TEHNIKO VELEUILITE U ZAGREBU

GRADITELJSKI ODJEL

PRORAUN KONSTRUKCIJA
- ZADACI UZ VJEBE-
-STATIKI NEODREENI SUSTAVI-

KOLSKA GODINA 2006./2007.

mr. sc. Ljerka Koprianec Matijevac, vii predava

 SADRAJ

POMACI I KUTEVI ZAOKRETA POPRENOG PRESJEKA................................................................................1

ZADATAK 1: ......................................................................................................................................................................... 5
SIMPSON ................................................................................................................................................................6
VEREAGIN.........................................................................................................................................................7
Pomak pod nekim zadanim kutem ........................................................................................................................ 9
ZADATAK 2: ......................................................................................................................................................................... 9
ZADATAK 3: ....................................................................................................................................................................... 10
ZADATAK 4: ....................................................................................................................................................................... 12
ZADATAK 5: ....................................................................................................................................................................... 13
REKAPITULACIJA ! ............................................................................................................................................................. 14
PRIPREMA ZA METODU SILA .................................................................................................................................... 15
FORMULA ZA ODREIVANJE STUPNJA STATIKE NEODREENOSTI .................................................................................. 15
STATIKI NEODREENI SUSTAVI ....................................................................................................................16
ODREIVANJE STUPNJA NEODREENOSTI........................................................................................................ 16
DIJAGRAMI MOMENATA OD DJELOVANJA PARA MOMENATA ........................................................................ 18
METODA SILA......................................................................................................................................................19
ZADATAK 6: ....................................................................................................................................................................... 19
ZADATAK 7: ....................................................................................................................................................................... 25
ZADATAK 8: ....................................................................................................................................................................... 27
ZADATAK 8: ....................................................................................................................................................................... 28
ZADATAK 9: ....................................................................................................................................................................... 30
ZADATAK 10: ..................................................................................................................................................................... 34
ZADATAK 11: ..................................................................................................................................................................... 36
ZADATAK 12: ..................................................................................................................................................................... 38
ZADATAK 13: ..................................................................................................................................................................... 41
ZADATAK 14: ..................................................................................................................................................................... 42
ZADATAK 15: ..................................................................................................................................................................... 43
2X NEODREENI SUSTAVI.................................................................................................................................44
ZADATAK 16: ..................................................................................................................................................................... 44
METODA CROSS-A .............................................................................................................................................47
ZADATAK 17: ..................................................................................................................................................................... 47

Mik TABLICA MOMENATA UPETOSTI ............................................................................................................. 49

ZADATAK 18: ..................................................................................................................................................................... 54

ZADATAK 19: ..................................................................................................................................................................... 57
ZADATAK 20: ..................................................................................................................................................................... 59
ZADACI ZA VJEBU ............................................................................................................................................60
ODREIVANJE POMAKA....................................................................................................................................60
2. KOLOKVIJ ........................................................................................................................................................65
ISPITNI ZADATAK (ROK 5. 7. 2005.) ..................................................................................................................67
 POMACI I KUTEVI ZAOKRETA

POMACI I KUTEVI ZAOKRETA POPRENOG PRESJEKA

Pod djelovanjem vanjskog optereenja dolazi do deformacija sustava.

Nas obino interesiraju pomaci samo nekih odreenih toaka, u
nekom smjeru. (npr. pomak poprenog presjeka u toki A A)

Postupak za rjeavanje je sljedei:

1)

Za zadano vanjsko optereenje odredimo dijagrame M i N

(T ne treba jer je njegov doprinos mali)

2)

S promatranog sustava moramo ukloniti sve vanjsko optereenje

i u smjeru traenog pomaka, na mjestu toke A, dajemo jedinino
optereenje tzv. mjerno optereenje.

Mjerno optereenje, intenziteta1 kN, je jedinina sila (jedinini moment) koja djeluje na
mjestu i u smjeru traenog pomaka. Za to jedinino, mjerno, optereenje izraunamo m1, n1,
( t1).

Piemo jednadbu rad vanjskih sila = radu unutarnjih sila

M m1 N n1 T t1
v 1 = ds + ds + ds
EJ EF GF
lan koji uzima u obzir utjecaj poprenih sila obino zanemarimo jer je doprinos mali (zato
nam ne trebaju dijagrami poprenih sila).

KMLJ 06./07. 1
 POMACI I KUTEVI ZAOKRETA

Izraunavanje pomaka (postupak):

Potrebno je pronai ukupni pomak poprenog presjeka u toki A te kut zaokreta za istu toku.

A A = AX
2
+ AY
2
ik i mjesto pomaka
k uzrok pomaka

1) Za vanjsko optereenje odredimo M, N, (T)

2) Za jedinino optereenje odredimo mi, ni (ti)

2a) (za horizontalni pomak jedinina sila u smjeru osi x)

m1x, n1x, (t1x)

2b) (za vertikalni pomak jedinina sila u smjeru osi y)

m1y, n1y, (t1y)

2c) (za kut zaokreta jedinini moment u smjeru kuta zaokreta)

m1, n1, (t1)

M mx N nx T tx
AX = ds + ds + ds
EI EF GF

M my N ny T ty
AY = ds + ds + ds A = AX
2
+ AY
2

EI EF GF

M m N n T t
A = ds + ds ds +
EI EF GF
E = kN/m2, F = m2, I=m4 G = kN/m2
Modul elastinosti povrina moment inercije modul posmika
EI i EF su konstante (za nae primjere) pa moemo pisati

1 1 1
AX =
EI M mx ds +
EF N nx ds +
GF
T t x ds

1 1 1
AY =
EI M m y ds +
EF N n y ds +
GF
T t y ds

1 1 1
A =
EI M m ds +
EF N n ds +
GF
T t ds

KMLJ 06./07. 2
 POMACI I KUTEVI ZAOKRETA

Da ne bismo rjeavali integrale radimo numeriku integraciju po:

- Simpsonu

=
M m
EI
ds =
1 l
[
M p m p + 4M s ms + M k mk
EI 6
]

Za linearne funkcije imamo:

l
abl (a b + 4 a b + a b )
6

a l b a bl l a b
6 4 2 2
2 3 6

a l 2b a bl l a b
6 a b + 4 2 2
2 3 3

b l b 3 a b l
a l 6 a b + 4 a 2 + 0
2 6

- ili grafiku integraciju po Vereaginu

M v m1 1
ds = F (M v ) m
S
EI EI
F(Mv) povrina dijagrama (obavezno povrina parabole)
m ordinata ispod teita funkcije za koju smo
izraunali povrinu

KMLJ 06./07. 3
 POMACI I KUTEVI ZAOKRETA

Primjeri integracije:
povrina parabole
64748
1 2 m M m a Vereagin

M =
q a2
= M a =
8 EI 3 2 3EI

1 a m M ma
= 4 M = Simpson
EI 6 2 3EI

1 ma 2 1
= M 1 + M 2 Vereagin
EI 2 3 3

1 M a 2 1 M a2 1
= 1 m1 + m2 2 m2 + m1
EI 2 3 3 2 3 3

1 M a 2 1 M a 2 1
= 1 m1 + m2 + 2 m2 + m1
EI 2 3 3 2 3 3

0
1 M1 a 2 2 m
I = m1 + M 0 a 1
EI 2 3 3 2
I

1
Kod uzdunih sila treba izraunati s , a predznak ovisi o predznaku dijagrama
EF
unutarnjih sila.

KMLJ 06./07. 4
 POMACI I KUTEVI ZAOKRETA

Zadatak 1:
Za zadani sustav potrebno je odrediti vrijednost ukupnog pomaka presjeka u toki A te kut
zaokreta iste toke. Pri izraunu uzeti u obzir utjecaj momenata savijanja i uzdunih sila na
deformiranje sustava.

