TO KIEU NGAN TY HOC THOI SAO NGAN THO VA DEM SAO THEO THO NHA XUAT BAN PHY NUT6 KIEU NGAN TU HOC THO! SAO, NGAM THG VA DEM SAO THEO THO (Tai ban lan thi 9, them nhiéu chi dan méi) BAI SAO TAO BAN BEM NGAM THO HUE SA MAC HAT RU NGAM KIEU DAY NGAM CAC DIEU THO TRUNG, NAM, BAC CO KY AM NHONG BAI NHAC DANH RIENG CHO SAO KY THUAT THO! BAI PHUNG VO Ai cling tap dugc trong mét thai gian ngan.TIENG SAO N&u cao 46 nghé thuat Ia dat téi u hodi thi cay sdo qua 14 mét phuong tién giup ta d& dang thé 16 néi long. Nhéit la cay sao Viét Nam. 16i ndi s4o Viét Nam vi rang sao phucng Tay duge ché tao phic tap, C6 rt nhigu bd phan nhung thdi Ién, ta khong nghe théy am thanh u buén. La luét nhu tiéng sao Viet Nam. Phdi chang cay séo Viét Nam, véi edu tre gidn dj thé so, da phan Gnh cai tam hén trdm ldng nhiéu hodi cam cla mét dan toc nhuge tigu ma lich stt la mét chudi ddu tranh gian khé, lau dai véi thién nhién khdc nghiét va véi ngogi xam, dau nhyc Ié thé ma vinh quang thi ngdn ngui. Ting sdo vdng lén ld ta da thdy nhé nha, nhé nguéi than yéu, nhd bé tre Gdu ngé, nhé bui chudi sau vusn, Nhé nhUng ky niém mén thudng, nhé héi dém dm tuoi vui cling nhu ngay khd dau, nude mat. Tiéng 80 ggi day thdi tho Gu, tiéng sao vé nén nhUng dém trang, tiéng sdo goi hén nhting mdi tinh dang dé, tiéng sao lam ta gan bé véi qué huang. Déu khong dugc sti dyng bdi di ban tay cla ngudl nhac si lanh nghé, tiéng sdo cia nhting budi trua hé vdng lén ttt khodng déng khéng !6ng gid. nghe sao van véo von g¢gi buén man mac mo hé. Tiéng sdo khdi lén ty dau khong ai bist. NgUdi ndo théi ta cting khéng hay. Cé thé Ia mét chang néng dan, duéi béng mat géc cay hay mét ch muc déng trén minh trau dang tha diéu véo von theo tting may Id Iting, Cai hén séu Bong A hat hiu nhung d& dang cat lén tU nhiding chiée sdo.tre, sdo tric ctia Viet Nam, eta An 86. Trung Hoa, Nhét Ban hay cia nhtng thé dan tiéu dao ven bign Thai Binh Dudng ma sao tay phucng khéng thé thuc hién dude. Ngudi ngu phti chéo thuyén trén séng, ven bd lau sdy moc day, vdi tay but mét Sng say. khoét sau 16 Ia cO Ngay mot Sng sdo d& héa diéu vi tiéng nude chdy, chim kéu. NgUdi tiéu phu vao rung, chat MOt Sng tric, khoét sau Id Id dé théi én duge dm thanh gidng nhu hdi am ctla sudi reo, Ia hat va ngan musn tiéng veng cia ring thiéng. Nguai théi $40 da di vdo ldng tao vat, dién té thién nhién cing nhu néi nén léng minh qua nhac cy thé sd, long minh thi sau kin (Si rém vd te nhung cay sdo thichi cé sau 15 ma tdi finh lam sao, nghe nhu khéc nhu than, khi thi phugng hoang xoé canh dua rén trong dém trang, nhu mua khuya Thanh thodt, nhu chin hot, nhu gid Ida nhu tiéng thd thf Gn tinh, mat rét vao tai nhu ndi long ai dan trai trong khong gian, géi vé muén hUsng. That vay, khong cd am thanh cua nhac cy nao Idi vang xa, cang xa cang trong vat, cang ma hé. Nguéi chai dan, rung ndn phim to bang gan tay. Ngudi théi sdo ngodi mudi ngén tay ra. cén dung hai thd cua minh dé tao nén am thanh. Tiéng sdo gan véi tiéng ngUdi nd dich thc Ia tiéng lng. Hai thd théi vao long trac, di tay uéN ndn hoi thé dy aé phat ra am thanh ctia su séng. Tiéng so cén tén tai véi van chudng. sach stl, dé 1d tiéng sao tia Trudng Ludng trén nui C6i Ké dé lam xiéu long fam nghin quén Hang V6, la tiéng sdo rg Khugng hoang dé hét hiu, Id tiéng true cla Cao Viém Ly ndo nting bén bd Dich Thily, la khe Lac Mai Hoa trong the Ly Bach, tiéng sao ndilén dU cho hoa mai buén bd ma rung xudng day sn. TS lai véi qué hucng Viét Nam, tiéng sao Ia Gm thanh than thiét, gdin gui nhat vdi tam hén ngudi Viét. Khong ai nghe tiéng s4o ma khéng béi hdéi. Choi sao khéng mat nhiéu tién, cing khéng céng kénh bat tién. BGt cu 6 dau, bén déng, trong rung, trén bai bién, trong khéch thinh, chi cdn nang sdo lén la at hap dan ngudi nghe. Thdi sao dé nhung thdi cho hay Iai la mét nghé. thudt. Co NQUBI C6 tdi tri cho NhUNg thién tai Nhiéu Iie chi la két qué cua léng kién nhén, tap dgt ma nén. Ban cu thdi di, chiu kh6 luyén tap, dat hét long say mé vao d6, ban sé thanh céng, diéu dé khéng co gila.cd.DAI CUGNG VE MOT ONG SAO Sao Ia mét nhac cy dan téc, thuéc dan nhac Bat dm. Bat 4m la tam thd! tiéng phat ra tu tam chat khae nhau nhu : Tiéng da (cach), tiéng gd (méc), tiéng tric (tric), tiéng td (t8), tiéng da (thach). tiéng déng (kim), tiéng bau (ba0), tiéng dat nung (thd). Sao thudc logi tiéng trac (lam bang Sng truc, Sng ntta) thus b6 hoi tlic la ding hai théi ra tiéng. Cung gia dinh véi sao, tiéu, thiéu, dich, quyén. Gng tiéu, thiéu, thuéc logi théi doc. Bich. sdo, quyén théi ngang. Ong thiéu to hon 6ng tiéu, giong tram. Ong dich to hon dng sdo, glong tram han sao. Riéng 6ng quyén Ia Sng nhé nhét trong cdc logi ké trén (goi Ia sdo sol cao) tiéng phat ra vi vut, sGc sdo, nhu tiéng chim hét. Sach Tau goi chung cdc Sng nay Id tiéu, tung truyén do ba Na Oa sang ché ra. Béi Phuc Hy ding tre lam Sng tiéu, dai mt thude b6n t8t, 6 23 18, goi Ia Nha tiéu. Sau ngudi ta thu ng&n Iqi con mét thuée hai tGt, kBu Ia Tuy tiéu. T6i Adi Huynh BS thi cdn Iqi 713, gi la Sng dich. Ong so néi t6i trong sach nay Ia sGo ngang, cé 7 15, Mat Id In dé théi, 6 16 kia phat ra Gm thanh. Nhting IS phu khac Ia dung dé cé nhting dm thang, gidm, 15 dinh Gm va 16 khoét dé cot day treo sao. Khéi thuy cdc logi sGo déu lam bang tric, hép hay ntta. Sau nay ngudi ta dung ong déng, dng nhém hay gé dé lam sdo. Sao cé hai logi, hode tién JU mOt thdi gd, hodc bao hal manh gé ghép Iai bang keo dan. Hién trén thi trudng trong nude co ban cdc logi s4o sau day : 1. Logi sao do ngudi Tau trong Chg Lén sang ché. Logi nay lam bang dng hép. gitia Id théi va 6 15 phat Gm, cé khoét thém mét 13 dung gidy méng dan én, khi théi phat rating ré ré, gol Id ."trg Gm”. Logi sao nay thudng Ia sao Si hay Si gidng. 2. Logi sGo sdn xudt tai Hué, goi Ia sGo Hué. Sao nay lam bang cay hép mec tai nui Bach Ma, dac bi8t 4 dét rat dai. d& dén mét thudc, hé khé thi déi thanh mau trdéng ngq rat dep. 3. GSdai Gon cuing cé ngudi sdn xuat s4o bang nua, & Long Khanh hay tric 6 Cu Chi, H6c Mén, minh sao danh véc ni vang, dé hode dét hinh hoa |4. 4. Logi hiém |4 sdo trac Ba Lat. Loai trac nay ¢é nhiéu dét gdn nhau, phdi xuyén thting cdc dét nay rdéi mdi khoét Id. Cé logi trae tréng va trac den. Den ty nhién cht khéng phdi do danh véc ni. Dung cang Iau cdng én nude den béng, 5. Cén logi sdo tién bang gé gid tric Ba Lat. thudng la gd g6. hay cdm lai, gid ban dat hon cdc logi sao thudng. 6. Logi Cudi cing Id logi sao lam bang nhua, Logi nay dé va, ting kéu khéng hay. 16 thoi 616 phat am 16 dinh am ‘ $do cé sGo ngang, sdo doc. Cé 8406 18, 7 15, 8 16,1016 . hay 1214. S40 chting ta hoc trong sach nay Id sGo ngang, 6 15 cdém ngang ma théi. S40 nay €6 7 18 : Mdt Id én dung dé thdi va 6 15 phat am khoét trén than sao bang mét hang thdng, Id phat am nay thudng khoét theohinh hat dau, phia duéi than sao, cach Id tht! sau mot quang, c6 hai Id goi la 13 dinh Gm. Nho hai IS nay, ting sao phat ra méi dting theo cung bac, - Sdo truyén théng thudng khoét cdc 15 phat Gm khodng cach déu nhau, ding dé thdi dan ca hay cd nhac. Sdo cdi cach khoét hai Id Mi - Fa gan nhau theo nhac tay phudng 4 chai nhting bai nhac méi vi Mi - Fa chi cach nhau ntia cung, do thé hai I6 nay gan sat nhau hon cade 16 khac, - S40 14 Mot nhac cy thudc bd gid, theo nguyén tdc mét Sng hoi hé thdi vdo thi phat ra tiéng, dung tay bit md cac 13, chan Iai hode ma ta, Gm thanh sé theo dé md hodc cao, hodc thdp. Sao cé cay Ién, cay nhéd, cdc 1d khoét cling dai ngdn khac nhau. Do thé cé nhiéu tén goi khdc nhau, c6 sdo Do, sdo Sol, s4o La, s40 Si, v.v... Khi ta gi S40 Do, tlic Id véi chi€c sao nay ta bit kin cae Id thi théi ra Gm Do 1a Gm tram nhét. Am Do nay dung véi 4m Do do 4m thoa hay Ia thanh mau phat ra. Sao Sol thdp, bit kin cdc 16 thdi ra duge dm Sol tram dudi khuén nhac nén gai Id sao Sol. Cac so khae cling vay, tly theo 4m tram nhét dé goi tén nhu sao La, sdo Sol, sdo Si, v.v... Am skc So Do hay sao Sol cao cé am thanh trong tro, tui sang, reo vui cé khd nang mé phéng tiéng chim kéu riu rit. S40 La hay sdo Sol thép am thanh ém diéu, mém nhu lua, thich hgp dé dién t4 nhUng khuc nhac buén. TAM AM Sao Do cé tam am bang hai qudng tam, thém cdc nét Fa 3, Mi 3 va Re 3, .CACH sU DUNG SAO Dung 3 ngén : Ngén tré, ngén gilda, ngén deo nhdn cia ban tay trai va cGng 3 ngén nay clic ban tay phdi dé'bit va md 6 16 sdo (xem ag ee aa 3ngon tay tréi_ bangén tay phdi Ké méi vao I thdi, thdi hoi vao sé phat ra tiéng. Hoi thdi vao Phdi déu, diing géing stte théi qué manh tiéng sao sé lac di. Co ngudi Ién ddu tiéng cdm sdo théi dé kéu ngay. Cé ngudi théi mai ma vain khéng ra tiéng, Mu6n théi ngay cdn chu y 2 diém sau day:1, Dat mdi dung vao Id théi hay dat 15 théi ding vdo gitta tim méi (xem hinh) canh sao cho hai théi ra sé di vao 15 sao chat khéng bay ra ngodi. Muén kiém tra diéu nay, ban chua voi bdm tay vdo cdc Id s4o ma nhe cdm cay sdo én bang ban tay phdi, déng théi dua ban tay trai chodng qua thén sao, mé tay ra trude miéng minh. Bay gid ban thdéi di, Néu thdy ban tay trai cUa minh mat tlc 1a hoi da bay ra ngodi. Phdi diéu chinh Igi, nghiéng than sao vao bé méi hodc nghiéng ra ngodi, thé ndo cho hai thdi lot hét vao 1d sao thi sdo sé kéu. 2. Biéu thet 2 nay rét quan trong, dé Ia phdi bit that kin cdc 15 sao (nhdn manh : Bit kin, that kin). Néu khéng bit kin, hoi sé xi ra tt ché hd noi dau ngén tay trén 16 sao, dau cho co kéu, cac 4m thanh dé cting khéng chinh xac. Tai sao phdi nhdc ban bit kin ?. La vi, méi tap, chUa quen, tay ban cén long nggng. chi hé mét chut xiu, hoi bj xi ra, tiéng sdo sé khéng tn nhu y ta mu6n. Stt dung 6 ngén bam trén 16 sdo cing dung nén dat qua cao, khi bit khi mé sé lau Ide. Chi cdn dat ngén tay sat véi 15 sao, trong vi tri thdp thi dé bit kin hon. Néu ban théi ma chi nghe tiéng gid. tiéng hoi phi pho thi phdi ty nhti rang : Minh bit chua kin IS phdi diéu chinh Iai ngay. Dat mdi ding vao I6 théi Gt salBAI TAP 1 Chung ta quy Ude danh sé 6 ngén tay bdm I6 nhu sau : 3 ngén cdi danh s6 1-2-3, 3ngén phdi danh sé 4 - 5 - 6 (xem hinh) 6 day, chung ta st dung cay sao Do __ Bit kin hét cac 16, chung ta co Ndt Do, néu thdi manh sé c6 Nét Do, _ Thd ngén s6 6, chting ta cé nét Re, théi manh sé c6 Nét RE _ Thé ngén sé 5, chung ta cé nét Mi, théi manh sé cé nét Mi _ Th ngén sé 4, chting ta c6 nét Fa, théi manh sé c6 nét Fa _. Tha ngén 86 3, chting ta c6 nét Sol, thdi manh sé co nét Sol _ Tha ngén s6 2, ching ta cé nét La, théi manh sé co nét La _ Tha ngén s6 1, ching ta cé nét Si, théi manh sé co Nét Sf Cae ban xem ky hinh dudi day, cde chéim den tite Ia bit kin, trdng tlc ld mé tay ra, Truéng h¢p théi nét Do 3, cao trén khuén nhac, ban mé tay nhu hinh vé nhung théi that manh. Cting bit tay nhu thé nay, néu théi nhe s6 ra nét Si giang (Si bemol).N6i gon Iqi, ctf mot thé mé tay ta cé hai Nt, MSt ndt cao, mé n6t thdp tuy theo ta dung hoi manh hay hei nhe. Do | hoi nhe Do 2 - hoi manh BAI TAP 2 oO Cee od ee Do 3 - that manh oO Ré 3 - that manh Cc ®@ s € Go € 3S & ° = Fa 3 - that mgnh Véi bai t4p1, cac ban da biét cach bit va md cae ngon ta dé cé cdc 4m. Bay gid ban thdi cae ndt duéi day bang mot hoi lian, mé N6t k60 di 4 nhip, tdc'la 4 cai dap chén (1 - 2-3-4 -) that déu. Hot li8 tach ri Id thdi ting tiéng ngét ra.oo DO Bs 88 RB Mi Fa Sol la si eo sl LA SOL FA MI RE bo Sol Fa Mi Ré BS 88 BAI TAP 3 Qua bdi tap 2, ban da thdi tU nét Do 1 lén én nét Do 2 va 1rd xugng nét Do 1. Ban dé dung Ian hal binh thudng, khdng cén phdi gang suc nhiéu. V6i bai 3 ban sé tap thdi nhUng nét cao bang Ian hoi manh han. Trong khuén nhac trén, c6 not Do 3( fi) c6 vé khé thdi, doi héi ban phdi tap trung hol that manh va mé tay theo ban vé 6 trang trudeVéi chiéc sao Do, ta cé thé théi nhUng nét cao hon nda nhu Nét Re 3, Mi 3 va Fa 3. Muén thdi nhUng nét nay xin ban hay mé tay theo cach sau day : wr @@C0CeWO wis =— weceecje w @O@0 0 @ FAS Méi tap, ban chua can théi nhting nét qua cao. Hay tudn ty di tu lan hai binh thuéng dén lan hoi cao (bai 2 va 3) mé tay theo trinh ty cae nét, git! hai cho that déu. Néu hoi yéu thi nét nhac khéng 16, hai qua manh thi nét nhac sé vé tée ra. Vay cén nhét khi tap, st’ dung lan hoi la gid hoi cho that déu, va cho dting cao 6 cia nét nhae. Bung Idn I6n not Dé véi NSt Do, nt Re véi Not RE vv... BAI TAP 4 sU DUNG HAI LAN HO! MOT LUC C6 nhiéu bdn nhac, tac gid stl dung mot nét cao va lién d6 mét nét thép cach nhawmét quang tam (RE - Re). Trudng hgp 13phdi déi hei, tt hoi cao xudng hoi binh thusng. Béi hoi ma nghe sudn sé, khéng vuéng viu, ngugng ngap. Musn vay. phdi tap bai 4 nay : Bai tap nay, ta chf adi hai nghia la tt! hoi nhe chuyén sang hoi manh, cén ngén tay van khong déi. Vi dy tha ngén thu 6 ra, ta cO Nét RE {hoi tam trung) vay muén cé Re (thap) thi théi nhe, muén cé nét Re cao thi thdi manh lén chd tay khéng di chuyén chi tr) nét Do 3 1a déi ngén tay nhu ban vé & trang da chi. BAI TAP 5 HOI LIEN VA HOI TACH ROI Hai ll€n Ia hoi kéo dai, stt dung hoi 1 bung va nguc dé dién ta nhting nét tron, nét trang, co khi kéo dai 2 nét tron thanh 8 nhip. Khi Gp dung hdi lién ta khong dung cach chum méi, bung luGi, ngdt hoi. Tom Iai khi dp dung hdi tach rdi, ta phai chim méi Iqi, thdi vao 16 sao 1di ngdt ngay dé tgo ra nhting am thanh tach bach. Vi dy gap nhting nét den cé ddu lang ta phdi ngat chu khong phdi thdi lién dugc. Trong mét bai nhgc, ché ndo can ngadt, tac gid da ghi bang cde ddu lang hode nhting chdm 14tren dau nét (FPP) a8 ta bist ma thdi tach ra ting ting. Trung hop nhding ban nhac nhanh cung phdi dung hoi tach réi. Ban hay théi cau nhac sau day bang hai lién. = — Chu ¥ : Biing ditt hai, dling ngat ra tung nét, va bay gid ban hay théi cdu sau day trong dogn mé déu bai Hén Vong Phu ctia Lé Thuong : . Bogn nay chum mél thél tach re tung tléng Hai ndt nay dung hai én k60 ra 3 nhip. BAI TAP 6 TAP THOI NHUNG NOT CAO CO nhUng nét cao trén khuén nhac, ban cén mim médl, thé! thgt manh. Bd Ia cde nét: Do 3- R&é3-Mi3-Fa3.RES M3 FAS Oo oO oO Oo Cae ban can kién nhdn tap mdy cau sau day : oO Chum méi lal, théi tach tung tiéng nhting cau sau day : +6Fa BS RE RS OS 1G S6l Mi FG SOL Tap thdi cau nay ban déu cham, sau cang Ie cang nhanh cdt dé nhé cach bé ngén cho thanh thao khdi In én. Nén nhé, chi co cde sGo tét méi théi lén dude cac Gm cao trén déng nhac. Khi ban Iva so, nén théi tht xem sao c6 1én 161 nhUng néi nay khéng. Néu [én tdi mot cach dé dang mét cach thodi mai thi méi nén ding. BAI TAP 7 CACH THO! NHUNG NGI THANG VA GIANG Muén théi nhting nét thang (@) va nhting nét ging (b) ta co hai cach, hoge béim nila I5 hodc mé tay theo cach bé ngén khac nhau. 1. B&m na 6 : la dich ngén tay vé phia trai cda 16 phat 4m 48 c6 nua ging. Vi dy. mudn thdi Nét DoF, ta ma ngén s6 6 dich sang trai nUia Id (¢ + © + *«) MUS C6 Nét SoF ta MS na 16 nhu thé nay (@ © >) 2. Tao nhung nét # va b theo I6i 63 ngén riéng, mé va bit 18 nhy sau ; mi? : eoeoevie w eoe oe sib O @ @ OD O O arbreCO thé thdi nét Do# bang cach dung ngén tay deo nhdn cua ban tay mat (tite ngén s6 6) ch4n hé trén Id thi 6 (tlc 15 Do) dé hé ra nia 18 (thay vi dich ngon tay qua trdi ta chan bét hoi Iai & phia trén 1d). TAP CAC NOT THANG ( #) VA GIANG (b) Theo cach mé tay trén, ban hay tap théi cac cau nhge dudi day a8 lam quen véi cach mé tay : Z x Po * i = =o 1 Trich bai One Day ctia J, Strauss (tap nét Fa # tiép theo Fa tu nhién), e Trich bal Con thuyén khéng bén cia Bang Thé Phong (tap tu n6t Sol ty nhién len nét Sol #)CAC KY THUAT RUNG : Muén cho tiéng sdo truyén cam, phd st’ dung mot so ky thudt nhu : Rung, reo, vst, danh luéi, huyt, v.v. C6 hai cach rung : Rung hoi va rung bang dau ngén tay. ° RUNG HO! : La dp dung tung ngum hoi nhd dua vao 15 sdo, cho tiéng phat ra khéng cuing nhc ma m&m mai, uyén chuyén, nghe truyn cam, Vi dy musn co nét Fa, néu ta khéng rung hai thi sé cé mot Not Fa cuing 3, v6 hén. N&u ta dung hoi phat ra ting ngum nhé : fa..fa.. fa. fa..thi ting sao s6 rung lén nhu song. Trén dan violon cng vay. rung tUc 14 dung dau ngén tay di di tn nét dan cho am thanh tr nén diu dat, néu ch bdim md khéng rung thi tiéng dan sé cting da, v6 hén. Choi sao cung phdi rung hoi nhiéu nét, nhéit 1a nhung nét tron, not trang. RUNG BANG DAU NGON TAY : Rung béng ddéu ngén tay Ia dung dau tay dap nhe Ién [6 sao nhiéu lan, du dan va nhanh dé tiéng sdo reo Ién, Mudn rung bang cach nay, ngén tay phdi dap that mém mai, lign tue 48 Gm thanh phat ra khdi bi ngdc ng. Cé nhting nét nhac bat bude ban ddu rung cham, dan dén rung nhanh, dén dé ru rit nhu chim reo, can tap cho mém tay. ky higu rung hoi ~~ dat tran dau nét. ky higu rung bang dau tay $ adt trén déu nét (hay tri) Cau nhac trén Ia doan mé daéu bai Hén veng phu 1 ctia Lé Thucing. Ban can chu y ; Nhting d&u méc don 6 day, ta phdi théi bang hai tach 1di dén nét Ré cudi cau, phdi rung bang ddéu ngén tay tte Ia mo 19ngon th 6 dé cé nétRé nhung déng thdi dé co nét Ré rung ta md ngon tha 5 va ding ngén tay dap nhiéu lén lén IS sao. VUOT : Vust duge tugng hinh bang mét déu cong viét trén nét cdn vust. Day la ky thuat tao ra nhting am thanh Id luét. Muén co nét Fa vudt, ta khong mé tay ngay 6 nét Fa ma mé fe Mi lén Fa, tc 16 tU thép +e cao, Mudn cé nét Ré vust, ta cting mé tu Do lén Ré, tiéng sGo sé td nén Id lust, m&ém mai, Vust tc 1a dung nhting dau ngén tay vust nhe td phdi sang tréi. Sao tay cé nhung clé, nhting nép day trén cac 18 nén khong vudt duge nhu sao ta. Sao ta, véi cdc 15 khoét hinh hat dau, rét dé vudt 48 tao ra nhting 4m thanh mém mai. USn é0, Id lust. HUYT: Huyt Ia théi nhting nét cao rét nhanh 14i ng&t hoi lién nhu tiéng chim, Trong cac bai c6 nhac Mién Trung, nhét I nhac 14, thudng 6 nhiéu tiéng huyt. Ban hay tap thdi nhting ddu nhge nay : Mé tay nhanh, d&n nét Sol cao 14 ngét lién, sé tao nén dude tiéng huyt gidng tiéng chim. Chu y :Via thdi hai ra la tay citing nhac 1én ngay va duing hai lién. BANH LUG! : Banh tudi Ia tao nén nhUng am thanh reo vui thanh mét chudi lién tuc, thudng ap dung khi thdi nhting Gm cao. Trude hét. ta cong cdi ludi Ién va tap phat ra tiéng “ru ru ru”. Khi dé tao ra dude am thanh én 1a, hay ddy ting nay vao Ié sdo. Bay Ia Idi dién ta cdnh chim phugng hodng dang nhaéy mua, thudng ding trong nhting dogn nhac vui. GIA TIENG CHIM : Ban hay dp dung mét lic hai ky thuat ; Rung dau tay va huyt s6 tao ra duge tiéng chim hét.1, Dung hai ngén gitia va td cla ban tay mat dap vao 16 sao, sau dé dung hai ngén deo nhdn va ngén gitia cla ban tay mat rung én. 2. Dung cd 4 ngén rung mét Idn réi md ra dot ngét mot lic 4 4 ngon, tao ra tiéng huyt, ta sé c6 nhting Gm thanh fu fit nhu chim dang hét. DUNG BAU SAO DE THI TIENG CHIM : Bang th6i sao ngang béng trd dec ddu sao lai, thdi ra tiéng chim hét, dé la mét tht: thuat, G dau sdo, ta cua bét cho cén dé 2 phan cach 16 thdi, phia Sng ta khoét mét nua Id tron. Ké méi théi vao Id trén do, déng thei dung tay day day dau sao vao mdi, ta sé cé nhUng 6m thanh giéng hét tiéng chim. (em hinh) Ché danh déu X la IS khoet vao dau sao ma ta sé dat méi vao déy va thdi nhu 6ng thiéu. sAo716 S40 7 15 Id sao C6 khoét them mét Id thd bay dé tao ra ndt Si gidng (Sib). Chung ta biét rang cé thé mé tay nhu thé nay ma thdi hoi nhe sé c6 nét Si gidng. o@e000 = Sib 21Néu khoét thém mot Id gitla hai nét Si va La, ta sé c6 nét Si gidng. Chdée an han (xem hinh) L6 thd bay, bit va mé bang ngén tay cdi cla ban tay trai sA0 816 Sao 815, ngodi Id Si ging néi trén, con khoét thém mét 16 nia vé cudi 6ng dé tao ra Gm Do thang, bit md bang ngén tay Ut cia ban tay mat: L6 tha 8 bit bang ngén ut tay mat SAO 1016 $40 10 18 1d logi sGo kha day du, ta théi cdc not thang va gidng ma khdi pha mé nia IS (GOI khi khong chinh xac). Ngoai cdc 16 phat ra am Do #. Am Sib, ta c6 thém mot 16 nhé nda khoét gitia Fa va Sol 4& tao ra 4m Fa # (bit bdng ngén ut. tay trai), mot IS nUa khoét gidia Ré va Mi 6 co Gm RE # hode Mib (bit bang ngén cai, tay mat), NnU vay vdi sao 10 13, c€ 10 ngén tay ctia ta déu phdi lam viéc, dI nhién, ic ddu méi tap sé théy nguong nghiu vi chua quen nhung khi quen rdi thi théy thich vi ta co thé théi cac 4m thang, giang rat chinh xéc. Tém lai, ban cé thé thdi them cdc 4m sau day : - Fa thang + La thang - Do thang - Sigiang - R6 thang - Migidng 22Lé Fa # khost bén canh sao sho 1018 sib Ret Do# Cha y : Cac 18 phy them déu duge khoét nhé bang nila IS chinh. Riéng 15 Do # cach xa nét Dé ty nhién bang mét ntfa khodng cach ké 118 nay dén 18 kia, Cac Igi clia sdo 10 15 1a C6 thé choi nhung bai nhac mdi cé nhiéu déu thang, hoa chung véi cae tht! nhac cy phuong tay khac. Khi cac ban théi nét Bo ty nhién thi ngon Gt ban tay mat phdi bit kin 16 Do #, Khi mudn thi nét Do # thi tha ngén Ut ra. Bay gid, dé thyc hanh ban théi cau sau déy trong ba “Con thuyén xa bén” cia Luu Bach Thu dé tap md nét Dd #: Theo gid thuyén xudi Song dua beo tdi . 4 Tiéng adn tdm ram Man mde i6ng 16) } o™ Bam tdtcd ké cd ngon ut fay mataé co nét Do ty nnién. nn Thd ngon uta dé cd nt Do# 23NHUNG DIEU CAN BIET THEM VE SAO 1. NEN THOI SAO TRE, SAO NHOM HAY SAO GO ? Sao Viét Nam, theo truyén théng cé tu xUa, von Ia sao bang Sng hop, mét loai tric nhd. C6 thd! Iam bang Eng tric, bang Sng nhom, bang déng. bang nhya hay bang gé. Sé9 bang 94 ¢6 hai lod : Mét logi tién tu mét cay gd. khoan rSng léng va duc IS sau. Cé thd tam bang hai manh gé tron dan Iqi thanh Sng. Nhting logi sao g8 thuéng dat tién vi ché tao céng phu hon sdo tre. Vay, nén chai sao tre, via 16 tién ma kéu ty nhién han vi n6 thoat 10 mat Sng tre thién tgo, mién Id sao duge khoét that dung ging. Sao g& va sGo nhém phdi t6n nhiéu hai vi thudng nang, khéng nhe nhu sdo tre. Sao nhYfa vi qué méng nén théi thuéng bj tac tiéng. Méi top théi nén théi sao ngang. 2. THE NAO LA MOT ONG SAO DUNG ? Ce ban thudng théy sdo cé nhiéu log. logi to. logi nhd. Logi to thi ting thoat ra tram hon, cang to cang tram, trdi Iai sao nhé thi cang nhé, tiéng cang vi vit, séc va thanh hon, Mét Sng sao dung thi khi thdi ra. ta cé mét chudi 4m thanh tu Do nay sang Do kia, ding giong véi giong 4m thanh ctia dan Piano, Néi mét cach khde, mot chi&e sGo ding Ia khi théi nét La cia sdo, ta thdy tring gieng véi nét La tia Diapason. Diapason Ia cai thanh mau, mét dung cu lam mdéu muc dé do dé ma so 4m thanh cho that dung. Thanh mau thudng cé ban & cdc hiéu dan, lam bang kim kh, C6 nhiéu logi. Logi 1, c6 4 nét. nhung ta chi chi trong théi tén nét La G8 theo do ma so Véi nét La. Logi 2, khéng théi nhung dap khé lén mat ban 1di dua én tai ma nghe. Thanh mau bj chdin déng sé rung lén nédt La. TU Do, Ré, Mi, Fa, Sol, Si, Do, nét nado cling ding véi nét dan duong cdm tdc la ta c6 mét chic sao dung. Vi sao 1am bang tay nén déi khi ngudi 24khoét sao khoét dung nét Do ma thuéng nét khdc Iai sai. C6 nhUing chiéc so khi ta bit kin cae 16, théi ln khéng phdi Id nét Do nhung ld mot ndt nao d6, Tidy nhu nét Si chdng han, néu muén biét chiéc sao cé dting hay khéng, ta ctf ging tung nét theo 4m cap. so véi mét chi&c dan nao dé dugc lén day ding diapason tic Ia ta c6 duge mét chiée sao dung. 3. NEN THO! SAO NGANG HAY SAO Doc? Thu sao ma cac nhac si théi 6 dai phat thanh cae ban thuéng nghe. la s4o ngang. Sao dec. 6 déu c6 bd phan phat tiéng kéu nhu céi sup-lé, rat dé lac giong. 