4-04 Elektrotehnicar Energetike PDF

OBRAZOVNI PROGRAM
ELEKTROTEHNIAR
ENERGETIKE
SADRAJ:
OPTI DIO ................................................................................................. 3

1. NAZIV PROGRAMA: ELEKTROTEHNIAR ENERGETIKE ......................................... 3
2. NASTAVNI PLAN ...................................................................................... 3
POSEBNI DIO .............................................................................................. 5
1. PREDMETNI PROGRAMI .............................................................................. 5
1.1. OPTEOBRAZOVNI PREDMETI .................................................................... 5
1.2. STRUNO - TEORIJSKI PREDMETI ............................................................... 6
1.2.1. OSNOVE ELEKTROTEHNIKE .................................................................... 6
1.2.2. ELEKTRINE INSTALACIJE I OSVJETLJENJA ............................................. 14
1.2.3. PRIMJENA RAUNARA U ELEKTROTEHNICI ............................................... 23
1.2.4. ELEKTRINA MJERENJA...................................................................... 28
1.2.5. PRIMIJENJENA ELEKTRONIKA ............................................................... 35
1.2.6. ELEKTRANE I RAZVODNA POSTROJENJA ................................................. 45
1.2.7. ELEKTRINE MREE I DALEKOVODI ........................................................ 53
1.2.8. ELEKTRINE MAINE I POGONI ............................................................. 61
1.2.9. AUTOMATSKO UPRAVLJANJE ............................................................... 74
1.2.10. PREDUZETNITVO ........................................................................... 80
1.2.11. PRAKTINA NASTAVA ....................................................................... 86
1.3. IZBORNA NASTAVA ............................................................................. 104
1.3.1. ENGLESKI (JEZIK STRUKE) .................................................................. 104
1.3.2. EKOLOGIJA I ZATITA IVOTNE SREDINE ................................................ 116
1.3.3. ELEKTROTEHNIKI MATERIJALI ........................................................... 121
1.3.4. RAUNARSKA GRAFIKA I INTERNET TEHNOLOGIJE .................................... 129
1.3.5. MEHATRONIKA ................................................................................ 144
1.3.6. ELEKTRINE INSTALACIJE - PROJEKTI ................................................... 155
1.3.7. ORGANIZACIJA RADA I SISTEM KVALITETA .............................................. 160
1.3.8. ELEKTRINI APARATI I UREAJI ........................................................... 168
1.3.9. ALTERNATIVNI IZVORI ELEKTRINE ENERGIJE ......................................... 172
2. STRUNI ISPIT ...................................................................................... 177
2.1. ISPITNI KATALOZI ZA STRUNO-TEORIJSKI DIO ISPITA .................................. 177
2.1.1. OSNOVE ELEKTROTEHNIKE ................................................................. 177
2.1.2. ELEKTRINE INSTALACIJE I OSVJETLJENJA ............................................ 180
2.1.3. ELEKTRANE I RAZVODNA POSTROJENJA ................................................ 183
2.1.4. ELEKTRINE MAINE I POGONI ............................................................ 186
2.1.5. ELEKTRINE MREE I DALEKOVODI ....................................................... 190
2.2. ISPITNI KATALOZI ZA STRUNI RAD ......................................................... 193
2.2.1. ISPITNI KATALOG PRAKTINOG DIJELA STRUNOG ISPITA STRUNI RAD ....... 193
3. OBAVEZNI NAINI PROVJERAVANJA ZNANJA UENIKA .................................... 197
4. USLOVI ZA ZAVRETAK OBRAZOVANJA ....................................................... 198
5. NAIN PRILAGOAVANJA PROGRAMA UENICIMA SA POSEBNIM POTREBAMA ........ 198
6. NAIN PRILAGOAVANJA PROGRAMA OBRAZOVANJU ODRASLIH ........................ 198
7. PROFIL STRUNE SPREME NASTAVNIKA I STRUNIH SARADNIKA ........................ 198
8. OBLIK ORGANIZACIJE I IZVOENJA OBRAZOVNOG PROGRAMA ........................... 200
8.1. BROJ ASOVA PO GODINAMA OBRAZOVANJA I VRSTAMA NASTAVE .................. 200
9. PROFESIONALNA PRAKSA ........................................................................ 201
10. SLOBODNE AKTIVNOSTI ........................................................................ 202
2
OPTI DIO
1. Naziv programa: ELEKTROTEHNIAR ENERGETIKE

2. Nastavni plan
Redni Nastavni predmeti - I II III IV Ukupno
broj grupe predmeta sed. god. sed. god. sed. god. sed. god. asova
A Opteobrazovni predmeti
1. Maternji jezik i knjievnost 3 108 3 108 3 108 3 99 423
2. Matematika 3 108 3 108 3 108 3 99 423
3. Strani jezik 2 72 2 72 2 72 2 66 282
4. Informatika 2 72 72
5. Fiziko vaspitanje 2 72 2 72 2 72 2 66 282
Drutvena grupa predmeta
1. Istorija 2 72 72
2. Geografija 2 72 72
3. Sociologija 2 72 72
Prirodna grupa predmeta
1. Fizika 2 72 72
2. Hemija 2 72 72
UKUPNO A 18 648 14 504 10 360 10 330 1842
B Struno-teorijski predmeti 7 252 11 396 11 396 11 363 1407
1. Osnove elektrotehnike 4 144 3 108 252
Elektrine instalacije i
2. 3 108 2 72 180
osvjetljenja
Primjena raunara u
3. 2 72 72
elektrotehnici
4. Elektrina mjerenja 2 72 72
5. Primijenjena elektronika 2 72 3 108 180
Elektrane i razvodna
6. 2 72 2 66 138
postrojenja
7. Elektrine mree i dalekovodi 2 72 2 66 138
8. Elektrine maine i pogoni 2 72 3 99 171
9. Automatsko upravljanje 2 72 2 66 138
10. Preduzetnitvo 2 66 66
C Praktina nastava 4 144 4 144 6 216 6 198 702
UKUPNO B+C 11 396 15 540 17 612 17 561 2109
D Izborna nastava 2 72 2 72 4 144 4 132 420
1. Engleski (jezik struke) 2 72 2 72 2 72 2 66 282
Ekologija i zatita ivotne
2. 2 72 72
sredine
3. Elektrotehniki materijali 2 72 72
Raunarska grafika i internet
4. 2 72 2 72 144
tehnologije
5. Mehatronika 2 72 2 66 138
6. Elektrine instalacije - projekti 2 72 2 66 138
Organizacija rada i sistem
7. 2 72 2 66 138
kvaliteta
8. Elektrini aparati i ureaji 2 66 66
Alternativni izvori elektrine
9. 2 66 66
energije
E Slobodne aktivnosti 1 36 1 36 1 36 1 33 141
F Profesionalna praksa 10 dana 10 dana 10 dana 30 dana
G Sedmini broj asova 32 32 32 32
H Broj radnih sedmica 36 36 36 33 141
Ukupno (A+B+C+D+E) = 4512
3
3. Ciljevi i zadaci obrazovnog programa
- Sticanje optih i osnovnih znanja za razumjevanje zakonitosti pojava u prirodi i
drutvu.
- Shvatanje potrebe za elektrinom energijom, njen znaaj i ulogu za razvoj
drutva.
- Upoznavanje sa organizacijom elektroenergetskog sistema Crne Gore.
- Upoznavanje sa znaajem elektroenergetske efikasnosti i odrivosti
elektroenergetskog sistema u Crnoj Gori.
- Upoznavanje sa opasnostima pri radu sa elektroenergetskim ureajima i poznaje
propise o sigurnosti na radu.
- Sticanje sposobnost itanja i upotrebe tehnike dokumentacije kao i projekata
elektrinih instalacija.
- Razvijanje ekoloke svijesti o potrebi ouvanja ivotne sredine.
- Upoznavanje sa nainom korienja informatikih znanja u oblasti struke.
- Upoznavanje sa tehnikim propisima i standardima.
- Upoznavanje sa djelovanjem elektrine struje na ovjeka i zatitom od
elektrinog udara.
- Upoznavanje sa nainom rjeavanja problemskih zadataka kroz interdisciplinarni
pristup.
- Osposobljavanje za rukovanje raunarskim sistemom, korienje optih i
specijalizovanih softvera za pojedine oblasti nauke i tehnike.
4. Uslovi za upis, odnosno ukljuivanje u program za obrazovanje odraslih

- U kolu za sticanje srednjeg strunog obrazovanja u etvorogodinjem trajanju
obrazovni program - Elektrotehniar raunara, mogu se upisati lica koja su
zavrila osnovnu kolu ili dvogodinju strunu kolu i nijesu starija od 17 godina.
Izuzetno, u kolu se mogu upisati lica do 18 godine uz odobrenje Nastavnikog
vijea kole.
- Lica koja su napunila 18 godina ivota ukljuuju se u program za obrazovanje
odraslih.
Ako se za upis prijavio vei broj kandidata od broja raspisanih mjesta za upis,
upis se vri prema Pravilniku o upisu uenika u strunoj koli.
5. Trajanje obrazovanja
- Obrazovanje traje etiri godine.
6. Prohodnost
- U redovnom obrazovanju uenici napreduju u vii razred ako su iz svih nastavnih
predmeta na kraju tekue kolske godine dobili pozitivne ocjene, obavili
profesionalnu praksu i obavili slobodne aktivnosti.
- Odrasli napreduju po programu u skladu sa Zakonom o obrazovanju odraslih.
7. Obrazovanje koje se stie

- Zavretkom obrazovnog programa Elektrotehniar raunara, uenik stie
struno obrazovanje u etvorogodinjem trajanju ELEKTROTEHNIAR
ENERGETIKE.
4
POSEBNI DIO
1. PREDMETNI PROGRAMI
1.1. OPTEOBRAZOVNI PREDMETI
1.1.1. MATERNJI JEZIK I KNJIEVNOST

1.1.2. MATEMATIKA
1.1.3. STRANI JEZIK
1.1.4. FIZIKO VASPITANJE
1.1.5. INFORMATIKA
1.1.6. ISTORIJA
1.1.7. GEOGRAFIJA
1.1.8. SOCIOLOGIJA
1.1.9. FIZIKA
1.1.10. HEMIJA
Napomena:
Katalozi opteobrazovnih programa su u nadlenosti Zavoda za kolstvo.
5
1.2. STRUNO - TEORIJSKI PREDMETI
1.2.1. OSNOVE ELEKTROTEHNIKE
1. Naziv predmeta: OSNOVE ELEKTROTEHNIKE
2. Broj asova po godinama obrazovanja i vrstama nastave
Vrste nastave
Razred Praktina Ukupno
Teorija Vjebe
nastava
I 108 36 144
II 72 36 108
III
IV
Ukupno 180 72 252
Vjebe: odeljenje se dijeli na grupe do 17 uenika.
3. Opti ciljevi nastave

- Upoznavanje sa osnovnim zakonima elektrotehnike u kolima jednosmjerne i
naizmjenine struje.
- Upoznavanje zakonitosti elektrostatikog i elektromagnetnog polja.
- Upoznavanje uloge razliitih materijala, njihovih fizikih i hemijskih
karakteristika.
- Razvijanje sposobnosti rjeavanja elementarnih problemskih zadataka.
- Prepoznavanje i razumijevanje primjene osnovnih fizikih zakona kod elektrinih
instrumenata, maina i ureaja.
- Upoznavanje mjera zatite pri radu u laboratoriji.
- Primjenjivanje teorijskog znanja u praktinom/laboratorijskom radu.
- Upoznavanje naina rjeavanja problemskih zadataka kroz interdisciplinarni
pristup.
- Razumijevanje i pravilna upotreba strune terminologije.
6
4. Sadraji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi
Razred: PRVI
Informativni ciljevi i Socijalizacijski Preporuke za
Formativni ciljevi
sadraji ciljevi izvoenje nastave
uenik uenik uenik
Uvodni dio - Elektrina svojstva materije
- Objanjava - Uoava strukturu - Razvija sposobnost - Prikazati modele
strukturu materije. materije i njenu logikog razliitih atoma i
valentnost na razmiljanja. analizirati
primjerima atoma. strukturu.
- Opisuje elektrina - Razlikuje i
svojstva uporeuje
materijala. izolatore, - Razvija svijest o
provodnike i ureenosti u
poluprovodnike. sistemu prirodnih - Dati primjere
- Navodi - Uporeuje mjerne nauka i nastoji da izvedenih jedinica i
meunarodni SI veliine i navodi samostalno izvodi pretvaranja
sistem jedinica. primjere. analogije. jedinica.
Elektrostatika
- Opisuje - Na primjeru uoava - Razvija - Uraditi zadatke
elementarno probno odgovornost o sabiranja i
naelektrisanje. naelektrisanje. zatiti ivotne oduzimanja
- Definie vektorske - Primjenjuje sredine. vektora.
veliine. osnovne operacije
sa vektorima. - Praktino pokazati
- Navodi Kulonov - Na primjerima primjere
zakon. odreuje silu koja manifestacije
djeluje izmeu elektrostatikog
naelektrisanja. polja.
- Objanjava - Crta sile - Stvara radne
elektrino polje i elektrinog polja navike. - Crtati vektore
veliine koje ga za razliite elektrostatikog
karakteriu. primjere polja.
naelektrisanja.
- Razlikuje - Uraditi raunske
homogeno od primjere
nehomogenog odreivanja
elektrinog polja. - Razvija sposobnost potencijala i
- Definie fluks - Odreuje fluks na logikog razlike potencijala
elekrinog polja. primjerima. razmiljanja. naelektrisanih
- Definie potencijal - Izraunava tijela.
elektrinog polja i potencijal i napon
napon. na razliitim - Uraditi zadatke: za
primjerima rednu, paralelnu i
naelektrisanih mjeovitu vezu
tijela. kondenzatora.
- Definie osnovne - Razlikuje vrste
elektrine kondenzatora i
karakteristike proraunava
kondenzatora. kapacitivnost.
- Navodi naine - ematski prikazuje
vezivanja vezivanje
kondenzatora. kondenzatora u
grupe i
7
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
proraunava
ekvivalentnu
kapacitivnost.
- Objanjava - Uporeuje
ponaanje kapacitivnosti
dielektrika u kondenzatora koji
elektrostatikom imaju razliite
polju. dielektrike.
Jednosmjerna elektrina struja
- Objanjava pojam - Izraunava jainu i - Stie svijest o Vjeba:
jednosmjerne gustinu elektrine vanosti uvanja - Mjerenje otpora,
struje i definie struje na energetskih izvora. struje, napona i
njene parametre. primjerima. provjera Omovog
- Definie - Razlikuje realne zakona.
elektromotornu izvore
silu. elektromotorne Vjeba:
sile. - Razvija - Provjera I
- Definie elektrinu - Izraunava sistematinost u Kirhofovog zakona.
otpornost i elektrinu radu.
provodnost. otpornost i Vjeba:
provodnost na - Izraunavati
primjerima i nepoznati otpor
uoava uticaj pomou
temperature na - Razvija tanost i ampermetra i
njihove vrijednosti. sposobnost voltmetra.
- Definie Omov - Radi zadatke za uporeivanja.
zakon. prosto elektrino Vjeba:
kolo s primjenom - Odreivanje pada
Omovog zakona. napona na
- Definie Dulov - Izraunava gubitke otporima vezanim
zakon. snage pomou - Razvija sposobnost na red.
Dulovog zakona. za saradnju.
- Definie prvi i drugi - Radi zadatke Vjeba:
Kirhofov zakon. koristei prvi i - Odreivanje
drugi Kirhofov napona na redno
zakon. vezanim
- Navodi naine - Crta eme kondenzatorima.
vezivanja vezivanja otpornika
otpornika. i izraunava Vjeba:
ekvivalentnu - Mjerenje napona,
otpornost. struje i otpora
- Navodi i objanjava - Razumije principe multimetrom.
metode rjeavanja pojednostavljivanja
sloenih elektrinih sloenih elektrinih Vjeba:
kola. kola i upotrebljava - Mjerenje snage UI
ih prilikom metodom.
rjeavanja
zadataka.
Elektromagnetizam
- Objanjava - Uoava pojavu - Razvija sposobnost - Demonstrirati
magnetno polje, magnetnog polja opaanja. linije sila
8
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
njegove zakonitosti kao posljedicu magnetnog polja
i veliine koje ga elektrine struje i pomou magneta i
karakteriu. proraunava - Razvija eljeznih opiljaka.
vrijednosti odgovornost u
- Opisuje magnetno magnetne radu. - Koristei programe
polje u indukcije, za simulaciju (Tina,
materijalnoj magnetnog fluksa. Electronics
sredini. - Na razliitim workbench, Mentor
primjerima oe i dr.), prikazati
- Definie magnetna odreuje silu na - Razvija sposobnost djelovanje
kola i veliine koje provodnik sa za prepoznavanje elektrotehnikih
ga karakteriu. strujom, pravilom problema i veza i zakonitosti.
desnog zavrtnja. nalaenje rjeenja.
- Razlikuje vrste
magnetnih
- Definie veliine materijala i
koje karakteriu grafiki prikazuje - Stie sposobnost
vremenski krivu magneenja. apstraktnog
promjenljivo - Na razliitim razmiljanja i
elektrino i primjerima zakljuivanja.
magnetno polje. izraunava
magnetne veliine
u jednostavnim
magnetnim kolima.
- Objanjava princip - Na razliitim
rada primjerima
transformatora. izraunava veliine
koje su
karakteristine za
vremenski
promjenljivo
elektrino i
magnetno polje.
- Na primjeru
analizira rad
transformatora i
njegovu primjenu.
9
Razred: DRUGI
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
Naizmjenina struja
- Definie - Grafiki - Stie sposobnost - Crtati pravougli
trigonometrijske predstavlja posmatranja, trougao i
funkcije i kompleksne analize i izraunavati
kompleksne brojeve u zakljuivanja. trigonometrijske
brojeve. kompleksnoj ravni. funkcije za uglove
- Objanjava - Razumije nastanak 30, 60 i 45 stepeni.
nastanak indukovane
prostoperiodine elektromotorne sile - Raditi jednostavne
elektromotorne sile i crta talasni oblik zadatke sa
(generator naizmjenine kompleksnim
naizmjenine struje. brojevima.
struje).
- Definie parametre - Na razliitim Vjeba:
naizmjeninih primjerima - Mjerenje
veliina. izraunava naizmjeninog
karakteristike napona pomou
- Definie obrtni naizmjeninih osciloskopa.
vektor. struja i napona.
- Crta i analizira Vjeba:
- Objanjava zavisnost trenutne - Koristei programe
elemente linearnih vrijednosti za simulaciju
kola naizmjenine naizmjenine prikazati
struje. veliine od naizmjenine
poloaja obrtnog veliine.
vektora.
- Crta i analizira
fazne i vremenske
dijagrame.
Redna veza elemenata u kolu naizmjenine struje
- Objanjava redne - Crta emu za svaku - Razvija sposobnost - Rjeavati raunske
naine vezivanja rednu vezu, na za proraunavanje primjere rednih
elemenata u kolu emi oznaava i analiziranje. veza sa realnim
naizmjenine elektrine veliine podacima.
struje. i radi raunske
zadatke. Vjeba:
- Crta vremenski i - Uporeivanje
vektorski dijagram talasnih oblika
napona i struja. napona na
- Opisuje pojavu - Na primjerima elementima redne
redne (naponske) analizira uticaj veze pomou
rezonanse. frekvencije na osciloskopa ili
redno RLC kolo. simulacijom na
- Definie snagu i - Na primjerima raunaru.
faktor snage kod uoava uticaj
redne veze faktora snage na
elemenata. ukupnu snagu u
kolu i nain
popravke faktora
snage.
10
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
Paralelna veza elemenata u naizmjeninim kolima
- Objanjava - Crta emu za svaku - Razvija sposobnost Vjeba:
paralelne naine paralelnu vezu, na da teorijsko znanje - Posmatranje
vezivanja emi oznaava povee sa rezonantnih pojava
elemenata. elektrine veliine. praktinim. na osciloskopu.
- Objanjava pojavu - Odreuje Vjeba:
paralelne (strujne) ekvivalentnu - Provjera I
rezonanse. admitansu. Kihofovog zakona u
- Definie snagu i - Crta vremenski i kolima
faktor snage kod vektorski dijagram naizmjenine
paralelne veze napona i struja. struje.
elemenata. - Analizira trougao Vjeba:
struja, admitansi i - Odreivanje
snaga. nepoznate
- Na primjeru otpornosti
paralelenog rlc Vitstonovim
kola, analizira mostom.
uticaj frekvencije. Vjeba:
- Uoava uticaj - Odreivanje
faktora snage na nepoznate
ukupnu snagu u kapacitivnosti UI
kolu i nain metodom.
popravke faktora
snage.
Sloena naizmjenina kola
- Opisuje - Izraunava - Razvija spremnost Vjeba:
kombinovane veze impedanse i za timski rad i - Odreivanje
elemenata u admitanse u pozitivnu nepoznate
naizmjeninim sloenim kolima i orjentaciju prema induktivnosti UI
kolima. crta fazorske zanimanju. metodom.
dijagrame. Vjeba:
- Vri minimiziranje - Mjerenje snage u
ekvivalentnih ema kolima
koristei naizmjenine
tranformaciju iz struje UI metodom.
trougla u zvijezdu i Vjeba:
obrnuto. - Mjerenje snage
- Objanjava - Izvodi jednaine za pomou watmetra.
rjeavanje sloenih sloeno kolo sa vie Vjeba:
kola razliitim kontura. - Mjerenje snage u
metodama. monofaznim kolima
pomou 3
ampermetra.
Spregnuta kola
- Definie elemente - Na primjerima - Podstie analitiku - Izraunavati
induktivno izraunava sposobnost. zadatke i
spregnutih karakteristine odreivati
kalemova. veliin. karakteristine
- Objanjava - Analizira princip veliine na
transformator. rada i primjenu razliitim.
transformatora i primjerima
11
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
odreuje odnos
transformacije.
- Uoava primjenu
autotransformatora
u praksi.
Oscilatorna kola
- Definie redno i - Na primjerima - Stie preciznost pri
paralelno izraunava rjeavanju
oscilatorno kolo. odgovarajue primjera iz prakse.
elemente
oscilatornih kola.
Trofazni sistemi
- Upoznaje se sa - Razumije princip - Stie sposobnost Vjeba:
osnovnim rada trofaznog posmatranja, - Mjerenje snage u
pojmovima generatora i analize i monofaznim kolima
trofaznih sistema. motora. zakljuivanja. pomou 3
- Objanjava - Uporeuje voltmetra.
simetrini i karakteristike
nesimetrini trofaznih i Vjeba:
trofazni sistem. jednofaznih - Mjerenje snage u
sistema. trofaznom sistemu.
- Navodi naine - Uoava razliku - Razvija pozitivnu
vezivanja u izmeu linijskih i orijentaciju prema
trofaznim faznih napona, kao zanimanju.
sistemima. i linijskih i faznih
struja.
- Definie snage i - Izraunava snage
energije trofaznih trofaznog sistema:
sistema. aktivnu, reaktivnu i
prividnu, izraene
preko linijskih i
faznih napona i
struja.
- Objanjava pojavu - Uoava princip
obrtnog magnetnog rada asinhronog
polja. motora i zna
njegovu praktinu
primjenu.
- Upoznaje se sa - Shvata primjenu
upotrebom trofaznih sistema u
trofaznih sistema u praksi.
praksi.
5. Okvirni spisak literature i drugih izvora

