukacyjno-informacyjna Nie marnuj jedzenia Myl ekologicznie
51
Instrumenty ekonomiczne zachcajce (lub zniechcajce) do podejmowania pewnych
dziaa s sprawdzonym sposobem realizacji celw i ksztatowania postaw. Przykadem
moe by pobieranie opat za zakup torebek plastikowych, ktre inaczej byyby
wydawane za darmo lub wprowadzenie opat za naczynia jednorazowe w punktach
gastronomicznych, gdzie jest moliwo wyboru. Innymi przykadami zacht jest
obnianie opat za prowadzenie rachunkw przy rezygnacji z papierowych wycigw na
rzecz bankowoci elektronicznej. Nisze opaty przy wykonywaniu przeleww
bezgotwkowych, itd.
To s przykady dziaa ukierunkowanych na ksztatowanie postaw mieszkacw,
natomiast podwyszone opaty dla wprowadzajcych na rynek tego typu opakowania, czy
naczynia s instrumentem oddziaujcym na handel czy usugodawc. W uzasadnionych
przypadkach mona wprowadzi ograniczenia stosowania pewnych produktw
jednorazowych.
formalno-prawny
C. Poziom wdraania:
wszystkie poziomy, dziaania na poziomie lokalnym powinny wywodzi si z zalece
i wytycznych opracowanych na szczeblu centralnym zawartych w podrcznikach dla gmin
i instytucji.
Ministerstwo rodowiska, przedsibiorcy
E. Odbiorcy:
przedsibiorstwa, mieszkacy, instytucje
wytyczne dot. zalecanych instrumentw ekonomicznych na szczeblu krajowym, wytyczne
dla niszych szczebli administracji, dostosowanie uregulowa prawnych
G. Uwagi:
kierunek jest aktualnie realizowany przez istniejce instrumenty ekonomiczne, w tym
opaty za worki jednorazowe, opaty produktowe
Sekcja 3.2 Oglna edukacja, udzia spoeczestwa i instytucji publicznych w
ZPO
14. Opracowanie materiaw edukacyjnych nt. ZPO dla szk i wyszych uczelni
A. Opis kierunku:
W ramach podstawowych programw nauczania dzieci i modziey powinny zosta
uwzgldnione tematy zwizane w presj na rodowisko wynikajc z wytwarzaniem
odpadw. Tematyka ta powinna by uwzgldniona w ramach zaj zwizanych z ochron
rodowiska przyrodniczego. Dlatego proponuje si opracowanie materiaw nauczania
w tym zakresie. Dodatkowo w celu promowania prawidowych postaw i zachowa
proponuje si poszerzenie zakresu o opracowanie strategii zapobiegania powstawaniu
odpadw w gospodarstwach domowych i szkole w formie prac grupowych uczniw,
konkursw na najlepsze pomysy, itd. Szkoy poprzez wdraanie metod zapobiegania
odpadw powinny przyczynia si do przenoszenia dobrych praktyk jako wyuczonych
nawykw poza rodowisko szkolne.
52
W ramach kierunkw zawodowych na uczelniach wyszych tematyka zwizana z ZPO
powinna by uwzgldniona w zakresach tematycznych kursw zwizanych z gospodark
odpadami.
formalno-prawny
C. Poziom wdraania:
dziaania na poziomie szk i uczelni wyszych
Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyszego, Ministerstwo Edukacji Narodowej, szkoy,
uczelnie
E. Odbiorcy:
dzieci, modzie, nauczyciele
opracowanie materiaw
15. Wdraanie systemw zarzdzania rodowiskowego zgodnych z norm ISO 14001
oraz EMAS w przedsibiorstwach i instytucjach publicznych
A. Opis kierunku:
Wdroenie systemu zarzdzania rodowiskiem wg. normy ISO 14001 oraz EMAS wie
si ze zintegrowanym podejciem do ochrony rodowiska w instytucji (gminie) jak i w
przedsibiorstwach. Uzyskanie certyfikatu potwierdzajcego wdroenie systemu
zarzdzania rodowiskowego potwierdza, e w organizacji/gminie zosta przeprowadzony
przegld stanu presji na rodowisko, w tym wynikajcej z wytwarzanych odpadw oraz
e zostay okrelone cele (w tym mog one obejmowa wskaniki wytwarzanych
odpadw), dla ktrych wyznaczono weryfikowalne wskaniki i e postp bdzie
monitorowany przez zewntrznego audytora. Oglnie wdraanie systemw ISO i EMAS
wymusza uporzdkowanie stanu wiedzy o wywieranych presjach oraz okrelenie
wskanikw poprawy, ktre podlegaj monitoringowi. W ten sposb w
organizacji/instytucji posiadajcej wdroony system zarzdzania rodowiskowego
znacznie atwiej monitorowa skutki i efekty podejmowanych dziaa na rzecz ZPO. Poza
tym moliwe jest te porwnanie uzyskiwanych efektw z innymi
organizacjami/instytucjami (benchmarking).
A. Charakter kierunku:
techniczno-technologiczny, formalno-prawny, organizacyjno-finansowy
B. Poziom wdraania:
lokalny, regionalny
C. Organ/instytucja wdraajca:
organizacje- gminy/przedsibiorstwa
D. Odbiorcy:
gminy, przedsibiorstwa
E. Instrumenty realizacji:
53
system zarzdzania rodowiskowego
16. Programy i konkursy w celu podniesienia wiadomoci na temat strategii
ograniczania odpadw w ramach Europejskiego Tygodnia Zapobiegania Powstawaniu
Odpadw
A. Opis kierunku:
Uczestnictwo w Europejskim Tygodniu Redukcji Odpadw, ktry rozpocz si jako 3-letni
projekt w ramach program LIFE + Komisji Europejskiej, zainicjowany w celu podniesienia
wiadomoci na temat strategii ograniczania odpadw oraz o polityce Unii Europejskiej
i jej pastw czonkowskich w tym zakresie.
Podstawowe cele edukacyjne obejmuj:
wspieranie dziaa dotyczcych redukcji odpadw w Europie,
wyrnienie pracy wykonanej przez rne podmioty, poprzez konkretne przykady
redukcji odpadw,
zachta do zmiany zachowania Europejczykw (zuycie, produkcja) w yciu
codziennym.
Inicjatywa kierowana jest do organizacji publicznych w caej Europie, ktre posiadaj
kompetencje w zakresie zapobiegania powstawaniu odpadw i odpowiedziay na
zaproszenie do udziau w imprezie. Drug grup adresatw s obywatele Europy, ktrzy
uczestnicz w dziaaniach organizowanych przez organizatorw projektw w celu
zapoznania si z praktykami ZPO, ktre mog realizowa w yciu codziennym.
Instytucje uczestniczce w imprezie, to przede wszystkim:
Administracja / wadza publiczna
Stowarzyszenia / NGO
Biznes / Przemys
Owiata
Inne (np. szpitale, centra kultury itp.).
M inicjuje dziaania zgodnie z zakresem dziaa dotyczcych Europejskiego Tygodnia

ZPO w danym roku, skierowane do gmin. Gminy uczestnicz w tych dziaaniach.
C. Poziom wdraania:
midzynarodowy
Ministerstwo rodowiska, gminy
E. Odbiorcy:
instytucje, mieszkacy
konkurs
Sekcja 3.3 Inicjatywy lokalne i dobre praktyki
17. Budowa sieci napraw i ponownego uycia
A. Opis kierunku:
54
Dziaalno ta stanowi jeden z priorytetw ZPO, gdy prowadzi do wyduenia czasu
uytkowania produktw, co mona bezporednio odnie do ograniczenia powstawania
odpadw. Sieci napraw i ponownego uycia powinny obejmowa produkty priorytetowe:
sprzt elektryczny i elektroniczny, meble, zabawki, odzie i obuwie. Zacznik II zawiera
wytyczne dla realizacji sieci ponownego wykorzystania i napraw w poczeniu z punktami
selektywnego zbierania. W kadej gminie powinny powsta punkty, do ktrych
mieszkacy mogliby przywozi zbdne produkty do ponownego uycia lub produkty
wymagajce przygotowania do ponownego uycia. Proponuje si wykorzystanie ju
istniejcych
i obecnie tworzonych punktw selektywnego zbierania odpadw. Dalsze elementy sieci
powinny mie charakter ponadgminny (wojewdzki), tak aby zapewni wymagany
strumie produktw do naprawy. Sieci powinny przyjmowa rwnie sprzty wycofane
z instytucji (np. bankw, urzdw), ktre s z reguy lepszej jakoci. Wdroenie sieci
powinno by kadorazowo poprzedzone planem i analiz opacalnoci ekonomicznej.
organizacyjno-finansowy, techniczno-technologiczny
C. Poziom wdraania:
gminy, przedsibiorstwa
E. Odbiorcy:
przedsibiorstwa, mieszkacy
wsparcie finansowe i organizacyjne
G. Uwagi:
wymagane wsparcie proceduralne w zakresie doprecyzowania procedur zwizanych
z rozrnieniem przedmiotw do ponownego uycia oraz procedur uznania formalnego
zakoczenia procesu przygotowania do ponownego uycia
18. Promowanie i wspieranie budowy sieci napraw i ponownego uycia
A. Opis kierunku:
Celem dziaania jest wspieranie dziaalnoci opartej na tworzeniu sieci usug napraw
produktw w celu dalszego uycia lub pozyskanie i przygotowanie odpadw do
ponownego uycia.
Zgodnie z ustaw o odpadach (art. 19. ust. 1) organy administracji publicznej, w zakresie
swojej waciwoci, podejmuj dziaania wspierajce ponowne uycie i przygotowanie do
ponownego uycia odpadw, w szczeglnoci:
1) zachcajc do tworzenia i wspierajc sieci ponownego wykorzystania i napraw;
2) stwarzajc zachty ekonomiczne. Celem dziaania jest rwnie wzmacnianie rynkw
zbytu dla produktw uywanych. Moe to by realizowane w ramach portali
internetowych wsppracujcych z sieciami napraw, udostpniajcymi listy i
charakterystyki dostpnych przedmiotw. Mog one suy sprzeday wysykowej
(podobne do gied rzeczy uywanych allegro, tablica) lub tylko przedstawieniu
informacji o dostpnych przedmiotach i gdzie mona je kupi lub ogoszenia o
poszukiwanych produktach.
55
Podane jest te opracowanie kryteriw jakoci dla uywanych produktw, procedur
udzielania gwarancji przez sieci napraw, dziki czemu bd one mogy atwiej znale
rynki zbytu. Kryteria takie powinny zosta opracowane przez Stowarzyszenia
producentw i by wdraane na szczeblu centralnym.
C. Poziom wdraania:
Gminy, Urzdy Marszakowskie we wsppracy z przedsibiorcami, konsultantami
E. Odbiorcy:
przedsibiorcy, mieszkacy
wsparcie finansowe i organizacyjne
Poniej przedstawiono ww. kierunki dziaa we wzajemnych powizaniach.
Rysunek 11. Struktura powiza kierunkw dziaa w zakresie ZPO (rdo: opracowanie wasne)
56
8.1 Harmonogram rzeczowo-finansowy zada
Poniej przedstawiono oglny harmonogram rzeczowo-finansowy realizacji dziaa

z okreleniem instytucji wdraajcych, terminw realizacji, szacunkowych nakadw
finansowych, moliwych rde finansowania, a take wskanikw monitorowania
realizacji dziaa. Dziaania priorytetowe zostay wyrnione pogrubion czcionk.
Szacunkowe rodki finansowe przedstawione w harmonogramie przewidziane na dziaania
powinny mieci si w ramach limitw danego dysponenta.
57
Tabela 3. Harmonogram rzeczowo-finansowy dziaa Krajowego programu zapobiegania powstawaniu odpadw (rdo: opracowanie wasne)
Szacunkowe Wskaniki
Organ/instytucja Termin Potencjalne rdo
L.p. Nazwa dziaania nakady finansowe monitorowania realizacji
wdraajca realizacji finansowania15
[mln z]* dziaa
Opracowanie i wdroenie bazy 12,0
danych o produktach i Nie przewiduje si,
1 opakowaniach oraz o gospodarce M 2014-2016 (w tym ok. 7 mln na NFOiGW
dziaanie obligatoryjne
odpadami (BDO), umoliwiajcej utworzenie systemu)
monitoring wdraania ZPO
Oglnokrajowa platforma Utworzona i aktualizowana
informacyjna nt. ZPO jako baza wdroenie od na bieco platforma
danych, opracowa i zalece M 2015 1,0 informacyjna nt. ZPO z
2 NFOiGW
dotyczcych wdraania ZPO dla forum instytucji
i utrzymanie
potrzeb samorzdw, instytucji i wsppracujcych
przedsibiorcw
Rozwj wsppracy na rzecz ZPO Liczba zrealizowanych
wdroenie od
pomidzy interesariuszami: M, warsztatw w roku,
M 2015 1,0 NFOiGW, np. w ramach
3 organizacje zrzeszajce
Dobrych Praktyk Liczba wsppracujcych
przemys, konsumentw, i utrzymanie
instytucji
samorzdy regionalne i lokalne
Suma rodkw
Ministerstwo Nauki i 5,0 Budet pastwa **/ przeznaczonych na projekty
Realizacja projektw Szkolnictwa Wyszego NFOiGW dot. ZPO [mln/rok] oraz
badawczych i demonstracyjnych /Narodowe Centrum 3,0 Programy badawcze UE, udzia w oglnym
4 2015-2018
w dziedzinie technologii ZPO oraz Bada i Rozwoju/ np. Life+, Horizon2020, dofinansowaniu projektw
upowszechnianie wynikw bada Dyrekcja ds. Bada Central Europe, Baltic dot. gospodarki odpadami
Komisji Europejskiej Sea Region, i in. finansowanych ze rodkw
krajowych
Uwzgldnienie w priorytetach
NFOiGW/WFOiGW w
perspektywie 2014-2020 Uruchomione programy
moliwoci wsparcia dla MP na: NFOiGW/WFOiGW w
dziaania dotyczce zmiany zakresie wsparcia dla MP
5 technologii na technologie NFOiGW/WFOiGW 2015-2020 - - na dziaania dotyczce
maoodpadowe, innowacyjne zmiany technologii na
(analogiczne jak do programw technologie maoodpadowe,
efektywnoci energetycznej); innowacyjne
tworzenie nowych form
dziaalnoci zwizanej z
15
W przypadku NFOiGW s to zarwno rodki krajowe jak i rodki UE, zgodnie z przyjtymi zasadami udzielania dofinansowania.
58
Szacunkowe Wskaniki
[mln z]* dziaa
zapobieganiem powstawaniu
odpadw
Zaplanowana i
6 Promocja ekoprojektowania Urzdy marszakowskie 2015-2020 9,6 WFOiGW przeprowadzona kampania
promocyjna
Promowanie przegldw
ekologicznych procesw Opracowane wytyczne dla
produkcyjnych, majcych na celu sektorowych przegldw
Ministerstwo
inwentaryzacj i zbilansowanie ekologicznych majce na
rodowiska/
7 przepywu surowcw, produktw, 2015-2022 0,1 WFOiGW celu optymalizacj
Ministerstwo
usug i odpadw oraz okrelenie procesw produkcyjnych
Gospodarki
zalenoci przyczynowo-skutkowych pod ktem surowcowo-
warunkujcych wytwarzanie odpadowym
odpadw
Weryfikacja praktyk stosowanych w

handlu: np. sprzeda wizana (jako Nie przewiduje si -
zachta do zwikszonej konsumpcji, Ministerstwo dziaanie realizowane w
8 nadmierne promowanie duych porcji 2014-2022 - -
rodowiska ramach wsppracy
np. w multipleksach zachca do instytucji na rzez ZPO
wikszej konsumpcji i do
marnotrawienia ywnoci)
Urzdy
Kampanie promujce sens hierarchii marszakowskie, Liczba imprez
9 postpowania z odpadami (w tym: poprzez organizacje 2015-2019 8,0 WFOiGW zorganizowanych w cigu
mniej konsumpcyjny styl ycia) spoeczne, instytucje, roku
szkoy, urzdy
Inicjowanie i promowanie poprzez

samorzdy regionalne inicjatyw, Ministerstwo Liczba podjtych inicjatyw,
10 konkursw dla maoodpadowych rodowiska/urzdy 2015-2020 9,6 WFOiGW zorganizowanych
gmin, miast w staych cyklicznych marszakowskie konkursw
programach wieloletnich
Utworzona i aktualizowana
na bieco platforma
Lokalna platforma internetowa na
11 Gminy 2015-2017 8,0 WFOiGW informacyjna nt. ZPO z
rzecz ZPO
forum instytucji
wsppracujcych
59
Szacunkowe Wskaniki
[mln z]* dziaa
Federacja Polskich
Bankw ywnoci lub
inna organizacja, we
wsppracy
z organizacjami handlu
Stworzenie sieci detalicznego,
wsppracujcych instytucji na gastronomii,
Liczba instytucji
12 rzecz zapobiegania powstawaniu organizacji 2015-2022 2,0 NFOiGW
wsppracujcych
odpadw, w tym m.in. odpadw konsumenckich,
ywnoci organizacji pomocy
spoecznej; wsppraca
z organizacjami
partnerskimi z innych
krajw czonkowskich
UE
Wprowadzone instrumenty
Wprowadzanie instrumentw
ekonomiczne- dziaanie
ekonomicznych zmniejszajcych
13 M/Przedsibiorcy 2015-2016 0,5 NFOiGW realizowane w ramach
zuycie jednorazowych opakowa i
wsppracy instytucji na
przedmiotw
rzez ZPO
Ministerstwo Nauki i
Szkolnictwa Wyszego,
Opracowanie materiaw Ministerstwo Edukacji Liczba szk, w ktrych
14 edukacyjnych nt. ZPO dla szk i Narodowej, szkoy, 2014-2016 2,0 Budet pastwa** podjto edukacj w
wyszych uczelni uczelnie zakresie ZPO
Liczba organizacji, w
Wdraanie systemw zarzdzania
ktrych wdroono systemy
rodowiskowego zgodnych z norm Budety gmin/WFOiGW
Gminy zarzdzania
15 ISO 14001 oraz EMAS w 2014-2022 35
/przedsibiorstwa Budety przedsibiorstw rodowiskowego zgodne z
przedsibiorstwach i instytucjach
norm ISO 14001 oraz
publicznych
EMAS
Programy i konkursy w celu Liczba zgoszonych do

podniesienia wiadomoci na temat M/ Gminy 2015-2022 0,5 Budety gmin/NFOiGW konkursu/programu
16
strategii ograniczania odpadw w projektw z Polski
60
Szacunkowe Wskaniki
[mln z]* dziaa
Zapobiegania Powstawaniu Odpadw
Liczba nowo powstaych

Budety gmin/ punktw napraw oraz
Budowa sieci napraw i Gminy / WFOiGW dziaalnoci wymagajcych
17 2014-2018 32,0
ponownego uycia Przedsibiorstwa pozwolenia na prowadzenie
Budety przedsibiorstw przygotowania do
ponownego uycia
Gminy, Urzdy
Marszakowskie we
Promowanie i wspieranie budowy Budety przedsibiorstw/
18 wsppracy z 2014- 2018 0,5 Nie przewiduje si
sieci napraw i ponownego uycia WFOiGW
przedsibiorcami,
konsultantami
* zaoenia do wyliczenia szacunkowych nakadw finansowych przedstawiono w zaczniku VII.

** nakady bd finansowane w ramach wydatkw planowanych w budetach waciwych dysponentw w ustawach budetowych na kolejne lata
61
9. MONITORING REALIZACJI
Wdraanie Kpzpo wymaga zaplanowania i realizacji szeregu dziaa, przewidzianych
w niniejszym dokumencie. Realizacja tych dziaa powinna przyczynia si do
ograniczenia negatywnego oddziaywania na rodowisko, poprawy efektywnoci
wykorzystania zasobw oraz oglnego poziomu edukacji ekologicznej spoeczestwa.
Mierzalnym wynikiem dziaa powinno by zapobieganie powstawaniu odpadw. Dla
oglnej masy wytwarzanych odpadw oraz priorytetowych strumieni odpadw,
w rozdziale 7 zostay okrelone wskaniki monitorowania.
Monitorowanie Programu cile powizane jest z zadaniami i odpowiedzialnoci
wynikajc z obecnej struktury systemu gospodarki odpadami i odpowiednio powinno by
zadaniem struktur odpowiedzialnych za nadzorowanie tego systemu w Polsce.
Niniejszy program stanowi uzupenienie do Kpgo 2014 oraz wojewdzkich planw
gospodarki odpadami w zakresie zapobiegania powstawaniu odpadw, poprzez
uwzgldnienie w jednym dokumencie dziaa w zakresie zapobiegania powstawaniu
odpadw zarwno na poziomie krajowym jak i na poziomie wojewdzkim. Zgodnie
z art.37 ust. 1 ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach plany gospodarki odpadami
podlegaj aktualizacji nie rzadziej ni co 6 lat. Ponadto zgodnie z art. 39 ust. 1
z realizacji planw gospodarki odpadami s sporzdzane sprawozdania obejmujce okres
3 lat kalendarzowych. Kpzpo, jako obligatoryjny element planw gospodarki odpadami
podlega obowizkowi aktualizacji i sprawozdawczoci z tak sam czstotliwoci. Dla
potrzeb monitowania Kpzpo okrelono wskaniki ilociowe wraz ze wskazaniem rda
pochodzenia informacji. Wskaniki monitoringu oglnych celw Kpzpo zestawiono w
tabeli 4, natomiast tabela 5 zawiera wskaniki monitoringu szczegowych celw Kpzpo.
Zawarte w tabelach poziomy odniesienia oznaczaj obecn warto wskanika
monitoringu.
Tabela 4. Monitoring oglnych celw ilociowych Kpzpo (rdo: opracowanie wasne)
Warto
Podany rdo
Lp. Wskanik Jednostka odniesienia
trend danych
(rok)
Ilo wytwarzanych 136 mln
1 Mg/rok GUS
odpadw (2011 rok)
Masa wytwarzanych
odpadw w Polsce mln Mg/ przeliczenie na
0,12
2 w odniesieniu do PKB mld z podst. danych
(2011 rok)
w cenach staych (2000r. = (kg/z) GUS
100%)
Tabela 5. Monitoring szczegowych celw Kpzpo (rdo: opracowanie wasne)
Warto
Podany rdo
trend danych
(rok)
Masa odpadw
wydobywczych:
1) Odpady z flotacyjnego
wzbogacania rud metali
nieelaznych przeliczenie
0,33
1 2) Odpady powstajce przy Mg/Mg na podst.
(2011 rok)
pukaniu i oczyszczaniu danych GUS
kopalin w stosunku do masy
produktu (suma wgla
kamiennego, brunatnego
i miedzi)
Masy odpadw z sektora przeliczenie
133
energetyki (jako suma: Mg/MWh na podst.
2 (2011 rok)
1) mieszanek popioowo- danych GUS
62
Warto
Podany rdo
trend danych
(rok)
ulowych z mokrego
odprowadzania odpadw
paleniskowych;
2) popiow lotnych z wgla;
3) mieszaniny popiow lot.
I odpadw staych
z wapniowych metod
odsiarczania;
4) uli, popiow
paleniskowych i pyw
z kotw w stosunku do iloci
wyprodukowanej energii
36, w tym:
Liczba wydanych 12 dla artykuw
chemicznych, dane polskich
certyfikatw ekoznakowania
23 dla sprztu instytucji
3 Eko-znak i/lub Ecolabel w -
elektrycznego i akredytujcyc
Polsce elektronicznego, h
w roku 1 dla mebli
(2012 rok)
GUS (jako
rnica
Ilo wytwarzanych
odpadw
4 zmieszanych odpadw kg/M rok 289 (2011 rok)
wytworzonych
komunalnych na mieszkaca
i selektywnie
zebranych)
Sprawozdanie
RP, dotyczce
masy
Masa odpadw odpadw
opakowaniowych tys. opakowaniow
5 wytwarzanych w stosunku Mg/mld z 3,02 (2011 rok) ych
do PKB w cenach staych z rok wytworzonych
2000 roku (dane
eurostat);
GUS wielo
PKB
Masa ywnoci przekazanej
69,5 tys. (2011 Dane Bankw
6 Bankom ywnoci (wskanik Mg/rok
rok) ywnoci
pomocniczy)
Raporty
Gwnego
Inspektora
Ochrony
Udzia masy zuytego
rodowiska
sprztu uytego ponownie w
o funkcjonow
caoci w stosunku do
7 % 0,4 (2011 rok) aniu systemu
cakowitej masy zuytego
gospodarki
sprztu zebranego w danym
zuytym
roku
sprztem
elektrycznym
i elektroniczn
ym
W zwizku z powyszym proponuje si nastpujcy sposb monitorowania realizacji

Kpzpo:
Uwzgldniajc konieczno tworzenia spjnych planw w zakresie gospodarowania
odpadami zaleca si, eby dziaania zwizane z zapobieganiem powstawaniu odpadw
63
zostay uwzgldnione w kolejnych aktualizacjach planw gospodarki odpadami na
szczeblu krajowym i wojewdzkim.
Do tego czasu proponuje si monitorowanie realizacji niniejszego Programu
w odrbnym trybie, w oparciu o wyznaczone wskaniki. Postp w realizacji celw
powinien zosta oceniony w sprawozdaniu z realizacji Kpzpo obejmujcym okres 3 lat
kalendarzowych.
rodki na opracowanie sprawozdania przewidziano w ramach realizacji dziaania 2
w Harmonogramie rzeczowo-finansowym: Rozwj strategii i polityk prewencyjnych przez
organy pastwowe oparty na analizach i studiach okrelajcych skutki wdraanych
zmian.
10. OCENA SKUTKW PROPONOWANYCH ROZWIZA

