Aratrma Makaleleri

LETMELERDE NOVASYON-PERFORMANS
LKSNN NCELENMESNE DNK BR
ALIMA

ala YAVUZ
Ar. Gr., anakkale Onsekiz Mart ni.
Biga BF , letme Blm
cagla-yavuz@hotmail.com

ZET
almann amac, iletmelerde gerekletirilen
inovasyonlarn rgtsel performansa etki ve/veya katksn
incelemektir. Literatrde, rgtsel balamda etkilerine ve alanlarna
gre eitli inovasyon trleri ele alnm olsa da, bu alma iin,
inovasyon, Oslo Manual Klavuzunda da (2005) belirtildii zere rn,
sre, pazarlama ve organizasyonel inovasyon olarak ele alnmtr.
rgtsel performans ise, literatrn genel eilimi dorultusunda
yenilikilik, retim, pazarlama ve finansal performans olarak
deerlendirilmitir. almada, rnek olarak seilen anakkale
Seramik A.. letmesi, boylamsal vaka analiziyle incelenmitir. Bu
kapsamda, 2005-2009 araln kapsayan yllar sresince iletmenin
gerekletirdii inovasyonlar ve bu inovasyonlarn eitli performans
trlerine yansmalar aratrlmtr. almann bulgularna gre;
zellikle dier inovasyon trlerinin temelini oluturan organizasyonel
inovasyonun, dier inovasyon trlerini de tetikleyerek btnleik bir
etki yaratt ve rgtsel performansa da olumlu olarak yansd
sylenebilir.
Anahtar Kelimeler: novasyon, rgtsel Performans,
Boylamsal Aratrma

ABSTRACT
The purpose of this study is to determine the influence of
innovations, applied in businesses, on organizational performance.
Although, innovation types are handled in literature according to their
scope and influence. For this study, innovation is handled in terms of
product, process, marketing and organizational context as cited from
Oslo Manual Guide (2005). In line with the general trend,
organizational performance is considered as innovativeness,
production, marketing and financial performance. In this study,
corporation, which is chosen as a sample, is examined by longitudinal
case study. Innovations applied by corporation during 2005-2009 and
144
ala YAVUZ

its performance reflections are investigated. To findings of this

research, it is suggested that organizational innovation which is basis
of other innovation types create an integrated effect through triggering
other innovation types and influence organizational performance in a
positive way.
Key Words: Innovation, Organizational Performance,
Longitudinal Research

GR
Gnmzde, kreselleme olgusunun daha ok
hissedilmesiyle birlikte, iletmeler iin ok daha zorlayc bir
rekabet ortam olutuu sylenebilir. Bylesi zorlu ve hzl
deiimin egemen olduu bir ortamda, iletmelerin rekabet
stnl elde edebilmelerinin ve bunun da tesinde ayakta
kalabilmelerinin nkoulunun, evre artlar dorultusunda
srekli deiim ve yenilenme ekseninde konumlanmalar olduu
ileri srlebilir. Ancak yenilikilik olarak ifadesini bulacak olan
strateji, her art altnda iletmeler asndan nemli bir kaldra
grevi grebilecektir.

zellikle son zamanlarda birok aratrmac,

organizasyonel balamda gerekletirilen eitli inovasyon
trlerinin iletmenin uzun soluklu yaam, performas ve
karllna etkisini tartmlardr (rn., Banbury ve Mitchell,
1995; Daneels, 2002; Geroski vd., 1993; Mc Grath vd.,1996;
Roberts, 1999). Baldwinin (1996) almasnn da gsterdii
zere, inovatif iletmeler, inovatif olmayanlara gre; pazarlama,
finans, retim ve insan kaynaklar gibi eitli konularda daha
yetkin olabilmektedirler. Gerekten de deiime ayak
uydurabilmek ve bunun tesinde deiimi ynlendirebilmek iin,
iletmelerin yenilikilie ilikin performanslarn gelitirmeye
odaklanmalar ve nihayet yeniliki sre, rn ve uygulamalar
gerekletirecek insan kaynaklarnn yetkinliklerini gelitirecek
yatrmlar yapmalar gereklidir.

Bu almada; inovasyon ile rgtsel performans

ilikisi, zellikle sektrde hakim ve nc bir kurulu olmas
nedeniyle seilen anakkale Seramik A.. letmesi temelinde
incelenmitir. alma 3 blmden olumaktadr. Aratrmann
birinci ve ikinci blmlerinde, inovasyon ve rgtsel performans

Giriimcilik ve Kalknma Dergisi (5:2) 2010

Journal of Entrepreneurship and Development
 letmelerde novasyon-Performans likisinin 145
ncelenmesine Dnk Bir alma

kavramlar ve trleri aklanmtr. nc blm ise, almann

aratrma ksmn oluturmaktadr.

1.NOVASYON
novasyonun tanm konusunda uluslararas dzeyde
kabul gren kaynaklarn banda gelen OECD ile Eurostatn
birlikte yaynlad Oslo Manual Klavuzun da (2005) inovasyon;
yeni veya nemli lde gelitirilmi rnn (mal veya hizmet)
veya srecin, yeni pazarlama ynteminin veya yeni rgtsel
yntemin iletme ii uygulamalarnda, iyeri organizasyonunda
veya d ilikilerde uygulanmas eklinde aklanmtr. Genel
geer bir ifade halini alm bu tanma bakldnda inovasyon
kavramnn; rn veya sre ile yeni pazarlama yntemi veya
rgtsel deiime baland anlalmaktadr. Dolaysyla yaygn
kannn aksine inovasyon, salt teknoloji veya buna dayal
rnlerle, srelerle alakal olarak grlemez.

Literatrde inovasyonlar, derecelerine, alanlarna,

zelliklerine gre birok farkl snflandrmalara tabi tutulmutur.
Meydana getirdii deiim ve farklln derecesine gre,
inovasyon genel olarak radikal ve artrmsal olarak
snflandrlmtr (rn: Ettlie, 1984). Radikal inovasyonlar, radikal
fikirler sonucu daha nce denenmemi rn, hizmet veya
yntemlerin gelitirildii byk atlmlarla oluur. Artrmsal
inovasyonlar ise, adm adm yaplan, bir dizi gelitirme ve
iyiletirme faaliyetini ieren almalarn sonucu olarak ortaya
kar (Eli,2006,s.16). Literatrde, ynetimsel ve teknik
inovasyon ayrmna da gidilmitir. Teknik inovasyonlar
organizasyonun teknik sisteminde oluan ve organizasyonun
ncelikli i faaliyetleri ile ilgili inovasyonlar iken, ynetimsel
inovasyon ise, organizasyonun sosyal sisteminde oluan
inovasyonlardr (Damanpour, 1984,s.394).

novasyonun deiim alanna gre snflandrlmasna

bakldnda, Schumpeter (1934), yeni rnlerin girii, yeni
retim yntemlerinin girii, yeni pazarlarn almas,
hammaddeler ve dier girdiler iin yeni tedarik kaynaklarnn
gelitirilmesi, bir endstride yeni pazar yaplarnn yaratlmas
eklinde be farkl snflandrma yoluna gitmitir. Oslo Manual
klavuzunda ise (2005), rn inovasyonu, sre inovasyonu,
pazarlama inovasyonu ve organizasyonel inovasyon olarak

Giriimcilik ve Kalknma Dergisi (5:2) 2010

Journal of Entrepreneurship and Development
146
ala YAVUZ

drtl bir snflandrma yapmtr. novasyon ayrmnn dierlerini

de kapsayc biimde olmasndan dolay bu alma iin, bu
drtl ayrm ele alnp, incelenmitir.
- rn inovasyonu; yeni veya rnn zellikleri yahut
kullanlma amacyla ilikili olarak nemli lde gelitirilmi rn
veya hizmetin ifadesidir. rn inovasyonu, teknik zelliklerde,
bileenlerde, materyallerde, btnleik yazlmlarda kullanc
dostu veya dier fonksiyonel zelliklerde nemli geliimleri ierir
(Oslo Manual,2005,s.48). rn inovasyonlar incelenirken,
iletme iin ve pazar iin yeni rn eklinde bir ayrma gidilmitir
(Sandvik ve Sandvik,2003). rn inovasyonlarnn baars ise,
yeni rnlerin mteriler tarafndan arzu edilir olmas,
uygulanmasnn mmkn olmas ve gelitirilen yeni rnn
zellikle de toplu pazarlanabilir, satlabilir olmas ile
ilikilendirilmitir (Bayus,2008). Dolaysyla baarl bir rn
inovasyonu iin Leonard-Bartonn da (1992) belirttii zere
iletmenin temel yetenekleri nem tamaktadr.
- Sre inovasyonu; yeni veya nemli lde deitirilmi
retim veya teslimat ynteminin veya uygun ve yeni ara
basamaklarn uygulanmasdr. Bu yntemin uygulanmas;
tekniklerde, ekipmanda ve/veya yazlmda nemli gelimeleri
ierir (Oslo Manual,2005,s.53). Dolaysyla sre
inovasyonlarnn, bir btn olarak rn deil de rnn
gelitirilmesi veya yaratlmasna ilikin gerekletirilmesi
gereken admlarn btn veya herhangi birinde inovatif
davranlmasn ifade ettikleri ileri srlebilir. Geleneksel ham
petrol artma yerine konserve gibi yenilenebilir iletme
kaynaklarndan otomotiv yakt retmek iin yeni retim yollar
gelitirmek sre inovasyonu rnei olarak sunulabilir
(Maxwell,2009,s.9).
- Pazarlama inovasyonu; rn tasarmnda veya
paketlemede, rn konumlandrma ve tutundurmada, rn
promosyonu veya fiyatlamada nemli deiimleri ieren yeni
pazarlama yntemlerinin uygulanmasdr (Oslo Manual,2005,s.
49). Bu tr inovasyonlar, satn alma sreci boyunca olas
mterilerle geliecek etkileimi farkllatrmaya odaklanr.
Bunun anlam mteri-satc ilikisinin geleneksellikten
kurtarlmas ve nihayet inovatif bir yol veya yntem
gelitirilmesidir.
- Organizasyonel inovasyon; organizasyonel yenilikler ile
ilikili eitim faaliyetleri, makine ve tehizat, dier d bilgiler ve