4. BE DAY CUA ONG SAO CO QUAN HE Gi DEN AM THANH CUA SAO KHONG ? Khéng nén dung thd Sng sao méng qué, tiéng sao rét dé bi lac giong. Phdi chon 6ng sdo ndo lam bang tht! 6ng tre gid, b8 day dé hai ly, tiéng sao phat ra sé rt chdc. 5. ONG SAO, ONG BICH, ONG TIEU KHAC NHAU CHO NAO? Cé hai logi, Mat logi théi ngang va mét logi thé! doc. Logi théi doc Igi cé hai thi, mét thd dau phat ra tiéng kéu lam theo kiéu cdi suip-1é va m6t thi! to hdn cting thdi dge nhung dang trude 6 516, dding sau cé m6t Id bit bang ngon tay cai. Ong nay ggi la Ong thiéu, trén hét, & phén ddu Sng cé khoét mot Id nhd, ngudi thdi dat mdi vao dé dé thdéi thanh ting, Tiéng tiéu hay tiéng thiéu nay rat tram cht khdng véo von, réo rat nhu sao, Ong sdo ngang cén cé tén gol Id quyén, rat nhd “Ong quyén dai khen ai khéo théi, tha giong tram nhiéu néi mé man” (cau ho mién Trung). N&u lam bang cay trac I6n thi ggi la Sng dich. 256. NHONG AM THANH BAC BIBT CUA TIEU, SAO, QUYEN, THIEU, DICH Tuy cUng mot hinh thtfc, cling chia ra 16 théi va 16 phat 4m nhung cé 6ng to, Sng nhé, tht! théi ngang, tht thdi doc. Thu! théi ngang cé 3 logi : Nhd nhét goi Ia Sng quyén, |6n hon mét chiit gai Id sao, Ién han nila ggi la Sng dich, Tht! théi doc ma nhé goi la Sng tiéu, tht Ién hon, giong tram hon, c6 5 1d trudc, mot Id sau lung (bdm bang ngén tay cdi cia ban tay mat) goi Ia Sng thiéu. Méi thd phat ra mot Gm thanh khae nhau. Téng quyén vén nhé.nén am thanh phat ra [anh lot cao vist, vang xa. riu rit Nhu tiéng chim Am thanh ctia tiéng quyén thuéng reo vui trai véi tiéng dich thi diu dang, ém va buén, mém nhu nhung Iya, thich hgp vdi khung cdénh md hd, huyén do, than tién. Ting thiéu tram hon, am u nhu tiéng gid Ida trong hang déng. rt thich hgp dé dién ta tam finh u sdu, tuyét vong, nuc nd, than van. Riéng Sng sdo thi phat ra mot 4m thanh dung héa, 6 gitia cae thd quyén, dich va thiéu nén co thé di&n ta mét lic c&c trinh ty Ndi trén. 7. CAC GIONG CUA SAO Sao cé nhiéu logi, c6 chiéc sao en Sol ttc ndt thdp nhat la nét Sol, C6 chic en La, nét thép nhét Id nét La: c6 chiée en Si, Si bemol, hay en Do, tile Ia khi bit kin c4 6 16 théi ra, ta c6 nhuing nét vita ké. 8. CACH GIU GIN ONG SAO NHU THE NAO? Khong can ban tam vé van dé nay, chi cén luu y Ia ating 48 6ng sao kh6 qua, khé thdi. Thinh thodng nén nhung 6ng sao vao nude db vai phut d& cho léng sGo duge tron va sach, tiéng phat ra sé nhe nhang, 26C6 ngudi dé nghi ngam ng sao vao nuée mudi nhung diéu nay khéng cdn thiét, T6t han hét Ia cho 6ng sdo vao cai ti vai dé tranh bui bam. Vi ta dung Iluén nén khéng s¢ sao bj méi mot Gn. Thinh thodng nén dting vai mém lau trong léng Sng sdo cho sach va tran dé cho dé thdi. 9. THE NAO LA MOT ONG SAO SOL? Sao Sol Id s4o md ta bit kin cd 6 15 phat Gm ta ra dm Sol thép dudi khuén nhge. ngang véi 4m So! cia dan Piano. Vé hinh thtfc sao Sol én han so Do, khodng cae cac IS bam cting dai han, do dé ting phat 1a tram Gm, mém mai hon. Ding sdo Sol, ta sé cé nhting &m thép nhu si, La, Sql duéi khuén nhae ma sao Do khéng C6. Co hai lagi s4o Sol : S40 Sol thdip va sao Sol cao, S40 Sol cao Ia logi sao Sol rt nhé, bit kin cde Id sé phat ra dm Sol 2. Sao nay ging vi vut. thanh, sé ding dé dién td tiéng chim, théi nhUng bai vui tuoi, ru rit. Theo ban vé dudéi day, cac ban sé bi&t cach mé tay dé co nhting 4m nao trén Sol. | al i i+ eo io 0 /e/° | Es je clolojololojelo FLelejcjclolclojelo Blleleeiclolciolejol = Ji@jeeeojcjoloje Edjelele ele cjolee S leleeeeleoelo | H | (eisl | | i ler, | ntl i | Tele10. SAO H’MONG HAY SAO MEO D&n téc H’Méng cé logi sdo tiéng rat tram, phdi ngam ma thi, gai la sao H’Méng. Sao nay tiéng phat ra tram budn, 6m u, hoang dé rt thich hp dé dién té thién nhién, rcing nui. Téng sao phat ra do mét ludi ga méng gan noild thdi. Ludi ga nay bang déng méng, hinh tam giac can, Ta khéng ké méi vao miéng sdo dé théi ma phdi ngam phan ddu sao, luc théi ctia ta sé lam ludi ga rung 1én ma phat ra dm thanh. Am thanh sao H’Méng ¢6 4m trong mugt va dm ré. S40 H’Méng nguyén thily réit gidn di. Hién nay, vdi su gop céng edi tién cia nhiéu ngudi, sao H’Méng duge tang thém cung bade, tam am mé réng, c6 khd nding déc téu va héa tau nghe rét hay. Sao H’Méng cdi tién dai khoding 45 cm, duéng kinh 2 cm, trén than sao ngodi IUdi ga cén khoét thém 9 15 bém theo mét hang thang. 11. BOI AM CUA SAO V6i sGo ngang, néu ta mim méi thdéi manh, cé nhiéu 16 bam sé Phat ra hai, ba Gm khac nhau, ngodi &m chinh cia n6, cae 4m dé gai I b@i Gm, Néu ta bit kin cde Id trén sdo Do, mim méi théi manh sé co Gm Do 3, Gm Sol 2. ; Néu thi nhe, ta cé Gm Do 1 va manh hon mot chit, ta cé 4m Do 2. Nhu vay c6 mét s5 15 phat am cho ta cdc b6i Gm nhu sau : + * e« + Hang nét 6 dust + 4 Gm bam, cac Nét tn Ia Gm boi ° ee Ta biét nhu vay nhung it khi dang dén cde béi am nay, nhét la V6i ngudi mdi tap. vila khé choi vila dé ln 16n vai cdc Gm kha. 2812, PHONG TIEU Véi cach théi nhding béi 4m nay, gan day ngudi ta da ché ra cay phong tiéu, cht co mét Id théi khoét 6 dau sao nhu dng thiéu thdi doc, hoan toan khéng 6 15 bam. Ay thé ma van théi nén duge nhiéu am khac nhau thanh bai ban. Dé la do cach théi manh va nhe khac nhau thanh nhting béi am rdi dung ban tay bit cudi 6ng tiéu, md ra, day vao hoge ngdn bét 4m thanh cho thép xuéng hode mé ra cho cao |én hode vd vé ban tay cho 4m thanh lay di lay Igi. Phong tiéu thich hgp véi nhUing khuc nhac Tay Nguyén vén don gidn, lay di lay lai mét s6 4m thanh han ché nhung nghe hiu hat hoang da, thé hién duge tiéng chim kéu, sudi chdy trong rung. Phong tiéu lam bang Sng tric hay Sng nila, dai khoding 50 om, duéng kinh 15 ly, mOét dau khoét Id thdi nhu 16 thdi cia éng thiéu, dau kia dé tring, trén than dng tiéu khéng khoét thém mét Id nao khac, Ngtia ban tay mat, dat dudi cudi dng tiéu, md ra, khép Idi, cll déng ban tay thé nao dé cho 4m thanh thay déi, cao thdp to nhé, ta sé tao ra duge khtic nhac theo y. L& théi ca Phong tiéu gidng 16 thdi cUa dng Thiéu LUGi ga trén Id thdi sao (HMéng) Méo 13. TAL SAO ONG SAO LAI KHO THGI, NHAT LA THO! NOT DO ? C6 3 nguyén nhan . 1) Tqi Gng sao khé qua. Nén nhung nuée, ray cho rao, va chil lng sao cho sach va’ tron lang, sdo sé tr nén nhe, dé dang théi dd mai nét. 292) Coi chung sdo bj nuit, Chi mot dusng nut nhd, hoi bj xi ra, sé thdi khéng ra ting. Trudéng hgp nay nén dung mét chiéc sao khac. Do nut chan bi hd hode ndm khéng dung vj tri. Nén addy nut chan td vé ding ché ctia nd, ndu sap dén cdy dé véo dé bit kin va gid yén khéng cho nut chan di chuyén. Vj tf ctia nut chan cach Id théi 7 ly, néu xa hdn cae Gm sé phat ta sé sai lac va kho théi nhting nét trén bUc cao. Muén cé nut chan ty nhién, khéng xé dich, nén chen nhting dng so 6 mat. Mat Sng tric nam cach 15 thdi 7 ly. hoi cla ta thé! vao sé ting hét vao léng sao, rat dé thdi nhting nét cao. 3 Nut chan dung vi tr Nat chan nam sai ché, hai thdi vao sé ph4n tan lam lac giong. Mui tén la dudng phan tan ctia lan hoi 14. MUON CO TIENG SAO VANG XA HOAC NHO BOT Mu6n co tiéng sao vang xa, nén chon 6ng sao nao ma I bar khoét kha Idn. Muén cho ting sao nhé Iai, khi thdi trong nha hay tron phéng khach ban nén chon nhting tiéng sdo 16 bdm nhd. Ngoai ra, ba tua Sng sao vao thanh méi, cho méi t¥a manh vao ham rang duéi. Ide: thdi sé lam cho ting sdo nhé Iqi va vut lén nhU médt s¢i chi Gm thanhk Cdch dé goila thdi nén hai. Da @D So L8 bam kha [én theo hinh hat dau 16 bém nho 30Qua cdu gid bay Dan ca QUAN HO BAC NINH Yeu nhau cdi do (6i a) cho nhauw WE nha déi rang cha dt me (A ada a) Rang tinh tinh gid 9 bay ‘Tinh tinh tinh gié cay. Ly con sao Dan ca NAM BO Ai dem con sdo— sdo sang song Cho sv 8 ling x4 + => SSS oe «7 = Tinh bun bay xa Con sdo xa bay xa w — = ———— x ee — = Se = owe + ¥ So léng bay xu von sdo. x xa (1) Hai nét nhé néy Id tléng “huyt* vudt bang hal ngén 2 - 3 «6t nhanh 31Ly ng¥a 6 Dan ca NAM BO — i —— r 62S ee 32Hat ru Mién Bac Hat ty do - Khoan thai A aaa oa A @ aa i. Cha con dénh gidc lap & — Sh Seas = = SS = = =| F ¥ St ? cong Cho sita me chdy 9 — mOt gidng —thién o thu. Cha dem cdi chét quan th Lamnén site sng bay gid cita con A cao oa A cetoaa Ho IG Mién Nam Ad Lib, ONS a. Tudng gitng sau anhndi soi day ma 4 RN — Ainge giéng - dai Ai ngo gidng can. Ho... O.. . can Anh 1iée hoai soi (0) AY (Yor. Youd 33Ly qua cau Dan ca NAM BO Dan ca MIEN BAC Tu do = Khoan thai a a re ——— SS Con cc bay ya, bay qua qua rudng lia bay ve v8 déng = xanh_— Tinh tinh ee tang la tang tinh tinh @ dan lang ring, +o dan lang ci ring 6 S55 = ae — bidi —dbiét hay ching Rang cd —ibiét(iét «hay ching, 34Tr6ng com D&n ca QUAN HO BAC NINH tinh bing cS cdi tring. com khen ai khéo vd 6 my bong nén bong & may bong nén béng. Mot dan tang tink con nit, mot dan tang tinh con nit i wii sing 6 mdy di fim em — hd thuong ai déi con mato mdy lim dim, d6i con mdt 6 may lim dim. M6t_— dan tang tinh con nhin 6 6 6 6 may gidng 10 gidng to 8 may di tim em nhé thuong ai duyén = SSS SSS Ss ve as GCOS CG ng khdch tang bing duyén sng khdch tang béng. @ Cau chot nén théi len mot bat 40 35,Ly chiéu chiéu (Con gi Ia Ly moi hay Ly qua Dan ca MIEN TRUNG Chiéu — chidw dat me... dde me (Ta Ia) deo qua ato (Ta 1a) deo qua deo. Chim keu chim kéw (tinh nhu) ben nd Dy! od.! Chi rita? Chi rita.? oi hai vugn treo, vugn treo (ta 1a) kia ban kia (ta Id) kia ben & kia, oi Agi vugn—trto (tala) kia’ ben kia. Chiéu... * Oy 104 1: Ting chim ring ku, * Chirda ? Gi voy 7 Githé 7 36Ly con sdo Quang D&n ca MIEN TRUNG (Tinh QUANG NAM) Ai dem con sdo_tinh ban sang song uw it u (Hai tay 6m) ...xodc tinh ban ngang ling uo it uu lam reng aé cho dé cho con do reng chao 6i em dau bung quad RR RR RR bé cho dé cho con sdo sé léng bay Chao éi em dau bung ldm Idly— gitng cho xa a a a reng dé cho mau u“ a u uo lam reng chu choa dé cho con sho sO ot sf lng bay em dau bung qud wou lay ging cho aA: xa uu bay xa sotto bay xa. Hai tay om... mau wou iu “ou cho mau cho mau. * Lam teng : glong Quéng Nam ¢é6 nghia Ia lam sao. * Chu choa : tiéing than cé nghia I6 “chao 6" @ Boan cust : Khi hét.nén hat xuéng mot bat do. 37Trang thu da khuc Nhac Cdl ludng NAM BO Ly lula Dan ca NAM BO Ai vé — ngoai dy md qué em Nadn cho lu la ta gai at nguai_ oi Goi doi Bt i ngudi oi md thily chung Gdi ddi Iai oi ngudi_ oi _ma thily chung. 38Ly tinh tang Dan ca MIEN TRUNG SS Ai dem con — sho. sang sdo O tang 6 tang tinh tang tinh tang ¢ 7 eB ee tink o tang tink tang xa 7 bay xa xa la bay xa O tang 6 tang tinh tang tang tin tang. Ai dem con sdo. sang... 39Luu thdy Nhac 18 MIEN TRUNG =: i Ee ee =e ——— 4 -—— = = a Neuygn mét lang thdo ngay Dan ta cing mot long thio (x gay Séng vui vdy tin tudng ngdy mai Lo xdy dung lau dai hank a rx phic Uec tau dai cudc doi thm tuoi Ban minh gi nhd phan lam trai Bude tuong lai minh nen tigi, tién, tién, tin khong lai Sao cho rang cho toi mat may Da dditng loi cht nguyen dig phai Non song ven trudc sau mgt loi hoa hai tet trung dé doi Trai anh kigt, gdi Vigt Tién Réng — mong cho duge dai cuge thanh cong — Muén_ndm git hai che Tien Long chdu con Réng guong trong 16 rang. 40Kim tién Nhac 16 MIEN TRUNG. Sanh ra dao lam trai cham lo hoc cho dang én nguisi dé dua tri dua tai kip nguai De ta ue dimg lén xa Khi- bén thdy, khi bén ban, khi bén dan lay van tu dém ngdy dé ma coi nay con ot Nay con gdng céng gdng cong ma hoc hoc dang nén ngudi gdp thoi dua tai Ai oma 5 chi tht nén Ai ma cd cht thi nén c&) cong c cong rén tp (u hit) thoi gdp gdp hOi gap hOi réng may CO cong c& cong ren tap = (ut) thot gp. @ Bal Lu they va Kim tién ka hal bal nhac Ié trong kho nhqc ¢6 truyén.Mién Trung. Trinh cién theo thi ty. xong Luu thy 1d tiép ngay bal Kim tién. Khl da t¢p thanh thgo hai ban nay. bgn nén théi cao In mot bat dd. ting sdo sé vi vit. réo rét. Khi hda tu vél ede nhac.cy khdc. tiéng séo 86 leo ln cdc 6m thanh ciia cdc nhac cy khdc, néi bdt lén v6I nét trong 80, tuo sang, Khi 9c tu hal ban nay cdn thém fréng va sanh 1iénIé hal nhge c¥ thuge 6 go cho them x6m. 4Hd Hué Cau dao - Hét site cham Tinh vé Dai Luge, duyén nguac Kim Long Dén noi day i e eS SS oo la chd ré cila tong. Gap nhaw a ho con ooo og ndo le ben ooo @ @ noo, 42Tié. ui Sogn lai theo Gam Fa truéng dé tanh cdc nét thélp ma sdo khong cs. DUONG THIEU TUGC Hoang hon Id reo bén thé Hoang hon toi boi ‘Id thu Suong_ mo ng@m ngai xudn’ xanh —— Bang Khudng phim loan vuong tinh Dau béng tring — xua