Program zosta opracowany, aby zaproponowa rozwizania majce pomc
w rozwizywaniu problemw zwizanych z zapobieganiem powstawaniu odpadw.
W ramach przeprowadzonych bada i analiz w programie okrelono, e gwne problemy
w tym obszarze dotycz:
wysokiej odpadotwrczoci (wskanik krajowy iloci wytwarzanych odpadw
w stosunku do wielkoci PKB jest dwukrotnie wyszy ni rednia dla wszystkich
krajw czonkowskich),
wysokiej materiaochonnoci gospodarki (wskanikiem jest tzw. produktywno
zasobw. Wskanik wydajnoci zasobw w Polsce ma bardzo nisk warto (0,4
Euro/kg surowcw), podczas gdy rednia dla UE jest 4-krotnie wysza (1,6
Euro/kg), a w niektrych krajach prawie dziesiciokrotnie).
To prowadzi do wniosku, e wskazane w Programie ZPO dziaania bd oddziaywa
pozytywnie w zakresie prowadzenia racjonalnej gospodarki odpadami w Polsce.
Racjonalna gospodarka odpadami
Zmniejszenie iloci Transfer Ograniczenie

odpadw wiedzy iloci
komunalnych, Konkurenc skadowanych
przemysowych yjno odpadw
rynkowa
Edukacja
Nowe technologie, spoeczna Infrastruktura, w
rozwizania acuchu
techniczne i powstawania
organizacyjne odpadw
Ocen skutkw proponowanych rozwiza mona prowadzi w kilku rnych

wymiarach: prawnym, ekonomicznym, spoecznym, gospodarczym, rodowiskowym.
W zakresie obszaru gospodarki odpadami dziaania legislacyjne zostay praktycznie
zakoczone. Na poziomie krajowym uchwalony zosta rwnie Krajowy plan gospodarki
odpadami 2014, obecny Program stanowi jego uzupenienie.
Wskazane w Programie dziaania mog uzyska wsparcie w ramach priorytetu
inwestycyjnego okrelonego w POI jako 6.1
W priorytecie tym przewiduje si wsparcie m.in. nastpujcych obszarw:
64
absorbcja technologii, w tym innowacyjnych, w zakresie zmniejszania
materiaochonnoci procesw produkcji;
racjonalizacja gospodarki odpadami, w tym odpadami niebezpiecznymi przez
przedsibiorcw.
Skutkiem realizacji Programu bd stymulowane dziaania rozwojowe

w regionach, mog pojawi si nowe podmioty gospodarcze, absorbowane bd
innowacyjne technologie, udoskonalane procesy produkcyjne, tworzone bazy wiedzy
o technologiach maoodpadowych.
W ramach tej osi priorytetowej wsparcie przewidziane jest dla jednostek samorzdu
terytorialnego i ich zwizkw oraz dziaajcych w ich imieniu jednostek organizacyjnych,
przedsibiorcw oraz podmiotw wiadczcych usugi publiczne w ramach realizacji
obowizkw wasnych jednostek samorzdu terytorialnego nie bdcych
przedsibiorcami. Tak szerokie grono beneficjentw umoliwia szerokie podejcie do
problemw gospodarki odpadami okrelonymi w KPZPO we wszystkich obszarach
priorytetowych Programu, tj.:
dziaa horyzontalnych,
dziaa w zakresie produkcji i produktw,
konsumpcji, uytkowania i dziaa na szczeblu lokalnym,
skutkiem tego naley oczekiwa, e wskazane w Programie rozwizania zostan

adekwatnie zaalokowane do poszczeglnych obszarw.
11. KONSULTACJE PROJEKTU KPZPO

Projekt dokumentu Krajowego Programu Zapobiegania Powstawaniu Odpadw
zosta przekazany do konsultacji z udziaem m.in. organw administracji (ministerstwa,
urzdy marszakowskie) i instytucji (Narodowy Fundusz Ochrony rodowiska i Gospodarki
Wodnej, Gwny Urzd Statystyczny), jak rwnie stowarzysze, izb gospodarczych,
przedstawicieli handlu i przemysu.
Opinie, uwagi, propozycje do dokumentu mona byo zgasza drog elektroniczn.
Odbyy si rwnie 2 spotkania z Grup Robocz ds. Gospodarki Odpadami dziaajc w
ramach Sieci Partnerstwo: rodowisko dla Rozwoju oraz 1 spotkanie
z przedstawicielami instytucji i przemysu, powicone omwieniu najwaniejszych
zagadnie zwizanych z Programem.
W czasie trwania konsultacji swoje pisemne uwagi zgosili: Ministerstwo
rodowiska, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi,
Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyszego, Zesp monitorujcy realizacj Krajowego
programu gospodarki odpadami, Narodowy Fundusz Ochrony rodowiska i Gospodarki
Wodnej, Gwny Urzd Statystyczny, Wojewdzki Inspektorat Ochrony rodowiska w
Warszawie, Fundacja PlasticsEurope Polska, Stowarzyszenie EKO-PAK, Polska Federacja
Producentw ywnoci, Hutnicza Izba Przemysowo-Handlowa, a take urzdy
marszakowskie wojewdztw: kujawsko-pomorskiego, lubuskiego, mazowieckiego,
opolskiego, podlaskiego, podkarpackiego, lskiego, witokrzyskiego, warmisko-
mazurskiego, wielkopolskiego, zachodniopomorskiego.
Zgoszone uwagi dotyczyy m.in.: objtoci dokumentu, gwnie zbyt obszernej
diagnozy, niewystarczajcego odniesienia do metod zapobiegania, niespjnych danych
nt. iloci wytwarzanych odpadw, parametrw zada w ramach harmonogramu
rzeczowo-finansowego.
65
ZACZNIKI
I. DIAGNOZA STANU W ZAKRESIE POSZCZEGLNYCH GRUP ODPADW
I.1. Odpady komunalne
Odpady komunalne to odpady powstajce w gospodarstwach domowych,

z wyczeniem pojazdw wycofanych z eksploatacji, a take odpady niezawierajce
odpadw niebezpiecznych, pochodzce od innych wytwrcw odpadw, ktre ze wzgldu
na swj charakter lub skad s podobne do odpadw powstajcych w gospodarstwach
domowych; zmieszane odpady komunalne pozostaj zmieszanymi odpadami
komunalnymi nawet jeeli zostay poddane czynnoci przetwarzania odpadw, ktra nie
zmienia w sposb znaczcy ich waciwoci16.
I.1.1. Wytwarzanie odpadw komunalnych rda, rodzaje, iloci

W Polsce w roku 2011 wedug danych GUS wytworzono 12 129 tys. Mg odpadw
komunalnych. rednia ilo odpadw komunalnych wytworzonych na mieszkaca Polski
wynosia w 2011 roku 315 kg, przy redniej dla UE-27 na poziomie 500 kg/M rok.
W zestawieniu ze wskanikiem wzrostu gospodarczego PKB (w cenach biecych)
mona stwierdzi, e mimo staego wzrostu gospodarczego w latach 2004-2011 nie
nastpi wzrost iloci wytwarzanych odpadw komunalnych, co obrazuje rysunek ZI.1.
Wzrost gospodarczy (PKB) a ilo wytwarzanych odpadw

komunalnych
18
PKB 100 mld z / odpady mln Mg
16
14
12
10
8
6
4
2
0
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
odpady komun. [mln Mg] PKB, [100 mld z], ceny biece
PKB, [100 mld z], ceny stae 2000r.=100%
Rysunek ZI. 1. Porwnanie tempa wzrostu PKB (ceny biece) w Polsce oraz iloci wytwarzanych
odpadw komunalnych (rdo: GUS, za wyjtkiem wytwarzania odpadw komunalnych w roku
2004 Kpgo 2010)
Zrnicowanie wskanikw wytwarzania odpadw komunalnych w obrbie

Polski
Dane dotyczce iloci odpadw komunalnych wytworzonych na jednego mieszkaca
ilustruj znaczne rnice midzy poszczeglnymi wojewdztwami. (rysunek ZI.2). W roku
2011 ilo odpadw komunalnych wytwarzanych na mieszkaca wahaa si od 189 kg/M
rok w wojewdztwie witokrzyskim do 367 kg/M rok w wojewdztwie dolnolskim.
16
rdo: ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz. U. z 2013 r. poz. 21)
66
Rysunek ZI. 2. Wytworzone i zebrane odpady komunalne na mieszkaca w 2011 r. (rdo: GUS,
Infrastruktura komunalna w 2011 r.)
Rnice w iloci wytwarzanych odpadw w rnych strukturach urbanistycznych
zostay uwzgldnione w Kpgo 2014, gdzie wyrniono 3 typy zabudowy: wiejsk, miasta
<50 tys. mieszkacw i miasta >50 tys. mieszkacw, o znacznie odbiegajcych od
siebie wskanikach wytwarzania odpadw (tabela ZI.1).
Tabela ZI. 1. Szacunkowa ilo wytworzonych odpadw komunalnych w Polsce, w 2012 r. (rdo:
opracowanie wasne na podstawie danych Kpgo2014 i GUS dane o liczbie ludnoci)
Wskanik Liczba ludnoci Ilo wytworzonych odpadw
Obszar
[Mg/M/2012 rok] w 2012 r. komunalnych [tys. Mg]
due miasta
0,404 13 065 166 5 281
(>50 tys. mieszk.)
mae miasta
0,362 8 665 160 3 134
(<50 tys. mieszk.)
tereny wiejskie 0,245 16 802 973 4 110
cznie - 38 533 299 12 525
Oprcz rozbienoci w ilociach wytwarzanych odpadw komunalnych, stwierdza si

rwnie rnice w skadzie odpadw z tych regionw. Ma to znaczenie ze wzgldu na
moliwe do wdroenia metody zapobiegania powstawaniu odpadw.
Zgodnie z przyjtym skadem morfologicznym, w Kpgo 2014, w strumieniu
wytwarzanych odpadw komunalnych wyrnia si nastpujce frakcje: odpady
kuchenne ulegajce biodegradacji, odpady zielone, papier i tektura, opakowania
67
wielomateriaowe, tworzywa sztuczne, szko, metale, odzie, tekstylia, drewno, odpady
niebezpieczne, odpady wielkogabarytowe, odpady z pielgnacji terenw zielonych,
odpady z czyszczenia ulic i placw oraz odpady z targowisk.
Ponadto w strumieniu odpadw komunalnych wystpuj m.in.: zuyty sprzt
elektryczny i elektroniczny, odpady niebezpieczne, takie jak chemikalia, wietlwki,
zuyte i przeterminowane leki oraz odpady remontowo-budowlane.
Jednostkowe iloci i skad morfologiczny odpadw komunalnych, w podziale na
tereny miejskie i wiejskie oraz due miasta, przedstawia rysunek ZI.3.
450
Odp z terenw
400 zielonych
Odp wlkogab
350 Inne
Niebezpieczne
300
Drewno
kg/M rok
250 Tekstylia
200 Frakcja <10mm
Odp. mineralne
150
Odp. kuchenne i
ogrodowe
100 Odp. wielomat.
50 Tw. sztuczne
Metale
0
Szko
due miasta, mae miasta,
Papier
>50 tys. mieszk. < 50 tys. mieszk. wsie
Rysunek ZI. 3. Jednostkowe iloci i skad odpadw wytwarzanych w rnych typach struktur
urbanistycznych (rdo: opracowanie wasne, wg Kpgo 2014)
W skadzie morfologicznym odpadw komunalnych powstajcych na terenach miast

liczcych ponad 50 tys. mieszkacw dominujcy udzia stanowi odpady kuchenne
i ogrodowe (29%), papier, tektura (19%) i tworzywa sztuczne (15%). Suma masy
surowcw wtrnych (papier, tworzywa, szko, metale i odpady wielomateriaowe) stanowi
tu ok. 50% cakowitej masy odpadw. W odpadach z maych miast sumaryczny udzia
wymienionych surowcw wynosi ok. 37%, wystpuje tu te najwyszy udzia odpadw
kuchennych i ogrodowych, wynoszcy ok. 36%. Natomiast odpady z terenw wiejskich
charakteryzuj si stosunkowo wysok zawartoci zarwno odpadw kuchennych
i ogrodowych (33%) jak i frakcji drobnej <10 mm (17%).
Odpady z gospodarstw domowych
Rnice w skadzie odpadw wytwarzanych w rnych strukturach zabudowy
wynikaj z rnic w zwyczajach i moliwociach finansowych mieszkacw
poszczeglnych terenw. Ma to bezporedni zwizek ze struktur wydatkw
konsumpcyjnych, ktre przedstawia rysunek ZI.4.
68
1200
inne towary i usugi
restauracje i hotele
1000
edukacja
rekreacja i kultura
800
czno
z/M miesic
transport
600
zdrowie
237
210
400 wyposaenie mieszk. i
168 prowadzenie domu
52 59 uytkowanie mieszk. /domu i
40
noniki energii
200 odzie i obuwie
254 263 240
napoje alk., wyroby tyt. i narkotyki
0 ywno i napoje bezalkoholowe

Polska ogem Miasta razem Wsie
Rysunek ZI. 4. Przecitne miesiczne wydatki na osob w gospodarstwie domowym w roku 2011
w miastach i na wsi (w z); (rdo: opracowanie wasne na podstawie: Sytuacja spoeczno-
ekonomiczna gospodarstw domowych w latach 2000-2011, GUS, Warszawa 2013)
Oglnie mona stwierdzi, e rozbieno w wysokoci wydatkw na ywno
i napoje bezalkoholowe nie jest zbyt dua. Natomiast mieszkacy miast wydaj
zdecydowanie wicej na odzie i obuwie oraz wyposaenie domu, co przekada si na
ilo wytwarzanych odpadw. Dotyczy to w tym przypadku odpadw tekstylnych
i wielomateriaowych oraz odpadw wielkogabarytowych.
Struktura spoycia produktw ywnociowych ma rwnie duy wpyw na skad
odpadw. Pod tym wzgldem rwnie wystpuj pewne rnice pomidzy grupami
spoecznymi w poszczeglnych strukturach urbanistycznych, co przedstawiono na
rysunkach ZI.5-ZI.7. Odpadem staj si zarwno nieskonsumowane resztki ywnoci
(odpady kuchenne), jak i opakowania, w ktrych s one sprzedawane.
69
Spoycie wybranych produktw spoywczych na mieszkaca, w roku
2000 i 2011
450 Warzywa w kg
400
350
Owoce w kg
300
250
200 Miso w kg
150
100
50 Pieczywo i
0 produkty zboowe
Miasta M. miasta Wsie Miasta M. miasta Wsie w kg
2000 2011
Rysunek ZI. 5. Rnice w spoyciu wybranych produktw spoywczych w rnych regionach Polski;
(rdo: opracowanie wasne na podstawie GUS)
Spoycie wybranych produktw spoywczych na mieszkaca, w roku

2000 i 2011 Uywki (kawa, herbata, kakao i
80
inne) w kg
70
Cukier, dem, mid, czekolada
60
i wyroby cukiernicze w kg
50
Oleje i pozostae tuszcze w kg
40
30 Sery w kg
20
10 Jogurty i napoje mleczne w kg
0
Miasta M. miasta Wsie Miasta M. miasta Wsie Ryby w kg
2000 2011
Spoycie wybranych produktw spoywczych na mieszkaca w roku

160
140
120
100
80
Napoje bezalkoholowe w litrach
60
40 Mleko w litrach
20
0
Miasta M. miasta Wsie Miasta M. miasta Wsie
2000 2011
70
Na terenach wiejskich dominujc rol w spoyciu ma pieczywo i produkty
zboowe oraz warzywa (w tym duy udzia ziemniakw). Mimo, e cakowite spoycie
tych produktw ulego zmniejszeniu od roku 2000, to w rejonach wiejskich jest ono nadal
wysze ni w miejskich. Natomiast w rejonach miejskich odnotowano przede wszystkim
wzrost spoycia serw, jogurtw i innych napojw mlecznych, ktre s najczciej
produktami pakowanymi, raczej w maych porcjach, a wic o stosunkowo wysokim
udziale opakowania do masy produktu. Ponadto, jak pokazuje rysunek ZI.7 we
wszystkich regionach wzroso spoycie napojw bezalkoholowych, przy czym ten wzrost
spoycia napojw jest szczeglnie istotny w miastach. Spoycie napojw wie si
rwnie z du iloci opakowa butelek z tworzyw, szka, puszek stalowych oraz
opakowa wielomateriaowych.
Przedstawiona analiza struktury spoycia do dobrze tumaczy rozbienoci
w skadzie odpadw w szczeglnoci wysze udziay opakowa w odpadach miejskich
ni wiejskich. Mniejsza ilo odpadw wytwarzanych na terenach wiejskich wynika
rwnie z wielkoci powierzchni uytkowej jak dysponuj mieszkacy, wielkoci
ogrdkw, itd. W zabudowie jednorodzinnej czciej ni w miastach wystpuje
ogrzewanie na paliwa stae, co jest przyczyn znacznego udziau popiou (frakcja <10
mm) w odpadach wiejskich. Mieszkacy wsi dysponuj rednio znacznie wikszym
metraem ni mieszkacy miast, co sprzyja duszemu magazynowaniu rnych
nieuywanych przedmiotw, ktrych mieszkacy maych mieszka zmuszeni s
pozbywa. Ma to wpyw m.in. na ilo wytwarzanych odpadw wielkogabarytowych.
Odpady wielkogabarytowe
Odpady wielkogabarytowe to strumie odpadw zbierany nieregularnie. Sposb
zbierania (czstotliwo, dogodno, odlego miejsca odbioru ma duy wpyw na
generowane iloci odpadw wielkogabarytowych). W Warszawie w ramach wspomnianego
powyej monitoringu okrelono wskanik nagromadzenia odpadw wielkogabarytowych
na poziomie ok. 10 kg/M w roku. W skadzie tych odpadw wystpuj gwnie meble,
zabawki, sprzty gabarytowe, w tym zuyty sprzt elektryczny i elektroniczny (nalecy
waciwie do ZSEE). Jest to grupa odpadw ktrych powstawaniu mona czciowo
zapobiega promujc ponowne uycie.
Odpady komunalne z obiektw infrastruktury
Kolejn rnic o duym wpywie na ilo i skad odpadw w zabudowie wiejskiej
i miejskiej jest nasycenie infrastruktur handlow, administracji, biur, zakadw pracy,
czyli rnych nieruchomoci niezamieszkaych, gdzie wytwarzane s odpady komunalne.
W tych obiektach powstaj due iloci surowcw, gwnie takich jak papier biurowy oraz
rnego rodzaju opakowania. Nasycenie tego typu obiektami jest znacznie wiksze
w miastach ni na terenach wiejskich.
Na podstawie dostpnych danych bardzo trudno jest wyodrbni ten strumie,
gdy nie jest on ewidencjonowany osobno w stosunku do dominujcych odpadw
z gospodarstw domowych.
Tabela ZI.2 przedstawia przyblione iloci odpadw z obiektw infrastruktury, na
podstawie monitoringu prowadzonego w Warszawie, w przeliczeniu na mieszkaca
miasta. W Warszawie rednioroczny udzia odpadw z obiektw infrastruktury w caej
masie odpadw komunalnych wynosi ok. 23%.
71
Tabela ZI. 2. Wagowe wskaniki nagromadzenia odpadw z infrastruktury, w przeliczeniu na
mieszkaca miasta (rdo: den Boer i in.17)
oczyszczanie ulic
oczyszczanie ulic
Ziele miejska
Kosze uliczne
Mechaniczne
Restauracje
Targowiska
Cmentarze
Razem
Rczne
Szkoy
Hotele
Biura
Pora roku kg/M/rok
Lato 8,6 9,6 7,9 2,8 15,1 3,8 9,9 37,1 0,0 0,3 95,2
Jesie 22,6 8,1 9,5 7,2 33,8 3,5 9,2 6,2 0,1 0,7 100,8
Zima 15,9 3,3 11,0 7,0 18,4 2,3 9,5 12,2 0,0 0,0 79,6
Wiosna 10,5 5,9 10,4 9,7 33,8 3,8 18,0 7,2 0,0 0,3 99,7
Rok, r. wa. 14,4 6,7 9,7 6,6 25,3 3,4 11,7 15,7 0,0 0,4 93,9
Tabela ZI.3 zawiera przykadowe dane dotyczce skadu morfologicznego odpadw

z infrastruktury, z uwzgldnieniem rnic sezonowych. Najwikszy udzia maj tu odpady
zielone, stanowice w roku rednio 26% cakowitej masy odpadw z obiektw
infrastruktury. Kolejne silnie dominujce frakcje odpadw to: papier i tektura
nieopakowaniowe (rednio 21%) oraz odpady kuchenne ulegajce biodegradacji (rednio
18%). rednie udziay pozostaych frakcji s znacznie nisze i nie przekraczaj 10%.
Zawarto odpadw zielonych w odpadach z infrastruktury ulega najsilniejszym
wahaniom w cigu roku i zmienia si od 45% w okresie letnim do 15% w okresie
wiosennym.
Skad morfologiczny odpadw z infrastruktury ulega silnym zmianom w cigu roku.
Zawarto frakcji odpadw zielonych jest najwysza w lecie. Jak wczeniej wspomniano,
znacznym fluktuacjom ulega rwnie zawarto papieru i tektury nieopakowaniowej.
Nisze udziay tej frakcji w okresie letnim s zwizane z okresem wakacji i urlopw,
zarwno w szkoach, jak i w biurach.
Tabela ZI. 3. Przykadowy skad morfologiczny odpadw z infrastruktury (na podstawie danych
z Warszawy)
Infrastruktura
odpady kuchenne ulegajce biodegradacji
tworzywa sztuczne nieopakowaniowe
drewno i materiay drewnopochodne

opakowania z tworzyw sztucznych
odpady mineralne powyej 10 mm

papier i tektura nieopakowaniowe
opakowania z papieru i tektury
opakowania wielomateriaowe
szko nieopakowaniowe
opak. z blachy stalowej
opakowania z drewna
opakowania ze szka
odpady budowlane
opak. z aluminium
frakcja 010 mm
odpady zielone
inne odpady
tekstylia
Frakcja
Razem
metale
Pora roku %
Lato 15,8 45,0 13,9 5,4 0,8 1,4 6,3 0,7 1,7 7,0 0,1 0,2 0,1 0,1 0,0 0,3 0,8 0,1 0,5 100
Jesie 16,2 15,6 23,9 4,0 3,3 4,8 9,5 1,0 5,3 8,7 0,3 0,9 0,8 0,2 0,0 0,5 3,2 0,0 1,7 100
Zima 18,0 31,5 20,9 2,8 1,2 1,3 7,7 0,5 2,3 8,0 0,5 0,3 0,4 3,2 0,0 0,1 0,6 0,1 0,7 100
Wiosna 21,1 14,6 25,1 3,5 3,8 1,4 11,1 1,2 1,7 10,1 0,4 1,0 0,2 0,2 0,0 0,4 3,1 0,3 0,8 100
Rok, r. wa. 17,8 26,1 21,0 4,0 2,3 2,3 8,7 0,9 2,8 8,5 0,3 0,6 0,4 0,8 0,0 0,3 2,0 0,1 0,9 100
Mg
Lato 6.475 18.416 5.686 2.213 319 561 2.584 270 676 2.860 45 94 61 45 0 107 312 38 197 40.961
Jesie 7.032 6.760 10.354 1.742 1.434 2.087 4.122 435 2.306 3.783 119 383 358 74 4 237 1.409 20 717 43.376
17
Den
Zima Boer J., 10.542
6.031 den Boer
7.020 E.,
932 Szpadt
387 R., Grnikowski
437 2.592 172 W. 2.680
762 Zmienno
172 skadu
102 144 i 1.060
waciwoci
0 36 odpadw
196 33komunalnych
219 33.516
m.st. Warszawy na podstawie wynikw monitoringu prowadzonego przez m.st. Warszawa w latach 2000-2008,
Wiosna 8.972 6.191 10.653 1.503 1.592 575 4.721 508 727 4.264 184 432 106 70 5 159 1.320 108 331 42.421
Kamieniec Wrocawski 2008
Rok, suma 28.509 41.908 33.713 6.390 3.733 3.660 14.020 1.386 4.471 13.586 520 1.011 669 1.250 9 538 3.237 199 1.464 160.274
72
Podsumowujc mona stwierdzi, e ilo wytwarzanych odpadw, jak rwnie
zawarto poszczeglnych frakcji, jest cile zwizana z miejscem powstawania tych
odpadw (gospodarstwa domowe, obiekty infrastruktury, inne) oraz rodzajem obszaru,
na ktrym powstaj (teren miejski lub wiejski). Aby oszacowa w skali kraju ilo
odpadw wytwarzanych, wzito pod uwag liczb ludnoci zamieszkujc tereny wiejskie,
mae miasta i due miasta, dla ktrych przyjto odpowiednie wskaniki wytwarzania
odpadw. Przyjto take, e wzrost wskanika wytwarzania wynosi o ok. 1,2% rocznie,
w stosunku do roku poprzedniego. Wyniki oszacowa przedstawiono w tabeli ZI.4.
Tabela ZI. 4. Szacunkowe iloci wytwarzanych odpadw komunalnych w kraju, w podziale na
frakcje (rdo: obliczenia wasne na postawie danych Kpgo2014)
Masa wytworzonych odpadw w 2012 r. [Mg]
Lp. Frakcje odpadw

due miasta mae miasta
ogem wsie
(>50 tys.) (<50 tys.)
1. Papier i tektura 1 518 211 1 008 682 304 029 205 499
2. Szko 1 258 805 528 106 319 701 410 998
3. Metale 282 962 137 308 47 015 98 640
4. Tworzywa sztuczne 1 565 543 797 440 344 775 423 328
5. Odpady wielomateriaowe 421 799 132 026 125 373 164 399
6. Odpady kuchenne i ogrodowe 4 036 926 1 526 226 1 150 296 1 360 403
7. Odpady mineralne 503 354 168 994 87 761 246 599
8. Frakcja <10 mm 1 129 525 221 805 213 134 694 587
9. Tekstylia 333 147 121 464 125 373 86 310
10. Drewno 48 735 10 562 9 403 28 770
11. Odpady niebezpieczne 93 934 42 248 18 806 32 880
12. Inne kategorie 511 427 168 994 141 044 201 389
13. Odpady wielkogabarytowe 272 230 137 308 81 492 53 430
14. Odpady z terenw zielonych 548 765 279 896 166 119 102 749
Razem 12 525 361 5 281 060 3 134 322 4 109 980
% 100 42 25 33
Z powyszej tabeli wynika, e w 2012 r. w kraju zostao wytworzonych przeszo

