Sch i Hc l mt thin trong b L K do hc tr ca c Khng T l ng

Tng T , t T D, tn tht l Tng Sm (505 - 435 TCN) truyn li.

i Hc c chia lm 11 phn. Phn u tin gi l Thnh Kinh, tc li truyn dy

ca c Khng T. Mi phn sau l ghi chp ca ng Tng T gii thch phn
Thnh Kinh.

T tng xuyn sut i hc l t tng Tr Quc Bnh Thin H c Nho Gia

ra nhm qun trit Tam cng v Bt mc.

o Tam cng: Minh Minh c; Tn Dn; Ch Ch Thin

o Bt mc: Cch Vt; Tr Tri; Thnh ; Chnh Tm; Tu Thn; T Gia; Tr

Quc; Bnh Thin H

i Hc

Thnh Kinh

i hc chi o, ti minh minh c, ti thn dn, ti ch ch

thin.
o hc lm vic ln l ch lm rng t ci c sng ca mnh, thng yu ngi
dn, t ti ch ch thin (v cng hon thin).

Tri ch nhi hu hu nh, nh nhi hu nng tnh,

Tnh nhi hu nng an, an nhi hu nng l, l nhi hu nng c.
Bit c ci mc ch cn t n m sau mi c s kin nh ( nh c vic
ng n). nh ri mi c th yn n (khng cn thay i na). Yn ri mi c th
an tm, th thi. An tm ri th sau mi lo ngh, mu s. Lo ngh cho chu o ri sau
mi c th t thnh.

Vt hu bn mt, s hu chung thy, tri s tin hu, tc cn o
h.
Mi vt u c gc ngn, mi s vic u c u ui, bit c ci ch c trc c
sau th gn vi ci o ri.

C chi dc minh minh c thin h gi, tin tr k quc;

Dc tr k quc gi, tin t k gia;
Dc t k gia gi, tin tu k thn;
Dc tu k thn gi, tin chnh k tm;
Dc chnh k tm gi, tin thnh k ;
Dc thnh k gi, tin tr k tri, tr tri ti cch vt.
iu mong mun ca ngi xa l lm t c sng trong thin h, do vy trc tin
h phi lo liu, sp xp nc mnh (tr quc);
mun tr quc, trc ht phi sa sang, sp t nh mnh (t gia);
mun t gia, trc ht phi hm dng v rn luyn bn thn (tu thn);
mun tu thn, trc ht phi gi cho lng mnh ngay thng (chnh tm);
mun chnh tm, trc ht phi chn tht vi iu mnh ngh (thnh );
mun thnh , trc ht phi suy xt n cng nhng iu mnh bit (tr tri); m s
hiu bit cn k nm ch nghin cu, xem xt s vt n cng.

Vt cch nhi hu tri ch, tri ch nhi hu thnh,

thnh nhi hu tm chnh, tm chnh nhi hu thn tu,
Thn tu nhi hu gia t, gia t nhi hu quc tr, quc tr nhi hu
thin h bnh.
Xt s vt cho cng l ri th s hiu bit mi t n ch, hiu bit thu o ri th
iu mnh suy ngh () mi c chn tht (thnh).
iu mnh ngh c chn tht th lng mnh mi ngay thng (chnh), lng c ngay
thng th bn thn mi hm dng v rn luyn c.
Hm dng v rn luyn bn thn c ri th mi sa sang, sp xp vic nh. Sp
xp vic nh c ri th mi lo liu cho t nc. Lo liu cho t nc c th
thin h mi yn n.

T thin t d ch th nhn, nht th giai d tu thn vi bn. K

bn lon nhi mt tr gi ph h, k s hu gi bc, nhi k s bc
gi hu, v chi hu d! th v tri bn, th v tri chi ch d.
T bc T cho n th dn u phi ly s hm dng v rn luyn bn thn (tu
thn) lm gc. Ci gc ca n ln xn, ri ren (lon) th khng th no lo liu, sp
xp (tr) c ci ngn vy. Ci ch quan trng th coi nh m ci ch khng quan
trong th li xem trng th cha tng c vy. Th mi gi l bit ci gc, th mi gi
l t n s hiu bit vy.