EI = 2,4106 kNm2
EF = 650000kN

A = AX
2
+ AY
2

1) Za vanjsko optereenje:

Veze s podlogom

y = 0 A = 0

x = 0 B = P = 80kN

M = 0 C+P3 = 0 C = -240kNm

Unutarnje sile

Presjek 1: Presjek 2: Presjek 3:

N1 = 0 N2 = 0 N3 = -B = -80kN
T1 = -B = -80kN T2 = -B = -80kN T3 = 0
M1 = C = 240kNm M2 = C-B9 M3 = C-B9
M2 = 240-720 = -480kNm M3 = -480kNm

Presjek 4: Presjek 5: Presjek 6:

N4 = -80kN N5 = 0 N6 = 0
T4 = 0 T5 = B = 80kN T6 = P = 80kN
M4 = -B9+C M5 = -480kNm M6 = 0
M4 = -480kNm

KMLJ 06./07. 5
 POMACI I KUTEVI ZAOKRETA

2) Za jedinino optereenje

2a) Traimo AX (horizontalni pomak)

Dajemo jedininu silu, mjerno optereenje, u toki A u smjeru osi x i naemo
mx nx, tx (prvo uklonimo sve vanjsko optereenje)

A=0
B=1
C=3

Smjer jedinine sile je proizvoljan

Presjek 1: Presjek 2: Presjek 3:

n1 = 0 n2 = 0 n3 = -1kN
t1 = -1kN t2 = -1kN t3 = 0
m1 = 3kNm m2 = C-B9 m3 = -6kNm
m2 = 3-9 = -6kNm

Presjek 4: Presjek 5: Presjek 6:

n4 = -1kN n5 = 0 n6 = 0
t4 = 0 t5 = 1kN t6 = 1kN
m4 = -6kNm m5 = -6kNm m6 = 0

Simpson

1 1
M m x ds +
EF
AX
S
= N n x ds =
EI
1 9 6 1
EI 6 (240 3 + 4 120 1,5 + 480 6) + (10 480 6) + 480 6 3 + EF [0 + 80 10 + 0] =
1 9 1 41040 800
4320 + 28800 + 5760 + 800 = + =
EI 6 EF 2,4 10 6
650000
0,0171 + 0,00123 = 0,01833m

KMLJ 06./07. 6
 POMACI I KUTEVI ZAOKRETA

Vereagin

1 480 9 2 1 240 9 2 1 480 6 2 1

AX
V
= 6 3 + 3 6 + 480 10 6 + 6 + 80 10 1 =
EI 2 3 3 2 3 3 2 3 EF
1 800 41040 800
(6480 + 0 + 28800 + 5760 ) + = + = 0,01833m
EI EF 2,4 10 6
650000

2b) Traimo AY (vertikalni pomak)

Dajemo jedininu silu, mjerno optereenje, u smjeru y, u toki A i naemo my,

ny, ty. (nakon to smo maknuli sve vanjsko optereenje)

A = 1 kN
B=0
C = 10 kNm

Presjek 1: Presjek 2: Presjek 3:

n1 = -1kN n2 = -1kN n3 = 0
t1 = 0 t2 = 0 t3 = 1kN
m1 = -C = -10kNm m2 = -10kNm m3 = -10kNm

Presjek 4: Presjek 5: Presjek 6:

n4 = 0 n5 = 1kN n6 = 1kN
t4 = 1kN t5 = 0 t6 = 0
m4 =0kNm m5 = 0 m6 = 0

KMLJ 06./07. 7
 POMACI I KUTEVI ZAOKRETA

1 1
M m y ds +
EF
AY
S
= N n y ds =
EI
1 9 480 10 10 1
6 ( 240 10 + 4 120 10 + 480 10) + + 0 + [0 + 0 + 0] =
EI 2 EF
1 9 34800
( 2400 + 4800 + 4800) = = 0,0145m
EI 6 EI

A = AX
2
+ AY
2
= 0,0183 2 + 0,0145 2 = 0,0234 m

2c) Traimo A (kut zaokreta)

Za isti sustav traimo kut zaokreta poprenog presjeka A i dajemo jedinini

moment u toki A.

A=0
B=0
C = 1 kNm

Traimo unutarnje sile:

Presjek 1: Presjek 2: Presjek 3:

n1 = t1 = 0 n2 = t 2 = 0 n3 = t 3 = 0
m1 = -1kNm m2 = -1kNm m3 = -1kNm

Presjek 4: Presjek 5: Presjek 6:

n4 = t4 = 0 n5 = t 5 = 0 n6 = t 6 = 0
m4 = -1kNm m5 = -1kNm m6 = -1kNm

KMLJ 06./07. 8
 POMACI I KUTEVI ZAOKRETA

1
EI
A = M m ds =

1 9 480 6 1
EI 6 ( 240 1 + 4 120 1 + 480 1) + 480 10 1 + 2 =

1
(1080 + 4800 + 1440) = 7320 = 7320 6 = 0,00305rad 180 = 0,1747
EI EJ 2,4 10

Pomak pod nekim zadanim kutem

Zadatak 2:
Za sustav i optereenje kao u zadatku 1. potrebno je odrediti pomak presjeka u toki A na
zadanu os z koja se nalazi pod kutem od 65.

1) Za vanjsko optereenje: isto kao u prethodnom zadatku

2) Za jedinino optereenje:

Dajemo jedinino mjerno optereenje u

smjeru traenog pomaka (u smjeru osi z)

fy = 1sin = 0,9063kN
fx = 1cos = 0,4226kN

A = fy = 0,9063kN
B = fx = 0,4226kN
C = -fx 3+fy 10 = 7,7952kNm

Presjek 1: Presjek 2: Presjek 3:

n1 = -0,9063kN n2 = -0,9063kN n3 = -0,4226kN

t1 = -0,4226kN t2 = -0,4226kN t3 = 0,9063kN
m1 = -7,7952kNm m2 = -11,5986kNm m3 = -11,5986kNm

Presjek 4: Presjek 5: Presjek 6:

n4 = -0,4226kN n5 = 0,9063kN n6 = 0,9063kN

t4 = 0,9063kN t5 = 0,4226kN t6 = 0,4226kN
m4 = -2,5356kNm m5 = -2,5356kNm m6 = 0

KMLJ 06./07. 9
 POMACI I KUTEVI ZAOKRETA

1 1
M m z ds +
EF
AZ = N n z ds =
EI
9
( 240 7,7952 + 4 120 9,6969 + 480 11,5986) +
1 6 1
= + [0 + 80 10 0,422610] =
EI 10 480 6 EF
+ (480 11,5986 + 4 480 7,0671 + 480 2,5356 ) + 2,5356
6 3
1 9 10 1
= (8350,992 ) + 20353,248 + 2434,176 + (338,08) =
EI 6 6 EF
1
= [12526,488 + 33922,08 + 2434,176] + 1 338,08 =
2,4 10 6
650000
48882,744 338,08
= + = 0,0203678 + 0,00052 = 0,0208878m < A = 0,0234m
2,4 10 6 650000

Projekcija pomaka na neku os uvijek je manja od stvarnog pomaka neke toke !!!

Zadatak 3:
Potrebno je odrediti vrijednost sile P, ako je uslijed njenog djelovanja ukupni pomak toke 1
1= 1,6cm = 0,016m.

EF = 40000kN zato jer imamo

samo uzdune silu

1 = 12x + 12y , 1x = ?, 1 y = ?, P = ?

1) Vanjsko optereenje

Ax= 0,832 A= A cos

Ay= 0,5547 A= A sin

x= 0
P
Ax= -P A= = -1,20192P
0,832
Ay= -0,666P

y= 0
Ay B = 0
Ay = B
B = -0,666P

KMLJ 06./07. 10
 POMACI I KUTEVI ZAOKRETA

2) Jedinino optereenje

2a) 1x = ?

A = -1,20192

B = -0,666

Umjesto P piemo 1

2b) 1y = ?

A=0

B = -1

N nx
1x = ds
EF
0,666 P 0,666 3 + 1,20192 P 1,20192 3,6055
1x =
EF
6,54188 P
1x =
EF

N ny
1 y = ds
EF
0,666 P 3 2 P
1x =
EF EF

2 2
6,54188 P 2 P
1 = 12x + 12y = +
EF EF
2 2
6,54188 P 2 P
= + =
1
2 2
1x
2
1y +
EF EF
46,7962 P 2
12 =
(EF )2
(EF )2 12
P2 =
46,7962
EF 1 EF 1 40000 0,016
P= = = P = 93,55kN
46,7962 6,84077 6,84077

KMLJ 06./07. 11
 POMACI I KUTEVI ZAOKRETA

Zadatak 4:
Uslijed djelovanja kontinuiranog optereenja q na konzolu, popreni presjek u toki A
pomaknuo se tako da je vrijednost vertikalne projekcije tog pomaka 1,5cm. AY= 1,5cm =
0,015m.

EI = 2,4 106 kNm2

1. ) Vanjsko optereenje

q l 2 q 6 2 36
= = q = 4,5q
8 8 8

2.) Jedinino optereenje u smjeru vertikalnog

pomaka

M my
AY = dx = 0,015
EI

3 4 1
Ay = (4,5q 0 + 4 1,5 10,125q + 3 18q ) + (42q 7 + 4 30q 5 + 18q 3) =
6
144444424444443 144444244444 6 3 EI
parabola pravac
(integraciju smo provodili u dva segmenta jer smo kod vanjskog opterecenja
imali promjene u momentnom dijagramu - parabola i pravac)
1 689,375q
Ay = [57,375q + 632q ] =
EI EI
689,375q 689,375q
Ay = 0,015 = q = 52,22kN / m
2,4 10 6
2,4 10 6

KMLJ 06./07. 12
 POMACI I KUTEVI ZAOKRETA

Zadatak 5:
Odrediti vrijednost kuta zaokreta poprenog presjeka za toku A prikazanog sustava. U
proraun uzeti utjecaj momenata savijanja i uzdunih sila na deformiranje sustava.

f = 40kN/m
EI = 3106kNm2
EF = 700000kN

A = ?
Ax = f8 = 320kN
Ay = 320kN
A
A= = 452,61kN
cos 45
Ay 14
MB = 0 C8+Ay14=0 C = = 560kN
8
y = 0 B+C+Ay =0 B = -C-Ay= 560-320= 240kN

Dijagrami od vanjskog optereenja

Dajemo jedinino mjerno optereenje moment = 1 kNm

Ax = 0 Ay = 0 A = 0

1
B = -C = = 0,125kN
8
Dijagrami od jedininog kuta zaokreta

1 1 1 1920 8 1920 6
A =
EI M m ds +
EF N n ds =
EI 3
1 +
2
1 + 0 =

10880
A = = 0,0036267rad .
3 106

KMLJ 06./07. 13
 POMACI I KUTEVI ZAOKRETA

Rekapitulacija !