12 500 tys. Mg odpadw komunalnych. Okoo 42% odpadw generowanych jest
w duych miastach. 25% wytworzonych odpadw powstao w miastach zamieszkaych
przez mniej ni 50 tys. osb, natomiast ok. 33% odpadw komunalnych wytworzono na
terenach wiejskich.
I.1.2. Oglne metody zapobieganie powstawaniu odpadw komunalnych

Zapobieganie powstawaniu odpadw komunalnych mona realizowa m.in. poprzez:
edukacj i oddziaywanie na decyzje konsumenckie mieszkacw w zakresie:
o ograniczania zbdnych zakupw,
o wybierania produktw trwaych i o niszej zawartoci substancji
szkodliwych;
edukacj i promowanie zapobiegania powstawaniu odpadw w instytucjach,
poprzez:
o upowszechnienie zielonych zamwie publicznych
o wdraanie systemw zarzdzania rodowiskiem (np. EMAS)
73
promowanie i wsparcie instytucjonalne i proceduralne dla ponownego uycia,
(m.in. wsparcie dla usug opartych na naprawach, wypoyczalnie, giedy
uywanych sprztw itd.);
oddziaywanie na producentw produktw i opakowa (wdraanie nowych
technologii i ekoprojektowanie na wszystkich etapach cyklu ycia).
Powysze dziaania powinny by stymulowane poprzez stosowanie odpowiednich
instrumentw ekonomicznych.
Jednym z podstawowych dziaa w zakresie zapobiegania powstawaniu odpadw
powinno by podnoszenie wiadomoci ekologicznej mieszkacw poprzez akcj
edukacyjn rozumian jako szkolenia, udostpnianie informacji konsumentom o wpywie
produktw na rodowisko (np. ekoznakowanie), ulotki, portale promujce okrelone
produkty i zachowania. Kampanie informacyjne powinny by proste, dobrze widoczne
i skierowane w odpowiedni sposb do wszystkich grup spoecznych. Sugerowane zmiany
w zachowaniach powinny by atwe w zastosowaniu i jeli zajdzie potrzeba, wyjanione
w sposb szczegowy. Spord proponowanych metod zapobiegania powstawaniu
odpadw komunalnych w yciu codziennym, mona wymieni nastpujce zachowania,
postawy, czy te sposoby uniknicia powstania odpadw. Zachowania takie powinny by
utrwalane w mentalnoci wspczesnego konsumenta:
wybieranie produktw, ktre nie posiadaj zbdnych opakowa;
uywanie toreb wielokrotnego uytku,
wielokrotne uywanie opakowa nadajcych si do tego celu,
racjonalne korzystanie z papieru poprzez wykorzystywanie obu stron kartki,
odmowa przyjcia nieadresowanej korespondencji oraz ulotek reklamowych,
tworzenie punktw, miejsc pozwalajcych na wielokrotne udostpnianie gazet
i magazynw czytelnikom, kupno i konsumpcja,
kupowanie baterii nadajcych si do adowania (tzw. akumulatorki) zamiast baterii
jednorazowych,
unikanie jednorazowych kubkw, talerzy, sztucw i rcznikw,
kupno i konsumpcja napojw, poywienia, rodkw chemicznych w opakowaniach,
ktre mona zwrci lub ponownie napeni,
przekazywanie zuytej odziey, obuwia i innych przedmiotw niechcianych innym
odbiorcom lub sprzedawanie na serwisach aukcyjnych,
wybieranie produktw trwaych,
czytanie etykiet na produktach i wiadome podejmowanie decyzji konsumenckich.
Do systemowych rodkw zapobiegajcych powstawaniu odpadw, poza
oddziaywaniem na konsumenta, zaliczy naley rwnie te, wskazane w zaczniku do
ustawy o odpadach z dnia 14 grudnia 2012 r. (Dz. U. z 2013 r., poz. 21 z pn. zm.):
wykorzystanie rodkw planowania lub innych instrumentw ekonomicznych
wspierajcych efektywne wykorzystanie zasobw,
promocja bada i rozwoju w obszarze pozyskiwania czystszych i bardziej
oszczdnych produktw i technologii oraz upowszechnianie i wykorzystywanie
wynikw takich bada i rozwoju,
opracowanie skutecznych i przydatnych wskanikw presji na rodowisko
zwizanej z wytwarzaniem odpadw.
Wrd rodkw, ktre mog mie wpyw na faz projektu, produkcji i dystrybucji
produktw naley wymieni:
promocj eko-projektowania (uwzgldnianie aspektw rodowiskowych przy
projektowaniu produktu z zamiarem poprawienia charakterystyki oddziaywania,
jakie dany produkt wywiera na rodowisko przez cay cykl ycia),
propagowanie ponownego uycia lub naprawy wyrzucanych produktw lub ich
skadnikw, w szczeglnoci przez stosowanie rodkw edukacyjnych,
ekonomicznych, logistycznych i innych, takich jak wspieranie lub tworzenie
74
akredytowanych sieci napraw i ponownego uycia, zwaszcza w regionach gsto
zaludnionych,
wprowadzenie opaty za dany artyku lub opakowanie, zamiast bezpatnej ich
dystrybucji, dziki czemu uniknie si nabywania zbdnych produktw,
promocja wiarygodnego etykietowania ekologicznego.
W rozdziale 4.1 przedstawiono przegld wybranych dobrych gminnych praktyk
w zakresie zapobiegania powstawaniu odpadw komunalnych, wraz przykadowymi
efektami ilociowymi.
Z uwagi na znaczny udzia w strumieniu odpadw komunalnych, a jednoczenie
znaczcy udzia innych ni komunalne rde pochodzenia osobno omwione zostay
odpady ulegajce biodegradacji oraz odpady opakowaniowe.
I.2. Odpady ulegajce biodegradacji
Odpady ulegajce biodegradacji to odpady ulegajce rozkadowi tlenowemu lub

beztlenowemu, przy udziale mikroorganizmw. Najwikszy udzia w strumieniu odpadw
ulegajcych biodegradacji maj tzw. bioodpady, rozumiane jako ulegajce biodegradacji
odpady z ogrodw i parkw, odpady spoywcze i kuchenne z gospodarstw domowych,
gastronomii, zakadw zbiorowego ywienia, jednostek handlu detalicznego, a take
porwnywalne odpady z zakadw produkujcych lub wprowadzajcych do obrotu
ywno. W strumieniu odpadw komunalnych obok bioodpadw z gospodarstw
domowych osobn grup stanowi odpady zielone rozumiane jako czci rolin
pochodzcych z pielgnacji terenw zielonych, ogrodw, parkw i cmentarzy, a take
z targowisk, z wyczeniem odpadw z czyszczenia ulic i placw18.
Zgodnie z wytycznymi Kpgo 2014 do odpadw komunalnych ulegajcych
biodegradacji zalicza si nastpujce frakcje odpadw, wymienione w skadzie
morfologicznym:
papier i tektur,
odzie i tekstylia z materiaw naturalnych (50%),
odpady z terenw zielonych,
odpady kuchenne i ogrodowe,
drewno (50%),
odpady wielomateriaowe (40%),
frakcj drobn <10 mm (30%).
Wyniki szacowanej iloci odpadw komunalnych ulegajcych biodegradacji
wytworzonych w Polsce, przedstawione zostay w poniszej tabeli.
Tabela ZI. 5. Ilo odpadw komunalnych ulegajcych biodegradacji w Polsce w roku 2012 (na
podstawie Kpgo 2014)

Lp. Frakcje odpadw due miasta mae miasta
ogem wsie
(>50 tys.) (<50 tys.)
1. papier i tektura 1 518 211 1 008 682 304 029 205 499
odzie i tekstylia z materiaw
2. 166 573 60 732 62 686 43 155
naturalnych (50% frakcji tekstyliw)
3. odpady z terenw zielonych 548 765 279 896 166 119 102 749
4. odpady kuchenne i ogrodowe 4 036 926 1 526 226 1 150 296 1 360 403
5. drewno (50%) 24 367 5 281 4 701 14 385
6. odpady wielomateriaowe (40%) 168 719 52 811 50 149 65 760
18
rdo: ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz. U. z 2013 r. poz. 21)
75
Lp. Frakcje odpadw due miasta mae miasta
ogem wsie
(>50 tys.) (<50 tys.)
7. frakcja <10 mm (30%) 338 857 66 541 63 940 208 376
Razem 6 802 419 3 000 170 1 801 921 2 000 327
% 100 44 26 29
Najwicej odpadw ulegajcych biodegradacji wytwarza si w duych miastach

(24%), natomiast na terenach maych miast i terenach wiejskich stanowi one podobn
ilo (14-16% ogu wytwarzanych odpadw w kraju). W skali kraju udzia odpadw
komunalnych ulegajcych biodegradacji stanowi 54% ogu wytwarzanych odpadw
komunalnych, spord ktrych, najwikszy udzia stanowi odpady kuchenne i ogrodowe
(59%), a nastpnie odpady papieru i tektury (22%) oraz odpady z terenw zielonych
(ok. 8%).
Odpady ywnoci
Odpady ywnoci, obejmujce du cz bioodpadw, s odpadami, w ktrych
skad wchodz surowe lub gotowane materiay spoywcze. Odpady spoywcze obejmuj
materiay wyrzucanej ywnoci w dowolnym czasie midzy gospodarstwem rolniczym
i widelcem (between farm and fork), stanowicymi umowne granice cyklu ycia dla
tych odpadw. W gospodarstwach domowych odpady ywnoci dotycz materiaw
wytworzonych przed, w trakcie lub po przygotowaniu ywnoci, takich jak obierki
z warzyw, zepsute miso, nadmiar skadnikw lub samo przygotowane jedzenie.
Dodatkowo uwzgldnia si rdo pochodzenia odpadw ywnoci: oprcz odpadw
z gospodarstw domowych wymieniane s odpady powstajce podczas produkcji
ywnoci, jej dystrybucji, w handlu czy usugach gastronomicznych (BIO Intelligence
Service 201019). Rysunek ZI.8 przedstawia podzia odpadw ywnoci, w kontekcie
moliwoci zapobiegania powstawaniu odpadw.
Odpady ywnoci
Do uniknicia: Nieuniknione:
Ewentualnie do
ywno ktra jest uniknicia: Odpady pochodzce
wyrzucana, ktra bya w z przygotowania
ywno, ktr niektrzy ywnoci, ktra nie
pewnym momencie przed
ludzie jedz, a inni nie nadaje si do spoycia
usuniciem, jadalna (np.
(np. skrki chleba, skrki (np. koci, skorupki jaj,
kromki chleba, jabka,
ziemniakw skrki owocw i warzyw):
miso)
Rysunek ZI. 8. Podzia odpadw ywnoci (rdo: opracowanie wasne na podstawie BIO
Intelligence Service 2010)
19
BIO Intelligence Service (2010). Preparatory Study on Food Waste Across EU27, final report-2010-54 for the
European Commission (DG ENV) Directorate C - Industry, ISBN : 978-92-79-22138-5. BIO Intelligence
Service in association with Umweltbundesamt and AEA.
76
Powyszy podzia gwnie odnosi si do gospodarstw domowych. Kategoria odpady
ywnoci do uniknicia moe dalej zosta podzielona wedug nastpujcych kategorii:
gotowane, przetworzone lub podawane zbyt wiele razy jedzenie i napoje, ktre
zostay przygotowane, przetworzone lub zaserwowane w domu, a nastpnie
usuwane, w wikszoci przypadkw, z powodu przygotowania zbyt duej iloci
jedzenia i napoi, ale obejmuje to rwnie przypadki, w ktrych ywno lub napj
zostay uszkodzone podczas przetwarzania (np. przypalenie);
nie spoyte w czasie przydatnoci do spoycia ywno i napoje, ktre zostay
usunite, poniewa upyna wano na etykiecie (np. termin wanoci, najlepiej
spoy przed), ywno zepsuta, o wygldzie, zapachu i smaku nie speniajcych
oczekiwa;
inne - wszelkie inne odpady, dla ktrych nie jest moliwe rozpoznanie dokadnej
przyczyny pozbycia si.
Tabela ZI.6 przedstawia klasyfikacj odpadw ywnoci ze wzgldu na rda

pochodzenia. W Polsce szacuje si, e udzia odpadw ywnoci z gospodarstw
domowych wynosi ok. 22%, dodatkowym rdem komunalnym s usugi gastronomiczne
(dalsze 5%). Najwikszy udzia maj odpady z przemysu spoywczego.
Tabela ZI. 6. Wytwarzania odpadw ywnoci z rnych rde w UE oraz Wielkiej Brytanii (rdo:
na podstawie BIO Intelligence Service 2010)
rdo udzia w UE udzia w Wielkiej Brytanii udzia w Polsce
produkcja 39% 23% 70%

handel hurtowy 0,04%
5% 4%
handel detaliczny 3%
usugi gastronomiczne/catering 14% 5%
gospodarstwa domowe, w tym: 42% 74% 22%
odbierane na zlecenie gmin 70%
przez kanalizacj 22%
kompostowanie domowe oraz

8%
skarmianie zwierzt
RAZEM 100% 100% 100%
Zapobieganie powstawaniu
Zapobieganie powstawaniu odpadw ulegajcych biodegradacji nastpuje poprzez:
zapobieganie powstawaniu odpadw na kolejnych etapach cyklu ycia produktw
spoywczych (od gospodarstwa rolnego do konsumenta),
dziaania skierowane na ograniczenie odpadw ywnoci poprzez ograniczenie
marnowania ywnoci oraz dziaalno bankw ywnoci,
oszczdne stosowanie papieru przez wdraanie elektronicznych obiegw
dokumentw, dwustronne drukowanie i tym podobne dziaania, realizowane w
instytucjach.
I.3. Odpady opakowaniowe

Dane GUS dotyczce oglnej masy opakowa wprowadzanych na rynek pokazuj,
e w okresie od 2004 do 2011 nastpi wzrost od 2,89 mln Mg do 4,61 mln Mg. Rysunek
ZI.9 przedstawia zmiany iloci poszczeglnych rodzajw opakowa wprowadzanych na
rynek w przeliczeniu na mieszkaca.
77
Zmiany iloci opakowa wprowadzanych na rynek (dane GUS), kg/M rok
40
35
30 Papier i tektura
25 Tworzywa sztuczne
20 Drewno (i tekstylia)
15 Metale
10 Szko
0
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
Rysunek ZI. 9. Zmiany iloci odpadw opakowaniowych z poszczeglnych materiaw

wprowadzanych na rynek w latach 2004-2011 (rdo: opracowanie wasne na podstawie danych
M publikowanych przez GUS)
Rysunek ZI. 9 pokazuje, e w latach 2004-2011 nastpi do znaczcy wzrost masy
opakowa wprowadzanych na rynek w przeliczeniu na mieszkaca. Najwikszy wzrost
dotyczy opakowa z drewna, ktrych masa zwikszya si ponad dwukrotnie. Wzrost
masy opakowa z metali wprowadzanych na rynek by rwnie do znaczcy
w omawianym okresie i wynis 45%. Natomiast w przypadku opakowa z pozostaych
materiaw zaobserwowano umiarkowany wzrost masy wynoszcy 19% dla papieru
i tektury, 17% dla tworzyw sztucznych i szka.
Rysunek ZI.10 przedstawia roczne iloci wytwarzanych odpadw opakowaniowych,

w przeliczeniu na mieszkaca UE i Polski. Wedug danych Eurostat w roku 2010 warto
wskanika wytwarzania odpadw opakowaniowych w Polsce (112 kg/M) stanowia 72%
redniego wskanika dla UE27 (156 kg/M). rednia ilo odpadw opakowaniowych
w Unii Europejskiej (UE27) utrzymywaa si w okresie 2004-2010 na staym poziomie,
a w latach 2009-2010 nastpi nawet nieznaczny spadek iloci wytwarzanych odpadw
opakowaniowych na mieszkaca, co najprawdopodobniej naley przypisywa kryzysowi
gospodarczemu w Europie w tym okresie. W Polsce w tym okresie nastpi wzrost masy
odpadw opakowaniowych na mieszkaca o ok. 26%. Analizujc trend czasowy z obu
obszarw, mona wnioskowa, e w Polsce w najbliszych latach prawdopodobnie nastpi
dalszy wzrost masy wytwarzanych odpadw na mieszkaca, w kierunku redniej dla
UE27. Jednak majc na uwadze, e Polska nie jest krajem zamonym, a rednie PKB na
mieszkaca w 2011 roku nie przekroczyo 40% redniego PKB na mieszkaca w UE28
naley przypuszcza, e ilo wytwarzanych odpadw opakowaniowych w Polsce
ustabilizuje si na niszym poziomie ni rednia dla UE.
78
Ilo odpadw opakowaniowych wytworzonych, kg/M rok
180
160
Szko
140 31,8
120 9 Metale
100 23,9 25
80 6,4 Drewno
29,6
27,2
60
Tworzywa
40 19,2 sztuczne
61,9
20 34,6 Papier i
tektura
0
UE 27
UE 27
UE 27
UE 27
UE 27
UE 27
UE 27
Polska
Polska
Polska
Polska
Polska
Polska
Polska
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Rysunek ZI. 10. Odpady opakowaniowe wprowadzane na rynek rednia dla UE i Polski, kg/M rok
rdo: opracowanie wasne (rdo: Eurostat)
Rysunek ZI. 10 przedstawia struktur odpadw opakowaniowych powstajcych w Polsce

na tle Unii Europejskiej (UE27). Zarwno w Polsce jak i UE27 dominuj odpady
opakowaniowe z papieru i tektury, ktrych udzia w oglnej masie odpadw
opakowaniowych wytworzonych w 2010 roku wynosi odpowiednio 31% i 40%. W Polsce
drugi co do wielkoci strumie odpadw opakowaniowych stanowio drewno, ktrego
udzia w oglnej masie wytworzonych odpadw w 2010 roku wynis 24% (w UE 15%).
Udziay pozostaych rodzajw odpadw opakowaniowych byy zblione i wynosiy
w przypadku szka - 22% dla Polski i 20% dla UE27, w przypadku tworzyw sztucznych -
17% dla Polski i 19% dla UE oraz dla metali - 6% dla obu regionw. Wysoki udzia
odpadw opakowa z drewna moe wiadczy o niszym ni w UE27 stopniu ponownego
uycia tych opakowa.
Opakowania od 2001 roku s objte w Polsce rozszerzon odpowiedzialnoci

producenta (ROP). Jednym z najwaniejszych obowizkw producenta opakowa
z punktu widzenia pniejszego gospodarowania odpadami opakowaniowymi jest
projektowanie opakowa w sposb umoliwiajcy ich wielokrotny uytek i pniejszy
recykling, a jeli nie jest to moliwe, to przynajmniej recykling, a w ostatecznoci inn
form odzysku. Przedsibiorca wprowadzajcy do obrotu produkty w opakowaniach
zobowizany jest m.in. do uzyskania odpowiednich poziomw odzysku i recyklingu
odpadw opakowaniowych. ROP zachca producenta do analizy cyklu yciowego swojego
produktu ju w fazie projektowania poprzez rozszerzenie jego odpowiedzialnoci za
wytworzony produkt na okres po zakoczeniu uytkowania. Efekty ROP s oczywiste,
gdy w okresie dugoterminowym dokona si postp technologiczny w zakresie
wytwarzania materiaw opakowaniowych i opakowa polegajcy na znacznym obnieniu
ich masy, a take ze wzgldu na konieczno przeprowadzania przez przedsibiorcw
redukcji masy opakowa w systemach pakowania towarw (redukcja u rda).
O kierunkach rozwoju opakowa decydowa bdzie kilka czynnikw. Przede
wszystkim wci wzmagajce si wymagania odnonie stopnia bezpieczestwa
79
opakowa. Nowo powstajce produkty bd musiay cechowa si wikszym poziomem
bezpieczestwa zwaszcza wobec rodowiska. Takie rygory w pierwszej kolejnoci
spenia powinny opakowania do ywnoci, kosmetykw i materiaw farmaceutycznych.
Prognozowany jest wzrost udziau opakowa z papieru i tektury oraz tworzyw
sztucznych, a take szka kosztem zmniejszenia masy wytwarzanych opakowa
metalowych.
Zapobieganie powstawaniu odpadw opakowaniowych nastpuje poprzez:
eliminacj zbdnych opakowa lub elementw opakowa,
ograniczanie masy opakowa w stosunku do masy sprzedawanego produktu,
poprzez wdraanie metod ekoprojektowania,
stosowanie opakowa wielokrotnego uytku, w przypadku gdy jest to uzasadnione
ograniczeniem oddziaywania na rodowisko na poszczeglnych etapach cyklu
ycia,
promowanie produktw lokalnych (ograniczenie opakowa transportowych).
I.4. Odpady z wybranych gazi przemysu
Do odpadw z sektora przemysowego, powstajcych w najwikszej iloci mona

zaliczy m.in.: odpady wydobywcze, odpady z hutnictwa, odpady z przemysu
chemicznego a take odpady z energetyki. Powysze odpady naley zakwalifikowa do
nastpujcych grup odpadw:
Grupa 01 odpady powstajce przy poszukiwaniu, wydobywaniu, fizycznej i chemicznej
przerbce rud oraz innych kopalin,
Grupa 06 odpady z produkcji, przygotowania, obrotu i stosowania produktw
przemysu chemii nieorganicznej,
Grupa 10 odpady z procesw termicznych.
I.4.1. Odpady powstajce przy poszukiwaniu, wydobywaniu, fizycznej

i chemicznej przerbce rud oraz innych kopalin (grupa 01)
Gwnym rdem odpadw z grupy 01 jest grnictwo i przerbka wgla
kamiennego, grnictwo wgla brunatnego, procesy przetwrstwa rud metali (mied,
cynk, ow). Odpady te wytwarzane s rwnie w mniejszych ilociach przez firmy
zajmujce si poszukiwaniem, rozpoznawaniem, eksploatacj ropy naftowej i gazu
ziemnego, a take powstaj w wyniku wydobywania i przerbki: surowcw chemicznych
(siarka, sl kamienna) i surowcw skalnych (budownictwo, przemys cementowy
i wapienniczy).
Ilo wytworzonych odpadw w grnictwie surowcw energetycznych jest liniowo
zalena od wielkoci wydobycia.
Rysunek ZI.11 przedstawia iloci wytwarzanych odpadw z grupy 01, na przestrzeni
lat 2004-2012. Dane bazuj na badaniu GUS obejmujcym najwikszych wytwrcw
odpadw w skali kraju, tj. jednostki, ktre wytwarzaj w cigu roku powyej 1 tys. ton
odpadw lub posiadaj 1 mln ton i wicej odpadw nagromadzonych. Uwaga ta dotyczy
rwnie kolejnych rysunkw ZI.12-14.
80
Iloci wytwarzanych odpadw z grupy 01, tys. Mg/rok
72000
70000
68000
66000
64000
62000
60000
58000
56000
2004 2006 2008 2009 2010 2011 2012
Rysunek ZI. 11. Iloci wytwarzanych odpadw z grupy 01 w latach 2004-2012 (rdo: GUS)
W latach 2004-2006 masa wytwarzanych odpadw wydobywczych bya w miar
staa i oscylowaa wok wartoci 70 mln Mg/rok. W kolejnych latach nastpi spadek
masy wytworzonych odpadw, a w roku 2012 nieznaczny wzrost.
Gwny udzia w wytworzeniu odpadw wydobywczych ma grnictwo surowcw
energetycznych (wgla kamiennego i brunatnego), w przypadku ktrego rwnie nastpi
spadek masy wytworzonych odpadw w przedmiotowym okresie. W grnictwie rud metali
oraz pozostaym grnictwie spadek masy wytwarzanych odpadw mia miejsce od roku
2002.
Biorc pod uwag dobr koniunktur dla miedzi na rynkach wiatowych prognozuje
si utrzymywanie si na wzgldnie staym poziomie wytwarzania odpadw z flotacyjnego
wzbogacania rud miedzi w kolejnych latach. Mniej korzystne s prognozy dla wydobycia
wgla kamiennego. Przewidywany jest jego spadek spowodowany coraz trudniejszymi
warunkami grniczymi i rosncymi kosztami wydobycia oraz importem taszego wgla
z Ukrainy20.
Prognoza zuycia wgla kamiennego i brunatnego przez sektor energetyczny,
zawarta w zaczniku do Polityki energetycznej Polski do roku 2030, zakada zmniejszanie
zuycia tych surowcw energetycznych na rzecz odnawialnych rde energii przy
jednoczesnym zaoeniu utrzymania zapotrzebowania na energi dla sektora
przemysowego oraz na staym poziomie z 2006 r. Wobec powyszego naley oczekiwa
sukcesywnego zmniejszenia masy odpadw z grupy 01 do roku 2022.
Dua ilo wytwarzanych odpadw wydobywczych jest spowodowana
nastpujcymi czynnikami21:
kopaliny, przy wydobyciu ktrych wytwarzane s odpady wydobywcze, rzadko
maj wasnoci umoliwiajce ich bezporednie wykorzystanie. Powoduje to
konieczno poddawania kopalin procesom uzdatniania na wszystkich etapach ich
przemysowego wykorzystania (eksploatacja zoa, wzbogacanie w cigu procesw
przerbki, przetwarzanie na konkretny surowiec). W trakcie procesw
wydobywania i przerbki kopalin nastpuje wydzielenie czci materiau skalnego
kwalifikujcego si do dalszego przetwarzania (lub bezporedniego wykorzystania)
oraz czci nie nadajcych si do zastosowania, stanowicych odpady. Jednake
brak popytu w miejscu wytwarzania w stosunku do cen surowca zwizanych
20
http://geoportal.pgi.gov.pl/odpady/wytwarzanie/prognozy
21
http://geoportal.pgi.gov.pl/odpady/wytwarzanie
81
z kosztem uzdatniania materiau powoduje e nie jest opacalny transport surowca
z uwagi na jego du mas i objto;
pomimo postpujcej restrukturyzacji polskiego przemysu wydobycie szeregu
surowcw utrzymuje si nadal na wysokim poziomie. Dua skala eksploatacji
kopalin (uwzgldniajc nawet wprowadzanie nowoczeniejszych technologii
urabiania i przerbki, oraz racjonalne wykorzystanie surowcw) prowadzi do
wytwarzania bardzo duych iloci odpadw.
Dobre praktyki w celu zmniejszenia iloci wytwarzanych odpadw wydobywczych:
stosowanie technologii gbinowych zamiast odkrywkowych, umoliwiajcych
zmniejszenie urobku u rda
zaniechanie eksploatacji pokadw o duym zanieczyszczeniu ska ponn;
planowanie i projektowanie prac wydobywczych w sposb, zapewniajcy
optymalne wykorzystanie zasobw i uzyskanie produktu o najwyszych
parametrach;
zaniechanie eksploatacji pokadw cienkich; wykorzystanie z o wyszych
koncentracjach;
dobieranie obudowy zmechanizowanej dokadnie do parametrw planowanej furty
eksploatacyjnej, czyli stosowanie odpowiednio dobranych parametrw obudw
zmechanizowanych cian i kombajnw cianowych, pozwalajcych na
minimalizacj koniecznoci przybierania ska otaczajcych podczas eksploatacji
pokadw (cian);
stosowanie na szerok skal klejenia ska stropowych, a tym samym likwidacj
opadw ska w cianach i chodnikach, co nastpnie prowadzi do powstawania
odpadw;
zwikszona kontrola prawidowoci prowadzenia cian przez suby ustalone
w dokumentacji technicznej cian;
biece przegldy stanu technicznego maszyn i urzdze, majcych m.in. na celu
ograniczenie zuycia samych maszyn jak i olejw w nich stosowanych;
przy zakupie nowych maszyn wybiera urzdzenia o wyszej jakoci
i przeduonym okresie bezpiecznego uytkowania;
Ponadto dziaaniem wspomagajcym i w perspektywie dugoterminowej
przynoszcym efekty powinno by podnoszenie wiadomoci i kwalifikacji pracownikw
w zakresie zapobiegania powstawania odpadw.
W przypadku grnictwa odkrywkowego, zapobieganie powstawaniu odpadw polega
na waciwym prowadzeniu eksploatacji, ktre powinno obejmowa:
zapewnienie statecznoci skarp poprzez utrzymanie naturalnego kta usypu, by
nie dopuci do nadmiernego osiadania, nie przekraczajc tym samym stanu
granicznego nonoci podoa;
stosowanie takich sposobw poszukiwania, rozpoznawania, wydobywania,
przerbki i magazynowania, ktre zapobiegaj powstawaniu odpadw
wydobywczych lub pozwalaj utrzyma na moliwym najniszym poziomie ich
ilo, jak rwnie ograniczaj negatywne oddziaywanie na rodowisko lub
zagroenie ycia i zdrowia ludzi, przy uwzgldnieniu BAT;
maksymalne wykorzystanie (zagospodarowanie) osadw krasowych,
wyksztaconych w postaci glin i iw zapiaszczonych ze zwietrzelin wapieni
w procesie technologicznym przedsibiorstwa, jako surowiec korekcyjny;
82
eliminowanie powstawania tzw. zwisw skalnych, zwizanych z prowadzonymi
robotami strzaowymi, poprzez: prowadzenie tych prac zgodnie z obowizujcymi
przepisami w tym zakresie; zachowanie parametrw siatki wiertniczej, kta
nachylenia otworw i prostoliniowoci frontu eksploatacyjnego;
zachowanie wysokoci ciany eksploatacyjnej w pitrze suchym, w taki sposb,
aby nie przekraczaa wysokoci maksymalnego zasigu pracy maszyny
urabiajcej, przy danej technologii urabiania;
przeprowadzenie regularnych kontroli stanu skarp, przez sub geologiczn
w okresie wiosennym i jesiennym;
kontrolowanie stanu skarp eksploatacyjnych, przez operatora maszyny
urabiajcej, przed podjciem eksploatacji, ponadto kontrol tak naley prowadzi
rwnie po intensywnych opadach atmosferycznych;
prowadzenie biecej analizy chemicznej cian eksploatacyjnych, pod ktem
zastosowania w procesie technologicznym (pobieranie prbek z odwiertw
i przekazywanie do laboratorium, a nastpnie przekazanie wynikw dozorowi
grniczemu);
pozostawienie y i przerostw skay ponnej, nie przewidzianych w dokumentacji
geologicznej, a zaliczonych do zasobw zoa, stosujc przyjt technologi
eksploatacji i istniejce warunki geologiczno grnicze;
zmniejszenie rozrzutu odamkw skalnych, stosujc optymalizacj parametrw
robt strzaowych, przy wykorzystaniu najnowszych rodzajw materiaw
wybuchowych;
dbao o stan techniczny rodkw transportu, maszyn i wszystkich urzdze
pracujcych na terenie zakadu, gwnie poprzez waciw eksploatacj
i prowadzenie regularnych przegldw i prac remontowo konserwacyjnych.
I.4.2. Odpady z produkcji, przygotowania, obrotu i stosowania produktw