- R. Opai: Osnove elektrotehnike za I razred trogodinjeg obrazovanja za
elektrotehnike kole, Zavod za udbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2003.
- M. Piroanac: Osnove elektrotehnike I, Zavod za udbenike i nastavna sredstva,
Beograd, 2003.
- J. Menart: Zbirka zadataka iz osnova elektrotehnike I, Zavod za udbenike i
nastavna sredstva, Beograd, 2003.
12
- Z. Pendi, M. Pendi, J. Menart: Osnove elektrotehnike II, Zavod za udbenike i
- N. Nikoli, M. Miloevi: Zbirka zadataka iz osnova elektrotehnike II, Zavod za
udbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2003.
6. Materijalni uslovi za izvoenje nastave

- Nastava se realizuje u uionici koja je opremljena raunarom i A/V sredstvima
(grafoskop, projektor s odgovarajuim slajdovima).
7. Obavezni naini provjeravanja i ocjenjivanja znanja uenika

- Provjera znanja vri se usmeno, pismeno i u toku vjebi.
- Usmena provjera znanja - najmanje po jedna ocjena u svakom klasifikacionom
periodu.
- Pismeni zadaci - po jedan u polugoditu.
- Pismene vjebe.
- Vjebe - najmanje po jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu.
- Zakljuna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena
u klasifikacionom periodu.
- Zakljuna ocjena na kraju kolske godine izvodi se na osnovu svih ocjena
dobijenih u klasifikacionim periodima.
8. Uslovi za napredovanje i zavretak predmeta

- Pozitivna ocjena na kraju kolske godine.
9. Profil strune spreme nastavnika i strunih saradnika

- Diplomirani inenjer elektrotehnike;
- diplomirani inenjer elektronike;
- profesor elektrotehnike.
10. Povezanost predmeta

Povezanost sa drugim predmetima
Znanja
Predmet Znanja
- Ekektrotehniki materijali - Struktura materije
- Elektrina svojstva materije
- Provodnici, poluprovodnici
- Matematika - Raunanje elektrinih
- Fizika veliina
- Jednosmjerna struja - Rjeavanje sloenih kola
- Rjeavanje raunskih
primjera iz prakse
- Matematika - Vektori i operacije sa
- Elektromagnetizam - Elektrotehniki materijali vektorima
- Praktina nastava - Magnetni materijali
- Matematika - Trigonometrijske funkcije
- Fizika - Kompleksni raun
- Naizmjenina struja
- Praktina nastava - Fazori
- Uticaj struje na ovjeka
13
1.2.2. ELEKTRINE INSTALACIJE I OSVJETLJENJA
1. Naziv predmeta: ELEKTRINE INSTALACIJE I OSVJETLJENJA
Vrste nastave
Teorija Vjebe
nastava
I 108 108
II 72 72
III
IV
Ukupno 180 180

- Usvajanje temeljnih znanja o elektrinim instalacijama i ispitivanju elektrinih
instalacija.
- Upoznavanje materijala, ureaja i tipova elektrinih instalacija kao i naina i
mjesta primjene.
- Sticanje znanja o vrstama elektrinih instalacija u stambenim, poslovnim i
industrijskim objektima kao i njihovo izvoenje na novogradnji, proirenjima i
rekonstrukcijama.
- Upoznavanje elektrinih instalacija specifinih zahtjeva.
- Sticanje znanja iz osnova svjetlosne tehnike.
- Upoznavanje sa prikljuivanjem elektrinih ureaja u elektroenergetsku
instalaciju.
- Sticanje sposobnosti itanja i upotrebe tehnike dokumentacije
elektroinstalacionih materijala i ureaja kao i projekata elektrinih instalacija.
- Sticanje sposobnosti projektovanja elektrinih instalacija.
- Upoznavanje sa tehnikim propisima i standardima.
- Upoznavanje sa djelovanjem elektrine struje na ovjeka i zatitom od
elektrinog udara.
- Razvijanje svijesti i navike o neophodnosti primjene svih propisanih zatitnih
mjera.
- Razvijanje svijesti o potrebi ekonominog i estetskog izvoenja elektrinih
instalacija.
- Razvijanje ekoloke svijesti o nunosti tednje svih vrsta energije.
- Razvijanje svijesti o potrebi energetske efikasnosti.
- Razvijanje radnih navika i rada u grupi.
14
Razred: PRVI
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
Uvod
- Objanjava znaaj i - Uoava povezanost - Razvija sposobnost - Prikazati slajdove
ulogu elektrine elektrine energije analiziranja i raznih vrsta
energije za razvoj sa svim granama logikog elektrana.
drutva. privrede. zakljuivanja.
- Upoznaje naine - Razlikuje princip
dobijanja rada
elektrine hidroelektrane,
energije. termoelektrane i
- Upoznaje se sa nuklearne
zadatkom i vrstama elektrane.
elektrinih - Prepoznaje vrste
instalacija. elektrinih
instalacija.
Provodnici i kablovi
- Navodi vrste - Razlikuje vrste - Razvija analitinost - Upotrijebiti
materijala za materijala za i logino eksponate najee
izradu provodnika i izradu provodnika i razmiljanje. korienih vrsta
kablova. uporeuje ih. - Razvija pozitivan energetski
- Opisuje gole - Proraunava odnos prema izolovanih
(neizolovane) dozvoljeno zanimanju. provodnika i
provodnike. optereenje golih energetskih
- Opisuje provodnika. kablova i omoguiti
konstrukciju - Upotrebljava uenicima da ih
energetski tablice za izbor uporeuju.
izolovanog poprenog presjeka
provodnika. golih provodnika.
- Upoznaje se sa - Razlikuje vrste
nainom izolovanih
oznaavanja provodnika obzirom
energetski na konstrukciju i
izolovanih namjenu.
provodnika. - Razlikuje
- Navodi dozvoljeno standardne
optereenje presjeke
izolovanih provodnika i naine
provodnika. oznaavanja po
- Opisuje propisima.
konstrukciju - Upotrebljava
instalacionih tabele za izbor
energetskih energetski
kablova napona do izolovanih
1kv. provodnika.
- Upoznaje se sa - Razlikuje nain
nainom oznaavanja
oznaavanja energetskih
energetskih kablova.
kablova. - Razlikuje
energetski
15
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
izolovane
provodnike i
energetske
kablove.
Instalacione cijevi i pribor za cijevi i kablove
- Navodi vrste - Razlikuje vrste - Razvija sposobnost - Upotrijebiti
instalacionih cijevi. instalacionih cijevi povezivanja eksponate
- Objanjava ulogu i i odredjuje mjesto teorijskih znanja sa instalacionih cijevi
primjenu kablovske primjene pojedinih praktinim i pribora i pokazati
kape. instalacionih cijevi. primjerima. uenicima razlike
- Navodi ulogu i - Uoava ulogu izmeu pojedinih
vrste kablovskih kablovske kape. instalacionih cijevi.
glava. - Razlikuje vrste
- Navodi ulogu i kablovskih glava. - Prikazati slajdove
vrste kablovskih - Razlikuje vrste ili grafike
spojnica i ravi. kablovskih spojnica prezentacije
- Opisuje nain i ravi. kabovskog pribora
polaganja - Uporeuje naine da bi uenici lake
kablova. polaganja kablova. shvatili naine
- Nabraja kablovske - Prepoznaje vrste njihove primjene.
obujmice i kablovskih
kablovske obujmica i
papuice. papuica.
Instalacioni osigurai
- Objanjava pojam - Na primjerima - Razvija pravilan - Upotrijebiti
i ulogu uoava ulogu odnos prema demonstracioni
instalacionih instalacionih ouvanju pano sa prikazanim
osiguraa. osiguraa. materijalnih vezivanjem
- Opisuje topljive - Prepoznaje dobara. osiguraa.
instalacione elemente
osigurae. instalacionih - Razvija svijest o
topljivih osiguraa. vanosti reciklae
- Objanjava princip - Razlikuje topljive otpadnih i
rada automatskih od automatskih istroenih dijelova.
instalacionih osiguraa i
osiguraa. proraunava izbor
osiguraa.
Prikljuni ureaji
- Objanjava ulogu - Razlikuje - Razumije vanost - Upotrijebiti
prikljunih nezatiene i pridravanja demonstracioni
ureaja. prikljune ureaje propisa. pano sa prikazanim
- Opisuje vrste sa zatitnim prikljunim
nezatienih uzemljenjem. ureajima.
prikljunih - Odreuje izbor
ureaja. prikljunog ureaja
- Opisuje vrste prema namjeni i
prikljunih ureaja vrsti instalacije.
sa zatitnim
uzemljenjem.
16
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
Instalacioni prekidai
- Nabraja i opisuje - Uporeuje naine - Razumije vanost - Upotrijebiti
instalacione rada pojedinih pridravanja demonstracioni
prekidae. vrsta instalacionih propisa. pano
prekidaa (pratei sa raznim
tok struje na - Jaa samouvjere- instalacionim
emama nost i pouzdanost u prekidaima.
instalacionih radu. - Prikazati kataloge
prekidaa). poznatih
- Opisuje stepenini - Uporeuje principe proizvoaa.
automatski rada razliitih vrsta
prekida. automatskih
prekidaa
(elektromagnetni,
ivin i elektronski).
- Navodi i opisuje - Razlikuje polune,
vrste runih valjkaste,
prekidaa. grebenaste i
paketne prekidae.
Elektrina brojila
- Objanjava - Razlikuje vrste - Razvija sposobnost - Prikazati razliite
namjenu i elektrinih brojila i povezivanja eksponate brojila.
konstrukciju njihove teorijskih znanja sa - Prikazati slajdove
elektrinog brojila. konstrukcije. praktinim raznih vrsta
- Opisuje nain - Crta i analizira primjerima. brojila.
vezivanja eme za vezivanje
elektrinih brojila elektrinih brojila.
na niskonaponsku - Poznaje i razumije
mreu. zahtjeve za zatitu
pri radu sa
poveanim
naponom.
Razvodni ureaji i kuni prikljuak

- Opisuje - Poznaje emiranje - Razvija svijest o - Prikazati slajdove
konstrukcione razvodne table. strunoj kunih razvodnih
elemente odgovornosti i tabli, kunih
instalacionih poterbi potovanja prikljuaka na
razvodnih tabli. propisa. niskonaponsku
- Opisuje elemente - Analizira propise mreu.
razvodne table za inskog razvoda u
brojila. ormanima sa vie
brojila. - Prikazati slajdove
- Objanjava - Uporedjuje sa primjerima
principe izvoenja tehnologiju uvedenih bus
ei bus instalacija. uvodjenja klasicnih instlacija.
sa ei bus
instalacijama.
- Objanjava naine - Razlikuje spajanje
spajanja na krovni nosa ,
elektrinih na horizontalnu
17
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
instalacija na konzolu i pomou
nadzemnu mreu samonosivog kabla.
vazdunim putem.
- Objanjava naine - Primjenjuje
spajanja elektrine tehnike propise za
instalacije izvoenje
kablovskim putem kablovskog kunog
na distributivnu prikljuka.
mreu.
Gromobranska instalacija
- Definie pojmove: - Identifikuje - Stie odgovornost o - Obilazak i
grom, udarno osnovne pojmove u zatiti ivotne upoznavanje sa
pranjenje, otpor vezi groma. sredine. izvedenom
uzemljenja. gromobranskom
- Navodi djelove - Primjenjuje instalacijom kole.
gromobranske propise vezane za
instalacije i gromobransku
upoznaje se sa zatitu.
propisima.
- Opisuje pregled i - Razlikuje metode
ispitivanje mjerenja kod
gromobranske ispitivanja
instalacije. gromobranske
instalacije.
Sistemi za rezervno napajanje
- Objanjava princip - Uoava princip - Razvija pozitivan - Prikazati slajdove
rada dizel- rada dizel- odnos za dizel agregata.
elektrinog elektrinog racionalnu upotrbu
agregata. agregata. elektrine - Povesti uenike da
- Navodi vrste - Proraunava energije. vide dizel agregat
akumulatorskih kapacitet baterije. u radu.
izvora elektrine - Uoava nain rada
energije. panik svjetiljke. - Prikazati uenicima
- Objanjava ulogu panik svetiljku.
panik svjetiljki.
Elektrotehniki propisi i standardi
- Nabraja tehnike - Odreuje i skicira - Razvija svijest o - Pokazati uenicima
propise za zone polaganja vanosti nain upotrebe
izgradnju poznajuci pravila pridravanja knjige standarda.
elektroenergetskih za vodove, tehnikih
stambenih i materijal, standarda i
industrijskih razmake, visine i propisa.
instalacija. zatite prilikom
polaganja razliitih - Podstie
- Nabraja tehnike instalacija. interdisciplinarni
propise za - Odreuje prostore, pristup pri
izvoenje pravila, visine i prouavanju
elektrinih zatite za tehnikih propisa.
instalacija u polaganje instalac.
specijalnim U specijalnim
prostorijama. prostorijama.
18
Razred: DRUGI
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
Tehnike mjere zatite u elektrinim instalacijama
- Upoznaje se sa - Prepoznaje - Razvija - Prikazati slajdove
uticajem elektrine presudne faktore samouvjerenost i sa moguim
struje na ovjeka. strujnog udara. samosvjesnost u posljedicama od
- Objanjava zatitu - Razlikuje naine radu. strujnog udara i
od elektrinog zatite od ukazati na vanost
udara. elektrinog udara potovanja propisa
kao i mjesta o zatiti.
primjene.
- Poznaje
istovremenu zatitu
od direktnog i
indirektnog dodira.
Proraun provodnika za elektrine instalacije i proraun otpora rasprostiranja
- Definie uslove za - Proraunava izbor - Razvija analitinost - Podijeliti uenike u
odreivanje presjeka i tanost u radu. grupe i dati im
presjeka provodnika za jednostavne
provodnika. monofaznu i projektne zadatke
trofaznu struju na u kojima e izvriti
jednostavnom proraun
primjeru. poprenog presjeka
- Nabraja i opisuje - Na jednostavnim provodnika za
vrste uzemljivaa. primjerima monofaznu ili
proraunava otpor trofaznu struju.
rasprostiranja - Analizirati radove
temeljnog pojedinih grupa.
uzemljivaa.
Elektrine instalacije na mjestima sa posebnim zahtjevima
- Upoznaje se sa - Uoava uslove - Razvija svijest o - Prikazati slajdove
fizikalno-hemijskim nastajanja vanosti ili grafike
osnovama eksplozije i pridravanja prezentacije
eksplozivnih razlikuje zone propisa. ureaja izvedenih
smjea. opasnosti. u
- Definie uzroke - Razlikuje trajne, protiveksplozivnoj
paljenja primarne i zatiti.
eksplozivnih sekundarne izvore
smjea. opasnosti.
- Upoznaje se sa - Razlikuje vrste
vrstama i protiveksplozivne
elektrinim zatite (neprodorni
ureajima oklop, poveana
protiveksplozivne sigurnost,
zatite. samosigurnost).
Elektrino osvjetljenje
- Opisuje osobine - Razlikuje naine - Razvija sposobnost - Prikazati uenicima
svjetlosti. dobijanja loginog eme spajanja
svjetlosti. razmiljanja na razliitih svetiljki.
- Definie osnovne - Vri komparaciju osnovu iskustava
fotometrijske pojedinih izvora pri rjeavanju
veliine i jedinice. svjetlosti u cilju praktinih primjera - Podjeliti uenike u
19
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
- Objanjava princip boljeg odabira iz prakse. grupe i dati im
rada sijalice sa sijalice za jednostavne
metalnim vlaknom, odreenu vrstu - Navikava se na red projektne zadatke
ivinih i posla. i urednost. u kojima e izvriti
natrijumovih - Razlikuje naine fotometrijski
sijalica, ematskog proraun metodom
fluorescentnih vezivanja pojedinih stepena
cijevi, svijetleih vrsta sijalica iskoritenja jedne
cijevi. (ivinih i prostorije.
natrijumovih
- Upoznaje osnovne sijalica,
uslove za pravilno i fluorescentnih
dobro osvjetljenje. cijevi, svijetleih
cijevi.
- Uoava i na
jednostavnim
primjerima
primjenjuje
osnovne uslove i
- Objanjava naine potrebe pravilnog
osvjetljavanja osvjetljenja
zatvorenog stambenog
prostora. objekta.
- Proraunava i
interpretira
- Objanjava naine primjer
osvjetljavanja osvjetljenja
otvorenog zatvorenog
prostora. prostora.
- Uoava osnovne
uslove i naine
osvjetljavanja
raznih otvorenih
prostora.
Izrada projekata elektrinih instalacija
- Definie propise i - Analizira propise i - Razvija - Podjeliti uenike u
standarde vezane standarde u vezi kreativnost. grupe i dati im
za elektricnih elektricnih jednostavne
instalacije. instalacija. projektne zadatke.
- Pojanjava dijelove - Radi prostiji
projekta projekat manjeg
instalacija. stambenog
prostora.
Elektrine instalacije slabe struje
- Upoznaje - Razlikuje elemente - Razvija svijest o - Podijeliti uenike u
telefonske telefonske vanosti ouvanja grupe i uraditi
instalacije. instalacije. kvaliteta. projekat instalacija
- Upoznaje - Razlikuje djelove slabe struje.
interfonske interfonske - Navikava se na red
instalacije. instalacije i i urednost.
razumije njihovu
20
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
- Definie instalacije ulogu. - Razvija pozitivan
za dojavu poara. - Uoava ulogu odnos prema
protivpoarne timskom radu i
- Upoznaje instalacije i vrste tolerantan odnos
instalacije za izvedbi. prema kolegama.
dojavu provala. - Razlikuje
- Objanjava protivprovalne
instalacije instalacije.
centralnog - Razlikuje antensku
antenskog sistema instalaciju i ulogu
TV. prateih ureaja.

- M. Justinijanovi: Elektrine instalacije i osvetljenje za drugi razred, Zavod za
udbenike i nastavna sredstva, Beograd,
- M. Justinijanovi: Elektrine instalacije i osvetljenje za trei razred, Zavod za
- M. Mikovi: Elektrine instalacije i osvjetljenja, Graevinska knjiga, Beograd,
2008.

- Nastava se realizuje u uionici-kabinetu koji je opremljen sa eksponatima
pojedinih elemenata elektrinih instalacija, raunarom i A/V sredstvima
(grafoskop i dijaprojektor s odgovarajuim slajdovima).

- Provjera znanja vri se usmeno i pismeno.
- Usmena provjera znanja -najmanje po jedna ocjena u svakom klasifikacionom
periodu.
- Pismene vjebe.


- Diplomirani inenjer elektrotehnike - smjer energetike;
- profesor elektrotehnike - smjer energetike;
- diplomirani inenjer elektrotehnike smjer industrijske energetike.
21
Znanja
Predmet Znanja
- Provodnici i kablovi - Praktina nastava - Provodnici i kablovi
- Osnove elektrotehnike - Elektrina svojstva
- Elektrotehniki materijali materije
- Instalacione cijevi i pribor - Praktina nastava - Instalacione cijevi
za cijevi i kablove - Kablovski pribor
- Instalacioni osigurai - Osnove elektrotehnike - Osigurai
- Praktina nastava
- Prikljuni ureaji - Praktina nastava - Prikljuni ureaji
- Instalacioni prekidai - Praktina nastava - Prekidai
- Osnove elektrotehnike
- Elektrina brojila - Elektrina mjerenja - Elektrina brojila
- Razvodni ureaji i kuni - Praktina nastava - Prikljuivanja na NN
prikljuak mreu
- Sistemi za rezervno - Elektrina mjerenja - Agregati
napajanje - Praktina nastava
- Elektrotehniki propisi i - Praktina nastava - Tehniki propisi i
standardi standardi za elektrine
instalacije
- Tehnike mjere zatite u - Praktina nastava - Mjere zatite od
elektrinim instalacijama elektrinog udara
- Proraun provodnika za - Osnove elektrotehnike - Proraun provodnika za
elektrine instalacije jednofaznu i trofaznu
struju
- Elektrine instalacije na - Praktina nastava - Protiveksplozivna zatita
mjestima sa posebnim
zahtjevima
- Elektrino osvjetljenje - Praktina nastava - Sijalice i naini njihovog
prikljuenja na mreu
- Izrada projekta elektrinih - Osnove elektrotehnike - Projekti instalacija
instalacija jednosobnog stana
- Elektrine instalacije slabe - Instalacije I razred - Telefonske, signalne i
struje antenske instalacije
22
1.2.3. PRIMJENA RAUNARA U ELEKTROTEHNICI
1. Naziv predmeta: PRIMJENA RAUNARA U ELEKTROTEHNICI
Vrste nastave
Teorija Vjebe
nastava
I
II 72 72
III
IV
Ukupno 72 72