Kod odreivanja pomaka ili kuta zaokreta nekog poprenog presjeka za zadano
optereenje potrebno je uvijek:

1) - nai M i N dijagram za zadano vanjsko optereenje

2) - "maknuti" postojee optereenje, te na mjestu i u smjeru traenog pomaka, dati

jedinino mjerno optereenje i za njega izraunati m1 i n1

Optereenje moe biti:

mjerno optereenje - sila "1" u smjeru x

mjerno optereenje sila-"1" u smjeru y

mjerno optereenje sila "1" u smjeru neke osi z

mjerno optereenje - jedinini moment na mjestu traenog

kuta zaokreta

3) - Integrirati:
M m N n
= ds + ds
EI EF
Numerikom integracijom po Simpsonu

=
Mm
EI
l
[
ds = M p m p + 4 M s ms + M k mk
6
1
EI
]
=
Nn
EF
l
[
ds = N p n p + 4 N s ns + N k nk
6
1
EF
]
ili grafikom integracijom po Vereaginu .

Ako elimo odrediti relativni pomak izmeu dvije toke moramo zadati dvije sile,
istog intenziteta(1 kN), a suprotnog smjera, u smjeru traenog relativnog pomaka

AB = B A

Ako elimo odrediti relativni kut zaokreta dvije toke zadajemo par momenata (1 kNm)

AB = A B

KMLJ 06./07. 14
 METODA SILA

PRIPREMA ZA METODU SILA

- nauili smo da sustavi mogu biti statiki odreeni ili statiki neodreeni odnosno
preodreeni sustavi

Formula za odreivanje stupnja statike neodreenosti

S = 3D + 2 3Z0 2Z1 4Z2 6Z3 - - L

vanjske veze

unutarnje veze

tap 1

jednostruki zglob 2 . . .

S=0 nuan, ali ne i dovoljan uvjet za SOS (statiki odreen sustav)

S<0 SNS (statiki neodreen sustav) viak vanjskih i/ili unutarnjih veza

S>0 mehanizam

Do sada smo radili sustave koji su bili statiki odreeni sustavi, tj. imali smo toliko veza
koliko smo mogli postaviti jednadbi ravnotee.
x = 0 , y = 0 , M = 0
Statiki preodreeni sustavi su oni sustavi kod kojih se ne mogu sve sile u
spojevima odrediti iz jednadbi ravnotee, jer je broj nepoznatih veliina vei od
raspoloivih jednadbi ravnotee, ve moramo pisati dodatne jednadbe, tzv.
jednadbe kontinuiteta(kompatibilnosti).

KMLJ 06./07. 15
 METODA SILA

STATIKI NEODREENI SUSTAVI

- odreivanje stupnja neodreenosti
- odreivanje osnovnih sustava

ODREIVANJE STUPNJA NEODREENOSTI

- Pomou formule S = 3D + 2 3Z0 2Z1 4Z2 6Z3 - - L

- Prepoznavanjem - presijecanjem vika vanjskih i/ili unutarnjih veza

a; b; c; d; sustavi s prekobrojnim vanjskim vezama

( prostim okom prepoznatljivi na treba formula )

e; f; sustavi s vikom unutarnjih veza

OSNOVNE SUSTAVE moemo odrediti prekidanjem veza ( vanjskih i/ili unutarnjih ),

ali treba paziti da ne nastane mehanizam

- treba paziti da se ne prekine previe vanjskih veza !!!!!

( MORAJU OSTATI MINIMALNO TRI VANJSKE VEZE!!! )

KMLJ 06./07. 16
 METODA SILA

- SLOENI SUSTAVI STATIKI NEODREENI -

- redoslijed rjeavanja kao kod Gerbera

7x neodreeni sustav
( provjerite pomou formule)

Redoslijed rjeavanja
ABC

prosta greda

Trozglobni prosta greda

okvir

Redoslijed rjeavanja
AAB

prosta greda
prosta greda
prosta greda

Redoslijed rjeavanja
ABC

prosta greda
Trozglobni trozglobni
Okvir okvir

KMLJ 06./07. 17
 METODA SILA

DIJAGRAMI MOMENATA OD DJELOVANJA PARA MOMENATA

KMLJ 06./07. 18
 METODA SILA

METODA SILA
Metoda sila je jedna od osnovnih metoda za proraun statiki neodreenih sustava, u kojoj
su sile nepoznate veliine koje se trae. U metodi sila proraun zadanog sustava zamjenjuje
se proraunom osnovnog sustava koji se dobiva tako da se u zadanom sustavu raskine
odreeni broj veza koje se na mjestima raskida nadomjeste silama koje osiguravaju
kontinuitet (neprekinutost, kompatibilnost). Broj raskinutih veza ne smije biti vei od stupnja
statike neodreenosti sustava. Obvezan je uvjet da osnovni sustav mora biti geometrijski
nepromjenjiv.
Iz uvjeta kontinuiteta na mjestima raskinutih veza dobiju se osnovne jednadbe metode sila
koje nazivamo jednadbama kontinuiteta, jednadbama kompatibilnosti ili jednadbama
neprekinutosti.

Zadatak 6:
Za prikazani sustav nacrtati dijagrame unutarnjih sila. U proraunu uzeti u obzir utjecaj
momenata savijanja i uzdunih sila na deformirani sustav.

EI = 90kNm2

EF = 20kN

1x S.N.S.

Kod odreivanja OS (osnovnog sustava) imamo vie mogunosti

Mi emo odabrati konzolu

ZAPAMTITE !!!!!! Uvijek radimo na osnovnom sustavu koji je statiki odreen!!!!!

KMLJ 06./07. 19
 METODA SILA

Pomak na mjestu sile X1 mora biti jednak nuli i to nam daje 4. jednadbu, tj.
jednadbu kontinuiteta.

JEDNADBA KONTINUITETA a1v + a1x1 = 0 pomak mora biti jednak nuli

Jednadba kontinuiteta govori o stanju deformacija na mjestu prekobrojne

veliine X1.

Za X1 = 1

a1, x1 = a1,1 X 1 za bilo koji iznos X 1

a1,v + a1,1 x1 = 0
pomak na mjestu pomak na mjestu
prekobrojne veliine prekobrojne sile od X1 = 1
od vanjskog
optereenja

Postoji bezbroj veliina za X1, ali smo jedna daje u stvarnosti pomak 0 na
mjestu 1.

PN=48kN QT=144kN
PT=64kN QN=192kN

PN= Pcos= 48kN

PT= Psin= 64kN

Izraun Mv, Tv, Nv na zadanom OS od vanjskog optereenja

A=240kN
q l2
B=80kN m0 = = 240
8
C=Q10-P 4=0 C=2720kNm

Izraun m1, t1, n1 za X1

KMLJ 06./07. 20
 METODA SILA

Slijedi odreivanje dijagrama unutarnjih sila za X1 = 1, na mjestu 1.

A=1
B=0
C = 14kNm

Izraun koeficijenata fleksibilnosti

M v m1 N n
a1v = ds + v 1 ds =
l
EI l
EF
8 5
(0 + 4 240 4 + 960 8) (960 8 + 4 1320 9,5 + 1680 11)
1 6 6 1
a1v = (144 0,8 5 + 192 0,8 5) =
EI 5 EF
(1680 11 + 4 2200 12,5 + 2720 14 )
6
217760 1344
a1v = = 2419,55 67,2 = 2486,75
EI EF

Simpson

m1 m1 n n
a11 = ds + 1 1 ds =
EI EF
1 8 8 2 8 10 1
a11 = + (8 8 + 4 11 11 + 14 14 ) + 0,8 0,8 10 =
EI 2 3 6 EF
1410,67 6,4
a11 = + = 15,67407 + 0,32 = 15,99407
EI EF
uvijek pozitivno!!
a1v + a11 x1 = 0
-2486,75+15,99407X1 = 0
X1 = 155,479kN

KMLJ 06./07. 21
 METODA SILA

Vereagin

1 14 10 2 1 8 10 2 1 88 2 1
a11 = 14 + 8 + 8 + 14 + 8 + 0,8 10 0,8 =
EI 2 3 3 2 3 3 2 3 EF
1
a11 = (840 + 400 + 170,67 ) + 6,4 = 1410,67 + 6,4 = 15,99407
EI EF EI EF

Konani dijagrami Superpozicija

Mk= Mv + m1X1
Nk= Nv + n1X1
Tk= Tv + t1X1

Ili moemo skratiti pa iz M dijagrama, koristei diferencijalne odnose, izraunati T,

a iz x=0, y=0 u pojedinom voru izraunati N.