Giriimcilik ve Kalknma Dergisi (5:2) 2010

Journal of Entrepreneurship and Development
 letmelerde novasyon-Performans likisinin 147
ncelenmesine Dnk Bir alma

baka sermaye nitelii tayan mallarn edinimini de

kapsamaktadr. Ticari uygulamalardaki, iyeri ve d ilikilerin
organizasyonundaki yeni yntemler ile ilgilidir (Oslo
Manual,2005,s.96). Organizasyonel inovasyonlar, daha
ounlukla maddi ve beeri kaynaklarn en optimal ekilde bir
araya getirilmesini salayacak yeni ve farkl yaplanmalar ifade
eder. Organizasyonel inovasyonlar, mutlaka stratejik kararlara
ve dolaysyla st ynetime dayansa da, Damanpourun da
(1984) bildirdii zere, ayn zamanda ilgili btn paydalarn
katk ve desteini ve dolaysyla, katlmc bir ynetsel anlay
da gerektirir. Hornsby vd. (2002); Montalyo (2004); Tatikonda
ve Rosenthal (2000) gibi aratrmaclarn bildirdii benzeri
grler de bu dnceleri destekler niteliktedir. Buna gre,
tepe ynetim inovasyon srecini desteklerse ve firma iinde
uygun iklim yaratrsa, yeni rnler, hizmetler ve sreler gibi
inovasyonlar sayesinde srdrlebilir rekabet avantaj kazanr.

2. RGTSEL PERFORMANS
rgtsel performans, farkl faktrlerin belirledii bir
baar gstergesi olarak bir btn ifade eder. Dolaysyla bir
organizasyonun dnemsel veya btnleik performans
denildiinde, bu performansn olumasna katk sunan veya bir
ekilde onu etkileyen faktrlerin hepsinin de e zamanl olarak
ifade edildii anlalmaldr. rgtsel performans, bal bana
soyut bir kavram olarak organizasyonun deil ama bundan ok
daha fazlasn ifade eden maddi ve beeri varlklardan oluan
btnn nihai ktlarn iaret edicidir.

Literatrde grld zere, farkl aratrmaclar farkl

performans lmleriyle ilgilenmilerdir. Yenilikilik performans
(Calantone,2002; Dutta ve Weis,1997; Hagedoorn ve
Cloodt,2003; Katila,2004; Kivimki vd.,2000) retim
performans (Corbett ve Van Wassenhove,1993; Ferdows ve De
Meyer,1990; Flynn vd.,1996; Filippini vd.,1998; Ghalayini
vd.,1997; Neely ve Austin,2004; Rosenfield,1985; Skinner,
1969), pazar performans (Eusebio vd.,2006; Green vd.,1995;
Hooley vd.,2003; Li, 2001; Morgan vd.,2002) ve finansal
performans (Antoncic ve Hiscrich,2001; Carton ve Hofer,2006;
Nelly ve Al Najjar,2004; Venkatraman ve Ramanujam,1986;)
aka birok aratrmann konusunu oluturmaktadr.

Giriimcilik ve Kalknma Dergisi (5:2) 2010

Journal of Entrepreneurship and Development
148
ala YAVUZ

Grld zere, literatrn genel eilimleri de dikkate

alnarak rgtsel performans olgusu, genel olarak drt ana
balk altnda toplanarak incelemeye tabi tutulabilir. Genel
itibariyle yenilikilik, pazar, retim performans ve finansal
performans olarak gruplara ayrlan rgtsel performans ve
bunun lmnde izlenecek yol ve yntemler aada ifade
edilmitir.
-Yenilikilik performans, geni anlamda bir fikrin ortaya
kmasndan, icat olarak pazarda sunulmasna kadar olan sreci
kapsar (Ernst,2001) ve sonuta, Ar-Geden patentlemeye ve
yeni rn veya hizmetlerin tantlmasna dein uzanr. Farkl bir
bakla yenilikilik performansnn, hem inovasyonun teknik
zelliklerine hem de pazarda tantlmasna odakland ileri
srlebilir (Hagedoorn ve Cloodt,2003). Buradan hareketle
yenilikilik performansnn, bir btn olarak yeniliki sreleri
bandan sonuna dein kapsad ifade edilebilir. Yani
inovasyon gelitirme, sunma ve tutundurma sreleri gibi gerek
retimsel, gerek ynetimsel ve gerekse pazarlama gibi ilevsel
sreler, yenilikilik performans ile ilikilidir.

Hagedoorn ve Cloodt (2003), yaptklar kapsaml

almada, ileri teknoloji kullanan i kollarnn, yenilik
performans gstergelerini; Ar-Ge girdileri, patent saylar, patent
atflar ve yeni rn duyurular olarak belirlemilerdir. Kivimki
vd. (2000) ise, bu lm de zellikle alglanan yenilik etkinliinin
nemini vurgulamaktadr. Her ne kadar bir organizasyonun
yenilikilik performans olduka eitli unsurlar temel alnarak
llme yoluna gidilmise de, zellikle patentler ve patentlere
yaplan atflar ile yeni rnlere ilikin bildirimlerin, birok
aratrmac tarafndan (Bulut vd.,2009; Calantone,2002;
Comanor ve Schrerer,1969; Dutta ve Weis,1997; Ernst,2001;
Gnday,2007; Hagedoorn ve Cloodt,2003; Katila,2004;
Kivimki vd.,2000) yenilikilik performansnn lmnde
kullanld anlalmaktadr. Dolaysyla yenilikilik
performansnn lmnde, patentlere ilikin gstergelerin en
nemli faktrler olduklar ileri srlebilir.

-retim performans kapsamnda zellikle retilen

rnlerin kalite, zaman, maliyet ve esneklik ekseninde yksek
yetkinlik dzeyine sahip olunmasnn temel hedef olduu
sylenebilir. zellikle Skinnerin (1969), retim stratejilerinin

Giriimcilik ve Kalknma Dergisi (5:2) 2010

Journal of Entrepreneurship and Development
 letmelerde novasyon-Performans likisinin 149
ncelenmesine Dnk Bir alma

rekabet avantaj elde etmedeki nemini aklayan

almasndan sonra 1980lerin banda ABDde ve Avrupada
bu konu zerinde nemli almalar yaplmtr. Skinnerin temel
tartmalarndan biri; ilevsel yneticilerin kalite, zaman, maliyet
ve esneklie odaklanp, bu temelde rekabet edip
edemeyeceklerine karar vermeleri ynndedir (Neely ve
Austin,2004: 45). Bunun sonrasnda birok aratrmac (Corbett
ve Van Wassenhove,1993; Ferfows ve De Meyer,1990; Filippini
vd.,1998; Flynn vd.,1996; Rosenfield vd.,1985) retim
performansnn bu boyutlarnn tanmlarn ve nasl lldn
aratrmlardr.

Ferdows and De Meyerin (1990), kum konisi modeline

gre, performans geliim sreci, kaliteden balayan sonra
gvenirlie ve esneklie ilerleyen, etkinlik ve maliyetler ile
sonulanan bir srayla gerekleir. Filippini vd. (1998), retim
performansn ekonomiklik, kalite ve zaman performans
asndan ele almtr. Rosenfield vd. (1985) ise, maliyetleri ve
teslim sresini gz nnde bulundurmulardr. Dier bir
aratrmaya gre retim performans; teslim sresi, kalite
tutarll/yetenei, retkenlik, sat maliyeti ekseninde
deerlendirilmitir (Flynn vd.,1996). Bunlardan biraz farkl olarak
Corbett ve Van Wassenhove (1993), retim performans
lmnde maliyetler, zaman ve kaliteden oluan l
snflandrmay nermilerdir. Bu snflandrmaya gre zaman
boyutu yenilik, gvenirlilik ve esneklik boyutlarn kapsamakta ve
bu boyutun, ou zaman ayn anda meydana geldii ifade
edilmektedir.

-Pazarlama performans, pazar-temelli performans

lmleri, son yllarn performans literatrnde sklkla yer alan,
poplerleen performans lmlerdendir (Carton ve
Hofer,2006,s.35). Green vd. (1995:a), pazarlama
performansn, pazar olgunluunda veya rn snrlarnn
deitii noktada rn tarafndan srdrlen pazar baarsnn
derecesi olarak tanmlamaktadrlar.

Ambler ve Kokkinakinin (1997) almasna gre

pazarlama performans lmnde, satlar ve sat artlar
%47, pazar pay %36, kar katklar ve mteri tercihleri/satn
alma niyeti %23 orannda nem derecesine sahiptir. Genel

Giriimcilik ve Kalknma Dergisi (5:2) 2010

Journal of Entrepreneurship and Development
150
ala YAVUZ

itibariyle birok aratrmacnn da ortaya koyduu zere,

pazarlama performans satlar, pazar pay ve karllk ekseninde
deerlendirilmitir (Green vd.,1995:b; Morgan vd.,2002; Hooley
vd.,2003).

