Professional Documents
Culture Documents
Phan 1 PDF
Phan 1 PDF
Hn v ct kim loi
Chng 1: Khi nim chung
1.1. Thc cht v c im ca qu trnh hn
1.1.1. Thc cht ca qu trnh hn
Hn l phng php ni hai hay nhiu chi tit kim loi thnh mt m khng
th tho ri c bng cch nung nng chng ti vng tip xc n trng thi nng
chy hay do, sau khng dng p lc hoc dng p lc p chi tit hn dnh cht
vi nhau.
Khi hn nng chy, kim loi b nng chy, sau kt tinh hon ton to thnh
mi hn.
Khi hn p lc, kim loi c nung n trng thi do, sau c p to
nn mi lin kt kim loi v tng kh nng thm thu, khch tn ca cc phn t vt
cht gia hai mt chi tit cn hn lm cho cc chi tit lin kt cht vi nhau to thnh
mi hn.
1.1.2. c im ca qu trnh hn
- Tit kim kim loi: so vi tn ri v tit kim t 1020 %, so vi phng php c
c th tit kim c t 3050 % lng kim loi ...
- Gim c thi gian v gi thnh ch to kt cu nh dm, gin, khung v.v...
- C th to c cc kt cu nh nhng kh nng chu lc cao.
- bn v kn ca mi hn ln.
- C th hn c hai kim loi c tnh cht khc nhau.
- Thit b hn n gin, vn u t khng cao.
- Trong kt cu hn tn ti ng sut nhit ln, nn vt hn d b bin dng v cong
vnh.
- T chc kim loi gn mi hn b dn nn kt cu hn chu xung lc km.
Hn c s dng rng ri to phi trong tt c cc ngnh kinh t quc dn,
c bit trong ngnh ch to my, ch to cc kt cu dng khung, gin trong xy
dng, cu ng, cc bnh cha trong cng nghip.
b. Hn p lc
Trng i hc bch khoa - 2006 1
Gio trnh: cng ngh hn
Vng chy
1.3.3. Vng nh hng nhit
Vng chy khng ho n 00C
1
1500
Trng i hc bch khoa Vng
- 2006qu nhit 2 2
1100
Vng thng ha 3
Gio trnh: cng ngh hn
. Min dn xanh 6: l min c nhit < 5000C t chc kim loi trong vng
ny hon ton ging vi t chc ban u nhng do nh hng nhit nn tn ti ng
sut d nn khi th mu hn, min ny thng b t.
Vng nh hng nhit c chiu rng thay i tu thuc rt ln vo chiu dy
vt hn, ngun nhit hn, iu kin thot nhit khi vng hn.
- - -
+ + +
a. Giai on chm mch ngn (a): cho hai in cc chm vo nhau, do din
tch tit din ngang ca mch in b v in tr vng tip xc gia cc in cc ln
v vy trong mch xut hin mt dng in cng ln, hai mp in cc b nung
nng mnh.
b. Giai on ion ho (b): Khi nng mt in cc ln khi in cc th hai mt
khong t 25 mm. Cc in t bt ra kh qu o ca mnh v chuyn ng nhanh
v pha ant (cc dng), trn ng chuyn ng chng va chm vo cc phn t kh
trung ho lm chng b ion ha. S ion ho cc phn t kh km theo s pht nhit ln
v pht sng mnh.
c. Giai on h quang chy n nh (c): Khi mc ion ho t ti mc bo
ha, ct h quang ngng pht trin, nu gi cho khong cch gia hai in cc khng
i, ct h quang c duy tr mc n nh.
Khi hn, in p cn thit gy h quang khong t 3555 V i vi dng
in mt chiu, t 5580 V i vi dng in xoay chiu. in p duy tr h
quang chy n nh khong 1635 V khi dng dng in mt chiu v t 2545 V
khi dng dng in xoay chiu.