543 + 30,28
T12 = = 114,65 = T21
5
283,83 30,28
T23 = = 50,71 = T32
5

30 8 2
m0 = = 240
8

T45 =
(141,915 + 2 240) 283 = 338,915 = 84,72
4 4
621
T54 = = 155,25
4

N iz ravnotee vora x=0, y=0

KMLJ 06./07. 22
 METODA SILA

ODREIVANJE POPRENIH SILA IZ MOMENTNOG DIJAGRAMA POMOU FORMULE

Konvencija predznaka
M ik + M ki
Tik = Tik
Lik
M ik + M ki
Tki = Tki
Lik

Npr.

P 200 P 100
Tik = Tki = Tik = Tki =
Tik = Tki =
2 8 2 8
P 200 + 100 P 200 + 100
Tik = = 50 37,5 = 125kN Tki = = 50 37,5 = 87,5kN
2 8 2 8
PT= Psin= 64kN, PN= Pcos= 48kN

POPRENE SILE IZ MOMENTNOG

DIJAGRAMA POMOU FORMULE

64 543,28 283,84
T12 = = 32 + 82,712 = 114,7 kN
2 10
64 543,28 283,84
T21 = = 32 + 82,712 = 50,7 kN
2 10
30 8 283,84
T23 = = 120 35,48 = 84,52 kN
2 2
30 8 283,84
T32 = = 120 35,48 = 155,48kN
2 2
UZDUNE SILE IZ RAVNOTEE VORA

N23 = 0 jer nema horizontalnog optereenja

na tapu, a leaj 3 je pomian

x = 0 N 21 x = T21 x
T21 x = T21 sin = 50,7 0,8 = 40,56 kN
N 21 x 40,56
N 21 x = 40,56 kN N 21 = = = 67,6kN
cos 0,6
N12 = 67,6 + PN = 67,6 + 48 = 19,6kN

KMLJ 06./07. 23
 METODA SILA

DEFORMACIJSKA KONTROLA

Deformacijska kontrola u fizikalnom smislu je izraunavanje pomaka unaprijed

poznatog iz geometrijskih rubnih uvjeta na konstrukciji.

Kod odabira OS dobro je da bude drugaiji od ranije koritenih.

M k mD N k nD
EI ds + EF = 0 Mk konani momentni dijagram

Nk konani dijagram uzdunih

sila

Isto bi dobili i kada bi mnoili

M k m1 N n
EI
ds + k 1 ds = 0
EF

KMLJ 06./07. 24
 METODA SILA

Zadatak 7:
Za prikazani sustav izraunati i nacrtati dijagrame unutarnjih sila. U proraunu uzeti u obzir
utjecaje momenata savijanja i uzdunih sila na deformiranje sustava.

P = 120kN
EI = 80kN/m2
EF = 20kNm

1x neodreeni sustav

ZAPAMTITE !!!!!! Uvijek radimo na osnovnom sustavu koji je statiki odreen!!!!!

1. Izraun Mv, Tv, Nv za vanjsko optereenje

x=0 A = P = 120kN
120 4
M=0 C=B= = 80kN
6

KMLJ 06./07. 25
 METODA SILA

2. Izraun m1, t1, n1 za X1 = 1

1kN
fy fx = 0,9487 ( fx = fcos )
fx fy = 0,3162 ( fy = fsin )

A=B=C=0 jer imamo dvije sile X1 koje djeluju na istom pravcu, pa su u ravnotei.

0.9487

na mjestu gdje smo "uklonili" tap

treba nacrtati n1 =1
a1v + a11 x1 = 0
M v m1 N n
a1v = EI
ds + v 1 ds =
EF
3
(0 + 4 360 0,4743 + 480 0,9486) + 3 (480 0,9486 + 4 480 1,4217 + 480 1,8947 ) +
1 6 6 1
a1v = + (120 0,9487 6)
EI 2 EF
+ (0 + 4 360 0,9487 + 480 1,8947 )
6

1 3 3 2 1 3374,672 683,064
a1v = 1138,32 + 4093,968 + 2275,584 + 683,064 = + =
80 6 6 6 20 80 20
a1v = 42,1834 + 34,1532 = 76,36

m1 m1 n n
a11 = ds + 1 1 ds =
EI EF
1 6
a11 = (0 + 4 0,9486 0,9486 + 1,8947 1,8947 ) + 2 (0 + 4 0,9487 0,9487 + 1,8947 1,8947 ) +
EI 6 6
64 u tapu
748
1
+ 1 6,324 1 + 6 0,9487 0,9487 + 2 0,3162 0,3162 =
EF

1
a11 = (7,190 + 2,40 ) + 1 (6,324 + 5,38 + 0,20 ) =
80 20
a11 = 0,12 + 0,596 = 0,716

76,36 + 0,716X1 = 0
a1v 76,36
X1 = = = -106,624 kN
a11 0,716

KMLJ 06./07. 26
 METODA SILA

3. Izraun Mk, Tk, Nk konani dijagrami

Mk= Mv + m1X1
Nk= Nv + n1X1 Superpozicija
Tk= Tv + t1X1

KMLJ 06./07. 27
 METODA SILA

Zadatak 8:
Za prikazani statiki sustav odrediti i nacrtati dijagrame unutarnjih sila. U proraun uzeti u
obzir utjecaj uzdune sile i momenata savijanja na deformiranje sustava.

f = 25kN/m F = 150kN
q = 30kN/m Q = 150kN
EI = 90kNm2
EF = 20kN 1 x neodreeni sustav

B=0 A=B=C=0
A = C = 62,5kN
ZAPAMTITE !!!!!! Uvijek radimo na osnovnom sustavu koji je statiki odreen!!!!!
1. Izraun Mv, Tv, Nv

parabola
2. Izraun m1, t1, n1 za X1 = 1 1kN
fy
fx
fx = 0,9487 fy = 0,3162 A = B = C = 0 zbog djelovanja dvije sile istog intenziteta na
istom pravcu

KMLJ 06./07. 28
 METODA SILA

M v m1 N n
a1v = ds + v 1 ds =
EI EF
a1v =
1 2
(0 + 4 240 0,9487 + 375 1,8947) + 375 1,8947 6 + 1 0,3162 62,5 2 + 0,9487 150 6 =
EI 6 3 EF 2
a1v = 45,1421
m1 m1 n n
a11 = ds + 1 1 ds =
EI EF
1 1,8947 2 1,8947 2 6 1
[ ]
2
a11 = + + 0,3162 2 2 + 0,9487 2 6 + 6,324 12 =
EI 3 3 EF
a11 = 0,70283

a1v 45,1421
a1v + a11 x1 = 0 x1 = = = 64,228kN
a11 0,70283

3. Izraun Mk, Tk, Nk

42,19

89
29 42,19
90

Mk = Mv + m1X1 Tk = Tv + t1X1 Nk = Nv + n1x1

KMLJ 06./07. 29
 METODA SILA

Zadatak 9:
Metodom sila odredite M, T, N dijagrame. Kod izrauna koeficijenata fleksibilnosti uzeti u
obzir samo utjecaj momenata savijanja na deformaciju zadanog sustava. EI konstanta za
cijeli sustav.

ZAPAMTITE !!!!!! Uvijek radimo na osnovnom sustavu koji je statiki odreen!!!!!

1) Izraun Mv.( M, P, q ) 2) Izraun m1..( X1 = 1 )

Jednadba kontinuiteta a1v + a11 x1 = 0

0,56 10 2 0,56 5 2 0,67 5,657 2

2 0,56 + 0,56 + 0,67 +
1 3 2 3 2 3
a11 = =
EI + 0,67 6 2 0,67 + 1 1 + 1 6 2 1 + 1 0,67

2 3 3 2 3 3
1
a11 = (1,045 + 0,5227 + 0,8465 + 1,5678 + 2,67 ) = 6,652
EI EI

KMLJ 06./07. 30
 METODA SILA

6444 47a
4444 8
0,56 10 2 1 142,67 6 2 1 0,67 5,657 2
2 3
327,78 + 90 +
3 2
0,67 + 1 + 142,67
3 3 2 3
64447 b
4448 644444 47c
444444 8 644 47 d
444 8
1 0,335 5,657 2 100 5,657 2 1 0,56 5 2
a1v = 100 0,335 + 0,67 327,78 + =
EI 22 3 2 2 3 3 2 3
2 0,56
+ 93,75 5
1 3 4424423
e

496,37
a1v =
EI

izraun koeficijenata rastavljanje dijagrama

a)
0,67 5,657 2
+ 142,67
2 3

b)
0,335 5,657 2
100
22 3

c)
100 5,657 2 1
0,335 + 0,67
22 3 3

d)
0,56 5 2
327,78 +
2 3

e)
povrina parabole
64748
2 0,56
+ 93,75 5
3 2
a1v 496,37
a1v + a11 x1 = 0 x1 = = = 74,62kNm
a11 6,652