-Finansal performans, iletmenin finansal performans,

finansal durumundaki deiimlere ilikin lmler veya ynetim
kararlarndan kaynaklanan finansal ktlar ile bu kararlarn
organizasyon yeleri tarafndan uygulanma derecesini ifade
eder (Carton ve Hofer,2006,s.2). Aktiflerin karll bata olmak
zere, karllk lmleri ve zellikle de yeni kurulmu iletmeler
iin byme oranlarn gsteren lmler rgtsel performans
lmnde en yaygn kullanlan performans gstergeleridir
(Antoncic ve Hisrich,2001; Calantone vd.,2002; Carton ve
Hofer,2006; Han vd.,1998; Hooley vd., 2005).

3. METODOLOJ
3.1. Aratrmann Amac nemi ve Kapsam
Aratrmann amac, genel bir kavram olarak
inovasyonun, btnleik rgtsel performans artrp
artrmadn belirlemektir. Dier bir deyile, rn, sre,
pazarlama ve organizasyonel balamda ele alnan
yeniliklerin/inovasyonlarn ayr ayr iletmenin yenilikilik, retim,
pazar ve finansal performans ile ilikisini incelemek ve bu
balamda karlkl etkileimlerinin yn ve niteliini belirlemek,
bu aratrmann temel amacn oluturmaktadr.

Literatrde, inovasyon-performans ilikisi ou kez,

Damanpourun da (2009) belirttii zere, kesitsel analiz
yntemine dayal olarak anket aracl ile veri toplanmak
suretiyle incelenmitir. Ancak organizasyonel deiimleri,
yenilikleri ve bu yeniliklerin performans yansmalarn yllar
baznda boylamsal vaka analiz yntemiyle inceleyen
aratrmalar snrldr. Bu almada, boylamsal vaka analiziyle
bu ilikinin aklanacak olmas, almann zgnln
gstermektedir. Ayrca, inovasyon almalarnda
organizasyonel inovasyonlarn ve pazarlama inovasyonlarnn
performans ile ilikisine -dierlerine oranla- fazlalkla
deinilmedii anlalmtr. Buna ilaveten, yine eitli
almalarda performans, finansal kriterlerle llmesine karn,
yenilikilik, retim ve pazarlama performans gzard edilmitir.

Giriimcilik ve Kalknma Dergisi (5:2) 2010

Journal of Entrepreneurship and Development
 letmelerde novasyon-Performans likisinin 151
ncelenmesine Dnk Bir alma

Bu alma, organizasyonel balamda inovasyonu; rn, sre,

pazarlama ve organizasyonel inovasyon olarak ele almasyla ve
finansal kriterler dnda iletme iin finansal gstergeler kadar
nem tayan ve nihayetinde finansal performans etkileyen
dier performans gstergelerini de iermesi bakmndan nem
tamaktadr.

Aratrmann evreni, Trkiyede Kurulu bulunan malat

letmeleri olmakla birlikte, rneklem kmesini temsil edecek
ilgili niteliklere sahip olmas nedeniyle anakkale Seramik A..
letmesi seilmitir. anakkale Seramik A.. letmesinin
seilmesinin en nemli nedenleri arasnda, birincil verilere
ulama olanann yksek olmas, sektrn nde gelen
iletmesi olmas ve inovasyon almalarnn bir koulunu
oluturan Ar-Ge yatrmlarnn ciddi ve yksek olmas yer
almaktadr.

3.2. novasyon ile rgtsel Performans likisine

Dnk Literatr ve nermelerin Oluturulmas
letmelerde uygulanan eitli inovasyonlar (rn,
sre, pazarlama, organizasyonel) performans gstergeleriyle
llebilecek iletmenin performansna direkt etki ederler ve
iletme performansn birka adan gelitirebilirler.
novasyonlarn iletme performansna etkisi satlardan, pazar
pay ve retimin karllna ve verimlilie kadar geni bir alanda
olabilir (OECD-Oslo Manual,2005). Damanpour da (2009,s.652-
653), organizasyonlarn rekabet, fiyat serbestisi, e yapllk,
kaynak azl ve mteri talepleri gibi nedenlerle veya farkl
yetkinlikler kazanma, leklerini ve hizmetlerin kalitesini artrma
gibi organizasyonun isel tercihi gibi nedenlerle inovasyon
yaptklarn ve dolaysyla inovasyonlarn evreye uyum
salayabilme, performanslarn srdrebilme ve artrma amal
yapldn belirtmektedir. Bu adan, inovasyonlarn iletmelerin
yalnzca finansal gstergelerini deil de finansal getirilerini de
etkileyen yenilikilik, pazarlama ve retim yetkinliklerini de
etkiledii sylenebilir.

- novasyon ile yenilikilik performans ilikisi

Yenilikilik performansnn, iletmenin yenilenme ve
gelime abalarnn sonucu olarak iletme yenilikiliinin rn,
sre, organizasyonel yap gibi farkl zelliklerini kapsayan

Giriimcilik ve Kalknma Dergisi (5:2) 2010

Journal of Entrepreneurship and Development
152
ala YAVUZ

organizasyonel baarlarn kombinasyonu olduu

dnldnde, organizasyon ierisinde gerekletirilen
inovasyonlarn yenilikilik performans ile direkt ilikili olduu
sylenebilir. Daha zel olarak Gnday (2007), imalat
iletmelerinde organizasyonel inovasyonlarn ve rn
inovasyonlarnn, pazarlama ve sre inovasyonlarna gre,
iletmenin yenilikilik performans ile daha yakndan ilikili
olduunu ileri srmtr. nk pazarlama ve sre
inovasyonlar, ncelikle rnleri etkilemektedir ve bylelikle
bunlarn etkisi, rn inovasyonlarn zerinden gelimektedir.

Oke (2007) ise, radikal ve artrmsal inovasyonlarn

yenilikilik performans ile ilikili olduunu ileri srmektedir.
Dolaysyla hangi trden olursa olsun inovasyonlarn, rgtsel
performans zerinde dolayl veya direkt bir etkiye sahip olduklar
ileri srlebilir. Ancak burada zellikle iaret edilen bir kavram
olarak yenilikilik performans, iletmenin inovasyoncu ynyle
direkt balantldr. nk organizasyon inovasyon yaptka
yenilikilik performans artacak ve yenilikilik performans
arttka da, daha da yetkinleeceinden dolay inovasyon
gerekletirme eilim ve olasl ykselecektir.

Buradan hareketle genel anlamda inovasyon ile

yenilikilik performans arasndaki ilikiyi aratrmak adna
aadaki nerme gelitirilebilir:
nerme 1:novasyon ile yenilikilik performans
arasnda anlaml bir iliki vardr.
- novasyon ile retim performans ilikisi
rgtsel yenilenmelerin, sre gelitirmelerinin, yeni
pazarlama yntemlerinin ve belki de en nemli olarak rn
alannda yaplan yeniliklerin, iletmenin retim faaliyetlerini
direkt olarak etkileyecei ifade edilebilir. Koufteros ve
Marcoulidesin de (2005) belirttii zere, inovasyon abalar
organizasyonel renmeyi besleyerek, ilemlerin hzn ve
kalitesini artrmaktadr. rnein; bilgi ve iletiim teknolojisine
dayal aralarn kullanm, rn gelitirme uygulamalarnn
standardizasyonunu artrmaktadr. Dier bir deyile
mhendislerin veya yneticilerin ar balama maliyetleri
olmadan bir projeden dierine tanabilmesini saladndan
organizasyona esneklik kazandrmakta ve bu karlkl iliki
renmeyi gelitirerek, inovatif fikirlerin ve yaklamlarn hzl bir

Giriimcilik ve Kalknma Dergisi (5:2) 2010

Journal of Entrepreneurship and Development
 letmelerde novasyon-Performans likisinin 153
ncelenmesine Dnk Bir alma

ekilde yaylmasn salamaktadr. Quadrosun (2001) 10,000

iletme ile yapt kapsaml almasnda da grld zere,
inovasyonlar rn kalitesinin artrlmas, retim maliyetlerinin
azaltlmas ve retim esnekliinin artrlmas gibi retim amal
yaplmaktadr. retim performansnn ykseltilmesi asndan
dnldnde, inovasyonlarn zellikle retimsel srelerin
en ksa zamanda, en dk maliyet ve en yksek kalitede
gerekletirilmesini salamaya dnk olarak gerekletirilme
eilimiyle ele alnd anlalmaktadr. Buna gre inovasyonlar,
saladklar katk ve fayda orannda retim performansn
artrabileceklerdir.