- Osposobljavanje za rukovanje raunarskim sistemom, korienje softvera za
pojedine oblasti nauke i tehnike.
- Obuavanje za korienje informatikih znanja i praenje dostignua u svijetu iz
oblasti informatikih tehnologija.
- Razumijevanje uticaja informatikih dostignua na razliite oblasti primjene u
elektrotehnici.
- Sticanje sposobnosti nalaenja informacija iz razliitih izvora i njihovo kritiko
vrednovanje.
- Sticanje kompetencija za planiranje, pripremu i kontrolu procesa rada.
- Sticanje radnih navika i tehnoloke discipline.
- Razvijanje motivacije za usavravanje u struci.
- Osposobljavanje za savjetodavne usluge i komunikaciju sa korisnicima.
- Razvijanje smisla i kompetencija za organizovan rad, tanost, sistematinost i
urednost.
23
4. Sadraj/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi
Razred: DRUGI
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
Uvod u primjenu raunara
- Obrazlae znaaj - Poznaje znaaj Vjeba:
primjene raunara primjene raunara u - Nacrtati izgled
u elektrotehnici. elektrotehnici i serijskog,
oblasti primjene. paralelnog i usb
- Definie vrste i - Razlikuje portove porta, i navesti
ulogu portova raunara i vri znaenje pojedinih
raunara. prikljuivanje pinova (kontakta).
ureaja.
Vektorska i bitmap grafika
- Upoznaje elemente - Primjenjuje - Razvija pozitivan Vjeba:
i karakteristike matematike stav prema novim - Rad u programima
vektorske grafike. osnove vektora saznanjima. za vektorsku i
(dekartov i polarni bitmap grafiku,
- Upoznaje elemente koordinatni sistem) npr. Windows
i karakteristike u programima za Paint, Corel Draw,
bitmap grafike. grafiku. Adobe Photoshop i
- Upotrebljava (crta) sl.: crtanje
- Demonstrira rad u grafike objekate i - Razvija sposobnost grafikih objekata
(izabranim) razumije njihove zapaanja. zadatih osobina
programima za osnovne elemente. (poloaj, veliina,
vektorsku i bitmap - Poznaje osnove ispuna, granina
grafiku. (izabranih) linija, gradijent,
grafikih paketa ili itd.).
programa i koristi
njihove alate.
Primjena raunara u raznim oblastima nauke i tehnike
- Upoznaje osnovne - Koristi (izabrane) - Navikava se na Vjebe:
programe za matematike racionalno i - Kreiranje razliitih
primjenu raunara programe i njihove paljivo izvoenje matematikih
u razliitim elemente (npr. pojedinih izraza i formula,
oblastima nauke i Equation editor zadataka. korienje equation
tehnike paketa ms office, editora iz programa
(matematika, Mathcad, - Razvija sposobnost MS Word.
hemija, fizika...). matheass, Portable analize o
start, i dr.). prednostima i - Rad sa programima
- Opisuje osnovne - Razumije i na nedostacima iz paketa Portable
karakteristike i primjerima koristi upotrebe modernog start (pstart), za
upoznaje elemente (izabrane) raunarskog matematiku, fiziku
(izabranih) programa za sistema. i hemiju.
programa za dizajn primjenu u hemiji i
dokumenata. fizici (npr. Periodni - Kreiranje
sistem, jednostavnih
harmonijske primjera dizajna
oscilacije i sl.). dokumenata ili
- Razumije osnovne prezentacija (npr.
primjene raunara U programima
u dizajnu (crtanje poput: MS Power
objekata, Point, MS
24
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
dodavanje raznih Publisher, ili Adobe
efekata i dr.). Desiggner i sl.).
Cad programi za projektovanje i upravljanje procesima
- Upoznaje osnove - Razumije i na - Pozitivno Vjebe:
programa za primjerima koristi procjenjuje - Crtanje osnovnih
primjenu raunara osnovne elemente vanost saznanja iz 2d i 3d objekata u
u oblasti (CAD) programa za svog zanimanja. izabranom cad
projektovanja i projektovanje i programu (Solid
dizajna. dizajn, tipa: CAD, Works, Pro
ECAD, CAM, CAE, Engineering,
CASE, EDA. autocad ili sl.).
- Poznaje i na - Razvija Na internetu
primjerima koristi odgovornost za pronai sva
osnove primjene preuzetu obavezu u znaenja pojmova:
raunara u grupnom radu. CAD, CAM, ECAD i
mainskom sl.
konstruisanju,
graevinarstvu i Napomena:
arhitekturi. CAD - computer
- Upoznaje osnove - Razumije i na aided design.
procesnog primjerima koristi ECAD - electronic
upravljanja osnove NC, CNC, cad.
mainama (NC, DNC - upravljanja CAM - computer
CNC, DNC). numerikim aided
mainama. manufacturing.
CAE - computer
aided engineering.
CASE - computer
aided software
engineering
EDA - electronic
design automation
NC - numeric control
CNC - cmos numeric
control.
MOS - metal oxid
semiconductor.
DNC - direct numeric
control.
Programi za simulaciju rada elektrinih i elektronskih ema
- Upoznaje programe - Poznaje interfejs i - Navikava se na Vjeba:
za crtanje i koristi funkcije racionalno i - U programu tina
simulaciju rada programa tina. paljivo izvoenje crtati i testirati
elektrinih i - Crta elektrine pojedinih ponaanje razliitih
elektronskih ema. ema i koristi alate zadataka. elektrinih ema.
programa tina.
- Demonstrira rad
raznih elektrinih - Stie osjeaj o Napomena:
ema u programu vanosti upotrebe - Mogu biti korieni
tina. savremenih i programi: Edison,
- Koristi dostupni tehnolokih Visio Tehnical,
25
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
slobodni i/ili dostignua u izradi Electronics Work
komercijalni projektnih Banch, Protel,
softver za rad sa zadataka. Electric Field,
elektinim emama Orcad, Emmc,
i tampanim Eagle i sl.
ploama.
Program za simulaciju i upravljanje po sistemu Simens PLC LOGO
- Upoznaje se sa - Poznaje elemente - Uvia vezu izmeu Vjeba:
elementima sistema i program teorije i prakse. - Koristei program
sistema za Siemens LOGO: LOGO crtati razne
upravljanje interfejs, funkcije, elektrine
Siemens PLC LOGO: crtanje ema i eme,programski
program LOGO i korienje alata, simulirati njihov
ureaj PLC. simulaciju rada - Pokazuje pozitivnu rad, a potom
elektrinih ema. orijentaciju prema provjeriti njihovu
- Poznaje interfejs zanimanju. funkcionalnost na
ureaja PLC LOGO. ureaju PLC LOGO.
- Direktno
programira PLC
LOGO. Napomena:
- Vri prenos eme iz PLC - Programic
programa LOGO na Logical Control
ureaj PLC.
- Demonstrira rad
raznih ema u
programu i na
ureaju PLC LOGO.

- D. Smiljani, N. Petkovi, M. Filipovi: Primena raunara u elektrotehnici za II
razred srednje elektrotehnike kole, Zavod za udbenike i nastavna sredstva,
Beograd, 1997.
- M. Stankovi, M. Stankovi: Primena raunara u elektrotehnici za II razred
srednje elektrotehnike kole, Zavod za udbenike i nastavna sredstva Beograd,
Zavod za izdavanje udbenika, Novi Sad, 1991.
- Uputstvo za nastavnike za rad u TINA softveru, GTZ ,Podgorica, 2008.
- Semens, Uputstvo za rad na sistemu Siemens PLC LOGO, GTZ ,Podgorica, 2008.
- Semens, Prirunik za Siemens PLC LOGO, GTZ, Podgorica, 2008.
- Georg Omura: AutoCAD 13 za Windows, Mikro knjiga, Beograd,
- J. T. Roberts, SohoGraph: Uvod u AutoCAD 2002, Kruevac, 2002.
- G. Omura: AutoCad 2007, Mikro knjiga, Beograd,
- N. Klem: Uvod u primjenu raunara, Graevinska knjiga a.d., Beograd,
- Razni izvori na internetu.

- Nastava se izvodi u kabinetu opremljenim: raunarima sa multimedijalnom
opremom, legalnim i slobodnim softverom iz raznih oblasti nauke i tehnike, TINA
softverom za crtanje i simulaciju rada elektrinih i elektronskih ema i ureajima
za upravljanje procesima po sistemu Siemens PLC LOGO.
26
- Provjera znanja vri se usmeno i u toku vjebi.
- Usmeno - najmanje po jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu.
- Vjebe najmanje po jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu.
- Zakljuna ocjena na kraju klasifikacinog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u
klasifikacinom periodu.
- Zakljuna ocjena na kraju kolske godine izvodi se iz svih datih ocjena u
klasifikacinim periodima.


- Diplomirani inenjer elektrotehnike - smjer elektronike ili telekomunikacija
- diplomirani inenjer elektrotehnike.

Znanja
Predmet Znanja
- Uvod u primjenu raunara - Informatika - Operativni sistem Windows
i softver
- Hardver raunara
- Vektorska i bitmap grafika - Matematika - Koordinatni sistemi i
- Informatika osobine vektora
- Osnove rada u grafikim
programima
- Primjena raunara u - Matematika - Osnovne zakonitosti
raznim oblastima nauke i - Fizika prirodnih nauka
tehnike - Hemija - Operativni sistem i softver
- Informatika - Princip rada osnovnih
- Primijenjena elektronika elektronskih elemenata i
- Praktina nastava sklopova
- Elektrine eme i naini
povezivanja elemenata
- CAD programi za - Informatika - Osnovni principi procesnog
projektovanje i - Primijenjena elektronika upravljanja
upravljanje procesima - Mehatronika
- Programi za simulaciju - Informatika - Elektrine eme i nain
rada elektrinih i - Primijenjena elektronika povezivanja elemenata
elektronskih ema - Praktina nastava
- Program za simulaciju i - Informatika - Osnove principa
upravljanje po sistemu - Primijenjena elektronika programiranja
Simens PLC LOGO - Praktina nastava - Osnovne elektronske i
komponente automatike,
njihova funkcija i princip
rada
27
1.2.4. ELEKTRINA MJERENJA
1. Naziv predmeta: ELEKTRINA MJERENJA
Vrste nastave
Teorija Vjebe
nastava
I
II 36 36 72
III
IV
Ukupno 72 36 72

- Upoznavanje osnovnih pojmova u elektrinim mjerenjima.
- Uoavanje pojava, greaka pri mjerenju i definisanje uzroka nastanka greki.
- Upoznavanje mjernog pribora, mjernih instrumenata i principa njihovog rada.
- Upoznavanje i razumijevanje mjernih metoda.
- Sluenje katalozima o mjernim instrumentima i mjernim metodama.
- Sticanje osnovna znanja iz oblasti elektrinih i neelektrinih veliina za
samostalan rad na ugradnji, odravanju i remontu elektrinih instalacija, aparata
i ureaja.
mjera.
28
Razred: DRUGI
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
Uvod u predmet i greke pri mjerenju
- Nabraja osnovne - Uoava znaaj - Navikava se da radi Vjeba:
pojmove u mjerenja uopte, kooperativno. - Upoznavanje
elektrinim posebno elektrinih uenika sa nainom
mjerenjima i mjerenja. - Stie sigurnost i rada u laboratoriji
definie pojam preciznost u radu. sa posebnim
mjerenja. - Analizira standarde osvrtom na
- Definie pojam i potrebu njihovog sigurnost u radu i
fizike veliine, uvoenja u mjernu zatiti od strujnog
etalona i navodi tehniku. udara.
njihovu podjelu. - Razlikuje i na
- Objanjava pojam primjerima
standardizacije. pretvara mjerne
jedinice u si
- Definie osnovne sistemu.
mjerne jedinice u - Uoava uzroke
si sistemu. nastanka greaka.
- Definie pojam - Analizira rezultate

tanosti i greke mjerenja.
pri mjerenju.
- Objanjava naine
predstavljanja
dobijenih rezultata
mjerenja.
Pribor u elektrinim mjerenjima
- Nabraja mjernu - Razlikuje mjerni - Stie naviku za Vjeba:
opremu za pribor. samostalni i grupni - Odreivanje
elektrina - Shvata znaaj rad. strujne
mjerenja. izvora struje u konstante
- Definie izvore mjernoj tehnici i i mjerenje struje.
elektirne struje i razlikuje vrste
navodi njihovu izvora Vjeba:
podjelu. jednosmjerne i - Odreivanje
- Opisuje izvore naizmjenine naponske konstante
mjernih signala. struje. i mjerenje napona.
- Objanjava ulogu - Analizira osnovno
otpornika u djelovanje
elektrinim funkcijskog
mjerenjima. generatora i njegov
- Navodi podjelu i znaaj u
vrste otpornika. elektrinim
- Objanjava mjerenjima.
funkciju - Uoava znaaj i
kondenzatora i crta emu
njegova svojstva. djelitelja napona.
- Definie solenoid - Analizira razliku
kao element izmeu reostata i
strujnog kola. potenciometra.
29
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
- Razlikuje vrste
kondenzatora.
- Razlikuje vrste
solenoida.
Elektrini mjerni instrumenti
- Opisuje osnovni - Uoava slinosti - Razvija smisao za Vjeba:
princip rada izmeu urednost i - Regulacija struje u
mjernih instrumenta za sistematinost kolu pomou
instrumenata. mjerenje sile i prema radu i reostata.
elektrinih rezultatima rada.
instrumenata za Vjeba:
mjerenje - Regulacija napona
elektrine struje. - Razvija u kolu pomou
- Objanjava princip - Prepoznaje odgovornost za potenciometra.
rada analognih osnovne djelove mjerne ureaje
mjernih analognog kojima rukuje. Vjeba:
instrumenata na elektrinog - Provjera I
primjeru mjernog Kirhofovog zakona.
instrumenta sa instrumenta sa
kretnim kalemom. kretnim kalemom.
- Analizira princip
rada instrumenta
sa kretnim
kalemom.
- Razumije primjenu
instrumenta sa
kretnim kalemom
za mjerenje struje,
napona i otpora.
- Definie proirenje - Crta i analizira
mjernog opsega emu proirivanja
kod instrumenata mjernog opsega
sa kretnim ampermetra i
kalemom. voltmetra.
- Objanjava - Razlikuje principe
elektrodinamike, rada
indukcione, elektrodinamikih,
registrujue i indukcionih,
mjerne registrujuih i
instrumente sa mjernih
pokretnim instrumenata sa
gvoem. pokretnim
gvoem.
Elektronski mjerni instrumenti
- Opisuje princip - Analizira princip - Razvija sposobnost Vjeba:
rada analognog rada elektronskog logikog - Mjerenje struje i
elektronskog voltmetra. razmiljanja i napona pomou
voltmetra (EV). - Uoava razliku povezivanja znanja digitalnog
- Objanjava izmeu u cjelinu. multimetra (DMM).
elektronski elektronskog
voltmetar za voltmetra za
30
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
jednosmjernu i jednosmjernu i Vjeba:
naizmjeninu elektronskog - Izraunavanje
struju. voltmetra za maksimalne i
- Opisuje princip naizmjeninu efektivne
rada i primjenu struju. vrijednosti napona.
digitalnog - Shvata tehnike
multimetra (dmm) prednosti digitalnih
za mjerenje struje, multimetara.
napona, otpora i - Analizira osnovnu
kapacitivnosti; emu osciloskopa.
- Objanjava
konstrukciju
osciloskopa.
Mjerni transformatori
- Opisuje princip - Analizira emu - Razvija sposobnost - Pokazati uenicima
rada prikljuka strujnih i povezivanaj strujni i naponski
transformatora. naponskih mjernih teoretskog znanja mjerni
- Objanjava mjerni i transformatora. sa praktinim transformator.
regulacioni - Crta i analizira primjerima.
transformator. emu prikljuka
mjernih
instrumenata preko
mjernih
transformatora.
Mjerenje elektrinih veliina
- Objanjava mjerne - Izraunava otpor - Razvija Vjeba:
metode koje se pomou napona i sistematinost pri - Mjerenje otpora UI
odnose na struje (UI metoda). radu. metodom.
mjerenje otpora.
- Opisuje UI metodu - Shvata ta je Vjeba:
za mjerenje kapacitivnost i ta - Izraunavanje
kapacitivnosti. kondenzator nepoznate
predstavlja u kolu otpornosti vezom
- Objanjava naizmjenine otpora u rednoj i
mjerenje struje. paralelnoj vezi.
induktivnosti - Crta emu i
primjenom omovog izraunava Vjeba:
zakona. induktivitet ui - Izraunavanje
- Opisuje mjerenje metodom. nepoznatog
induktivnosti otpora,
pomou mjernih - Uoava princip induktiviteta i
mostova. rada mjernih kapaciteta pomou
- Objanjava mostova i odreuje RLC metra.
univerzalni mjerni induktivitet.
most za mjerenje - Razlikuje mjerna Vjeba:
induktivnosti, podruje na RLC - Mjerenje snage u
kapaciteta i otpora metru. kolu jednosmjerne
(RLC-metar). struje UI
- Navodi mjerne - Odreuje snagu u metodom.
metode za kolu jednosmjerne
mjerenje snage u i naizmjenine
31
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
kolu jednosmjerne struje pomou Vjeba:
i naizmjenine ampermetra i - Izraunavanje
struje. voltmetra. snage u kolu
- Objanjava - Crta i analizira naizmjenine
upotrebu vatmetra. emu za mjerenje struje pomou tri
snage vatmetrom. amprematra.
- Opisuje princip - Razumije princip
rada indukcionog rada indukcionog Vjeba:
brojila. brojila. - Izraunavanje
- Objanjava princip - Uoava princip snage u kolu
rada elektronskog rada elektronskog naizmjenine
brojila. brojila. struje pomou tri
- Crta i analizira voltmetra.
emu vezivanja
brojila na Vjeba:
niskonaponsku - Mjerenje snage
mreu. pomou vatmetra.
Mjerenje neelektrinih veliina
- Definie pojam i - Uoava osobine - Navikava se da Vjeba:
zadatak pretvaraa pratvaraa fizikih razmjenjuje - Osciloskopsko
fizikih veliina. veliina, i informacije. snimanje
elektronskih i karakteristika
- Objanjava pojam i elektrinih - Razvija sposobnost ulaznih i izlaznih
zadatak elektrinih pretvaraa. povezivanja veliina malog
i elektronskih - Analizira primjenu teorijskih znanja sa mrenog
pretvaraa i navodi pretvaraa fizikih praktinim transformatora.
primjenu veliina, primjerima.
pretvaraa za elektronske i
mjerenje. elektrine
pretvarae shodno
njihovim
osobinama:
temperature,
pritiska, vremena,
nivoa tenosti...
Nalaenje mjesta kvara na vodovima i kablovima
- Navodi vrste - Raspoznaje vrstu - Razvija pozitivan Vjeba:
kvarova na kvara na odnos prema - Utvrivanje mjesta
energetskim energetskim timskom radu i kvara na kablu
vodovima i vodovima i tolerantan odnos (kratak spoj,
kvarovima. kablovima. prema kolegama. zemljospoj i
- Navodi klasine - Razlikuje metode prekid) jednom od
metode za lokaciju za lokaciju mosnih metoda.
navedenih kvarova. pojedinih vrsta
kvara.
- Navodi i objanjava - Shvata znaaj
metode za pravilnog izbora
pronalaenje mjerne metode za
mjesta nastanka lokaciju
uzemljenja, odgovarajue vrste
prekida i kratkog kvara.
32
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
spoja na - Primijenjuje
energetskim vitstonov most za
provodnicima. lokaciju
uzemljenja.
- Uoava prednosti
savremenih metoda
za lokaciju mjesta
kvara u odnosu na
klasine metode.

- Dipl. ing. D. Martinovi: Elektrina mjerenja, Zavod za izdavanje udbenika i
nastavnih sredstava, Beograd, 1997.
- R. Opai: Mjerenja u elektronici, Zavod za izdavanje udbenika i nastavnih
sredstava, Beograd, 2003.
- T. umonja: Elektrina mjerenja, Zavod za izdavanje udbenika i nastavnih
sredstava, Beograd, 1991.

- Dio nastave u vidu vjebi iz ovog predmeta realizuje se u laboratoriji koja treba
biti opremljena: mjernim instrumentima i priborom (izvori struje, analogni i
digitalni mjerni instrumenti, osciloskop), ispitnim stolovima, raunarom sa
odgovarajuim softverom.

periodu.
- Pismene vjebe, domai zadaci i dr.
- Zakljuna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u
klasifikacionom periodu.


- diplomirani inenjer elektronike;

Znanja
Predmet Znanja
- Uvod u predmet i greke - Fizika - Fizike veliine i jedinice
pri mjerenju - Osnove elektrotehnike - Elektrine veliine i
- Praktina nastava jedinice
- Elektrini propisi i
standardi
33
Znanja
Predmet Znanja
- Pribor u elektrinim - Osnove elektrotehnike - Elementi elektrinog kola,
mjerenjima - Elekrtine instalacije i Omov zakon
osvjetljenja - Sistemi za rezervno
napajanje
- Mjerni instrumenti - Osnove elektrotehnike - Elektrine veliine i
- Fizika jedinice
- Praktina nastava - Mjerni instrumenti
- Mjerni transformatori - Osnove elektrotehnike - Elektrine veliine i
- Mjerenje elektrinih - Elektrotehniki materijali jedinice
veliina - Elektrine instalacije i - Magnetni materijali
osvjetljenja - Elektrina brojila
- Mjerenje neelektrinih - Primijenjena elektronika - Elektrini i elektronski
veliina pretvarai
- Nalaenje mjesta kvara na - Osnove elektrotehnike - Elektrine veliine i
vodovima i kablovima jedinice
34
1.2.5. PRIMIJENJENA ELEKTRONIKA
1. Naziv predmeta: PRIMIJENJENA ELEKTRONIKA
Vrste nastave
Teorija Vjebe
nastava
I
II 36 36 72
III 72 36 108
IV
Ukupno 108 72 180