Trn y l 250 ch vn l li dy ca c Khng T m ng Tng T thut li. Tip theo l 10

truyn ca ng Tng T.

Minh Minh c
Lm T Ci c Sng


Khang co vit: khc minh c.

1

Thi gip vit: c th thin chi minh mnh.

2

in vit: khc minh tun c. Giai t minh d.

3

Thin Khang co ni: C th lm sng t ci c.

Thin Thi Gip ni: Suy ngh thm st c sng m tri ph cho.

Thin Nghiu in ni: C th lm sng t ci c cao thng. Tt c u ni rng

ci c c th t lm sng t t ni bn thn mnh vy.

Tn Dn
Lm Cho Ngi Dn Lun i Mi

, ,

Thang chi bn minh vit: cu nht tn, nht nht tn, hu nht
1

tn.
Khang co vit: tc tn dn.
Thi vit: Chu tuy cu bang, k mnh duy tn. Th c qun t
v s bt dng k cc.
Bi minh trn chu tm ca vua Thang ghi rng: Gt ra cu bn, tr thnh con
ngi mi, ngy ngy i mi, li cng phi mi na.

Thin Khang Co ni: Phi ci to nhng di dn [ca nh Thng] tr thnh nhng

ngi dn mi [ca triu Chu].

Kinh Thi ni rng: "Chu tuy l nc c [t triu n] nhng chu mnh Tri, mnh
y l mi". (Thi. i nh. Vn Vng, chng I)

Bi th ngi qun t [i vi mi vic trn] chng c vic g l khng dng tm

dng lc n trit (mi vic u mang ht sc lc ca mnh).

Ch Ch Thin
Ch dng khi hon thin

,
,
, ,

Thi vn Bang k thin l, duy dn s ch.

Thi vn Mn man hong iu, ch khu ngung.
T vit ch, tri k s ch, kh d nhn nhi bt nh iu h?
Kinh Thi1 ni rng: "Kinh k [nh Thng] rng ngn dm, l ch dn chng ".

Kinh Thi2 ni rng: "Chim hong li ht lu lo, u mt gc g".

Khng T ni rng: Con chim kia u, cn bit chn ch m u, h l ngi ta li
khng bng con chim sao!
,
, ; , ;,
; , ; ,
Thi vn mc mc Vn Vng, tp hi knh ch! vi nhn
qun, ch nhn; vi nhn thn, ch knh; vi Nhn T, ch
hiu; vi nhn ph, ch t; d quc nhn giao, ch tn.
Kinh Thi ni: "Vua Vn Vng n c su xa, i Ngi c knh cn mi khng thi".
Lm vua th dng c nhn; lm b ti th dng c knh, lm con th dng
c hiu; lm cha th dng c t; giao thip vi ngi trong nc th dng c
tn.

,
, , ,
,
, ;
, ;
, ;
, ;
, , ,

Thi vn chim b k o, lc trc y y. Hu ph qun t, nh

thit nh tha, nh trc nh ma. St h gin h, hch h huyn h.
Hu ph qun t, chung bt kh huyn h
nh thit nh tha gi, o Hc d;
nh trc nh ma gi, t tu d;
st h gin h gi, tun lt d;
hch h huyn h gi, uy nghi d;
hu ph qun t, chung bt kh huyn h gi, o thnh c
ch thin, dn chi bt nng vong d.
Kinh Thi ni rng: "Trng ka trn khc quanh ca sng K, tre xanh tt rm
r, [Nc V] c ngi qun t thanh tao, nh ct nh gia tht chm ch, nh di
nh mi tht tinh t. Trang trng nghim tc, xit bao uy nghi. Vinh diu rng r
thay! [Nc V], c ngi qun t, mi ngi mi mi khng qun".

Cu "nh ct nh gia" l ni vic hc ca ngi qun t.

Cu "nh di nh mi" l ni vic trau di phm cht.