Yeni rn gelitirme srecinde retim nemli bir

fonksiyonel alan olsa da, Ar-Ge ve pazarlama alanlaryla
koordinasyonun salanmasyla yeni rnlerin gelitirilebilecei
ne srlebilir (Song ve Xie,2000). Gerekten de yeni rn
gelitirme srecinde, Ar-Ge faaliyetleriyle inovatif fikirlerin
yaratlmas ve mteri beklentilerini karlayacak rnlerin
aratrlmas ve sonrasnda Bayusun da (2008,s.117) belirttii
zere, pazar ihtiyalarnn gz nnde bulundurularak, geri
bildirimler sonucu retim yaplmas nemlidir. Ksaca, retim
performansn artrc inovatif fikirlerin, organizasyona hem isel,
hem de dsal olabilecei ifade edilebilir.
Buradan hareketle inovasyon ile retim performans
arasndaki ilikiyi aratrmak adna aadaki nerme
gelitirilebilir:
nerme 2: novasyon ile retim performans arasnda
anlaml bir iliki vardr.
- novasyon ile pazarlama performans ilikisi
Organizasyonel balamda gerekletirilen
inovasyonlarn pazarlama performansn artrc etkisi birok
aratrmac tarafndan ortaya konulmutur. rnein; Koufteros
vd. (2002,s.264) organizasyonlarda sklkla yaplan inovasyonlar
sayesinde, rnlerin mevcut mteri beklentilerini karlama
konusunda daha baarl olacaklarn belirtmektedir. nk
gelitirilen yeniliklerle farkl hedef kitlelere hitap edilebilir ve bu
yeniliklerin gerekletirilme skl ile mteri beklentilerini
karlama ve mteri memnuniyetini salama olasl arasnda
olumlu bir iliki mevcuttur. Benzer bir biimde, Calantone (2006)
da farkllk yaratan inovasyonlarn pazarlama performansn
artrdna deinmektedir. Btn bunlardan hareketle ancak

Giriimcilik ve Kalknma Dergisi (5:2) 2010

Journal of Entrepreneurship and Development
154
ala YAVUZ

rakiplerin rnlerine gre farkllk yaratan ve pazarda ne

kmay salayacak inovasyonlarn, mteriler nezdinde deer
ifade edebilecei, bu sayede mteri memnuniyetinin
salanabilecei ve nihayet pazar paynn artrlabilecei ne
srlebilir. Daha zel olarak, Gnday (2007) ise, zellikle sre
inovasyonlarnn dier inovasyon trlerine gre, pazarlama
performans zerinde daha byk bir etkiye sahip olduunu
bulmutur.

Pazarlama performansnn inovasyon ile ilikisinde

pazar odakl bir dier baka gre, mterilerin beklenti ve
ihtiyalarn anlamaya, tatmin etmeye ve onlara verilen deeri
ykseltmeye ynelik organizasyonel faaliyetlerin btnn ifade
eden pazar ynl olma (Kohli ve Jaworski 1990), inovasyonlar
tetiklemekte (Bulut vd.,2009; Han vd.,1998; Ramaseshan vd.,
2002; Sandvick ve Sandvick,2003) ve inovasyonlarn
performansn artrmaktadr (Verhees 2004).Nihayet inovasyon
ile pazar performans arasndaki ilikiyi aratrmak adna
aadaki nerme gelitirilebilir:
nerme 3: novasyon ile pazarlama performans
arasnda anlaml bir iliki vardr.
- novasyon ile finansal performans ilikisi
letmelerin asl amalarnn kar olduu da gznne
alnarak, yenilie ynelmelerinin temel amacnn finansal
performans artrmak, rekabet avantaj kazanmak dolaysyla da
gl, baarl ve sreen bir organizasyon haline gelmek
olduu ne srlebilir. Ancak iletme tarafndan uygulanan
yeniliklerin finansal getirilerinin, bir anda ortaya kmayabilecei
kabul edilmelidir. Gndayn da (2007) belirttii gibi,
inovasyonlar ncelikle iletme ierisinde bir deiim
yaratacaktr. lk deiimler -zellikle organizasyonel anlamda
yaplan yenilikler-, ncelikle iletmenin retim yeteneklerinin
kalitesini, maliyetini, esnekliini zcesi, verimlilii etkileyecektir.
Dolaysyla iletmelerin finansal performans-inovasyon veya
inovasyon-finansal performans evrimi temelindeki kazanmlar,
genie zaman aralklarna yaylabilecektir. Dier bir deyile,
yenilikilik eilimleri, iletmenin niteliksel performans aracl
ile niceliksel performansn artrmaktadr (Alpkan vd.,2005).
Yani, gerekletirilen inovasyonlar ile ilgili olarak, ncelikle
alanlarn memnuniyeti, inovasyonlarn kalitesi, mteriler

Giriimcilik ve Kalknma Dergisi (5:2) 2010

Journal of Entrepreneurship and Development
 letmelerde novasyon-Performans likisinin 155
ncelenmesine Dnk Bir alma

nezdinde deer yaratlmas gibi hususlar finansal performans

asndan nemlidir.

Bu ilikideki dier bir konu ise, bir taraftan, iletme

performansnn inovasyonlarn itici gc olmas, dier taraftan
organizasyonel inovasyon uygulamalarn daha ok
deneyimleyen iletmelerin, daha iyi performans gsterme
eiliminde olmalardr (Mazzanti vd.,2006,s.139). Literatrde,
inovasyon ile finansal performans ilikisine odaklanan birok
aratrmac, inovasyonlarn iletmenin finansal adan
performansn artrd konusunda hem fikirdirler (Antoncich ve
Hisrich,2002; Bhaskaran,2006; Calantone vd.,2002; Geroski
vd.,1993; Irwin vd.,1998; Jansen, 2006; Koufteros vd.,2002;
Prajogo,2006). Buradan hareketle inovasyon ile finansal
performans arasndaki ilikiyi aratrmak adna aadaki
nerme gelitirilebilir:
nerme 4: novasyon ile finansal performans arasnda
anlaml bir iliki vardr.

3.3. Aratrmann Yntemi

almann temel yntemi boylamsal verilere dayal
vaka analizidir. Boylamsal tasarmn, bir periyottan dierine
deikendeki farkllklar veya deiimleri lt gz nnde
bulundurulduunda, bu tanma gre, birka aratrma tr,
boylamsal olarak dnlebilir. Bunlardan biri olan retrospektif
panel tasarmnda, birka periyot iin, veriler tek bir perioyotta
toplanabilir. Byle bir alma, genellikle verinin topland
zamann sonlanm olduu periyodu ierir (Menard 1991: 3-5).
Bu almada temel olarak retro bir yaklam izlenerek
inovasyon ile performans ilikisi, 2005-2009 yllarn ieren
inovasyona ve performansa ilikin deikenler ile llmtr.
2005-2009 yllarna ilikin veriler, 2010 yl Nisan aynda
toplanmtr. Dier bir deyi ile nceki yllara ilikin farkl
periyotlar iin ayn deikenler kullanldndan bu almann,
boylamsal aratrmann retrospektif panel tasarm kapsamnda
olduu ifade edilebilir.

Retrospektif almalar, gemiteki her bir deiim

srecindeki nemli olaylar yakalamak iin periyodik
mlakatlarla gereklemektedir ve boylamsal verilerle ncesi ve

Giriimcilik ve Kalknma Dergisi (5:2) 2010

Journal of Entrepreneurship and Development
156
ala YAVUZ

sonular; organizasyon biimleri, contextleri ve liderleri

zerinden incelenmektedir (Van de Ven ve Huber,1990,s.217).
Bu aratrma iin u sebeplerden dolay, boylamsal
vaka analizi seilmitir:
- Kesit analizinden farkl olarak, boylamsal vaka
aratrmalar, organizasyonel sre hakknda daha iyi bilgiye
sahip olunmas asndan en iyi tahminleri sunar
(Eisenhardt,1989; Yin,1989).
- Ayrca, boylamsal veriler ve yntemler, deiimi
lmesi ve gl nedensel yorumlar yaplmasna izin
vermesinden dolay nemlidir (Menard,1991).
Literatrde de birok aratrmac organizasyonlarda
deiimi ve inovasyon ynetimini anlamada boylamsal
almalarn nemini vurgulamlardr (Damanpour,2009;
Pettigrew,1990; Roberts ve Amit,2003; Van de Ven ve
Huber,1990). Damanpour (2009) bir inovasyon trnn, bir
perioyotta performans zerine etkisinin incelenmesinin, bu
ilikiyi aklamada yetersiz kalacan vurgulamtr. Bu yzden,
almasnda bu ilikiyi aklamak iin inovasyon trlerinin
btnleik olarak ele alm ve performansa etkisini, bir periyotta
deil de birden fazla periyotta boylamsal vaka analiziyle
incelemitir.

Roberts ve Amit (2003), organizasyonun baarsnn

yeni rn ve srelerin tantmndan daha ok inovasyon
faaliyetlerinin gemii ile ilgili olduunu belirtmektedir.
Dolaysyla inovasyonu boylamsal olarak incelemenin,
performans ilikisini grmek asndan daha aklayc olduu
ileri srlebilir. u halde almada vaka temelli boylamsal
analiz kullanlmas, almann amacna ulatrc bir yntem
olmas nedeniyle doru bir yaklam olarak deerlendirilmelidir.

Vaka almalar, genellikle arivler, mlakatlar,

anketler ve gzlemler gibi veri toplama yntemlerini bir araya
getirirler. Buradan elde edilecek veriler, nitel olabilecei gibi
nicel de olabilmektedir (Eisenhardt,1989,s.534). Bu almada
da eriilebilirlikleri asndan hem nitel hem de nicel verilerden
yararlanlmtr.

Giriimcilik ve Kalknma Dergisi (5:2) 2010

Journal of Entrepreneurship and Development
 letmelerde novasyon-Performans likisinin 157
ncelenmesine Dnk Bir alma

3.4. Deikenler
Bu aratrmada, performans lm iin yenilikilik
performans retim performans, pazarlama performans,
finansal performans deikenleri; inovasyon iin rn, sre,
pazarlama inovasyonu ve organizasyonel inovasyon
deikenleri kullanlmtr.