KMLJ 06./07. 31
 METODA SILA

Superpozicija

Mk = Mv + m1X1

Reakcije superpozicija

Izraun poprenih sila - iz momentnog dijagrama

286,55 90
T12 = = 19,65kN
10
T21 = T12 = 19,65kN
30 5 286,55
T23 = = 75 + 57,31 = 132,31kN
2 5
30 5 286,55
T32 = = 75 + 57,31 = 17,69 kN
2 5
PT
67 8
70,71 192,5
T34 = = 35,35 34,03 = 1,32 kN
2 5,657
T43 = 35,35 34,03 = 69,38kN
74,62 192,15
T45 = T54 = = 19,58kN
6

KMLJ 06./07. 32
 METODA SILA

Izraun uzdunih sila - iz ravnotee vora

vor 1 vor 2

N12 = -132,31kN x = 0 N23 = T21 = -19,65kN

y = 0 N21 = -T23 = -132,31kN

vor 3

N32 = N23 = -19,65kN, x = 0 N32 + T34x N34x = 0

N34x = -19,65+1,320,7071=-18,72kN
N34 = -26,40kN

vor 4

x = 0 N43x - T43x + T45 = 0

N43x = -68,63 N43 = -97,07kN
y = 0 T43y - N43y -N45 = 0 N45 = -117,69kN

KMLJ 06./07. 33
 METODA SILA

Zadatak 10:
Metodom sila odrediti M, T, N dijagrame. U proraun uzeti u obzir utjecaj momenata savijanja
i uzdunih sila na deformaciju zadanog sustava. b/h=20/40cm; E = 3,15107kN/m2

I = 0,001067m4 EI = 33610,5kNm2
F = 0,08m2 EF = 2520000kN

ZAPAMTITE !!!!!! Uvijek radimo na osnovnom sustavu koji je statiki odreen!!!!!

1) Vanjsko optereenje

2) X1 = 1

KMLJ 06./07. 34
 METODA SILA

1 1,2 2 2 1,2 3 2 1
a11 = 1,2 2 + 1,2 2 + (0,40 8 0,40 + 1 8 1) = 4,8 + 0 = 4,8
EI 2 3 2 3 EF 33610,5 33610,5

1 1,2 2 2 1,2 3 2 1 1,2 2 1 2 1,2 3 2 40

a1v = 80 + 80 + 200 200 + 120 120 =
EI 2 3 2 3 3 2 3 3 2 3 33610,5

a1v + a11 x1 = 0
a1v 40
x1 = = = +8,33kN
a11 33610,5

3) Izraun Mk, Tk, Nk konani dijagrami

Mk= Mv + m1X1 superpozicija

Tk= Tv + t1X1 iz Mk - koristei diferencijalne odnose
Nk= Nv + n1X1 iz ravnotee vora

KMLJ 06./07. 35
 METODA SILA

Zadatak 11:
Za prikazani statiki sustav metodom sila odrediti M, N, T dijagrame. Kod izrauna
koeficijenata fleksibilnosti uzeti u obzir samo utjecaj momenata savijanja na deformaciju
sustava. EI je konstanta po itavom sustavu.

ZAPAMTITE !!!!!! Uvijek radimo na osnovnom sustavu koji je statiki odreen!!!!!

1) Vanjsko optereenje

2) X1 = 1

KMLJ 06./07. 36
 METODA SILA

1 55 2 208,33
a11 = 5 2 + 5 5 5 =
EI 2 3 EI

1 1000 5 2 250 5 2 2 5 250 2,5 17708

a1v = 5+ 5 62,5 5 + 250 5 5 + 5 =
EI 2 3 2 3 3 2 2 EI

a1v + a11 x1 = 0 Mk = Mv + m1 X1 - superpozicija

a1v 17708
x1 = = = 85kN
a11 208,33

Dijagrame poprenih sila izraunamo koristei diferencijalne odnose

100 500 600
T12 = T21 = 0 T23 = T32 = = = 120 kN
5 5
574,8
T43 = T34 = = 115 kN
5
74,8 175,22
T35 = 50 = 100 kN ; T53 = 50 + 50 = 0
5
20 5 175,22 175,22
T56 = = 15; T65 = 50 + = 85kN
2 5 5
N12 = N 21 = 120 kN ; N 23 = 0; N 32 = f 5 = 100 kN
N 43 = N 34 = 20 kN ; N 35 = N 53 = 15kN ; N 65 = N 56 = 0

Dijagrame uzdunih sila izraunamo koristei X=0 i Y=0 za svaki vor

KMLJ 06./07. 37
 METODA SILA

Zadatak 12:
Za prikazani sustav odredite M, T, N dijagrame metodom sila. U proraun uzeti u obzir
samo utjecaj momenata savijanja na deformaciju sustava. EI je konstanta po cijelom sustavu.

P = 100kN
8
tg = =31,6075
13
8
tg= =57,9946
5
= - = 26,3871

Py = Psin = 52,41kN
Px = Pcos = 85,166kN

1) Vanjsko optereenje postupak rjeavanja kao kod Gerbera

A = -23,293kN D = 23,293kN
B = 75,703kN E=0
C = 325,166kN F = 418,21kNm

KMLJ 06./07. 38
 METODA SILA

2) X1 = 1

A = 0,889kN D = -0,889kN
B = -0,889kN E = -1kN
C = -1kN F = 13kNm

3,56 9,434 2
a11 =
1
EI

2
3,56 +
3
3,56 2 4 8 2 9 5 2
3
+
3
(
+ 8 + 4 10,5 2 + 13 2
6
) = 810,271

302,6 9,434 2 302,6 4 2 5

3,56 3,56 2 (302,6 3,56 + 4 360,4 5,78 + 418,2 8)
1 2 3 3 3 6
a1v = = 38833,48
EI 5
418,2(8 + 4 10,5 + 13)
6

a1v + a11 x1 = 0

a1v 38833,48
x1 = = = 47,93kN
a11 810,271

KMLJ 06./07. 39
 METODA SILA

3) Izraun Mk, Tk, Nk konani dijagrami

Mk= Mv + m1X1 superpozicija

Tk= Tv + t1X1 ili iz Mk - koristei diferencijalne odnose

Nk= Nv + n1X1 ili iz ravnotee vora

KMLJ 06./07. 40
 METODA SILA

Zadatak 13:
Nacrtati momentni dijagrame, uzevi u proraunu samo utjecaj momenata savijanja na
deformiranje sustava. EI = 2,935106 kNm2 = konstanta
q = 40kN/m, k = 600kNm, f = 30kNm, P = 120kN

a11 = 10,981/EI

a1v = -1197,76/EI

X1 = 109,676

Mk= Mv + m1X1 superpozicija

KMLJ 06./07. 41
 METODA SILA

Zadatak 14:
Nacrtati dijagram unutarnjih sila, uzevi u proraun samo utjecaj momenata savijanja na
deformiranje sustava. EI = 2,935106 kNm2 = konstanta.

q = 30kN/m, M = 350kNm

Rjeenje:

26236,436 110,75584
a1v = a11 = x1 = 236,889 kN
EI EI

289,126

KMLJ 06./07. 42
 METODA SILA

Zadatak 15:
Nacrtati dijagram unutarnjih sila, uzevi u proraun samo utjecaj momenata savijanja na
deformiranje sustava. EI = 2,935106 kNm2 = konstanta

q = 45kN/m, P = 80kN

2
2
2

6 4 4

Rjeenje:

4154,7588 59,792
a1v = a11 = x1 = 69,487 kN
EI EI

KMLJ 06./07. 43
 METODA SILA

2x NEODREENI SUSTAVI
Zadatak 16:
Za dva puta statiki neodreen sustav potrebno je, metodom sila, odrediti M, N, T dijagrame.
Uzdune deformacije uzeti u obzir samo za zategu.

b/h = 0,4/0,6 I = 0,0072m4

F = 0,02x0,05 = 0,001m2

EF = 2,1108kN/m2 0,001 = 210000kN

EI = 3,15107 0,0072 = 226825kNm2

osnovni sustav

Za stanje X1 = 1

Za stanje X2 = 1

KMLJ 06./07. 44
 METODA SILA

Za stanje Xi = 0 (vanjsko optereenje)

1 1 5 2 1 0,5 5 2 1 0,5 5 2
a11 = 1 + 0,5 + 0,5 + 1 + 0,5 3 =
EI 2 3 3 2 3 3 2 3
1
a11 = (2,083 + 0,833 + 1,25) = 4,166
EI EI

1 1,2 2 2 1,2 3 2 1 10 1 4,8 10

a 22 = 1,2 2 + 1,2 2 + = +
EI 2 3 2 3 EF EI EF

1,2 2 2
1 1 1,2 3 2 1 1,2 2 2 1,2 3 2 1
a12 = 2 3 0,8 + 3 1 2 3 0,8 + 3 0,5 + 2 3 0,2 + 2 3 0,2 + 3 0,5 =
EI