przemysu chemii nieorganicznej (grupa 06)
Produkty chemii nieorganicznej wytwarzane s gwnie z surowcw naturalnych,
zawierajcych czsto zanieczyszczenia, ktre w procesie produkcyjnym musz by
usuwane, w wyniku czego powstaj odpady. W zalenoci od przeznaczenia s one
produktami ubocznymi lub odpadami.
Uboczne produkty zawieraj gwnie inertny materia zawarty w strumieniach
surowcw, zanieczyszczenia surowcw stosowanych do produkcji bieli tytanowej, odpady
generowane podczas neutralizacji strumieni procesowych, nierozpuszczalne sole
wytrcone w procesie produkcji ekstrakcyjnego kwasu ortofosforowego.
Do tej grupy mona zaliczy:
fosfogips z produkcji ekstrakcyjnego kwasu ortofosforowego,
wapno posodowe z produkcji sody (wglan sodowy),
siarczan elaza (II) z instalacji bieli tytanowej (dwutlenek tytanu).
Najwikszym rdem nieorganicznego odpadu fosfogipsu, jest produkcja
ekstrakcyjnego kwasu fosforowego. Dlatego te, najwikszy udzia w cakowitej iloci
wytworzonych odpadw z grupy 06 ma fosfogips wymieszany z ulami i popioami (kod
06 09 81).
Rysunek ZI.12 przedstawia iloci wytwarzanych odpadw z grupy 06, na przestrzeni
lat 2004-2012.
83
4000
3500
3000
2500
2000
1500
1000
500
0
2004 2006 2008 2009 2010 2011 2012
Po spadku iloci wytwarzanych odpadw z grupy 06 w roku 2009, od roku 2010 ich
masa utrzymuje si na w miar staym poziomie.
Najwikszy udzia w wytwarzanych odpadach maj fosfogipsy, ktre powstaj
gwnie w procesach produkcji nawozw fosforowych. Trendy 22 wskazuj na wzrost
konsumpcji nawozw w najbliszych latach. Mwi si o wzrocie do roku 2020 na
poziomie blisko 18% konsumpcji nawozu fosforowego w Polsce w stosunku do roku 2010.
W zwizku z powyszym mona spodziewa si wzrostu masy wytwarzanych odpadw.
Zapobieganie powstawaniu odpadw
Z uwagi na to, i najwikszym problemem w tej grupie odpadw s fosfogipsy,
istniej rwnie rozwizania wykorzystujce do rozkadu surowca fosforowego kwasy
mineralne, inne ni kwas siarkowy. Zastosowanie kwasu azotowego pozwala unikn
wytwarzania uciliwego odpadowego fosfogipsu, np. metoda Odda (wynikajca z BAT).
Metoda ta jest przydatna dla niereaktywnych surowcw fosforowych, niewymagajcych
gbokiego mielenia.
I.4.3. Odpady z procesw termicznych (grupa 10)

Odpady tej grupy powstaj gwnie w energetyce oraz hutnictwie elaza i stali.
Odpady z energetyki, ktre powstaj podczas produkcji energii elektrycznej i cieplnej ze
spalania paliw staych takich jak: wgiel kamienny i brunatny (tzw. odpady paleniskowe
oraz produkty z odsiarczania spalin), s to: ule, mieszanki popioowoulowe
z mokrego odprowadzenia odpadw paleniskowych, stae odpady z wapniowych metod
odsiarczania spalin, w tym gips poreakcyjny, produkty odsiarczania wedug metody
psuchej, produkty odsiarczania wedug metody suchej oraz mieszaniny popiow
lotnych i odpadw staych z wapniowych metod odsiarczania gazw odlotowych wedug
metod suchych lub psuchych odsiarczania spalin oraz spalania w zou fluidalnym.
Wrd odpadw powstajcych w hutnictwie naley wyrni dwie grupy:
odpady wytwarzane na skutek stosowanej technologii produkcji (np. ule
pohutnicze czy te kwas siarkowy powstajcy jako produkt uboczny w hutnictwie
miedzi),
odpady powstae w wyniku dziaa majcych na celu ochron rodowiska,
powstajcych w wyniku oczyszczenia strumienia gazw odlotowych, szlamy i pyy
22
Na podstawie Prognozy rozwoju przemysu chemicznego w Europie ze szczeglnym uwzgldnieniem
przemysu nieorganicznego i nawozowego, Wojciech Lubiewa-Wieleyski, Jerzy Majchrzak, Warszawa 2010 r.
84
z instalacji odpylajcych, odpady z instalacji oczyszczania spalin, szlamy po
neutralizacji ciekw kwanych.
Rysunek ZI.13 przedstawia iloci wytwarzanych odpadw z grupy 10 na przestrzeni
lat 2004-2012.

31000
30000
29000
28000
27000
26000
25000
24000
23000
2004 2006 2008 2009 2010 2011 2012
Od roku 2004 obserwowany by systematyczny spadek masy wytwarzanych
odpadw z grupy 10, a nastpnie ich wyrany wzrost w kolejnych latach.
Prognoza zuycia wgla kamiennego i brunatnego przez sektor energetyczny,
zawarta
w zaczniku do Polityki energetycznej Polski do roku 2030, zakada zmniejszanie zuycia
tych surowcw energetycznych na rzecz odnawialnych rde energii przy jednoczesnym
zaoeniu utrzymania zapotrzebowania na energi dla najbardziej energochonnych
sektorw,
tj. przemysowego oraz gospodarstw domowych na staym poziomie. Wobec powyszego,
naley oczekiwa sukcesywnego zmniejszenia masy odpadw z grupy 10 do roku 2022.
Naley rwnie podkreli, e ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz. U.
z 2013 r., poz. 21, z pn. zm.) definiuje pojcie produktu ubocznego, co w odniesieniu
do energetyki ma szczeglne znaczenie z uwagi na powstajce w tej brany uboczne
produkty spalania (UPS). Mianem tym okrela si popioy, ule, mieszaniny popioowo -
ulowe, produkty spalania fluidalnego, ktre powstaj w wyniku spalania wgla
kamiennego i brunatnego w kotach energetycznych. Uboczne produkty spalania mog
by uznane za produkt uboczny pod warunkiem spenienia okrelonych kryteriw.
Zapobieganie powstawaniu odpadw z grupy 10, polega na:
poprawie efektywnoci energetycznej,
stosowaniu nowoczesnych technologii spalania,
ograniczaniu iloci wytwarzanych odpadw poprzez uznanie produktw spalania za
produkty uboczne i ich wykorzystaniu w brany budowlanej,
zastpowaniu staych paliw kopalnych innymi rodzajami paliw, rozwj poszukiwa
i wydobycia gazu upkowego,
zwikszaniu udziau w bilansie energetycznym energii uzyskiwanej ze rde
odnawialnych.
85
I.5. Odpady z budowy, remontw i demontau obiektw budowlanych oraz
infrastruktury drogowej
Odpady z budowy, remontw i demontau obiektw budowlanych oraz

infrastruktury drogowej powstaj w budownictwie mieszkaniowym i przemysowym,
a take w kolejnictwie i drogownictwie. Odpady tego typu powstaj na etapie budowy,
remontu oraz podczas prac rozbirkowych.
Powysze odpady naley zakwalifikowa do grupy 17 odpady z budowy,
remontw i demontau obiektw budowlanych oraz infrastruktury drogowej (wczajc
gleb i ziemi z terenw zanieczyszczonych).
Rysunek ZI.14 przedstawia iloci wytwarzanych odpadw z grupy 17 na przestrzeni
lat 2004-2012.

9000
8000
7000
6000
5000
4000
3000
2000
1000
0
2004 2006 2008 2009 2010 2011 2012
Po okresie kryzysu i stagnacji prognozuje si wzrost koniunktury w sektorze
budownictwa a wraz z nim powrt do zwykowej tendencji wytwarzania odpadw z grupy
17. Prognoza zawarta w Kpgo 2014 mwi o wzrocie do poziomu 5600 tys. Mg do roku
2022.
Ze wzgldu na fakt, i odpady te powstaj na rnych etapach prac remontowych
oraz budowlanych, moliwoci zapobiegania ich powstawaniu s cile powizane ze
stosowan technologi. Przystpujc do prac remontowo-budowlanych naley mie na
uwadze zachowanie zasady:
optymalizacji zuycia surowcw budowlanych,
stosowania nowoczesnych urzdze i maszyn charakteryzujcych si tzw.
technologi bezodpadow lub maoodpadow,
przestrzegania parametrw procesw technologicznych,
analizowania i weryfikacji stosowanych technologii i norm zuycia materiaw pod
ktem ograniczenia iloci odpadw.
I.6. Odpady niebezpieczne z dziaalnoci gospodarczej

Materiay uznawane za niebezpieczne (zawierajce substancje niebezpieczne dla
zdrowia ludzi i rodowiska lub majce cechy fizyczne lub chemiczne takie jak
atwopalno, toksyczno, wybuchowo itp.), w momencie gdy staj si odpadami,
86
stanowi najczciej rwnie odpad niebezpieczny. Klasyfikowane jako niebezpieczne
mog by rwnie odpady z materiaw, ktrych nie traktujemy jako niebezpieczne.
Najbardziej znaczcy udzia iloci wytwarzanych odpadw niebezpiecznych
obserwuje si w przemyle chemicznym. Wedug danych GUS na terenie kraju
wytworzono w 2010 roku 1 491,8 tys. Mg odpadw niebezpiecznych ogem, w tym
odpady chemiczne stanowiy 281,7 tys. Mg; odpady kwane, zasadowe lub solne-
191,8 tys. Mg; zuyte oleje-119,6 tys. Mg; szlamy ciekw przemysowych 84,3 tys. Mg;
odpady medyczne i biologiczne 46,2 tys. Mg; odpady baterii i akumulatorw 15,3
tys. Mg; zuyte rozpuszczalniki 5,9 tys. Mg; szlamy i odpady cieke z przetwarzania
odpadw 3,5 tys. Mg.
I.6.1. Oleje odpadowe

Oleje odpadowe powstaj w wyniku wymiany zuytych olejw, awarii instalacji
i urzdze, a take na skutek ich usuwania m.in. z pojazdw wycofanych z eksploatacji.
Oglna ilo wprowadzonych na rynek olejw smarowych (wg GUS) w latach 2009,
2010 i 2011 wynosia odpowiednio: 146,4 tys. Mg, 139,8 tys. Mg i 145,1 tys. Mg.
Porwnujc dane z lat 2009-2011 mona zauway, e iloci olejw wprowadzanych
na rynek utrzymuj si na staym poziomie.
Zapobieganie powstawaniu olejw odpadowych nastpuje poprzez stosowanie
olejw o wyduonym okresie ich uytkowania.
I.6.2. Odpady medyczne i weterynaryjne

Odpady medyczne s to odpady powstajce w zwizku z udzielaniem wiadcze
zdrowotnych oraz prowadzeniem bada i dowiadcze naukowych w zakresie medycyny.
Odpady weterynaryjne stanowi natomiast odpady powstajce w zwizku z badaniem,
leczeniem zwierzt lub wiadczeniem usug weterynaryjnych, a take w zwizku
z prowadzeniem bada naukowych i dowiadcze na zwierztach.
Oglna ilo wytworzonych odpadw medycznych w 2010 r. wyniosa 58,2 tys. Mg
(dane GUS, publikacja Ochrona rodowiska 2011).
Prognoza zawarta w Kpgo 2014 zakada wytwarzanie odpadw medycznych na
poziomie 28,0-29,5 tys. Mg oraz weterynaryjnych ok. 2,8-3,0 tys. Mg rocznie. Oczekuje
si utrzymania staego poziomu wytwarzania tych odpadw w najbliszych latach.
Metody zapobiegania powstawaniu tego rodzaju odpadw s bardzo ograniczone,
z uwagi na to, e niezbdne jest stosowanie jednorazowego wyposaenia w przypadku
odpadw, ktre maj styczno z tkank ludzi lub zwierzt. Ponadto prawidowe
segregowanie odpadw medycznych moe zmniejszy ilo generowanych odpadw
o waciwociach zakanych.
I.6.3. Zuyte baterie i akumulatory

Baterie i akumulatory to rda energii elektrycznej wytwarzanej przez
bezporednie przetwarzanie energii chemicznej skadajce si z jednego lub kilku
pierwotnych ogniw baterii (nie nadajcych si do powtrnego naadowania) lub
skadajce si z jednego lub kilku wtrnych ogniw baterii (nadajcych si do powtrnego
naadowania). Ze wzgldu na zawarto substancji szkodliwych (midzy innymi oowiu,
kadmu i rtci) po zuyciu staj si odpadem niebezpiecznym dla rodowiska i zdrowia
czowieka.
87
Baterie i akumulatory znajduj zastosowanie zarwno w sektorze gospodarczym,
jak i gospodarstwach domowych. Mona je podzieli na nastpujce grupy:
cynkowo-wglowe, cynkowo-manganowe i cynkowo-powietrzne,
niklowo-kadmowe,
oowiowe,
guzikowe (niezawierajce rtci),
guzikowe zawierajce rt,
pozostae.
Zgodnie z ustaw z dnia 24 kwietnia 2009 r. o bateriach i akumulatorach (Dz. U. Nr 79,

poz. 666, z pn. zm.) podzia baterii i akumulatorw przede wszystkim dotyczy ich
zastosowania, z tego wzgldu baterie i akumulatory dzieli si na nastpujce grupy:
przenone, przemysowe oraz samochodowe. Jednoczenie z perspektywy przetwarzania
i recyklingu zuytych baterii i akumulatorw oraz koniecznoci osigania przez zakady
przetwarzania odpowiednich poziomw wydajnoci recyklingu baterie i akumulatory dzieli
si na: kwasowo-oowiowe, niklowo-kadmowe oraz pozostae.
Wedug danych GUS, w 2010 r. wytworzono ogem 18,45 tys. Mg odpadw baterii
i akumulatorw, w tym odpady inne ni niebezpieczne stanowiy 1,9 tys. Mg, pozostae
odpady baterii i akumulatorw miay charakter niebezpieczny. Z uwagi na popraw
jakoci produkowanych akumulatorw i baterii oraz przeduenie ich ywotnoci
przewiduje si nieznaczny tylko wzrost powstawania tych odpadw w latach kolejnych.
Zapobieganie powstawaniu zuytych baterii i akumulatorw polega na stosowaniu
baterii i akumulatorw o przeduonej ywotnoci, a take stosowaniu baterii
z moliwoci ich ponownego adowania. Ponadto waciwe obchodzenie si z tymi
produktami skutkuje wydueniem ich uytkowania, co take zapobiega powstawaniu
tych odpadw.
I.6.4. Zuyty sprzt elektryczny i elektroniczny (ZSEE)

Zuyty sprzt elektryczny i elektroniczny to urzdzenia, ktrych prawidowe
dziaanie jest uzalenione od dopywu prdu elektrycznego lub od obecnoci pl
elektromagnetycznych, oraz mogcych suy do wytwarzania, przesyu lub pomiaru
prdu elektrycznego lub pl elektromagnetycznych i zaprojektowanych do uytku przy
napiciu elektrycznym nieprzekraczajcym 1000 V dla prdu zmiennego oraz 1500 V dla
prdu staego, stanowice odpady w rozumieniu ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r.
o odpadach. Zuyte urzdzenia elektryczne i elektroniczne powstaj w gospodarstwach
domowych, w ramach prowadzenia dziaalnoci gospodarczej, obiektach infrastruktury
oraz w przemyle. Rodzaje sprztu elektrycznego i elektronicznego zostay okrelone
w zaczniku nr 1 do ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o zuytym sprzcie elektrycznym
i elektronicznym (Dz. U. Nr 180, poz. 1495, z pn. zm.) i obejmujc midzy innymi:
chodziarki, pralki, grzejniki elektryczne, odkurzacze, komputery, telefony, lampy
fluorescencyjne, itp.
Zgodnie z aktualnym raportem GIO, w 2012 roku na rynek wprowadzono
ok. 481 tys. Mg sprztu elektrycznego i elektronicznego , w czym najwikszy udzia
masowy (50,30%) miaa grupa 1 wielkogabarytowy sprzt gospodarstwa domowego.
Kolejne, pod wzgldem masy, grupy to sprzt teleinformatyczny i telekomunikacyjny
(10,79%) oraz sprzt audiowizualny (10,45%). Dane na temat udziaw pozostaych
kategorii sprztu zawiera rysunek ZI.15.
88
Cakowita masa wprowadzonego sprztu 481 tys. Mg,
w 2012 roku
Przyrzdy do
Przyrzdy medyczne nadzoru i kontroli
Zabawki 1,0% 1,1%
1,7%
Narzdzia Automaty do
Sprzt owietl.
8,7% wydawania
rodz.: 1-6
0,4%
5,3%
Sprzt owietl.
rodz.: 2-5
1,0% Wielkogabarytowe
Sprzt urz. gospodarstwa
audiowizualny domowego
Sprzt 10,5% 50,3%
teleinformatyczny i
telekomunikacyjny
10,8%
Maogabarytowe
urz. gosp.
domowego
9,1%
Rysunek ZI. 15. Masa sprztu elektrycznego i elektronicznego wprowadzona na rynek w Polsce
w 2012 roku (wg raportu GIO)
Wedug danych GUS, w 2010 r., masa zebranego zuytego sprztu elektrycznego
wynosia 112,2 tys. Mg, a w 2011 r. 143,3 tys. Mg.
Prognoza przedstawiona w Kpgo 2014 przewidywaa, e ilo zuytego sprztu
elektrycznego i elektronicznego bdzie wysza od stanu faktycznego (na podstawie
analizy danych dla lat 2010 i 2011). Ilo selektywnie zbieranego ZSEE sukcesywnie
wzrasta. Wydaje si, e zostanie utrzymany trend umiarkowanego wzrostu powstawania
tych odpadw.
Niezwykle istotnym dziaaniem jest wyduanie okresu uytkowania urzdze
elektrycznych i elektronicznych. Jest to moliwe poprzez promowanie produktw
trwaych, promowanie napraw i ponownego uycia, a take poprzez odpowiedni dbao
o stan techniczny urzdze. W przypadku narzdzi elektrycznych lub elektronicznych
rzadko uywanych, powinny by promowane usugi wypoyczania. Zapobieganie
powstawaniu analizowanych odpadw jest rwnie realizowane poprzez zielone
zamwienia publiczne, w ramach ktrych podmioty publiczne wczaj kryteria i/lub
wymagania ekologiczne do procesu zakupw (procedur udzielania zamwie publicznych)
i poszukuj rozwiza minimalizujcych negatywny wpyw wyrobw/usug na rodowisko
np. poprzez wykonywanie niektrych elementw tych urzdze z odpadw oraz
uwzgldniajcych cay cykl ycia produktw, a poprzez to wpywaj na rozwj
i upowszechnienie technologii rodowiskowych, w tym technologii niskoodpadowych.
Istotnym aspektem zapobiegania powstawania tego rodzaju odpadw jest preferowanie
produkcji urzdze pozwalajcych na atwe naprawy, demonta i ponowne uycie caych
urzdze bd ich elementw.
Dodatkowym elementem zapobiegania powstawaniu odpadw s dziaania
informacyjno-edukacyjne zmierzajce do uksztatowania wiadomych postaw
konsumentw, w zakresie:
wyboru bardziej trwaych urzdze,
rozumienia oznakowania stosowanego na produktach,
znajomoci zasad waciwej eksploatacji sprztu,
89
korzystania z serwisw napraw,
przekazywania zuytego sprztu do wyznaczonych miejsc zbierania.
I.6.5. Pojazdy wycofane z eksploatacji

Zgodnie z zaoeniami Kpgo 2014, rocznie do demontau powinno by kierowane
okoo 6% liczby pojazdw eksploatowanych.
Prognoza Kpgo 2014 co do iloci samochodw, jakie zostan wycofane
z eksploatacji w kolejnych latach, bya nastpujca:
2010 r. 1 005 tys. Mg,
2014 r. 1 222 tys. Mg,
2018 r. 1 485 tys. Mg.
Powysze prognozy nie znalazy jednak odzwierciedlenia w statystykach. Tabela
ZI.7 obrazuje liczb pojazdw wycofanych z eksploatacji przekazanych do Stacji
Demontau w latach 2010 2011.
Tabela ZI. 7. Postpowanie z pojazdami wycofanymi z eksploatacji (rdo: wg danych Ministerstwa
rodowiska23)
2010 2011
Wyszczeglnienie
liczba masa, Mg liczba masa, Mg
pojazdy wycofane
z eksploatacji przekazane do 259 576 217636 295 152 284 307
stacji demontau
przeznaczone do ponownego
23058 25 559
uycia przedmioty
(10,6%) (9,0%)
wyposaenia i czci
Jednoczenie prowadzono ponowne uycie przedmiotw wyposaenia i czci w iloci ok.