2.1.2. S chy ca h quang
S chy ca h quang ph thuc vo: in th gia 2 in cc khi my cha lm
vic, cng dng in v khong cch gia chng. Quan h gia in th vi
cng dng in gi l ng c tnh tnh ca h quang.
Khi h quang chy n nh, nhit trong ct h quang t ti 6000oC, ca-tt
khong 2400oC v a-nt khong 2600oC.
a/ b/ c/
b. nh hng ca st t
Vt liu st t t gn h quang th tng t
thm ln hng ngn ln so vi khng kh. T thng
i qua st t c tr khng nh s lm cho h
quang b thi lch v hng .
V vy khi hn gc, hn n on cui cn
ch n v tr ca que hn cho ph hp. H.2.4. nh hng ca
st t n h quang
2.1.3. Tc dng nhit ca h quang
a. Nhit v nhit ca h quang hn
H quang hn l mt ngui nhit tp trung rt ln, in nng bin thnh nhit
nng. Nng lng ny pht ra t cc dng, cc m v trong ct h quang dng
nung nng chy que hn, vt hn gn ct h quang. Nhit vng cc dng, cc
m xp x bng nhit si v nhit bc hi ca vt liu in cc.
Nhit cao nht l trung tm ct h quang do s ion ho cc cht kh; cn
nhit cc vt cc l do s bn ph ca cc in t v ion to nn, cn vng ln
cn nhit thp hn v kim loi b qu nhit. Nhit do h quang sinh ra s phn b
qua mi trng, vt hn, que hn, kim loi mi hn.
b. Qu trnh chuyn dch kim loi lng t que hn vo vng hn
Kim loi t que hn vo vng hn dng nhng git nh c kch thc khc nhau.
Khi hn, bt c v tr no trong khng gian kim loi lng bao gi cng chuyn t
que hn vo vng hn nh cc lc sau y:
- Trng lc ca git kim loi lng: lc ny c kh nng chuyn dch kim loi
lng vo vng hn khi hn sp v c tc dng ngc li khi hn trn.
- Sc cng b mt: lc ny sinh ra do tc
dng ca lc phn t. Lc phn t lun lun c
khuynh hng to cho b mt cht lng mt nng
lng nh nht, nn cc git kim loi c dng hnh
cu. Nhng git ny ch mt i khi ri vo vng hn
v b sc cng b mt ca vng hn ko vo thnh
dng chung ca vng hn.
Sc cng b mt gi cho kim loi lng ca vng hn khi hn trn khng b ri v
hnh thnh mi hn.
2.3. Ngun in v my hn
2.3.1. Yu cu chung i vi ngun in v my hn
u1 u2
uh
W1 W2
H.2.9. S nguyn l ca my bin p hn xoay chiu
b. My hn xoay chiu vi li t di ng
r 2 B
1 A
u1 u2
uh
W1 W2
H.2.10. S nguyn l ca my hn xoay chiu vi li t di ng
c. My hn t hp
My hn t hp l loi my thng dng nht hin nay v c th iu chnh Ih
bng t hp va th va tinh ca 2 phng php trn c trnh by nh hnh v sau:
r 2 B
1 A
u1 u2
uh
W1 W2
H.2.11. S nguyn l ca my hn xoay chiu t hp
ch lm vic, dng in hn Ih
K
0 nn t thng c 0, my pht c kch
t bi t thng tng hp () do cun dy
kch t (2) v cun kh t (3) sinh ra: H.2.12. My pht hn h quang
= kt c
Sc in ng sinh ra trong phn cm ca my ph thuc vo t thng kch t:
E = C. = C.(kt c ) .
Trong C l h s ph thuc vo my.
b/ My hn dng dng in chnh lu
My hn dng dng in chnh lu c hai b phn chnh: Bin p hn (1) v b
chnh lu (2), b bin tr R (3) dng iu chnh cng dng in hn.
