Proraun jednostepenog zupastog reduktora

Zadatak:
Delimicno proraunati i nacrtati jednostepeni horizontalni reduktor sa cilindrinim
zupanicima i otvorenim lananim parom za podatke u tabeli i prema slici V9-1.1:

1.Proraun zupanika prema vrstoi:

a)bokova,
b)podnoja
2.Osnovni kinematiki odnosi i geometrijske mere zupanika
3.Prethodni proraun vratila reduktora
4.Oblikovanje zupanika i osnovne konstruktivne mere
5.Proraun lananog para
6.Prethodno oblikovanje reduktora;utvrivanje raspona izmeu elemenata
7.Proraun leajeva
8.Oblikovanje reduktora(druga faza)
9.Proraun spoja vratila i elemenata klinovima
10.Zavrni proraun vratila reduktora
11.Izbor i provere spojnice
12.Izrada radionikih crtea zupanika,lananika,vratila i detalja spojnoce.

Podaci:

-nominalna ulazna snaga - P1=9.5 [kw]

-uestanost obrtanja ulaznog vratila n1=950[min-1],
-prenosni odnos zupanog para- uz = 5
-prenosni odnos lananog para- ul = 2.92
-broj zubaca pogonskog zupcanika - z1=20
-ugao nagiba bone linije zubaca - =14
-koeficijenti pomeranja profila- x1 = x2 = 0
-kvalitet tolerancije zupanika IT 7
-faktor spoljasnjih dinamikih sila - KA=1,1
-spoj zupanika i spojnice sa vratilom: spoj klinom SRPS M.C2.060 A - bxhxl,
-smer - LEVI
-materijal i ostale podatke usvojiti prema preporukama

________________________________________________________________________________
Napomena: Za izradu zadatka koristiemo udbenik MAINSKI ELEMENTI
Praktikum za vebe za III razred mainske kole od Mr Dobrosava Petrovia
 Proraun i crtanje jednostepenog zupastog reduktora

REENJE

1.Proraun zupanika prema vrstoi

a)vrstoa bokova

Prenik podeone krunice malog zupanika

2T1 u z 1 2
d1 3 z [mm]
d uz
2

Za oba zupanika usvajamo materijal .4130 poboljan ili normalizovan,trajna dinamika izdrljivost
pri povrinskom pritisku Hlim=700 [N/mm2],a pri savijanju Flim =270 [N/mm2] (tab.13 .135).

Uticajni faktori:
z-opti faktor napona
z = 2,5 zE cos [N/mm] ;
zE - faktor elasticnosti materijala spregnutih zupanika.
Ako su oba zupanika od elika tada je zE =189 [N / mm]
=14 (zadata vrednost)

z 2.5 189 cos14 465.4 [N /mm].
KH-opti faktor optereenja,
KH=KAKVKH;
KA-faktor neravnomernosti spoljanjeg optereenja;
KA=1,1 (u postavci zadatka);
KV-faktor unutrasnjih dinamikih sila(nepoznat);
Proizvod faktora KV i KH u prethodnom proraunu moemo usvojiti KVKH =(1,11,2)
pa imamo KH=(1,11,2)KA
Vee vrednosti uzimaju se za vee brojeve obrtaja,grublje kvalitete tolerancija,vee brojeve zubaca i
nesimetrian,posebno konzolni poloaj zupanika na vratilu.
Usvajamo: KH=1,2KA=1.2 1.1=1.32.
-odnos irine i prenika kinematskog kruga zupanika,za poboljane zupanike postavljene
simetrino izmeu oslonaca
=b/d1=(0,51,4), Usvajamo =0,8.
T1-obrtni momenat na pogonskom vratilu,
P
T1 1 Nmm ;
1
1=n1/30=(3,14950)/30=99.43[rad/s]
9.5
T1 0.095545 kNm 0.095545 10 6 95545 Nmm
99.43
uz-prenosni odnos zupanog para,
uz=5 (u postavci zadatka)
d-dozvoljeni povrinski pritisak izmeu bokova zubaca zupanika

d lim Hlim=700 [N/mm2], (usvojena vrednost)
S
S=(1.5...2) - stepen sigurnosti; Usvajam S=1.7

MT 14 Oktobar 12.06.2008 List br. 2

 Proraun i crtanje jednostepenog zupastog reduktora

700
d 411.76 [N/mm2] pa je prenik podeone krunice malog zupanika
1.7

2 95545 5 1
d1 3 465.4 2 1,32 78.48 mm
0,8 411,76 2
5
d1 cos
Normalni modul mn mm ;
z1
d1 cos 78.48 cos 14
mn 3.81 mm
z1 20
Usvajamo standardni modul mn=4 , (Vidi tab. 1)

m n z1
pa je prenik d1 [ mm]
cos
m z 4 20
d1 n 1 82.449[ mm]
cos cos14
Modul zupanika(u ceonoj ravni)
m = mt=mn/cos [mm]

m=4/cos14=4.1224 [mm]

irina zupanika b=d1

b=0,882.449=65.96[mm],usvajamo b=66[mm].