- Upoznavanje sa djelovanjem aktivnih elektronskih elemenata.
- Osposobljavanje za potraivanje podataka u katalozima.
- Upoznavanje naina vezivanja aktivnih elemenata.
- Upoznavanje osnovnih izraunavanja pri izboru elemenata i dimenzionisanju
jednostavnih veza.
- Razlikovanje funkcije posebnih elektronskih elemenata u jednostavnim vezama.
Pravilno upotrebljavanje strune literature.
- Razvijanje radnih navika (sistematinosti, tanosti, dosljednosti).
- Repoznavanje tipova veza i njihovo funkcionisanje.
- Razvijanje interesa za praktini rad i povezivanje teorije sa praksom.
- Sticanje pozitivnog odnosa prema istoj okolini (deponovanju i reciklai
pokvarenih i istroenih elektronskih ureaja).
35
Razred: DRUGI
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
Poluprovodnici
- Objanjava - Uoava razliku - Razvija sposobnost - Prikazati model
kristalnu strukturu izmeu provodnika, zapaanja; atoma i diskutovati
i provodnost poluprovodnika i sa uenicima.
poluprovodnika. izolatora na osnovu
njihove kristalne - Gledati slajdove na
- Objanjava strukture kojima je
kristalnu reetku - Crta i razumije prikazano kretanje
poluprovodnika. kristalnu reetku naelektrisanih
- Objanjava Si. estica pod
poluprovodnike P i - Razumije proces - Preciznost i uticajem
N-tipa. nastajanja parova odgovornost u elektrinog polja.
elektron-upljina radu.
- Navodi vrste kao i pojam
kretanja generacija i
naelektrisanih rekombinacija.
estica u - Uoava razliku
poluprovodniku. izmeu haotinog,
difuznog i
- Opisuje kretanje usmjerenog
elektrona i upljina kretanja slobodnih
pod uticajem elektrona i
elektrinog polja. upljina.
- Razlikuje
poluprovodnike P-
tipa od
poluprovodnika N-
tipa.
Diode
- Opisuje proces - Crta PN-spoj i - Stie Vjeba:
obrazovanja pn- uoava raspodjelu sistematinost u - Odreivanje
spoja. elektrinog radu. snimanje
potencijala. karakteristika
- Objanjava - Uoava smjer diode.
direktnu i inverznu unutranjeg
polarizaciju PN- elektrinog polja
spoja. koje potie od - Razvija preciznost i
- Objanjava prostornog tanost u radu.
dobijanje strujno- naelektrisanja.
naponske - Razlikuje direktnu i
karakteristike inverznu
diode. polarizaciju pn-
spoja. - Razvija sposobnost
- Navodi vrste dioda. - Crta strujno- za saradnju i timski
naponsku rad.
- Objanjava rad karakteristiku
diode u diode i uoava prag
elektrinom kolu. provoenja u
oblasti direktne
36
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
polarizacije i
probojni napon u
oblasti inverzne
polarizacije.
- Razlikuje vrste
dioda (varikap,
tunelske, zener).
- Odreuje radnu
pravu i radnu taku
na karakteristici
diode.
Ispravljai
- Navodi vrste - Crta i analizira - Razvija sposobnost Vjeba:
ispravljaa. jednostavne eme stvaralakog - Jednostrani i
ispravljaa bez miljenja u dvostrani
- Objanjava i filtra u cilju povezivanju sa ispravlja.
razumije ispravljanja srodnim nastavnim - Povezati elemente
jednostrani i izlaznog napona. sadrajima. za ostvarenje
dvostrani - Razlikuje talasne jednostranog i
ispravlja. oblike izlaznih dvostranog
napona kod ispravljaa, sa i
- Definie razliitih bez filterskog
ispravljaki filtar. ispravljaa. kondenzatora.
- Uoava ulogu - Uoiti razliku meu
- Objanjava ispravljakog filtra ispravljenim
jednostrani i i funkciju peglanja naponima sa i bez
dvostrani ispravlja naponske kondenzatora
sa filtrom. talasnosti. pomou
- Crta i analizira dvokanalnog
- Objanjava Grecov eme ispravljaa i osciloskopa.
ispravlja. talasne oblike
- Objanjava napona sa filtrom. Vjeba:
primjenu zenerove - Razlikuje talasne - Stabilizator napona
diode na modelu oblike napona prije sa zenerovom
jednostavnog i poslije filtriranja. diodom.
stabilizatora - Crta Grecov spoj i - Vezati emu
napona. analizira ga. stabilizatora sa
- Razumije Zenerovom diodom
djelovanje i otpornicima za
jednostavnog optereenje.
stabilizatora Mjeriti izlazni
napona sa zener napon i struju.
diodom.
Bipolarni tranzistori
- Upoznaje se sa - Poznaje ulogu - Razvija sposobnost Vjeba:
unutranjom tranzistora i logikog - Snimanje ulazno-
strukturom uoava razliku razmiljanja i izlaznih
tranzistora. izmeu tranzistora povezivanja karakteristika
NPN i PNP-tipa. prethodno bipolarnog
- Objanjava princip - Crta i analizira steenog gradiva u tranzistora
rada tranzistora na ulazne i izlazne cjelinu.
37
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
modelu sa karakteristike Vjeba:
zajednikim tranzistora. - Snimanje prenosnih
emitorom, bazom i karakteristika
kolektorom. - Na primjerima tranzistora.
- Definie osnovne proraunava struju
komponente struja i koeficijent
u tranzistoru i strujnog pojaanaj.
koeficijent
strujnog pojaanja. - Crta i analizira
- Navodi naine eme spoja sa
vezivanja zajednikim
tranzistora u emitorom, bazom i
elektrinim kolima. kolektorom.
Pojaavai sa bipolarnim tranzistorima
- Definie osobine - Odreuje - Razvija analitiko Vjeba:
pojaavaa. pojaanje snage, miljenje. - Pojaava sa
ulaznu i izlaznu zajednikim
- Opisuje dobijanje otpornost na emitorom.
radne prave i radne modelu - Povezati elemente
take. pojaavaa. prema zadatoj
- Odreuje poloaj - Razvija tanost i emi. Dovesti
- Objanjava radne prave i radne preciznost. napone sa ulaza i
stabilizaciju radne take na izlaznim izlaza pojaavaa
take. karakteristikama na dvokanalni
tranzistora. osciloskop.
- Objanjava - Analizira pojaava - Raditi sa ulaznim
Darlingtonov spoj. sa stabilisanom naponom od
radnom takom. 1khz/10 mv.
- Definie tranzistor - Radi jednostavne
kao prekida. zadatke vezane za Vjeba:
proraun osnovnog - Tranzistor kao
pojaavaa. prekida.
- Crta i analizira - Povezati elemente
Darlingtonov spoj i prema zadatoj
odreuje njegove emi.
parametre. - Mjeriti izlazni
- Razumije princip napon na osnovu
rada tranzistora promjene ulazanog
kao prekidaa. napona.
Tranzistori sa efektom polja - FET-ovi (field efffect transistor)
- Upoznaje se sa - Razlikuje - Razvija analitinostVjeba:
unutranjom unipolarne i i logino - Statike
strukturom bipolarne zakljuivanje. karakteristike FET-
tranzistora sa tranzistore. a.
efektom polja - Crta i analizira - Razvija - Povezati emu za
(FET-a). strukturu FET-a i odgovornost u snimanje karakte-
razumije funkciju ispunajvanju radnih ristika FET-a.
- Objanjava statiku elektroda. obaveza. - Mjeriti
karakteristiku - Crta i analizira odgovarajui napon
FET-a. statike i struju.
karakteristike FET-
38
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
- Upoznaje se sa a. Vjeba:
pojmom i - Analizira MOSFET- - Pojaava sa FET-
funkcijom ostalih ove i razumije om.
vrsta unipolarnih funkciju prikljunih - Povezati elemente
tranzistora krajeva. prema emi. Mjeriti
(MOSFET i CMOS). ulazni i izlazni
- Objanjava napon sa i bez
jednosmjerni reim - Crta i analizira prikljuenog
rada pojaavaa sa osnovni pojaava potroaa.
FET-ovima. sa FET-om. - Raunati naponsko
- Definie radnu pojaanje i izlazne
pravu i radnu - Odreuje otpornosti.
taku. jednainu radne
prave i crta je u - Crtati radnu pravu
polju izlaznih na prenosnim
- Objanjava karakteristika. karakteristikama i
pojaava sa - Crta i analizira odrediti radnu
automatskim pojaava sa taku kod razliitih
prednaponom. automatskim primjeraka iste
- Definie naponsko i prednaponom. vrste FET-a.
strujno pojaanje, - Analitiki izvodi
ulaznu i izlaznu pojaanje, ulaznu i
otpornost. izlaznu otpornost.
- Opisuje MOSFET
(metaloxide - Analizira pojaava
semiconductor sa MOSFET-om sa
field-effect indukovanim
transistor) kao kanalom.
pojaavaki
element.
Oscilatori
- Definie pozitivnu - Zna uslov i princip - Razvija analitinost Vjeba:
povratnu spregu i oscilovanja. i logino miljenje. - RC oscilatori.
uslov oscilovanja. - Crta i analizira - Formirati RC
- Objanjava princip jednostavne RC i - Podstie usvajanje oscilator prema
rada oscilatora. LC oscilatore i novih znanja. emi.
analizira njihov - Mjeriti uestanosti
- Objanjava princip rad. oscilovanja pomou
rada - Crta i analizira perioda dobijenog
multivibratora. majsnerov oscilator napona.
sa bipolarnim
tranzistorima. Vjeba:
- Uoava potrebu - Formirati
stabilnosti majsnerov oscilator
frekvencije sa FET-om i
oscilovanja. napajanjem.
oscilatora. - Posmatrati na
- Analizira astabilni i osciloskopu
bistabilni dobijeni napon bez
multivibrator. i sa stabilizacijom
amplitude.
39
Razred: TREI
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
Integrisana i aritmetika kola
- Definie osnove - Razlikuje osnovne Vjeba:
Bulove algebre i logike operacije. - Snimanje
analizira logike - Crta i analizira karakteristika
sisteme pomou logiku mreu za integrisanih TTL
logikoh kola. realizaciju logikih kola.
funkcija. - Mijenjati ulazni i
- Objanjava - Na primjerima izlazni napon,
aritmetika kola. razlikuje binarne crtati zavisnost
komplementore, izlaznog napona od
- Definie komparaciju ulaznog.
memorijska kola. brojeva i sabiranje.
- Uporeuje i
razlikuje RS, T, JK i
D flip-flopove.
Elemeti energetske elektronike
Diode i tranzistori
- Upoznaje se sa - Uporeuje diodu - Razvija tanost i Vjeba:
osnovnim malih snaga i diodu preciznost. - Snimanje
specifinostima veih snaga. karakteristike u-i
energetskih dioda. kod energetskih
- Navodi osnovne - Razumije dioda.
kataloke konstrukciju - Povezati emu.
parametre kuita energetskih - Navikava se na Mjeriti napon i
energetskih dioda. dioda. proraunavanje i struju.
- Crta i analizira analiziranje. - Ispitati diode preko
- Upoznaje se sa strujno naponsku ispitivaa.
osnovnim karakteristiku
specifinostima energetske diode.
energetskih - Odredjuje snagu
bipolarnih termikih gubitaka
tranzistora. snanog
- Upoznaje se sa tranzistora.
nainima
korienja - Grafiki
energetskih interpretira
tranzistora vrijeme ukljuenja
prekidaki reim odnosno iskljuenja
rada. kod energetskih
- Objanjava tranzistora.
energetski MOSFET
tranzistor. - Objanjava rad
prekidakog kola
- Objanjava energetskog
etvoroslojnu MOSFET tranzistora
diodu (PNPN i zna ulogu gejta.
dioda). - Crta i analizira
strujno naponske
- Objanjava karakteristike
direktno i inverzno mosfet tranzistora.
40
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
polarisanu - Crta i analizira
etvoroslojnu strujno naponsku
diode. karakteristiku
etvoroslojne
diode.
- Zna primjenu
etvoroslojne
diode.
- Razumije pojavu
probojnih napona
kod etvoroslojne
diode.
Tiristori, diaci i triaci
- Navodi vrste - Razlikuje vrste - Povezuje ve Vjeba:
tiristora. tiristora. steeno znanje sa - Snimanje strujno
- Opisuje triodni - Crta i analizira novim pojmovima. naponske
tiristor. ekvivalentnu emu karakteristike
triodnog tiristora. tiristora.
- Navodi - Crta i analizira kolo - Povezati eme.
karakteristike za snimanje - Mjeriti vrijednosti
tiristora. karakteristika struje i napona.
tiristora. - Nacrtati grafike.
- Objanjava diak i - Crta i analizira
triak. strukturu, oznaku i Vjeba:
karakteristi. - Navikava se na - Upravljanje radom
- Crta i analizira analiziranje tiristora.
impulsno razliitih tehnika. - Upravljanje
pobuivanje jednosmjernim
tiristora i triaka. naponom.
- Crta talasne oblike - Upravljanje
naizmjeninog naizmjeninim
napona i struja IG i naponom.
IT.
- Objanjava fazno - Analizira Vjeba:
regulisanje pomou jednostavno kolo - Analizirati kolo za
diaka i triaka. za faznu regulaciju - Razvija preciznost faznu regulaciju
struje pomou pri radu. pomou diaka i
diaka i triaka. triaka i dva rc-
- Crta i uporeuje kola.
talasne oblike
napona gradske Vjeba:
mree, napona na - Pomono svetlo
kondenzatoru, (panik svjetiljka).
struje gejta i struje - Spojiti emu prema
kroz potroa. maketi i simulirati
- Navodi i opisuje - Razlikuje nestanak elektrine
naine ukljuivanja uspostavljanje energije.
tiristora i trijaka. struje u periodu
ukljuivanja Vjeba:
tiristora u - Runa regulacija
sluajevima jaine osvjetljenja.
41
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
aktivnog i - Spojiti emu prema
induktivnog maketi i
optereenja. regulacijom otpora
- Objanjava vrijeme - Razlikuje mijenjati jainu.
ukljuivanja ukljuivanje preko
tiristora. anode od Vjeba:
ukljuivanja preko - Statiki jednofazni
gejta. prekida.
- Opisuje tiristore sa - Razumije rad - Spojiti emu prema
iskljuivanjem na opteg kola za maketi.
gejtu (GTO ukljuenje i
tiristori). iskljuenje gto
tiristora.
- Opisuje naine - Poznaje nain
iskljuivanja iskljuivanja
tiristora i trijak. tiristora pomou
redno i paralelno
vezanog preidaa.
Energetski pretvarai
- Upoznaje se sa - Analizira izlazne - Razvija sposobnost Vjeba:
osnovnim emama oblike napona uoavanja, - Nazavisni invertor
usmjeravanja. ispravljaa sa analiziranja i napona (DC/AC);
diodom i sa proraunavanja. - realizacija
tiristorom. invertora.
- Opisuje grecov spoj - Razmatra rad Snimanje izlaznog
sa tiristorima. Grecovog spoja pri napona pomou
aktivnom i osciloskopa.
induktivnom
optereenju. Vjeba:
- Opisuje trofazni - Razmatra rad - Korektor napona
ispravlja sa ispravljaa pri mrenih potroaa.
srednjom takom. aktivnom i - Snimanje dobijenih
- Objanjava princip induktivnom napona putem
rada invertora. optereenju. osciloskopa.
- Objanjava invertor - Analizira
voen mreom. jednofazni Vjeba:
dvoperiodini - Zatita tiristorskih
invertor voen elemenata RLC
mreom. kolima.
- Nabraja vrste - Razlikuje strujni,
nezavisnih naponski i
invertora. rezonantni
- Objanjava invertor.
naizmjenini - Analizira rad
prevara sa naizmjeninog
skokovitom pretvaraa sa
promjenom mehanikim i sa
amplitude. elektronskim
preklopnikom.
- Objanjava - Analizira osnovne
naizmjenini eme
42
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
pretvara sa naizmjeninih
faznom pretvaraa.
regulacijom.
Primjeri primjene energetske elektronike
- Objanjava - Analizira uproenu - Razvija sposobnost Vjeba:
uproene eme emu upravljanja povezivanja ranije - Upravljanje
upravljanja motorima steenog teorijskog kolektorskim
motorima jednosmjerne znanja sa elektromotorima.
jednosmjerne struje. praktinim - Regulisanje broja
struje. primjenama. obrtaja.
- Objanjava - Analizira impulsnu Vjeba:
impulsnu regulaciju regulaciju brzine - Razvija - Realizacija
brzine motora motora odgovornost pri automatskog
jednosmjerne jednosmjerne praktinom radu. punjaa
struje. struje. akumulatorskih
- Objanjava - Analizira - Razvija pozitivan elemenata u
automatsku automatsku osjeaj prema tiristorskoj tehnici.
regulaciju jaine regulaciju jaine zanimanju. Vjeba:
osvjetljenja. osvjetljenaj. - Realizacija
- Objanjava princip - Analizira princip regulatora jaine
rada panik rada panik osvjetljenja u
svjetiljke. svjetiljke. tiristorskoj tehnici.
- Objanjava statiki - Analizira statiki Vjeba:
jednofazni jednofazni - Realizacija
prekida. prekida. muziko
svjetlosnih efekata
sa triacima.

- R. Opai: Elektronika I, Zavod za udbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2003.
- R. Opai: Elektronika za II razred elektrotehnike kole smjer energetike,
Zavod za udbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2001.
- N. Babi: Elektronika, Zavod za udbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2000.
- S. Stankovi, Radomir Lakovi: Elektronika, ETF Podgorica, 1999.
- Mr B.uri: Tiristori, Tehnika knjiga Beograd, 1984.

- Nastava se realizuje u uionici koja je opremljena: A/V sredstvima: grafoskopom,
dijaprojektorom sa odgovarajuim slajdovima i dr.,mjernim instrumentima
(digitalni ampermetri, voltmetri), ispitnim stolovima, maketama raznih
elektronskih uredjaja, osciloskopom, raunarom sa odgovarajuim softverom itd.

periodu.
- Pismene vjebe.
- Vjebe -najmanje po jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu.
43


- Diplomirani inenjer elektrotehnike, smjer elektronika ili telekomunikacije;
- diplomirani inenjer elektronike.

Znanja
Predmet Znanja
- Diode, bipolarni tranzistori, - Osnove elektrotehnike - Osnovna strujna kola
FET, MOSFET - Praktina nastava - Omov i Kirhohovi zakoni
- Primjena raunara u
elektrotehnici
- Pojaavai - Praktina nastava - Pojaavai
- Primjena raunara u
elektrotehnici
- Oscilatori - Praktina nastava - Stabilnost frekvencije
oscilovanja oscilatora
- Astabilni i bistabilni
multivibrator
- Energetska elektronika - Praktina nastava - Jednofazni dvoperiodini
invertor voen mreom
- Strujni, naponski i
rezonantni invertor
- Naizmjenini pretvara sa
mehanikim i sa
elektronskim preklopnikom
44
1.2.6. ELEKTRANE I RAZVODNA POSTROJENJA
1. Naziv predmeta: ELEKTRANE I RAZVODNA POSTROJENJA
Vrste nastave
Teorija Vjebe
nastava
I
II
III 72 72
IV 66 66
Ukupno 138 138

- Shvatanje potrebe za elektrinom energijom, njenim znaajem i ulogom za
razvoj drutva.
- Upoznavanje vrsta elektrana i naina proizvodnje elektrine energije.
- Shvatanje potrebe za nekonvencionalnim metodama proizvodnje elektrine
energije.
- Upoznavanje problema prenosa velikih snaga.
- Usvajanje strunih znanja o transformatorskim i razvodnim postrojenjima,
namjeni i sastavnim djelovima.
- Upoznavanje sa znaajem elektroenergetske efikasnosti i odrivosti
elektroenergetskog sistema u Crnoj Gori.
- Razumijevanje i pravilno upotrebljavanje strune terminologije.
- Upoznavanje sa opasnostima pri radu sa elektroenergetskim ureajima i
poznavanje propisa o sigurnosti na radu.
45
Razred: TREI
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
Uvodni dio
- Upoznaje se sa - Uoava povezanost - Razvija svijest o
znaajem i ulogom energetike sa svim znaaju i ulozi
energije za razvoj granama privrede. elektrine energije
drutva. za razvoj drutva.
- Upoznaje se sa - Shvata potrebu za
savremenim planiranjem razvoja
energetskim elektroprivrede.
trendovima u
svijetu.
Elektrane
- Opisuje - Razlikuje - Razvija ekoloku - Posjetiti
karakteristike hidroloke od svijest. hidroelektranu ili
hidroelektrana. energetskih termoelektranu.
karakteristika - Razvija pozitivan - Prikazati slajdove
- Objanjava glavne hidroelektrana. odnos prema ili grafike
djelove - Razlikuje vrste timskom radu i prezentacije
hidroelektrana brana. tolerantan odnos principa rada
(sistem - Razumije ulogu prema kolegama. pojedinih
akumulacije, zahvata, vodostana elektrana.
brana, zahvata, itd. - Razvija elju za - Prikazati slajdove
dovod vode, istraivanjem i ili grafike
vodostan i - Zna za koje padove novim saznanjima. prezentacije
cjevovod). se koriste pojedine skladitenja otpada
- Navodi vrste turbine. kod
vodenih turbina. - Uoava razliku termoelektrana i
izmeu nuklearnih
- Objanjava podjelu akumulacionih i elektrana.
hidroelektrana. protonih - Zadatak:
hidroelektrana kao - Potraiti na
i razliku izmeu internetu
derivacionih i informacije o
pribranskih. akcidentima kod
- Uporeuje nuklearnih
karakteristike he elektrana.
- Upoznaje glavne peruica i HE Piva. - Zadatak:
karakteristike - Podijeliti uenike
hidroelektrana u - Razumije uticaj na grupe. Zadati im
Crnoj Gori. hidroelektrana na istraivanje o
- Opisuje uticaj okolnu sredinu. alternativnim
hidroelektrana na - Analizira blok emu izvorima energije.
okolnu sredinu. termoelektrane i Diskusija.
- Objanjava podjelu na njoj pokazuje
termoelektrana i osnovne djelove.
navodi glavne - Na primjeru TE
djelove Pljevlja upoznaje
termoelektrana. glavne
karakteristike TE.
- Analizira princip
46
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
rada nuklearne
- Opisuje princip elektrane koristei
rada nuklearne blok emu.
elektrane. - Razumije posledice
zagaivanja
- Navodi uticaj vazduha i probleme
termoelektrana na smjetanja
okolinu. nuklearnog otpada.
- Razlikuje naine
dobijanja
- Nabraja elektrine energije
alternativne izvore iz alternativnih
energije. izvora.
Elementi razvodnih postrojenja
- Upoznaje ulogu i - Zna na osnovu ega - Razvija analitinost - Prikazati slajdove
vrste sabirnica. se vri i logino elemenata
- Objanjava vrste dimenzionisanje razmiljanje. razvodnih
potpornih i sabirnica. postrojenja i
provodnih - Razlikuje vrste kataloge
izolatora. izolatora na osnovu proizvoaa.
- Opisuje ulogu i oznaka.
nabraja vrste - Razlikuje razliite
rastavljaa. vrste rastavljaa.
- Upoznaje ulogu - Poznaje nain
visokonaponskih izbora
osiguraa. visokonaponskih
- Upoznaje ulogu i osiguraa.
vrste - Razlikuje naine
visokonaponskih rada razliitih vrsta
prekidaa. visokonaponskih
- Upoznaje ulogu i prekidaa.
vrste mjernih - Razlikuje naponske
transformatora. i strujne mjerne
transformatore.
Prenaponi, kratki spojevi i zemljospojevi
- Upoznaje vrste - Poznaje sredstva za - Razvija sposobnost
- Podjeliti uenike u
prenapona. zatitu od opaanja.
grupe i dati im
- Objanjava uzroke prenapona - Razvija osjeaj
jednostavne
nastajanja kratkih (odvodnici odgovornosti u
projektne zadatke
spojeva. prenapona). radu.
u kojima e izvriti
- Objanjava uzroke - Vri proraun
proraun struje
pojave struje kratkog - Razvija sposobnost
kratkog spoja.
zemljospojeva. spoja na za prepoznavanje
jednostavnom problema i
primjeru. doprinosi nalaenju
- Analizira rjeenja.
zemljospoj u
sistemu sa
izolovanim
zvjezditem.
47
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
Zatite u razvodnim postrojenjima
- Upoznaje uticaj - Zna opasnosti od - Razvija - Prikazati slajdove
struje na ovjeka i strujnog udara i odgovornosti u sa moguim
zna postupak mjere koje treba radu i potrebi posledicama od
ukazivanja prve preduzeti prilikom zatite na radu. strujnog udara i
pomoi. prve pomoi. ukazati na vanost
- Opisuje zatitu od - Poznaje zatite od potovanja propisa
atmosferskog atmosferskog - Razvija svijest o o zatiti.
pranjenja. pranjenja. vanosti
- Opisuje pogonsko i - Shvata ta je napon pridravanja
zatitno dodira i napon propisa.
uzemljenje na koraka.
visokom i niskom
napon.
48
Razred: ETVRTI
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
Elektrina postrojenja u radu i energetska efikasnost
- Navodi tipove - Crta i analizira - Razvija sposobnost - Posjetiti lokalni
dijagrama dnevni dijagram za prepoznavanje dispeerski centar.
optereenja i optereenja i krivu problema i - Prikazati slajdove
objanjava ih. trajanja nalaenje rjeenja. dnevnih i godinjih
optereenja. dijagrama
- Analizira optereenja.
pokrivanje dnevnog
dijagrama u cilju
to manjih
gubitaka elektrine
energije.
- Definie proizvodne - Razlikuje vrste
trokove za 1kwh. trokova kod
prizvodnje
elektrine
energije.
- Upoznaje naine - Shvata znaaj
kompenzacije kompenzacije - Stie sposobnost za
reaktivne energije. reaktivne energije razlikovanje
na veu energetsku nevanog od
efikasnost sistema. vanog.
- Opisuje zadatak - Shvata znaaj
dispeerske slube. kvaliteta elektrine
energije.
- Upoznaje - Analizira dijagram
automatsku zavisnosti
regulaciju uestanosti od
uestanosti i snage. snage.
- Opisuje princip - Crta i objanjava
automatizacije blok emu primjera
elektroenergetskog potpune
sistema. automatizacije.
Relejna zatita u elektroenergetskim postrojenjima
- Opisuje ulogu - Poznaje osnovna - Razvija analitinost - Pripremiti eme
zatitnih relejnih svojstva koja treba i logino pojedinih relejnih
ureaja. da ima relejna razmiljanje. zatita i analizirati
zatita. ih.
- Upoznaje vrste i - Crta i analizira
nain rada strujnih eme djelovanja
releja. strujnih releja.
- Upoznaje vrste i - Razlikuje
nain rada nadnaponske i
naponskih releja. podnaponske
releje.
- Opisuje nain rada - Razumije ulogu
releja snage. releja snage.
- Upoznaje ulogu - Poznaje sastav i
distantnog releja. djelovanje
distantnih releja.
49
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
- Objanjava ulogu - Shvata potrebu
vremenskog releja. selektivnosti
zatite.
- Opisuje vrste - Uporeuje dobre i
zatita mrea loe osobine
elektroenergetskog neusmjerene
sistema. prekostrujne i
usmjerene
prekostrujne
zatite.
- Nabraja zatite - Shvata vanost
sinhronih zatite sinhronih
generatora. generatora u
elektranama.
- Nabraja zatite - Crta i objanjava
energetskih emu brze
transformatora. prekostrujne
zatite i buholcove
zatite.
- Opisuje vrste - Analizira nain
zatita sabirnica. rada prekostrujne
zatite sabirnica na
emama.
Komandni i signalni ureaji u razvodnim postrojenjima
- Objanjava eme - Crta i analizira - Razvija sposobnost - Posjetiti
spajanja glavnih eme spajanja za prepoznavanje visokonaponsko
strujnih krugova. sabirnica,transform problema i razvodno
atorskog polja i nalaenje rjeenja. postrojenje.
dalekovodnog
polja.
- Upoznaje runo i - Razlikuje vrste
elektrino pokretanja
komandovanje prekidaa snage.
visokonaponskim
ureajima.
- Objanjava eme - Analizira naine
spajanja pomonih upravljanja
strujnih krugova. prekidaima snage
na odgovarajuim
emama.
- Opisuje vrste - Uoava vanost
signalizacije u signalizacije za
razvodnim sigurnost osoblja u
postrojenjima. postrojenjima.
Transformatorska i razvodna postrojenja
- Opisuje vrste - Razlikuje - Prikazati slajdove
transformatorskih i postrojenja za razliitih vrsta
razvodnih unutranju transformatorskih i
postrojenja. montau od razvodnih
postrojenja na postrojenja.
otvorenom
50
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
prostoru.
- Poznaje vrste
oklopljenih
postrojenja.
Radovi na izgradnji elektrinih postrojenja
- Opisuje montane - Shvata vanost - Razvija svijest o - Prikazati tehniku
radove u elijama i pridravanja vanosti dokumentaciju
poljima, u propisa i tehnike pridravanja proizvoaa.
zgradama i na dokumentacije propisa.
otvorenom proizvoaa
prostoru. prilikom montanih
radova.
Pogon i odravanje elektroenergetskih postrojenja
- Objanjava uslove - Shvata vanost - Prikazati tehniku
za stavljanje poznavanja dokumentaciju
elektrinog uputstava i propisa proizvoaa.
postrojenja u za svaku vrstu rada
pogon. u
elektroenergetskim
postrojenjima.
- Nabraja vrste - Poznaje mjere za
kontrola i remonta bezbjedan rad u
rasklopne opreme. beznaponskom
stanju.
- Razlikuje mjesene
kontrole i godinji
remont rasklopne
opreme.