10,6% i 9,0% masy pojazdw przekazanych do Stacji Demontau w latach 2010 i 2011.
W poniszej tabeli przedstawiono ilo pojazdw samochodowych zarejestrowanych

na terenie kraju oraz wielko importu uywanych samochodw osobowych.
Tabela ZI. 8. Ilo samochodw zarejestrowanych na terenie kraju oraz wielko importu pojazdw
osobowych w latach 2005-2011 (rdo: dane Polskiego Zwizku Przemysu Motoryzacyjnego
publikowane przez GUS)
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

Wyszczeglnienie
tys.
Pojazdy
16815,9 18035 19471,8 21336,9 22024,7 23037,1 23852,5
samochodowe
Import uywanych
samochodw 870,8 816,8 994,6 1104 693,3 718,3 655,3
osobowych
Wg szacunkw stowarzyszenia producentw motoryzacyjnych European Automobile

Manufacturers Associatioan (ACEA) w kwietniu 2012 r. liczba nowo zarejestrowanych
samochodw osobowych wzrosa w stosunku rocznym o 6,7% 24. Biorc pod uwag
powysze dane mona zauway wzrastajc tendencj dotyczc iloci pojazdw na
23
Ministerstwo rodowiska, Sprawozdania Rzeczypospolitej Polskiej na temat osignitych poziomw
ponownego uycia i odzysku oraz ponownego uycia i recyklingu pojazdw wycofanych z eksploatacji za okres
od dnia 1 stycznia 2011 r. do dnia 31 grudnia 2011 r. oraz za okres od dnia 1 stycznia 2010 r. do dnia 31
grudnia 2010 r.
24
rdo: portal http://biznes.pl/
90
terenie kraju, co moe mie bezporednie przeoenie na wzrastajc ilo pojazdw
wycofanych z eksploatacji.
Zapobieganie powstawaniu odpadw w tym strumieniu mona osign poprzez
zwikszenie strumienia przedmiotw wyposaenia i czci kierowanych do ponownego
uycia. Du rol przypisa mona producentom, ktrzy na etapie projektowania powinni
kierowa si zasadami ekoprojektowania w celu ograniczenia powstawania odpadw
poprzez wszystkie fazy cyklu ycia pojazdu. Jednym ze sposobw zapobiegania
powstawania zuytych pojazdw jest ograniczenie potrzeb nabywania pojazdw przez
prywatnych uytkownikw. Alternatyw dla przecitnego mieszkaca kraju jest
korzystanie z transportu publicznego. Podejmowanie dziaa w kierunku rozwoju
i promocji transportu zbiorowego moe ograniczy powstawanie pojazdw wycofanych
z eksploatacji. Inne rozwizanie stanowi wsplne korzystanie z pojazdw przez kilku
uytkownikw, co obecnie ma miejsce na niewielk skal.
I.6.6. Przeterminowane rodki ochrony rolin

Bieca sprzeda rodkw ochrony rolin od roku 2000 do 2011 sukcesywnie
wzrastaa z 8848 Mg do 21 779 Mg substancji aktywnej (GUS, Ochrona rodowiska
2012).
Wrd wszystkich rodkw przewaaj substancje chwastobjcze. Od 2005 roku
wszystkie rodki s badane. Ze wzgldu na wysokie ceny preparatw, przeterminowaniu
ulegaj nieznaczne iloci rodkw ochrony rolin (Kpgo 2014). Powstaj natomiast
odpady opakowaniowe po rodkach ochrony rolin. Opakowania po rodkach ochrony
rolin bdcych rodkami niebezpiecznymi powinny trafi z powrotem do ich sprzedawcy.
Wprowadzajcy rodki ochrony rolin s odpowiedzialni za ich waciwe
zagospodarowanie.
Metody zapobiegania powstawaniu tego rodzaju odpadw polegaj przede
wszystkim na ksztatowaniu wiadomych postaw konsumenckich, w kierunku nabywania
takiej iloci rodkw ochrony rolin, aby nie ulegay one przeterminowaniu. Jedn
z metod jest take promowanie upraw ekologicznych, gdzie rodki ochrony rolin nie
powinny by stosowane lub stosowane w minimalnym stopniu.
Zgodnie z opracowanym przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi Krajowym
planem dziaania na rzecz ograniczenia ryzyka zwizanego ze stosowaniem rodkw
ochrony rolin naley zorganizowa system szkole dla osb stosujcych rodki ochrony
rolin w rolnictwie i lenictwie oraz promowa dobre praktyki bezpiecznego stosowania
rodkw ochrony rolin. Jednoczenie budowanie wiadomoci w tym zakresie wrd
uytkownikw pestycydw wymaga take prowadzenia dziaa kontrolnych przez
waciwe suby.
I.7. Odpady pozostae
I.7.1. Zuyte opony

Zuyte opony powstaj w wyniku eksploatacji pojazdw mechanicznych i s
wytwarzane gwnie w punktach serwisowych, firmach eksploatujcych pojazdy i stacjach
demontau pojazdw wycofanych z eksploatacji. Ilo powstajcych zuytych opon
uzaleniona jest od sezonu i narasta szczeglnie w okresie wymiany jesienno-zimowej
i wiosennej.
W latach 2009-2011 ilo opon wprowadzonych na rynek wzrosa z 165,8 Mg do
222,9 Mg (GUS, Ochrona rodowiska 2012).
91
Od 2001 roku opony objte s rozszerzon odpowiedzialnoci producenta.
Zakazane jest skadowanie zuytych opon z wyjtkiem opon rowerowych i opon
o rednicy zewntrznej wikszej ni 1400 mm.
Prowadzone s dziaania polegajce na ponownym uyciu opon. W 2010 r. (wg
GUS) wprowadzono na rynek 5 848 Mg, a w 2011 r. 5495 Mg uywanych opon, ktre
podlegay obowizkowi odzysku i recyklingu.
Ilo zuytych opon ma bezporedni zwizek z iloci eksploatowanych oraz
wycofanych z eksploatacji pojazdw. Szacuje si zatem, ze wzrost iloci zuytych opon
w latach kolejny bdzie proporcjonalny do wzrostu liczby pojazdw.
Metody zapobiegania powstawaniu tego rodzaju odpadw s zdeterminowane
wymaganiami bezpieczestwa ruchu drogowego, jednak kreowanie odpowiednich postaw
tj. ograniczenie korzystania z pojazdw, na korzy publicznych rodkw transportu
take stanowi o ograniczaniu powstawania tego typu odpadw. Ponadto wdraanie
nowych technologii produkcji opon (stosowanie materiaw odpornych na cieranie),
zwiksza ich trwao a w konsekwencji wyduenie okresu bezpiecznego uytkowania.
Moliwym sposobem jest rwnie regeneracja zuytych opon, przez ich bienikowanie, co
pozwala na przywrcenie ich do penienia swoich funkcji. Ocenia si, e w roku 2010,
spord wszystkich opon wprowadzonych na rynek (wg GUS - 195 tys. Mg), opony
bienikowane stanowiy ok. 2% tj. 5,6 tys. Mg.
I.7.2. Komunalne osady ciekowe

Odpady w postaci komunalnych osadw ciekowych powstaj w procesie
oczyszczania ciekw komunalnych w oczyszczalniach ciekw. Nale one do grupy
19 jako odpady o kodzie 19 08 05 ustabilizowane komunalne osady ciekowe. Ilo
tych odpadw wzrasta wraz z rozbudow sieci kanalizacyjnej oraz wzrostem liczby
oczyszczalni ciekw, zarwno w miastach, jak i na obszarach wiejskich.
Oglna ilo wytworzonych komunalnych osadw ciekowych (wg GUS) w latach
2009, 2010 i 2011 wynosia odpowiednio 563 tys. Mg; 526 i 519 tys. Mg suchej masy.
Ilo osadw ciekowych powstaych w tym czasie ulega zmniejszeniu mimo wzrostu
liczby osb korzystajcych z oczyszczalni ciekw.
Zgodnie z Aktualizacj Krajowego programu oczyszczania ciekw komunalnych
AKPOK 2010 termin realizacji inwestycji w 126 aglomeracjach objtych programem
zosta przesunity z roku 2010 na lata kolejne. Dla 62 aglomeracji termin zakoczenia
inwestycji zosta przesunity na rok 2015 r. co wpywa na zamian tempa powstawania
komunalnych osadw ciekowych w latach kolejnych w stosunku do prognoz zawartych
w Kpgo 2014.
Metody zapobiegania powstawaniu tego rodzaju odpadw s bardzo ograniczone.
Przy zastosowaniu bardziej zaawansowanych technologii, mona ograniczy ich ilo
w formie uwodnionej.
Poniewa powstawanie komunalnych osadw ciekowych jest cile uzalenione od
iloci odprowadzanych ciekw komunalnych, naley skupi si na waciwie
prowadzonym procesie technologicznym ich oczyszczania, tak aby zminimalizowa
moliwo negatywnego oddziaywania na rodowisko. W procesie oczyszczania ciekw
istotne jest:
stabilizowanie osady ciekowe nie s chemicznie obojtne i mog mie
nieprzyjemny zapach;
minimalizowanie zawartoci wody i objtoci osadw ciekowych;
92
wykorzystywanie potencjau energetycznego, o ile jest to moliwe
z ekonomicznego punktu widzenia;
zmniejszanie iloci szkodliwych mikroorganizmw, jeli ludzie, zwierzta lub
roliny maj styczno z osadami ciekowymi oraz
odzyskiwanie fosforu na potrzeby rolnictwa.
II. ANALIZA SWOT

Na podstawie przeprowadzonej diagnozy w zakresie gospodarki odpadami oraz
zapobiegania powstawaniu odpadw zidentyfikowano najwaniejsze czynniki, ktre bd
miay wpyw na realizacj Programu. Ujte one zostay w zamieszczonej niej tabeli.
Tabela ZI. 9. Analiza SWOT stanu w zakresie zapobiegania powstawaniu odpadw (rdo:
opracowanie wasne)
Analiza SWOT
MOCNE STRONY SZANSE

Krajowe wskaniki wytwarzania odpadw utrzymuj
Spenienie celu stawianego programowi zapobiegania
si na stosunkowo niskim poziomie w porwnaniu do
powstawaniu odpadw
innych krajw UE
Dotychczas nie zanotowano wzrostu iloci odpadw, Spenienie celu stawianego programowi zapobiegania
wraz ze wzrostem gospodarczym powstawaniu odpadw
Powstawanie nowych technologii opartych na
Umocnienie tendencji traktowania odpadu jako
surowcach wtrnych, co zapewni oszczdno
surowca do dalszej produkcji
nieodnawialnych rde energii i materiaw
Zmiany w systemie gospodarowania odpadami Ograniczenie potencjalnego negatywnego wpywu
komunalnymi ograniczaj ryzyko nielegalnego odpadw na rodowisko, poprzez ograniczanie iloci
deponowania odpadw w rodowisku przez dzikich wysypisk oraz zwikszenie poziomw
mieszkacw odzysku
Modernizacja technologii produkcji jest szans dla
Coraz wiksza liczba zakadw wdraa najlepsze
ograniczenia iloci powstajcych odpadw i/lub
technologie (BAT/BEP)
zminimalizowania ich szkodliwoci dla rodowiska
Promocja bada i rozwoju; wprowadzanie systemw
zarzdzania rodowiskiem, w tym ISO 14001, EMAS
Dostp do rodkw finansowych na BiR, dziaania CSR
oraz prowadzenie kampanii informacyjnych,
oraz na promocje i edukacj ekologiczn w ramach
programw szkoleniowych o technikach zapobiegania
POI 2014-2020
powstawaniu odpadw i optymalizacji zuycia
surowcw
Stosowanie zasady zanieczyszczajcy paci Efektywne korzystanie z zasobw rodowiska
Wprowadzenie nowego systemu gospodarowania Sprostanie wymogom unijnym, dotyczcym

odpadami komunalnymi w gminach, ktry sprawdzi ograniczenia skadowania odpadw komunalnych, na
si w innych krajach UE rzecz ich odzysku
Promocja ekoprojektowania (uwzgldnianie aspektw
rodowiskowych przy projektowaniu produktu z
Dostp do rodkw finansowych na podejcie
zamiarem poprawienia charakterystyki oddziaywania,
prokosumenckie w POI 2014-2020
jakie dany produkt wywiera na rodowisko przez cay
cykl ycia)
Trend zlecania przez zakady cakowitej obsugi
Opracowanie optymalnego programu gospodarowania
i zagospodarowywania odpadw przez firmy
odpadami w zakadzie, majc na uwadze
zewntrze, czyli rozwj outsourcingu usug w
zapobieganie ich powstawaniu
obszarze gospodarki odpadami
Analizy i weryfikacja stosowanych technologii i norm
Normy i standardy dla produktw i materiaw np.
zuycia materiaw pod ktem ograniczenia iloci
budowlanych
wytwarzanych odpadw
Ograniczenie powierzchni skadowisk odpadw
Wzrost iloci przetwarzanych lub wtrnie
przemysowych, wzrost wykorzystania tzw. produktw
wykorzystanych (odzysk i recykling) odpadw
ubocznych, czy odpadw do dalszego procesu
w sektorze gospodarczym
produkcyjnego, ograniczenie korzystania z zasobw
naturalnych nieodnawialnych
Powstawanie mniejszych objtoci materiaw
Produkcja sprztu elektrycznego i elektronicznego
odpadowych, co w konsekwencji prowadzi do
maych rozmiarw
atwiejszego zagospodarowania odpadw.
93
Analiza SWOT
SABE STRONY ZAGROENIA
Trudnoci w ocenie osigania celw wyznaczonych na

Brak spjnej bazy danych o produktach i odpadach
poziomie unijnym
Trudnoci w obiegu sprawozdawczoci wynikajce z
Brak sprawnego systemu gromadzenia, a nastpnie
rnych metodyk gromadzenia danych, obliczania
agregowania danych na poziomie gminnym,
poziomw odzysku i recyklingu, a co si z tym wie
regionalnym i krajowym
nie osignicie wymaganych celw
Polska gospodarka, ze wzgldu na swj charakter Daje to wysokie obcienie PKB odpadami, nisk
pozostaje jedn z bardziej materiaowo warto wskanika wydajnoci zasobw, wyraan
i energochonnych gospodarek Unii Europejskiej stosunkiem PKB do masy zuywanych surowcw
Zbyt niskie kary nakadane na przedsibiorcw, przez
Inspektorw WIO, w ramach prowadzonych kontroli Moliwo prowadzenia gospodarki odpadami w tzw.
oraz stosowanie zasady zapowiadanych kontroli szarej strefie przedsibiorstw, unikanie kar oraz
w zakadzie (czas na uporzdkowanie gospodarki waciwego zagospodarowywania odpadw
odpadami)
Sektor MP moe by przyczyn nielegalnego
Nieefektywne i niezgodne z zasadami ochrony
gospodarowania odpadami, ze wzgldu na due
rodowiska postpowanie z wytwarzanymi odpadami
koszty zwizane z zagospodarowaniem wytworzonych
w sektorze maych i rednich przedsibiorstw
odpadw.
Brak adekwatnych systemw gromadzenia danych na Nieefektywne monitorowanie wskanikw moe
poziomie gminy, z rozrnieniem na odpady skutkowa ryzykiem nie osignicia celw
z gospodarstw domowych i infrastruktury w gospodarce odpadami komunalnymi
Przy braku wsparcia gmin z poziomu centralnego
i regionalnego, proces zmiany na poziomie
samorzdw lokalnych jest obciony ryzykiem
Sabe przygotowanie gmin do przejcia wadztwa niesprostania wymogom naoonym na gminy
nad odpadami komunalnymi (osignicie odpowiednich poziomw odzysku,
zapewnienie instalacji regionalnych na terenie gminy,
zapewnienie penego finansowania systemu z opaty
celowej, organizacja systemu)
Wzory formularzy, sucych sprawozdawczoci Istnieje zagroenie gromadzenia niekompletnych
z gospodarowania odpadami komunalnymi przez i nierzeczywistych danych ilociowych i jakociowych,
przedsibiorcw, gminy i urzdy marszakowskie dotyczcych odpadw komunalnych, na poziomie
wymagaj zmiany i dostosowania do nowego systemu centralnym
Maa podatno przedsibiorstw, w tym maych
Brak stosowania nowych rozwiza technologicznych
i rednich, na nowe rozwizania proekologiczne
moe skutkowa zaniechaniem podejmowania dziaa
(nisko- i bezodpadowe technologie), wynikajce
w zakresie ZPO przez przedsibiorstwa
z trudnej sytuacji finansowej
Brak zacht finansowych do wdraania innowacyjnych
Mae zainteresowanie projektami BiR sektorze w MP
rozwiza
Brak dokadnego zbilansowania odpadw Monitorowanie wskanikw moe skutkowa nie

skadowanych i nagromadzonych osigniciem celw
Nieprzestrzeganie przez cz przedsibiorcw Nierzetelne przekazywanie danych jest zagroeniem

obowizkw w zakresie dokonywania dla waciwego monitorowania wskanikw i nie
sprawozdawczoci osignicia celw
Brak spjnych wytycznych, opracowanych modeli
wsppracy midzysektorowej pomidzy wszystkimi
uczestnikami zaangaowanymi w proces wytwarzania
i zagospodarowania odpadw z grnictwa wgla Zamknite podejcie sektorowe nie wygeneruje
kamiennego (wytwrcy odpadw, producenci wartoci dodatkowej dla rodowiska
i odbiorcy kruszyw, samorzdy gmin grniczych)
w aspekcie programu UE rodowisko a jako
ycia
Ponowne uycie moe by postrzegane przez
Brak chci wsppracy i wspierania systemu ZPO
wytwrcw urzdze jako konkurencja w stosunku do
przez wytwrcw urzdze i produktw
nowych produktw wprowadzanych na rynek
Niski poziom zamonoci polskiego spoeczestwa
Brak zainteresowania ekologicznymi, a co si z tym
czsto powoduje, e jedynym kryterium wyboru
wie, droszymi i trwaymi produktami przy
produktu jest cena (nie rzadko jest to tosame z
dostpnych taszych alternatywach
ekologi)
94
Podsumowanie analizy SWOT
Wskazujc na mocne strony w zakresie gospodarowania odpadami mona
dopatrzy si szans w obszarach:
uniezalenienie iloci wytwarzanych odpadw od wzrostu gospodarczego;
dostosowania nowego systemu gospodarowania odpadami komunalnymi do
obwizujcych przepisw prawnych (zgodnie z hierarchi postpowania
z odpadami),
wykorzystania surowcw wtrnych oraz ograniczenia skadowania odpadw przez
zastosowanie nowoczesnych technologii,
uzyskania finansowania na dziaania promocyjne i edukacyjne, a take
ksztatowanie odpowiednich postaw konsumenckich w kierunku stosowania zasad
ZPO,
zastosowania odpadw wydobywczych w budownictwie i rolnictwie, do
rekultywacji terenw zdegradowanych np. dziaalnoci grnicz.
Dostrzegajc sabe strony istniejcego systemu w kraju, naley wskaza na
zagroenia, majce poredni wpyw na wdraanie zasad zapobiegania powstawaniu
odpadw:
trudnoci w ocenie osigania celw wyznaczonych na poziomie unijnym, w obliczu
braku spjnej bazy danych o produktach i odpadach,
problemy w zakresie sprawozdawczoci, wynikajce z rnych metodyk
gromadzenia danych, obliczania poziomw odzysku i recyklingu,
ze wzgldu na due koszty wprowadzania technologii bezodpadowych
przedsibiorstwa i due zakady produkcyjne mog nie sprosta zasadom ZPO,
przy braku odpowiedniego wsparcia dla samorzdw gminnych, we wdraaniu
nowego systemu gospodarowania odpadami, dziaania gmin mog pozostawa
w oderwaniu od zasad zapobiegania i edukacji ekologicznej, a zamiast tego
wszystkie dziaania skierowane bd na odpowiedni organizacj systemu
(techniczn, administracyjn, finansow),
ponowne uycie przedmiotw moe by postrzegane przez wytwrcw urzdze,
jako konkurencja w stosunku do nowych produktw wprowadzanych na rynek,
mae zainteresowanie ekologicznymi, a co si z tym wie, droszymi i trwaymi
produktami, przy dostpnych taszych alternatywach nie sprzyja zapobieganiu
powstawaniu odpadw przez konsumenta.
III. STOPIE WIEDZY SPOECZNEJ W ZAKRESIE GOSPODARKI ODPADAMI

I ODPADOWYCH KAMPANII INFORMACYJNYCH
Kampanie informacyjne s integraln czci wprowadzanych zmian prawnych

i organizacyjnych w spoeczestwie, w kadej paszczynie tematycznej. W ostatnim roku
(2012), od wejcia w ycie ustawy o zmianie ustawy o utrzymaniu czystoci i porzdku
w gminach oraz niektrych innych ustaw (Dz. U. z 2011 r. Nr 152, poz. 879, z pn.
zm.), oraz w zwizku ze zmian systemu gospodarowania odpadami, koniecznym byo
organizowanie wszelakich akcji edukacyjno-informacyjnych, majcych na celu
podniesienie wiadomoci spoeczestwa w zakresie gospodarowania odpadami
komunalnymi. Naley zaznaczy, e akcje takie powinny by organizowane na bieco,
jako realizacja potrzeb cigego uwiadamiania spoeczestwa. Zgodnie z wyej
wymienion ustaw gmina ma obowizek: prowadzenia dziaa informacyjno-
edukacyjnych w zakresie prawidowego gospodarowania odpadami komunalnymi
w szczeglnoci ich selektywnego zbierania; udostpniania na stronie internetowej gminy
informacji o podmiotach odbierajcych odpady i miejscach ich zagospodarowania,
punktach selektywnego zbierania odpadw i sposobach wiadczenia przez te punkty
usug, zbierajcych zuyty sprzt elektryczny i elektroniczny; osignitych przez gmin
oraz podmioty odbierajce odpady komunalne od wacicieli nieruchomoci, nie dziaajce
95
na podstawie umowy z gmin, w danym roku kalendarzowym wymaganych poziomach
recyklingu, przygotowania do ponownego uycia i odzysku innymi metodami oraz
ograniczenia masy odpadw komunalnych ulegajcych biodegradacji przekazywanych do
skadowania.
Dziaania edukacyjne podejmowane w poszczeglnych obszarach kraju mona
podzieli na:
gminne,
regionalne,
wojewdzkie,
oglnopolskie.
Kampanie ekologiczne w Polsce prowadzone s przez:
placwki owiatowe,
jednostki rzdowe i samorzdowe,
zwizki gmin,
przedsibiorstwa,
organizacje pozarzdowe.
Bardzo czsto ww. podmioty podejmuj si wsppracy celem efektywnego
wykorzystania pozyskanych zasobw finansowych i wasnych rodkw, np. kadry
pracowniczej. Kampanie proekologiczne w Polsce, opierajce swoje dziaania na edukacji
z zakresu segregowania odpadw s zrnicowane i niejednokrotnie zaskakuj
pomysowoci.
Oceniajc stopie wiedzy spoecznej w zakresie gospodarki odpadami, naley
odnie si do przeprowadzonych w ostatnim roku akcji edukacyjnych w tym zakresie.
W skali kraju s one prowadzone w kadym wojewdztwie, jednak trudno jest
jednoznacznie okreli ilo uczestnikw tych akcji i stopie zaangaowania
spoeczestwa. Wynika to z faktu, e dua cz akcji prowadzona jest w formie
elektronicznej z wykorzystaniem Internetu.
W 2012 r. opracowano Raport TNS Polska, ktry zosta wykonany na zlecenie
Ministerstwa rodowiska, w celu zbadania wiadomoci i zachowa ekologicznych
mieszkacw Polski i by on kontynuacj bada przeprowadzonych w roku 2011.
W raporcie wskazano, e due znaczenie na postawy i zachowania spoeczestwa,
dotyczce rodowiska, ma wpyw kryzys gospodarczy i odczuwanie jego efektw, czyli
pogorszajca si sytuacja finansowa gospodarstw domowych.
Z przedstawionych w raporcie wnioskw wynika, e poziom wiadomoci
ekologicznej nie jest w peni zadowalajcy, jako przykad przedstawiono fakt, e
w gospodarstwie domowym co czwartej osoby, ktra uwaa, e problem odpadw jest
najwaniejszym problemem polskiego rodowiska i jednoczenie jest zdania, e stan
przyrody zaley od kadego z nas, nie segreguje siodpadw. Jednoczenie zauwaono,
e grup pozytywnie wyrniajc si na tle pozostaych s osoby z wyksztaceniem
wyszym.
W porwnaniu z rokiem 2011, udzia osb, ktre deklaruj, e w ich domach
regularnie segreguje si odpady, nie zmieni si (wynosi okoo 45%). Pozytywne zmiany
zauwaono w zakresie udziau w segregowaniu odpadw wytworzonych
w gospodarstwach domowych i jednoczenie zmala odsetek tych, ktrzy nie podejmuj
si selektywnego gromadzenia odpadw.
Zdaniem Polakw podstawowa bariera w segregowaniu odpadw tkwi
w przyczynach zewntrznych i od nich niezalenych, tj. w braku odpowiedniej
infrastruktury. Gwne przeszkody definiowane przez osoby zainteresowane np.
systemem kompostowania to: wabienie uciliwych owadw (muchy, osy), stosunkowo
powolny rozkad materii, robactwo, odory, trudnoci techniczne (skonstruowanie
96
kompostownika) oraz problemy z odciekami. Kluczowym elementem minimalizujcym
trudnoci jest waciwie napisana instrukcja gospodarowania odpadami
biodegradowalnymi. Powinna ona zawiera informacje dotyczce waciwego
przygotowania wsadu do kompostowania, tak aby pierwsze dowiadczenia
z kompostowaniem zakoczyy si sukcesem. Mona zatem sdzi, e w lad za
polepszajc si infrastruktur spodziewany jest wzrastajcy trend waciwego
postpowania z odpadami komunalnymi. Coraz wiksza cz spoeczestwa jest
wiadoma potrzeby i koniecznoci zwracania uwagi na odpady, takie jak: zuyte baterie,
zuyty sprzt RTV/AGD, przeterminowane leki i wietlwki.
IV. KRAJOWE PLANY, PROGRAMY, STRATEGIE DOT. ZPO
Przepisy prawa
Przegld prawa krajowego pozwala stwierdzi, e przepisy poruszaj zagadnienia
dotyczce zapobiegania powstawaniu odpadw oraz zapewniaj moliwo wdraania
podstawowych dziaa w tym zakresie.
Do najwaniejszych aktw prawnych, powizanych z zagadnieniem zapobiegania
powstawaniu odpadw nale:
ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz. U. z 2013 r. poz. 21,
z pn. zm.);
ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony rodowiska (Dz. U.
z 2013 r. poz. 1232);
ustawa z dnia 13 wrzenia 1996 r. o utrzymaniu czystoci i porzdku
w gminach (Dz. U. z 2013 r. poz. 1399);
ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o opakowaniach i odpadach opakowaniowych
(Dz. U. Nr 63, poz. 638, z pn. zm.), ktra z dniem 1 stycznia 2014 r.
zostanie zastpiona ustaw z dnia 13 czerwca 2013 r. o gospodarce
opakowaniami i odpadami opakowaniowymi (Dz. U. z 2013 r. poz. 888);
ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o obowizkach przedsibiorcw w zakresie
gospodarowania niektrymi odpadami oraz o opacie produktowej (Dz. U.
z 2007 r. Nr 90, poz. 607, z pn. zm.);
ustawa z dnia 20 stycznia 2005 r. o recyklingu pojazdw wycofanych
z eksploatacji (Dz. U. z 2013 r. poz. 1162);
ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o zuytym sprzcie elektrycznym
i elektronicznym (Dz. U. z 2013 r. poz. 1155);
ustawa z dnia 10 lipca 2008 r. o odpadach wydobywczych (Dz. U. z 2013 r.
poz. 1136);
ustawa z dnia 24 kwietnia 2009 r. o bateriach i akumulatorach (Dz. U. Nr 79,
poz. 666, z pn. zm.).
oraz akty wykonawcze wydane na podstawie upowanie zawartych w poszczeglnych
ustawach.
Transpozycja przepisw dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/98/WE
z dnia 19 listopada 2008 r. w sprawie odpadw oraz uchylajcej niektre dyrektywy do
przepisw krajowych nastpia w znacznej czci ustaw o odpadach. Ustawa ta
wskazuje, e realizujc dziaania powodujce powstawanie odpadw w pierwszej
kolejnoci naley zapobiega ich powstawaniu lub ogranicza ilo i negatywne
oddziaywanie na ycie i zdrowie ludzi oraz na rodowisko. Ustawa ta okrela rwnie
zestaw rodkw sucych zapobieganiu powstawania odpadw.
Ustawa - Prawo ochrony rodowiska reguluje kwesti pozwole na korzystanie ze
rodowiska podmiotw i wskazuje na konieczno stosowania metod zapobiegania
powstaniu odpadw lub ograniczenia ich negatywnego oddziaywania na rodowisko.
97
Ustawa o utrzymaniu czystoci i porzdku w gminach okrela zadania gminy oraz
obowizki wacicieli nieruchomoci, dotyczce utrzymania czystoci i porzdku.
Wskazuje take warunki wykonywania dziaalnoci w zakresie odbierania odpadw
komunalnych od wacicieli nieruchomoci i zagospodarowania tych odpadw zgodnie
z hierarchi sposobw postpowania z odpadami, wskazan w ustawie o odpadach.
Tematyk zapobiegania powstawania odpadw porusza rwnie szeroko ustawa
o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi. W szczeglnoci ustawa ta
okrela wymagania, jakim powinny odpowiada opakowania wprowadzane do obrotu,
zasady postpowania z opakowaniami i odpadami opakowaniowymi, a take zasady
ustalania i pobierania opaty produktowej. Stosowanie tych wymaga ma prowadzi do
zmniejszenia iloci i szkodliwoci dla rodowiska materiaw i substancji zawartych
w opakowaniach i odpadach opakowaniowych oraz iloci i szkodliwoci dla rodowiska
opakowa i odpadw opakowaniowych na wszystkich etapach procesw produkcyjnych,
wprowadzenia do obrotu, dystrybucji i przetwarzania.
W ustawie o obowizkach przedsibiorcw w zakresie gospodarowania niektrymi
odpadami oraz o opacie produktowej okrelone s instrumenty prawne i finansowe
majce na celu zmotywowanie przedsibiorcw do poszukiwania i stosowania takich
opakowa, ktre bd przyjazne rodowisku przy jednoczesnym uzyskaniu korzyci
ekonomicznej.
Z pozostaych wymienionych aktw prawnych na uwag zasuguje rwnie ustawa
o odpadach wydobywczych, ktrej celem jest zapobieganie powstawaniu odpadw
w przemyle wydobywczym, a take ograniczenie ich niekorzystnego wpywu na
rodowisko. Przepisy wskazuj przedsibiorcom konieczno stosowania takich sposobw
poszukiwania, rozpoznawania, wydobywania, przerbki i magazynowania, ktre
zapobiegaj powstawaniu odpadw wydobywczych lub pozwalaj utrzyma na moliwym
najniszym poziomie ich ilo, jak rwnie ograniczaj negatywne oddziaywanie na
rodowisko lub zagroenie ycia i zdrowia ludzi, przy uwzgldnieniu najlepszych
dostpnych technik (BAT).
Pozostae wymienione akty prawne w mniejszym stopniu poruszaj kwestie
zapobiegania powstawaniu odpadw dajc wskazania i wytyczne, ktre maj na celu
wspiera realizacje celw okrelonych w ramowej dyrektywie odpadowej.
Polityki i strategie krajowe