Zavrni tacniji proraun prema vrstoi bokova ovde se ne moze tanije prikazivati,pa ocenjujemo
samo,opet priblizno,da li su pretpostavljeni faktori Kv i KH u dozvoljenim granicama.
Za odreivanje faktora Kv, izraunavamo obimnu brzinu v i proizvod vzn1/100.
d1 n1
v= [m/s]
60
d1=82.449[mm] = 82.449/1000 = 0.082449 [m];
n1=950[min-1]-(zadata vrednost u postavci zadatka),
d1 n1 0.082449 950
v= = =4.1[ m/s]
60 60

zn1=z1/cos3=20/cos314=21.89; vzn1/100=4.121.89/100=0.875 [m/s]; (Na osnovu ove vrednosti

i kvaliteta tolerancije zupanika IT 7 u sledeem dijagramu oitavamo K v i K v )

MT 14 Oktobar 12.06.2008 List br. 3

 Proraun i crtanje jednostepenog zupastog reduktora

0.875 0.875

b tg
66 tg14

Stepen sprezanja bonih linija zubaca =1.27>1
mt 4.1224 3.14
(Ako je >1 tada je K v K v );
(Ako je <1 tada je K v K v K v K v );
U ovom slucaju je >1, pa je K v K v ;
K v 1.05 (Usvojeno iz dijagrama sl.D1. za kvalitet IT7(u postavci zad.)). pa je i K v K v 1.05
Faktor KH odreujemo priblino prema tabeli 12,
-za odnos b/d1=66/82.449=0,8; KH=(1,021,08)( tabela 12)
-usvajamo KH=1,07 za oba zupanika simetrino postavljena izmeu oslonaca i ostale uslove.
Proizvod faktora Kv i KH je:
KvKH=1.051,07=1,12; manji je od pretpostavljenog 1,2 sto utie pozitivno na vrstou.

b). vrstoa podnoja

Radni naponi u podnoju zubaca za zupanika 1 i 2:

F
F 1 y Fa1 y Sa1 y y t K A KV K H
bmn [N/mm2]
Ft
F 2 y Fa 2 y Sa 2 y y K A K V K F
bmn [N/mm2]
- yFa - faktor oblika zupca;
z2=uz z1 =5 20 =100
-za zn1=z1/cos3=20/cos314 = 21.89
zn2 = z2/cos3 = 100/cos314 = 109.47 i
za x1=x2=0 (zadata vrednost);
yFa1=2.87; yFa2=2,2 (tabela 16)

MT 14 Oktobar 12.06.2008 List br. 4

 Proraun i crtanje jednostepenog zupastog reduktora

za
zn1=21.89

ySa-faktor koncentracije napona u podnozju zubaca ,

ySa1=1,68; ySa2=2,03 (Sl.D2)

MT 14 Oktobar 12.06.2008 List br. 5

 Proraun i crtanje jednostepenog zupastog reduktora

ySa2 ySa1

za
zn2=109.47

za
zn1=21.89

y-faktor kraka sile;

y = 0,2+(0,8/)

Ovde je - stepen sprezanja profila zubaca.

1 1
1,88 3,2 cos
U ovoj fazi rada raunamo ga po pribliznom obrascu: z1 z 2
1 1
1,88 3,2 cos14 1.63

20 100

MT 14 Oktobar 12.06.2008 List br. 6

 Proraun i crtanje jednostepenog zupastog reduktora

Kasnije ce se izraunati tana vrednost .

y = 0,2+(0,8/) = 0,2+(0,8/1.63) = 0.69
y-faktor oblika za kose zupce.
1.27 14
y 1 1 0,852.
120 120
Ft1-obimna sila:
2T1
Ft= 2 95545 =2317.7[N].
d1 82.449
KA=1,1;(zadata vrednost) Kv=1,05; (KF<KH) Usvajam KF=1,02
F
F 1 y Fa1 y Sa1 y y t K A K V K H 2317.7
bmn =2.87 1,68 0.69 0,852 66 4 1,11,051,02=29. 32
[N/mm2]
Ft 2317.7
F 2 y Fa 2 y Sa 2 y y
K A KV K F
bmn =2,2 2,03 0.69 0.852 66 4 1,11,051,02=27. 15 [N/mm2]
Stepen sigurnosti podnoja zubaca zupanika 1 i 2 iznosi :
F Mt 270 F M 2 270
S F1 9.2 SF 2 9.94
F1 29.32 F2 27.15
F M 1 F M 2 F lim 270 N / mm 2 - usvojena vrednost (vidi na
strani 2)
-Stepeni sigurnosti su dosta veci od preporucenih vrednosti (1.6....2.4) ali su stepeni sigurnosti
bokova u optimalnim granicama od (1.4........2).

2.Osnovni kinematski odnosi i geometrijske mere zupanika

2.1.Polazni i izracunati podaci:

-broj zubaca pogonskog zupanika z1=20,

-radni prenosni odnos uz=ul/izl=nul/nizl=5,
-broj zubaca gonjenog zupanika z2=100,
-kinematski prenosni odnos i = uz = z2/z1=100/20 = 5 (reduktor),
-osnovna zupanica; n=20;mn = 4 i drugi podaci prema SRPS.M.C1.0.15
-modul(ceoni) mt = 4.1224 [mm],
-pomeranje profila mx1=mx2=0,
-ekvivalentni broj zubaca zn1=21.89 i zn2=109.47

2.2.Ugao nagiba profila u glavnom preseku (eona ravan):

tgt=tgn/cos=tg 20/cos 14=0,375

t=arctg 0.375 = 20.56

2.3.Prenici podeonih i kinematskih krunica zbog x1=x2=0:

d1= dw1 = mtz1 = 4.122420 = 82.448[mm],

d2= dw2 = mt z2 = 4.1224100 = 412.24[mm].

MT 14 Oktobar 12.06.2008 List br. 7

 Proraun i crtanje jednostepenog zupastog reduktora

2.4.Osno rastojanje zupanika:

a = (d1+d2)/2 = (82.448+412.24)/2 = 247.344[mm].

2.5.Prenici osnovnih krunica:

db1 = d1cos t = 82.448 cos 20.56 = 82.448 0.936305 = 77.2[mm],

db2 = d2cos t = 412.24 cos 20.56 = 412.24 0,936305 = 385.98[mm].

r b1 = db1/2 = 77.2/2 = 38.6[mm]; r b2 =db2/2=385.98/2 = 192.99[mm].

2.6.Prenici podnonih krunica:

d f 1 = d1 - 2.4mn = 82.448 - 2,4 4 = 72.848[mm],

d f 2 = d2 - 2.4mn = 412.24 - 2.4 4 = 402.64[mm].