- Prof. dr S. kuleti: Osnovi elektroenergetike, Univerzitet Crne Gore -
Elektrotehniki fakultet, Podgorica,2006.
- Prof. dr S. kuleti: Elektrane, Univerzitet Crne Gore - Elektrotehniki fakultet,
Podgorica, 2006.
- M. Popovi: Razvodna postrojenja i elektrane, Zavod za udbenike i nastavna
sredstva, Beograd, 2000.
- D. Jankovi, A. Mati, M. Radivojevi: Elementi elektroenergetskih postrojenja,

- Nastava se realizuje u uionici koja je opremljena raunarom, A/V sredstvima
(grafoskop, dijaprojektor s odgovarajuim slajdovima).

periodu.
- Pismene vjebe.
51


- Diplomirani inenjer elektrotehnike - smjer energetike;
- profesor elektrotehnike - smjer energetike;
- diplomirani inenjer elektronike smjer industrijske energetike.

Znanja
Predmet Znanja
- Elektrane - Osnove elektrotehnike - Proizvodnja elektrine
- Fizika energije
- Elementi razvodnih - Matematika - Dimenzionisanje sabirnica
postrojenja - Praktina nastava - Vrste izolacionih materijala
- Prenaponi, kratki spojevi I - Osnove elektrotehnike - Proraun struje kratkog
zemljospojevi - Matematika spoja
- Zatite u razvodnim - Praktina nastava - Opasnost od strujnog udara
postrojenjima
- Elektrina postrojenja u - Osnove elektrotehnike - Kompenzacija reaktivne
radu i energetska efikasnost - Praktina nastava energije
- Relejna zatita u - Praktina nastava - Selektivnosti zatite
elektroenergetskim - Automatsko upravljanje
postrojenjima
- Komandni i signalni ureaji - Praktina nastava - Zatitni i signalni ureaji
u razvodnim postrojenjima
- Transformatorska i - Elektrine maine i pogoni - Vrste transformatorskih i
razvodna postrojenja razvodnih postrojenja
52
1.2.7. ELEKTRINE MREE I DALEKOVODI
1. Naziv predmeta: ELEKTRINE MREE I DALEKOVODI
Vrste nastave
Teorija Vjebe
nastava
I
II
III 72 72
IV 66 66
Ukupno 138 138

- Upoznavanje sa podjelom i vrstama elektrinih mrea.
- Razumijevanje i pravilno upotrebljavanje strune terminologije.
- Upoznavanje i razumijevanje konstrukcijskih elemenata elektroenergetskih
vodova.
- Upoznavanjeje propisa i pravilnika o izgradnji elektroeneretskih vodova.
- Upoznavanje uloge razliitih materijala, njihovih fizikih i hemijskih
karakteristika.
- Razvijanje sposobnosti za termiki, elektrini i mehaniki proraun
elektroenergetskih vodova niskog i visokog napona.
- Razvijanje sposobnosti analize pojava, kvarova i nain odravanja
elektroenergetskih vodova.
- Prepoznavanje i razumijevanje primjene osnovnih fizikih zakona kod elektrinih
instrumenata, maina i ureaja.
- Poznavanje mjera zatite pri radu.
- Primjenjivanje teorijskog znanja u praktinom radu.
pristup.
53
Razred: TREI
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
Uvod
- Upoznaje se s - Poznaje razvoj - Razvija sposobnost - Crtati eme i
pojmom prenos sistema za prenos i logikog analizirati
elektrine raspodjelu razmiljanja. najednostavnije i
energije. elektrine najraspros-
energije. - Razvija svijest o tranjenije sisteme
- Navodi podjelu i - Zna ta je zadatak potrebi za za raspodjelu
vrste eiektrinih elektrine mree. elektroenergetsko elektrine
mre. - Poznaje m efikasnou. energije.
predstavljanje
- Nabraja standardne elektroenergetskih
napone elektrinih vodova u
mrea. planovima.
- Zna kako se
- Upoznaje sisteme vrijednost napona
za raspodjelu napajanja direktno
elektrine odraava na rad i
energije. vijek trajanja
prijemnika.
- Shvata znaaj
elektroenergetske
efikasnosti.
Konstrukcijski elementi elektroenergetskih vodova
- Opisuje - Uoava osnovne - Razvija osjeaj za - Pokazati elemente
elektroenergetske elemente koji red i urednost za spajanje,
nadzemne vodove. sainjavaju radnog prostora. privrivanje i
nadzemni vod. vjeanje
- Upoznaje - Zna koji se - Razvija svijest o provodnika.
provodnike i materijali koriste znaaju uvanja
zatitnu uad. za izradu ivotne sredine. - Na primjerima
provodnika i potpune oznake
zatitnih uadi. - Stvara radne kabla objasniti
- Poznaje podjelu navike. oznaavanje
provodnika prema kablova i
konstrukciji. - Razvija smisao za kablovskih
- Opisuje stubove i - Poznaje izbor timski rad. snopova.
njihovu funkciju u konstrukcije stuba,
vodu. raspored - Pokazati uzorke
provodnika na kablova.
stubu i temelje
stubova.
- Nabraja vrste - Razlikuje izolatore
izolatora i opisuje za niski, srednji i
njihovu ulogu. visoki napon.
- Razlikuje vrste
konzola, pribor za
spajanje, pribor za
vjeanje
izolatorskih lanaca
54
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
i dopunske
elemente voda.
- Objanjava - Razlikuje
konstrukciju energetske kablove
energetskih prema naponu,
kablova. vrsti struje, broju
ila, materijalu
provodnika i vrsti
izolacije.
- Razlikuje
energetske kablove
prema slovnim i
brojanim
oznakama i
bojama.
- Nabraja i opisuje - Poznaje vrste i
kablovski pribor i ulogu kablovske
njegovu primjenu. glave i kablovske
spojnice.
- Zna gdje se
primjenjuju
kablovske
prikljune kutije.
- Shvata ulogu
razvodnih ormana i
kablovske
kanalizacije.
- Opisuje energetske - Poznaje
vodove sa konstrukciju
samonoseim samonoseeg
kablovskim kablovskog snopa
snopom. za niski i srednji
napon.
- Razlikuje
samonosee
kablove prema
slovnim i brojanim
oznakama.
- Zna koji se pribor
- Nabraja pribor za koristi za vjeanje,
niskonaponske i nastavljanje i
srednje naponske spajanje
samonosee samonoseih
kablovske snopove. kablovskih
snopova.
Izgradnja elektoenergetskih nadzemnih vodova
- Opisuje pripremne, - Uoava ulogu - Razvija - Posjetiti trasu
gradjevinske, privremenih sistematinost u elektoroenergetsk
elektromontane i objekata. radu. og nadzemnog
zavrne radove. - Poznaje kako se voda visokog
priprema trasa napona (prilikom
55
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
voda i postupak izgradnje ili
gradjevinskih remonta ) i
radova. upoznati se sa
- Poznaje montiranje elektromonanim
opreme na radovima.
stubovima
razvlaanje
provodnika,
privrivanje
provodnika na
potporne izolatore
i izolatorske lance,
montiranje
priguivaa
vibracija,
montiranje
rastojnika.
Izgradnja elektroenergetskih kablovskih vodova
- Opisuje pripremu - Uoava znaaj - Razvija sposobnost - Posjetiti trasu
trase za polaganje utvrdjivanja za razlikovanje elektroenergetskog
kablovskog voda. prisustva i poloaja nevanog od kablovskog voda (u
drugih instalacija u vanog. igradnji ili
- Nabraja naine zemlji za pripremu remontu).
polaganja kablova trase kablovskog
u rov. voda.
- Poznaje postupak
- Opisuje zavrne polaganje kabla
radove trase voda. pomou
transportera.
- Nabraja i opisuje - Poznaje posupak
specijalne polaganje kablova
sluajeve u kablovsku
polaganja kanalizaciju.
elektroenergetskih - Poznaje
kablova. nastavljanje
kablova pomou
spojnica.
- Zna uslove za
paralelno voenje i
ukrtanje
energetskih i
telekomunikacionih
kablova.
- Shvata znaaj
naponskog
ispitivanja
kablovskog voda i
detaljne tehnike
dokumentacije.
- Shvata specifinost
polaganja
56
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
energetskih
kablova na
mostovima,kroz
vodu itd.
Izgradnja elektrenergetskih vodova sa samonoseim kablovskim snopom (SKS)
- Opisuje nain - Uoava prednosti - Razvija sposobnost - Pokazati slajdove
izgradnje sks u odnosu na zapaanja. sa SKS.
niskonaponskih i klasine vodove.
srednjenaponskih - Poznaje naine
vodova sa SKS. polaganja SKS.
- Poznaje
elektromontane
radove SKS.
Mehaniki proraun nadzemnih elektroenergetskih vodova
- Opisuje i nabraja - Odredjuje ugib - Razvija sposobnost - Projektni zadatak:
elemente provodnika na prepoznavanja Mehaniki proraun
mehanikog ravnom i kosom problema i za djelove
prorauna terenu. nalaenja reenja. nadzemne mree.
nadzemnih vodova. - Uoava vanost
dodatnog
optereenja voda.
- Analizira ponaanje
nadzemnog voda
pri promjeni
temperature.
- Zna kako se vri
dimenzioniranje
razliitih vrsta
stubova.
57
Razred: ETVRTI
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
Uvod u proraune elektroenergetskih vodova
- Objanjava svhu i - Poznaje zahtjeve - Razvija sposobnost - Obnoviti elemente
vrste prorauna koje treba da analiziranja i mehanikog
elektroenergetskih ispuni elektrina logikog prorauna.
mrea. mrea prije nego zakljuivanja.
to se pristupi
njenom
projektovanju.
Termiki proraun elektroenergetskih vodova
- Upoznaje postupak - Zna postupak - Razvija svijest o - Odrediti presjek
izbora presjeka prorauna. vanosti provodnika na
provodnika - Koristi tabele za pridravanja primjerima :prema
nadzemnih i izbor presjeka tehnikih jaini struje i
kablovskih vodova provodnika. standarda i temperaturi
prema propisa. okoline.
dozvoljenom
strujnom
optereenju.
Elektrini proraun voda
- Definie osnovne - Pozaje osnovne - Razvija - Primjer:
parametre voda. parametre voda. analitinost i - Elektrini proraun
- Upoznaje - Razlikuje logino po ekvivalentnoj -
ekvivalentne eme parametare u razmiljanje. emi i T-emi.
voda. ekvivalentnim
emama voda.
- Objanjava - Zna odrediti pad
elektrini proraun napona i gubitak
niskonaponskog i snage jednofaznog
visokonaponskog i trofaznog voda.
voda. - Vri elektrini
proraun
- Objanjava ulogu niskonaponskog
transformatora u voda za razliite
sistemu za prenos vrste
elektrine optereenja.
energije. - Vri elektrini
proraun po
- Upoznaje se sa ekvivalentnoj
pojmom prirodna emi sa rednim
snaga voda. parametrim.
- Izvodi elektrini
proraun voda po
ekvivalentnim
emama.
- Izraunava
prirodnu snagu
voda.
Projektovanje elektrinih mrea
- Objanjava upustvo - Zna kako se - Razvija svijest o - Pokazati primjere
58
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
za projektovanje odredjuje potreban vanosti uraenih projekata
elektrinih mrea broj pridravanja elektrinih mreai
niskog napona. transformatorskih tehnikih standarda diskutovati.
stanica. i propisa.
- Objanjava - Zna izraz za
projektovanje izraunavanje - Razvija sposobnost
nadzemnih instalisane snage. analiziranja i
elektroenergetskih - Poznaje faze logikog
vodova. projektovanja zakljuivanja.
nadzemnih
- Objanjava elektroenergetskih
projektovanje vodova: izbor
kablovskih napona,izbor trase
elektroenergetskih voda,trasiranje
vodova. linije i snimanje
profila trase voda,
odreivanje
poloaj stuba.
- Zna kako se vri
izbor trase
kablovskog voda.
- Vri izbor napona
kablovskog
voda,izbor tipa
kabla,presjeka
provodnika.
Pogon i odravanje elektroenergetskog voda
- Opisuje uslove za - Zna potupak za - Razvija osjeaj o - Upoznati uenike
prvo stavljanje interni pregled potrebi sa najeim
elektroenergetskog voda, dobijanje sistematinosti u kvarovima
voda u pogon. saglasnosti,stavljan radu. elektroenergetskih
- Upoznaje propise i je voda u pogon i vodova.
pravilnike za itd.
odravanje - Poznaje postupak
elektroenergetskih revizije i remont
vodova. nadzemnih i
kablovskih vodova.

- S. Brankovi: Elektrine mree i dalekovodi za III razred, Zavod za udbenike i
- S. Brankovi: Elektrine mree i dalekovodi za IV razre, Zavod za udbenike i

- Nastava se realizuje u uionici koja je opremljena raunarom i A/V sredstvima
(grafoskop i dijaprojektor s odgovarajuim slajdovima).
59
periodu.
- Pismeni zadaci - po jedan u polugoditu IV razreda.
- Pismene vjebe.
8.Uslovi za napredovanje i zavretak predmeta


- Diplomirani inzenjer elektrotehnike smjer energetike;
- profesor elektrotehnike smjer energetike;
- inenjer elektrotehnike smjer energetike.

Znanja
Predmet Znanja
- Podjela i vrste elektrinih - Fizika - Osnovni pojmovi o fizikim
mrea - Elektrotehniki materijali i elektrinim veliinama
- Vodovi
- Konstrukcijski elementi - Mehanika - Vodovi
eleketroenergetskih vodova - Fizika
- Izgradnja - Fizika - Elektromontani radovi
elektroenergetskih mrea - Onove elektrotehnike
- Razvodna postrojenja
- Temiki i elektrni - Fizika - Tabele za izbor presjeka
proraun - Elektrotehnika provodnika
elektroenergetskih vodova - Elektrotehniki materijali - Proraun gubitka snage i
stepena iskorienja u
vodu
- Pogon i odravanje - Elektrotehnika - Revizija i remont
elektroenergetskog voda - Razvodna postrojenja nadzemnih i kablovskih
vodova
60
1.2.8. ELEKTRINE MAINE I POGONI
1. Naziv predmeta: ELEKTRINE MAINE I POGONI
Vrste nastave
Teorija Vjebe
nastava
I
II
III 72 72
IV 66 33 99
Ukupno 138 33 171