1
a12 = ( 0,933 1,26 + 0,16 + 0,54) = 1,6
EI EI
6444444444 trapez ( l )
74444444448 644474448 6444474444
trokut ( l ) trapez desno
8
275 3 2 1 230 3 2 1 230 2 2 1 0,5 5 2 1
1 0,5 + 0,8 + 0,8 + 0,5 + 0,8 + 1 225 + 150 +
a1v = 2 3 3 2 3 3 2 3 3 2 3 3 =
EI
0,5 10 2 1 0,5 10 2 1
+ 275 + 225 225 + 275
2 3 3 2 3 3
1
a1v = [247,5 + 241,5 + 199,33 250 + 645,83 604,17] = 480
EI EI
1 1,2 2 2 1,2 3 2 1 1,2 2 2 1 1,2 3 2 1
a 2v = 230 + 230 + 275 + 180 + 150 + 180 + 225 =
EI 2 3 2 3 3 2 3 3 2 3 3
1
a 2v = (184 + 441 + 204 + 351) = 1180
EI EI

Da izbjegnemo male brojeve sve koeficijente pomnoimo sa EI

a11 = 4,166
10
a22 = 4,8+ EI = 4,8+10,80 = 15,60
EF
a12 = -1,60
a1v = 480
a2v = -1180

KMLJ 06./07. 45
 METODA SILA

Jednadbe kontinuiteta

a11 x1 + a12 x 2 + a1v = 0

a 21 x1 + a 22 x1 + a 2v = 0

x1 4,166 + x 2 ( 1,6) = 480

Dvije jednadbe s dvije napoznanice
x1 ( 1,6) + x 2 (15,6) = 1180

D = 4,166 15,6 1,62 = 62,4296

D1 = -480 15,6 + 1180 1,6 = -5600

D2 = 4,166 1180 1,6 480 = 4147,88

komp.
D 5600
x1 = 1 = = 89,70 ( 88,49 ) greka 1,3%
D 62,429
komp.
D 4147,88
x2 = 2 = = 66,47 ( 65,97 ) greka 0,7%
D 62,429

3) Izraun Mk, Tk, Nk konani dijagrami

Mk= Mv + m1X1 + m2X2 superpozicija

Tk= Tv + t1X1 + t2X2 ili iz Mk - koristei diferencijalne odnose

Nk= Nv + n1X1 + n2X2 ili iz ravnotee vora

KMLJ 06./07. 46
 METODA CROSS-a

METODA CROSS-a
- Numerika iterativna metoda kojom se dobivaju priblina rjeenja zadovoljavajue tonosti.
- kod metode Crossa pretpostavka je da su tapni elementi apsolutno kruti.

Zadatak 17:
Za zadani sustav odredite dijagrame momenata i poprenih sila metodom Cross-a

EI1= 80 kNm2
EI2= 60 kNm2
EI3= 40 kNm2

vor (1) je slobodan, tj. nije vezan s

podlogom
M1 = 0

-openiti izraz za moment na kraju tapa

Mik = aik i + bik k + M ik
123 123

M i =1 M k =1
Postupak rjeavanja:
1. naemo momente pune upetosti M ik ( i = 0 )
2. izraunamo krutosti pojedinih tapnih elemenata aik ( i = 1 )
3. izraunamo razdjelne koeficijente pik u voru "i" ( Ai )
4. izraunamo prijenosni koeficijent ik

M ik tablica momenata upetosti

aik = 4k ik a ik = 3k ik
Ai = aik ;
k bik = 2k ik bik = 0
aik
pik = p ik = 1
Ai
bik
ik = = 0,5 ik = 0
aik

KMLJ 06./07. 47
 METODA CROSS-a

M ik momenti pune upetosti. Izraunamo ih za konstrukciju pod djelovanjem vanjskog

optereenja uz sprijeene sve kutove zaokreta. (u naem primjeru vor (1))

aik krutost tapa, tj. moment u voru "i", a koji se javlja uslijed djelovanja jedininog kuta
zaokreta u voru "i" tapa ik dok je istovremeno sprijeen pomak, tj. zaokret vora "k"

bik moment u voru "i" uslijed djelovanja jedininog kuta zaokreta u voru "k" tapa ik dok
je istovremeno sprijeen zaokret vora "i"

EI ik
k ik
l ik M ki = bik 1

M ik = aik 1 M ik = aik 1

pik razdjelni koeficijent rasporeuje momente u vor u odnosu na krutosti tapova koji
a
su prikljueni u tom voru. pik = ik
Ai

Ai suma svih krutosti tapova u voru "i"

ik prijenosni koeficijent uslijed djelovanje jedininog kuta zaokreta i = 1 u voru "k"
tapa ik javlja se moment.
ik = 0,5 za prizmatine tapove obostrano upete.

M ik i M ki i = 0,5 M ik i
M ik 0 , 5

M ik 0
M ik 0

KMLJ 06./07. 48
 METODA CROSS-a

1.) Stanje pune upetosti sprijeeni svi kutovi zaokreta na sustavu 1 = 0

- djeluje vanjsko optereenje i izraunavamo momente pune upetosti M ik (itamo M ik
potez)

-sustav se rastavlja na 3 elementa

M ik TABLICA MOMENATA UPETOSTI

ql2 ; M ki = 0
M ik =
8

ql2 ql2
M ik = ; M ki =
12 12

3 P l
M ik = ; M ki = 0
16

Pl Pl
M ik = ; M ki =
8 8

KMLJ 06./07. 49
 METODA CROSS-a

q 2 7,2112
M 13 = = 216,66 kNm
12

q 2 7,2112
M 31 = = 216,66 kNm
12

q1 8 2
M 14 = = 320 kNm
8

M 12 = M k = P l = 80 7 = 560 kNm

2.) izraunavanje krutosti pojedinih elemenata za aik pojedinih elemenata za i = 1

3.) izraunavanje razdjelnih koeficijenata elemenata u voru s nepoznatim kutom
( i = ? ) pik i Ai

maknemo vanjsko optereenje i gledamo to se deava zbog djelovanja jedininog kuta

zaokreta vora (1) tj. tj. ( 1 = 1 ) M

ki

M ik
1 = 1 1 = 1

M ik

uslijed djelovanja jedininog kuta zaokreta dolazi do deformacija i javljaju se momenti

i = 1 M ki = bik i
k = 0


M ik = aik i M ki = 2 k ik i

M ik = 4 k ik i

KMLJ 06./07. 50
 METODA CROSS-a

i = 1 i = 1
M ki = 0

k ik = 0
M ik = a ik i = 3 k ik i
M ik = 0
M ki = 0

aik moment u voru "i" na tapu ik uslijed djelovanje jedininog kuta zaokreta i = 1 ,a
k = 0

bik moment u voru "k" na tapu ik uslijed djelovanja jedininog kuta zaokreta i = 1 ,a
k = 0

i = 1 aik = 4 k ik i = 1 aik = 3 k ik
bik = 2 k ik bik = 0

EI ik
K ik =
l ik
vor (1)
a12 = k12 = 0 konzola a13 33,2825
p13 = = = 0,526
EI 2 60 A1 63,2825
a13 = 4 k13 = 4 = 4 = 33,2825
l13 7,211 a14 30
p14 = = = 0,474
EI 1 80 A1 63,2825
a14 = 3 k14 = 3 = 3 = 30 = 1
l14 8
A1 = 63,2825
60
b13 = 2 k13 = 2 = 16,641
7,211

4.) prijenosni koeficijent ik koliki dio momenta se prenosi na drugi kraj tapa
za prizmatine tapove ik = 0,5

bik 2 k ik
ik = = = 0,5
a ik 4 k ik

ik = 0

KMLJ 06./07. 51
 METODA CROSS-a

nacrtamo konstrukciju
na mjestu nepoznatog kuta zaokreta ucrtamo kuicu s pripadajuim razdjelnima
koeficijentima pik
upiemo momente upetosti M ik

*1. korak 1. iteracije

"otpustimo" ukljetenje u voru (1) on se zaokree i zauzima ravnoteni poloaj
uslijed toga neuravnoteni moment M1 = M 12 + M 13 + M 14 e se uravnoteiti u prikljuenim
tapovima u omjerima krutosti pojedinih tapova
pri tom uravnoteenju aljemo dio momenta na druge krajeve prikljuenih tapova
M ki = 0,5 M ik
a)
M 1(1) = 320 216,66 560 = 456,60 kNm
M 14(1) = 456,66 ( 0,474) = 216,45kNm
M 13(1) = 456,66 ( 0,526) = 240,206 kNm M 31(1) = 0,5 240,206 = 120,103kNm
M 12(1) = 0

nakon 1. koraka iteracije provjerimo ravnoteu vora (1)

M 12 + M 13 + M 14 = 560 + 23,536 + 536,63 = 0

postigli smo ravnoteu i postupak zavravamo nakon 1 koraka jer imamo samo jedan
nepoznati kut zaokreta
da smo imali vie nepoznatih kutova postupak iteracije ponovili bi u drugom voru i
zatim provjerili ravnoteu.

nakon toga dolazi 2.iteracija dok se ne postigne ravnotea u svakom voru.