2.7.Prenici temenih krunica:

d a1 = d1+2mn = 82.448 + 2 4 = 90.45[mm],

d a2 = d2+2mn = 412.24 + 2 4 = 420.24[mm],

ra1 = da1/2 = 90.45/2 = 45.225[mm];

ra2 = da2/2 = 420.24 / 2 = 210.12[mm].

2.8.Podeoni koraci:

pn = mn = 3.14 4 = 12.56[mm],
pt = mt = 3.14 4.1224 = 12.94[mm],
pbt=ptcost = 12.94 cos 20.56 = 12.116[mm].

2.9.Sirina zupanika:

b = d1 = 0,882.448 = 65.96[mm]; Usvajamo b1 = 66 [mm]; b2 = 63[mm]

2.10.Aktivna duina dodirnice:

g ra21 rb21 ra22 rb22 a sin t

g = 45.225 2 38.6 2 210.12 2 192.99 2 247.34 sin 20.56 = 19.8 [mm]

g =19.8[mm].

MT 14 Oktobar 12.06.2008 List br. 8

 Proraun i crtanje jednostepenog zupastog reduktora

2.11.Stepen sprezanja profila,stepen sprezanja bonih linija i ukupan stepen

sprezanja:

= g/pbt = 19.8 / 12.116 = 1.63;

= btg/pt = 66 tg 14 / 12.94 = 1.27;

= + = 1.63 + 1.27 = 2.9.

2.12.Merni broj zubaca za koeficijente profila x=0:

tg t
zw1=(z1/) inv t 0,5 ;
cos b
2

Ovde je tgb = tg cost = tg14 cos20.56 = 0.233447;
b= arctg 0.233447
b=13.14 i invt = tgt-t = tgt- ( t /180) = tg 20.56 -(3.14 20.56/180) = 0.01634 .

20 tg 20.56
z w1 2
0.01634 0,5 2.915
3.14 cos 13.14
tg t
zw2=(z2/) inv t 0,5 ;
cos b
2

100 tg 20.56

z w2 2
0.01634 0,5 12.756
3.14 cos 13.14
Merni broj zubaca zaokruujemo na blii ceo broj zw1=3 i zw2=13.

2.13.Mera preko tri i trinaest zubaca:

W1= mncosn[(zw1-0,5)+z1invt] = 4cos 20[3,14(3-0,5)+20 0.01634] = 30.74 [mm];

W2= mncosn[(zw2-0,5)+z2invt] = 4cos 20[3,14(13-0,5)+100 0.01634] = 153.67 [mm].
Merenje veliine w moe se ostvariti,samo ako je zadovoljen uslov
w1sin w2sin<b;
30.74sin14 = 7.43 <66[mm] i
153.67sin14= 34.33 <66[mm].

2.14.Tolerancije zubaca zupanika:

-Granina odstupanja mere preko zubaca nalazimo iz tabele 2.

Za modul mn=4, prenosni odnos uz=5, ( podruje 2,66) i zeljeni boni zazor jn=113219 m
(najese srednje podruje II) nalazimo:

Aw1g = -66 m, Aw1d = -96 m, Aw2g = -66 m, Aw2d=-104m.

MT 14 Oktobar 12.06.2008 List br. 9

 Proraun i crtanje jednostepenog zupastog reduktora

-Odstupanje osnog razmaka prema JUS.M.C1.036 za osni razmak a = 247.34[mm],

podruje 180250 i kvalitet IT7 (tabela 3):

Aag= 36 m i Aad= - 36 m.

-Dozvoljeno odstupanje bonih linija zubaca prema SRPS.M.C1.033(tabela 6),

za irinu zupanika b=66 [mm], podruje 6580 i kvalitet 7;

T=17m (tabela 6)

-Dozvoljeno odstupanje centrinosti (radijalno bacanje) prema SRPS.M.C1.035(tabela7)

za m=4 [mm] i prenik podeone krunice d1 = 82.449 [mm] ,podruje 36100;

Tr=59m (tabela7)

MT 14 Oktobar 12.06.2008 List br. 10

 Proraun i crtanje jednostepenog zupastog reduktora

-Dozvoljeno odstupanje evolventnog profila Tev prema SRPS M.C1.0.35(tabela 8)

- za prenik podeone krunice d1=82.449 [mm] i za m=4mm, podrucje 25225mm
i kvalitet 7;

Tev=13m. (tabela 8)

Na slian nacin dolazimo do odstupanja:

Dozvoljena odstupanja podeonog koraka

ApBb Ap cos 16 cos14 15.52 m.

Ovde je Ap vrednost za prave zupce (iz tabele 9).

MT 14 Oktobar 12.06.2008 List br. 11

 Proraun i crtanje jednostepenog zupastog reduktora

- Dozvoljena ukupna radijalna odstupanja pri kontroli sprezanja

Fi(Ti)=90m (tabela 4).

- Dozvoljena pojedinana radijalna odstupanja pri kontroli sprezanjem

fi( Ti)=25m(tabela 5).

Neke tolerancije mogu se izraunati pomocu formula u tabeli 10.

3.Prethodni proracun vratila

Priblizne vrednosti precnika vratila mogu se odrediti iz uslova cistog uvijanja na mestu
spojnica, ali sa dosta smanjenim dozvoljenim naponom da bi se uzela u obzir koncentracija napona i
uticaj savijanja od spojnice i sile zatezanja lanca na gonjenom vratilu.
(Iz tabele 39 usvajamo materijal vratila i za izabrani celik ocitavamo vrednosti D(-1) i D(0)).
Usvajamo za vratila materijal .0545 sa D(-1)=220270 [N/mm2] i D(0)=170240 [N/mm2].
Usvajam D(-1) = 250 [N/mm2] i D(0)=205 [N/mm2].
Nominalni momenti uvijanja za vratilo I i II su :
T1 = 95545 [Nmm] i T2 = uzT1=5 95545 = 477725 [Nmm].
Ovde nisu uzeti u obzir gubici u zupcanoj sprezi i u lezajevima.