Dokumenty strategiczne na poziomie krajowym wynikaj zasadniczo z celw,
priorytetw i dziaa w zakresie zapobiegania powstawaniu odpadw, zawartych
w dokumentach strategicznych UE.
Do dziewiciu podstawowych strategii Polski zalicza si:
Strategi innowacyjnoci i efektywnoci gospodarki,
Strategi Rozwoju Kapitau Ludzkiego,
Strategi Rozwoju Transportu,
Bezpieczestwo Energetyczne i rodowisko,
Sprawne Pastwo,
Strategi Rozwoju Kapitau Spoecznego,
Krajow Strategi Rozwoju Regionalnego,
Strategi Bezpieczestwa Narodowego,
Strategi Zrwnowaonego Rozwoju Wsi i Rolnictwa.
Opracowane dugoterminowe dokumenty strategiczne wytyczaj ramy, wskazuj
cele oraz dziaania niezbdne do realizacji strategii pastwa. Do najwaniejszych z nich
nale:
Dugookresowa strategia rozwoju Kraju, Polska 2030, Trzecia fala
nowoczesnoci,
98
Koncepcja przestrzennego zagospodarowania Kraju 2030,
Strategia rozwoju kraju 2020, Aktywne spoeczestwo, konkurencyjna
gospodarka, sprawne pastwo,
Programowanie perspektywy finansowej 2014-2020 Zaoenia Umowy
Partnerstwa,
Strategia Bezpieczestwo Energetyczne i rodowisko Perspektywa do 2020 r.
Do najwaniejszych celw, priorytetw i kierunkw zawartych w dokumentach
strategicznych, ktre wspieraj w rnym stopniu kwestie zapobiegania powstawaniu
odpadw, nale:
stworzenie zacht przyspieszajcych rozwj zielonej gospodarki;
zmniejszenie obcienia rodowiska powodowanego emisjami zanieczyszcze
do wd, atmosfery i gleby;
zabezpieczenie cennych gospodarczo z kopalin i zwikszenie wykorzystania
surowcw wtrnych;
racjonalne gospodarowanie zasobami;
wspieranie przejcia na gospodark niskoemisyjn we wszystkich sektorach
oraz ochrona rodowiska;
racjonalne gospodarowanie odpadami, w tym wykorzystanie ich na cele
energetyczne.
Analizujc zapisy poszczeglnych dokumentw strategicznych, mona stwierdzi
zgodno podstawowych celw, kierunkw i dziaa okrelonych w dokumentach
krajowych z okrelonymi w dokumentach UE. Pewn rozbieno mona zauway
w stosunkowo duej roli procesw wykorzystania termicznego odpadw, ktre zgodnie
z hierarchi wskazywan przez UE powinno by rodkiem ostatecznym. Oglnie
stwierdzi mona rwnie, e w dokumentach krajowych zagadnienia zwizane
z zapobieganiem powstawaniu odpadw nie s wystarczajco podkrelane.
Programy, plany na poziomie regionalnym

Zagadnienia zwizane z tematyk zapobiegania powstawaniu odpadw realizowane
na poziomie regionalnym, maj swoje umocowanie w:
Wojewdzkich planw gospodarowania odpadami (WPGO);
koncepcji spoecznej odpowiedzialno biznesu (CSR);
innych dobrowolnych inicjatywach wspierajcych.
Wojewdzkie plany gospodarki odpadami

Wszystkie opracowane i przyjte Wojewdzkie plany gospodarki odpadami,
poruszaj zagadnienia zwizane z zapobieganiem powstawaniu odpadw i wyraone s
w celach, ktre wynikaj z wymogw stawianych przez UE w tym zakresie.
Wrd rodkw sucych ZPO w planach wymienia si:
zielone zamwienia, np.: uwzgldnianie w przetargach publicznych poprzez
zapisy w specyfikacji istotnych warunkw zamwienia, zakupw wyrobw
zawierajcych materiay lub substancje pochodzce z recyklingu odpadw;
wczanie do procedur zamwie publicznych kryteriw zwizanych z ochron
rodowiska i zapobieganiem powstawania odpadw;
dziaania promocyjne i edukacyjne, np.: prowadzenie dziaa w zakresie edukacji
ekologicznej uwzgldniajcej informowanie spoeczestwa o nowym systemie
gospodarki odpadami komunalnymi oraz promujcych waciwe postpowanie
z odpadami komunalnymi;
projektowanie nowych procesw i wyrobw w taki sposb, aby w jak
najmniejszym stopniu oddziayway one na rodowisko w fazie produkcji,
uytkowania i po zakoczeniu uytkowania.
99
Spoeczna odpowiedzialno biznesu (ang. Corporate Social Responsibility CSR)
CSR to dobrowolne, wykraczajce poza minimalne wymogi prawne, uwzgldnianie
przez przedsibiorstwa problematyki spoecznej i rodowiskowej w swojej dziaalnoci
komercyjnej i stosunkach z zainteresowanymi stronami. Podstawowym zaoeniem CSR
jest odpowiedzialne i etyczne postpowanie biznesu wzgldem grup spoecznych, na
ktre oddziauje z moliwie najwikszym poszanowaniem rodowiska przyrodniczego.
Dziaania podejmowane w ramach CSR nie s wymagane z punktu widzenia
ustanowionego prawa lub mog nie by bezporednio zwizane z biec dziaalnoci
operacyjn. CSR wymaga wykraczania poza te normy i narzucania sobie wyszych
standardw etycznych.
Istot CSR najwierniej odzwierciedla norma w zakresie spoecznej
odpowiedzialnoci ISO 26000 opublikowana w listopadzie 2010 r. przez Midzynarodow
Organizacj Normalizacyjn (International Standarization Organization, ISO). Wedug
normy ISO 26000 spoeczna odpowiedzialno to zobowizanie organizacji do wczania
aspektw spoecznych i rodowiskowych w proces podejmowania decyzji oraz wzicie
odpowiedzialnoci za wpyw podejmowanych decyzji i aktywnoci na spoeczestwo
i rodowisko.
W zakresie gospodarki odpadami CSR odnosi si do ograniczania iloci
wytwarzanych odpadw oraz uwzgldniania zaoe rodowiskowych na etapie
projektowania produktu (ekoprojektowanie, analiza cyklu ycia LCA/LCM).
W aspekcie zapobiegania powstawaniu odpadw przyjmowa moe rne formy.
Najciekawsze rozwizania, stosowane w Polsce, w zakresie zapobiegania powstawaniu
odpadw: w zamian za dostarczone butelki PET rozdawano sadzonki drzew i krzeww;
stosowanie maoodpadowej technologii pakowania przy produkcji jogurtw;
wykorzystywanie wasnych banerw reklamowych do produkcji toreb wielokrotnego
uytku; skup uywanych telefonw komrkowych w salonach sieci komrkowych,
edukacja i prowadzenie recyklingu.
Zintegrowana polityka produktowa (ZPP) jest inicjatyw Komisji Europejskiej
majc na celu cise powizanie szeroko rozumianej polityki produktowej z ochron
rodowiska poprzez odniesienie do cyklu ycia produktu. Jak dotd najbardziej
dynamicznie przebiega rozwj tzw. zielonych zamwie publicznych (ZZP),
polegajcy na wczaniu kryteriw i wymogw rodowiskowych do procedur
przetargowych oraz poszukiwaniu rozwiza minimalizujcych negatywny wpyw
wyrobw i usug na rodowisko w caym cyklu ycia.
Wysoki poziom zasobochonnoci moe by przeszkod w rozwoju nowoczesnej
i konkurencyjnej gospodarki, w zwizku z tym w Krajowym Programie Reform
wskazano szereg dziaa wpisujcych si w priorytet strategii "Europa 2020" dotyczcy
zrwnowaonego rozwoju. S to inwestycje w infrastruktur ochrony rodowiska,
energetyczn i transportow oraz w zakresie rozwoju i wdraania technologii
rodowiskowych. Inwestycje w nowoczesne i bardziej wydajne sieci przesyowe,
wspieranie wykorzystania odnawialnych rde energii, nowe regulacje w obszarze
gospodarki wodno-ciekowej i w obszarze gospodarki odpadami, maj na celu
zmniejszenie energochonnoci i zasobochonnoci polskiej gospodarki. Planowane s
take inwestycje transportowe zmierzajce do ograniczenia negatywnego wpywu
transportu na rodowisko naturalne.
Program Ministerstwa rodowiska "Lider Polskiej Ekologii" nagradza firmy, ktre
pomagaj chroni rodowisko i staraj si rozwija w sposb zrwnowaony. Celem
100
programu jest wyrnienie przykadw sukcesu komercyjnego osignitego w sposb
przyjazny dla rodowiska.
Program "Czysty Biznes", organizowany przez Fundacj Partnerstwo dla
rodowiska, wyrnia mae i rednie przedsibiorstwa, ktre staraj si chroni
rodowisko i ktre wdraaj w tym celu innowacyjne rozwizania.
Program Krajowej Izby Gospodarczej "Przedsibiorstwo Fair Play" promuje
firmy, kierujce si zasad odpowiedzialnoci spoecznej.
Przedsibiorstwa planujce uzyska oznaczenie ekologiczne w ramach Programu
Infrastruktura i rodowisko, mog uzyska wsparcie finansowe.
Program Wsparcia Zgodnoci rodowiskowej (ECAP) ma na celu:
zmniejszenie obcie administracyjnych MP;
promowanie wdraania indywidualnie dopasowanych systemw zarzdzania
rodowiskowego;
zasilenie pomoc finansow zrwnowaonej produkcji w MP;
rozwj kompetencji i popraw komunikacji, w tym dostpu do informacji.
Ministerstwo rodowiska prowadzi akcj Praca na czysto, ktra ma na celu:
zaangaowanie pracownikw oraz zarzdw firm i urzdw w przeprowadzenie
wewntrznych akcji edukacyjnych, promujcych proekologiczne zachowania;
wyrnienie najlepszych akcji edukacyjnych z zakresu ochrony rodowiska
w firmach i urzdach.
Misj Krajowego Centrum Wdroe Czystszej Produkcji jest promowanie systemw
zarzdzania rodowiskowego, zarwno tych formalnych (ISO 14001, Europejski system
ekozarzdzania i audytu EMAS) i nieformalnych (Czystsza Produkcja) oraz dziaania
edukacyjne w tej dziedzinie.
Inne inicjatywy
Na poziomie regionalnym podejmowane s rwnie inicjatywy suce idei
zapobiegania powstawaniu odpadw, takie jak punkt nieodpatnego przyjmowania
przedmiotw SKLEPOWISKO we Wrocawiu, a take Punkt Selektywnego Zbierania
Odpadw Komunalnych w Poznaniu. Obie inicjatywy wspieraj ide ponownego uycia
przedmiotw, przyczyniajc si tym samym do ograniczenia powstawania odpadw dajc
im drugie ycie.
Akcje edukacyjne
Poniej przedstawiono przykadowe akcje i projekty edukacji ekologicznej, ktre zostay
wdroone w kraju:
Edukacja i informowanie w zakresie postpowania z odpadami - kampania na
rzecz poprawy efektywnoci systemw selektywnej zbirki odpadw,
sfinansowana ze rodkw Narodowego Funduszu Ochrony rodowiska
i Gospodarki Wodnej i prowadzona za porednictwem portalu
http://www.edukacjaodpadowa.pl. Fundacja Ekologiczna "Zielona Akcja" - od
wielu lat prowadzi Programy Edukacyjne, zwizane z edukacj dzieci i modziey
szkolnej, warsztaty doksztacajce z zakresu edukacji ekologicznej dla nauczycieli
szkolnych i przedszkolnych;
Projekt Akademia Odpadowa - kompleksowa edukacja, ktra ma na celu zmian
zachowa i podniesienie wiadomoci ekologicznej w zakresie prawidowej
gospodarki odpadami. Projekt realizowany jest przy wykorzystaniu narzdzi
edukacyjnych, takich jak: szkolenia prowadzone metodami aktywizujcymi, kursy
e-learningowe oraz portal edukacyjny i w nim zawarte narzdzia interaktywne;
Kampanie regionalne i oglnopolskie organizowane przez organizacje
pozarzdowe;
101
Liga Ochrony Przyrody na przeomie ostatnich lat realizowaa nastpujce
projekty25: mie i My, Zielone Karpaty=Czyste Karpaty, Osobicie
Segreguj;
Fundacja Na Rzecz Odzysku Opakowa Aluminiowych po Napojach RECAL, od
kilkunastu lat organizuje szereg dziaa, majcych na celu zwikszenie iloci
odzyskiwanych puszek aluminiowych po napojach. Warto wskazania s wakacyjne
kampanie recyklingowe: Czyste Gry, Czyste Bieszczady, Czyste Mazury,
Czyste Plae i Czyste Sudety;
Kampanie oglnopolskie organizowane przez Ministerstwo rodowiska: Nie
zamiecaj swojego sumienia - wykorzystano aspekt grzechu ekologicznego,
ktrym jest problem spalania odpadw w indywidualnych paleniskach domowych,
a take deponowania odpadw na tzw. dzikich wysypiskach.
Raport TNS Polska26
Konsumpcja produktw ekoznakowanych
Ekoznakowanie produktw z pozwala konsumentom na wybr produktw lub usug
relatywnie mniej uciliwych dla rodowiska, pod warunkiem, e jest to opacalne
ekonomicznie dla samego konsumenta.
Oznakowanie ekologiczne jest swego rodzaju instrumentem proekologicznym, ktry
ma by informacj dla konsumenta o moliwym wpywie opakowania, czy te innego
produktu (np. baterie, produkty z tworzyw sztucznych, sprzt elektroniczny i elektryczny
itp.) na rodowisko oraz o sposobie dalszego postpowania z nimi. Etykietowanie ma
znaczenie gwnie informacyjne (przekazujce dane o wielkoci zuycia energii,
materiaw, wody, emisji haasu w czasie eksploatacji produktu, a take o ustalonych
kryteriach i normach danego produktu), a take znaczenie jakoci i handlu.
Programy znakowania rodowiskowego s dobrowolne. S one prowadzone przez
agencje pastwowe, organizacje pozarzdowe lub firmy prywatne, mog by krajowe,
regionalne lub midzynarodowe. Aby produkt zosta ekoznakowany musi by tzw.
liderem rodowiskowym to znaczy, e nie moe on w adnej fazie swojego ycia
powodowa negatywnego oddziaywania na rodowisko. 27
Dla kadej grupy towarw istniej inne kryteria przyznawania ekoznaku. W Europie
zgodnie z zaoeniami ustalonymi przez OECD (Organisation for Economic Cooperation
and Development) ekoznak zostaje nadany przez odpowiedni organizacj publiczn lub
prywatn (np. Europejska Organizacja ds. Eko znaku). W Polsce kryteria przyznawania
oznaczenia ekologicznego ustala Polskie Centrum Bada i Certyfikacji.
W UE od ponad 20 lat stosowany jest dobrowolny system ekoznakowania
produktw Ecolabel, na podstawie ktrego mieszkacy mog dokonywa wiadomych
zakupw, wybierajc produkty speniajce szereg kryteriw oddziaywania na rodowisko.
Liczba produktw i usug ktrym przyznano oznakowanie ekologiczne UE wzrasta z roku
na rok. Obecnie oznakowanie ekologiczne UE mona znale na ponad 17 000
produktw. Najwiksz liczb ekoznakowa Ecolabel przyznano we Woszech: 9067,
Francji 3839 i Wielkiej Brytanii: 1616.
Polscy producenci pierwsze certyfikaty ecolabel uzyskali w 2005 roku. Dotd
wydano ich 138. Ponadto nadawany jest polski Ekoznak (wydano 42 certyfikaty).
25
rdo: Kampanie edukacyjne w Polsce. Przykady edukacji ekologicznej w zakresie segregacji odpadw.
Piotr Kutiak
26
rdo: Badanie wiadomoci i zachowa ekologicznych mieszkacw Polski Raport TNS Polska,
Ministerstwo rodowiska, Warszawa 2012
27
rdo: Analiza moliwoci skutecznej promocji oznakowa ekologicznych, R. Janikowski, Warszawa-
Katowice 2008
102
Tabela ZI. 10. Liczba przyznanych certyfikatw ekoznakowania w Polsce (rdo: Polskie Centrum
Bada i Certyfikacji)
Liczba wydanych
Certyfikaty Przykadowe produkty
certyfikatw
papier offsetowy, rodki czyszczce, kosmetyki,

Ekoznak 42
dzianiny, czasopisma, druki
sprzt elektroniczny, papier, farby i lakiery,

Ecolabel 138
detergenty, rodki poprawy gleby
W Polsce dotd ekoznakowanie produktu u wikszoci nie stanowi kryterium

zakupu. wiadomo w tym zakresie jest jeszcze do niska i konieczne jest wspieranie
ekoznakowania. Rwnolegle naley promowa produkty regionalne i lokalne.
Programy finansowania dziaa w zakresie ZPO

Potrzeba realizacji okrelonych dziaa z zakresu gospodarki odpadami wymaga
sprawnie funkcjonujcego systemu finansowania. System finansowania ochrony
rodowiska, a w tym i gospodarki odpadami to system wci rozwijajcy si i podlegajcy
cigemu doskonaleniu.
Do podstawowych rde finansowania w gminach inwestycji ekologicznych, w tym
zwizanych z gospodark odpadami, mona zaliczy:
a) Fundusze publiczne:
rodki wasne samorzdw,
krajowe i wojewdzkie fundusze i fundacje m.in. Narodowy Fundusz Ochrony
rodowiska i Gospodarki Wodnej (NFOiGW), wojewdzkie fundusze
ochrony rodowiska i gospodarki wodnej, Fundacja Europejski Fundusz
Rozwoju Wsi Polskiej, Fundacja Wsppracy Polsko Niemieckiej, Program
Maych Dotacji Globalnego Funduszu rodowiska, moliwo utworzenia
Programw pomocy publicznej dla MP przez Ministerstwo Gospodarki,
fundusze unijne m.in. Life +, finansowanie w ramach Programu
Operacyjnego Infrastruktura i rodowisko, Program Operacyjny Inteligenty
Rozwj, Program Operacyjny Rozwoju Wsi, Regionalne Programy
Operacyjne,
b) Fundusze prywatne:
instytucje finansowe m.in. banki komercyjne udzielajce kredytw, obligacje
komunalne,
rodki wasne przedsibiorstw wspomagane dofinansowaniem ze rodkw
publicznych i kredytw bankowych.
c) Mieszane:
partnerstwo publiczno-prywatne.
Finansowanie dziaa wynikajcych z Wojewdzkich planw gospodarki odpadami

wymaga wsparcia zewntrznych rde finansowania.
Prognoza trendw zmian w zakresie zapobiegania powstawaniu odpadw

Prognozy trendw zmian w zakresie ZPO mona dokona na podstawie oceny
trendw europejskich w tym obszarze.
W programach i strategiach ZPO krajw UE zaawansowanych w dziedzinie
gospodarki odpadami zwracaj uwag nastpujce priorytetowe kierunki dziaa:
specjalne potraktowanie zagadnienia zapobiegania odpadw w gospodarstwach
domowych;
103
nacisk na dziaania mikkie takie jak promocja i edukacja;
uwzgldnienie szerokiego stosowania systemw zarzdzania rodowiskowego
w przedsibiorstwach jako mechanizmu wspierajcego ZPO;
wprowadzenie zasad ekoprojektowania i analiz LCA jako wanego elementu ZPO
na etapie przygotowania produkcji.
W tych kierunkach powinny rwnie postpowa zmiany w zakresie podejcia do
ZPO w Polsce. Mona przy tym wykorzysta dowiadczenia i dobre praktyki stosowane
w takich krajach jak Niemcy, Irlandia, Austria czy Anglia. Oczywicie ich wdraanie
powinno nastpowa w taki sposb, aby uwzgldniao krajowe uwarunkowania i specyfik
regionaln. Jako przykadowe mona wymieni nastpujce potencjalne projekty
i przedsiwzicia:
powstanie oglnopolskiej sieci transferu wiedzy dla samorzdw lokalnych
w dziedzinie zapobiegania powstawaniu odpadw w celu wspomagania
inicjatyw lokalnego biznesu i lokalnych spoecznoci;
projekt edukacyjny oferujcy porady i wskazwki na temat zmniejszania
iloci odpadw spoywczych w gospodarstwie domowym;
regionalne konkursy dla szk, hoteli i restauracji w zakresie zapobiegania
powstawaniu odpadw;
branowe porozumienia firm dziaajcych w obszarze handlu detalicznego
w zakresie redukcji iloci wytwarzanych odpadw;
wsparcie finansowe dla specjalistycznych firm przygotowujcych produkty do
ponownego uycia;
promowanie systemw usug produktowych (product service systems),
tworzenie warunkw do rozwoju takich usug;
wsparcie bada stosowanych i wdroe w dziedzinie analiz cyklu ycia
produktw oraz ekoprojektowania.
V. SIECI NAPRAW I PONOWNEGO WYKORZYSTANIA