- Upoznavanje osnovnih pojmova kod elektrinih maina i pogona.
- Upoznavanje razliitih vrsta transformatora i njihovih principa rada.
- Sticanje osnovnih znanja o razliitim vrstama motora i poznavanje njihovih
principa rada.
- Razumijevanje potrebe redovnog odravanja elektrinih maina.
- Upoznavanje osnova elektromotornih pogona.
- Sticanje znanja o radu i karakteristikama elektromotora.
- Upotrebljavanje strunu literaturu.
- Razvijanje radnih navika (sistematinost, tanost).
- Pravilno korienje strune terminologije.
- Upoznavanje mjera zatite pri radu.
- Primjenjivanje teorijskog znanja u praktinom/laboratorijskom radu.
pristup.
61
Razred: TREI
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
Transformatori
- Upoznaje svrhu - Uoava znaaj - Razvija analitiko - Korstiti slajdove,
transformatora. elektromagnetne miljenje. slike razliitih vrsta
indukcije za rad transformatora za
- Upoznaje transformatora. - Razvija prezentaciju.
materijale koji se - Razumije proces odgovornost o
primjenjuju za nastajanja zatiti ivotne - Organizovati
izradu naizmjeninog sredine. posjetu
transformatora i magnetnog fluksa u transformatorskom
elektrinih maina. magnetnom kolu postrojenju.
- Objanjava nain transformatora.
rada - Razumije - Definisati zadatke
transformatora. unutranju iz prorauna
strukturu transfor. transformatora za
- Definie magnetni I uoava da manje grupe
fluks i indukciju pri transformator radi uenika.
stalnom primarnom sa visokim
naponu. stepenom - Koristiti grafike,
iskorienja. dijagrame,
- Objanjava ogled - Crta i analizira projekte i
praznog hoda dijagram promjene diskuskutovati.
transformatora. zajednikog
- Objanjava ogled magnetnog fluksa i
kratkog spoja indukovanog
transformatora. napona navojka u
funkciji vremena.
- Uoava znaaj
stalnog napona i
- Definie gubitke uestalosti za
snage i stepen prenos i razvod
iskorienja el.energije.
transformatora. - Razlikuje gubitke
snage u gvodju
transformatora.
- Razlikuje gubitke
snage u bakru
- Objanjava kapov transformatora.
trougao na osnovu - Crta uproeni
podataka iz ogleda vektorski dijagram
kratkog spoja. transformatora;
- Crta spoljnu
karakteristiku
transformatora i
uoava promjenu
napona pri
promjeni
optereenja
transformatora.
- Crta dijagram
62
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
stepena
iskorienja
transformatora i
analizira PCU i PFE.
Trofazni transformatori
- Nabraja i - Razlikuje sprege - Razvija svijest o - Koristiti eme
objanjava navoja jednofaznih potrebi kvalitetnog vezivanja
dijagrame i trofaznih napajanja kod transformatora i
sprezanja. transformatora i razliitih vrsta diskutovati.
oznaava njihove potroaa.
- Objanjava krajeve. - Koristiti kataloge
paralelan rad - Crta odgovarajui za izbor
transformatora. vektorski dijagram. transformato.
- Crta emu
- Objanjava rad sprezanja - Razvija svijest za
trofaznih transformatora za tehniku tanost i
transformatora pri paralelan rad i odgovornost pri
nesimetrinom analizira. radu.
optereenju. - Crta i analizira
spregu trougao-
zvijezda, zvijezda-
slomljena zvijezda
pri nesimetrinom
optereenju.
Posebne vrste transformatora
- Objanjava nain - Uporedjuje - Razvija sposobnost - Koristiti
rada autotransformator povezivanja autotransformator i
jednonamotnog sa obinim predhodno objanjava
transformatora. transformatorima. steenog s novim primjenu.
znanjem.
Elektrno i magnetno kolo obrtnih elektrinih maina
- Objanjava - Razlikuje ulogu - Razvija sposobnost - Pokazati elemente
magnetno kolo el. statora i rotora kod brzog elektrinih maina
maine. obrtnih elektrinih prepoznavanja na predavanjima.
maina. razliitih
- Upoznaje vrste - Razlikuje induktore kriterijuma.
induktora i njihovu sa istaknutim
primjenu. polovima i pune
induktore.
- Definie magnetni - Zna da izrauna
fluks po polu magnetni fluks po
induktora. polu indukta.
Pravila o izvoenju viefaznih namotaja
- Upoznaje se sa - Zna ta je navojak, - Razvija analitiko - Pokazati slajdove i
osnovnim navojni dio, miljenje i pravilan slike razliitih
pojmovima i navojni korak, odnos prema namota indukta.
pravilima o fazni navoj i korak mainama i
izvodjenju oljebljenja. opremi.
viefaznih - Razlikuje vrste
namotaja. namota prema:
duini navojnog
63
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
koraka, broju faza, - Dati zadatke za
vrsti pojasa, broju crtanje trofaznih
ljebova, nainu jednoslojnih,dvoslo
vezivanja navojnih jnih namota
djelova i obliku dijelei uenike na
navojnih djelova. grupe.
- Razlikuje namote
sa odeljenim
pojasevima i - Koristiti raunar,
mjeovitim projektor i
pojasevima. projekciono platno
- Zna da izrauna za prikazivanje
broj pari polova, razliitih primjera.
polni i navojni
korak, fluks po
polu,
elektromotornu silu
po navojku.
- Objanjava Teslin - Razumije Teslino
viefazni induktor. obrtno polje.
- Definie indukovani - Odreuje
napon u viefaznim indukovani napon u
namotajima. jednom
provodniku, napon
navojka, navojnog
dijela, napon skupa
navojnih djelova i
napon faznog
navojka.
Asihroni motori
- Objanjava nain - Crta i analizira - Razvija svijest o - Koristiti elemente
rada trofaznog mehaniku vanosti i potrebi trofaznih motora
asihronog motora. karakteristiku preciznosti pri za demonstraciju
asihronog motora. radu. tokom predavanja.
- Objanjava kruni - Crta i analizira
dijagram asihronog elektrine i
motora. mehanike - Koristiti slajdove,
karakteristike slike razliitih vrsta
asinhronog motora asihronih motora.
dobijene iz krunog
dijagrama.
- Definie stepen - Izraunava stepen
iskorienja snage iskorienja snage
u asihronom asihronog motora i
motoru. crta dijagram
peobraja.
- Objanjava nain - Shata obrtni
rada jednofaznog momenat asihronog
asihronog motora. motora.
Putanje u rad asihronih motora
- Objanjava naine - Zna koje zahtjeve - Razvija sposobnost - Koristiti razliite
64
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
putanja u rad treba zadovoljiti za analitiko vrste ema za
asihronih motora. pri putanja miljenje. putanje u rad
motora u rad. asihronih motora i
- Poznaje putanje u diskutuje.
rad asihronog
motora pomou
rotorskih
otpornika.
- Poznaje putanje u
rad asihronog
motora pomou
prebacivaa
zvijezda-trougao.
- Razlikuje putanje
u rad pomou
prigunica u kolu
statora i
autotransforma
tora.
Promjena brzine obrtanja asihronog motora
- Objanjava naine - Izraunava brzinu - Razvija strunost u - Koristiti razliite
promjene brzine obrtanja rotora radu sa asihronim eme za promjenu
asihronog motora. asihronog motora i motorima. brzine asihronih
analizira naine motora i diskutuje.
- Objanjava mijenjanja brzine.
mijenjanje brzine - Crta mehanike
obrtanja pomou karakteristike pri
rotorskog mijenjanju brzine
otpornika. pomou rotorskog
- Objanjava otpornika.
mijenjanje brzine - Crta emu
obrtanja prevezivanja
promjenom broja namota statora
pari polova. radi dobijanja
odnosa broja
- Objanjava parova polova 1:2.
promjenu brzine - Zna kako se
obrtanja asihronog mijenja
motora promjenom frekfrencija
uestalosti. napona napajanja
statora.
Sinhrone maine
- Objanjava nain - Uoava da su - Razvija sposobnost - Koristiti skice ili
rada sinhrone brzine rotora i za analitiko prikaze presjeka i
maine i njenu magnetnog fluksa miljenje. djelova sinhrone
primjenu. statora iste. maine.
- Poznaje
konstrukciju
sinhrone maine.
- Razlikuje maine sa
punim induktorom i
65
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
- Objanjava nain istaknutim
rada sinhronog polovima.
gene. - Razlikuje
- Definie magnetni hidrogeneratore i
napon induktora i turbogeneratore.
indukta, pobudne - Crta i analizira
struje,magnetne vektorski dijagram
flukseve sinhrone magnetnih napona
mae. induktora i indukta
- Definie magnetnu i njihov dijagram
reakciju indukta pri struja.
razliitim vrstama - Razumije
optereenjima. magnetnu reakciju
indukta pri
- Definie i mjeovitom
objanjava optereenju
karakteristike sinhrone maine.
sinhronog - Crta i analizira
generatora. karakteristike
sinhronog
- Objanjava generatora pri
sprezanje sinhronih razliitim vrstama
generatora za optereenja.
paralelan rad i - Zna uslove
raspodjelu sinhronizacije
optereenja. generatora.
Sinhroni motori
- Nabraja i - Zna koja su - Razvija sposobnost - Pokazati primjere
objanjava nain svojstva sinhronih povezivanja upotrebe sinhronih
rada i primjenu motora. predhodno motora, npr. kod
sinhronih motora. - Crta i analizira steenog s novim programatora
- Objanjava emu prikljuenja znanjem. kunih ureaja.
putanje u rad faznog
sinhronog motora i kompenzatora za
njegovu ulogu za popravku sainioca
popravku faktora snage.
snage.
Maine jednosmjerne struje
- Objanjava nain - Poznaje - Razvija sigurnost - Koristiti elemente
rada i primjenu konstrukciju pri radu s maina
maina maina elektrinim jednosmjerne
jednosmjerne jednosmjerne elementima i struje za
struje. struje. aparatima. demonstraciju u
- Pojanjava osnovne - Izvodi izraz toku predavanja.
pojmove i pravila indukovanog
namota indukta; napona u induktu.
- Izvodi izraz - Koristiti slajdove,
elektromagnetnog slike i eme u toku
momenta maine predavanja.
jednosmjerne
struje.
66
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
- Opisuje magnetno - Razlikuje omaste
polje maine i valovite
jednosmjerne namote,uporedjuje
struje. i zna njihovu
primjenu.
- Zna ta je
magnetna reakcija
- Navodi gubitke indukta i poznaje
snage i stepen sredstva za njeno
iskorienja maina suzbijanje.
jednosmjerne - Poznaje sredstva za
struje. poboljanje.
- Objanjava princip - Izraunava stepen
rada generatora iskorienja snage
jednosmjerne maine
struje. jednosmjerne
struje
- Crta i analizira
karakteristiku
praznog hoda,
spoljnu
- Objanjava princip karakteristiku i
rada motora karakteristiku
jedosmjerne pobude generatora
struje. jednosmjerne
struje.
- Crta principijelne
eme motora
jednosmjerne
struje u zavisnosti
od naina
pobudjivanja.
- Crta i analizira
karakteristike
brzine, momenta i
mehanike
karakteristika
motora jednosmj.
struje.
Komutatorni motori
- Upoznaje se sa - Razlikuje - Pokazati mali
osnovnim jednofazne i univerzalni
pojmovima univerzalne komutatorni motor
komutatornih komutatorne i diskutovati.
motora. motore.
- Objanjava princip - Crta i analizira
rada univerzalnih vektorski dijagram
komutat. motora. stuja i napona.
67
Razred: ETVRTI
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
Osnove odravanja transformatora i elektromotora
- Upoznaje sistem, - Razumije potrebu - Razvija Vjeba:
strukturu, vidove i redovnog odgovornost o - Mjerenje otpora
tehnologiju odravanja. zatiti ivotne transformatora.
odravanja. - Razlikuje kvarove sredine.
transformatora, Vjeba:
uzroke kvarova i - Provjeravanje
njihovo oznaka krajeva
otklanjanje. jednofaznog
- Razlikuje opte transformatora.
kvarove
elektromotora i Vjeba:
radne maine, - Rastavljanje i
uzroke kvarova i sastavljanje
njihovo asinhronog motora.
otklanjanje.
- Razlikuje grupne,
pojedinane,
viemotorne i
automatizovane
pogone.
- Analizira jednainu
kretanja.
Osnovne karakteristike elektromotornih pogona
- Upoznaje vrste - Razlikuje trajanje - Pokazuje Vjeba:
elektromotornihpo prelaznih procesa spremnost za - Regulacija brzine
gona, vrste pri putanju i timski rad i razvija asihronog motora
optereenja zaustavljanju pozitivnu promjenom
elektromotora. elektromotornog orjentaciju ka uestalosti napona
pogona. zanimanju. statora.
- Poznaje nain
spajanja
elektromotora sa
radnim mainama.
- Crta i analizira
osnovnu blok emu
automatizovanog
pogona.
Osnovi mehanike elektromotornih pogona
- Definie svodjenje - Razlikuje svodjenje - Razvija sposobnost Vjeba:
kretanja mehanikog povezivanja - Kontrola rada
elemenata otpornog momenta teorijskih znanja sa motora krajnjim
elektrmotornog maine i zamajnog praktinom prekidaima.
pogona na jednu momenta na vratilo primjenom. - Montaa i
osu obrtanja. elektromotora. povezivanje
- Definie radne - Poznaje izbor elemenata po
karaktiristike elektromotora pri zadatoj emi.
elektrmotornog razliitim reimima
pogona. rada.
68
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
- Opisuje izbor - Shvata znaaj Vjeba:
elektromotora pri zagrijavanja i - Proraun
raznim reimima hladjenja elektromotora za
rada elektromotora za dizalicu.
elektromotornog izbor reima rada
pogona. elektromotornog Vjeba:
pogona. - Promjena smjera
- Izraunava faktor obrtanja trofaznog
preoptereenja. asihronog motora.
- Zna koje elemente - Povezivanje
treba imati u vidu elemenata zadate
prilikom izbora eme automatike i
elektromotora za putanje u rad.
pogon neke
maine.
- Zna kakvu ulogu
imaju prelazna
stanja rada
elektromotornog
pogona na izbor
elektromotora.
- Zna koje su
karakteristike tri
osnovna oblika
elektrinog
pogona.
- Poznaje ulogu
zamajnog momenta
u vezi sa trajanjem
ubrzavanja ili
usporavanja
elektromotornog
pogona.
- Odreuje zavisnost
teine i cijene
mehanikog
prenosa od broja
obrtaja.
- Razlikuje izbor
snage
elektromotora za
trajni,intermitiran i
kratkotrajan
pogon.
Putanje u rad i zaustavljanje elektromotora
- Opisuje putanje u - Razlikuje putanje - Razvija sposobnost Vjeba:
rad i zaustavljanje u rad asihronih logikog - Putanje u rad
elektromotora. motora sa razmiljanja i motora
prstenovima, povezuje prebacaem
rotorom u kratkom predhodno steena zvijezda-trougao.
spoju i itd. znanja u cjelinu.
69
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
- Nabraja i - Razlikuje koenje Vjeba:
objanjava vrste asihronog motora: - Promjena smjera
koenja asihronog konravezom, obrtanja motora
motora. generatorsko, prebacaem
elektrdinamiko, zvijezda-trougao.
- Opisuje putanje u jednofazno
rad otonog motora generatorsko. Vjeba:
jednosmjerne - Odreuje - Regulacija brzine
struje pomou vrijednost dvobrzinskog
otpornika. pojedinih stepena motora.
- Nabraja i otpornika za
objanjava vrste putanje u rad. Vjeba:
koenja otonog - Razlikuje - Putanje u rad
motora. generatorsko, motora
kontravezom, jednosmjerne
- Opisuje putanje u elektrodinamiko struje sa rednom
rad rednog motora koenje otonog pobudom.
jednosmjere struje motora
pomou otpornika. jednosmjerne Vjeba:
struje. - Putanje u rad
- Nabraja i - Vri izbor otprnika motora
objanjava vrste za putanje u rad jednosmjerne
koenja rednog rednog motora struje sa
motora jednosmjerne paralelnom
jedosmjerne stuje. struje. pobudom.
- Razlikuje
- Opisuje putanje u generatorsko, Vjeba:
rad i koenje kontravezom i - Putanje u rad
motora elektrodinamiko motora
jednosmjerne koenje motora jednosmjerne
struje sa jednosmjerne struje sa
nezavisnom i struje. nezavisnom
sloenom - Zna koje su pobudom.
pobudom. specifinosti u radu
- Opisuje putanje u i koenju motora
rad i zaustavljanje jednosmjerne
sinhronih motora. struje sa
nezavisnom i
sloenom
pobudom.
- Uoava
specifinosti
putanja u rad i
koenja sinhronih
motora.
Regulacija brzine obrtanja elektromotora u elektrmotornom pogonu
- Definie osnovne - Uoava osnovne - Podstie - Uenike podijeliti
parametre pri pokazatelje sistematinost i na grupe i dati im
regulaciji brzine regulacije brzine tanost u radu. zadatke:
obrtanja obrtanja - Proraun
elektromotornih elektromotornih segmenata
70
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
pogona. pogona: granice otpornika za
regulacije, regulaciju brzina
- Opisuje regulaciju kontinualnost, rednog i otonog
brzine koje iziskuju ekonominost motora
maine radilice. regulacije. jednosmjerne
- Razumije struje.
- Opisuje promjene regulaciju brzine
brzine u koju zahtijevaju
elektromotornim maine radilice.
pogonima za - Zna koje su
jednosmjernu karakteristike
struju: regulacije brzine
elektromainski pri stalnom vunom
pojaava, sistem momentu i stalnoj
generator-motor, snazi pogona.
sistem
elektromagnetnog - Razlikuje spojnice
pojaavaa, sistem frikcione, sa
tiristor-motor. feromagnetnetnim
- Opisuje promjenu prahom,
brzine pomou elektromagnetnim
spojnica. poljem itd.
- Razumije
- Opisuje sinhrono regulaciju brzine
obrtanje elektromotornog
elektromotornih pogona pomou
pogona. zajednikog vratila
i elektrine
osovine.
Upravljanje elektromotornim pogonima
- Upoznaje elemente - Razlikuje strujne i - Razvija Vjeba:
koji se koriste za naponske odgovornost o - Objasniti na osnovu
upravljanje i releje,daljinske zatiti ivotne principske i
zatitu prekidae i sredine. montane eme
elektromotornog kontaktore. postupak putanja
pogona. - Uoava osnovne u rad asihronog
razlike u vezivanju motora
i radu daljinskig prevezivanjem
prekidaa i tastera. zvezda-trougao
- Opisuje i nabraja - Razlikuje montane pomou tri
vrste ema. i principske eme. daljinska prekidaa
- Objanjava - Poznaje i analizira i vremenskog relej.
daljinsko ulogu daljinskog
upravljanje prekidaa
prekidaima za zvijezda-
putanje u rad trougao.
motora u oba - Poznaje ulogu
smjera. povratne sprege u
upravljanju
elektromotornim
pogonom.
71
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
- Shvata znaaj
elektronskih
elemenata u
tehnici regulacije
elektromotornog
pogona.

- V. V. Petrovi, M.P.Pendi: Elektrine maine, Beograd,1980.
- Z. Pendi: Elektrne maine, Beograd,1967.
- M. R. Pendi, Zoran R. Pendi: Elektine maine sa ogledima, Beograd,
- B. Mitrakovi: Komutatorni motori, Beograd,1967.

- Nastava se izvodi u uionici opremljenoj sa raunarom, projektorom i
projekcionim platnom.

periodu.
- Pismene vjebe.
8.Uslovi za napredovanje i zavretak predmeta


- Diplomirani inenjer elektrotehnike smjer energetike;

Znanja
Predmet Znanja
- Transformatori - Osnove elektrothnike - Transformatori za prenos i
- Praktina nastava disribuciju elektrine
energije
- Elektrino i magnetno kolo - Osnove elektrothnike - Stator i rotor kod obrtnih
obrtnih elektrinih maina - Fizika elektrinih maina
- Praktina nastava
- Asihroni motori - Fizika - Teslin viefazni sistem za
- Elektrina mjerenja obrtne maine
- Praktina nastava
- Sinhrone maine - Praktina nastava - Sinhroni generator za
- Osnove elektrotehnike proizvodnju elektrine
energije
72
Znanja
Predmet Znanja
- Maine jednosmjerne - Elektrine instalacije - Maine jednosmjerne
struje - osnove elektrotehnike struje za rad
elektromotornog pogona
- Komutatorni motor - Praktina nastava - Vrste komutatornog
- Osnove elektrotehnike motora
- Prikljuak jednofaznog i
trofaznog komutatornog
motora na mreu
- Osnovi odravanja - Praktina nastava - Ispitivanje transformatora
transformatora i i prikljuivanje na
elektromotora elektrinu mreu
- Ispitivanje elektromotora i
prikljuivanje na
elektrinu mreu
- Osnovne karakteristike - Praktina nastava - Elektromotorni pogoni
elektromotornih pogona - Izbor vezivanja motora sa
radnom mainom
- Osnovi mehanike - Praktina nastava - Uloga zamajnog momenta
elektromotornih pogona u vezi sa trajanjem
ubrzavanja ili usporavanja
- Putanje u rad i - Praktina nastava - Putanje u rad asinhronog
zaustavljanje motora sa rotorom u
elektromotora kratkom spoju
- Naini koenja asinhronog
motora
- Putanje u rad rednog
motora jednosmjerne
struje
- Naini koenja motora za
jednosmjernu struju
- Regulacija brzine obrtanja - Praktina nastava - Regulacija brzine
elektromotora u elektromotornih pogona
elektromotornom pogonu - Proraun otpornika za
regulaciju brzine
asinhronog motora koji
radi sa stalnim vunim
momentom
- Objanjava nain
regulacije brzine
asinhronog motora pri
stalnoj snazi
73
1.2.9. AUTOMATSKO UPRAVLJANJE
1. Naziv predmeta: AUTOMATSKO UPRAVLJANJE
Vrste nastave
Teorija Vjebe
nastava
I
II
III 72 72
IV 66 66
Ukupno 138 138

- Razumijevanje djelovanja i prepoznavanje elemenata sistema automatskog
upravljanja.
- Opisivanje reima rada elemenata sistema.
- Razlikovanje funkcije elemenata sistema automatskog upravljanja.
- Analiziranje sistema automatskog upravljanja i regulacije.
- Razumijevanje znaaja i uloge digitalnih raunara u upravljanju proizvodnim
procesom.
- Razvijanje radnih navika (sistematinosti, tanosti, dosljednosti).
- Poznavanje i pravilno upotrebljavanje strune terminologije.
- Razvijanje interesa za praktinim ispitivanjem noviteta.
- Razvijanje svijesti o vanosti uvanja i zatiti ivotne sredine.
74
Razred: TREI
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
Uvod - o sistemima automatskog upravljanja (SAU)
- Upoznaje se sa - Uoava mogunost - Razvija sposobnost - Na primjerima
znaajem i ulogom razvoja logikog opisati nain
automatizacije za automatizacije u razmiljanaj kod funkcionisanja
razvoj drutva. raznim granama usvajanja novih SAU.
privrede. informacija.
- Upoznaje se sa - Razlikuje osnovne - Napomena:
pojmovima pojmove iz SAU sistem
upravljanja i automatskog automatskog
regulacija. upravljanja: upravljana.
sistem, - SAR sistem
- Definie pojam signal,povratna automatske
sistema sprega. regulacije.
automatskog - Zna elemente i
upravljanja i strukturu SAU i
automatske regulacije.
regulacije.
Elementi SAU i SAR
- Objanjava - Crta i analizira - Razvija analitiko - Upotrebiti
klasifikaciju blok- emu sistema miljenje. katalogaei strune
sistema automatike automatskog literature.
prema karakteru upravljanja.
unutranjih - Upotrebiti poznate
dinamikih - Crta i analizira projekte objekata
procesa. karakteristike automatizacije i
- Nabraja i elemenata sistema - Stie sposobnost diskutovati.
objanjava automatskog sistematinosti u
elemente sistema. upravljanja i radu. - Podijeliti manjim
regulacije. grupama uenika,
- Shvata ulogu primjere
pretvaraa i zna automatizacije
- Opisuje i nabraja nain rada i koje e oni
mjerne pretvarae. primjenu. samostalno
- Razlikuje vrste rjeavati i
detektora, poznaje prezentirati.
- Opisuje detektore princip rada i - Razvija sposobnost
signala greke. primjenu. opaanja, - Upotrebiti
- Razlikuje vrste uporeivanja, elemenate
pojaavaa, analize i automatike i
- Opisuje pojaavae poznaje princip zakljuivanja. pokazati ih
u automatici. rada i primjenu. uenicima u vidu
- ematski modela ili
predstavlja kompletnih
- Nabraja i opisuje regulator i sistema.
regulatore u objanjava. - Napomena:
automatici. - Razlikuje - P-proporcionalno
kontinualne - I-integralno
regulatore P, i, D, - D-diferencijalno
PI, PD, PID i crta i
75
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
- Objanjava ulogu analizira dijagrame
izvrnog organa u djelovanja.
automatici. - Razlikuje vrste
izvnih organa,
- Opisuje ulogu poznaje principe
pogonskog uredjaja rada i primjenu.
u regulacionom - Razlikuje pogonske
krugu. ureaje izvrnog
organa, poznaje
- Opisuje ulogu princip rada i
releja u uredjajima primjenu.
relejne zatite. - Razlikuje vrste
releja, poznaje
- Upoznaje uredjaje princip rada i
za signalizaciju. primjenu.
- Razlikuje eme
alarmne
signalizacije.
76
Razred: ETVRTI
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
Analiza SAU i SAR
- Opisuje - Razlikuje postupke - Razvija osjeaj za - Upotreba gotovih
karakteristike regulacije: sigurnost i projekata i
jednokonturnih regulacija preciznost u radu. diskutovati
SAU i SAR. kompenzacijom karakteristike
poremeaja, razliitih sistema
regulacija po SAU.
otklonu,
kombinovana - Podijeliti grupama
regulacija i sloeni uenika primjere
postupci jednostavnih
regulacije. sistema za
- Objanjava sistem - Razlikuje i analiziranje i
sa povratnom analizira diskusiju.
spregom. centralizovanu i
hijerarhijsku
organizaciju
upravljanja.
- Opisuje - Analizira
organizaciju elektroenergetski - Razvija sposobnost
sloenih sistema sistem: parametre povezivanja
automatskog reima rada, predhodno
upravljanja i operativnu obradu, steenog znanje u
regulacije. planiranje i cjelinu.
realizaciju za razne
sluajeve.
Upravljanje proizvodnim procesom primjenom raunara
- Upoznaje se sa - Shvata znaaj - Razvija sposobnost - Koristi poznate
znaajem i ulogom primjene logikog softvere za
informacione informacione razmiljanja i upravljanje
tehnologije u tehnologije u povezivanja. elekrenama.
upravljanju sistemima SAU i
proizvodnim SAR.
procesima. - Razvija smisao za - Na konkretnim
- Objanjava - Poznaje osnovne toleranciju. primjerima
osnovne karakteristike pokazati kako bi
karakteristike raunara za raunar mogao da
procesnih upravljanje se ukljui u sistem
raunara. proizvodnim SAR.
procesima.
- Obrazlae ulogu - Na primjeru
raunara u analizira
regulacionoj petlji. raunarsko voenje
procesa.
- Nabraja primjere - Crta i analizira
upotrebe raunara optu blok-emu
u procesnom upravljanja
upravljanju. procesom pomou
raunara.
77
- G. Nikoli, D. Martinovi, M. Petkovi, D. Peki, S. Obradovi: Automatsko
upravljanje razvodnim postrojenjem, Zavod za udbenike i nastavna sredstva,
Beograd, 1999.
- Dipl. ing. F. Raji: Osnove automatike I i II dio, kolski centar Ruer Bokovi,
Zagreb.

- Predmet automatsko upravljanje izvodi se u uionici koja sadri: raunar s
odgovarajuim softverom, grafoskop, dijaprojektor s odgovarajuim slajdovima
ema automatskog upravljanja i njegove primjene,blok-eme sistema
automatskog upravljanja i sl.

- Smena provjera znanja - najmanje po jedna ocjena u svakom klasifikacionom
periodu.
- Pismene vjebe.


- Diplomirani inenjer elektrotehnike - smjer energetski;
- diplomirani inenjer elektrotehnike smjer elektronike i automatike;
- diplomirani inenjer elektronike smjer industrijske energetike;
- diplomirani inenjer elektronike smjer procesne tehnike.