MT 14 Oktobar 12.06.2008 List br. 12

 Proraun i crtanje jednostepenog zupastog reduktora

Dozvoljeni napon racunamo u odnosu na dinamicku izdrzljivost pri pocetnom jednosmerno

promenljivom opterecenju tako da stepen sigurnosti uvecamo mnoziteljem K uzimajuci proizvod
Ks = 810; vecu vrednost za vratilo II zbog uticaja savijanja od zatezanja lanca

ud1 = D ( 0 ) / Ks = 205 / 8 = 25,6 [N/mm2],

ud2 = D ( 0 ) / Ks = 205 / 10 = 20,5 [N/mm2].

Precnici vratila na mestu spojnica:

Za vratilo I
161 K 16 95545 1,1
d3 = 3 =3 = 27.56 [mm], usvojeno d3= 30[mm].
ud 1 3,14 25,6
Na mestu lezaja za vratilo I usvajamo d2=35[mm] a na mestu zupcanika d1=40mm].
Za vratilo II
162 K 16 477725 1,1
d3= 3 3 = 50.7 [mm], usvojeno d3= 50[mm].
ud 2 3.14 20,5
Na mestu lezaja za vratilo II usvajamo d2=55[mm] a na mestu zupcanika d1=60[mm].

4.Oblikovanje i konstruktivne mere zupcanika

Mali zupcanik oblikujemo kao punu plocu bez otvora za olaksanje,a veliki oblikujemo tako da se
uocavaju glavcina,disk i venac (izdubljena ploca).
Predvidja se primarna obrada kovanjem.
Konstruktivne dimenzije zupcanika 2 prema sl.V9-1.2 za precnik vratila(otvora u glavcini)
d1=60[mm]:
- precnik glavcine dg = (1,61,8)d1; dg=1,7d1 = 1,760 = 102 [mm],
- duzina glavcine bg = (1..1,3)d1; bg=1,25d1 = 1,25 60 = 75[mm],
- precnik venca dv = da2-10m = 420.24 -10 4 =380.24[mm]; usvajamo dv = 380[mm].
- precnik otvora za olaksanje do=(dv-dg)/5 = (380-102)/5 = 55,6; usvajamo do= 55 [mm], broj
otvora z = 4.
- precnik kruznice na kojoj su rasporedjeni otvori Do=(dv+dg)/2=(380+102)/2 = 241[mm],
- visina zakosenja n = 0,5mn = 0,54 = 2 [mm],
- debljina diska b1=0,3b = 0,3 66 = 19.8[mm]; usvojeno b1=20[mm](otkovak).

MT 14 Oktobar 12.06.2008 List br. 13

 Proraun i crtanje jednostepenog zupastog reduktora

5.Proraun lananog para

Dopunski podaci za lancani par dati su u tabeli V9-1.1

Tabela V9-1.1 Dopunski podaci za lancani par

1.2 3.4 5.6 7.8 9.1 11.12
R 0.96
a (mm) 920 930 1000 940 1050 960
t (h) 14000 13000 16000 19000 22000 20000
Usvajam:
R = 0,96 - stepen iskoriscenja reduktora,
a = 930 [mm ] - osno rastojanje
t = 13000 [h ] - potreban radni vek lanca
-Ucestanost obrtanja malog lancanika 3(pogonski za lancani par) n3 = n1/uz = 950 / 5 = 190[min-1]
Snaga koju prenosi lancani par PL = P1R = 9.5 0,96 = 9.12[kW].
-Pocetna vrednost koraka lanca p=a/40=930/40 = 23,25[mm].
Usvajamo privremeno standardni korak p=25,4 [mm]
-Broj zubaca malog lancanika,za prenosni odnos ul=2.92(zadato u postavci zadatka )
z3 = 26 (tabela 19).
Prema preporukama za izbor broja zubaca malog lancanika zavisno od brzine, za pretpostavljenu
brzinu v do 7m/s , z3=16 , pa bi ceo prenosnok bio manjih dimenzija .
Zahtev u vezi gabarita nije postavljen, pa radimo dalje sa z3 = 26.
-Broj zubaca gonjenog lancanika z4 = ul z3 = 2.92 26 = 75.92 . Usvajamo z4 = 76,
pa je tacan prenosni odnos ul = i = z4/z3 = 76 / 26 = 2.923.
-Za korak p=25,4 i ucestanost obrtanja n3=190[min-1] ocenjujemo posmatrajuci dijagram (sl.D3) da
moze da zadovolji jednoredni lanac koji pri ispitanim uslovima moze da prenese najvecu snagu
Po=11[kW]. Dvoredni lanac, za korak p=25,4[mm] moze da prenese najvecu snagu Po=19,5[kW].
Dalji proracun vrsimo samo za jednoredni lanac.

n3=190 [min-1]

MT 14 Oktobar 12.06.2008 List br. 14

 Proraun i crtanje jednostepenog zupastog reduktora

-Faktori korekcije za radne uslove:

L = 1 ; faktor vrste lanca za pojacana opterecenja,
a = 0,98; faktor osnog rastojanja za a/p = 930/25,4 = 36,6 (tabela 20),
U = 0,99; faktor prenosnog odnosa za prenosni odnos ul = 2.923 (tabela 21),
t = (T/t)1/3=( 15000 /13000)1/3=1,05 ;faktor radnog veka za potreban vek t = 13000 casova,
p = 1 ; za rad prenosa u zasticenoj sredini i podmazivanje po uputstvu,
z = (19/z3)1.085 = (19/26)1.085 = 0,71.
Odabrani lanac moze u radnim uslovima da prenese snagu
Po L a u t p 11 1 0,98 0,99 1,05 1
P= = 14.34[ kW].
K A Z 1,1 0,71
- Po ovom kriterijumu izabrani lanac zadovoljava jer je ova snaga veca od PL= 9.12 kW.