W wielu krajach Unii Europejskiej istniej przykady funkcjonowania sieci napraw
i ponownego wykorzystania w poczeniu z punktami selektywnego zbierania odpadw
komunalnych (PSZOK) jako miejsca przyjcia produktw nie bdcych odpadami do
dalszego uycia lub odpadw, ktre s poddawane przygotowaniu do ponownego uycia.
Z uwagi na obowizek tworzenia PSZOK w gminach, nadarza si okazja, eby w Polsce
rwnie powiza ich dziaanie z kolejnymi elementami sieci napraw i przygotowania do
ponownego uycia. Poprawnie funkcjonujca sie powinna obejmowa 3 elementy/kroki
dziaania tj. zbieranie i sortowanie, przygotowanie do ponownego uycia oraz sprzeda.
Poniej zaproponowano warunki i model funkcjonowania tego typu sieci.
Ponowne uycie w Polsce28
Ponowne uycie jest dziaaniem priorytetowym, umoliwiajcym wyduenie cyklu
ycia produktu, przez co w znaczny sposb ogranicza si jego oddziaywania na
rodowisko. Ponowne uycie dotyczy przedmiotw ktre nigdy nie stay si odpadem
np. na skutek sprzeday za porednictwem portali internetowych lub przekazania
uywanych rzeczy jako darowizna osobom potrzebujcym. Ponowne uycie nastpuje
rwnie jako efekt przygotowania do ponownego uycia przedmiotw, ktre zostay
uznane za odpad. Przygotowanie do ponownego uycia stanowi drugi poziom hierarchii
postpowania z odpadami.
Ju obecnie istnieje wiele form ponownego uycia w Polsce. W ramach projektu
CERREC dotyczcego krajowych warunkw wprowadzenia ponownego uycia
28
CERREC Europejskie sieci i centra napraw i ponownego wykorzystania Krajowe warunki tworzenia centrw i
sieci napraw i ponownego wykorzystania, Monika uraska-Skalny, Jan den Boer, Wameco S.C., Emilia den
Boer Politechnika Wrocawska, na zlecenie Urzdu Marszakowskiego Wojewdztwa Kujawsko-Pomorskiego,
Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego Maj 2012
104
oszacowano, e ilo sprzedanych uywanych rzeczy na targowiskach wynosi ok. 6 kg/M
rok. rdem tych przedmiotw s czsto punkty selektywnego zbierania odpadw
komunalnych (PSZOK) w Niemczech i innych krajach. Inne przykady ponownego uycia
istniejce w Polsce, uporzdkowane wedug malejcego znaczenia:
Portale internetowe poredniczce w sprzeday rzeczy uywanych (Allegro,
tablica.pl oraz gumtree);
Oddawanie znajomym;
Portale internetowe poredniczce w wymianie / darowiznach (np. gratyzchaty);
Second-handy przedmiotw o wyszej wartoci i antykw;
Ogoszenia w lokalnej prasie (sprzeda i darowizny);
Second-handy uywanych ubra;
Charytatywne sklepy ponownego wykorzystania (Emmaus, Sue Ryder
Foundation);
Darowizny za porednictwem kociow i innych poredniczcych organizacji
charytatywnych;
ponowne uycie ZSEE (raportowane iloci);
ponowne uycie czci samochodw wycofanych z eksploatacji.
Wikszo z wymienionych form ponownego uycia nie jest w aden sposb
rejestrowana, a wic formalnie nie s one uwzgldnione w statystykach dotyczcych
poziomu ponownego uycia (oprcz ponownego uycia ZSEE, czci samochodowych).
Jak wczeniej wspomniano w ramach ponownego uycia mona rozrni dwie
grupy dziaa:
ponowne uycie uywanych rzeczy, ktre nie stay si odpadami;
przygotowanie do ponownego uycia. W tym przypadku uywane rzeczy staj si
odpadami a po procesie przetwarzania (np. naprawa, sprawdzenie lub
czyszczenie) trac status odpadu i tak jak w pierwszym przypadku s ponowne
uywane.
Rysunek ZI. 16. Ponowne uycie w hierarchii postpowania z odpadami
Poniej przedstawiono formy ponownego uycia oraz przygotowanie do ponownego

uycia, ktre do tej pory nie s realizowane w Polsce na szerok skal:
105
Kcik uywanych rzeczy, ktry mona potraktowa jako atwy w realizacji
pierwszy krok dziaania dla gmin,
sieci ponownego wykorzystania i napraw.
Kcik uywanych rzeczy
Gminy maj obowizek utworzy i prowadzi punkty selektywnego zbierania
odpadw komunalnych (PSZOK), do ktrego mieszkacy bd mogli oddawa odpady
problemowe w tym m.in. wielkogabarytowe. Funkcjonowanie kcika uywanych rzeczy
jako wyodrbnionej czci PSZOK to proste rozwizanie, znane na wiecie, ktre
pozwalana na praktyczn realizacj zapobiegania wytwarzaniu odpadw
wielkogabarytowych. Utworzenie kcika w trakcie organizowania PSZOK jedynie
w nieznacznym stopniu podnosi koszt inwestycji.
Zasady funkcjonowania kcikw uywanych rzeczy przedstawia rysunek ZI.17.
Rysunek ZI. 17. Oglny schemat kcika uywanych rzeczy (rdo: opracowanie wasne)
Kcik dotyczy miejsca w ktrym okazjonalnie w ramach akcji lub caorocznie,
prowadzona jest zbirka rzeczy i jednoczesne ich przekazywanie kolejnym
uytkownikom. Uytkownikiem moe by mieszkaniec lub zbieracz, ktry wprowadza te
przedmioty na rynek, np. poprzez sprzeda na targowiskach. Za rzeczy zabrane mona
wnosi opaty, ale rwnie istniej przykady bezpatne, funkcjonujce na zasadzie
zostaw lub we rzecz. Ze wzgldw organizacyjnych zbirka, moe by ograniczona do
mieszkacw np. miejscowoci lub gminy, zabierajcych przedmioty jedynie na wasny
uytek.
Na rysunku poniej pokazano przypadki kcikw uywanych rzeczy w innych
krajach.
106
Rysunek ZI. 18. Kcik uywanych rzeczy w Allensbach, Niemczech i w Salzburgu, Austrii. rdo:
allensbach.de oraz ABF-BOKU
Organizacja kcikw uywanych rzeczy to rozwizanie proste ale budzce szereg
pyta i wtpliwoci, zwaszcza jeli chodzi o praktyczne aspekty jego organizacji.
Przykadw rozwiza i form jest wiele, jeli jednak bierzemy pod uwag samorzd
gminny, odpowiedzialny za gospodarowanie odpadami, to najkorzystniejsze jest
prowadzenie kcika w ramach powstajcych PSZOK. Korzystne jest wprowadzenie
drobnej opaty za zabieran rzecz, z uwagi na wiksze prawdopodobiestwo, e
zabierana rzecz jest rzeczywicie potrzebna i nie stanie si odpadem. Rzecz wyceniana
byaby przez zarzdzajcego punktem, zysk pokrywaby koszty jego prowadzenia.
Wtpliwoci i dyskusje budzi pytka granica pomidzy uywan rzecz a odpadem, ktra
wynika z definicji odpadu (odpady oznaczaj kad substancj lub przedmiot, ktrych
posiadacz pozbywa si, zamierza si pozby, lub do ktrych pozbycia si obowizany).
Ponowne uycie zgodnie z Ustaw o odpadach z dnia 14 grudnia 2012 r. to dziaanie
polegajce na wykorzystywaniu produktw lub czci produktw niebdcych odpadami
ponownie do tego samego celu do ktrego byy przeznaczone. Zatem wszelkie dziaania
zwizane z organizacj kcika uywanych rzeczy naley traktowa jako bdce poza
reimem gospodarki odpadami. Rzecz, ktra nie zyska nabywcy stanie si odpadem
w momencie przekazania do systemu gospodarowania odpadami.
W ramach projektu Transwaste rwnie w Polsce powsta kcikw uywanych
rzeczy przy PSZOK w Zakadzie Zagospodarowania Odpadw w Poznaniu w 2012 r.,
ktry mona uzna za pierwszy przykad dobrej praktyki w tym zakresie w Polsce.
Sieci ponownego wykorzystania i napraw
Zgodnie z art. 19.1 Ustawy o odpadach z dnia 14 grudnia 2012 roku Organy
administracji publicznej, w zakresie swojej waciwoci, podejmuj dziaania wspierajce
ponowne uycie i przygotowanie do ponownego uycia odpadw w szczeglnoci:
zachcajc do tworzenia i wspierajc sieci ponownego wykorzystania i napraw;
stwarzajc zachty ekonomiczne.
Wyzwaniem jest ugruntowanie sektora ponownego uycia w segmencie

zagospodarowania odpadw tak, aby realizowa on cele europejskiej polityki
rodowiskowej. Specyfik tej dziaalnoci jest niska dochodowo lub nawet konieczno
dofinansowania dziaalnoci, co jednak przekada si na okrelone korzyci spoeczne
i ekologiczne.
Organizacja takich sieci jest moliwa we wsppracy z organami gmin, organizacji
spoecznych i podmiotw realizujcych zadania z zakresu gospodarki odpadami.
Dla stworzenia racjonalnych podstaw funkcjonowania sieci napraw i ponownego
wykorzystania konieczna jest wsppraca nastpujcych instytucji:
PSZOK, jako punkt zbierania uywanych rzeczy oraz odpadw, ktre mog by
poddane przygotowaniu do ponownego uycia. Przedmioty zbierane w PSZOK
mona rozdzieli na dwa strumienie: przedmioty do ponownego uycia oraz
odpady do dalszego przetworzenia (przygotowania do ponownego uycia);
Przedsibiorstwa spoeczne, ktrych celem jest integracja spoeczna i zawodowa
osb wykluczonych i zagroonych wykluczeniem: bezrobotnych,
niepenosprawnych, po terapii zwizanej z uzalenieniem, opuszczajcych zakady
karne itd. Z punktu widzenia samorzdu wane s rwnie np.: zapewnienie
niedrogiej i dobrej opieki zdrowotnej, edukacja, kultura, rozwj lokalny, ekologia
itd. W bazie danych www.ekonomiaspoleczna.pl znajduj si przykady takich
inicjatyw realizowanych w ramach przedsibiorstw spoecznych w Polsce;
107
Sklepy uywanych rzeczy, zapewniajce zbyt dla uywanych rzeczy. Obecnie
handel przedmiotami uywanymi pochodzcymi z darowizn jest do rzadki
w Polsce. Przykadem dobrych praktyk s sklepy organizacji Emaus oraz fundacji
Sue Ryder, ktrych dziaalno rwnie obejmuje cel integracji spoecznej
i zawodowej osb wykluczonych i zagroonych wykluczeniem;
Przedsibiorcy zajmujcy si zbieraniem ZSEE i odpadw wielkogabarytowych
oraz organizacje odzysku ZSEE. Mog zosta wczone do systemu jako
dodatkowe rdo ZSEE kierowanych do przygotowania do ponownego uycia
(Waste Considered Products, WCP) oraz jako odbiorcy ZSEE, ktre mimo
przygotowania na ponownego uycia nie znalazy nabywcy;
Punkty napraw. W gminach wci funkcjonuj przedsibiorcy zajmujcy si
napraw sprztu AGD i RTV oraz mebli. Naprawa w sieciach napraw i ponownego
wykorzystania odpadw dotyczy jednak z zasady innej formy napraw:
realizowanej nie bezporednio na zlecenie klienta, ale jako naprawy produktw
uznanych za odpady. Dziaalnoci te mona jednak czy, a wiedza
i dowiadczenie tych podmiotw mog by bardzo korzystne dla rozwoju sieci
napraw i ponownego wykorzystania.
Ponowne uycie produktw uznanych za odpady moe nastpi w wyniku podjcia

nastpujcych dziaa:
Wydzielenie produktw uznanych za odpady (ktrych warto rynkowa uzasadnia
prowadzenie przygotowania do ponownego uycia) ze strumienia odpadw
kierowanych do recyklingu lub innego odzysku;
Przygotowanie do ponownego uycia: sprawdzenie i posortowanie, naprawa oraz
zapewnienie jakoci;
Sprzeda.
Fizycznie te kroki mog zosta przeprowadzone w ramach jednej lokalizacji, ale

rwnie moliwe jest rozdzielenie funkcji zbierania, przygotowania do ponownego uycia
oraz sprzeday (ostatni na przykad w centrum miasta).
Rysunek ZI.19 przedstawia schemat dziaania sieci napraw i ponownego wykorzystania.
108
produkty do
obszar odpadw ponownego
uycia
odpady
odpady + produkty do
produkty uznane za produkty uznane za Przygoto ponownego uycia
odpady odpady wanie do
PSZOK Sprzeda
ponowne
go uycia
odpady Recykling
obszar ponownego uycia
zbieranie/
przetwarzenie
produkty uznane za
ZSEE
odpady
Rysunek ZI. 19. Sie Ponownego Wykorzystania z wyrnionymi obszarami dziaa zwizanych
z gospodarowaniem odpadami i ponownego uycia produktw
Oglne podstawowe kompetencje wymagane dla budowy sieci napraw i ponownego
wykorzystania s nastpujce:
profesjonalne kwalifikacje (w dziedzinie transportu, sortowania, naprawy,
usuwania szkodliwych substancji, sprzeda, marketing, ekspertyza prawna),
edukacja (szkolenie pracownikw),
stworzenie wyspecjalizowanych punktw napraw,
pozyskiwanie przedmiotw do ponownego uycia szczeglnie poprzez wspprac
z instytucjami gospodarki odpadami,
zarzdzanie sieci,
zarzdzanie informacj,
promocja, stymulowanie poday i popytu na towary,
wsppraca pomidzy dwoma rodowiskami pracy: sektorem gospodarki odpadami
i sektorem spoecznym,
szeroko zakrojona integracja istniejcych instytucji,
logistyka odzysku,
zapewnienie jakoci (kryteria i standardy jakoci dla produktw ponownego uycia
i sieci napraw),
marketing, public relations (PR), podnoszenie wiadomoci (w szczeglnoci
podnoszenie wiadomoci wrd spoeczestwa np. w celu pozyskiwania
przedmiotw do ponownego wykorzystania z gospodarstw domowych i w celu
sprzeday naprawionych przedmiotw),
sprzeda detaliczna.
Przedmioty do ponownego uycia mog by podzielone na nastpujce kategorie

produktw:
sprzt elektryczny/elektroniczny zakwalifikowany zgodnie z Ustaw z dnia 29 lipca
2005 r. o zuytym sprzcie elektrycznym i elektronicznym (Dz. U. Nr 180, poz.
1495, z pn. zm.) do jednej z kategorii:
109
Wielkogabarytowe urzdzenia gospodarstwa domowego,
Maogabarytowe urzdzenia gospodarstwa domowego,
Sprzt teleinformatyczny i telekomunikacyjny,
Sprzt audiowizualny,
Narzdzia elektryczne i elektroniczne, z wyjtkiem wielkogabarytowych,
stacjonarnych narzdzi przemysowych),
Zabawki, sprzt rekreacyjny i sportowy,
nieelektryczne urzdzenia gospodarstwa domowego,
meble,
nieelektryczne zabawki / sprzt sportowy / wypoczynkowy,
czci garderoby i tkaniny
sprzt remontowo-budowlany,
inne.
Gminy powinny dziaa jako inicjator tworzenia sieci napraw i ponownego

wykorzystania. Istnienie sieci oprcz realizacji zapobiegania powstawaniu odpadw (wraz
z rejestrowaniem iloci odpadw przekazanych do ponownego uycia) moe by
korzystne dla gminy rwnie z innych wzgldw:
generowania zatrudnienia dla osb o rnych kwalifikacjach,
moliwoci ksztacenia i przygotowania do zatrudnienia na rynku pracy,
pro-ekologicznego wizerunku,
obnienia kosztw zagospodarowania odpadw,
ograniczenia zuycia surowcw naturalnych,
dostpu do tanich przedmiotw dla potrzebujcych grup spoecznych.
Wicej informacji na temat sieci napraw i ponownego uycia dostpnych jest

w raportach projektu CERREC, w ktrym polskim partnerem jest Wojewdztwo kujawsko-
pomorskie (www.cerrec.eu) oraz projektw transwaste (www.transwaste.eu) i ZeroWIN
(www.zerowin.eu) oraz w dokumentach niemieckojzycznych wymienionych
w przypisach29.
29
Neitsch M., Spitzbart M., Hammerl B. and Schleich, B. (2010) Umsetzungskonzept zur Implementierung des
Gebotes der Wiederverwendung gem ARL2008 in sterreich. Fr Lebensministerium. Verein Repanet -
Reparaturnetzwerk sterreich, Wien.
Spitzbart M., Thaler A. and Stachura M. (2009) Leidfaden fr die Wiederverwendung von Elektroaltgerten in
sterreich. Im Auftrag des Lebensministeriums, KERP.
Recyclingboerse (2012) Project: Lokale Nachhaltige Kreislaufwirtschaft. Available at:
http://www.recyclingboerse.org/lonak/
110
VI. OBSZARY SYNERGII KPZPO Z CELAMI DOKUMENTW STRATEGICZNYCH
Tabela ZI. 11. Obszary synergii Kpzpo z celami dokumentw strategicznych (rdo: opracowanie wasne)
Cele/priorytety/kierunki Obszary korelacji Kpzpo
L.p. Dokument zwizane z zapobieganiem Dziaania z celami dokumentw
powstawaniu odpadw strategicznych
Dugookresowa strategia rozwoju 1) Bardziej efektywne korzystanie z zasobw naturalnych,
Kraju, Polska 2030, Trzecia fala 2) Wdroenie zintegrowanego zarzdzania rodowiskiem
Cele zostay uwzgldnione
nowoczesnoci. MAiC stycze 2013 (promocja recyklingu odpadw, efektywnoci energetycznej,
Stworzenie zacht we wszystkich trzech
r. efektywnego korzystania z zasobw naturalnych, planowania
1 przyspieszajcych rozwj priorytetowych obszarach
przestrzennego z uwzgldnieniem gospodarowania obszarami
zielonej gospodarki dziaa
https://mac.gov.pl/wp- cennymi przyrodniczo i ochrony zasobw wodnych).
content/uploads/2013/02/Strategia Wskaniki: wskanik odpadw nierecyklingowanych (2009-85%,
-DSRK-PL2030-RM.pdf 2030-25%)
Zmniejszenie obcienia 1) Przy lokalizacji inwestycji naley bra pod uwag ksztatowanie
rodowiska powodowanego polityki energetycznej gmin wykorzystujcych biomas z
emisjami zanieczyszcze odpadw lub stosujcych metody termicznego przeksztacania
do wd, atmosfery i gleby odpadw,
2) Rozwizanie problemw zwizanych ze zbieraniem odpadw
Koncepcja przestrzennego komunalnych, przemysowych, w tym niebezpiecznych, oraz
zagospodarowania Kraju 2030 dalsze nimi gospodarowanie bdzie realizowane poprzez
gwnie w 2 obszarze
usprawnienie systemu gospodarki odpadami,
dziaa, sekcja 2.2.
http://www.mrr.gov.pl/rozwoj_regi 3) Tereny lokalizacji infrastruktury technicznej gospodarki
2 Zapobieganie
onalny/Polityka_przestrzenna/KPZK odpadami wraz z wyznaczanymi dla nich strefami ograniczonego
powstawaniu odpadw na
/Aktualnosci/Documents/KPZK2030 uytkowania, ze wzgldu na skal oddziaywania objte bd
etapie pozyskania
.pdf specjalnym nadzorem pod wzgldem speniania kryteriw
surowcw
ochrony rodowiska.
Zabezpieczenie cennych 1) Konieczne jest opracowanie zaoe polityki, ktrej celem

gospodarczo z kopalin i bdzie stworzenie warunkw dla znaczcego zwikszenia
zwikszenie wykorzystania wykorzystania w gospodarce surowcw wtrnych.
surowcw wtrnych Brak wskanikw realizacji
Strategia rozwoju kraju 2020, 1) Prowadzone dziaania bd realizowane w ramach
Aktywne spoeczestwo, kompleksowego, zintegrowanego podejcia do kwestii
konkurencyjna gospodarka, efektywnego wykorzystania zasobw. Dotyczy bd wszystkich Cele zostay uwzgldnione
sprawne pastwo, wrzesie 2012 r. Racjonalne gospodarowanie kluczowych obszarw (w tym m.in. polityki surowcowej, we wszystkich trzech
3 zasobami gospodarki odpadami), priorytetowych obszarach
http://www.mrr.gov.pl/rozwoj_regi 2) Wspierane bd dziaania na rzecz zmniejszenia dziaa
onalny/Polityka_rozwoju/SRK_2020 energochonnoci i surowcochonnoci gospodarki,
/Documents/SRK_2020_112012_1. 3) W sytuacji ograniczonego dostpu do surowcw naturalnych,
pdf szczeglnie istotn kwesti staje si potrzeba wykorzystania
111
surowcw wtrnych,
4) Podstaw racjonalnego zarzdzania zasobami powinna by
kompleksowa informacja na temat ich rozmiarw i jakoci,
5) Jednym z instrumentw waciwego gospodarowania zasobami
jest uwzgldnienie zasad zrwnowaonego rozwoju w procesach
planowania przestrzennego,
6) Konieczne bdzie zakoczenie budowy efektywnego systemu
gospodarki odpadami (do 2015r.), w tym zwaszcza odpadami
komunalnymi i niebezpiecznymi,
7) Celem nadrzdnym polityki w zakresie gospodarowania
odpadami powinno by zapobieganie powstawaniu odpadw "u
rda" oraz maksymalne moliwe odzyskiwanie zawartych w nich
surowcw i/lub energii. Dziaania obejm wprowadzenie i
realizacj zasady 3U (unikaj powstawania odpadw, uyj
ponownie, utylizuj30) oraz gospodarowania w obiegu. Obejm one
m.in.: wprowadzenie systemu selektywnego zbierania odpadw,
budow instalacji do odzysku (w tym do recyklingu) i
unieszkodliwiania odpadw, zamykanie i rekultywacj skadowisk
odpadw komunalnych niespeniajcych standardw okrelonych
prawem lub uciliwych dla rodowiska, likwidacj dzikich
wysypisk, zmniejszenie iloci odpadw trafiajcych na
skadowiska, poprzez m.in. poddawanie ich odzyskowi.
8) Wprowadzone bd niezbdne zmiany legislacyjne znoszce
bariery w priorytetowych inwestycjach z zakresu nowoczesnej
gospodarki odpadami.
9) Promocja zrwnowaonej produkcji i konsumpcji oraz
zrwnowaonej polityki przemysowej.
Wskaniki: Poziom ograniczenia masy odpadw komunalnych
ulegajcych biodegradacji przekazywanych do skadowania w
stosunku do masy tych odpadw wytworzonych w 1995 r. (2009-
85%, 2020-35%)
Programowanie perspektywy Cele: wspieranie przejcia na Wspierane bd nastpujce dziaania:
finansowej 2014-2020 Zaoenia gospodark niskoemisyjn we 1) dziaania majce na celu popraw wiadomoci spoecznej w
we wszystkich trzech
Umowy Partnerstwa wszystkich sektorach oraz zakresie wzorcw zrwnowaonej konsumpcji, w celu oddzielenia
4 priorytetowych obszarach
Ministerstwo Rozwoju Regionalnego ochrona rodowiska wzrostu gospodarczego od presji na rodowisko,
dziaa
Przyjte przez Rad Ministrw i wspieranie efektywnoci 2) inwestycyjne zwizane z gospodark odpadami,
15.01.2013 r. wykorzystania zasobw w szczeglnoci wynikajce z dyrektywy ramowej o odpadach
30
Interpretacja wasna zgodnie z obowizujcymi definicjami powinno by odzyskaj
112
http://www.mrr.gov.pl/fundusze/Fu i dyrektywy skadowiskowej oraz zwizane z gospodark
ndusze_Europejskie_2014_2020/Pr odpadami komunalnymi (ze zwrceniem szczeglnej uwagi na
ogramowanie_2014_2020/Umowa_ odpady ulegajce biodegradacji i niebezpieczne), zgodnie z
partnerstwa/Documents/Zal_UP_05 hierarchi sposobw postpowania z odpadami (kolejno:
_02_2013_jm.pdf zapobieganie powstawaniu odpadw, przygotowanie do
ponownego uycia, recykling, odzysk energii),
3) odnoszce si do szczeglnych rodzajw odpadw (np. w
zakresie odpadw niebezpiecznych, w tym azbestowych),
4) kampanie edukacyjne dotyczce postpowania z odpadami
oraz ksztatowania zrwnowaonych postaw konsumenckich,
5) ograniczania emisji oraz efektywnego wykorzystania zasobw
przez przedsibiorstwa, m.in. poprzez wykorzystanie
ekoinnowacyjnych rozwiza (np. procesw i usug
charakteryzujcych si niskim zuyciem zasobw),
6) dostosowania istniejcych instalacji do wymogw najlepszych
dostpnych technik (BAT),
7) wdraanie systemw zarzdzania
rodowiskowego, rejestracji w EMAS i uzyskania certyfikowanych
eko-znakw. Brak wskanikw dotyczcych odpadw.
Brak jasno sprecyzowanego
celu strategicznego w
Polityka ekologiczna Pastwa w dokumencie.
Wrd celw redniookresowych do 2016 r. w zakresie
latach 2009-2012 z perspektyw do Okrelone s natomiast gwne
gospodarki odpadami wskazuje si: Cele zostay uwzgldnione
roku 2016, Warszawa 2008 r. zagadnienia poruszane w
- utrzymanie tendencji oddzielenia iloci wytwarzanych odpadw we wszystkich trzech
dokumencie, takie jak:
5 od wzrostu gospodarczego kraju (mniej odpadw na jednostk priorytetowych obszarach
http://www.mos.gov.pl/g2/big/200 - okrelenie kierunkw dziaa
produktw, mniej opakowa, dusze okresy ycia produktw) dziaa
9_11/8183a2c86f4d7e2cdf8c3572b systemowych,
dba0bc6.pdf - ochrona zasobw
Brak wskanikw w dokumencie.
naturalnych,
- poprawa jakoci rodowiska i
bezpieczestwa ekologicznego.
Strategia Racjonalne gospodarowanie 1) Zapewnienie funkcjonowania systemu
Bezpieczestwo Energetyczne i odpadami, w tym selektywnego zbierania odpadw komunalnych poprzez:
gwnie w 2 obszarze
rodowisko wykorzystanie ich na cele - intensyfikacj edukacji ekologicznej,
dziaa, sekcja 2.2.
Perspektywa do 2020 r. energetyczne - ksztatowanie waciwych wzorcw konsumpcyjnych,
6 Zapobieganie
Projekt z dnia 28 czerwca 2012 r. - budow infrastruktury do selektywnego zbierania odpadw
powstawaniu odpadw na
komunalnych,
etapie pozyskania
http://www.npl.ibles.pl/sites/defaul - pene wdroenie nowego systemu gospodarki odpadami;
surowcw
t/files/ustawy/strategia_bezp._ener 2) Zredukowanie liczby nieefektywnych, lokalnych skadowisk
113
get._i_srodowisko.pdf odpadw poprzez:
- podniesienie stawek opat za skadowanie odpadw
zmieszanych, ,
- kontrol sprawdzajc dostosowanie do wymogw dyrektywy
1999/31/WE z 26.04.1999 w sprawie skadowisk odpadw;
3) Wdraanie i wspieranie niskoodpadowych
technologii produkcji oraz efektywnych
ekonomicznie i ekologicznie technologii
odzysku i unieszkodliwiania, w tym termicznego przeksztacania
odpadw poprzez:
- wprowadzenie norm prawnych oraz prowadzenie dziaa
promocyjnych sprzyjajcych eko-efektywnoci w procesie
produkcji,
- upowszechnienie oceny cyklu ycia produktu (LCA) w
przemyle, a take zasad produkcji w obiegu (closed loop),
- wspieranie oddolnych inicjatyw biznesu na rzecz
zrwnowaonego rozwoju (w tym w ramach CSR),
- zapewnienie finansowania ze rodkw funduszy unijnych i
krajowych, projektw inwestycyjnych,
- budow instalacji sucych do odzysku (w tym recyklingu),
termicznego przeksztacania z odzyskiem energii oraz instalacji
unieszkodliwiania odpadw,
- zwikszenie energetycznego wykorzystania biogazu ze
skadowisk odpadw komunalnych,
- zwikszenie wykorzystywania odpadw rolniczych do produkcji
biogazu w biogazowniach rolniczych.
Wskaniki: 1) Poziom recyklingu i przygotowania do ponownego
uycia wybranych frakcji odpadw: papier, metale, tworzywa
sztuczne i szko (wagowo) - 2020 50%, 2) Poziom recyklingu,
przygotowania do ponownego uycia innymi metodami, innych
ni niebezpieczne, materiaw budowlanych i rozbirkowych
(wagowo) - 202070%, 3) stopie redukcji odpadw
komunalnych, ulegajcych biodegradacji kierowanych na
skadowiska w stosunku do odpadw wytworzonych w 1995 r.
(2010-85%, 2020-35%).
114
VII. ZAOENIA DO SZACOWANIA NAKADW FINANSOWYCH
Tabela ZI.12. Zaoenia do szacowanych nakadw finansowych (rdo: opracowanie wasne)
Szacunkowe
Organ/instytucja Termin Potencjalne rdo Zaoenie do szacowania
L.p. Nazwa dziaania nakady finansowe
wdraajca realizacji finansowania31 nakadw finansowych
[mln z]*
Opracowanie i wdroenie bazy Wedug rednich cen