"Trang trng nghim tc" l ni trong lng ngi qun t cung knh s st;

"Vinh diu rng r" l ni dng v ngi qun t rt mc uy nghim,

C ngi qun t, mi ngi mi mi khng qun" l ni thnh c ch thin, th

dn chng khng bao gi qun.
(Thi. V phong. K c, chng 1, cu 1-9)

, ,

Thi vn h tin vng bt vong! qun t hin k hin nhi

thn k thn, tiu nhn lc k lc nhi li k li, th d mt th bt
vong d.
Kinh Thi ni: "Hi ! Nhng bc vua i trc, ngi ta khng qun". Ngi qun
t ca ngi cc thnh vng i trc tn trng nhng ngi hin, yu mn ngi
thn ca mnh; k tiu nhn [cng nh cng c che thnh vng i trc] m
c vui hng nim vui, c th hng iu li, v th ngi ta i i khng
qun.

(Thi. Chu tng. Lit Vn, cu 13)

Bn Mt
 Hiu R Ngn Ngnh
, , , .

T vit: thnh tng, ng do nhn d, tt d s v tng h! v

tnh gi bt c tn k t, i y dn ch. Th v tri bn.

Khng T ni: "X kin th ta cng nh ngi khc thi. Nu nht nh [phi ni c
iu g khc] th l ta mun lm sao cho khng xy ra kin tng na th hn".
Khin cho nhng k mun giu gim s tht khng c gi ht ti bm mp ca
h, khin cho dn chng trong lng cm thy knh s. Nh vy c th ni l bit
c ci gc". Nh vy c th ni l bit n ni n chn!

(Li Khng T ghi trong Lun ng. Nhan Uyn).

Thnh
Lm Cho Mnh Thnh Tht
, , ,
, ,
S v thnh k gi, v t khi d, nh c x, nh ho ho sc,
th chi v t khim, c qun t tt thn k c d!
Ni rng lm cho nim mnh c chn thnh c ngha l ng t di mnh: ging
nh ght mi thi, ging nh a sc p hon ton t lng chn tht m ra; nh vy
mi gi c l tho mn tm mnh. Bi th ngi qun t khi ch c mt mnh
mnh nht thit phi ht sc cn thn.
, , ,
, ,
, , ,

Tiu nhn gian c vi bt thin, v s bt ch, kin qun t nhi

hu ym nhin, ym k bt thin, nhi trc k thin. Nhn chi th
k, nh kin k ph can nhin, tc h ch h! th v thnh
trung, hnh ngoi, c qun t tt thn k c d.
K tiu nhn ngi ri lm iu xu xa, khng c iu xu xa no khng lm, khi thy
ngi qun t th lm lt ln trnh, c che giu iu xu xa m c trng by iu tt.
Nhng ngi ta nh thy r tn gan phi n ri, th [che y nh vy] phng c
ch g? gi l s tht bn trong tt th hin ra bn ngoi. Cho nn ngi qun t
khi ch c mt mnh mnh nht thit phi ht sc cn thn.
, ,
, , ,
Tng t vit: thp mc s th, thp th s ch, k nghim h!
ph nhun c, c nhun thn, tm qung th bng, c qun t
tt thnh k .
Tng T ni: "Mi con mt nhn vo, mi ngn tay ch vo, tht nghim khc bit
bao! Ca ci th im t nh ca, cn o c th im t thn mnh, lng d rng
ri, thn th thnh thi thanh thn. Cho nn ngi qun t nht nh phi lm cho
nim mnh c chn thnh.

Tu Thn
Tu Lp Thn Mnh
,
; , ; ,
; ,
S v tu thn ti chnh k tm githn hu s phn ch, tc bt
c k chnh; hu s khng c, tc bt c k chnh; hu s hiu
lc, tc bt c k chnh; hu s u hon, tc bt c k chnh.
Ni rng sa mnh (tu thn) trc ht chnh l lm cho lng mnh ngay thng (chnh
k tm). Nu nh mnh c iu gin d, th lng s khng ngay thng, nu nh c
iu s hi, th lng s khng ngay thng; nu nh c iu ham mun th lng s
khng ngay thng; nu nh c iu a thch, th lng s khng ngay thng; nu nh
c iu lo lng, th lng s khng ngay thng.

