DAQ Sistemine Genel Bak

Veri toplama(Data acquisition); sensrlerden, aletlerden ve cihazlardan

gelen verilerin fabrikada, laboratuarda veya dier alanda otomatik olarak
toplanmasdr. Bir DAQ sisteminin amac, rnein k, scaklk, basn veya
ses gibi fiziksel bir olay lmektir.
Bir DAQ sistemi aadaki yap talarn ierir:
Transducer (Dntrc)
Signal (Sinyal)
Signal conditioning (Sinyal artlanmdrma)
DAQ device (DAQ cihaz)
Driver level and application level software(Src seviyesi ve uygulama
seviyesi yazlm)
Bu be yap tayla, lmek istediiniz fiziksel olaylar analiz ve sunum iin
bilgisayara tayabilirsiniz.

A. Transducers
Signal acquisition fiziksel olaylar bilgisayarn kullanabilecei verilere
dntrme ilemidir. Bir lm, fiziksel bir olay DAQ sisteminin lt
elektrik sinyaline dntrmek iin bir Dntrc(Transducer) kullanarak
balar. Dntrcler; scaklk, kuvvet, konum, ses veya k gibi
parametreleri lmek iin elektrik sinyalleri retebilir. Aadaki tabloda
baz yaygn transdserler listelenmitir.
Farkl dntrcler, fiziksel fenomeni llebilir bir sinyal haline
dntrmek iin farkl gereksinimlere sahiptir. rnein, bir diren scaklk
dedektr (RTD) scakl lmek iin bir uyarlma akmna(excitation
current) ihtiya duyar. Bir termokupl uyarma akmna ihtiya duymaz,
ancak cold-junction compensationa ihtiya duyar.

B. Signals
Dntrcler yardmyla, fiziksel bir fenomeni bir iaret haline
evirirsiniz. Tm sinyaller ayn ekilde llmez, bu nedenle sinyali dijital
veya analog olarak snflandrmanz gerekir.
Sinyali snflandrdktan sonra, o sinyalden hangi tre ait bilgileri
istediinize karar verin. Bir sinyalden elde edebileceiniz olas bilgi trleri
durum, hz, seviye, ekil ve frekanstr.
 C. Sinyal Koullandrmaya Genel Bak
Bir Sinyali dorudan DAQ cihazna balayamazsnz. DAQ cihaznda
lmeyi gerekletirebilmek iin sinyali uygun hale getirip deitirmeniz
gerekebilir.
Sinyal koullandrma, lm ve otomasyon sisteminizdeki en nemli
teknolojilerden biridir. Sinyal / sensrleriniz ile lm sisteminiz arasndaki
arayz salar.
ekil 1-1, baz yaygn transdserler ve sinyaller ile sinyal koullandrma
yntemlerini gstermektedir.
Amplifications
Amplification sinyal dzenlemenin en yaygn trdr. Elektrik sinyallerinin
glendirilmesi sonucu elde edilen saysallatrlm sinyaldeki
doruluunu artrr ve grltnn etkilerini azaltr. Ortak bir rnek, bir
Termokupl, milivolt aralkta gerilim retir.
Sinyali bir termokupltan direkt DAQ cihazna gnderirseniz, sistem
tarafndan bir veya iki derecelik scaklk deiiklii alglanmayabilir.
Bununla birlikte, sinyali ykseltirseniz, sinyaliniz DAQ cihaznn aralna
daha iyi uyar. Sinyali DAQ cihaznda veya harici olarak ykseltebilirsiniz.

Linearization
Birok Dntrc, ltnz fiziksel fenomendeki deiikliklere
dorusal olmayan bir tepki verir. rnein, bir termokupl iin 10 mV
gerilimde bir deiiklik genellikle 10 derecelik bir deiiklik deildir. ou
evirici, dntrcy nasl leklendirileceini gsteren linerization
tablolarna sahiptir. Dntrcnn dorusallatrlmas ya donanmla ya
da yazlmla yaplabilir. LabVIEW voltaj seviyelerini dntrcler
yardmyla dorusallatrabilir, bylece voltajlar llen olguya
lekleyebilirsiniz. LabVIEW, RTD'ler, termokupllar ve termistrlerin
gerilimlerini dntrmek iin leklendirme fonksiyonlar salar.
Transducer Excitation
Sinyal koullandrma sistemleri, baz transdktrlerin altrlmas iin
gerekli uyar oluturabilir. Gerinim lerler ve RTD'ler, devrelerini fiziksel
olaylarn llmesine uyarmak iin srasyla harici voltaj ve akmlar
gerektirir. Bu uyarma tr, ses sinyallerini alp ifrelemek iin powera
ihtiyac olan radyoya benzer.

Cold junction
Farkl 2 metalden yaplan sl iftin (thermocouple), kendi metalinden
olmayan kablolar ile uzatlp cihazlara baland noktasndaki scaklktr.
Bu noktann scakl lm deerini etkiler. Bu yzden Cold Junction
noktas scakln kompanze eden, yani dzelten devreler ilave edilir.
Aadaki devrede Recorder ancak gerek deeri gsterir.