mo khitc nghé 3 thudng phai tan mét thoi ligt oanh Xa dua gid may lank lng Chiéu thu nhd nhung vi dau thdm ddi gidng chdu tié thay tai sao danh “Ig lang. Man mdc khéi huong bay diu dang — Nhu t6c may vuong dang liu mo 2 mang Cung dan nhd 1@ Tdm Duong Ai dé tri am bit cang. @ N6u cde ban thél bal nhac nay bang 40 Sol thi kh! glal dlgu phat ra s6 1d giong Bo. Ban ghiter lén dung diapason, diéu ton Do sé dn vél sao, 43KY THUAT THO! BAI PHUNG VU Phung Vu la mét khuc sGo dién ta cadnh mét con phyng hay bday phung dang mia lugn, via x6e canh, véy dudi vita hét lén nhdng trang tiéng Iu lo, biéu 16 néi mung vui, rn rip. Day la méOt khtic sdo truyén Iai tu xUa, nay chi cén vai nhac sf stt dung tiéu, sao cia ban nhac Bai néi d Hué Ia cén din ta dude. Khic phyng vd md ta thuéng nghe trén dai phat thanh, 6 dan luc huyén, tréng bongo dém theo hién nay, la mét khtic mé phéng theo nhac cé truyén. Mun théi khac Phung Vi diéu ma cac ban can dé y 14 phdi théi sao cho gidng tigng chim kéu, Muén nhu vay cdc ban phdi sti dung cac ky thuét - Reo (bang cach biing lui) - Rung bang ngén tay (mét ngon, hai ngon, bén ngén mot lac) - Huyt. - Xoa, 1.Reo bding cach bing luvél : Tic Id tap trung rung cdi luéi cia minh lén truéc thanh nhung tiéng ro... ro... ro... i Méi dat sao Ién mdi va dé cho Iuéi rung Ién, théi hoi rung vao 15 sao. Nén nhé, khi reo bang cach buing ludi, ta chi thdi nhting nét cao, tU BS, Si, La, S6l, Fa ma thé. 2.Rung bdng ngén tay : Nghia la dng mét ngén tay dap lén mét Id nao dé nhiéu Idn tu to dén nhéd. (Ky Gm Tay phudng viét I trill.) Rung bding hal ngén tay mét Ide nghia la thay vi ding mét ngén thi ta dung hai ngén mét luc, cling nhdc lén 1déi dap xudng 2 Id tiép nhau, nhiéu lén nhu vay. Tiéng phat ra sé gidng nhu tiéng chim hét. Rung bén ngén mét Ic cung theo cach dé, 2 ngén 6 ban tay tdi, 2ngén 3 ban tay mat cuing nhét lén dap xudng bén 1d ndt mdt Ian. 44Cae ban thi tap cach nay va sé thdy tiéng sao cua minh gidng nhu tiéng chim fu lo. Nhu vay, tic 1a ban da tim théy mot phén bi quyét ctia cach théi bai Phung Vd ri dé... (Hai ngén td va ngén gitia cla méi ban tay dung dé rung). 3.Huyt : Huyt tc la théi mét ndt rat mau. Nét nay reo Ién va tét ngay chi trong ntta gidy. khéng kéo dai. khong ngaén nga, giéng nhu ting chim hot ( chi ap dung véi cdc nét cao trén bic thudng). Mun vay, ban [dy hoi manh théi mot nét ndo dé, hé vita théi hai ra thi ngén tay ting nhét Ién ngay va dung hai lién, Nhu thé, nét nay bj ngdt ra, tach rdi cac nét khac. giéng nhu tiéng huyt cua lodi chim. Ban thtt theo cach chi d&n nay. khi nghe-tiéng sao cua minh giéng nhu ting chim huyt tlic la duge. 4,Xoa : La ding mét ngén tay xoa tén mét IS sdo, ngén tay dua qua, dua Iai sat véi mat I8, tiéng phat ra cé thé giéng tiéng chim gu. Bay gid xin ghi ra day vai cdu cua bai Phung Vd, mdi cau sé kém Idi cht thich bén canh chi cho ban biét Id nén rung, nén reo hay nén vuét nhUng not ndo. Trude hét ta hay déng y véi nhau cdc ddu hiéu sau day: R (reo), r (rung), H (Huyt), X (xoa). CAUI: e Nét Sol trén co ddu r, rung béng ngén tay deo nhdn cuia ban tay trai. r ' t > NOt Ré trén cé 1, rung bdng hai ngén (ngén trd va gida cua ban tay mat). Nghia Ia cd hai ngén cing nhét |6n mét lan. dap xuéng ndt Fa va RE mé6t lic rat lanh le.CAU 2: Caéu nay chim méi Iai, ddy hai ra ddu 1udi, théi ng&t tung ndt, Nét La cudi cting rung bang ngén td cia ban tay trai. 4 a Cau nay cling théi nhu cau trén. Not Sol cudi cng rung bang ngén gitia cia ban tay tréi. CAU 3: 3 nt Mi co danh dau X tlc Id xoa. Dung ngén trd cia ban tay mat xoa theo chiéu ngang nhiéu Ian trén nét Mi nay (gitta Mi va Fa). CAU 4: Vv H H Swe A v ro H a“, 46Cac nét (Fa, Sol, La, $i) én cé déu V Id vuét thét nhanh va dung noi nét Si danh déu H ttc Id huyt. Méy ngén tay bit cac 15 nay phdi vila mé that nhanh v4 vust that nhanh theo chiéu tu phdi qua tdi. cAUS: e Nét Do cé ddu R ld reo bang cach bting lusi. CAU 6: Nét Fa rung bang ngén deo nhén cla ban tay trai. Bay gid sau khi tap xong tung cau mét cach sudng sé, ban hay két hgp 6 cau Iai lam mét tic la ban da thdéi duge khic Phung VG ma ban da tung yéu thich. Chi y : Théi bai nay nén ding sdo en Do. vi séo giong cao thi feo, rung mdi dé giéng tiéng chim hot. Bay gid, ban tap theo dogn dudi day, xong két hgp vdi 6 cau ban da tap 6 trén, ta sé cé mét bai s4o Phung VU kha hodn chinh. Bogan duéi déy nén dat lén ddu bai nhu dogn nhae dao ddu, cé nhting 4m thanh chay duéi nhau riu fit. Néu ban cé ngudi ban ndo chal tng hod sanh tién, nén rd ho cling tap véi ban. Thém bé gé vao, bai Phung Vu sé thém hay 47Phung vu Cau dgo b ce Rung tay, cham dénc~ i ‘ . eeif# - pte * 3 Seo . Hug Hust — Hut~—Canh héng Trung Quéc ROSE DE CHINE Nhac TRUNG QUOC Kia mot_— nang Trung Hoa rang trding xinh nhu la Kia nang Trung Hoa xink 40 mdt den nhw hat nga Nu cudi tuoi ne — hoa thdm C6, em tha thydt luge huyén Nang nhin 16i song khéng ndi Khién 156i lo Idng wu 1a, Long t6i thém vain vuong nhitng khi chigu 12 nin cdnh chim phién Long t6i nhu bong trang sé soi bén nang trong gidc mo 1 — , TT qua, Mgys dua nh doi chim kia Bay t61 noi tdi xa, Hien DE long cd say... [2 .mé man khiic ca trién mitn, Cd sao nhing chigu Ngdm may lng ty Cé sao cé buén Cé sao ce sdu - 2. Nang Trung Hoa dédm chim trong mo nhu thén tha, We co nis” bo" song. Dug Shu vi daw thug. a9Hoa anh dado SAKURA Dan ca NHAT i oom ya mi ni yt ka on sOOne day KHUC HAT THANH XUAN J. STRAUSS Ngay dy khi_ un rq. dai Mt tro Dink minh Nhac lang —huomg xudn = bdi_ Bi Nw tith ai 6 li chim vui C6 lita doi chia nhau Iain tiéng hdt lan ngéi. Noi vdi nha yeu nhau = ris mot cn 2. rang con mdi khong — ngudi. ngdy con mdi tual... andi, R6i nd tay cling — ni vui hing cau @m em khong roi vai Rot la loi hinh_ dang ai khudt xu héi Cho bhi ugaki thong nhd tro xa x6 Nho toi edu yéu thong —nguoi_ mot ngdy tdi mdi imu. 51Réverie R. SCHUMANN - Ld! Viét HOAI BIEP xanh cudi trdi thuong nhd cudn hdn ly wt 16i dau R6i day én anh lam = may IR thie Ngén tay con vueng phim dan c& nhan nét son phai dén, Vao —- oe a => = SS= dém hoang hoa dén nghiéng béng nhd Déa sao 52thuong khdc nhda vai do kinh a6 bai ngai — Thdn giao fim em mudi phuong mat biée Ao thu bay nhd = mui huong clic tien chi béi Adi Ngoai khoti hang mi vdng trang vién cach Bén séng = + —s F=f gaat ; ; z mua bdng ngudi xa khudt tiémg dan ngdy Long — 4s & = <5 x SS G iS 5 £ anh long em ch nhau may kip Gide mo phai hang hai nguoi khué cdc phim dan ran the ben nado vong am 53Back to sorriento TRS VE MAINHA XUA Vé day voi mau gid ngay lang thang Vé day voi xc hin hdt lanh ling Oi lang du quay vd iu tan, Dau ting dan ngoai hin mua Vd dtu bums vui hao hoa. Mdi téc nha lun luyén vat trang thanhrss Néu mua vé 6m lay hat long lank Cha mong ndng cho vui doi audn xanh Ngoai xa vdng bidt dau ndm — nha budn Dét anh dén in béng vdo réu xanh Sé thdy cudi tan vd hén dém thank Va nghe tigng kitp xwa buic —mhe ve Dang khéc than trén duéng ndo — né, Thoi nhé ding hoai = ty SSS == = + # la Ft am xua Giot == mua da roi tren thém nha Nguai_ngdi im bong ling nghe thang ngay qua.Chiéu ta SENERATA ENRICO TOSELLI Allegretto Ling tram tiéng chiéu ngan Nhac dat diu di an Nguoi i, tan duyén kigp chua hé 10 lang. Da quén hét sdu chua.? Loi nay la __tiéng mwa Quy dang dudindng phai mo bin gio tho nghe ting to tinh mong —chd. Chiéu @m e@m dua 56duyén vé ngudi Ban trién mién ndn tiéng sdu doi Neubit Adit Den bén tdi nghe tdi xao xuyén mhu — chuyén thdn tien Niém mo xua la a6 Cho ta nang niu li ca Chiéu ma khéng 3 sian hi hing khdi thién dang Thuyén tréi bén séng xa ditng cho Xin hy ling nghe bao Iai tha ~—chidu 1a, Nhac chiéu cla ching ta la cau an. di mun doi Bong da x8 rdi hay nép trong long cdi dai! Tinh you mai mai. 57Sdu TRISTESSE DE CHOPIN FREDERIC CHOPIN Vuong sdu nai nao Y thdm tran mau Chua ngudi yeu déu mdt da hoen mau thuong dau Khéc lic dém thaw Oi! tiéng long lo Ido dén lan nude mdt ngdy nao Khic tinh ddu hen vé sau Laing vé moi xua Béng thay buén dua Xa xbi la nkd bic duyén ra ddi trong mo Titing hat dudng cresc. 10, Ta mucin niu em v8 vi dong chau Ta hing hét 58sdu dén doi sau Ta mudn tim mau tdi cdi nao nuong — du Cho tu vdng sao Gid bang nhu niém daw X6t xa nhw tinh mdi Tam hénlén — khot Sé thy sdu ngudi Cho ta tim ti kiép v6 ludn cia tan phai Cat tiéng qua dei te 5 = SSS = Ta s® thodt linh Aén gifta néo xa lai dt bai the ‘Ta bién thanh tam tami tinh tan v0 Cho ta thank mo Séng yén trong nghin thu Vang tanh nhu dai gid i PPP Dd trong tinh ci Bong ta con nhd Thien thu sdu uw 59NGHE THUAT NGAM THG Tho qui ngdm binh Ctng nhu mét ban nhac phdi tau lén. mot ca khtic phdi hat lén, mét vé kich phdi dua 1én san khdu trinh dién thi méi dng nghia mét bai hat, mdt vd kich. Thd cung vay, phdi ngém |én, binh lén mai thé hién ddy di stic y nghla cua tho. In trén gidy, hién ra du6i mat ngudi doc, tho chua Iam hét cdi chile nang cla n6. Phdi cé mét giong tét ngam lén, phy hoa cé tiéng dan, sao ré0 rét du ducng. Bai thd méi thém stic truyén cdm y tha, tinh tha, Idi thd Ie dé khong con 6 trang thai tinh nda ma tung cau, tUng cha tt nén s6ng déng. Tom Igi. ngam thd Ia phy luc vi tac gid, truyén them sinh khi cho bai thd, lam cho kha nang truyén cam cua the thém manh liét. Do thé, ta khéng ngage nhién khi thdy cdc cu ta xua, méi Ian lam xong mét bai thd ddc y lién nhém hop ban be, mé tiéc rugu réi nhd ngudi 6 giong tét ngam lén, VUa udng rudu, cdc cy vila rung dui thudng thie bai tha, Idng nghe tung Idi, tung chu. Trong nha hat, hay trén mot con thuyén nhe lust trong dém trang tac gid lim dim mét trong khong khi xénh phach mo hé, ngudi nghe nhu udng ting 4m thanh thanh thét du dugng ctia tha, cia nhac. Tho du khong hay nhung nhd ngudi ngam hay cung cé thé thanh hay. Tho da hay, nhé giong ngém hay Iqi cang hay hon nda. Biét ngém the Ngam the dé hon hat. Hat bat buée phdi ding bai ban, dung 4m, dung diéu, dung nhip (chua néi hat hay). Ngam the dé hon vi it han ch6, bé budc. Ngudi ngém tho cé nhiéu ty do, phéng tung hon. Mét bai 60thd ma ngudi nay ngaém theo diéu nay, ngudi kia ngam theo diéu khac, khéng bat buéc mién sao hay thi théi. Viéc kéo dai cau ngém, ch4m hay nhanh, thay déi hai, thay déi diéu trong Itc ngam Ia tuy ngUdi ngam. Khi tha hon nda, néu cae cy igi nhé mét dao nugng nao dé, dusi x6m cd dau ngam bai the dé én, hodc hat theo Ii ca tru, ta ngam mét bai tho tUc Ia ta nhac hdéa bai tho dé. Cadi khé 1a lam sao cho bai thd trd nén truyén cam, kiv6ng nhding phan igi tac gid ma cén néng cao gia tr cua bai tha Ién, thu hut say mé ngudi nghe. Do dé, ta cn chu y dén doi diéu quan trong sau day: 1. Phai nghién city ky bal thd minh ngém Trude khi ngam, phdi tim higu ky bal tho, trénh “tam sao that ban”, sau khi dé tim higu cdn than, so sanh, de héi. da chde Gn ri méi quyét dinh ngam bai tho dé. 2. Phdi hgc thuge bai thd Bé tha thdm vdo hén minh, khdm pha thém cai hay eta tung cu th, Idi tho ma chon Idi dién td thich hgp hon. C6 mét diéu thusng hay xdy ra Id. cling mét bai tho dé ma hém nay ta ngdm khéc, it Iau sau, ngam thy hay hdn. Dé Id do ta a4 thuéc léng va thdm sdu cai hén the, y tho cla tac gid nén giong diéu cia ta st] dung cng thich hgp hon, tuyét vai hon, M&t khae, khi dé thude léng bai the, coi nhu ta ném vung 181, khi ra trinh di&n sé khéng con bj phan tam ma hodn todn ty tin, Iam chi duge giong diéu, d6ng tac ca minh. 3. Ding bao gid lén sén khdu ngam tho ma cdm gidy. Gidy sé che mat mat ngudi ngam. Ham nhin vdo gidy déi mat “eta 36 tam hén” cia ban sé khong giao luu duge véi khan gid dé truyén dat nhung y tinh ca minh, ngam th ma cdm gidy via 6 Idi véi the, co 1i vai tac gid vila v6 18 véi thinh gid. chting #6 ta khéng cn trong viée lam nghé thuat. Chi nhdng trudng hgp qua bat buéc thi phdi cé Idi xin 181 khan gid trudc. Nén chép bai tho vao mét té gidy nhd; cd ban tay, BUng bao gid cam mét td gidy