, , ,

Tm bt ti yn, th nhi bt kin, thnh nhi bt vn, thc nhi bt

tri k v. Th v tu thn ti chnh k tm.
Nu tm tr khng vo , th du nhn m chng thy, du tai m chng
nghe, du n m chng bit mi v. Nh vy nn gi l sa mnh ct ch lm cho
lng (ci tm) mnh ngay thng.

T Gia
 Sp t Nh Ca Cho Chnh T

, , ,
,
, ,
S v t k gia ti tu k thn gi: nhn chi k s thn i nhi tch
yn, chi k s tin c nhi tch yn, chi k s y knh nhi tch yn,
chi k s ai cng nhi tch yn, chi k s ngao na nhi tch yn. C
ho nhi tri k c, c nhi tri k m gi, thin h tin h!
Ni rng mun sa sang cho nh mnh c chnh t tt p (t gia) trc ht phi
sa mnh (tu thn). Chnh l v con ngi ta i vi nhng ngi thn yu ca mnh
thng c s thin lch, i vi nhng ngi mnh knh s, thng c s thin
lch, i vi nhng ngi mnh thng xt, thng s thin lch; i vi nhng
ngi mnh coi thng ngo mn, cng thng c s thin lch. Cho nn yu thch ai
m thy c ch xu ca ngi y, ght b ai m thy c ch tt ca ngi
y, l iu him c trong thin h vy.

:,

C ngn hu chi vit: nhn mc tri k t chi c, mc tri k miu

chi thc. Th v thn bt tu bt kh d t k gia.
Cho nn ngn ng c cu rng: "Ngi ta khng ai bit c ci xu ca con
mnh, khng ai bit c la m trong m rung nh mnh l tt ti". Nh vy cho
nn khng sa mnh (tu thn) th khng th lm cho nh mnh chnh t tt p (t gia).

Tr Quc
Sa Tr t Nc
,
,
, ; , ; ,

S v tr quc tt tin t k gia gi, k gia bt kh gio nhi nng

gio nhn gi, v chi. C qun t bt xut gia nhi thnh gio
quchiu gi, s d s qun d; gi, s d s trng d; t
gi, s d s chng d.
Ni rng tr l quc gia tt trc tin phi sa sang gia nh mnh cho ngay ngn tt
p, y l bi v ngi nh mnh khng gio dc ni m li c th gio dc c
ngi khc, l iu khng th c. Bi th ngi qun t khng ra khi nh m c
th hon thnh c vic gio ha c nc: o hiu [i vi cha] cng chnh l
th vua, o [i vi anh], cng chnh l th bc trng thng, o t [i
vi con] cng chnh l sai khin chng dn vy.

, ,

Khang co vit: nh bo xch t, tm thnh cu chi, tuy bt

trung bt vin h. V hu hc dng t nhi hu gi gi d!
Thin Khang co ni: "[yu thng chm lo cho dn chng] ging nh chm sc a
con s sinh (con )". Min l thnh tm theo ui iu , th du khng hon ton
ng nh vy, th cng chng cch xa bao nhiu. [Cng ging nh] cha tng c
ngi con gi no hc cch nui con trc ri sau mi i ly chng vy.

, ; , ;
, , ,

Nht gia nhn, nht quc hng nhn; nht gia nhng, nht quc
hng nhng; nht nhn tham l, nht quc tc lon. K c nh
th, th v nht ngn phn s, nht nhn nh quc.
C nh [ca bc quc trng] lm iu nhn, th c nc s dy ln phong kh nhn
i. C nh [ca bc quc trng] u l nhng, th c nc s dy ln phong kh l
nhng. Cn nu mt ngi [quc trng] tham lam tn bo, th c nc s lm
lon. Ci s l chnh l nh vy. gi l ch mt li ni c th lm hng c i
s, ch mt ngi c th an nh c quc gia.