Bu erevede yenilikilik performansnn lm iin,

Hagedoorn ve Cloodtun (2003) almasndan yararlanlmtr.
Yenilikilik performans; i sreleri ve yntemleri ile ilgili
gelitirilen inovasyonlar, evresel koullardan dolay ynetim
mantalitesinde ve yapsndaki yenilenmeler, yeni rnlerin ve
servislerin kalitesi, yeni rnlerin ve projelerin says, mevcut
rn eitliliinde yeni rnlerin yzdesi, patentli veya
patentlenebilir rnlerin says gibi 6 unsur ile llmtr.
Ancak aratrma dorultusunda, i sreleri ve yntemleri ile
ilgili gelitirilen inovasyonlar, evresel koullardan dolay
ynetim mantalitesinde ve yapsndaki yenilenmeler, yeni
rnlerin ve projelerin saysndan oluan 3 faktr erevesinde
yantlar geri dnmtr.

retim performans lm iin Ferfows ve De Meyer

(1990); Flynn vd. (1996); Filippini vd.nin (1998) almalarndan
yararlanlmtr. Yllk kapasite kullanm oran, retim esneklii,
retimin maliyeti, retimin kalitesi, retim ve teslimat hzndan
oluan 5 faktrle deerlendirilmitir. Aratrma erevesinde
ilgili faktrlerin tamamna ilikin veriler elde edilmitir.

Pazarlama performansnn lmnde; performans

belirleyicileri olarak, iletmenin toplam satlar, toplam pazar
pay ve mteri memnuniyeti kullanlmaktadr (Ambler ve
Kokkinaki,1997; Green vd.,1995; Hooley vd.,2003). Veri
toplama formunda, toplam satlar, toplam pazar pay, ana rn
grubunun toplam pazar pay ve mteri memnuniyetinden
oluan 4 faktr yer almaktadr. Ancak, aratrma erevesinde
pazarlama performans, toplam satlar ve ana rn grubunun
toplam pazar payna ilikin faktrlere ilikin veriler elde
edilebilmitir.

Finansal performans lm iin, Carton ve Hoferdan

(2006) yararlanlmtr. Finansal performans genel olarak;

Giriimcilik ve Kalknma Dergisi (5:2) 2010

Journal of Entrepreneurship and Development
158
ala YAVUZ

aktiflerin karll, zsermaye karll, satlarn karll, satlarn

byme oran, satlarn haslat, kredibilite, net kar, firmann
genel karllk durumu gibi unsurlar ile deerlendirilmitir. Ancak,
veri toplama formu ile elde edilen veriler dorultusunda,
aktiflerin karll, zsermaye karll, satlarn karll, satlarn
byme oran, satlarn haslat, net kardan oluan 6 faktr
erevesinde deerlendirilmitir.

3.5. Verilerin Toplanmas

Aratrmada ncelikle kuramsal temel oluturmak
adna, ilgili literatr taranarak gerekli enformasyonlar
salanmtr. Aratrma problemlerine cevap bulmak ve
aratrmann amacna ulamak zere anakkale Seramik A..
letmesinde (2000-2009) yllar arasnda -rn, sre,
pazarlama ve organizasyonel yenilie- dayal inovasyon
stratejileri ile btnleik organizasyonel performansn boylamsal
vaka analizi yntemiyle incelenmesi asndan form
oluturulmutur. letme ynetimine yz yze grme ile
aktarlarak, gerekli bilgiler talep edilmitir.

Bunlara ek olarak, iletmenin btnleik performansna

ilikin gerekli olan verilere ulalmasna karn, inovasyon
performansnn lm iin elde edilen verilerde yer yer
kstllklarn ortaya kmas; ikincil veri toplama teknii olarak
iletmenin stratejik planlama birimi yneticileri ile yar
yaplandrlm mlakat formu araclyla gerekletirilen
derinlemesine grme tekniinin kullanlmasn gerekli klmtr.
Grmede, yllar itibariyle iletmede rn, sre, pazarlama ve
organizasyonel inovasyon balamnda ne tr deiikliklere
gidildiini gsteren ak ulu sorulardan oluan form
kullanlmtr.

3.6. Aratrma Bulgular

Bu almada boylamsal verilere dayal vaka analizi
yntemi takip edilmesi, incelenen iletmenin, ilgili dnemler
boyunca zellikle inovasyon-performans ilikisi asndan
derinlemesine fotorafnn ekilmesini salamtr.

Giriimcilik ve Kalknma Dergisi (5:2) 2010

Journal of Entrepreneurship and Development
 letmelerde novasyon-Performans likisinin 159
ncelenmesine Dnk Bir alma

Tablo 1: novasyon Performans likisinin Deerlendirilmesi

Giriimcilik ve Kalknma Dergisi (5:2) 2010

Journal of Entrepreneurship and Development
160
ala YAVUZ

Giriimcilik ve Kalknma Dergisi (5:2) 2010

Journal of Entrepreneurship and Development
 letmelerde novasyon-Performans likisinin 161
ncelenmesine Dnk Bir alma

Tablo 1e gre, 2005 yl asndan iletme

deerlendirilecek olursa, bu ylda iletme performansnda
meydana gelen gzle grlr artn hem rn hem de
organizasyonel balamda gerekletirilen inovasyonlarla ilikili
olduu sylenebilir. rnein; 2005 ylnn en nemli inovasyonu,
2004 ylnn sonlarnda, dnyada ilk defa iletme tarafndan
retilen sinterflex (yaltm salayc) maddedir. Ayrca, TV
reklamlarna balanmas, rnlerin mteriler tarafndan
tannrlnn artmas ynyle pazar performansn artrc bir
unsur olarak ifade edilebilir. Organizasyonel inovasyon
balamnda ise, sosyal ve kltrel faaliyetlerin dzenlenmesi,
alan memnuniyet anketlerinin yaplmas, srelerin ve grev
tanmlar yenilenmitir. Performans yansmalarna bakldnda
ise, iletme daha az sayda ama sekin, orijinal inovasyonlara
ynelmitir.

2006 ylnn en nemli inovasyonu ise, olas sorun ve

hatalarn ortaya karlarak en az hata iin i srelerinin
iyiletirilmesi ve yeniden tasarlanmas dncesine dayanan 6-
sigma yaklamnn benimsenmesidir. 6-sigma almalaryla,
sevk sreleri ksaltlm, stok seviyesi %27, ambar stok maliyeti
ise %10 orannda drlmtr. Her ne kadar, iyi gelitirilmi
bir rn veya pazarlama inovasyonu, performans artrc bir rol
stlense de rn ve pazarlama inovasyonun temelini oluturan
retim srelerindeki yeni tasarmlar ile performans geliiminin
zellikle yaratacaklar uzun soluklu sonular asndan nem
tadn sylemek olasdr. Bu adan, rnein; 6 sigma
almalar gibi maliyet azaltm, kalite, esneklik ve hzlln
artrm ve dolaysyla mteri memnuniyetinin salanmasnda
byk katk salayan inovasyonlarn, 2006 yln takip eden
yllarda da retim performans bata olmak zere, genel
itibariyle organizasyonel performans artrdn ifade etmek
doru olacaktr.

rn inovasyonu balamnda ise, 2006 ylnda,

Carpress (granit seramikte yeni grnmler) retilmitir. te
yandan iletmenin evresel duyarlln gsteren, ISO 14000
belgesinin alnmas; bu anlamda uluslararas dzenlemelere
uyumun kolaylatrlmasnda, evresel performans ve
duyarlln arttrlmasnda, firma itibar ve pazar paynn
arttrlmas salanmtr. i sal ve i gvenlii kalite belgesi

Giriimcilik ve Kalknma Dergisi (5:2) 2010

Journal of Entrepreneurship and Development
162
ala YAVUZ

olan OHSAS (Occupational Health and Safety Advisory

Services) 18001in alnmas; ii, ilkyardm ve kalite konularna
ynelik eitim programlarnn dzenlenmesi, mavi yakallar neri
sisteminin gelitirilmesine ve dolaysyla alan ball ile
yksek dzeyli performansna kap amtr. Bu durum
dorudan iletmenin btnleik performansn tetikleyeci olarak
da deerlendirilmelidir.

2006 ylnda, nceki yllara gre btn performans

gstergelerinde ok daha baarl olunduu Tablo 1de de
grlmektedir. Bu yl iinde ve ncesinde yaplan
inovasyonlarn; kapasite kullanm orann, retimin esnekliini ve
personelin verimliliini, dier bir deyile retim ve pazarlama
performansn artrd, bu erevede de toplam satlarn
ykselie getii sylenebilir. Tablo:1 incelendiinde,
satlardaki arta karn, karllk rasyolarnda d olduu
dikkat ekmektedir. Bu durum, iletme yneticileriyle yaplan
mlakatta; rakiplerin oalmas ve bal olarak fiyatlar genel
seviyesinin rekabet nedeniyle aa ekilmesinden dolay kar
marjlarnn daraltlmak zorunda kalnmasyla aklanmtr.

anakkale Seramik A.. letmesindeki en kkl

deiimlerin, organizasyonel ve ynetsel dzenlemeler ile
yeniliklere gidilen 2007 ylnda meydana geldii ifade edilebilir.
Tepe ynetimin deiimiyle birlikte, organizasyonel srelerde
yenilenmelere gidilmitir. Bylece daha mteri odakl ve gl
bir stratejik ynetimi (hedeflerle ynetim) ifade edebilecek bir
yapya doru dnm gereklemitir. Bu balamda, CRM
(Customer Relationships Management) projeleri gelitirilmi ve
gerekletirilecek faaliyetleri teknik olarak destekleyecek yeni
mimarlar alnmtr. Yaplan grmelerde de belirtildii zere,
retim odakl ve maliyet odakl yaklamlarda bir yerde
tkanld, bu yzden uzun vadede baar iin, gnmzde
mteri odakl olmann gereklilii vurgulanmtr. Mterilerin
ihtiya ve beklentilerine gre, i srelerin ve rnler ile
hizmetlerin ekillendirilmesi gerektii ifade edilmitir. Ayrca, her
yl gelitirilen rn inovasyonlar 2007 ylnda da
gerekletirilmitir. Yurtiinde ilk defa, 33x90 ebatlarnda en
byk duvar karosu retilmitir. Ve zellikle maliyetleri olumlu
olarak etkileyen 6-sigma almalarna devam edilmitir.