chép th Idn nhu mét Id ...sd. Khan gid sé mat ngay cdm tinh vdi ta khi nghi la td gidy IGn thi thd sé dai, ho sé dé chan 61nhu khi di nghe dién thuyét ma thdy dién gid rut trong cap ra mot xp gidy day cém va ctt nhin vao do ma doc. Na&m tran mat gidy, tho chi la nhting con cht, xem bang mat chua théy hét cdi hay. Phai nghe ngam én, thd td thanh séng déng. Ngudi ngdm nang thd lén, va trong trUdng hgp dé, ngudi ngdm td thanh tac gid thd hai ca bdi tha. Ngudi ca si cé thé bj ché Ia hat sai (sai ton. sai nhip, dién ta sal finn cam cla bai hat) nhUng diém nay 4a duge tac gid ghi 6 bang phuong phap ki 4m (solfége). Bat ky ngUdI NUdc ndo, néu da hoc xudng am thanh nhac thi déu xu6ng lén nhu nhau tu cao dé, trudng dé, tiét nhip...6 dé phan nay linh déng hen vi ngudi ngam chi d6ng trinh dién mét cach ty do thodi mdi hon. Dé Ia nhu vay nhung Igi eting rat kho 4, Tim hiéu nét dung, hinh thife ca bai the: Viée nghién ctu bdi thd sé giuip ta biét bai thd dé thuéc logi tha gi :the ¢é, ludt Budng, thd mdi, thd ty do, thd luc bat hay thd van xUOLV.V... Mdi logi C6 médt I6i ngam thich hgp. Tho van xudi nhat dinh Ia khéng ngam nga duge ma phdi dec (cé tinh nhac). Tha Dudng luat cé I6i ngam Budng thi truyén théng, tho Kiéu cting cé han I6i ngam riéng khong thé ngam theo Idi Tao Ban...The cé nhiéu thé : thét ngén. ngd ngén, c8 phong, trudng thién, 8 chd, 2 chi, luc bat, song thdt luc bat, tho ty do eau dai cau ngdn khéng déu, tho van xudi mdi cau dai dén vai ba musi cht...Cé Idi thd pha thé, tho hgp thé, mdi thé nén tim mét giong diéu thich hgp dé dién td. Dé Ia néi vé hinh thie Cai quan trong 1a néi dung bai tho : thd td hinh, ta cdnh, tho ké chuyén, tho triét ly, the trao phiing, the cam khdi, thd tén gido.v.v... The Iai mang nhiéu tinh chat : hUng trang, lang man, bi ly, bi hung, diém tinh, trong sang, tudi vui.v.v... Phdi bist phn biét 151 thd va tinh cach cé biét ctia tng bdi tha dé ty theo dé ma chon giong ngam va cGch dién td cho thich hgp. Cé I6i tho ké chuyén, qua bdi tho, tac gid thudt Iai mot mdi tinh hog@c dau thudng, ngang trai hogc nhe nhang, nén tho, Mdu tim hoa sim cia Hu Loan, Qué hudng ctia Giang Nam, Nul Béi cia Vo Cao, Hoa 62trdng théi cai trén do tim cla Kién Giangwv.v...thugc logi tht nhat. Bi Choi Chia Huong, Son Tinh, Thy Tinh cia Nguyén Nhuge Phdp thudc logi tht hai. Véi nhUng bai the 6 tinh cach ggi nhé qué khu, bigu hin hdi tie, ky niém, ta phdi bigu dién nhu mot ngudi ké chuyén bang the. Noi nhiéu hon ngam. Giong néi mang tinh récitativo (ké 16) nhu trong ca khuc méi. Co nhdng cau thd binh thuéng khéng can thiét phdi ngam nga ma chi cén néi én Ia dG, NSu ta ngam nga, suét must nhung diéu khéng cdn phdi ngaém nga, diéu dé sé trd nén Id bich budn cudi, mat hét tinh cach nghé thuat. Vidy : Nang ¢6 ba ngudi anh di bé déi. Nhdng dda em nang, cé em chua biét ndt (Mau tim hoa sim - Hitu Loan) Day Ia cau thd ké Iqi mét viec rat binh thudng, chi cdn noi cting dd, khdi cdn phdi ngam nga. Chen vao nhUng cau néi, nhGng cau ngam méi néi bat 1én. Do dé dting lam dung ng&ém nga, véo von qua nhiéu ma phdi biét két hgp gia ndi va ngam. Mot vi dy khac : Bai BI Chai Chua Hudng cia Nguyén Nhugc Phdp. Bai nay 1a tha nam chi, ké chuyén mét cé gai theo thay me di I& chUa gp mét thu sinh trén duéng di. Mét méi tinh nhe nhang, tudi dep nd ra nhung khéng kéo dai dugc bao lau vi khi hOl chda b& mac thi hai ngudi cting xa nhau. Ngusi ngam khong thé ap dung Idi ngam Kiéu hay mét diéu ngam ndo Ié thé, ai odn dé dién $4 bai nay ma phdi Itc ndi, Ide ngam, lam sao dién ta cho dugc niém vui ngay tha, trong sang ctia ngudi thi8u nd Idn ddu tién rung d6ng vi tinh. Hém nay di chia Hudng Hoa cd mé hol suong Cung thdy me, em day Em vain ddu soi gudng Khan nhé dudi ga cao Em mang gidi yém dao 63Quan linh, do the md Tay cdm nén quai thao... Doan the trén that nhe nhang, ty nhién, ding Ia Idi ké ctia co gdi di cha, chdng cély gita phidi dting giong ngam nga, buén tham ma phdi néi theo kiéu ké chuyén. Giong nhi nhdnh thi nhu dogn nay : Em u? Em khéng cdu Bung van thdy di mau Chang cing cho nhu thé” (Ra ta hop tam ddu) Khi nghe thdy me tuyén bé la cuéc di I& cha chdm ditt, sta soan ra vé, truée canh chia tay, giong thd mang mét thodng buén, nhung ung chi Id thodang buén nhe nhang. mang chut tiéc nudi nhu tiéc ngay vul chéng tan, giong ngaém khéng 1én 14, nhi nhdnh vui tuoi nhu may dogn truéc ma pha chut buén thi mdi dung véi tinh cém ctia doan thd : Em nghe bdng rung réi Nhin ai luéng nghen Idi id vul dai cé vay Thodng ngay vui qua réi! Ngdt cau, n6) cau : M&i cau the thudng chia ra nhiéu nhip goi la césure, c6 chd ngdt hoi hay ngdt cau. Ta phdi nghién ctu dé bist nén ngdt cau 6 dau cho cau tho néi 16 nghia, déng thoi ngdét & chd ndo d6 cting |é dip 4é AgUdI ngdm Idy hai ma ngdm tiép dogn sau. Vi dy : Thd luc bat cua ta, cau sau, cau tam, cu hai td Iai chia thanh mé6t nhip 64Tram ndm/ trong céi/ nguéi ta/ Chit tal/ chit ménh/ khéo 1G/ ghét nhau Bua cau nay cho mét ngudi hat dan ca, yéu cau ho hat thanh diéu Tréng qudn hay ngam Sa mac, nhat dinh he sé chia nhip nhu thé. Véi ngudi ngam, chia nhu thé, ngat cau nhu thé sé lam mat hét y nghia cau tho. Trong cau Kiéu trén, tu tuéng ch dgo Ia “tai ménh tucng 46". Ch tai, cha ménh phdi phan biét 1d rang, ddi nhau va phdi duge lam néi b4t lén. Phdi ngat 4 cht nay ra lam hai, ditt khoat, ranh mach, dé cho théy khi da ngdt r4i thi diéu ndi lén Ia *khéo Ia ghét nhau”, 4 tu nay phdi duge ngam lién, khéng ngdt lam hai nhu Idi ngdt cdu, chia nhip truyén théng Vi dé Id mét phdn cau chf sy vide 16 rét. Do dé, ta c6 thé chia cGu thd nay ra nhu sau : Tram ndm/ trong cGi nguéi ta/ Cha tai/chd ménh/ khéo Ia ghét nhau Ng&t cau Id biét ngting & ché ndo ta xét Id di nghia dé cé thé phan biét cau dy véi mot cau khac. Vidy: Lom khom dud! nul tiéu val cha Lde dae bén séng che may nha Nguéi ng&m khéng thé ngém hai cau nay lién nhau vi méi cau ta mét cdnh khdc nhau. Cau trén dién canh “tu val cha fom khom dudi nui” cau dudi t4 cdnh “chd may nha lac ddc bén séng” vén Ia cap trang cla m6t bai hat cu luét dudng. Vé nghé thuat thi dung day ia mét buec tranh vé nén phong cdnh Déo Ngang, ta cung phdi bang giong ngdm vé nén nén bite tranh ay, cho théy canh nay ndi bat bén cqnh 65cdnh kia, thé hién sy déi nhau. Viéc ngdt hoi trong hai cau nay cuing phdi ngdt cho hgp ly. Khong thé ngdt : Lom khom dudi ndi téu/ vai ch Ldc ddc/ bén séng chg/ may nha Ma nén ngét : Lom khom duGi ndi/ tiéu vai chi Ldc ddac bén séng/ cho mdy nha Gap cau sau day trong bai Lor ky nu cia Xuan Diéu : Ngu6i giai nhdn : bén ddi dudi cay gid Tinh du khdch : Thuyén qua khéng bude chat N6u‘ta khéng ngdt sau chu glial nhdn va du khdch, e rang ta sé khong dién dung y cia tac gid muGn néi, mus vi ngUdI gial nhan cung ging nhu céy da bén nude dgi ché cén anh chang du khach thi chi ia khach chdi qua duéng, nhu chiée thuyén buéc mét cach hung hd, thuyén sé dit day bé bén ma di Itic ndo khéng biét. Néu gap cau sau day trong bai Nguéi Hang X6m cia Nguyén Binh : . Tél buén ty hdi : Hay tl yéu nang? Néu ta ngém lién mét hoi va khéng adi giong, hién nhién ta 44 bé qua edi chile néng ctia 2 déu chém va mt déu hdl. Phéi ngung Igi ché hai chéim dé tao nén mét thodng bang khudng : Khong biét ty hdi gi day, sau dé mdi nang ging cao Ién dé ngam tiép : Hay tdi yeu nang? von la mot Idi ty hdi.Mét cau khdc trong bal thd nay : Nhé nang? Khéng, hdn Ia khéng nhd nang Cau nay tuy theo cach ngat, y nghia cé thé déi khac. Theo dung y tac gié thi ta phdi ngét nhu sau : Nhd nang ?/ Khéng / hdn Ia khong nhé nang N6u ta ngam lién mét hol 8 tu chde chdn 14 v6 nghla, nhung néu ta ngat nhu sau day thi nghia Iai di m6t duéng khac : Nhé nang ?/ kh6ng hdn / Ia kh6ng nhé nang Chia doan Thong thuéng tho 7 cha (that ng6n) 5 chu (nga ngén) cur hét 4 cau Igi ding goi Ia mét dogn strophe va tiép tye mot dogn 4 cau khdc. C6 thé méi dogn dién mét y nhung cé tac gid ndi y td dogn truéc sang dogn sau, néu ta ngém xong mét dogn ri ngung thi y thd sé lodng. Do d6, phdi néi dogn truéc lién vdi dogn sau, hoge phdi chia dogn cho ranh mach dé dién cho dung y tac gid.Tho tam chi. nhiéu cau di lién. mot mach, néu can phan dogn thi tac gid dé chia gitla hai doan mét quang trdng, 46 val déng nhu ta thuéng thdy trong cdc ban In. Tho ty do cting vay. Vi du: Bal Madu tim hoa sim cda Hdu Loan : 161d don vi vé Cuéi nhau xong Ia di Tet chién khu xa 67Nhoé vé di nggi Lay chéng ddl chién binh May nguél di trd Iai... Boan the trén néu [én hai sy viéc, hai khodng khéng gian, thdi gian khac nhau. Tac gid 4a chtfa mét khodng tr6ng 6 sau cau “cuéi nhau xong |4 di” t6 rang éng & don vj, vé qué, lam 18 cudi xong Ia td Igi chién truéng ngay va tu chién trudng nhé vé ngudi v¢ tr. Hai khodng thei gian cach nhau, hai khéng gian khdc nhau. Ngudi ngam phdi ngting & ché phén dogn mét Itic (sau cu : Cudi nhau xong 14 di...) d& cho nhac dao, cét Y nhd su yén lang tao nén khodng khéng gian xa cach kia. Va ngudi dém nhac, trong truéng hgp nay. cing phdi tao nén mot khuc nhac dju buén dién ta sy xa cach. NOI cau Trén kia, ching ta da ban cach ngat hai, ngat cau lam sao cho 16 ¥ nghia Idi tha, t6n treng dung y tac gid. C6 trudng hgp phdi ndi cdu én vdl cau dud thi |di the méi c6 ¥ nghia, khong thé ed ngam hét mét cau Iai dung dude. Vidu: T6i van di b6n canh cuéc déi Ai Gn lat I60 cia chéng 161 Ma tung thu chét ting thu chét Vdn gid trong tim mét bong nguéi Hoge: Chéng t6i vdn biét toi thuong nhd Nguéi dy cho nén van harig ho 68Dogn trén ban phdi néi cau 1 va cau 2 dé cho cau the ai nghla vi dUing sau chu “cuéc déi” thi ngudi nghe sé kh6ng higu Id “tdi van dibén cqnh cuge ddi cia al, cus di gi? Chu y clia tac gid Ia “161 van di bén canh cuée adi di 4n lat Io...” nhu thé méi 6 nghla. Cau duéi, ban khéng thé ngan rung sau chil thucng nhé dugc ma phai ndi cau nhu sau méi cé nghia : Chéng t6I van biét t6i thuong nhd nguéi dy/ cho nén van hing ho Thuong nhé Ia thudng nhd ngual dy Xuan Diéu cé mét doan the ta budi chiéu t6i rat hay : ..M6t 61 bdu tral ddm sdic may Cay tim nghiéng xuéng nhdnh hoa gdy Hoa nghiéng xuéng c3, trong khi cd Nghiéng xudng lan réu, mét t61 ddy Qua dogn the nay ta théy 16 khéng gian I4n thal gian. Théi gian la budi chiéu téi, Iac cay cd C6 chiéu hudng di vao yén nghf cho nén cay thi nghiéng xudéng hoa, hoa nghiéng xudéng cé, cd nghiéng xudng réu, tung tang, tung tang ctf nghiéng xuéng nhu thé trong mot goc vudn nhudm adm hoang hén. Ngudi ngam phdi di&n td lam sao cho thinh gid thdy hién ra truée mat cai khéng gian may tang kia, tiét digu ngam phdi thé higén cho duge cai chidu lién tiép nghiéng xudng mat vusn thdp bi8u hién sy di tim nai nghf cia hoa, ctia cd. Cho nén, khéng thé ngd&t sau cau thd ba duge ma phdi néi cau dé cho “cd nghiéng xu6ng Ian réu” thi mdi dung Khéng nhdng néi cau, ta cén phdi dé y néi cd dogn nay véi doan kia ntfa. Xuan Diéu td trang, lam mot dogn 4 cau, cau tht tu hét ri ma y van chua hét cho nén tac gid néi ¥ sang doan sau : ...B@ng khudng chan tiée dam lén vang 69Tél so dudng tidng tiéng day vang Ngo ngdc hoa duyén con nip Id Va lam sal Id nhjp trang dang -o- Dju dang dan nhdng anh td xanh Cho gié du dudng diéu maa canh Néu ta ngting sau ba cht “hip trang dang” (dang cé G) thi cau thd sé vé nghia vi khong higu nhip trdng dang lam gi, dang thé nao? Phdi néi cau 4 cGa dogn truée véi cau déu ctia dogn sau thanh mdt mach dé cho théy duge la: nhip trdng dang dju dang dan nhdng Gnh to xanh... Déng cam vol tac gid: Nghién cttu mét bai the, khéng chi cht trong vdo hinh thie ma cén phdi ndm vung néi dung bai thd 48 chon giong, chen diéu bé, Idi ngdm sao cho thich hgp véi néi dung dé, Ngam nhdng bai the cé tinh ach cam khéi, ngang tang nhu “Hanh phudng Nam” cia Nguyén Binh, Hd Trung ca Nguyén Ba Trac.v.v... khong thé diing giong ngam dju dang, 6m di hay chon tiét diéu cham rai, khoan thai