KMLJ 06./07. 52
 METODA CROSS-a

50 7,211 2
m 02 = = 325
40 8 2 8
m =
1
0 = 320
8

0 M ik + M ki
Tik = Tik
lik
40 8 536,457
T14 = = 92,9kN
2 8
40 8 536,457
T41 = = 227,1kN
2 8
50 7,211 23,536 + 336,76
T13 = = 130,3kN
2 7,211
50 7,211 23,536 + 336,76
T31 = = 225,3kN
2 7,211
560
T12 = T21 = = 80kN
7

KMLJ 06./07. 53
 METODA CROSS-a

Zadatak 18:
Metodom Cross-a odredite M i T dijagrame

EI1= 40 kNm2
EI2= 60 kNm2
EI3= 30 kNm2
nepoznati kutovi zaokreta 2 i 3

1.) izraun momenata upetosti ( i = 0 )

3 P l 3 160 4
M 21 = = = 120 kNm
16 16

ql2 15 6 2
M 23 = = = 45 kNm
12 12

q l 2 15 6 2
M 32 = = = 45 kNm
12 12

= 100 kNm od djelovanja momenta na konzoli

M 45 = 100kNm na tapu 3 4 imamo moment
M 43 = M 45 = 100kNm te na drugom kraju
= 50 kNm
M 34 = 0,5 M 43 = 50kNm

2.) koeficijenti krutosti i razdjelni koeficijenti

vor (2)
a 21 30
EI 40 p 21 = = = 0,4286
a 21 = 3 k 21 = 3 1 = 3 = 30 A2 70
l 21 4
a 23 40
EI 2 60 p 23 = = = 0,5714
a 23 = 4 k 23 = 4 = 4 = 40 A2 70
l 23 6
A2 = 70 = 1
vor (3)

EI 2 60 a 32 40
a 32 = 4 k 32 = 4 = 4 = 40 p 32 = = = 0,6897
l 32 6 A3 58
EI 3 30 a 34 18
a 34 = 3 k 34 = 3 = 3 = 18 p 34 = = = 0,3103
l 34 5 A3 58
= 1
A3 = 58
3.) prijenosni koeficijent = 0,5

KMLJ 06./07. 54
 METODA CROSS-a

Postupak iteracije:

1.) Naemo momente u voru (2) i voru (3)

M2 = 120 45 =75 kNm M3 = 45 +50 =95 kNm

* u voru (3) je vei neuravnoteeni moment pa iteraciju zapoinjemo u voru (3)

1. korak 1. iteracije vor 3

M 34 = 95 (0,3103) = 29,48kNm
M 32 = 95 (0,6897) = 65,52kNm
0,5
M 23 = 0,5 (65,52) = 32,76kNm

nakon 1. koraka M3 = 0 (45+50-65,52-29,48 = 0)

2. korak 1 .iteracije vor 2

zbrojimo sve momente u voru (2) i uravnoteimo ih ; M2 = 120 45 - 32,76 = 42,24 kNm

M 21 = 42,24 (0,4286) = 18,10kNm

M 23 = 42,24 (0,5714) = 24,14kNm
0,5
M 32 = 0,5 (24,14) = 12,07 kNm

nakon 2. koraka M2 = 0 (120-45-18,10-24,14 = 0) ali u voru (3) imamo neuravnoteeni

M3 = -12,07 kNm

1. korak 2. iteracije vor 3

M 32 = 12,07 (0,6897) = 8,32kNm

0,5
M 23 = 4,16kNm
M 34 = 12,07 (0,3103) = 3,75kNm
nakon 1. koraka M3 = 0

2. korak 2. iteracije vor 2

M 23 = 4,16 (0,5714) = 2,38kNm

0,5
M 32 = 0,5 (2,38) = 1,19kNm
M 21 = 4,16 (0,4286) = 1,78kNm
nakon 2. koraka M2 = 0 ali u voru (3) imamo neuravnoteeni M3 = -1,19 kNm

KMLJ 06./07. 55
 METODA CROSS-a

1. korak 3. iteracije vor 3

M 34 = 1,19 (0,3103) = +0,37 kNm

M 32 = 1,19 (0,6897) = +0,82kNm
0,5
M 23 = 0,41kNm
nakon 1. koraka M3 = 0

2 .korak 3. iteracije vor 2

M 23 = +0,41 ( 0,5714 ) = 0,23kN ne aljemo u vor (3) jer je mala vrijednost

M 21 = +0,41 ( 0,4286 ) = 0,18kNm
nakon 2. koraka M2 = 0 i M3 = 0 i gotovi smo s iteracijama

! treba uoiti da u voru (4) i (5) nije dolo do promjene momenata upetosti, te su oni
jednaki poetnim momentima na konzoli.

ql2
pl m0 = = 67,5
m0 = = 160 8
4

160 99,94 160 99,94

T12 = = 55,02 kN T21 = = 104,98kN
2 4 2 4
15 6 99,94 24,64 15 6 99,94 24,64
T23 = = 65,68kN T32 = = 24,32 kN
2 6 2 6
24,64 + 100
T34 = = 24,93kN
5
T43 = T34 = 24,93kN T45 = T54 = 0

KMLJ 06./07. 56
 METODA CROSS-a

Zadatak 19:
Metodom Cross-a odredite dijagrame M i T.

Momenti upetosti:
M21 = 3Pl / 16 = 3 100 6 / 16 = 112.5 kNm ;

M23 = - gl2 / 12 = -30 25 / 12 = -62.5 kNm

M32 = gl2 / 12 = 30 25 / 12 = 62.5 kNm

M24 = Mk = gl2 / 2 = 10 25 / 2 = 125 kNm

EI je isti za sve elemente sustava

a21 = 3k21 = 3 EI12 / l21= 3EI / 6 = 0.5EI p21= - a21 / A2 = 0.385

a23 = 4k23 = 3 EI23 / l23= 4EI / 5 = 0.8EI p23= - a23 / A2 = 0.615
a24 = 0k24 = 0 EI24 / l24= 0EI / 4 = 0 p24= - a24 / A2 = 0
A2 = 1.3 EI = -1.00

M2 = 112.5 + 125 - 62.5 = 175 kNm

M21 = -0.385 * 175 = - 67.375 kNm
M23 = -0.615 * 175 = - 107.625 kNm M32 = 0.5 * 107.625 = -53.18 kNm
M24 = -0 * 175 = -0 kNm

KMLJ 06./07. 57
 METODA CROSS-a

Napomena: dijagrami su dobiveni kompjutorskim proraunom pa zato postoji mala razlika u

odnosu na runo proveden Crossov postupak.

Dijagram momenata M

Dijagram poprenih sila T

Napomena: stvarni oblik dijagrama poprenih sila prema konvenciji koju koristimo u
Proraunu konstrukcija dobit ete ako dijagram zrcalite oko uzdune osi pojedinih elemenata.

KMLJ 06./07. 58
 METODA CROSS-a

Zadatak 20:
Metodom Cross-a odredite dijagrame M i T.

1 2 3
0
EI 2 EI EI

EI EI 1
a10 = 4k10 = 4 = EI p10= - =
4 3EI 3
2EI 2 EI 2
a12 = 4k12 = 4 = 2EI p12= - =
4 3EI 3
A1= 3 EI

2EI 2 EI 2
a21 = 4k21 = 4 = 2EI p10= - =
4 3EI 3
EI EI 1
a23 = 4k23 = 3 = EI p12= - =
3 3EI 3
A2= 3 EI
2
ql 2 40 4 ql 2 40 4
2
3Pl 3 200 l
M 01 = = = 53.33kNm M 10 = = = 53.33kNm M 23 = = = 112.5kNm
12 12 12 12 16 16

1 2 2 1

3 3 3 3
0..5
53 .33 53 .33 37 .5 75 112 .5
0..5 60 .53 0..5
15 .14 30 .27 30 .28 37 .5
0..5 0..5 20 .18
1.68 3.36 10 .09 10 .09
6.72 0..5 3.36 1.12
70 .15 19 .7 2.24
19 .7 63 .79
63 .79

DIJAGRAM MOMENATA (dobiven kompjutorskim proraunom)

DIJAGRAM POPRENIH SILA (dijagrame treba zrcaliti oko uzdune osi elemenata)

KMLJ 06./07. 59
 ZADACI ZA VJEBU

Zadaci za vjebu
Odreivanje pomaka
Primjer 1: Odredite vertikalni pomak toke A! Dimenzije presjeka 0.2/0.2 m,
E=3.15107 kN/m2

Rjeenje
Mv

Opterenje jedininom silom m1v

u smjeru traenog pomaka

Vertikalni pomak toke A Av= 0.175 m (prema dolje)

KMLJ 06./07. 60
 ZADACI ZA VJEBU

Primjer 2: Odredite vertikalni pomak toke A! Dimenzije presjeka 0.2/0.2 m,

E=3.15107 kN/m2

Rjeenje
Mv

Opterenje jedininom silom m1v

u smjeru traenog pomaka

Vertikalni pomak toke A Av= 0.587 m (prema dolje)

KMLJ 06./07. 61
 ZADACI ZA VJEBU

Primjer 3: Odredite kut zaokreta toke A! Dimenzije presjeka 0.2/0.3 m, E=3.15107

kN/m2

Rjeenje
Mv

Opterenje jedininim momentom m 1

u smjeru traenog pomaka

Kut zaokreta toke A A= 0.4262 rad

KMLJ 06./07. 62
 ZADACI ZA VJEBU

Primjer 4: Odredite horizontalni pomak toke A!