12,0
danych o produktach i rynkowych systemw
1 opakowaniach oraz o gospodarce M 2014-2016 (w tym ok. 7 mln na NFOiGW bazodanowych tej skali
odpadami (BDO), umoliwiajcej utworzenie systemu)
5000 tys. z
monitoring wdraania ZPO
Wedug rednich cen
Oglnokrajowa platforma rynkowych tego typu
informacyjna nt. ZPO jako baza wdroenie od platform webowych i ich
danych, opracowa i zalece M 2015 1,0 utrzymania w okresie 10 lat
2 NFOiGW
dotyczcych wdraania ZPO dla
i utrzymanie 1000 tys. z
potrzeb samorzdw, instytucji i
przedsibiorcw
Koszt narzdzia +( liczba

zrealizowanych warsztatw
Rozwj wsppracy na rzecz ZPO wdroenie od * redni koszt warsztatu) +
pomidzy interesariuszami: M, 2015 koszty organizacyjno -
M 1,0 NFOiGW, np. w ramach
3 organizacje zrzeszajce koordynacyjne
Dobrych Praktyk
przemys, konsumentw, i utrzymanie
samorzdy regionalne i lokalne 100 tys. z + (12 *50 tys.
z)+300 tys. z
Ministerstwo Nauki i 5,0 Budet pastwa **/ Analogia do sumy rodkw

Realizacja projektw Szkolnictwa Wyszego NFOiGW przeznaczonych na
badawczych i demonstracyjnych /Narodowe Centrum 3,0 Programy badawcze UE, podobnej skali projekty
4 2015-2018
w dziedzinie technologii ZPO oraz Bada i Rozwoju/ np. Life+, Horizon2020, dot. gospodarki odpadami
upowszechnianie wynikw bada Dyrekcja ds. Bada Central Europe, Baltic finansowanych ze rodkw
Komisji Europejskiej Sea Region, i in. krajowych
Uwzgldnienie w priorytetach Uruchomione programy

NFOiGW/WFOiGW w NFOiGW/WFOiGW w
5 perspektywie 2014-2020 NFOiGW/WFOiGW 2015-2020 - - zakresie wsparcia dla MP
moliwoci wsparcia dla MP na: na dziaania dotyczce
dziaania dotyczce zmiany zmiany technologii na
31
W przypadku NFOiGW s to zarwno rodki krajowe jak i rodki UE, zgodnie z przyjtymi zasadami udzielania dofinansowania.
115
technologii na technologie technologie maoodpadowe,
maoodpadowe, innowacyjne innowacyjne-
(analogiczne jak do programw
efektywnoci energetycznej);
tworzenie nowych form
dziaalnoci zwizanej z
zapobieganiem powstawaniu
odpadw
Ilo urzdw * redni

koszt kampanii * ilo
6 Promocja ekoprojektowania Urzdy marszakowskie 2015-2020 9,6 WFOiGW powtrze w latach
(16*100 tys. z *6)
Promowanie przegldw
ekologicznych procesw
produkcyjnych, majcych na celu rednia cena rynkowa dla
Ministerstwo
inwentaryzacj i zbilansowanie dokumentw metodycznych
rodowiska/
7 przepywu surowcw, produktw, 2015-2022 0,1 WFOiGW uzupeniajcych
Ministerstwo
usug i odpadw oraz okrelenie
Gospodarki 100 tys. z
zalenoci przyczynowo-skutkowych
warunkujcych wytwarzanie
odpadw
Weryfikacja praktyk stosowanych w

handlu: np. sprzeda wizana (jako
Nie przewiduje si -
zachta do zwikszonej konsumpcji,
Ministerstwo dziaanie realizowane w
8 nadmierne promowanie duych porcji 2014-2022 - -
rodowiska ramach wsppracy
np. w multipleksach zachca do
instytucji na rzez ZPO
wikszej konsumpcji i do
marnotrawienia ywnoci)
Urzdy redni koszt eventu * ilo

Kampanie promujce sens hierarchii marszakowskie, urzdw * ilo powtrze
9 postpowania z odpadami (w tym: poprzez organizacje 2015-2019 8,0 WFOiGW w latach
mniej konsumpcyjny styl ycia) spoeczne, instytucje,
szkoy, urzdy (100 tys. z*16*5)
Inicjowanie i promowanie poprzez redni koszt eventu *ilo

samorzdy regionalne inicjatyw, Ministerstwo urzdw *ilo powtrze w
10 konkursw dla maoodpadowych rodowiska/urzdy 2015-2020 9,6 WFOiGW latach
gmin, miast w staych cyklicznych marszakowskie
(100 tys. z *16*6)
programach wieloletnich
11 Lokalna platforma internetowa na Gminy 2015-2017 8,0 WFOiGW Wedug rednich cen
116
rzecz ZPO rynkowych dla tego typu
platform webowych* ilo
platform w utrzymaniu
(50 tys. z * 160)
Federacja Polskich
Bankw ywnoci lub
inna organizacja, we
wsppracy
z organizacjami handlu Koszt narzdzia +(liczba
Stworzenie sieci detalicznego, zrealizowanych warsztatw
wsppracujcych instytucji na gastronomii, * redni koszt warsztatu) +
rzecz zapobiegania powstawaniu organizacji 2015-2022 2,0 NFOiGW koszty organizacji i
12 koordynacji
odpadw, w tym m.in. odpadw konsumenckich,
ywnoci organizacji pomocy 200 tys. z + (12 *50 tys.
spoecznej; wsppraca z)+450 tys. z
z organizacjami
partnerskimi z innych
krajw czonkowskich
UE
Wprowadzanie instrumentw redni koszt opracowania

ekonomicznych zmniejszajcych koncepcji rozwiza jej
13 M/Przedsibiorcy 2015-2016 0,5 NFOiGW wdroenia
zuycie jednorazowych opakowa i
przedmiotw 500 tys. z
Ministerstwo Nauki i
Szkolnictwa Wyszego, redni koszt opracowania i
Opracowanie materiaw Ministerstwo Edukacji wdroenia programu * ilo
14 edukacyjnych nt. ZPO dla szk i Narodowej, szkoy, 2014-2016 2,0 Budet pastwa** uczestnikw programu
wyszych uczelni uczelnie
(20 tys. z *100)
Wdraanie systemw zarzdzania

rodowiskowego zgodnych z norm Ilo organizacji * redni
Gminy Budety gmin/WFOiGW
ISO 14001 oraz EMAS w 2014-2022 35 koszt wdroenia systemu
15 /przedsibiorstwa
przedsibiorstwach i instytucjach Budety przedsibiorstw
(350 * 100 tys. z)
publicznych
Programy i konkursy w celu Ilo konkursw * koszt

podniesienia wiadomoci na temat M/ gminy 2015-2022 0,5 Budety gmin/NFOiGW opracowania i organizacji
16
strategii ograniczania odpadw w programw
117
Zapobiegania Powstawaniu Odpadw (5*100 tys. z)
redni koszt utworzenia *

Budety gmin/
Budowa sieci napraw i Gminy/Przedsibiorstw ilo regionw *rednia
2014-2018 32,0 WFOiGW
17 ponownego uycia a ilo punktw
Budety przedsibiorstw
(400 tys. z *16*5)
Gminy, Urzdy
Marszakowskie we redni koszt eventu * ilo
Promowanie i wspieranie budowy Budety przedsibiorstw/ powtrze
18 wsppracy z 2014- 2018 0,5
sieci napraw i ponownego uycia WFOiGW
przedsibiorcami, (20 tys. z *25)
konsultantami
* nakady realizowane w ramach wydatkw planowanych w budetach waciwych dysponentw w ustawach budetowych na kolejne lata
**nakady bd finansowane w ramach wydatkw planowanych w budetach waciwych dysponentw w ustawach budetowych na kolejne lata
118
14. LITERATURA
1. Krajowy plan gospodarki odpadami 2014, przyjty uchwa Nr 217 Rady Ministrw
z dnia 24.12.2010 r. (M. P. Nr 101, poz. 1183)
2. Szpadt R.: Prognoza zmian w zakresie gospodarki odpadami; Kamieniec Wr., 2010
3. Zacznik 2. do Polityki energetycznej Polski do 2030 roku. Prognoza
zapotrzebowania na paliwa i energi do 2030 roku
4. Lubiewa-Wieleyski W., Majchrzak J.: Prognoza rozwoju przemysu chemicznego
w Europie ze szczeglnym uwzgldnieniem przemysu nieorganicznego i nawozowego,
Warszawa 2010
5. Aktualizacja Krajowego programu oczyszczania ciekw komunalnych AKPOK 2010,
Ministerstwo rodowiska, KZGW, Warszawa 2010
6. Gwny Urzd Statystyczny: Ochrona rodowiska (publikacje za lata 2005-2012),
Warszawa
7. Gwny Urzd Statystyczny: Infrastruktura komunalna w 2011 r., Warszawa, 2012
8. Gwny Urzd Statystyczny: Budety Gospodarstw Domowych w 2012 r., Warszawa,
2013
9. Gwny Urzd Statystyczny: Sytuacja spoeczno-ekonomiczna gospodarstw domowych
w latach 2000-2011. Zrnicowanie miasto-wie, Warszawa, 2013
10. Gwny Urzd Statystyczny: Rocznik statystyczny przemysu 2012, Warszawa, 2012
11. Schanne, L. (2005) Policy recommendations for waste reduction measures and their
expected quantified impact (Work package 2). Deliverable Report on D2.2 within the
project: The Use of Life Cycle Assessment Tool for the Development of Integrated
Waste Management Strategies for Cities and Regions with Rapid Growing Economies
LCA-IWM, EVK4-CT-2002-00087. Vienna, available at: www.lca-iwm.net
12. Sderman M.-L., Palm D. and Rydber T. (2011) Frebygga avfall med
kretsloppsparker. Analys av miljpverkan. Svenska Miljinstitutet, Gteborg, Swecja.
13. Schneider F. and Lebersorger S. (2010) Von der Abfallvermeidungs- und
verwertungsstrategie 2006 Zum Abfallvermeidungsprogramm 2011 - Materialien zum
Bundes-Abfallwirtschaftsplan 2011 Teil 4 Annex H: Unterlage Lebensmittel im
Abfall fr das Abfallvermeidungsprogramm 2011. ABF-BOKU dla Umweltbundesamt,
Wiednia.
14. MA48 (2007). Wiener Abfalwirtschaftskonzept 2007 im Rahmen der Strategischen
Umweltprfung 2006/07. Magistratsabteilung 48-Abfallwirtschaft Straenreinigung
und Fuhrpark, Wiednia.
15. Projekt Miniwaste: www.miniwaste.eu
16. Projekt Prewaste: www.prewaste.eu
17. Projekt Transwaste: www.transwaste.eu
18. den Boer, E., den Boer, J., Szpadt R. (2011) Solid waste management. Podrcznik,
PRINTPAP, d
19. European Commission, Directorate-General Environment: Preparing Waste Prevention
Programme, Guidance document, October 2012
119
15. SPIS TABEL
Tabela 1. Analiza rodkw wskazanych w zaczniku nr 5 do ustawy o odpadach,

sucych zapobieganiu powstawaniu odpadw w kontekcie celw Kpzpo (rdo:
opracowanie wasne) ............................................................................................22
Tabela 2. Przykady ilociowych efektw zapobiegania powstawaniu odpadw (rdo: 11,

12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, i wasne obliczenia w oparciu o wymienione rda) ............33
Tabela 3. Harmonogram rzeczowo-finansowy dziaa Krajowego programu zapobiegania

powstawaniu odpadw (rdo: opracowanie wasne) ................................................58
Tabela 4. Monitoring oglnych celw ilociowych Kpzpo (rdo: opracowanie wasne) ..62
Tabela 5. Monitoring szczegowych celw Kpzpo (rdo: opracowanie wasne) ...........62
ZACZNIK
Tabela ZI. 1. Szacunkowa ilo wytworzonych odpadw komunalnych w Polsce, w 2012 r.

(rdo: opracowanie wasne na podstawie danych Kpgo2014 i GUS dane o liczbie
ludnoci) .............................................................................................................67
Tabela ZI. 2. Wagowe wskaniki nagromadzenia odpadw z infrastruktury, w przeliczeniu

na mieszkaca miasta (rdo: den Boer i in.) ..........................................................72
Tabela ZI. 3. Przykadowy skad morfologiczny odpadw z infrastruktury (na podstawie

danych z Warszawy) ............................................................................................72
Tabela ZI. 4. Szacunkowe iloci wytwarzanych odpadw komunalnych w kraju, w

podziale na frakcje (rdo: obliczenia wasne na postawie danych Kpgo2014) .............73
Tabela ZI. 5. Ilo odpadw komunalnych ulegajcych biodegradacji w Polsce w roku

2012 (na podstawie Kpgo 2014) .............................................................................75
Tabela ZI. 6. Wytwarzania odpadw ywnoci z rnych rde w UE oraz Wielkiej

Brytanii (rdo: na podstawie BIO Intelligence Service 2010) ....................................77
Tabela ZI. 7. Postpowanie z pojazdami wycofanymi z eksploatacji (rdo: wg danych

Ministerstwa rodowiska) ......................................................................................90
Tabela ZI. 8. Ilo samochodw zarejestrowanych na terenie kraju oraz wielko importu
pojazdw osobowych w latach 2005-2011 (rdo: dane Polskiego Zwizku Przemysu
Motoryzacyjnego publikowane przez GUS) ...............................................................90
Tabela ZI. 9. Analiza SWOT stanu w zakresie zapobiegania powstawaniu odpadw

(rdo: opracowanie wasne) ................................................................................93
Tabela ZI. 10. Liczba przyznanych certyfikatw ekoznakowania w Polsce (rdo: Polskie
Centrum Bada i Certyfikacji) .............................................................................. 103
Tabela ZI. 11. Obszary synergii Kpzpo z celami dokumentw strategicznych (rdo:
opracowanie wasne) .......................................................................................... 111
Tabela ZI.12. Zaoenia do szacowanych nakadw finansowych (rdo: opracowanie

wasne) ............................................................................................................. 115
120
16. SPIS RYSUNKW
Rysunek 1. Zilustrowanie definicji zapobiegania powstawaniu odpadw [rdo: European

Commission, Directorate-General Environment, Preparing Waste Prevention Programme,
Guidance document, October 2012, za ADEME 2008] ................................................. 9
Rysunek 2. Etapy opracowania Kpzpo (rdo: opracowanie wasne) ...........................12
Rysunek 3. Odpady wytworzone w cigu roku w Polsce (rdo: wedug danych GUS:
Ochrona rodowiska 2005-2011)............................................................................13
Rysunek 4. Porwnanie tempa wzrostu PKB (w cenach biecych i staych) w Polsce oraz
iloci wytwarzanych odpadw (rdo: wedug danych GUS) ......................................13
Rysunek 5. Cakowite iloci wytwarzanych odpadw w krajach Unii Europejskiej (rdo:

Eurostat) .............................................................................................................14
Rysunek 6. Iloci wytwarzanych odpadw w przeliczeniu na mieszkaca (rdo:

Eurostat) .............................................................................................................14
Rysunek 7. Intensywno wytwarzania odpadw w stosunku do wielkoci PKB (rdo:

Eurostat) .............................................................................................................15
Rysunek 8. Produktywno zasobw[EURO PKB/kg surowcw], (rdo: Eurostat) ........16
Rysunek 9. Skad odpadw wytworzonych w Polsce w 2011 roku (rdo: GUS, Ochrona
rodowiska 2012).................................................................................................16
Rysunek 10. Struktura wytwarzania odpadw w krajach UE w 2010 r. wedug

podstawowych rodzajw dziaalnoci (rdo: Eurostat) .............................................17
Rysunek 11. Struktura powiza kierunkw dziaa w zakresie ZPO (rdo: opracowanie
wasne) ...............................................................................................................56
ZACZNIK
Rysunek ZI. 1. Porwnanie tempa wzrostu PKB (ceny biece) w Polsce oraz iloci
wytwarzanych odpadw komunalnych (rdo: GUS, za wyjtkiem wytwarzania odpadw
komunalnych w roku 2004 Kpgo 2010) .................................................................66
Rysunek ZI. 2. Wytworzone i zebrane odpady komunalne na mieszkaca w 2011 r.

(rdo: GUS, Infrastruktura komunalna w 2011 r.) ..................................................67
Rysunek ZI. 3. Jednostkowe iloci i skad odpadw wytwarzanych w rnych typach

struktur urbanistycznych (rdo: opracowanie wasne, wg Kpgo 2014) .......................68
Rysunek ZI. 4. Przecitne miesiczne wydatki na osob w gospodarstwie domowym w

roku 2011 w miastach i na wsi (w z); (rdo: opracowanie wasne na podstawie:
Sytuacja spoeczno-ekonomiczna gospodarstw domowych w latach 2000-2011, GUS,
Warszawa 2013) ..................................................................................................69
Rysunek ZI. 5. Rnice w spoyciu wybranych produktw spoywczych w rnych

regionach Polski; (rdo: opracowanie wasne na podstawie GUS) .............................70
121

Rysunek ZI. 8. Podzia odpadw ywnoci (rdo: opracowanie wasne na podstawie BIO
Intelligence Service 2010) .....................................................................................76
Rysunek ZI. 9. Zmiany iloci odpadw opakowaniowych z poszczeglnych materiaw

wprowadzanych na rynek w latach 2004-2011 (rdo: opracowanie wasne na podstawie
danych M publikowanych przez GUS) ....................................................................78
Rysunek ZI. 10. Odpady opakowaniowe wprowadzane na rynek rednia dla UE i Polski,
kg/M rok rdo: opracowanie wasne (rdo: Eurostat)............................................79
Rysunek ZI. 11. Iloci wytwarzanych odpadw z grupy 01 w latach 2004-2012 (rdo:
GUS) ..................................................................................................................81
GUS) ..................................................................................................................84
GUS) ..................................................................................................................85
GUS) ..................................................................................................................86
Rysunek ZI. 15. Masa sprztu elektrycznego i elektronicznego wprowadzona na rynek w

Polsce w 2012 roku (wg raportu GIO) ...................................................................89
Rysunek ZI. 16. Ponowne uycie w hierarchii postpowania z odpadami .................... 105
Rysunek ZI. 17. Oglny schemat kcika uywanych rzeczy (rdo: opracowanie wasne)
........................................................................................................................ 106
Rysunek ZI. 18. Kcik uywanych rzeczy w Allensbach, Niemczech i w Salzburgu, Austrii.
rdo: allensbach.de oraz ABF-BOKU ................................................................... 107
Rysunek ZI. 19. Sie Ponownego Wykorzystania z wyrnionymi obszarami dziaa

zwizanych z gospodarowaniem odpadami i ponownego uycia produktw ................ 109
122

Krajowy Program Zapobiegania Powstawaniu Odpadów

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Krajowy Program Zapobiegania Powstawaniu Odpadów

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Krajowy program zapobiegania

Zesp autorw pod kierownictwem dr in. Iwony Rackiewicz

mgr in. Agnieszka Bartocha

opieka ze strony Dyrekcji mgr Elbieta Puska

2. DIAGNOZA STANU .................................................................................... 13

3. UYTECZNOCI PRZYKADW RODKW WSKAZANYCH W ZACZNIKU

4. ISTNIEJCE METODY ZAPOBIEGANIA POWSTAWANIU ODPADW ................... 29

5. DOBRE PRAKTYKI ZAPOBIEGANIA POWSTAWANIU ODPADW DLA

6. DOBRE PRAKTYKI ZAPOBIEGANIA POWSTAWANIU ODPADW W

7. CELE STRATEGICZNE ................................................................................ 41

8. DZIAANIA W CELU REALIZACJI CELW STRATEGICZNYCH ........................... 43

9. MONITORING REALIZACJI .......................................................................... 62

10. OCENA SKUTKW PROPONOWANYCH ROZWIZA ....................................... 64

11. KONSULTACJE PROJEKTU KPZPO ................................................................ 65

I. DIAGNOZA STANU W ZAKRESIE POSZCZEGLNYCH GRUP ODPADW ............... 66

II. Analiza SWOT ............................................................................................ 93

III. Stopie wiedzy spoecznej w zakresie gospodarki odpadami i odpadowych

IV. Krajowe plany, programy, strategie dot. ZPO ................................................ 97

V. Sieci napraw i ponownego wykorzystania .................................................... 104

VI. Obszary synergii Kpzpo z celami dokumentw strategicznych ....................... 111

VII. Zaoenia do szacowania nakadw finansowych ........................................ 115

14. LITERATURA ........................................................................................... 119

15. SPIS TABEL ............................................................................................ 120

16. SPIS RYSUNKW .................................................................................... 121

BAT Best Available Techniques (najlepsze dostpne techniki)

Rysunek 1. Zilustrowanie definicji zapobiegania powstawaniu odpadw [rdo: European

1.1 Struktura dokumentu i metodyka jego opracowania

Dokument zosta podzielony na 11 rozdziaw;

Harmonogram realizacji dziaa

Kpzpo wersja ostateczna

Rysunek 2. Etapy opracowania Kpzpo (rdo: opracowanie wasne)

Masa wytwarzanych odpadw w Polsce

W latach 2000-2011 w Polsce nastpi wzrost wskanika PKB o 52,8% w cenach

Wzrost gospodarczy (PKB) a ilo wytwarzanych odpadw

Rysunek 5 przedstawia cakowite iloci odpadw wytwarzanych w

Cakowita ilo wytwarzanych odpadw

Rysunek 5. Cakowite iloci wytwarzanych odpadw w krajach Unii Europejskiej (rdo:

Ilo wytwarzanych odpadw na mieszkaca

Rysunek 6. Iloci wytwarzanych odpadw w przeliczeniu na mieszkaca (rdo: Eurostat)

Ilo wytwarzanych odpadw w stosunku do PKB

Rysunek 7. Intensywno wytwarzania odpadw w stosunku do wielkoci PKB (rdo: Eurostat)

Naley zaznaczy, e uprzemysowienie Polski zwizane z eksploatacj wgla,

Rysunek 8. Produktywno zasobw[EURO PKB/kg surowcw], (rdo: Eurostat)

Struktura wytwarzania odpadw wedug rodzajw dziaalnosci w UE

Rysunek 10. Struktura wytwarzania odpadw w krajach UE w 2010 r. wedug podstawowych

2.1 Podsumowanie diagnozy

Przyporzdkowano je do okrelonych celw oraz dokonano oceny ich

11. Wprowadzanie instrumentw

12. Uzupenienie dziaa informacyjnych o

1. W zakresie dziaa dotyczcych wykorzystania rodkw planowania

5. DOBRE PRAKTYKI ZAPOBIEGANIA POWSTAWANIU ODPADW

W przypadku grnictwa odkrywkowego, zapobieganie powstawaniu odpadw polega na

Odpady z procesw termicznych

Poniej przedstawiono przegld dobrych gminnych praktyk w zakresie zapobiegania

Naklejka NIE na skrzynce

Intensywna kampania publiczna edukacja 3% odpadw zmieszanych oraz 2%

Promocja ponownego uycia

Odpady z instytucji (urzdy, banki, szkoy)

Wdraanie zasad ekoprojektowania: Funkcjonalno opakowa:

Stosowanie opakowa wielokrotnego uytku (jeli ma to uzasadnienie ekologiczne,

Wdraanie zasad ekoprojektowania: Funkcjonalno na etapie uytkowania:

6. DOBRE PRAKTYKI ZAPOBIEGANIA POWSTAWANIU ODPADW

Dla kadego z tych regionw mona zaproponowa grup metod zapobiegania