cia diéu sa mge. ca tr ma phdi la giong sang sdng, day hao khi, nhip thd théi thc, sdi néi. Nhting bai tho s6I nél, r6n rang nhu bal Giye gid ctia Xudn Diéu, di&n td tam trang thém yéu, khat sng cia mét thanh nién si tinh, mun voi vang t@n hudng lac thd tinh yéu, luén sg mét di, sf MUdn mang, sd IG qua té... V6l néi dung dé ta khéng thé ctf khoan thai, cham rai, ngan nga nhu hat ca tra duge ma phdi két hgp vila ngam, vita néi, néi nhigu hon ngdm, 6 \Ge phdl dén nhip. dén cau, dién té cho duge tam trang “gic gia” voi vang cla tac gid. C6 mét diéu sai lam ma nhiéu ngudi mac phdi, dé la quan niém cho réing “ngam the phdi buén thi méi hay” cho nén bai thd nao, ho cting dung giong suét must, al oan dé dién ta. Didu nay phai xét Ia, tiie 70la phdi dat dung vdn dé nghién cwu tinh cdm cia tac gid qua tng ba: tho 48 dién té cho dung. Nhiéu ngudi van quen nghi rang Huy Can hay néi dén sdu, Xuan Diéu s6i néi yéu duong, Nguyén Binh qué mua. Han Mac Ti dién dai. Nguy&n Nhuge Phdp trong sang. hén nhién... NghT nhu thé Ia can ctf vao nhiing bai the téu biéu eda he nhung khéng phdl 46 1a ban sdc 6 httu cia ho. Khéng thé gidn don cho rang ban sac Huy Cn. Nguyén Binh l@ qué, Han Mae Ti la dién dude... Nguy&n Binh thél Hant phuong Nam, Xuan tha hudng, khac han thdi Lo bude sang ngang, Han Mac Td dau dén, quén quai véi nhtng van thd dién nhung Gd/ Qué, Bay Thén Vy Da lal tinh tt trong sang, chang chiit gi dién logn, Huy Can sdu véi Nga@m ngbtl, Trang glang nhung V6 vé, Tinh ty thi Iai chéng chut gi su... Vay dé cé su déng cdm, ta nén higu duing tac gid qua fuing bal the cia ho dé cé thé hién lam tét val tro tac gid thd hai. Ngudi Ngam tho Id tac gid tht hai vi, bang nghé thuat dién ngam, ho da lam bdi the néi bat lén, ady cao stic truyén cdém clia bai thd, lam xc déng hang ngan. hang trigu ngudi nghe trong mét Ide. Trong dia hat 4m nhac. nguéi nhac si viét giai diéu, c6 ghi cht nhung ky hiéu chuyén mén dé nhac céng, ca sf theo dé ma digén ta. Vi du ddan manh gigng (crescendo) nhe bét giong (décrescendo) thuc gar (acelérando) buéng Iéi (smorzando) cham. (slowly) hung trang. oai ngh (majestuco) rat ém (pianissimo).v.v... 8 cae ch8 chuyén dogn hodc thay di diéu thc cng déu cé ghi cht 16 rang, ca si, nhge céng ctl theo dé ma trinh téu, ca di&n. Véi mét bai thd, nguéi dién ngam ty minh phai lar céng viée dé, tic I& phdi nghién cUu ky bai tho 4é biét chd nao nér dung Iqi. ch nado nén kéo dai ra, chd nado dting gigng hung trang oa nghi, ché nado cén giong buéng Idi, cham rai, néu dién ta cho ding nht vay thi v6 tinh, ngudi ngam dé gép phan vdi tac gid dé thé hién them ré nét cdi hay ca bai thd, Nhu vay. mét dign vién ngdm the bat bude cun¢ phdi cé trinh dé, phdi mé tha, hiéu thd thi méi dé dang déng cam védi tac Qi. mdi nhap vao bai thd dé truyén cdm sang ngudi nghe duge. Bay gid chUng ta tht thc tap viéc nghién ctu dogn tha sat day cua Thé LU, trich trong bal Tiéng hat bén séng 71Tiéng hat trong nhu nude Ngoc Tuyén Em nhu hal gid thedng cung Tién Cao nhu théng vit, buén nhu tiéu Nute lang, may ngiing, ta dang yén. Vé hinh thiic, day Ia mét dogn tha bay chu, can déi, 4m diéu du duong, néi dung td tiéng hat ctia mot cé gai nado dé & bén sng. Bist c4ch dién t& dogn tha nay tic Id ngam lam sao cho ngudi nghe tuéng tugng ra duge tiéng hat cao vit nhu nhUng dot théng sting sting trén déu nui, Nhu nhdng canh liSu rd budn, trong nhu sudi ngec, 6m nhu gid thodng khién cho nuée cting phdi Iding di, may cUng phdi ngung trdi aé nghe ting hat, trong Ic dé, tac gid khéng cén biét lam gi hon la duing yén vi tm hén da bi ngaéy ngét, cuén hut bdi tiéng hat bén song. Vay. hai cau déu: Ting hat trong nhu nuée Ngoc Tuyén Em nhu hoi gid thodng cung tién Ta phdi ngém that nhe nhang, trong sang, trong nhu nuéc va he nhu gié. B&n hai cau: Cao nhu théng vit, budn nhuligu Nuséc Idng, may ngting. ta ditng yén. Ta phdi chuyén giong cao vut noi chd “théng vit’ dé hinh dung ra duge cdi d6 cao ngit ngan ctia rung théng ma tigng hat bay téi, xong ngting Igi mét chit dé ha giong that budn, ngdm ti&p 3 chi! “buén nhu liu". Tac gid da ggi ra 2 hinh anh: 1, Nhting dot théng vut cao lén 2. Nhting canh liéu budn ra xudng 72Vay, bén chi dau, ta nang gigng lén, cang cao vut cang hay va 3 cha sau, ta phdi tram giong xudng vi nhting am tram dé dang dién andi buén hon. Hinh Gnh ddéu hing vi va trong sang, gieng ngam cing phdi manh mé va trong sang. Hinh anh sau budn ba, giong ngam cing phdi tram buén rudi rugi. Cd thé méi goi Id dién ta: Dung &m thanh dé tao hinh anh, ngudi nghe nghe thd md nhu théy hinh anh hién ra truéc mat. N&u “cao nhu théng vat’ ma ta Iai ngam giong tram hay ngang ngang thi lam sao dién ta duge cai cao vat cla ngan théng? Dén cau: Nuéc Idng, may ngting. ta ddng yén Ta cOng phdi ngam lam sao cho nguséi nghe hinh dung ra dude cdnh nuée lang may ngung. Ta khéng thé ngém lién mét hoi 4 char nuée Idng may ngting m4 phai cat déi 4 chd nay ra, ngUing hdn sau cha nuéc Idng, ngung hén cht khong ngan nga gi nua. Cai ddu lang 6 day that Id t6i can thiét vi khi da ta lang tuc la khdng cén du ba, xao déng gi nua. Sau chU may ngung cing vay, phdi ngung hdn Iqi dé ggi ra hinh nh nhting dam maéy ding sting, khéng tréi. Mét vai tich tac sau dé, méi nga tiép ba cha cén Iai: Ta ding yén. N&u khéng uu tam dén dung y ctia tae gid, khong edm duge cdi ¥ tinh ctia tac gid gitt gém trong cau tha thi khdng thé nao dién ta dugc. Thd hay vi thé sé mat hay. Chon tha dé ngam Khi nga tha, khéng ai chen nhung bai am diéu tric tréc, néi dung khéng 6 gi mdi Iq, ndi chung dé [4 nhUng bai the tam thudng. Nhung khéng phdi bai the hay ndo eting ¢6 thé dem ngam frén san khdu. C6 nhiéu bai tho hay nhd ngén tu béng bay, y tt kin dao, mdi nghe qua mét lan khd nhan ra hét cai hay. Phdi doc di, doc Iqi nhiéu lan, ngam nghi mdi thay thdm thia. Do dé, néu ta chi xudt hién trén san khdu trong véng 5, 10 phut, ngam bai thd do, thinh gid nhét dinh sé khéng theo kip. khéng ndm vung néi dung, khéng bat dude cdi hay ctia bdi thd. Chon 73nhdng bai the thudc logi the tugng trung. dn dy dé trinh bay trén sdn khdu rat khé thanh céng. Cdn chen nhtng bai that néi ting, nhiéu nguéi biét, nhiéu ngusi thudc hay nhung bai the md Idi the binh dj di thdng vao tam hén thinh gid khién ho higu ngay. cam ngay duge mot cach dé dang. Phuc vu déng ddo thinh gid, gdm nhiéu thanh phéin, mdi ngudi mot cam quan khac nhau, ta nén chen nhting bai the, néi chung, ai cling cé thé higu duge thi dé dat két qud hen. Thudng nhung bai tho mang mot cau chuyén ké ndo dé, vi nhu Nha téi cla Yén Thao, Mau tim hoa sim ctia Hit Loan, Nui déi cia VU Cao, Qué Hucng cla Giang Nam; Hoa chanh cGa Nguyén Bao; Hoa trdng thdi cdi tén Go tim cua Kién Giang, Hai séc hoa tig6n cia T.T.KH...khéng nhting ¥ tinh tha thiét, Idi the binh di. thinh gia via nghe tho vita nghe mot chuyén tinh gay cén, dau thugng duge ké Igi bang thdi thd v4 ting nhac, ho sé dé dang xue déng. Dé Ia nhting bay thd “Gn sGn khdu” dé chinh phyc dam déng. Bung chon nhting bai dai qué hay nhting bai ngdn qua. Nhting bal dai nhu Lo bude sang ngang cia Nguyén Binh Bén kia s6ng dudng cla Hodng Cam. Tiéng dich s6ng 6 ctia Pham Huy Théng, néu co trinh bay thi nén trich ngdm mét vai doan hay nhét, trudée khi ngam nén tom tat so luge néi dung cla bai tho. Néu ngam hét bai thi ngusi ngadm sé thdim mét, cd Ngudi nghe cting vay. CUng khéng nén chon bai qua ngdn. Nhting bai chi gém 4 cau hay 8 cau, khong kéo dai qué 2 phitt trén san khdu, that qué ngdn cho mét ti&e muc trinh dién. Can chen AhUng bai vao khodng tU 30 cau td Iqi a trung binh. Trt8c khi ngam M6 du, ban cén cha y: Bai gidi thigu ditt, ta mdi xudt hién. Xuét hién nhung khéng ngam ngay, ma phdl dting vao vj ti dinh sdn tuée may ghi Gm, dgi cho dan sao dgo ddu 1di méi bat ddu cdi “ton” ctia dan sGo ma cét giong. Cé nhiéu ngudi khéng kinh nghiém, thigu ty chu, via ra san khdu Ia dé ngém ngay, khéng ddi dan sao dao déu nén khi bat trat ton ngam di mot dang dan di mot nga. Co ngudi vi hdp.tép, thi€u ty ch nén khi ra sn khdu khéng dting dung vi-tri hoge’ xa micro qua (ting sé khéng bat) hode gdén micro qua (tiéng sé In, khong ém). Kinh nghiém cho biét Ia nén nhin cach ding va cach di déng ctia nhung Ngudi tinh dién trude minh, nghe tiéng hat. tiéng ngam ctia ho dé uéc 74tinh khoding cach cén thiét dé dting cach may ghi dm Ia bao nhiéu. Mat khac, phdai bén nhay khi st} dung may ghi Gm. Néu gap phdi may xéu, méi lan di chuyén day ctf phat ra ting luc byc... ma ta Igi hay di chuyén, hay van veo soi déy néi véi may thi chdc chén tiét muc ctia ta sé thdt bai, vi thinh gid chdn chén khéng thich nghe gigng tho héa diéu V6i nhting tap am, lye cue dé, Mun tranh truéng hgp nay, phdi cdn than thi! truéc may ghi Gm. Khi xét thy 4m thanh duge dam bdo 100 phan, lace &y méi stt dung. Thr may ghi am khi trinh dién Ia viéc dn ban trudc véi chuyén vién 4m thanh, dung ché khi ra sGnkhdu 1di méi dung tay dap vao micro, hode théi phu phu vao may dé thu, cut chi dé xem ra cé phan ndo khiém nha. Khi cham dit... Khi chéim dit mét bai hat, ngudi ca sf hode kéo dail cau cht, hode hat nhUng 4m thanh cudi lén mot bat hé, hode hat cau chét nhiéu ln vai cudng dé nhé dan (fade out) dé chém duit va cui chao. Khan gid vé tay hoan nghénh. Man déng Iai hay dén tat nhudng cho tiét myc k& tiép. Ng&m tho thudng khéng bist dén dau 14 hét vi nhiéu bai tha Ia. ngudi nghe mdi nghe |4n dau, nén khi ta cli chao; khan gid méi biét bi tho chém duit. DU muén he cting khéng kip vé tay. Tiét muc ng&m sé chdm dut trong mot khong khi ngudi Ianh, 18 nhat, hut hdng. Vay, co nhiéu cach dé bao hiéu mét bai tho sép cham ditt: 1, Nhing cau gan cudi nén ngam thong tha va kéo dai. 2. Nning chil cudi nding lén mét bat bd. 3. Nhde Iai doan chét, hay cu chét thém mét ln, tan sau kéo dai ra, xong cul chao, hién nhién khan thinh 86 duge bdo trude Ia bai tha chém dit, vao Iie dy va cé phan Ung kip thai. San khdu sé nérig hon, hap d&n hon. Dung bao gid ngaém xong mot bai thd ii néi thém: Xin hét, hay dé cho thinh gid hén mo mang cho dén phtit cudi, dting kéo ho td vé thc t& bang cach bao hiéu phu phang kia. 75HAT THO Trong nghé thuat ca ngém cé truyén cia dn téc ta, hat thd gi Ia Hat ca tra hay Hat G dao. Nguéi hat c6 phach nhip theo do chinh minh danh Idy. Trén sap gu hay b6 van ngya. nd ca si ngdi xp bang trén, cé phach dé trude mat, via ca va gé nhip. dém theo ting hat Id tiéng dan day do mét nguéi kép héa theo. Mét thinh gid cdm chdu sé thinh thodng danh vdo mat tréng hay gé vdo thanh tréng thanh nhdng tiéng “tom”, “chat”, biéu t6 su khen ché giong hat. L6i hat nay mdi cau duge kéo ddl rat lau, duge ldy di lay Iqi. thém vao nhting tiéng . Mot bai tha chting musi cau, nhung hat xong cting rét dé dén 15 phiit. Dudi day Ia mét bai Hdt ndi tuy goi 14 hat ndi nhung chinh thc la mét bai tho cé niém luat dang hodng, dude hat lén theo diéu ca fru. Day Id diéu hat c& dinh, khéng mang tinh cach ty do nhu ngam tha. HO HOAN KIEM Mugu : Lénh dénh duéi nuéc trén tat Quanh thuyén trang gié mét vai éng tho But nghién dé sdn bao gid Dé cau tuyét diéu cén nhd tay of Vao bai: Thu phong, thu nguyét. Cdnh kiém hé bao xiét vé phong quang Sol biét bao Igi t@u danh truéng Kia van cdu mdnh guong cén mal dé 76Nuc bi&e khén tim guong Thdi To Bd xanh hdu méc chu Phuong Binh Chdng qudn nguéi chi nhyc. ké chi vinh Ldiy son thay hu finh fam khé’ haw Khi binh hoa, khi dé tdu Kho tral chung phong nguyét cla riéng ta. Choi di kéo nia ma gia Hoang Canh Tén. M6t bai hat noi khac, bai Gap nguéi ca cua Duong Khué: Héng, Héng, Tuyét, Tuyét, Mi ngay nao cén chua biét chi chi Mui lam nam thd thodt cé xa gi Chet ngodnh Iqi dd dén ky to liéu Ng Ing du thdl quan thugng thiéu Quan kim hia gid ga thanh eéng Cu6i cui, Ndi néi then thing M& bach phat vdi héng nhan chiing Gi nggi Riéng mét thd thanh son di Iai Khéo ngday ngdy dal dai vdi tinh Ban ai mét tiéng duong tranh Duong Khué 77Hat ndi la mot bai tho két hgp nhiéu thé tha: luc bat, song thét Luc bét bi&n thé, the tam cht, bay chd, sau cha (cau cudi cung bao gid cing ld mét céu sau chi). Giua bai hat bao gid cUng cd hai cau tho, hode bang cht Han, hode bang cht Ném, theo thé ng ngén hay thét ngén. Gat hai cau thd nay thi bat bude phdi ng&m chu khéng duge hat. Hat néi cé bai c6 musu ddu, mudu cud) hode chi c6 mudu déu ma khéng cé muéu cudi, diéu nay khéng bat buéc. Do thé cé bai ddi, bai ngdn. duge chia ra nhiéu khd, mdi khé tic Ia mot dogn gém 4 cau. Néu AG khd dau, khd gitla va khd cudi thi d6 la mst bai hat ndi du khd, néu lam thtta ra mét doagn, thuéng 6 gitlg bai, thi goi la déi khé. N&u Iqi thiéu mé6t doan 6 gita thi gol Ia thiéu khd. Hat ca tra Ia hat bdi tho lén, k&t hgp via hat vita ngém, cd tiét nhip han héi véi nhUng tt’ chuyén mén danh cho cde cdéu hat via xuyén thua, xuyén mau, cdu dén, cdu xép, cdu keo.w.v... L6i hat nay 14 Ii hat dace biét cla dan t6c ta. NgUdi sang tac toan Ia nhding nha van, nha the néi tiéng nhu Nguy&n Céng Trt, Cao Ba Quét. Dugng Khué, Chu Manh Trinh, Tran T& Xuong. Nguyén Khuyén... NgUGi thuéng thtic cling phdi la ngudi sanh thdm am, c6 tinh 46 vain hoc cao. Hat ca td ngay xUa thinh hanh 6 mién Bdc, mot dgo du nhap vao mién Nam nhung cang ngay cang tan Iyi. Nguéi hat hay chf cé lua thua, hdu et nhu ba Qudch Thi Hé & Bac, cdc ba Kim Ban, Hué Dang & trong Nam. Ta! hat thd cén dung dé chi viéc dua mét bai thd phé thanh nhac, hat !