- Stepen sigurnosti protiv dinamickog loma lanca

(Iz tabele 17 usvajamo sledece vrednosti )

- prekidna staticka sila za jednoredni lanac sa valjcima za povecana opterecenja FM=45[kN] i masa
po metru q=2.7[kg/m].

z 3 p n3 26 25.4 190
Brzina lanca v [m/s] ; v =2,09[m/s]
60000 60000

Obimna sila Ft = P/v = 9.12 / 2.09 = 4.36[kN] = 4360 [N]

Centrifugalna sila Fc = qv2 = 2.7 2.092 = 11.8 [N] = 0.0118[kN]

MT 14 Oktobar 12.06.2008 List br. 15

 Proraun i crtanje jednostepenog zupastog reduktora

D = (0,150,20);
- usvojena srednja vrednost D=0,175- faktor korekcije staticke prekidne sile u dinamicku;
d=1,18 - faktor unutrasnjih dinamickih sila za p=25,4[mm] i n3=190[ min-1](tabela 22).

Stepen sigurnosti protiv dinamickog loma

D FM 0,175 45
S= 1.388
d ( K A Ft Fc) 1,18 (1,1 4.360 0.0118)
Stepen sigurnosti treba da bude izmedju 1,5 i 2,5 pa i po ovom kriterijumu izabrani lanac ne
zadovoljava pa usvajam lanac sa valjcima za povecana opterecenja gde je FM=65[kN] tako da je
D FM 0,175 65
S= = 2 - sto zadovoljava
d ( K A Ft Fc) 1,18 (1,1 4.360 0.0118)

- Radni vek lanca po kriterijumu habanja

Povrsinska izdrzljivost zgloba lanca za ispitane uslove za brzinu lanca v = 2,09 [m/s] i z3 = 26;
PN = 25.5 N/mm2(tabela 23)

- Faktor radnog veka

K A Ft Fc 1,1 4360 9.48

t= = 0,92.
PN A2 a u p 25,5 210 0,98 0,99 1

Radni vek lanca t=13000/t3=13000 / 0.923 = 19263 h.

Izracunati radni vek veci je od potrebnog t = 13000 [h ] (usvojena vrednost u tacki 5)

pa i po ovom kriterijumu lanac zadovoljava.

Prema tome moze se usvojiti konacno jednoredni lanac za pojacana opterecenja koraka p=25,4[mm].

- Geometrijske mere lancanog para:

z 3 z 4 z 4 z 3 2a cos
Broj lanaka lanca m=
2 180 p

z3 = 26; z4 = 76; a=930 [mm]; p = 25.4 [mm] ; (Pogledati stranu 14)

z z3 76 26
sin = 4 p= 25.4 =0.21745
2 a 2 930 3.14
=arcsin 0.21745 ; =12.56 .

26 76 76 26 2 930 cos 12.56

m=
12.56 = 125.6 Usvajamo: m=126.
2 180 25,4

Osno rastojanje za m = 126

p z z 4 z 4 z3 25,4 26 76 76 26
a= (m 3 ) (126 12.56) =930.64[mm].
2 cos 2 180
2 cos 12.56
2 180

Za dalji proracun iz tabele 17,na osnovu koraka p=25.4 [mm], usvajamo:

b1=17.02[mm], d1h10=15.88 [mm] ; h10(dalje oznacavati sa D), g1=24 [mm],

MT 14 Oktobar 12.06.2008 List br. 16

 Proraun i crtanje jednostepenog zupastog reduktora

Oznaka lanca je: (Lanac m x p x b1 SRPS M. C1.821)

U naem sluaju oznaka lanca je 25,4x17.02x126 SRPS M.C1.821.
Proracun lancanika se ovde nece vrsiti.

6.Prethodno oblikovanje reduktora,utvrdjivanje napona izmedju elemenata

Cilj je da se utvrdi polozaj zupcanika, spojnice i lancanika u odnosu na oslonce, da bi se

izracunale reakcije oslonaca i odabrali lezajevi. Podaci se mogu izracunati prema sl. V9-1.3 na kojoj
je prikazana horizontalna projekcija preseka reduktora po osama pri skinutom poklopcu. Preseceni
delovi u ovoj fazi rada ne moraju se srafirati.
Osnovni podaci su:
b1-sirina malog zupcanika
B-sirina pretpostavljenog lezaja.
k-udaljenost ceone povrsine malog zupcanika od unutrasnjeg zida kucista;
-ako je sirina glavcine(bg) velikog zupcanika veca od sirine zupcanika(b1) , bg>b1, onda se k uzima od
ceone povrsine glavcine,
l2=812mm,
l3=1525mm,
l4=1520mm,
l5=bs/2(bs-duzina osovinice lanca prema tabeli V9.-1.3, str.92). bs=43[mm]

Usvajam k = 8 [mm], l2=12[mm], l3 = 20[mm], l4 = 15[mm] i l5 = 43/2 = 21.5 [mm]

Za prethodni proracun vratila I polozaj elemenata je definisan velicinama:

l=b1+2(k+l2)+B1,( za b1>bg ) ; l1=B1/2+l3+l4+L/2.
l=bg+2(k+l2)+B1,( za bg>b1)
f=bg+ 2(k+l2)+B2
f1= B2/2+l3+l4+l5
L=1,7d3+(4050)mm,