Giriimcilik ve Kalknma Dergisi (5:2) 2010

Journal of Entrepreneurship and Development
 letmelerde novasyon-Performans likisinin 163
ncelenmesine Dnk Bir alma

te yandan gelitirilecek inovasyonlar, Ar-Ge ynyle

desteklemek zere, Kale Aratrma Merkezi almtr. Bu
merkez erevesinde zellikle yeni rnlerin, bu rnleri
temelleyen yntem ve sistemlerin, hammaddeler gibi girdilerin
gelitirilmesi asndan nemli almalarn yapld ifade
edilmelidir. Dolaysyla Kale Aratrma Merkezinin, bata rn
inovasyonlar olmak zere, organizasyonel inovasyonculuu
arttrmaya dnk yaamsal bir yaplanma olduu ileri srlebilir.

Bilindii zere, inovasyonun asl kayna insan

kaynadr ve inovasyonun balamas iin ncelikle yaratc,
inovatif fikirlere ihtiya vardr. anakkale Seramik letmesinde
de yaratcl yksek ve teknik bilgi ve beceriler anlamnda
yetkin insan kaynaklarnn bu srete organizasyona katlm
salanmtr. Ancak hemen ifade edilmelidir ki; yeni ekiplerin
kurulmas, yeni personelin ie alnmas, tutundurulmas ve ilgili
personelin eitilmesi olduka zaman alan bir sretir ve bu
srete yaanan zaman kayb, btnleik performans olumsuz
olarak etkileyen bir unsurdur. Dolaysyla Tablo:1de de
gsterildii zere, 2007 ylnda yeniden yaplanmaya gidi
srecinde yaanan sorunlarn, bu dnem iin performans
gstergelerine de yansd sylenebilir. Tablo:1 incelendiinde
2006 ylna gre 2007 ylnda btnleik olarak performansta
meydana gelen dn nedeni; iletme yneticileri tarafndan,
hem bu deiim sreci ile hem de i pazarda yaanan daralma
ile aklanmtr ki bu yaklamn iletmecilik gerekliklerine de
uygun olduu ne srlebilir.

2008 ylnda ise, 2007 ylnda temelleri atlan

organizasyonel yapdaki deiimleri desteklemek, glendirmek
adna nemli admlar atlmtr. Ayrca yeniden belirtmek gerekir
ki, 2007 ylnda zellikle ynetsel yapda gerekletirilen
yenilenmeler, ynetim mentalitesindeki deiiklikler, 2007 yln
izleyen yllarda da olas inovasyonlara temel hazrlamtr.
zellikle 2007 yln izleyen 2008 ve 2009 yllarnda gerek rn,
sre, organizasyonel ve gerekse de pazarlama inovasyonu
balamnda birok giriimin gerekletirildii anlalmaktadr.

2008 ylnda ounlukla mteri odakl organizasyonel

deiikliklere gidildii ifade edilebilir. Burada zellikle mteri
gruplarna zel birimlerin oluturulmas dikkat ekicidir. 2007de

Giriimcilik ve Kalknma Dergisi (5:2) 2010

Journal of Entrepreneurship and Development
164
ala YAVUZ

balatlan CRM projelerinin, bu yl iinde hayata geirilmesiyle

birlikte, daha etkin mteri ilikileri ynetimi gerekletirilmitir.

Stratejik planlama ve i gelitirme departmannn

kurulmas, departmanlararas ve st ynetim ile iletiimi
arttrmaya ynelik yaylm toplantlarnn gerekletirilmesi,
stratejik i birimlerinin kurulmas iletmenin bilinli bir deiim
politikas izlediini gstermektedir. te yandan 2008 ylnda,
nceki yllardan farkl olarak pazarlama inovasyonuna nem
verilmesi dikkate deerdir. Bu balamda, rnn pazardaki
sat kanallarn yenilemeye ynelik yeni rn konumlandrma
teknikleri gelitirilmitir. Ayn erevede bayi segmentasyonuyla
yap marketlere farkl rn konumlandrlmas yoluna gidilmitir.

2008 ylnda, gerekletirilen bir dier inovasyon ise,

mevcut rnlerin bileen ve malzemelerinde kt maliyetini
azaltma amacyla karolarn inceltilmesi, piirim ve kurutma
srelerinin azaltmasdr. Bunlara ek olarak 2008 de kale export
ile birleilmesi ve ilgili birimlerin ortaklatrlmas, iletmenin
zellikle lojistik anlamda glenmesine olanak salamtr.

Ancak, Tablo:1 incelendiinde grlecektir ki; youn

olarak gerekletirilen inovasyonlar, pazarlama performansna
olumlu olarak yanssa bile, genel itibariyle maliyetlerin ve
karlln olumsuz seyrine bal olarak btnleik organizasyonel
performans da dk kmtr. letme yneticileri ile yaplan
grmede bu olumsuzluk, doalgazdaki % 85lik art
nedeniyle maliyetlerdeki ciddi oranda ykseli ile aklanmtr
(doalgazdaki bu art, maliyetleri %30 orannda arttrmtr).
Ayrca yeni organizasyonel deiiklikle birlikte, retimde alan
deneyimli kiilerin iten ayrlmas, bunun yansra maliyetleri
azaltma adna yaplan yeni radikal almalarn ve denemelerin
de maliyetleri olumsuz olarak etkiledii belirtilmitir. te yandan
bu yl ierisinde meydana gelen genel ekonomik krizin de
iletmenin btnleik performansnda dalgalanmalara yol at
ifade edilmelidir. Kald ki bu durum, iletme yneticileri ile
gerekletirilen mlakatta da zellikle ileri srlmtr.

2009 ylnda, organizasyonel inovasyon balamnda

Kale Grubu irketleri arasndaki koordinasyonun salanmas
asndan gerekli platformlar oluturulmu ve bylece

Giriimcilik ve Kalknma Dergisi (5:2) 2010

Journal of Entrepreneurship and Development
 letmelerde novasyon-Performans likisinin 165
ncelenmesine Dnk Bir alma

organizasyon genelinde gl ve btncl bir ileyiin

gelitirilmesi salanmtr. Ayrca, Netsis projesiyle anakkle
Seramik A.. letmesi ile bayi stoklar arasnda entegrasyon ve
bilgi ak salanarak, olduka isabetli retim planlamas
yapld da yneticiler ile gerekletirilen mlakat esnasnda
zellikle belirtilmitir. Bu sayede, yaplan bayi otomosyonu ile
sipariler intranet zerinden annda ve hata pay sfra yakn
olarak girilebilmekte, bunun yan sra, sipari teslimat hznn
arttrlmas asndan da nem tamaktadr. Yine bu yl iinde
gerekletirilen e-ticaret uygulamalar, bayi satlarnn
artrlmasnda nemli rol oynamtr. te yandan bu yl iinde
outlet satlara ynelinerek stoklarn eritilmesi ile birlikte seri
sonu kalan, modas gemi ve eskimi rnlerin elden
kartlarak atl rn maliyetlerinin yknden de kurtulma olana
yakalanmtr.

2009 yl iinde, hemen hemen her yl olduu gibi

mevcut uygulamalardan tamamen farkl ve orijinal bir rn
olarak deme kolayl sunan, tek para ve eim yapma
olana salayan yeni havuz seramikleri retilmitir. Bylece
iletmede 2009 ylnda da rn inovasyonu gerekletirilmitir.

letmenin 2009 yl iin btnleik organizasyonel

performans gstergelerine bakldnda, 2008e gre ykselme
meydana geldii, ancak performansn 2007 seviyelerine yakn
seyrettii sylenebilir. 2009 ylndaki performans artnn
nedenine ilikin iletme yneticileriyle yaplan mlakatta;
zellikle maliyetlerin azaltlmas konusunda yaplan
inovasyonlarn, yava yava sonu vermeye balad ve
doalgaz zamlarnn bir miktar geri alnmasnn da bu anlamda
nemli katk salad ne srlmtr. Ayrca ayn mlakatta,
maliyetlerin drlmesi adna, faaliyet giderlerinin sk takip
altna alnarak azaltld belirtilmitir.

Tablo 1 incelendiinde grlecei zere; 2009 yl iin

karllktaki arta karn, satlarda dlerin meydana geldii
anlalmaktadr. Satlardaki bu dn temel nedenine ilikin
gerekletirilen mlakatta; yl ierisinde rn fiyatlarnda %25
orannda arta gidilmesi neticesinde, taleplerde daralma
meydana geldii ifade edilmitir.