én nhu mot ca khuic. Phé tho cé nhiéu cach: Phé toan bai, t6n trong nguyén tac, khéng thay déi mét chd nao hode vi céu true ctia bal nhac dé cé sy cGn ddi. nhac si cé thé tham vao mot vai chu, bét di mot vai chd khéng quan trong, hoge 4p Iqi mot cdu ndo 46. Cé bal thd phd nhac nghe cén hai thd, cé bai khi hat |én nghe nhu mét ca khtie binh thudng. Cé nhiéu ca si tung sang tac nhac, cdm mét bai tha cé thé hat bai thd do lén nhU m6t bai ca. Léi hat thd nay hai khé thé hién. 78NOI THO NOI tho la mot sinh hoat nghé thuat phd bién S ndng thon Nam B6, cUng nhu noi vé & mién Trung. Tha khéng ngém. khéng hat ma chu yéu Ia ndi, noi dé k& chuyén Luc Van Tién, Lam Sanh Xuan Nuodng. chuyén Thgch Sanh chém chdn, chuyén That thi) Kinh dé, chuyén Pham Cé6ng Cuc Hoa, chuyén thdy Théng Tam (N6i vé & Hué ) . Ndi thd nhung khOng phdi néi binh thudng, nédi ma cé pha hat vao, co tram béng, Ién xuéng du dudng, ¢6 dan sdo. tng phdch kém theo. 6 Nam BO cé ndi thd Van Tién, ndi thd Bge Liéu, & mién Trung cé ndi vé. Nhung righé nhaén thudng hogt déng trong gidi binh dan, ni b&n xe, géc ch¢ va da sé la NQUSi khi&m thj ho thudng chon thd luc bat dé néi va dan dém Ila dan bdu, dan nhi, kém tréng nhé. Néu khéng cé dan thi ngudi néi tho dung dp phach hay sanh tién dé git nhip. BOC THG Doc thd cing 14 mét Idi trinh bay tho kha phd bién trén adi phat thanh, trén san khdu hode trong cdc budi sinh hoat céng déng. Noi 14 doe nhung doc day khéng gidng nhu doc bao hay doc truyén Tau ma la doc c6 alién cdm, giong doc Ién xudng, tram béng, c6 nhac tinh, dién td duge tinh cam cla bai tho. Ngudi ta thuéng doc cdc bai thd van xudi (khong thé ngam logi thd nay) cé nhiéu céu dai dén hai, ba musi cha hoge nhung bai thd ty do, thudng it cht trong d&n van diéu, cau tric khéng nam trong cai khuén dinh sdn nhu tho cd ma phéng tung, ty do hon. Thuéng thudng, ngudi ta dgc thd trén nén nhac do dan ghi-ta hay dan piano. Nguéi dém nhac cting nhu choi theo ngdu hung, tao nén mét cdi nén, gay mét khéng khi thich Ung vdi bai thd cho gigng doc bndi Ién. Boc tho cét dién ta tinh y cha dung trong bai thd nhiéu hon Ia cht trong &n gial diéu. Nghe doc thd. chting ta hiéu 16 bai thd hon, tu higu dén 79én cam nhanh hon. Bay 14 mot uu di&m so véi ngam thd. Ngudi ngam nhiéu khi qué cht trong dén giai diéu, véovon, ngan nga, lam dung luyén lay qué nhidu khién khéng nghe 16 Idi thd, dé Id mot khuyét diém. Doc thd cGing céin phan cau, phan dogn, ndi cau, ndi dogn, dién 4 nhu ngém tha chi khdc Id khéng né vao digu nga, cén thi giong dec cting cén phdi dm ap.dién cdm, cé nhac tinh thi méi hdp dan duge nguéi nghe. CHON DIEU NGAM Nhiéu ngudi ban khodn khi cém mét bai tha, khéng biét nén ngdm thoe diéu nao? Ban khodn Ia phdi vi n&u khéng chon digu thich hop véi néi dung bai the, ban sé khéng thanh céng trong tiét myc dién ngdm dude. Tha ty do khéng thé ngam nhu Isi ngadm kidu hay sa mac. “Tho luc bat mda ctt ding mdi mét Idi sa mac sé tS nén budn nan, don diéu. Trong ca ngam, cé mét s6 digu ngam dé cé td lau, von.cé dinh nghia 14 néu ban ngam sai, thinh gid sé bist ngay. D6 Ia nhting diéu nhu: Sa mac, béng mac, hat ru mién Bdc. ngam Kiéu, hd 18 mién Nam, néi tho Van Tién v.v... C6 nhting digu vén xudt phat tl dan ca nhu Hét ru mién Bdc, H6 18 mién Nam nhung giai diéu ca né gan véi thd nén cé thé dua vao két hgp véi ngam dé tiét myc td nén da dang phong phti hon. Ta cé thé st dung nhiéu diéu ngdm khi trinh di&n mét bai tho, tUy theo tung dogn thd ma déi diéu cho thich hdp. Véi the luc bat, vic chuyén déi didu ngam 14 can thiét 48 tranh don diéu, buén ndin, ma cing rat thuan tién la véi tho luc bat, ta cé thé ngam duge nhiéu diéu mst cach dé dang. Da s6 cdc diéu dan ca Viét Nam déu x4y dying trén. tha luc bat, hode dé nguyén, hode cat ra thém vao nhing tiéng phy. Vdi thd Ic bat, tacé thé doan nay ngam Idi Tao-dan, dogn kia ngam sa mgc. dogn tiép theo ngam Kiéu, ¢6 khi hd Hue, c6 khi Adf ruv.v... Tom Iai, mUdN ngam the hay, ban phdi anh nhiéu diéu. Bi gigng, agi diéu Ia viéc lam can thiét 8 cho tiét muc ngém ctia ban tang thém stic truyén cam, hdp dan. 80NGAM THO G BAI PHAT THANH Ngam tho & dal phat thanh cé nhiéu diém thuan tién hon & sQn khdu. Ng&m trén sdn khdu, bat buéc phdi thugc léng bai thd, con 3 dai phat thanh cé thé nhin vao gidy. Ra san khdu 6 Id sai cung danh chiu, trén dai phat thanh, néu sai cé thé ng&m Iai duge. Hién nay véi phucng phap thau vao bang nhya tude, ngudi ngaém hay hat cé thé nhd chuyén vién quay bang Iai, x6a ché hu dé trinh bay Iai nhiéu Ian cho dén Ic nao wua y thi thoi. Ngam tha 6 dai cing nhu hat, phdi biét str dung giong va biét cach ding truée may ghi am. Ngudi ta dé xay dung phéng thu thanh theo phUcng phap khoa hoc nghia la ngén cdc tiéng déng d ngodi lot Vado, bé tri lam sao cho tiéng hat hay tiéng ngém duge ém. Biéu nay cing giup cho ca si ngdm si cé mét Idi diém. G cac sn khdu 16 thién hoae khéng dude xay dung bdi ban tay ctia cde ky su Gm thanh. ngam hay hat sé khac han. Trong truéng hgp nay, ngudi hat phd stt dung gieng hat In hon, manh hon cha khéng giéng nhu ng&m tai phong thu dm. Trong phéng thu Gm, chung ta cé thé st} dung giong ngam hay hat binh thudng, khéng edn phdi rang stic. Khodng cach tu ché duing cia ca st dén may thu am la 40 em, mat huéng thang vao may. Bung chéch ra, am thanh sé khéng duge déu va dung gigng cua ta. Tuy thé, dung truéc may thu am khéng phdi Ila chén chan mé6t ché cé dinh ma tly theo khi ngam giong nhé thi sat vao gan, khi mu6n ngam én v4 cao thi lui bat ra xa hon, 81Nga&m 6 dai phat thanh, chung ta 6 thi gid va hoan canh 4é doc truéc bai tha, tim higu ndi dung. nghién clu cach thc dién ta, Khi 4 chon dude gigng thich h¢p thi cho ban nhac biét tnuse dé ho phy hoa Eho an khép. Bung bao gid ngam cung mét giong véi"khac, nghia la trong mét chung trinh, tU déu téi cudi ai cng ngam cling mét am gici. Nhu thé rat d& tao nén su buén nan va khéng gitip cho nguéi ngam khai thac hét kha nang, giong diéu dae biét ctia minh ma phdi I6 thuéc vao mét bGc 4m thanh do ban nhac dua ra. Vi dy: Ching ta thudng nghe Nguyén Thanh ngam giong sang sang rat cao, Bé Ia ging ré. Trai lai H6 Biép thuéng ngam giong si be mol Ia gigng rét thich’h¢p vdi cd ta. NEU ngam giong Do hay Re cé phdi gang stic tiéng thd clia c6 sé phdn nado bét ém diu, uyén chuyén. Cé mot diéu can luu y: Ngam 6 dai phat thanh phdi ngam mét c4ch khoan thai hon khi ngam & ngodi. N&u ta cul theo nhip the binh thudng thi khi vao phdng thu 4m, tiéng cua ta sé bj nuét mat nghe khéng 16. Cau trudéce chua qua, cau sau tiép dén, ngudi nghe sé khéng nghe 16 Idi tha, thtic la mét di qua ntia phan hay. Ta phdi dé y diéu nay: Khi ngdm 6 dai phat thanh c6 mét diém bat Igi la thinh gid chi nghe tachi khéng tréng thdy ta. Ta chi cé thé dién ta bang gigng ngaém chi kh6ng st! dung duge nét mat. diéu bé va cll chi. Didu nay cing lam thiét thdi. Vi thé ta phdl bist ding giong ngam, digu ngaém dé dién ta, adi nén hinh dnh chia dung trong bai thd. Do thé. ngam cho 16 Idi la diéu 461 quan trong. Tai sao phai 6 [6I? Tho hay nhé Idi, nSu ta ng&m khong rd. AQUI nghe sé khéng hiéu tae gid bai tho muén néi gi, Ngam nhanh dé cho Idi bj nust mét cting Id mét that bal vi ngudi nghe chua cam nhan duge ¥ nghia céu ddu thi céu tht! hai da téi véi ho, ho sé kné ma nghe cho kip, con néi gi tél chd thudng thie duge y nghla cla céu thie, Cam mot tap thd, néu khéng higu, co thé lat Igi dé doc qi. Qua dai phat thanh, ho khéng thé nao nighe Igi dude. Vay cén phdi ngam thong thd. cho 16 Idi. Mét diém khde vé cting quan trong la phdi ngam cho ding Wi thd cia tac gid. Néu 6 nghi nggi chd ndo thi phdi xét Iai cha khong 82thé ngam bua. Téi da tung biét nhiéu anh chi em ngamthd, khdng chju xem truéc bai thd d6n ludt ngaém Ia ra trude nnay, cho nén khong hiéu ndi dung bai thd néi gi d&n ndi ngam sai cd y, cd Idi cia tac gid. Dau giong ngdm cé hay dén dau mé sai tho clia tac gid thi cUng ké nhu that bai. Ngudi lam tho nhiéu khi mét mét budi, bop ddu, bép tran méi fim dude mét cht hay, d&c y. He sung suéng nhu bét duge vang. Néu ta khéng cn than ma ngam sai cht! dé ctia he thi cé khac nao ta hall tac gid? Trong mét buéi trinh din thd trang treng.cé rt déng thinh, khan gid yéu tho tham dy, mét dién vién xudt hién truée may thu am, tiéng dan séi néi réo rét. Thinh, khan gid héi hop ché nghe. Cau tho nhu thé nay: Ngan nam van vat dat Thang Long C6 ca si dang hdng gieng va ngam: Ngan nam van vat dat Thang Long Khan gid c6 cam tudng nhu vila bi déi mét gdo nude Ianh. Ho that vong, ngo ngde nhin nhau! Tu vdn vat dén van vat, qua ld khae xa nhau mét vuc, mét tdi. Ngam nhu vay khéng nhting da khéng théng cém v6i tac gid. khong lam tang gid tr bai tho ma cén giét thd va td cdo sy kém cdi ca ngudi ngém. Vi vay. edn phi than trong, dung bao gid ngam sai Idi thd cla tae gid. Mat khdc, dé cho bai tha minh ngam khdi nham chan vi lui téi chi c6 mét diéu, bgn phdi biét adi diéu ngam cho khac Iq di, dung gid mai mot diéu tU ddu t6i cudi. 6 trong mot ca khic cuing vay, co nhiéu chd chuyén doan dé cho giai diéu td nén phong phu; trong mét céu nhac, tac gid st dung nhiéu hdp 4m d&é chuyén diéu cho khéi budn 8, Trong mét diéu ngam, chting ta cén phdi chuyén gigng. chuy&n dogn cho diéu ngam tid nén phong phi. Gap nhting bai tho phéi hgp nhiéu thé the thi 6 doan tho bay chu, ta ngam theo I5i ngam bdy cht, dogn Ic bat thi ngam theo Idi hat ru hay sa mae, dén nhung oan tha ty do thi doac theo Idi dién ké. Tuy vay déi véi nhUng dogn tho ma ¥ va Idi qué mdi thi dting nén phéng theo Idi dan ca hay cdc diéu ngam cé, chdc chén Id nhUng giong ngam dé sé khéng thich hgp véi bai tho méi kia déu. Véi nhting bai thd bay chil, ta cé thé va ngaém theo Idi thd mdi, va ngam sa mac dude (Xem bai ky am diéu ngam Sa mae & trong tap nay). 83NGAM THO TREN SAN KHAU Ngam tho trén san khGu khac xa trén dai that thanh. Khéng nhting ta phdi C6 giong tét da danh ma con phdi biét di&n td nda. San khdu lanai ding a di&n xuét. Ngudi ngam thd trén san khéu phai la mot dién vién va hinh thite dé goi la dién ngdm: via ngém, vita dién. Vi vay, c&n phdi thuéc long bai thd, dting bao gid nhin vao giéy ma ngam. Sau nda, ban phdi nghién ctu bai the that ky dé chon mot sé diéu b6 va chudn bi tude nét mat. Nhé digu bd, nétmat di ddi vdi Idi tho, bai thd sé rung