7.Izbor i proraun leajeva

MT 14 Oktobar 12.06.2008 List br. 17

 Proraun i crtanje jednostepenog zupastog reduktora

Prethodno odabiramo prstene kuglicne jednoredne lezajeve sa radijalnim dodirom srednje

nosivosti.
Za vratilo I oznaka lezaja je 6207 sa merama d=35 [mm],D=72[mm],B1=17[mm] i r=2[mm].
Za vratilo II oznaka je 6211 sa merama d=55[mm],D=100[mm],B2=21[mm] i r =2,5[mm].
Napomena:(Mere za D, B i r su usvojene iz tabele 51na str. 160, na osnovu precnika provrta
lezaja(d) i tipa lezaja(62))
Rastojanja:(za bg>b1):
bg=75[mm](tacka 4) ; b1=66[mm](tacka 2.9), bg>b1 pa je
l= bg+2(k+l2)+B1;
Ovde je sirina glavcine poluspojnice:
L=1,7d3+(4050)mm, prenik vratila je d3= 30[mm]( Taka 3, strana 13)
L=1,730+45=96[mm]
l=b1+2(k+l2)+B1= bg+2(k+l2)+B1;
l=75+2(12+8)+17=132[mm],
l1=B1/2+l3+l4+L/2;
l=17/2+20+15+96/2=91,5[mm].
f=bg+ 2(k+l2)+B2 = 75+2(12+8)+21=136[mm],
f1= B2/2+l3+l4+l5 = 21/2+20+15+43/2=67[mm].
- Obimna sila:
2T1 K A 2 95545 1,1
Ft= =2549[N]
d1 82,449
- Radijalna sila:
Ft tg n 2549 tg 20
Fr = = 956[N]
cos cos 14
- Aksijalna sila:
Fa = Fttg = 2549 tg14 = 635.5[N]

VRATILO I
Sema opterecenja vratila silama i dijagram momenta uvijanja prikazani su na slici V9-1.4, a) i b).
Otpori oslonaca od sila u ravni XZ:

Faz=Ft/2=2549 / 2 = 1274.5 [N].

Otpori oslonaca od sila u ravni XY:

l
Fr 1 Fa1 r1
FBy= 2 ;
l
Fr1= Fr = 956 [N]; Fa1 = Fa =635.5 [N]; r1 = d1/2 = 82.44 / 2= 41.2 [mm] pa je
132
956 635,5 41,2
FBy 2 279.6[ N ]
132
FAy= -FBy+Fr1= -279.6 + 956 = 676.4 [N].

Rezultujuci otpor oslonca-radijalno opterecenje lezaja(vece u osloncu A)

2 2
F F
= 676.4 1274,5 = 1945.4[N].
2 2
FA=FAr= Ay Az

- Izbor i proracun lezajeva vrsimo prema vecem opterecenju FAr=1945.4 [N];

aksijalna sila Fa=635,5[N].
Iz tabele 55 nalazimo za lezaj 6207:

MT 14 Oktobar 12.06.2008 List br. 18

 Proraun i crtanje jednostepenog zupastog reduktora

C=19,6 [kN]-dinamicka moc nosenja lezaja,

C0=13,7[kN]-staticka moc nosenja lezaja;

Iz tabele 50 je:
Fa/C0=0,6355 / 13,7=0,046.

Pomocna velicina
e=0,26; Fa/FAr= 0,6355 / 1,9454 = 0,327>e;
pa su faktori radijalnog i aksijalnog opterecenja X = 0.56 i Y = 1,71.
Ekvivalentno opterecenje
F = XFAr+YFa = 0.561945.4+1,71635.5 = 2176.1[N] = 2.176[kN].

106 C f t
3
106 19,6 1
Vek lezaja u asovima: Lh = 12820.8 [h]
60n F 60 950 2.176
Prema preporukama za reduktore radni vek treba da bude od 8000 do 45000,
pa lezaj 6207 zadovoljava taj kriterijum.
(Napomena: Ukoliko vek lezaja ne zadovoljava , odnosno ako je vrednost manja od 8000 [h] ,
mozemo usvojiti kvalitetniji lezaj, npr.6307 koji moze da izdrzi veca opterecenja)

MT 14 Oktobar 12.06.2008 List br. 19

 Proraun i crtanje jednostepenog zupastog reduktora

Sl.V9-1.4
a) - Shema optereenja silama;
b) - Shema optereenja silama;
c), d) i f) - Dijagrami momenata uvijanja

MT 14 Oktobar 12.06.2008 List br. 20

 Proraun i crtanje jednostepenog zupastog reduktora

VRATILO II

ema opterecenja vratila silama i dijagram momenta uvijanja prikazani su na sl.V9-1.5.

Sile koje opterecuju vratilo od zupcane sprege:
Ft 2 = - Ft 1 = -2549 [N], Fr2 = -Fr1 = -956 [N], Fa2 = -Fa1 = -635,3 [N].
Sila koja opterecuje vratilo,a potice od lancanog prenosa priblizno u pravcu koji spaja centre
lancanika:
FL=Ft3+2 k f q a [N].
Ft 3 = (2T3KA) / d3 [N].
T3 = T2 = T1 uz R = 95545 5 0,96 = 458616[N]; KA = 1.1 (zadata vrednost)
d3=p/sin(180/z3) = 25,4/sin(180/26) = 25.4/0.1205 = 210,72[mm]
Ft3 =2 458616 1,1 / 210,72 = 4788 [N]
a =930.64 [mm] = 0,93064[m]-osno rastojanje lancanika.
q=2,7[kg/m]-masa jedinice duzine lanca odredjena ranije.
kf=40-koeficijent koji zavisi od polozaja lanca;ovde ugao do 45 prema horizontali.
(Za ugao 0 kf = 60, a za ugao 90 (vertikalan prenos) kf=10).
FL=Ft3+2 k f q a = 4788 + 2 40 2,7 0,93064 = 4989 [N]

-Komponente sile FL

FLy = FLz = FLsin 45 = 4989 0,707 = 3528 [N].

Dalji proracun za vratilo II ovde se nece prikazivati.