Giriimcilik ve Kalknma Dergisi (5:2) 2010

Journal of Entrepreneurship and Development
166
ala YAVUZ

3.7. Aratrmann Snrllklar ve neriler

Aratrmada, inovasyon stratejileri ile rgtsel
performans ilikisi boylamsal vaka analizi yntemiyle
derinlemesine incelenmesine karn, organizasyonel balamda
inovasyon belirleyenleri boylamsal analiz kapsamna
alnmamtr. Boylamsal analiz yntemiyle, inovasyonu
belirleyen unsurlarn incelenmesi, iletmelerin yllar baznda
inovasyon uygulamalarnn nasl deitiini grmek ve
inovasyon uygulamalarnda en nemli unsurlar belirlemek
asndan nem tamaktadr. Bu yntemle organizasyonel
balamda inovasyon belirleyenlerini inceleyecek almalar,
iletmelerin etkin inovasyon uygulamalar iin nasl bir yol
izlemeleri konusunda yol gsterici olmas bakmndan nem
tamaktadr.

Aratrmada, inovasyon performans ilikisinin

incelenmesine ynelik rneklem olarak anakkale Seramik A..
letmesi seilmitir. Birden fazla rneklemin seilmesi,
bulgularn glendirilmesi ve birbirini desteklemesi asndan
nem tamaktadr. Dolaysyla gelecek almalarda oklu vaka
analiziyle karlatrmal deerlendirmeler yaplabilir.

Ayrca, anakkale Seramik A.. letmesi, imalat

iletmelerini temsilen seilmitir. Dolaysyla imalat iletmelerini
kapsayan bu almann yan sra, hizmet iletmelerinin de
inovatif ynlerini ortaya karmak adna aratrmalar
yaplmaldr. Bununla birlikte imalat iletmeleri ile hizmet
iletmelerinde inovasyon performans ilikisini karlatrmak da
nemli bir eksikliin giderilmesi asndan dikkate alnmaldr.

SONU
Kreselleme olgusunun iletmeler tarafndan giderek
daha youn bir ekilde hissedildii gnmzde, iletmelerin
rakiplerine kar rekabet avantaj kazanabilmelerinin baat
koullarndan birisi; mteriler nezdinde deeri olan, rakiplerden
farkl, yeni rnler, sreler, pazarlama teknikleri ve belki de en
nemli ve tm bu yeniliklerin belirleyeni olarak yeni
organizasyonel yaplanmalara yani inovasyonlara arlk
verilmesidir. Dier bir deyile inovasyonun, hem iletmelerin
hem de lkelerin rekabeti olabilmelerinin itici gcn
oluturduu rahatlkla sylenebilir.

Giriimcilik ve Kalknma Dergisi (5:2) 2010

Journal of Entrepreneurship and Development
 letmelerde novasyon-Performans likisinin 167
ncelenmesine Dnk Bir alma

letmelerin uygun artlar salayp inovasyona

ynelmeleri ile iletme performansn artrmalar arasnda
anlaml bir iliki olduu ne srlebilir. zellikle inovasyonlarn
gelitirilip bunlara patent alnmas ve nihayet uygun ekilde
pazara sunulan inovatif rnlerin baarlar, iletmenin
yenilikilik performansnn yksek olmasn salar. te yandan
yeni rnlerin gelitirilmesine odaklanan rn inovasyonlar,
yine retimsel performansn ykselmesine olanak salar.
Bununla birlikte inovasyonlarn, pazarlama fonksiyonunun
baar ile gerekletirilmesine ve dolaysyla pazarlama
performansnn gelimesine yol aacan sylemek yanl
olmayacaktr. Son olarak iletmede gerekletirilecek btn
inovasyonlarn, iletmenin finansal performansn nemli lde
etkileyecei aktr. zellikle baarl inovatif almalar iin
finansal performansta pozitif ynl bir seyrin ortaya kmasna
karn, baarsz inovasyonlarn, iletmenin yok olmasna kadar
varabilecek ciddi sonular dourabilecei gzden
karlmamaldr.

KAYNAKA
ALPKAN, Ltfihak; ERGN, Ercan; BULUT, ar;
YILMAZ, Cengiz (2005). irket Giriimciliinin irket
Performansna Etkileri, Dou niversitesi Dergisi, Cilt: 6, Say:
2, 175-189.
AMBLER, Tim and KOKKINAKI, Flora (1997).
Measures of Marketing Success, Journal of Marketing
Management, Vol. 5 No. 13, 665-78.
ANTONCIC, Bostjan and HISRICH, D., Robert (2001).
Entrepreneurship: Construct Refinement and Cross-Cultural
Validation., Journal of Business Venturing, Vol.16, 495-527.
BALDWIN, R. John and JOHNSON, Joanne (1996).
Business Strategies in More- and Less-Innovative Firms in
Canada, Research Policy, Vol.25 No.5, 785-804.
BANBURRY, M. Katherina and MITCHELL, Will
(1995). The Effect of Introducing Important Incremental
Innovations on Market Share and Business Survival, Strategic
Management Journal, Vol.16, 161-82.
BHASKARAN, Suku (2006). Incremental Innovation
and Business Performance: Small and Medium-Size Food

Giriimcilik ve Kalknma Dergisi (5:2) 2010

Journal of Entrepreneurship and Development
168
ala YAVUZ

Enterprises in a Concentrated Industry Environment, Journal

of Small Business Management, Vol.44, 11164-80
BAYUS, L. Barry (2008). Understanding Customer
Needs, (der. Scott Shane), Handbook of Technology and
Innovation Management, (iinde), 117, A John Wiley and Sons,
Ltd., Publication
BULUT, ar; YILMAZ, Cengiz; ALPKAN, Ltfihak
(2009). Pazar Oryantasyonu Boyutlarnn Firma Performansna
Etkileri, Ege Akademik Bak, Cilt: 9, Say: 2, 513-538.
CALANTONE, J. Roger; AVULUGL, S. Tamer;
ZHAO, Yushan (2002). Learning Orientation, Firm Innovation
Capability, and Firm Performance, Industrial Marketing
Management, 31, 515 524.
CARTON, A. Robert and HOFER, W. Charles (2006).
Measuring Organizational Performance Metrics for
Entrepreneurship and Strategic Management Research,
Edward Elgar Publishing Limited, UK/USA.
COMANOR, S. Willia and SHRERER, F. M. (1969).
Patent Statistics as a Measure of Technical Change, The
Journal of Political Economy, Vol.77, 392-398.
CORBETT, Charles and WASSENHOVE, Luk Van
(1993). Trade-off s? What Trade-Offs? Competence and
Competitiveness in Manufacturing Strategy, California
Management Review, Vol.35, 107-122.
DAMANPOUR, Fariborz; WALKER, M. Richard;
AVELLANEDA, N. Claudia (2009). Combinative Effects of
Innovation Types and Organizational Performance: A
Longitudinal Study of Service Organizations, Journal of
Management Studies,Vol.46, No.4, 650-675.
DAMANPOUR, Fariborz and EVAN, M. William (1984).
Organizational Innovation and Performance: The Problem of
"Organizational Lag", Administrative Science Quarterly, Vol.
29, 392-409.
DANNEELS, Erwin (2002). The Dynamics of Product
Innovation and Firm Competences, Strategic Management
Journal, Vol.23, 1095-1121.
DUTTA, Shantanu. and WEIS, M. Allen (1997). The
Relationships Between a Firms Level of Technological
Innovativeness and Its Pattern of Partnership Agreements,
Management Science, Vol.43 No.3, 34356.

Giriimcilik ve Kalknma Dergisi (5:2) 2010

Journal of Entrepreneurship and Development
 letmelerde novasyon-Performans likisinin 169
ncelenmesine Dnk Bir alma

EISENHARDT, M. Kathleen (1989). Building Theories

from Case Study Research, The Academy of Management
Review, Vol.14, No.4, 532-550.
EL, irin; KARATAYLI, hsan; KARAATA, Seluk
(2008). Blgesel novasyon Merkezleri: Trkiye iin Bir Model
nerisi, TSAD, Graphis Matbaa, stanbul.
ERNST Holger (2001). Patent Applications and
Subsequent Changes of Performance: Evidence From Time-
Series Cross-Section Analyses on the Firm Level, Research
Policy, Vol.30, 143157.
ETTLIE, E. John; BRIDGES, P. William; OKEEFE, D.
Robert (1984). Organization Strategy and Structural
Differences for Radical versus Incremental Innovation,
Management Science, Vol.30, 682-695.
EUSEBIO Rossano; ANDREU, J. Llonch; BELBEZE, L.
M. Pilar (2006). Measures of Marketing Performance: A
Comparative Study From Spain, International Journal of
Contemporary Hospitality Management, Vol.18 No.2, 145-155.
FERDOWS, Kasra and DE MEYER, Arnoud (1990).
Lasting Improvements in Manufacturing Performance, Journal
of Operations Management, Vol.9, 168-184.
FLYNN, E. J.; FLYNN, R.; FORZA, C. ; VINELLI, A.;
SCHROEDER, R.G. (1996). An Empirical Assessment of
Manufacturing Performance Dimensions: Tradeoffs or
Compatibilities?, Academy of Management Meeting, Cincinnati.
FILIPPINI R.; FORZA, C.; VINELLI, A.Trade-off and
Compatibility Between Performance: Definitions and Empirical
Evidence, Int. J. Prod. Res., Vol.36, No.12, 1998 3379-3406.
GEROSKI, Paul; MACHIN, Steve; VAN REENEN, John
(1993). The Profitability of Innovating Firms, The RAND
Journal of Economics, Vol. 24, 198-211.
GHALAYINI, M. Alaa; NOBLE, S. James; CROWE, J.
Thomas(1997). An Integrated Dynamic Performance
Measurement System for Improving Manufacturing
Competitiveness, Int. J. Production Economics, Vol.48, 207-
225.
GNDAY, Grhan (2007). Innovation Models and
Implementations at Firm Level in Manufacturing Industry,
(Unpublished Mater Thesis), Sabanc University, stanbul.
GREEN, Stephen G.; GAVIN, Mark B.; AIMAN-SMITH,
Lynda (1995 a). Assessing a Multidimensional Measure of