1 2 3 Ih(A)
R
Uh t(s)
0
a/ 2
R Ih(A)
t(s)
0
2
b/
H.2.13. a/ S nguyn l my hn chnh lu ba pha
b/ S nguyn l my hn chnh lu mt pha
S
b
a b=21
= 60050
/2
S
b
a
Vt mp ch U v na S = 20 60
R a=22
ch U
S
b=21
b
a
R = 51
S
b
I h = ( + d q )d q
Fd . L
t m = 3600. . (s).
d . I h
Thi gian ph tnh ton rt kh khn v vy khi tnh ton da vo h s iu
chnh K nh sau:
tm
th =
K
- Nu t chc sn xut kh th ly K = 0,50,6.
- Nu t chc sn xut trung bnh th ly K = 0,30,4.
- Nu t chc sn xut km th ly K < 0,3.
2.4.3. Thao tc hn
Khi hn h quang tay, gc nghing que hn so vi mt vt hn thng t
7585o, que hn c dch chuyn dc trc duy tr chiu di ct h quang, ng
thi chuyn ng ngang mi hn to b rng mi hn v chuyn ng dc ng
hn theo tc hn cn thit.
Khi hn sp, nu mi hn c b rng b, que hn c dch chuyn dc ng
hn, khng c chuyn ng ngang. Khi mi hn c b rng ln, chuyn dch que hn
c th thc hin theo nhiu cch m bo chiu rng mi hn B = (35).dq. Thng
thng chuyn ng que hn theo ng dch dc (1, 2, 3). Khi hn cc mi hn gc,
ch T nu cn nung nng phn gia nhiu th dch chuyn que hn theo s (4) v
khi cn nung nng nhiu hai bn mp hn nh theo s (5).
3 4 5
1 2
L > 1000
a/ hn ng (H.2.15a)
Hn ng rt phc tp v kh khn v kim loi lng d chy ra khi vng hn, c
th hn t trn xung hoc di ln. Khi hn phi nghing que hn mt gc: =
10150, chiu di h quang phi ngn, Ih phi gim i so vi hn sp 1520%; B =
(1,52)dq; dq < 5 mm.
a/ b/
H.2.15. K thut hn ng v hn ngang
b/ Hn ngang (H.2.15b)
Khi hn ngang kim loi lng thng b chy nhiu xung mp di. Yu cu
trnh th hn phi cao, khi hn nn vt mp trn que hn d chuyn ng. Cc
thng s k thut ly ging hn ng, khi gy h quang nn t mp di chuyn ln.
c/ Hn trn (H.2.16c)
Kim loi lng c chuyn t que hn vo vng hn l nh sc cng b mt,
cng in trng v p lc kh.
Khi hn trn nn chn: dq < 4 mm; Ih gim t 1520%; chiu di h quang ngn.
Dng que hn c thuc bc dy v c nhit nng chy cao hn li que hn to
ra hnh phu ly kim loi lng vng hn.
d/ Hn gc (d)
Khi hn gc, kim loi bao gi cng c khuynh hng chy xung mp di, nn
nu vt hn nh th nghing i 450 thc hin mi hn sp. Nu vt nng th khi hn
que hn nn nm trong mt phng phn gic ca kt cu hn.
45o
c/ d/
Chng 3: Hn h quang t ng v bn t ng
a. Thc cht
Hn h quang di lp thuc bo v cn gi l hn h quang chm, ting Anh
vit tt l SAW (Submerged Arc Welding), l qa trnh hn nng chy m h quang
chy gia dy hn (in cc hn) v vt hn di mt lp thuc bo v.
Di tc dng nhit ca h quang, mp hn, dy hn v mt phn thuc hn
st h quang b nng chy to thnh vng hn. Dy hn c y vo vng hn bng
mt c cu c bit vi tc ph hp vi tc chy ca n (hnh 1.1a).