Dimenzije presjeka 0.2/0.3 m, E=3.15107 kN/m2

Rjeenje
Mv

Opterenje jedininom silom m1h

u smjeru traenog pomaka

Horizontalni pomak toke A Ah= 0.165 m (prema desno)

KMLJ 06./07. 63
 ZADACI ZA VJEBU

Primjer 5: Odredite intenzitet optereenja q ako je vertikalni pomak toke A Av= 0.587
m (prema dolje)! Dimenzije presjeka 0.2/0.2 m, E=3.15107 kN/m2

Rjeenje
Mv

2q
6q

Opterenje jedininom silom m1v

u smjeru traenog pomaka

Intenzitet optereenja q=20 kN/m

KMLJ 06./07. 64
 ISPITNI ZADATAK

2. KOLOKVIJ
PRORAUN KONSTRUKCIJA - 2. KOLOKVIJ 2005./06. grupa zadataka I.

1. METODOM SILA odrediti dijagrame unutarnjih sila Mk, Tk i Nk za zadani sustav. Pri
izraunu koeficijenata fleksibilnosti uzeti u obzir utjecaj momenata savijanja i uzdunih
sila. Zadatak rjeavati na osnovnom sustavu za rjeavanje. EI=14175 kNm2, EF = 1890000
kN /ukupno 75 bodova; dijagrami: (Mv, Tv, Nv, m1, t1 n1, Mk, Tk i Nk)* 6 = 54,ili (Mv, Nv, m1,
n1)*9+ (Mk, Tk i Nk)*6 (a11 i a1v )* 7=14 + X1*7/

X1 kNm

zadani sustav osnovni sustav za rjeavanje

2. Odredite intenzitet optereenja q ako je kut zaokreta toke A=0.02351 rad.
EI=14175kNm2 /ukupno 15 bodova/
q=?

3. Odredite stupanj statike neodreenosti zadanog sustava i presijecanjem unutarnjih i/ili

vanjskih veza napravite dva osnovna statiki odreena sustava /ukupno 10 bodova = 2 +
2*4)/

KMLJ 06./07. 65
 ISPITNI ZADATAK

2. KOLOKVIJ
PRORAUN KONSTRUKCIJA - 2. KOLOKVIJ 26. svibnja 2004. grupa zadataka EF1

1. METODOM SILA odredite dijagrame unutarnjih sila Mk, Tk i Nk za nacrtani sustav. Pri izraunu koeficijenata
fleksibilnosti uzeti u obzir utjecaj momenata savijanja i uzdunih sila. Zadatak rjeavati na zadanom
osnovnom sustavu za rjeavanje. EI=14175 kNm2, EF = 1600000 kN /ukupno 75 bodova; 9 dijagrama (Mv, Tv,
Nv, m1, t1 n1, Mk, Tk i Nk)* 6 = 54, (a11 i a1v )* 7=14 + X1*7/
g = 10kN/m
f= 10kN/m

X1=1 kN

X1=1 kN

zadani sustav osnovni sustav za rjeavanje

2. Odredi kut zaokreta toke A. EI=4200 kNm2 /ukupno 15 bodova/

3. Odredite stupanj statike neodreenosti zadanog sustava i presijecanjem unutarnjih i/ili vanjskih veza
napravite dva osnovna statiki odreena sustava /ukupno 10 bodova = 2 + 2*4)/

NAPOMENA: POTREBNO JE RJEAVATI SVA TRI ZADATKA.

METODA SILA OBAVEZNA

KMLJ 06./07. 66
 ISPITNI ZADATAK

ISPITNI ZADATAK (ROK 5. 7. 2005.)

1. Odredite stupanj statike neodreenosti zadanog sustava te presijecanjem unutarnjih i
vanjskih veza nacrtati dva statiki odreena sustava. (10 bodova)

(
2. Za sustav na slici METODOM SILA odrediti dijagrame unutarnjih sila (MK, TK i NK). Pri
izraunu koeficijenata fleksibilnosti uzeti u obzir utjecaj SAMO momenata savijanja na
deformiranje sustava.
EI je konstantan za cijeli sustav.( 45 bodova).
Za izraunavanje koristiti zadani osnovni sustav.

X1 kNm

zadani sustav osnovni sustav za rjeavanje

3. Za zadani trozglobni okvir grafiki odredite sile u presjeku t-t. (20 bodova)

4. Metodom Cross-a odredite M i T dijagram za zadani sustav. (25 bodova)

0 1 2 3
EI 2 EI EI

KMLJ 06./07. 67
 ISPITNI ZADATAK

RJEENJA
5. srpnja 2005. godine
1. zadatak - neodreenost

3 puta neodreen
2. Zadatak METODA SILA

OSNOVNI SUSTAV ZA RJEAVANJE

X1 kNm

EI = konstanta
ZAPAMTITE!!!!!
UVIJEK MORATE RAUNATI NA OSNOVNOM SUSTAVU KOJI JE STATIKI ODREEN,
A KONANE DIJAGRAME CRTATE NA ZADANOM, STATIKI NEODREENOM
SUSTAVU

KMLJ 06./07. 68
 ISPITNI ZADATAK

izraun momentnog dijagram za jedinino optereenje X1 = 1kN na zadanom OSNOVNOM

SUSTAVU

reakcije

m1 dijagram

a11 = 1.88/EI =

KMLJ 06./07. 69
 ISPITNI ZADATAK

izraun momentnog dijagrama za vanjsko optereenje na zadanom OSNOVNOM

SUSTAVU

reakcije za mv

mV dijagram

74

156
76

a1v -154.26/EI X1= 82 kNm

KMLJ 06./07. 70
 ISPITNI ZADATAK

Konane reakcije za zadani sustav (CRTAMO NA ZADANOM SUSTAVU, STATIKI

NEODREENOM)

Konani momentni dijagram Mk (CRTAMO NA ZADANOM SUSTAVU, STATIKI

NEODREENOM)

107

43

KMLJ 06./07. 71
 ISPITNI ZADATAK

Konani dijagram poprenih sila Tk (CRTAMO NA ZADANOM SUSTAVU, STATIKI

NEODREENOM)

Napomena: stvarni oblik dijagrama poprenih sila prema konvenciji koju koristimo u
Proraunu konstrukcija dobit ete ako dijagram zrcalite oko osi pojedinih elemenata

Konani dijagram uzdunih sila Nk (CRTAMO NA ZADANOM SUSTAVU, STATIKI

NEODREENOM)

KMLJ 06./07. 72
 ISPITNI ZADATAK

3. Grafii odrediti sile u presjeku t-t.

REAKCIJE

A B

KMLJ 06./07. 73
 ISPITNI ZADATAK

MOMENTNI DIJAGRAM
(kompletni dijagram dobiven kompjutorski, vi trebate SAMO moment u zadanom
presjeku)

N tt

rtt
Ttt

Mtt= 381 kNm (vlak s donje strane)

DIJAGRAM POPRECNIH SILA

(kompletni dijagram dobiven kompjutorski, vi trebate SAMO silu u zadanom presjeku)

Ttt= 71 kN
Dijagram uzdunih sila
(kompletni dijagram dobiven kompjutorski, vi trebate SAMO silu u zadanom presjeku)

KMLJ 06./07. 74
 ISPITNI ZADATAK

Ntt= 93 kN

KMLJ 06./07. 75
 ISPITNI ZADATAK

4. METODOM CROSS-a ODREDITE M i T DIJAGRAM

0 1 3
2

EI 2 EI EI

EI EI 1
a10 = 4k10 = 4 = EI p10= - =
4 3EI 3
2EI 2 EI 2
a12 = 4k12 = 4 = 2EI p12= - =
4 3EI 3
A1= 3 EI

2EI 2 EI 2
a21 = 4k21 = 4 = 2EI p10= - =
4 3EI 3
EI EI 1
a23 = 4k23 = 3 = EI p12= - =
3 3EI 3
A2= 3 EI
Pl 106.67 4 Pl 106.67 4
M 01 = = = 53.33kNm M 10 = = = 53.33kNm
8 8 8 8
ql 2 100 3 2
M 23 = = = 112.5kNm
8 8
1 2 2 1

3 3 3 3
0..5
53.33 53.33 37.5 75 112.5
0..5 60.53 0 ..5
15.14 30.27 30.28 37.5
0..5 0..5 20.18
1.68 3.36 10.09 10.09
6.72 0 .. 5 3.36 1.12
70.15 19.7 2.24
19.7
63.79
63.79
DIJAGRAM MOMENATA (dobiven kompjutorskim proraunom)

DIJAGRAM POPRENIH SILA (dijagrame treba zrcaliti oko uzdune osi elemenata)

KMLJ 06./07. 76