Sl.V9-1.5.
a) Shema optereenja vratila II silama
b) Dijagram momenta uvijanja

8.Oblikovanje reduktora-druga faza

MT 14 Oktobar 12.06.2008 List br. 21

 Proraun i crtanje jednostepenog zupastog reduktora

Pri prethodnom oblikovanju vratila dato je iz prakticnih razloga dosta podataka, koje inace
treba obuhvatiti u ovoj fazi razrade reduktora.U drugoj fazi dalje se konstruktivno razradjuje sklop
reduktora sa detaljima za zavrsni proracun.

-Usvojen je lezaj 6207

-Duzina kraja vratila odredjena je duzinom glavcine spojnice,koja je ranije bila izracunata pomocu
iskustvenog obrasca zbog eventualnog uzimanja u obzir tezine spojnice pri proracunu otpora
oslonaca.
Iz tabele 60 (str.171) biramo elasticnu spojnicu sa valjkastim gumenim uloscima prema
JUS M.C1.515.
Za merodavni obrtni moment T = TnKA = T1KA = 95545 1,1 = 105099,5 [Nmm] i
precnik na mestu spojnice d3=30 [mm], usvajamo spojnicu za Tmax=145 [Nm] = 145000[Nmm]
i raspon precnika d =1640[mm].
Duzina glavcine:l1=60[mm] i l2=90[mm]. Usvajamo duzinu kraja vratila L2 = 90 [mm].
-Za spojeve sa vratilom primenjeni su klinovi oblika A ciju duzinu treba usvojiti 510[mm] manju
od duzine odgovarajuce glavcine pa prilagoditi standardnim vrednostima.

9.Proraun spoja vratila i elemenata klinovima

VRATILO I
Na mestu spojnice za precnik vratila d3=30[mm] ](Usvojena vrednost -vidi tacku 3 ,strana 13)
usvajamo klin JUS M.C2.060-A 8x7x80 ( Napomena: oznaka klina je bxhx l )
sa t1=4[mm] i t2=3,3[mm] (tabela 40 str.151)
Povrsinski pritisak izmedju klina i glavcine
2 T1 K A 2 95545 1,1
p2= =29,49[N/mm2]
d 3 l b t 2 30 80 8 3,3
Stvarni pritisak je manji od dozvoljenih vrednosti pd=(4565)[N/mm2], za obod spojnice od sivog
liva( na pr.SL150), pa zadovoljava jedan klin.
Na mestu zupcanika za precnik vratila d1=40mm ] (Usvojena vrednost -vidi tacku 3 ,strana 13)
usvajamo klin JUS M.C2.060-A 12x8x56 ( Napomena: oznaka klina je bxhx l )
sa t1 = 5 [mm] i t2 = 3,3[mm]. (tabela 40 str.151)
Povrsinski pritisak izmedju klina i glavcine
2 T1 K A 2 95545 1,1
p2= d l b t = 40 56 12 3,3 =36,19[N/mm2]
3 2
Radni pritisak dosta je manji od dozvoljenog pd = (75100)[ N/mm2 ] za celicni zupcanik
(glavcinu) pa je spoj dosta siguran.

10.Zavrni proraun vratila reduktora

MT 14 Oktobar 12.06.2008 List br. 22

 Proraun i crtanje jednostepenog zupastog reduktora

Potrebno je proveriti dinamicki stepen sigurnosti u opasnim presecima vratila. Racuna se sa

naizmenicno promenljivim simetricnim normalnim naponom i sa pocetno jednosmerno promenljivim
tangencijalnim naponom.

VRATILO I
Presek na mestu spojnice
Precnik vratila I na mestu spojnice je d3 = 30 [mm](Usvojena vrednost -vidi tacku 3 ,strana 13)
Vratilo je u ovom preseku izlozeno samo uvijanju. Radni napon uvijanja:
T KA
=
U
2
Wp [N/mm ]; gde je T = T1 = 95545 [Nmm](izracunata vrednost u tacki 1); KA=1.1
3
d 3 b t1 (d 3 t1 ) 2 3,14 30 3 8 4 (30 4) 2
( Iz tabele 47) je Wp= 4938.22[mm3];
16 2 d3 16 2 30
95545 1,1
U
2
4938.22 = 21,28[N/mm ]
Faktori koji uticu na dinamicku izdrzljivost elemenata:
( Iz tab.42 usvajam) 1 = (0,950,98); Usvojeno 1=0,96 -faktor stanja povrsine za fino struganu
povrsinu i zateznu cvrstocu za C.0545 je Rm=(470....610)[N/mm2], ( Tabela 38)
( Iz tab.43 usvajam) 2=0,81-faktor mera za uvijanje precnik 30mm,
( Iz tab.44 usvajam) 3=1-faktor ojacanja povrsinskog sloja (nije predvidjeno)
( Iz tab.46 usvajam) K=(1,381,55) usvojeno K=1,5-efektivni faktor koncentracije napona za
Rm=470...610 N/mm2.
Stepen sigurnosti:
1 2 3 D (0)
S= ;
K u
Za materijal .0545 je D(0)=170240 [N/mm2], usvajam D(0)=205 [N/mm2].
0,96 0,81 1 205
S 1,5 21,28
4,99. -zadovoljava
Stepen sigurnosti veci je od preporucenog [1,52,5(3)] za trajanje masinske konstrukcije, a odluka o
eventualnom smanjenju precnika na ovom mestu,moze se doneti posle provere drugih preseka.

Presek na mestu zupcanika

Presek je izlozen slozenom naponskom stanju,uvijanju i savijanju.