Termokupl
Termokupl veya sl ift, bir tr scaklk sensrdr. Farkl iki iletken
malzemeden oluur. Bu malzemelerin iki ucu birletirilir (scak nokta) ve
stlrsa, dier ularda (souk nokta) gerilim elde edilir. Bu gerilimin deeri
kullanlan malzemenin cinsine ve birleim noktasnn snma miktarna
baldr. Scak nokta ile souk nokta scaklk dalm nasl olursa olsun
retilen gerilim scak ile souk nokta arasndaki scaklk farkyla orantldr.
Scak nokta ile souk nokta arasndaki scaklk fark termokupl zerinde
gerilim (EMF) yaratr. Scak nokta scakl ayn kalmak koulu ile souk
nokta scakl deitiinde farkl scaklklar okunur. Bu nedenle mV
tablolarndaki deerlerde standart salamak iin llen scaklk karl
mV deerleri souk noktann 0 C'de tutulmas ile elde edilir. Termokupllar
-200'den 2320 C'ye kadar eitli scaklklarda, lm ve kontrol iin
yaygn olarak kullanlr. Ayrca scaklk gradyann elektrie dntrrler.
Termokupllar bilim ve endstride de ska kullanlr. zellikle tula veya
kiremit yapmnda kullanlan frnlarda, gaz trbin egzoslarnda
(klarnda), dizel motorlarda, vb. gibi yerlerde kullanlr.

alma prensibi
Herhangi bir iletken scaklk gradyanna maruz braklrsa, bir gerilim elde
edilir. Bu olaya termoelektrik etki denir. Bu gerilimi lmek iin, iletkenin
"scak" ucuna baka bir iletken balanmaldr. Sonradan balanan iletken
de scaklk gradyanna maruz kalr. Etkinin bykl kullanlan metale
baldr. Devreyi tamamlamak iin benzer olmayan metallerin kullanlmas,
problardaki (elektrotlardaki)gerilimlerde kk farkllklara neden olur. Bu
fark scaklkla artar ve fark standart metal alamlarnda, 1 Celcius
derecede 1 ile 70 mikrovolttur (V/C).
Termokupldaki iki metalin balant noktalarnda gerilim oluturulmaz. Fakat
benzer olmayan uzun metaller scaklk gradyanna neden olur. nk
benzer olmayan her iki uzun metal, ayn scaklk gradyanna sahiptir.
Sonuta termokupl balant noktas ile referans noktas arasndaki
scakln farkl llmesine neden olur.

Pratik kullanm
Gerilim-scaklk
Termokupllarda kullanlan tipik metaller iin k gerilimi (T) scaklk fark
ile dorusal olarak artar. Tam lmler veya dorusal scaklk deeri
dndaki lmler iin, dorusalszlk dzeltilmelidir. Bir termokuplun (T)
scaklk fark ile k gerilimi (birka mV) arasndaki ilikisi bir polinom
tarafndan yle yaknsaklatrlabilir.

an katsaylar, malzemeye bal olarak 0'dan 5 ile 13 arasndaki n iin

verilir. Baz durumlarda daha iyi doruluk, ek dorusal olmayan terimlerle
salanr.

Resistive Temperature Devices (RTDs)

Scaklk lmnde, termokupul ve RTD ler yaygn olarak kullanlan
scaklk alglayclardr. Bu alglayclar kullanan lme sistemleri
gelimekte, hassasiyetleri ve doruluklar artmaktadr. Endstriyel
uygulamalara ynelik dk hassasiyet, dk doruluk noktasndan
balayarak ok yksek doruluk ve hassasiyet dzeyine kadar ok eitli
lm, kontrol ekipmanlar retilmektedir. Scaklk lm ve kontrol
sisteminin oluturulmasnda izlenecek yollar deerlendirilerek, mikro
kontrolr ile RTD sensr kullanarak uygun maliyet ve yksek hassasiyette
scaklk lme sistemi oluturulmas hedeflenmitir. Bu deneysel
almada 8 bit mikro kontrolr, opamp ve PT100 RTD ile 0,3C
hassasiyete sahip donanm oluturulmu, istenilen kontrol yaplarnn
sisteme entegre edilmesi salanmtr.

RTD Genel Bak

Scaklk lmnn endstriyel uygulamalarda geni uygulama alan
vardr. Scaklk lmnde, RTD (Resistance Temprature Dedector-Diren
Scaklk Alglaycs), termistr ve diyot yaygn kullanlan elemanlar olup
her birinin hassasiyeti ve scaklk aralklar farkllklar gstermektedir.
Scaklk, endstriyel ve gnlk uygulamalarda en fazla llen fiziksel
parametrelerden biridir. Termokupul ve diren scaklk dedektr (RTD)
sensrleri, en yksek scaklk lmleri iin yeterli olmasna ramen
uygulamada en uygun zelliklere sahip bir sensrn seilmesi
gerekmektedir. Tablo 1de sensr seimi iin genel kurallar gsterilmitir.

RTD'ler yksek hassasiyet ve -200C ile +850C arasnda bir lm aral

salamaktadr. RTD ularndaki elektriksel sinyal kolaylkla iletilebilmekte,
izlenebilen ve uygun veri ileme ekipman kullanlarak alnan deerler
kaydedilebilmektedir. RTD direnci scaklk ile orantl olduu iin, RTD
devresine deeri bilinen bir akmn uygulanmas, scaklkla birlikte artan bir
k voltaj retmektedir. RTD direnci ve scaklk arasndaki bu bant,
llen scakln hesaplanmasna olanak tanmaktadr.

PT100 RTD
RTD snf ierisinde yer alan PT100 scaklk sensrnn uygulamada
yaygn olarak kullanlmasnn balca sebebi, termistr snf sensrlere
gre dorusal diren deiim karakteristiine sahip olmasdr. Platin PT100
RTD, uzun sreli kararllk, ksa tepki sresi ve geni scaklk aral nedeni
ile birok uygulamada tercih edilmektedir. Platin PT100 RTD ekil 1de
grlmektedir. Scaklk lm iin en gvenilir standart olarak kabul
edilmektedir (Tablo2).
PT100, 0C de 100 dirence sahiptir, diren-scaklk ilikisi en dk ve en
yksek limitler arasnda hemen hemen dorusal kabul edilebilir. PT100 iin
diren-scaklk ilikisi Denklem1e verilmitir.

LME SSTEM