Giriimcilik ve Kalknma Dergisi (5:2) 2010

Journal of Entrepreneurship and Development
170
ala YAVUZ

Radical Technological Innovation, IEEE Transactions on

Engineering Management, Vol.42, No.3, 203- 214.
GREEN, H. Donna; BARCLAY, Donald W.; RYANS,
Adrian B. (1995 b). Entry Strategy and Long-Term
Performance: Conceptualization and Empirical Examination,
Journal of Marketing, Vol.59, No.4, 1-16.
HAGEDOORN, John and CLOODT, Myriam (2003).
Measuring Innovative Performance:Is There an Advantage in
Using Multiple Indicators?, Research Policy, Vol .32, 1365
1379.
HAN, K. Jin; KIM, Namwoon; SRIVASTA, K. Rajendra
(1998). Market orientation and Organizational Performance: Is
Innovation the Missing Link?, Journal of Marketing, Vol. 62,
No.4, 30-45.
HOOLEY, J. Graham; GREENLEY, Gordon E.;
CADOGAN, John W. (2005). The Performance Impact of
Marketing Resources, Journal of Business Research, Vol.58
No.1, 18-28.
HORNSBY, S. Jeffrey; KURATKOA, Donald F.;
ZAHRA, Shaker A. (2002). Middle Managers Perception of the
Internal Environment for Corporate Entrepreneurship:
Assessing a Measurement Scale, Journal of Business
Venturing, Vol.17, 253273.
IRWIN, G. John; HOFFMAN, James J.; LAMONT,
Bruce T. (1998). The Effect of Acquisitions of Techological
Innovations on Organizational Innovations, J. Eng. Technol.
Manage., Vol.15, 25-54.
JANSEN, Justin J. P.; VAN DEN BOSCH, Frans A. J.;
VOLBERDA, Henk W. (2006). Exploratory Innovation,
Exploitative Innovation, and Performance: Effects of
Organizational Antecedents and Environmental Moderators,
Management Science, Vol. 52, No. 11. 16611674.
KIVIMAKI, Mika; LANSISALMI, Hannakaisa;
ELOVAINIO, Marko; HEIKKILA, Armo; LINDSTROM, Kari;
HARISALO, Risto; SIPILA, Kari; PUOLIMATKA, Leena (2000).
Communication as a Determinant of Organizational
Innovation, R&D Management, Vol.30, 33-42.
KOHLI, K. Ajay and JAWORSKI, Bernard (1990).
Market Orientation: The Construct, Research Propositions and
Managerial Implications, Journal of Marketing, Vol.54, 1-18.

Giriimcilik ve Kalknma Dergisi (5:2) 2010

Journal of Entrepreneurship and Development
 letmelerde novasyon-Performans likisinin 171
ncelenmesine Dnk Bir alma

KOUFTEROS, A. Xenophon; VONDEREMBSE, Mark

A.; DOLL, William J.. Examining the Competitive Capabilities
of Manufacturing Firms, Structural Equation Modeling, Vol. 9,
2002, 256282.
KOUFTEROS, Xenophon and MARCOULIDES,
George A. (2006). Product Development Practices and
Performance: A Structural Equation Modeling-Based Multi-
Group Analysis, Int. J. Production Economics, Vol.103, 286
307.
LEONARD-BARTON, Dororthy (1992).Core
Capabilities and Core Rigidities: a Paradox in Managing New
Product Development, Strategic Management Journal, Vol.13,
111-125.
LI, Haiyang and ATUAHENE-GIMA, Kwaku (2001).
Product Innovation Strategy and the Performance of New
Technology Ventures in China, The Academy of Management
Journal, Vol. 44, No. 6, 1123-1134.
MAXWELL, Ian E. (2009). Managing Sustainable
Innovation - The Driver for Global Growth, Springer, New
Zealand.
MAZZANTI, Massimiliano; PINI, Paolo; TORTIA,
Ermanno (2006). Organizational Innovations, Human
Resources and Firm Performance -The Emilia-Romagna Food
Sector, The Journal of Socio-Economics, Vol.35, 123141.
MCGRATH, Rita Gunther;TSAI, Ming-Hone;
VENKATARAMAN, S.; MACMILLAN, I. C.. (1996). Innovation,
Competitive Advantage and Rent: A Model and Test,
Management Science, Vol.42, No.3, 389-403.
MENARD, Scott (1991). Longitudinal Research, Sage
Publications.
MONTALYO, Carlos (2006). What Triggers Change
and Innovation?, Technovation, Vol.26, 312323.
MORGAN, A. Neil; CLARK, Bruce H.; GOONER, Rich.
(2002). Marketing Productivity, Marketing Audits, and Systems
for Marketing Performance Assessment Integrating Multiple
Perspectives, Journal of Business Research, Vol.55, 363 375.
NEELY Andy and AUSTIN, Rob (2004). Measuring
performance: The operations perspective, der. Andy Neely),
Business Performance Measurement - Theory and Practice
(iinde), 41-51, Cabridge University Press.

Giriimcilik ve Kalknma Dergisi (5:2) 2010

Journal of Entrepreneurship and Development
172
ala YAVUZ

NEELY, Andy and AL NAJJAR, Mohammad (2004).

Linking Financial Performance to Employee and Customer
Satisfaction, der. Andy Neely), Business Performance
Measurement - Theory and Practice (iinde), 295-304, Cabridge
University Press.
OECD - Oslo Manual (2005). Proposed Guidelines for
Collecting and Interpreting Technological Innovation Data,
Paris.
OKE, Adegoke (2007). Innovation Types and
Innovation Management Practices in Service Companies,
International Journal of Operations and Production
Management, Vol.27, 564-587.
PETTIGREW, M. Andrew (1990). Longitudinal Field
Research on Change: Theory and Practice, Organization
Science, Vol.1, No.3, 267-292
PRAJOGO, I. Daniel (2006). The Relationship
between Innovation and Business PerformanceA Comparative
Study between Manufacturing and Service Firms, Knowledge
and Process Management, Vol.13, 218225.
RAMASESHAN, B.; CARUANA, Albert; PANG, Loo
Soon (2002). The Effect of Market Orientation on New Product
Performance: A Study among Singaporean Firms, Journal of
Product and Brand Management, Vol.11, 399-409.
ROBERTS, W. Peter and AMIT, Raphael (2003). The
Dynamics of Innovative Activity and Competitive Advantage:
The Case of Australian Retail Banking, 1981 to 1995,
Organization Science, Vol. 14, No. 2, 107-122
ROSENFIELD, B. Donald; SHAPIRO, Roy D.; BOHN,
Roger E. (1985). Implications of Cost-Service Trade-offs on
Industry Logistics Structures, Interfaces, Vol.15, 47-59.
ROBERTS, W., Peter (1999). Product Innovation,
Product-Market Competition and Persistent Profitability in the
U.S. Pharmaceutical Industry. Strategic Management Journal,
20(7), 655-670.
SANDVICK, L. Izabela and SANDVICK, Kare (2003).
The Impact of Market Orientation on Product Innovativeness
and Business Performance, Intern. J. of Research in
Marketing, Vol.20, 355376.
SCHUMPETER, A. Joseph (1934). The Theory of
Economic Development. An Inquiry into Profits, Capital, Credit,

Giriimcilik ve Kalknma Dergisi (5:2) 2010

Journal of Entrepreneurship and Development
 letmelerde novasyon-Performans likisinin 173
ncelenmesine Dnk Bir alma

Interest, and the Business Cycle, Harvard University Press,

Cambridge.
SKINNER, Wickham (1969). Manufacturing-Missing
Link in Corporate Strategy, Harvard Business Review, 136-
145.
SONG, Michael and XIE, Jinhong (2000). Does
Innovativeness Moderate the Relationship Between Cross-
Functional Integration and Product Performance?, Journal of
International Marketing, Vol.8, No.4, 6189.
QUADROS, Ruy; FURTADO, Andre; BERNARDES,
Roberto; FRANCO, Eliane (2001). Technological Innovation in
Brazilian Industry: An Assessment Based on the So Paulo
Innovation Survey, Technological Forecasting and Social
Change, Vol .67, 203219.
TATIKONDA, V. Mohan; ROSENTHAL, Stephen R.
(2000). Successful Execution of Product Development
Projects: Balancing Firmness and Flexibility in the Innovation
Process, Journal of Operations Management, Vol.18, 401425.
VAN DE VEN, H. Andrew and HUBER, George P.
(1990). Longitudinal Field Research Methods for Studying
Processes of Organizational Change, Organization Science,
Vol.1, No.3, 213-219.
VENKATRAMAN, N. and RAMANUJAM, Vasudevan
(1986). Measurement of Business Performance in Strategy
Research: a Comparison of Approaches, Academy of
Management Review, Vol.11, No.4, 801814.
VERHEES,Frans. J. H. M. and MEULENBERG, M. T.
G. (2004). Market Orientation, Innovativeness, Product
Innovation, and Performance in Small Firms, Journal of Small
Business Management, Vol. 42, No.2, 134-154.
YIN, Robert K. (1989). Case study research: Design
and methods (Rev. ed.). Newbury Park, CA: Sage Publishing.

Giriimcilik ve Kalknma Dergisi (5:2) 2010

Journal of Entrepreneurship and Development