Radni napon uvijanja
T KA d1 b t1 (d1 t1 ) 2
3
u=
Wp
[N/mm ];2
Wp= ;
16 2d
Na mestu zupcanika precnik vratila I je d1=40[mm];
t1=5[mm]; b=12[mm]; KA=1.1 ( usvojeno - tacka 9 )
3,14 40 3 12 5 (40 5) 2
Wp= 11641,25 [mm2].
16 2 40
T KA 95496 1,1
u= =9,028 [N/mm2]
Wp 11641,25
Stepen sigurnosti pri uvijanju:

MT 14 Oktobar 12.06.2008 List br. 23

 Proraun i crtanje jednostepenog zupastog reduktora

1 2 3 D (0)
S = ; 1=0,96; 2=0,78 (d1=40); 3=1; K=1,5.
K u
0,96 0,78 1 205

S = 1,5 9,028 11,33
Momenti savijanja od sila u vertikalnoj ravni (vidi seme opterecenja sl.V9-1.4 a i b)
MXZ = My = - Faz l/2 [Nmm] ; gde je l=132[mm]; Faz=1274,05[N] (tacka 7); pa je
MXZ = My = - 1274,05 132/2 = - 84117 [Nmm]

Momenti savijanja od sila u horizontalnoj ravni raunato sa leve strane nosaa od preseka a
beskonano blizu preseku s leve i desne strane:
l l FAy l
M XY M Z ; gde je : l=132[mm]; FAy= 676,4 [N] (tacka 7);
2
676,4 132
l
M XY M Z
l
44642.4[ Nmm] ;
2
Fa1 = 635,5 [N]. (Vidi - tacka 7, strana 18)
d d
M XY M Z 44635.8 Fa1 r1 [ Nmm]
d d
M XY M Z 44635.8 Fa1 r1 44642,4 635,5 41,2 18459.8[ Nmm]

Rezultujui momenti savijanja u preseku ispod zupanika:

l
M 1l ( M yl ) 2 ( M zl ) 2 ; gde su : Myl = 84117 [Nmm]; M Z 44642.4[ Nmm]

M 1l ( M yl ) 2 ( M zl ) 2 84117 2 44642.4 2 95229.27[ Nmm]

d d
M 1 ( M yd ) 2 ( M zd ) 2 [ Nmm] ; M yd 84117[ Nmm]; M Z =18459.8 [Nmm]
d
M 1 ( 84117 ) 2 18459.8 2 86118 .7[ Nmm]
Sa ovim vrednostima docrtani su dijagrami momenata savijanja na slici V9-1.4 (e, d i f).

Radni napon savijanja

M s N ; d = 40[mm]; t =5[mm]; b = 12 [mm]; Ms =

s 95229.27[ Nmm]
W mm 2
1 max

d 3 bt1 (d t1 ) 2 40 3 12 5 40 5 2
W 6280 918.75 5361.25[ mm 3 ]
32 2d 32 2 40
M 95229.27 N
s s 17,76
mm
2
W 5361.25

Koeficienti za korekciju kritinog napona:

1 0,96;
2 0,84;
3 1;
k 1.8...1.9 usvajamo K 1,85

MT 14 Oktobar 12.06.2008 List br. 24

 Proraun i crtanje jednostepenog zupastog reduktora

Stepen sigurnosti pri savijanju

1 2 3 D ( 1)
S ;
k s
(Iz tabele 39 str.150 )za C.0545 usvajam
D 1 220........270 , Usvajam.. D 1 245[ N / mm 2 ]
0,96 0,84 1 245
S 6.01
1,85 17,76

Ukupni stepen sigurnosti

S =11,33 S 6.01
S S 6.01 11,33
S 5.27
2 2
S S 6.012 11,33 2
Uz poveanu sigurnost usvajamo konano prenike vratila koji su usvojeni u tacki 3,
d 1 40[ mm] ; d 2 35[ mm ] i d 3 30[ mm ] iako prema dobijenim stepenima sigurnosti
iste moemo smanjiti, ali se raun mora ponoviti do konanog priblienja preporuenim
optimalnim vrednostima S = [1,5...2,5(3)]
Napomena:
Na sl.V9-1.9 u dodatku I prikazana je algoritamska ema za proraun iz zadatka 9.1, a na
sl.V9-1.10 za proraun iz zadatka 5.1 i 5.2 (vezba br.5 ).

11. Izbor i provera spojnice

Za prenike vratila na mestu spojnice d=30 mm i merodavni obrtni moment T1=105099.5
Nmm ranije je odabrana elastina spojnica sa gumenim ulocima za T1=145000 Nmm
(tabela 60).

D=130-mm nazivni precnik

D0=90mm- prenik krunice na kojoj su rasporeeni svornjaci i valjkasti gumeni uloci,
d=1640mm podruje prenika rupa za vratilo u obodima,
X=2 mm - razmak izmeu oboda,
l1=60, l2=90 mm - duine glavine oboda,
z = 8 - broj uloaka,
du =18 mm -prenik rupa u obodu za uloke,
ds = dz = 8 mm - prenik stabla svornjaka sa navojem ( JUS M.C3.080 ) navoj M6.
b = 22 mm - duina uloaka,
nmax - maksimalna uestanost obrtanja spojnice.

MT 14 Oktobar 12.06.2008 List br. 25

 Proraun i crtanje jednostepenog zupastog reduktora

- Obimna sila na ulocima

2T1 2 105099.5
Ft1 292 N
D0 Z 90 8
- Povrinski pritisak na ulocima
F
p t 292 1,66 N 2 .
d s b 8 22 mm
N
Povrinski pritisak manji je od dozvoljenog pd 2,4 2 sto zadovoljava.
mm
- Moment savijanja u kritinim presecima tela svornjaka
M s1 Ft1 (0,67 b x) 292 (0,67 22 2) 4888[ Nmm]
- Napon savijanja u kritinom preseku stabla svornjaka
M s 32 M s 32 4888 N
s 3 97,29 2
W dz 8 3
mm
N
- Dozvoljeni napon savijanja za materijal svornjaka .1430 sa R p 0.2 430 2 ,
mm
1,1R p 0.2 1,1 430 N ;
sd 158 2
S 3 mm
s sd -Radni napon savijanja manji je od dozvoljenog pa je obezbeena sigurnost spoja
svornjacima.

12.Crtezi

MT 14 Oktobar 12.06.2008 List br. 26