, ;
, ,
,
, ,
.
Nghiu, Thun sut thin h d nhn, nhi dn tng chi; kit tr
sut thin h d bo, nhi dn tng chi. K s lnh phn k s hiu,
nhi dn bt tng. Th c qun t hu ch k nhi hu cu ch
nhn, v ch k nhi hu phi ch nhn. S tng h thn bt th,
nhi nng d ch nhn gi, v chi hu d. C tr quc ti t k
gia.
Nghiu, Thun ly nhn i m dn dt thin h, nn dn chng i theo hai ng.
Kit, Tr dng bo lc m cai tr thin h, dn Nhng mnh lnh ban ra ngc li
iu mong mun ca h nn dn chng khng theo na.
Bi th ngi qun t phi c [c tt] mnh, ri sau mi i hi ngi
khc; phi khng c [khuyt im] mnh ri sau mi ph phn c ngi khc.
C gi ni mnh m khng suy ra cho ngi khc, nh vy m khuyn bo cho
ngi khc hiu c, th l iu khng th c. Bi th cho nn tr quc phi bt
u t t gia.
, ; ,
,
,

,
,

Thi vn: o chi yu yu, k dip trn trn; chi t quy, nghi k
gia nhn. Nghi k gia nhn, nhi hu kh d gio quc nhn.
Thi vn: nghi huynh nghi . Nghi huynh nghi , nhi hu kh
d gio quc nhn.
Thi vn: k nghi bt thi, chnh th t quc. K vi ph t huynh
tc php, nhi hu dn php chi d. Th v tr quc ti t k
gia.
Kinh Thi ni: "Cy o t mn mn, l n mc xum xu, nng y v nh chng, t
ho thun hu". Ho thun hu vi mi ngi trong nh, ri sau mi c th
gio ho ngi trong nc. (Thi - Chu Nam. o yu, chng 3 cu 1-4).

Kinh Thi ni: "Ho thun vi anh, ho thun vi em". Anh em ho thun, ri sau
mi c th gio ho ngi trong nc. (Thi, Tiu nh. Lc tiu, chng 3, cu 5)

Kinh Thi ni; "Ngi y uy nghi ng n khng sai tri, th c th sa tr ng n

cc nc khp bn phng. Bc quc trng ch c lm cho hnh vi ca cha con anh
em trong nh mnh tr thnh mu mc, th sau dn chng s noi theo. Nh vy
gi l tr quc trc ht t k gia (sa sang trong nh mnh cho chnh t tt
p). (Thi. To phong. Thi cu, chng 3, cu 5-6).
 Bnh Thin H
Lm Cho Dn Chng Bnh An

,
, ,

S v bnh thin h ti tr k quc githng lo lo nhi dn

hng hiu, thng trng trng nhi dn hng , thng tut
c nhi dn bt bi, th d qun t hu kit c chi o d.
Ni rng bnh tr thin h, trc tin tr l quc gia. L bi v nu nh vua tn knh
ngi gi, th dn chng s dy ln phong kh hiu knh; nu nh vua trng ngi
huynh trng, th dn chng s dy ln phong kh nhng; nu nh vua thng
xt k c c th dn chng s khng ri b. V th ngi qun t c ci "o hit c"
vy.

, ; , ;
, ; , ;
, ; ,

S c thng, v d s h; s c vu h, v d s thng; s c
tin, v d tin hu; s c hu, v d tng tin; s c hu,
v d giao t; s c t, v d giao hu. Th chi v kit c
chi o.
iu g mnh chn ght ngi trn [ca mnh], th ch em iu m sai khin
ngi di; iu g mnh chn ght ngi di [ca mnh] th ch em iu m
th ngi trn; iu g mnh chn ght ngi trc mnh, th ch em iu m
i x vi ngi sau mnh; iu g mnh chn ght ngi sau mnh th ch em
iu m i x vi ngi trc mnh; iu g mnh chn ght ngi bn hu
mnh, th ch em iu m giao vng vi ngi bn t mnh; iu g mnh chn
ght ngi bn t mnh, th ch em iu m giao vng vi ngi bn hu
mnh. Nh th gi l "o hit c".

,
, ,
Thi vn: lc ch qun t, dn chi ph mu. Dn chi s ho ho
chi, dn chi s c chi, th chi v dn chi ph mu.

Kinh Thi ni: "Vui thay ngi qun t, l cha m ca dn". iu g dn thch, th
mnh thch, iu g dn ght, th mnh ght. Nh vy th gi l cha m dn. (Thi. Tiu
nh. Nam Sn hu i, chng 2, cu 3-4).