Znanja
Predmet Znanja
- Uvodna izlaganja o - Fizika - Promjena zapremine
sistemima automatskog - Osnove elektrotehnike tenosti, izmjenjiva
upravljanja i regulacije toplote, momenat inercije
- Princip rada elektromotora
jednosmjerne struje,
- Obrtni moment
- Diskriminatori - Osnove elektrotehnike - Mehaniki detektor signala
- Elektronika greke, elektromainski
pojaiva
- Poreenje napona i struja,
Vitstonov most
- Operacioni pojaiva
- Regulatori - Fizika - Hidraulini regulator,
- Osnove elektrotehnike pneumatski regulator, klipni
hidraulini servomotor,
hidraulini priguiva
- Elektrino kolo I-elementa,
78
Znanja
Predmet Znanja
elektrini P-regulator,
elektrini PI-regulator,
elektrini PID-regulator,
drugo Kirhofovo pravilo
- Izvrni organi - Osnove elektrotehnike - Elektromagneti raznih
- Fizika konstrukcija
- Pneumatski pogon izvrnog
organa, hidraulini pogon
izvrnog organa
- Analiza sistema automatskog - Osnove elektrotehnike - Regulacija kompenzacijom
upravljanja i regulacije - Fizika poremeaja nivoa vode u
- parnom kotlu, po otklonu,
kombinovana, sloeni
postupci regulacije
- Organizacija sloenih - Elektronika - Centralizovana,
sistema automatskog - Osnove elektrotehnike decentralizovana i
upravljanja i regulacije - Ekonomika i organizacija hijerarhijska organizacija
preduzea upravljanja
- Primjena digitalnih raunara - Elektronika - Osnovne karakteristike
u upravljanju procesima - Osnove elektrotehnike procesnih raunara, osnovna
- Fizika sprena kola procesnih
raunara, digitalni raunar u
petlji SAR/SAU, informacioni
sistemi i procesno
upravljanje, primjer
raunarskog voenja
termoelektrane,
programabilni automat i
programabilni industrijski
raunar, krajnja stanica,
programski sistem u
upravljakom centru.
79
1.2.10. PREDUZETNITVO
1. Naziv predmeta: PREDUZETNITVO
Vrste nastave
Teorija Vjebe
nastava
I
II
III
IV 40 26 66
Ukupno 40 26 66

- Razvijanje preduzetnikih sposobnosti.
- Sticanje znanja o razvoju biznis ideje.
- Sticanje znanja o izradi biznis plana.
- Sticanje znanja i vjetina za osnivanje privrednog drutva.
- Sticanje znanja i vjetina za upravljanje malim privrednim drutvom.
- Osposobljavanje za rad u timu.
- Osposobljavanje za primjenu moderne vrste komunikacije.
- Osposobljavanje za prezentovanje rezultata rada uz pomo savremenih
tehnologija.
80
Razred: ETVRTI
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
Biznis ideja i biznis plan
- Upoznaje pojam - Suoavajui - Razvija - Poeljno je
biznis ideja. argumente kritiki kreativnost. uenicima ukazati
- Opisuje nastanak procjenjuje na primjere.
biznis ideje. kvalitet poslovne - Razvija sposobnost
- Nabraja i ideje u skladu sa postizanja - Organizovati
opredjeljuje se za postulatima kompromisa. prisustvo
poslovnu ideju. trinog predstavnika
- Nabraja mogue poslovanja. - Razvija analitiko realnog privrednog
vrste djelatnosti. - Uvia vanost miljenje. drutva.
- Opisuje pojam izrade biznis plana
biznis plan. u kontekstu - Razvija - Primjena tehnika
obezbjeivanja odgovornost u za unapreenje
- Upoznaje pojmove: podrke, kako radu. razmiljanja, npr.
vizija, misija, unutar samog Eksperiment est
strategija, ciljevi. privrednog drutva - Razvija marljivost i eira.
tako i od strane preciznost.
- Upoznaje postupak eksternih partnera - Kao model moe da
istraivanja trita. (investitora, poslui biznis plan
- Upoznaje pojmove: kreditora). realnog privrednog
marketing plan i - Azlikuje pojmove: drutva.
plan prodaje. vizija, misija,
strategija. - Pripremiti
- Opisuje elemente - Kroz primjere integralnu cjelinu
finansijskog plana obrazlae ciljeve od elemenata
privrednog drutva. privrednog drutva. biznis plana.
- Kroz primjere
- Objanjava obrazlae postupak
neophodnost istraivanja trita
ouvanja ivotne na novom
sredine. primjeru.
- Izvodi zakljuke o
- Rezimira biznis potencijalnoj
plan. konkurenciji.
- Izvodi zakljuak o
- Prezentuje biznis potencijalnim
plan. kupcima
/korisnicima
usluga.
- Vri opis
proizvoda/usluga.
- Uvia znaaj
sprovoenja
kontrole kvaliteta
proizvoda/usluga.
- Kroz primjere
obrazlae
elemente
finansijskog plana
81
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
privrednog drutva.
- Sarauje kod
izrade plana
ouvanja ivotne
sredine za
konkretno
privredno drutvo.
- Oblikuje dinamiku
realizacije biznis
plana.
- Kritiki procjenjuje
slabosti sainjenog
biznis plana.
Osnivanje privrednog drutva
Ime privrednog drutva
- Nabraja mogua - Opredjeljuje se za - Razvija logiko - Rad u grupama:
rjeenja za ime ime privrednog miljenje i Uenici predlau
privrednog drutva. drutva u skladu sa sposobnost za mogua rjeenja a
propisima i pravilno nakon toga, kroz
potujui principe rasuivanje i diskusiju, donose
jednostavnosti i zakljuivanje. odluku.
jedinstvenosti.
Vizuelni identitet privrednog drutva
- Upoznaje elemente - Oblikuje vizuelni - Stie radne navike. - Rad na raunaru:
i znaaj identitet Uenici koriste
oblikovanja privrednog drutva. programe za
vizuelnog obradu teksta i
identiteta slika.
privrednog drutva.
Registracija privrednog drutva
- Upoznaje postupak - Popunjava
registracije formulare za
privrednog drutva. registraciju
privrednog drutva.
- Opisuje mogue - Sprovodi aktivnosti
oblike na pribavljanju
organizovanja peata i tambilja.
privrednog drutva.
Otvaranje rauna kod poslovne banke
- Opisuje postupak - Popunjava - Izrada organograma
otvaranja rauna formulare za privrednog drutva.
kod poslovne otvaranje rauna
banke. kod poslovne
banke.
- Obavlja postupak
otvaranja rauna
kod poslovne
banke.
Poslovni kodeks preduzea
- Upoznaje pojam - Popunjava
82
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
poslovni kodeks formulare za
privrednog drutva. otvaranje rauna
- Nabraja elemente kod poslovne
poslovnog kodeksa. banke.
- Obavlja postupak
otvaranja rauna
kod poslovne
banke.
Organizaciona struktura privrednog drutva
- Upoznaje tipove - Pronalazi slinosti i
organizacione razlike izmeu
strukture razliitih tipova
privrednog drutva. organizacionih
struktura
privrednog drutva.
Rad u sektorima i poslovanje privrednog drutva
- Upoznaje razliite - Pronalazi slinosti i - Razvija sposobnost - Kao model moe da
nivoe upravljanja razlike u nivoima snalaenja u poslui konkurs za
privrednim upravljanja hijerarhiji prijem u radni
drutvom. privrednim socijalnih odnosa. odnos objavljen u
drutvom. dnevnoj tampi.
- Upoznaje postupak - Popunjava prijavu
zasnivanja radnog o slobodnom
odnosa u radnom mjestu.
privrednom
drutvu. - Uestvuje u izradi
- Upoznaje postupak jednostavnog
izrade godinjeg godinjeg
izvjetaja o radu. izvjetaja o radu.
Sluba optih poslova
- Nabraja i opisuje - Obavlja usmenu i - Razvija spremnost i - Rad u grupama od
aktivnosti u okviru pisanu sposobnost za tri do pet uenika.
slube optih komunikaciju saradnju. - Upotrebljavati
poslova. unutar privrednog kancelarijsku
drutva i sa opremu (telefon,
eksternim - Razvija faks, fotokopir
partnerima. odgovornost u aparat, skener,
- Tehniki odrava radu. tampa).
internet sajt
privrednog drutva.
- alje i prima potu
i druge slubene
materijale.
Sektor marketing
- Upoznaje pojam - Kroz primjere - Razvija - Rad na raunaru:
marketinga. obrazlae strukturu komunikativnost, Uenici koriste
asortimana efikasnost u radu, programe za
- Opisuje postupak proizvoda/usluga. marljivost i obradu teksta i
istraivanja trita. - Sprovodi postupak preciznost. slika, kao i
formiranja cijene programe za
proizvoda/usluga. elektronsku
83
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
- Upoznaje pojam i - Kroz primjere komunikaciju.
elemente obrazlae vanost i
marketing miksa: naine promocije. - Dati uenicima da
proizvod, cijena, - Uporeuje mogua urade reklamni
promocija i rjeenja za materijal.
distribucija. reklamni slogan i
reklamnu poruku
privrednog drutva.
- Uporeuje mogue
forme i sadraje
reklamnog
materijala.
- Planira nain
reklamiranja
privrednog drutva,
odnosno
proizvoda/usluge.
- Kroz primjere
obrazlae mogue
naine distribucije.
Sektor komercijala
- Upoznaje vrste i - Izrauje ponudu, - Razvija analitiko
elemente porudbenicu, miljenje.
dokumentacije predraun, upit,
koja prati poslove raun i ostala
nabavke i prodaje. dokumenta iz
oblasti poslova
nabavke i prodaje.
Sektor finansija i raunovodstvo
- Opisuje postupak - Kroz primjere - Podstie razvoj
obrauna zarada i obrazlae nain tanosti,
obrauna poreza i obrauna zarada, preciznosti i
doprinosa. poreza i doprinosa. urednosti.
- Upoznaje - Obavlja
blagajnike blagajnike - Formira stav o
poslove. poslove. preuzimanju
- Upoznaje postupak - Obavlja poslove odgovornosti.
plaanja dospjelih plaanja dospjelih
obaveza i naplate obaveza i naplate
dospjelih dospjelih
potraivanja. potraivanja.

- V. Vukoti: Preduzetnitvo i biznis, Ekonomski fakultet, Podgorica, 1996.
- J. Manojlovi, S. Ignjatovi: Poslovna i slubena korespondencija za I razred,
- D. Bogdanovi, G. Ivanievi: Osnovi ekonomije za I razred, Zavod za udbenike i
- D. Dragii, B. Ili, B. Medojevi, M. Pavlovi: Osnovi ekonomije za II razred,
84
- R. Rajovi: Osnovi prava za I razred, Zavod za udbenike i nastavna sredstva,
Beograd, 2004.
- Publikacija Moj Biznis, Montenegro Biznis Alijansa, Podgorica, 2004.
- H. Potit: Kako zapoeti sopstveni biznis , CID, Podgorica, 1997.

- Uionica sa najmanje pet raunara snabdjevenih adekvatnom programskom
opremom, fax, telefon, skener, tampa i fotokopir aparat.

periodu.
- Pismene vjebe.
- Zakljuna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u
klasifikacionom periodu.

- Pozitivna ocjena na kraju godine

- Diplomirani ekonomista.

Znanja
Predmet Znanja
- Organizaciona struktura - Organizacija rada i sistem - Tipovi organizacione
privrednog drutva kvaliteta strukture privrednog
drutva
- Rad u sektorima i - Organizacija rada i sistem - Nivoi upravljanja
poslovanje privrednog kvaliteta privrednim drutvom
drutva - Postupak zasnivanja
radnog odnosa u
privrednom drutvu
- Postupak izrade godinjeg
izvjetaja o radu
85
1.2.11. PRAKTINA NASTAVA
1. Naziv predmeta: PRAKTINA NASTAVA
Vrste nastave
Teorija Vjebe
nastava
I 144 144
II 144 144
III 216 216
IV 198 198
Ukupno 702 702
Praktina nastava:
- Odeljenje se dijeli na grupe do 17 uenika.
- Praktina nastava se obavlja u kolskim radionicama, kod poslodavca ili
kombinovano.
- Vjebe u okviru pojedinih tema mogu biti obraene problemski, korienjem
metodologije nastave orjentisane ka aktivnostima, tj. samostalnim radom
uenika u grupama, u sljedeim koracima: informisanje, planiranje, odluivanje,
realizacija, kontrola i procjena (evaluacija).

- Sticanje kompetencija za planiranje, pripremu i kontrolu procesa rada.
- Razvijanje onovnih kompetencija za samostalan rad u struci.
- Razvijanje smisla za organizovan praktian rad, tanost, sistematinost i
urednost.
- Osposobljavanje za rukovanje alatima, mjernim instrumentima, ureajima i
opremom.
- Osposobljavanje za tumaenje elektrinih ema u razliitim tipovima elektrinih
instalacija.
- Poznavanje svih neophodnih metoda i postupaka izrade i ispitivanja razliitih
tipova elektrinih instalacija.
- Upoznavanje sa korienjem pratee dokumentacije i kataloga proizvoaa
opreme.
- Osposobljavanje za primjenu standarda, pribora i materijala u elektrotehnici.
- Praktina obuenost za korienje informatikih znanja i praenje dostignua u
svijetu iz oblasti struke.
- Upoznavanje sa metodama i sredstvima elektro zatite.
- Osposobljavanje za primjenu higijenskotehnikih mjera, zatite ivotne i radne
sredine.
- Osposobljavanje za savjetodavne usluge i komunikaciju sa korisnicima.
- Praktino upoznavanje sa vanou organizacije rada i racionalnog korienja
energije.
- Sticanje radnih navika i tehnoloke discipline.
- Razvijanje motivacije za usavravanje u struci.
86
Razred: PRVI
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
Uvod
- Upoznaje se sa - Uvia vezu i razlike - Razvija - Izvriti podjelu
kolskom izmeu teorije i odgovornost. uenika po
radionicom i prakse. grupama.
radnim mjestom. - Poznaje voenje - Objasniti prethodno
- Upoznaje se sa dnevnika praktine definisanu strukturu
voenjem dnevnika nastave; dnevnika praktine
praktine nastave. nastave i nain
voenja.
Htz, elektro zatita, prva pomo
- Upoznaje se sa - Shvata znaaj - Razvija i podstie Vjeba:
osnovnim ciljevima, primjene principa potrebu potovanja - Pokazivanje i
principima i HTZ i elektro zatite principa elektro demonstracija
sredstvima na radnom mjestu. zatite u radnom upotrebe linih
higijrnsko-tehnike - U pretpostavljenim okruenju. sredstava HTZ.
zatite (HTZ). uslovima strujnog Vjeba:
- Upoznaje osnovne udara, prua prvu - U pretpostavljenim
zahtjeve, zadatke i pomo. uslovima strujnog
lina i kolektivna - Razumije znaaj udara pojedinca,
sredstva elektro upotrebe sredstava uvjebati postupke
zatite. line i kolektivne pruanja prve
zatite. pomoi.
Alati i rukovanje alatima
- Nabraja i opisuje - Razlikuje ulogu - Razumije potrebu Vjeba:
osnovne tipove pojedinih alata i zatite na radu. - Izvriti spajanje
mehaniarskih i njihovih djelova. provodnika prostim
elektriarskih - Razlikuje osnovne - Razvija pravilan vezivanjem, sa i
runih alata, mehaniarske od odnos prema bez alata, i vriti
osobine i naine elektriarskih upotrebi i poreenje.
njihovog alata. odravanju alata.
korienja. - Upotrebljava alate Vjeba:
pri radu. - Koristei izolovana
klijeta napraviti
zavrne stopice
provodnika.
Rukovanje mehaniarskim alatima
- Upoznaje osnovne - Koristi alate za - Razvija Vjeba:
mehaniarske alate mjerenje: metar i odgovornost pri - Na datim
i rad sa njima pri: pomino mjerilo. radu. predmetima
mjerenju, - Rukuje alatima za izmjeriti dimenzije
obiljeavanju, obiljeavanje, - Razumije potrebu pominim
sjeenju, buenju, sjeenje, buenje i zatite na radu. mjerilom, odrediti
bruenju itd. bruenje. take za buenje,
oznaiti ih i izbuiti
prema priloenoj
skici.
Osnovni mainski elementi
- Nabraja i opisuje - Razlikuje mainske - Razvija Vjeba:
osnovne vrste elemente i odgovornost o - Odrezati, buiti i
87
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
mainskih razumije njihovu zatiti na radu. obraditi komade
elemenata prema upotrebu: navoji, lima i povezivati ih
njihovoj upotrebi u matice, podloke, - Razvija svijest o odgovarajuim
elektrotehnici. leajevi, osovine, znaaju timskog navojima,
klinovi, remeni, rada. maticama i
remenice, podlokama, prema
zupanici, opruge, zadatim skicama.
zakovice i dr.
- Uoava osobine Vjeba:
mainskih - Odrediti prenosne
elemenata odnose za date
karakteristine za parove remenica ili
njihovu upotrebu u zupanika.
elektrotehnici
- Upoznaje vrste, - Poznaje vrste,
osobine i znaaj osobine i znaaj
upotrebe maziva. upotrebe maziva.
Elektrotehniki materijali
- Upoznaje se sa - Razlikuje vrste i - Razvija preciznost i Vjeba:
osnovnim osobine osnovnih sigurnost u radu. - Testerom iskidati
podjelama, vrstama elektrotehnikih razne materijale
i osobinama materijala. prema skici: ice,
tehnikih profile, cijevi i sl.
materijala. - Vri uporeenje
- Upoznaje razliite raznih materijala, Vjeba:
oblike i profile oblika i profila - Komade ice od
elektrotehnikih prema njihovim raznih materijala
materijala. osobinam. savijati prema
- Zna upotrebu skicama i izvriti
- Opisuje upotrebu elektrotehnikih poreenje po
raznih vrsta materijala na osobinama
elektrotehnikih osnovu njihovih (tvrdoa,
materijala. osobina. elastinost i sl.).
Osnovni pojmovi tehnikog crtanja
- Upoznaje osnove - Razumije znaaj i - Razvija svijest o Vjeba:
tehnikog crtanja: upotrebu poloaju i - Ispisati na
sastavnice, vrste koordinatnog odnosima sastavnici tehni-
linija, tehniko sistema u ravni i u predmeta u kim pismom slova
pismo, kotiranje, prostoru. prostoru. alfabeta i cifre.
koordinatni sistemi, - Zna crtati tehnike
projekcije, crtee po zadatku. - Razvija preciznost, Vjeba:
mjerenje pominim - Zna nacrtati urednost i - Prema zadatim
mjerilom i dr. projekcije osnovnih sistematinost u skicama nacrtati i
geometrijskih radu. kotirati crtee.
oblika i tijela u
izabranom - Razvija svijest o Vjeba:
koordinatnom potrebi - Prema zadatim
sistemu. pridravanja skicama ili
- Poznaje rukovanje propisa. modelima tijela u
pominim mjerilom prostoru nacrtati
i mjerenje projekcije.
88
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
dimenzija raznih Vjeba:
profila. - Koristei pomino
mjerilo odrediti
dimenzije zadatih
profila, a rezultate
prikazati tabelarno.
Elektrotehniki simboli
- Upoznaje - Upotrebljava - Razvija preciznost i Vjeba:
standardne oznake elektrotehnike analitinost. - Prema zadatku
i simbole u simbole u nacrtati elektrinu
elektrotehnici: za elektrinim emu, koristei
razliite ureaje, emama. elektrotehnike
komponente, simbole.
postrojenja i sl.
Izvori elektrine energije
- Upoznaje vrste i - Razlikuje galvanske - Stie osjeaj o Vjeba:
osobine pojedinih elektrine izvore potrebi poznavanja - Prema priloenoj
elektrinih izvora: po njihovim pravila elektro skici izvriti
elektro-hemijskih osobinama. zatite. povezivanje sijalice
(galvanskih izvora, - Razlikuje tipove i na odgovarajue
akumulatora) i karakteristike baterijsko
generatora. akumulatora. napajanje.
- Razlikuje osnovne
vrste generatora Vjeba:
- Upoznaje naizmjenine i - Na radnom-
ispravljae i druge jednosmjerne probnom stolu
pretvarae struje. prikljuiti istu
elektrine energije - Razlikuje i emu na ispravlja
u ulozi elektrinih razumije rad umjesto baterije.
izvora. ispravljaa.
Elektrini potroai
- Upoznaje se sa - Razlikuje potroae - Razvija svijest o Vjeba:
razliitim vrstama po vrsti energije u potrebi tednje - Prema priloenoj
potroaa, u koju se elektrina elektrine emi prikljuuje na
odnosu na tip energija pretvara; energije. radnom stolu
pretvaranja - Uoava osobine razliite primjerke
elektrine energije pojedinih tipova potroaa (sijalice,
u radnom procesu potroaa. mikromotori i sl.).
(termiki, motorski
i dr.).
Elektrini provodnici
- Upoznaje razliite - Uoava sve - Stie odgovornost o Vjeba:
vrste provodnika, elemente presjeka potrebi zatite na - Za razliite
njihove osobine i provodnika. radu. primjerke
upotrebu. - Oblikuje i priprema provodnika odrediti
zavetke - Razvija pravilan standardne oznake.
provodnika za odnos prema
upotrebu. ekonominoj Vjeba:
- Upoznaje - Uporeuje tipske upotrebi materijala - Za zadate
standardne oznake oznake razliitih za rad. standardne oznake
provodnika (po provodnika; protumaiti
89
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
grupama oznaka). - Izvodi i analizira osnovne
oznake provodnika karakteristike
prema priloenim provodnika.
primjercima
provodika i Vjeba:
kablova. - Pripremiti krajeve
provodnika za
elementarnu
montau (npr. u
prekidau i sl.).
Elektrini izolatori
- Upoznaje osnovne - Razlikuje razne - Stie osjeaj o Vjeba:
vrste izolacionih primjere upotrebe znaaju elektro - Za razne vrste
materijale, njihova izolacionih zatite. provodnika uoiti i
svojstva i materijala. izdvojiti sve
upotrebu. slojeve izolacije.
Vjeba:
- Realizovati
elektrino kolo sa
sijalicom
napajanom
baterijom, i
demonstrirati
zamjenu jednog
provodnika
izolatorom i
obrnuto.
Lemljenje
- Upoznaje osnovne - Poznaje postupak - Stie odgovornost o Vjeba:
vrste lemljenja, mekog i tvrdog potrebi zatite na - Mekim lemljenjem
karakteristike lemljenja. radu. spojiti
lemljenih spojeva, - Koristi osnovne pripremljene
materijale i materijale, aparate - Razvija pravilan krajeve
postupke i alate za odnos prema provodnika.
lemljenja. lemljenje. ekonominoj
- Rukuje aparatima i upotrebi materijala Vjeba:
alatima za oba tipa za rad. - Mekim lemljenjem
lemljenja. spojiti krajeve daju
ploa od bakra ili
mesinga; analizirati
postupak i
rezultate.
Elementi elektrinih instalacija
- Upoznaje osnovne - Razlikuje osnovne - Stie odgovornost o Vjeba:
elemente instalacione potrebi zatite na - Izvriti pojedinano
elektrinih komponente: radu. spajanje osnovnih
instalacija, njihovu prekidai, utinice, elemenata
ulogu i nain razvodne kutije, elektrinih
spajanja. instalacione kutije, instalacija.
90
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
sijalina grla itd. Vjeba:
- Vri spajanje - Izvriti spajanje
elementata pripremljenih
elektrinih ogranaka u
instalacija. razvodnim
- Shvata znaaj i kutijama: utinica,
izvodi ispravne prekidaa i sl.
spojeve u
elektrinim kolima.
91
Razred: DRUGI
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
Rukovanje mjernim instrumentima
- Upoznaje vrste, - Rukuje - Razvija osjeaj Vjeba:
principe rada i univerzalnim preciznosti i - Prema skici i
naine korienja mjernim sistematinosti u pripremljenom
univerzalnih instrumentima pri radu. modelu Vitstonovog
mjernih mjerenju mosta za
instrumenata jednosmjernih i - Razvija sposobnost jednosmjernu
("unimjera"). naizmjeninih povezivanja struju, koristei
elektrinih i teorijskih znanja sa univerzalni mjerni
neelektrinih praksom. instrument,
veliina (napona, provjeriti
struja, otpora i vrijednosti otpora
- Upoznaje se sa dr.). korienih u emi,
mosnim metodama - Planira, mjeri, izmjeriti napone i
mjerenja, na uporeuje i struje u svim
primjeru mjerenja ocjenjuje rezultate granama mosta.
otpora vitstonovim mjerenja
mostom. vitstonovim Vjeba:
- Upoznaje rad sa mostom. - Prikljuiti sijalicu
instrumentom za - Koristi na mreni napon
mjerenje velikih megaommetar pri preko prekidaa i
otpora mjerenju otpora mjeriti stuju i
(megaommetar). izolacije. napon
"unimjerom".
Vjeba:
- Koristei
megaommetar
provjeriti otpornost
izolovanosti
provodnika ili
nekog ureaja.
Osnovni elektronski elementi, oznaavanje i spajanje
- Upoznaje osnovne - Razumije ulogu i - Razvija pravilan Vjeba:
aktivne i pasivne upotrebljava odnos prema - Prema emi
elektronske elektronske ekonominoj povezati potroa
komponente. komponente: diode, upotrebi materijala (sijalicu ili sl.),
tranzistore, za rad. direktno i preko
tiristore, trijake, diode, na izvor
led diode, zener naizmjeninog
diode, analogna i napajanja, (na
digitalna ic, pasivne sekundaru
elektronske transformatora)
elemente - Uporediti napone
(otpornici, na potroau.
kalemovi,
kondenzatori) i dr. Vjeba:
- Provjerava - Povezati po emi
ispravnost osnovno kolo
- Upoznaje naine komponenata stabilizatora
92
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
povezivanja direktnim jednosmjernog
osnovnih mjerenjem napona sa
elektronskih "unimjerom". tranzistorom :
komponenata u - Povezuje a) sa
elektrinim komponente u potenciometrom,
emama. strujna kola. b) sa zener
diodama, na bazi.
Mjeriti napone na
bazi i izlazu.
Zatitne mjere od visokog napona dodira
- Upoznaje se sa - Razlikuje pojedine - Razvija svijest o Vjeba:
razliitim vrstama naine zatite od znaaju elektro - Pripremiti modele i
zatitnih mjera od velikog dodirnog zatite. simulirati vidove
visokog napona napona: izolovanje mehanike zatite
dodira i principima djelova pod djelova pod
rada zatitnih naponom, naponom: ograde,
ureaja. korienje prepreke, pregrade,
pregrada prepreka kuita, izolacione
i kuita, podloge,
korienje malog udaljavanje izvan
napona, automatski dosega i sl.
zatitni ureaji
(strujne sklopke, Vjeba:
sistemi prekida - Demonstracija rada
napajanja), zatita FID sklopke pri
uzemljenjem, zemljospoju preko
nulovanje i dr. potroaa (u
- Vri izbor tipa kontrolisanim i
zatite prema uslovima).
zahtjevima na
konkretnom
mjestu.
- Poznaje princip
rada automatskih
zatitnih sistema
(TT, TN i IT,
prekostrujnih i FID
sklopki).
- Razlikuje: vrste,
ulogu, propise,
naine postavljanja
uzemljivaa.
- Poznaje nain
izvoenja zatitnog
nulovanja.
Vrste elektrinih instalacija
- Nabraja i opisuje - Razlikuje vrste i - Razvija Vjeba:
vrste elektrinih osobine elektrinih odgovornost. - Nabrojati osnovne
instalacija. instalacija: kune, karakteristike i
industrijske uporediti razne
(nadzidne), slabe vrste elektrinih
93
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
struje i specijalne. instalacija.
Naini spajanja elemenata elektrinih instalacija
- Upoznaje - Poznaje naine - Razvija sposobnost Vjeba:
elektrine eme spajanja u emama povezivanja - Spajanje
spajanja raznih pojedinih tipova: teorijskih znanja sa naizmjeninog
elemenata prekidaa praksom. prekidaa.
elektrinih (naizmjenini,
instalacija. unakrsni...), Vjeba:
utinica - Spajanje trofaznog
(monofazne i dvotarifnog brojila
trofazne). i uklopnog sata na
- Spaja razne tipove razvodnoj tabli.
brojila i uklopnog
sata u monofaznoj i Vjeba:
trofaznoj izvedbi. - Izvriti
- Razlikuje naine prikljuivanje
spajanja utinica u
stepeninog elektrinim
automata. instalacijama slabe
- Poznaje naine struje: TT,
spajanja antenske i
elemenata kompjuterske
elektrinih mrene.
instalacija slabe
struje: TT utinice,
antenske utinice,
utinice za
kompjuterske
mree i sl.
Montaa elemenata u elektrinim instalacijama
- Upoznaje propise - Zna propise iz - Navikava se na Vjeba:
za montau raznih oblasti montae potovanje propisa - U skladu sa
vrsta i elemenata elemenata za razne i standarda. propisima
elektrinih tipove elektrinih postavljati
instalacija. instalacija. pojedine elemente
- Razlikuje metode elektrinih
- Upoznaje naine montae instalacija.
montae elemenata u Vjeba:
elemenata u elektrinim - Prema propisima
raznim tipovima instalacijama: u izvriti montau i
elektrinih zidu (pod prikljuivanje
instalacija. malterom) i osnovnih
nadzidnim. elemenata na
- Zna da vri kunoj razvodnoj
montau tabli.
elemenata u Vjeba:
razvodnoj tabli. - Izvriti
- Poznaje nain prikljuivanje
montae i spajanja prikljune kutije
prikljune kutije kunog kanblovskog
kunog prikljuka. prikljuka.
94
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
Elementi elektriog osvjetljenja