You might also like

• The Hobbit

  

  From Everand

  The Hobbit

  J. R. R. Tolkien

  Rating: 4.5 out of 5 stars

  4.5/5 (24727)
• The Subtle Art of Not Giving a F*ck: A Counterintuitive Approach to Living a Good Life

  

  From Everand

  The Subtle Art of Not Giving a F*ck: A Counterintuitive Approach to Living a Good Life

  Mark Manson

  Rating: 4 out of 5 stars

  4/5 (5806)
• Pride and Prejudice: Bestsellers and famous Books

  

  From Everand

  Pride and Prejudice: Bestsellers and famous Books

  Jane Austen

  Rating: 4.5 out of 5 stars

  4.5/5 (20479)
• • Magazines
  • Podcasts
  • Sheet music
• Freakonomics Rev Ed

  

  From Everand

  Freakonomics Rev Ed

  Steven D. Levitt

  Rating: 4 out of 5 stars

  4/5 (7863)
• The Subtle Art of Not Giving a F*ck: A Counterintuitive Approach to Living a Good Life

  

  From Everand

  The Subtle Art of Not Giving a F*ck: A Counterintuitive Approach to Living a Good Life

  Mark Manson

  Rating: 4.5 out of 5 stars

  4.5/5 (20043)
• Art of War: The Definitive Interpretation of Sun Tzu's Classic Book of Strategy

  

  From Everand

  Art of War: The Definitive Interpretation of Sun Tzu's Classic Book of Strategy

  Stephen F. Kaufman

  Rating: 4 out of 5 stars

  4/5 (3321)
• Habit 1 Be Proactive: The Habit of Choice

  

  From Everand

  Habit 1 Be Proactive: The Habit of Choice

  Stephen R. Covey

  Rating: 4 out of 5 stars

  4/5 (2556)
• The 7 Habits of Highly Effective People Personal Workbook

  

  From Everand

  The 7 Habits of Highly Effective People Personal Workbook

  Stephen R. Covey

  Rating: 4 out of 5 stars

  4/5 (2515)
• The Handmaid's Tale

  

  From Everand

  The Handmaid's Tale

  Margaret Atwood

  Rating: 4 out of 5 stars

  4/5 (13225)
• The Art of War: A New Translation

  

  From Everand

  The Art of War: A New Translation

  Sun Tzu

  Rating: 4 out of 5 stars

  4/5 (3044)
• The 7 Habits of Highly Effective People

  

  From Everand

  The 7 Habits of Highly Effective People

  Stephen R. Covey

  Rating: 4 out of 5 stars

  4/5 (2568)
• Anna Karenina: Bestsellers and famous Books

  

  From Everand

  Anna Karenina: Bestsellers and famous Books

  Leo Tolstoy

  Rating: 4 out of 5 stars

  4/5 (7503)
• American Gods: The Tenth Anniversary Edition

  

  From Everand

  American Gods: The Tenth Anniversary Edition

  Neil Gaiman

  Rating: 4 out of 5 stars

  4/5 (12949)
• The Odyssey: (The Stephen Mitchell Translation)

  

  From Everand

  The Odyssey: (The Stephen Mitchell Translation)

  Stephen Mitchell

  Rating: 4 out of 5 stars

  4/5 (7771)
• The 7 Habits of Highly Effective People

  

  From Everand

  The 7 Habits of Highly Effective People

  Stephen R. Covey

  Rating: 4 out of 5 stars

  4/5 (353)
• How To Win Friends And Influence People

  

  From Everand

  How To Win Friends And Influence People

  Dale Carnegie

  Rating: 4.5 out of 5 stars

  4.5/5 (6526)
• Influence, New and Expanded: The Psychology of Persuasion

  

  From Everand

  Influence, New and Expanded: The Psychology of Persuasion

  Robert B. Cialdini

  Rating: 4.5 out of 5 stars

  4.5/5 (729)
• How to Win Friends and Influence People: Updated For the Next Generation of Leaders

  

  From Everand

  How to Win Friends and Influence People: Updated For the Next Generation of Leaders

  Dale Carnegie

  Rating: 4 out of 5 stars

  4/5 (2315)
• The Secret

  

  From Everand

  The Secret

  Rhonda Byrne

  Rating: 4 out of 5 stars

  4/5 (3889)
• The Iliad of Homer

  

  From Everand

  The Iliad of Homer

  Alexander Pope

  Rating: 4 out of 5 stars

  4/5 (5143)
• Never Split the Difference: Negotiating As If Your Life Depended On It

  

  From Everand

  Never Split the Difference: Negotiating As If Your Life Depended On It

  Chris Voss

  Rating: 4.5 out of 5 stars

  4.5/5 (3282)
• Life of Pi: A Novel

  

  From Everand

  Life of Pi: A Novel

  Yann Martel

  Rating: 4 out of 5 stars

  4/5 (13473)
• The Poisonwood Bible

  

  From Everand

  The Poisonwood Bible

  Barbara Kingsolver

  Rating: 4 out of 5 stars

  4/5 (8772)
• Stardust

  

  From Everand

  Stardust

  Neil Gaiman

  Rating: 4 out of 5 stars

  4/5 (8139)
• Anansi Boys

  

  From Everand

  Anansi Boys

  Neil Gaiman

  Rating: 4 out of 5 stars

  4/5 (7203)
• Catch-22: 50th Anniversary Edition

  

  From Everand

  Catch-22: 50th Anniversary Edition

  Joseph Heller

  Rating: 4 out of 5 stars

  4/5 (10180)
• Don Quixote: [Complete & Illustrated]

  

  From Everand

  Don Quixote: [Complete & Illustrated]

  Murat Ukray

  Rating: 4 out of 5 stars

  4/5 (3845)
• Alice in Wonderland: Down the Rabbit Hole

  

  From Everand

  Alice in Wonderland: Down the Rabbit Hole

  Lewis Carroll

  Rating: 4 out of 5 stars

  4/5 (4611)
• The Illustrated Alice in Wonderland (The Golden Age of Illustration Series)

  

  From Everand

  The Illustrated Alice in Wonderland (The Golden Age of Illustration Series)

  Lewis Carroll

  Rating: 4 out of 5 stars

  4/5 (4347)