, ,
.,

Thi vn: tit b nam sn, duy thch nham nham. Hch hch s
dun, dn c nh chim. Hu quc gi bt kh d bt thn, tch
tc vi thin h lc h.
Kinh Thi ni: "Ni Nam cao vi vi kia, ch c trp trng. Quan Thi s h Don
hin hch. Dn chng u trng ngng vo ngi". Ngi cai tr quc gia khng th
khng thn trng, mt khi xa ri chnh o tt s b thin h trng pht. (Thi Tiu
nh. Tit Nam sn, chng 1, cu 1-4).

,
, ,
Thi vn: n chi v tng s, khc phi thng . Nghi giam
n, tun mnh bt dch. o c chng tc c quc, tht chng
tc tht quc.
Kinh Thi ni: "Khi nh n cha mt dn chng, th o c ph hp vi Thng .
Nn soi vo [tm gng dit vong ca] nh n, [ bit rng gi c] mnh Tri l
khng d". o tr nc: c dn chng th c nc, mt dn chng th mt
nc.
(Thi i nh. Vn Vng, chng 6, cu 5-8).

; , ,
,
Th c qun t tin thn h c. Hu c th hu nhn, hu
nhn th hu th, hu th th hu ti, hu ti th hu dng.

V th ngi qun t trc ht cn thn v c, c c tt th mi c c nhn

dn, c nhn dn mi c c t ai; c t ai mi c c ca ci; c ca ci
mi c th s dng.

, , ,
,
c gi bn d, ti gi mt d, ngoi bn ni mt, tranh dn thi
ot. Th c ti t tc dn tn, ti tn tc dn t.
c l ci gc, ca l ci ngn. ci gc ra ngoi (coi thng ci c) ci
ngn vo trong (coi trng ca ci) th s phi tranh dn ot li.

, ; ,

Th c ngn bi nhi xut gi, dic bi nhi nhp; ha bi nhi nhp

gi, dic bi nhi xut.
V th [ch chm lo] tch t ca ci, th dn chng s li tn, ca ci phn tn [ra cho
dn] th dn chng s t hp. V th ni ra vi dn chng nhng li tri l, th s thu
v nhng s tri nghch, thu v nhng ca ci bng th on bi nghch, th cng s
b ngi ta dng th on bi nghch m tc ot i (ca vo tri l th cng ra mt
cch tri l).

Khang co vit: duy mnh bt thng! o thin tc c chi,

bt thin tc tht chi h.

Thin Khang co ni: "Mnh tri chng phi mi mi bt bin". o Tri l: ngi
thin th c mnh Tri, ngi bt thin th mt mnh Tri vy.

,
,
S th vit: S Quc v d vi bo, duy thin d vi bo. Cu
phm vit: vong nhn v d vi bo, nhn thn d vi bo.

S th ni: "Nc S chng c ci g ng gi l ca qu, ch c c thin ng coi

l ca qu". Cu Phm cng ni: "Ngi lu vong khng c ci g ng gi l ca
qu, ch c phm c nhn i hiu knh ng coi l ca qu m thi".

, ,
, ,
; , ,
, ,
, ; ,
, ,

Tn th vit: nhc hu nht gii thn, on on h v tha k,

k tm hu hu yn, k nh hu dung yn. Nhn chi hu k,
nhc k hu chi; nhn chi ngn thnh, k tm ho chi, bt th
nhc t k khu xch. Tht nng dung chi, d nng bo ng t
tn l dn, thng dic hu li tai! nhn chi hu k, mo tt d
c chi; nhn chi ngn thnh, nhi vi chi t bt thng. Tht bt
nng dung, d bt nng bo ng t tn l dn, dic vit i tai!
Thin Tn th ni: Nu nh c c mt i thn tht th thnh khn, chng h c
ti nng g khc, ch c tm lng khoan ha, nh c mt lng cha ln, th ti
nng ca ngi khc, khc no nh i thn y c ti nng; c tt ca ngi khc
i thn y tht lng a thch, chng nhng l t ming ni ra, m thc s c th
dung np, nn c th che ch cho con chu v trm h ca ta, m cn c li cho c
t nc!

