You are on page 1of 4

Ser Estar

uqa kani uqa kashani


Qhan kanki Qhan kashanki
Pay Pay kashan
uqanchiq kanchiq uqanchiq kashanchiq
uqayky kayku uqayky kashayku
Qhankuna kankichiq Qhankuna kashankichiq
Paykuna kanku Paykuna kashanku

Presente (Kunitapi)

uqa llankani
Qhan llankanki
Pay llankan
uqanchiq llankanchiq
uqayky llankayku
Qhankuna llakankichiq
Paykuna llankanku

Presente contino (Kunitapi)

uqa llankashani
Qhan llankashanki
Pay llankashan
uqanchiq llankashanchiq
uqayky llankashayku
Qhankuna llakashankichiq
Paykuna llankashanku

Pasado (testimonial) Llalliman

uqa llankarqani
Qhan llankarqanki
Pay llankarqan
uqanchiq llankarqanchiq
uqayky llankarqayku
Qhankuna llakarqankichiq
Paykuna llankarqanku

Pasado (no testimonial) Llalliman

uqa llankasqani
Qhan llankasqanki
Pay llankasqan
uqanchiq llankasqanchiq
uqayky llankasqayku
Qhankuna llakasqankichiq
Paykuna llankasqanku
Futuro - Jamusman

uqa llankasaq
Qhan llankanki
Pay llankanqa
uqanchiq llankasunchiq
uqayky llankasaqku
Qhankuna llakankichiq
Paykuna llankanqanku

Adverbios de tiempo futuro


Qaya maana
Qaya paqarin maana en la maana
Qaya sukhayay maana en la tarde
Qaya chisi maana en la noche
Qaya tuta maana en la tarde noche
Minchha pasado maana
Jatun minchha pasado pasado maana
Ancha jatun minchha tres pasados y un maana
Qhipan junqajuna la prxima semana
Qhipan quilla el prximo mes
Qhipan wata prximo mes
Watapaq para el ao

Rimaykuna Verbos
Riqsiy - conocer
Uyariy - escuchar
Qhaway - ver
Waykuy - cocinar
Pichay - barrer
Puriy - caminar
Waqay - llorar
Mikhuy - comer
Puuy - dormir
Takiy - cantar
awiy - leer
Qhilqay - escribir
Ranqhay - vender
Tusuy - bailar
Ukay tomar / chupar
Riy - ir
Llankay - trabajar
Yachay saber
Yachuy - aprender
Chusay - viajar
Rantiy - comprar
Jamuy - venir
Taqsay lavar (ropa)
Maqay pegar (golpe)
Kichay - abrir
Silqiy - dibujar
Apay - llevar
Mayllay lavar cosas o baarse

Sufijos
Man hacia
Manta de
Pi en
Wan y
Chu preguntas directas/ negacin con mana + chu / dos chu=dos
opciones

La familia Ayllu

Kuaq mayor
Tata Pap
Churi hijo
Ususi hija
Mama mam
Qhariwawa hijo
Warmiwawa hija
Wawqui hermano de hermano
aa hermana de hermana
Tura de hermana a hermano
Tiyu to
Ipa ta
Mulla Sobrin@
Llawarmasi prim@
Kiwachi suegr@
Tulqa yerno
Qhanchun nuera
Sutiyaqi padrino de bautizo
Jatun tata abuelo
Jatun mama abuela
Allchhi niet@
Qusa esposo
Warmi esposa
Aqi - cuado

Flia. Peli
Pedro
Paps: Jacinto y Mara
Primo: Elito
Lugar: Machaca
Francisca:
Paps: Max y Nicolasa
Hermano: Toms
Amiga: Rosa

You might also like