Theo chuyn dch ca ngun nhit (h quang) m kim loi vng hn s
ngui v kt tinh to thnh mi hn (hnh 1.1b). Trn mt vng hn v phn mi hn
ng c hnh thnh mt lp x c tc dng tham gia vo cc qa trnh luyn kim
khi hn, bo v v gi nhit cho mi hn, v s tch khi mi hn sau khi hn. Phn
thuc hn cha b nng chy c th s dng li.
Hn h quang di lp thuc bo v c th c t ng c hai khu cp dy
vo vng h quang v chuyn ng h quang theo trc mi hn. Trng hp ny c
gi l hn h quang t ng di lp thuc bo v.
Nu ch t ng ho khu cp dy hn vo vng h quang cn khu chuyn
ng h quang dc theo trc mi hn c thao tc bng tay th gi l hn h quang
bn t ng di lp thuc bo v.
My hn bn t ng di lp thuc
Dy hn c cp t ng t c cu cp dy (3), qua ng mm (4) ti tay cm
(5). Thuc hn c cp qua phu (6).
1 2 3 4 5 6
MPH
7 8
c) 5 d) 6 e)
Hnh 3.5. Bin php chng kim loi chy khi khe h hn
n = (0,3 0,5); bn = 4 + 5
1. Chi tit hn; 2. mi hn; 3 mi hn lt; 4. m thp;
5. m ng; 6. m ng + thuc hn
a. Thc cht v c im
Hn h quang nng chy trong mi trng kh bo v l qu trnh hn nng
chy trong ngun nhit hn c cung cp bi h quang to ra gia in cc nng
chy (dy hn) v vt hn; h quang v kim loi nng chy c bo v khi tc dng
ca xy v nit trong mi trng xung quanh bi mt loi kh hoc mt hn hp kh.
Ting Anh phng php ny gi l GMAW (Gas Metal Arc Welding).
a. Vt liu hn
c Dy hn
Khi hn trong mi trng kh bo v, s hp kim ho kim loi mi hn cng
nh cc tnh cht yu cu ca mi hn c thc hin ch yu thng qua dy hn. Do
vy, nhng c tnh ca qa trnh cng ngh hn ph thuc rt nhiu vo tnh trng v
cht lng dy hn. Khi hn MAG, ng knh dy hn t 0,8 2,4 mm.
S n nh ca qa trnh hn cng nh cht lng ca lin kt hn ph thuc
nhiu vo tnh trng b mt dy hn. Cn ch n phng php bo qun, ct gi v
bin php lm sch dy hn nu dy b g hoc bn. Mt trong nhng cch gii
quyt l s dng dy c bc lp m ng. Dy m ng s nng cao cht lng b
mt v kh nng chng g, ng thi nng cao tnh n nh ca qa trnh hn.
Theo h thng tiu chun AWS, k hiu dng cho dy hn thp C nh sau:
ER 70 S- X
trong , ER: k hiu in cc hn hoc que hn ph.
70: bn ko nh nht (ksi).
S: dy hn c.
X: thnh phn ho hc v kh bo v.
d Kh bo v
Kh Ar tinh khit (~ 100%) thng dng hn cc vt liu thp. Kh He tinh
khit (~ 100%) thng c dng hn cc lin kt c kch thc ln, cc vt liu
c tnh gin n nhit cao nh Al, Mg. Cu...
Argon l kh tr thng cha trong bnh thp vi p sut 150 at, dung tch 40 lt.
argon khng chy, khng n v khi lm vic phi c gim p sut t 150 n 0,5 at
v duy tr khng i nh van gim p t iu chnh.
Kh CO2 dng hn phi c sch n trn 99,5%, p sut trong bnh khong
(50 - 60) at. y l kh hot tnh khi nhit cao n phn ly ra CO v xy nguyn
t, cho nn CO2 c tc dng bo v tt v CO t ho tan trong kim loi lng v c tc
dng kh xy.
CO2 c dng rng ri hn thp C trung bnh do gi thnh thp, mi hn
n nh, c tnh ca lin kt hn t yu cu, tc hn cao v ngu su.