[Cn nu] ngi khc c ti, em lng ghen ght k, ngi khc c c tt, th
chn p khng cho tip cn vi nh vua. Ngi nh vy th khng th dung np
ai, bi th ngi y chng th ch che cho con chu trm h ca ta, m cn nguy
hi cho c t nc.

, , ,
,
Duy nhn nhn phng lu chi, bnh ch t di, bt d ng Trung
Quc, th v duy nhn nhn vi nng i nhn, nng c nhn.
Ngi nhn phi em hng ngi k y m y i xa, ui chng n t
di, khng cho chng c cng t Trung Nguyn. chnh l "ch c ngi nhn
mi c th bit yu ngi, mi c th bit ght ngi".
, , ;
, , ,
, ,
Kin hin nhi bt nng c, c nhi bt nng tin, mnh d; kin
bt thin nhi bt nng thi, thi nhi bt nng vin, qu d. Ho
nhn chi s c, c nhn chi s hiu, th v pht nhn chi tnh, tai
tt i phu thn.
Thy ngi hin m khng chu tin c, tin c m khng chu a tn trc ln trn
mnh, nh th l khinh mn. Thy ngi xu m khng chu trit thoi, trit thoi
m khng chu xa lnh, nh th l sai tri. a thch iu m mi ngi ght, ght b
iu m mi ngi a thch, nh th gi l lm tri ngc vi bn tnh con
ngi, tai nn chc chn s ging vo thn.

, ,
, , ,
,
Th c qun t hu i o, tt trung tn d c chi, kiu thi d
tht chi. Sinh ti hu i o. Sanh chi gi chng, thc chi gi
qu, vi chi gi tt, dng chi gi th, tc ti hng tc h.
V th ngi qun t c o ln, t phi c c bng lng trung tn, v s mt o
y bi lng kiu ngo v thi xa hoa. Tch t c ca ci c mt o l ln: ngi
lm ra ca ci th ng, ngi hng th ca ci th t, lm ra ca ci th chng m
tiu dng ca ci th chm. Nh vy th ca ci lun lun di do sung tc.

,
, ,

Nhn gi d ti pht thn, bt nhn gi d thn pht ti. V hu

thng ho nhn nhi h bt ho ngh gi d, v hu ho ngh k
s bt chung gi d, v hu ph kh ti phi k ti gi d.
Ngi nhn th dng ca pht huy thn mnh; k bt nhn th em thn mnh
pht trin ca ci. Cha tng c bao gi vua a thch iu nhn m dn chng li
khng yu iu ngha; cng cha tng c bao gi dn chng yu iu ngha m cng
vic li khng thnh. Cng cha tng c bao gi ca ci trong kho lm li khng
phi l ca ci ca ngi c ca .

, ; ,
; ,
,
,
Mnh Hin t vit: sc m tha, bt st k n; pht bng chi
gia, bt sc ngu dng; bch thng chi gia, bt sc t lim chi
thn. D k hu t lim chi thn, nnh hu o thn. Th v
quc bt d li vi li, d ngh vi li d.
Mnh Hin T ni: "Trong nh c xe c nga th khng xt n [mn li nh ca]
vic nui g nui ln, trong nh sc cha nc [p dng l vt] th khng
nn nui tru nui d. H l quan khanh c n trm c xe, th khng nui nhng
gia thn quen thi v vt. Th nui k gia thn hay n trm ca mnh cn hn l nui
k gia thn tho vic v vt cho mnh. gi l quc gia khng nn ly li lm li
m nn ly ngha lm li vy.

, ,
, ,
,
Trng quc gia nhi v ti dng gi, tt t tiu nhn h. B vi
thin chi, tiu nhn chi s vi quc gia, ? hi tnh ch. Tuy hu
thin gi, dic v nh chi h hth v quc bt d li vi li, d
ngh vi li d.
ng u mt quc gia m ch mt mc v vt ca ci t l do mu k ca k tiu
nhn. Nu nh vua tn thng k tiu nhn y, dng k tiu nhn y m cai tr quc
gia, th thin tai nhn ho t s cng a n. Lc du c ngi thin c cng
chng cn lm sao c na. gi l quc gia khng bit ly ngha lm li m ch
bit ly li lm li vy.