Nhc im ca hn trong kh bo v CO2 l gy bn to kim loi lng.
e Thit b hn
Hnh (H.3.6) trnh by s mt thit b hn h quang trong mi trng kh
Acgng vi in cc nng chy.
2 3 4 5 6
x
8 7
MP C
1
9
MPH 10
12 11
H.3.7. S my hn t ng trong mi trng kh bo v
1. Bnh kh acgng 2. Van gim p 3. ng h o p 4. Van tit lu
5. My pht mt chiu 6. ng c quay c cu cp dy 7. Dy hn 8. C cu
cp dy 9. ng dn kh 10. Mng kh bo v 11).Vt hn 12) Bin tr
Trong qu trnh hn, kh Acgng t bnh cha (1) qua van gim p (2) v van
tit lu (4) c cp vo vng vng hn to thnh mng kh ngn cch vng hn vi
mi trng kh quyn.
Khi hn h quang t ng trong mi trng kh Acgng, dng in hn t (30 -
400) A, lng tiu th kh khong (300 - 900) lt/h.
u im ca hn kh Acgon l mi hn p khng r, khng c x, cht lng
mi hn tt, c bit chuyn dng hn thp hp kim c chiu dy S < 5 mm.
H thng thit b cn thit dng cho hn h quang nng chy trong mi trng
kh bo v bao gm: ngun in hn, c cu cp dy hn t ng, m hn hay sng
hn i cng cc ng ng dn kh, dn dy hn v cp in, chai cha kh bo v
km theo b ng h, lu lng k v van kh.
Hnh sau trnh by s thit b hn bn t ng trong mi trng kh CO2 bng
in cc nng chy. Khi hn, kh CO2 c phun vo vng mi hn, di tc dng
nhit ca ngn la h quang kh b phn hu theo phn ng: CO2 = 2CO +O2
2 3 4 5
6
x 9
8 10
11
d. K thut hn
Khi hn mt pha, cn phi c m lt thch hp di ng hn. i khi c
th thc hin ng hn chn (hn lt) bng k thut ngn mch c ngu ng
u, sau cc lp tip theo c thc hin bng k thut truyn kiu phun vi dng
Trng i hc bch khoa - 2006 29
Gio trnh: cng ngh hn
a. Vt liu
Vt liu s dng trong phng php hn TIG bao gm: kh bo v, in cc
Wolfram v que hn ph.
c Kh bo v (kh tr)
Ar l kh c iu ch t kh quyn bng phng php ho lng khng kh v
tinh ch n tinh khit 99,99%. Kh ny c cung cp trong cc bnh di p sut
cao hoc dng lng vi nhit di -1840C trong cc thng cha ln.
He c trng lng ring bng hong 1/10 so vi Ar c ly t kh t nhin,
thng c cha trong cc bnh di p sut cao.
Sau khi ra khi chp kh m hn, Ar to thnh lp bo v pha trn vng hn.
Do nh hn, He c xu hng dng ln to thnh cun xoy xung quanh h quang.
bo v hiu qu, lu lng He phi gp 2 3 ln so vi Ar.
c tnh quan trng khc ca He l i hi in p h quang cao hn vi cng
chiu di h quang v dng in so vi Ar. H quang He nng hn so vi Ar; He
thng dng hn cc vt liu c chiu dy ln, c dn nhit cao (nh Cu) hoc
nhit nng chy cao.
im khc bit na l Ar cho tnh n nh h quang nh nhau i vi dng
in xoay chiu (AC) v mt chiu (DC) v c tc dng lm sch tt vi dng AC.
Trong lc , He to h quang n nh vi dng in DC nhng tnh n nh h
quang v tc dng lm sch vi dng AC tng i thp. Do khi cn hn Al, Mg
bng dng AC th nn dng Ar.
Cc hn hp Ar v He vi hm lng He n 75% c s dng khi cn s cn
bng gia cc c tnh ca hai loi kh ny.