- Upoznaje osnovne - Uoava zahtjeve i - Razvija sposobnost Vjeba:
zahtjeve i propise elektrinog povezivanja - Proraunati
elemente osvjetljenja. teorijskih znanja sa potrebno
elektrinog - Razlikuje vrste i praksom. osvjetljenje, broj i
osvjetljenja. elemente jainu svjetleih
svijetleih tijela. tijela, za prostoriju
- Poznaje elemente odreenih
prorauna karakteristika.
osvjetljenja
zatvorenih
prostorija.
Elementi projektne i tehnike dokumentacije
- Upoznaje osnovne - Poznaje sadraj i - Podstie kreativno Vjeba:
elemente projekta elemente projekta razmiljanje. - Napraviti skicu
elektrine kune elektrine projekta i sadraja
instalacije. instalacije: opti projektne
dio, projektni dokumentacije za
zadatak, tehniki odabranu
opis, tehniki elektrinu
uslovi, vrste instalaciju.
prorauna,
predmjer i
predraun radova,
specifikacija
materijala,
elektrine eme.
95
Razred: TREI
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
Izrada modela uzemljenja
- Upoznaje propise i - Poznaje propise i - Razvija svijest o Vjeba:
naine spajanja vri spajanje znaaju elektro - Izvriti povezivanje
elemenata elemenata zatite. svih elemenata
uzemljenja uzemljenja uzemljenja i
elektrine elektrine opisati nain
instalacije. instalacije: postavljanja
izolovani uzemljivaa.
provodnici, Vjeba:
pocinana traka, - Koristei
spojnice i megaommetar
uzemljiva. izmjeriti otpor
postojeeg
uzemljenja.
Izrada modela gromobranske instalacije
- Upoznaje propise, - Poznaje ulogu, - Razvija Vjeba:
elemente i nain elemente i nain odgovornost za - Izvriti povezivanje
spajanja povezivanja svoje i zdravlje elemenata
gromobranske gromobranske ljudi. gromobranske
instalacije. instlacije: instalacije.
pocinana traka,
spojnice, iljak,
uzemljiva.
Izrada modela instalacije stepeninog automata
- Upoznaje elemente - Poznaje elemente - Razvija sposobnost Vjeba:
eme spajanja, (automat, tasteri, samostalnog - Spajanje modela
vrste i nain rada sijalice), nain donoenja odluka. stepeninog
stepeninog rada i spajanje automata i
automata. elektrine eme odgocvarajuih
stepeninog elemenata, za
automata. odabrani broj
spratova.
Izrada modela elektrine instalacije stana
- Upoznaje propise, - Poznaje propise i - Razvija svijest o Vjeba:
elemente i nain elemente potrebi zatite na - Napraviti model
povezivanja elektrine radu. kompletne
kompletne instalacije stana: elektrine
elektrine razvodne table, instalacije manjeg
instalacije stana. prekidae, stana, na oglednoj
utinice, razvodne tabli (ploi).
i instalacione
kutije, svjetlea - Napomena:
tijela i dr. Po mogunosti,
- Zna nain montae uraditi isti zadatak
i povezivanja sa uenicima
elemenata u podijeljenim po
emama elektrine grupama u
instalacije stana. realnim uslovima,
na stvarnoj
elektrinoj
96
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
instalaciji.
Izrada modela elektrine instalacije interfona i elektrine brave
- Upoznaje vrste, - Razlikuje vrste - Razvija sposobnost Vjeba:
elemente, naine interfona: audio i povezivanja - Izvriti povezivanje
povezivanja i rada video; teorijskih znanja sa modela audio
sistema interfon - jednokorisniki i praksom. interfona za
elektrina brava. viekorisniki (za izabrani broj
zgrade). spratova.
- Poznaje elemente,
nain povezivanja i Vjeba:
rada sistema - Izvriti povezivanje
interfon - modela video
elektrina brava, u interfona.
svim varijantama.
Specijalne elektrine instalacije
- Upoznaje vrste i - Razlikuje vrste, - Razvija svijest o Vjeba:
osobenosti propise, osobine i potrebi ouvanja - Izvriti spajanje
specijalnih naine spajanja ivotne sredine. izabranog segmenta
elektrinih specijalnih elektrine
instalacija. elektrinih instalacije, za
instalacija: u vlane prostorije,
vlaznim koristei hermetiki
prostorijama, u zatiene,
sredinama sa dihtovane
zapaljivim i elemente.
eksplozivnim
materijama i dr.
Izrada projekta elektrine instalacije sa proraunima
- Demonstrira izradu - Pravi kompletan - Razvija sposobnost Vjeba:
kompletnog projekat elektrine povezivanja - Izrada kompletnog
projekta elektrine instalacije stana, teorijskih znanja sa projekta, po
instalacije stana, sa proraunom praksom. zadatku, sa svim
sa proraunom svih pojedinanih kola, potrebnim
elemenata. crtanjem svih elementima.
potrebnih ema, i
drugim
neophodnim
elementima.
Struna ekskurzija
- Grupna posjeta - Shvata znaaj - Razvija svijest o - Obrazloiti ulogu i
firmi koja se u praktine opbuke u znaaju znaaj
tehnolokom radionici. komunikacije sa dokumentacije
procesu bavi - Vrednuje znaaj saradnicima i koja se vodi u
izradom i ispravnog voenja korisnicima usluga. tehnolokom
postavljanjem tehniko- procesu posjeene
elektrinih tehnoloke firme.
instalacija. dokumentacije.
97
Razred: ETVRTI
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
Elementi automatike
- Upoznaje osnovne - Zna ulogu pojedinih - Razvija svijest o Vjeba:
elemente elemenata potrebi ekonomine - Prema
automatike: tasteri, automatike. upotrebe materijala pripremljenoj emi
preklopnici, releji, - Koristi elemenate u za rad povezivati izvrni
sklopnici-kontaktori skladu sa organ (motor ili
krajnji prekidai, konkretnim sijalicu) preko
mikroprekidai, zahtjevima. releja, iji se rad
senzori-davai, - Povezuje elemente kontrolie krajnjim
signalne lampice, automatike u prekidaima ili /i
izvrni organi i dr. strujna kola. senzorima. Dopuniti
emu
signalizacijom.
Izvrni elementi automatskog upravljanja
- Upoznaje vrste i - Uoava ulogu - Razvija sposobnost Vjeba:
ulogu izvrnih izvrnih elemenata povezivanja - Povezati
elemenata automatike i teorijskih znanja sa elektromotor preko
automatike. upravljanja: korani praksom. potrebnih elementa
i drugi elektro upravljanja i
motori, elektro- simulirati
pneumatski i pokretanje i
elektro-hidrauliki zaustavljanje.
ventili i dr.
Upravljanje jednosmjernim i trofaznim asinhronim motorima
- Upoznaje vrste, - Poznaje osobine i Vjeba:
nain rada i nain rada - Povezati
povezivanja na jednofaznog i elektromotor preko
napajanje trofaznog dva sklopnika sa
asinhronih elektro asinhronog motora. potrebnim
motora. - Poznaje osnovne elementima
elektrine eme upravljanja, i
spajanja asinhronih simulirati promjenu
motora. smjera obrtanja.
Elektrina instalacija elektromotornog pogona
- Upoznaje elemente - Uoava elemente - Razvija pravilan Vjeba:
elektromotornog elektromotornog odnos prema - Povezati trofazni
pogona i zahtjeve pogona, nain ekonominoj asinhroni
koje mora da postavljanja i upotrebi materijala elektromotor
zadovolji. povezivanja. za rad. manje snage sa
- Razumije zahtjeve osnovnim
koje pogon mora elementima
da zadovolji i upravljanja i
naine rjeavanja i testirati njegovu
izbora motora. temperaturu pri
praznom hodu i
optereenju.
Primjeri upravljanja procesima na sistemu Siemens PLC LOGO
- Upoznaje se sa - Vri pripremu, - Razvija sposobnost Vjebe:
sistemom Siemens crtanje ema, povezivanja - Na raunaru, u
PLC LOGO, testiranje i teorijskih znanja sa okviru softvera
98
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
njegovim simulaciju na PLC praksom. sistema PLC LOGO,
mogunostima i LOGO ureaju. crtati razne
softverskim i - Crta elektrine elektrine eme
hardverskim eme za testiranje - Razvija sposobnost upravljanja,
segmentima. i realizaciju na kreativnog testirati i simulirati
sistemu PLC LOGO. razmiljanja. rad na ureaju PLC
- Prikljuuje LOGO.
razliite izvrne - Razvija smisao za
organe zajednitvo i timski - Napomena:
automatskog rad. Na izlazu LOGO-a,
upravljanja i kao zamjenu za
regulacije na PLC izvrne organe,
ureaj i vri postaviti LED
praktinu provjeru. diode.
- Upoznaje se sa - Testira ponaanje
praktinom pripremljenih ema
realizacijom za razliite
razliitih vrijednosti
elektrinih ema parametara.
automatike i - Analizira rezultate
upravljanja i vri korekciju
procesima. elektrine eme u
cilju dobijanja
optimalnih
rezultata.
Elementi kablovskih vodova
- Upoznaje osnovne - Upotrebljava - Podstie kreativno Vjeba:
pojmove o standardne oznake razmiljanje. - Za razliite
energetskim energetskih primjerke kablova
kablovima. kablova. odrediti standardne
- Poznaje osnovne oznake.
vrste i oblike
presjeka kablova i Vjeba:
naine njihovog - Za zadate
spajanja. standardne oznake
- zna propise i protumaiti
standarde za osnovne
kablove i naine karakteristike
pripreme, kablova.
postavljanja i
montae.
- Upoznaje osnovne - Poznaje vrste, - Razvija preciznost i Vjeba:
elemente osobine i nain sistematinost u - Simulirati
razvodnih montae sabirnica i radu. postavljanje i
postrojenja i osiguraa. povezivanje
njihovu upotrebu. - Poznaje vrste, sabirnica, na
osobine potpornih i modelu.
provodnih izolatora
i odvodnika Vjeba:
prenapona. - Simulirati
99
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
- Poznaje vrste i sprezanje razliitih
osobine prekidaa i vrsta sprega, na
rastavljaa. modelu
- Poznaje osobine i transformatora, sa
upotrebu naponskih crtanjem
i strujnih mjernih odgovarajuih
transformatora. vektorskih
- Poznaje osobine, dijagrama.
upotrebu i vrste Vjeba:
sprega - Koristei tabele
transformatora vriti izbor
snage. razliitih
- Razumije i vri elemenata
izbor razliitih razvodnog
elemenata postrojenja.
razvodnog - Napomena:
postrojenja. Prilikom posjete
elektro-
energetskom
postrojenju
pokazati
pojedinano sve
elemente.
Zatite u razvodnim i transformatorskim postrojenjama
- Upoznaje vrste i - Poznaje vrste i - Razvija svijest o Vjeba:
naine ispoljavanja osobine relejnih potrebi zatite na - Na izabranom
smetnji i zatitnih ureaja. radu. primjeru zatitnog
havarijskih uticaja - Razumije princip releja pokazati
u razvodnim rada i naine djelove, objasniti
postojenjima. postavljanja princip rada i
- Upoznaje osnovna osnovnih sistema zatitnog dejstva.
sredstva i metode relejne zatite:
zatite u razvodnim strunih, naponskih, - Napomena:
postojenjima. releja snage, Prilikom posjete
distantnih, elektro-
- Upoznaje osnovna vremenskih i dr. energetskom
sredstva i naine - Poznaje sredstva i postrojenju
zatite energetskih metode zatite pokazati
transformatora. transformatora pri pojedinano sve
kvarovima i prisutne zatitne
opasnim pogonskim elemente.
uslovima.
Struna ekskurzija
- Grupna posjeta - Razumije - Razvija svijest o - Napisati izvjetaj o
distributivnom tehnoloki proces znaaju posjeti
postrojenju ili rada u posjeenom komunikacije sa postrojenju.
elektrani. postrojenju. saradnicima i - Obrazloiti ulogu i
- Ispravnog vodi korisnicima usluga. znaaj pojedinane
tehniko- - Razvija smisao za dokumentacije
tehnoloku toleranciju i timski koja se vodi u
dokumentaciju. rad. posjeenom pogon
100
- M. S. Brankovi: Praktina nastav, Ni, 1998.
- M. S. Brankovi: Prirunik - sa uputstvima za elektriarske radove,Ni,1995.
- M. Justinijanovi: Elektrine instalacije sa osvjetljenjem, Zavod za udbenike i
- M. Justinijanovi: Elektrine instalacije, Zavod za udbenike i nastavna sredstva,
Beograd, 1989.
- B. Tomi: Elektrine instalacije, kolska knjiga, Zagreb, 1975.
- Prirunik Zbirka pitanja i propisa, JEP Elektroprivreda Crne Gore - Sluba zatite
na radu, Niki, 1995.
- D. Jankovi, A. Mati, M. Radivojevi: Elementi elektroenergetskih postrojenja,
- M. Popovi: Razvodna postrojenja i elektrane, Zavod za udbenike i nastavna
- J. Menart, D. Martinovi, Z. Pendi, D. uri: Industrijska elektronika, Zavod za
- D. Dimi: Elektrina mjerenja u energetici, Zavod za udbenike i nastavna
- Elektromonterski prirunik, Tehnika knjiga,Zagreb, 1987.

Redni
Opis alati, instrumeni i ureaji Oznaka Kom
broj
Univerzalni radni-ispitni sto, sa elementima:
1. osigurai, utinice, ispravljai, mjerni - 8
instrumenti, odvojni-regulacioni trefo i dr.
2. Digitalni multimetar univerzalni (U, I, R, ...) ~/= - 16
Mega-om-metar za mjerenje izolacije,
3. - 1
500-5000 V, do 1 Tom, sa memorijom
4. Instrument za pronalaenje provodnika u zidu - 4
Akumulatorska builica odvija, 14 mm, 0
5. - 4
1800 min-1, sa opremom
6. Runa builica, 220V~, sa opremom 2
7. Runa brusilica, 220V~, sa opremom - 2
8. Lemilica stona sa regulacijom, 80 - 100 W - 8
9. Pitolj lemilice, 220V~, 100 W - 8
10. Ubodna testera, 220V~, do 40mm - 2
11. Pitolj za vezice (za kablovske snopove) - 2
Kompleti runog elektro-mehaniarskog alata
12. (razna izolovana klijeta, razni odvijai, razni - 8
mehaniarski kljuevi, i sl.)
13. Runa testera za metal - 8
14. Kompleti turpija za metal, raznih profila - 8
15. Makaze za lim - 8
16. Pomino mjerilo ("ubler") - 2
Fen za zagrijavanje termobuira, za izolovanje
17. - 2
spojeva
18. Personalni raunar, sa tampaem i projektorom - 1
19. Elektrotehniki softveri za crtanje elektrinih Tina, Edison, Eegle i po 1
101
Redni
Opis alati, instrumeni i ureaji Oznaka Kom
broj
ema i simulaciju sl.
Ureaj za simulaciju i praktinu demostraciju
20. Siemens PLC LOGO 1
raznih elektrinih ema i procesa
Kompleti zatitne opreme: radni mantil,
21. - 16
rukavice, kaciga, zatitne naoari i dr.

- Provjera znanja vri se usmeno i u toku praktinih vjebi.
periodu.
- Praktine vjebe - najmanje po jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu
(ocjenjuje se kvalitet voenja dnevnika praktine nastave, razumijevanje
zadataka i poslova, urednost, preciznost, tanost, potovanje propisa zatite,
odgovoran odnos prema instrumentima, alatima).



Povazanost sa drugim predmetima
Znanja
Predmet Znanja
- Alati i rukovanje - Elektrine instalacije - Osnovni elektriarski alat
alatima
- Elektrotehniki - Hemija - Osnovne fizike i hemijske
materijali - Elektrine instalacije osobine elektrotehnikih
materijala
- Osnovni pojmovi - Matematika - Geometrijske figure,
tehnikog crtanja koordinatni sistem i
projekcije
- Elektrotehniki simboli - Elektrine instalacije - Crtanje elektrinih ema
pomou grafikih simbola
- Izvori elektrine - Elektrine instalacije - Standardne vrijednosti
energije mernih napona
- Elektrini potroai - Osnove elektrotehnike - Odreivanje presjeka
- Elektrine instalacije provodnika prema snazi
- Elektrini termiki ureaji potroaa
- Elektrini rashladni ureaji - Pretvaranje elektrine
energije u mehaniku i
toplotnu
- Elektrini provodnici - Hemija - Elektrine i mehanike
- Fizika osobina materijala za
- Elektrine instalacije provodnike
102
Znanja
Predmet Znanja
- Standardni presjeci
provodnika i vrste kablova
- Elektrini izolatori - Hemija - Elektrine (izolacione) i
- Fizika mehanike osobine
- Elektrine instalacije materijala za izolatore
- Lemljenje - Hemija - Osobine materijala za
- Fizika lemljenje
- Elementi elektrinih - Elektrine instalacije - Elemenati elektrinih
instalacija instalacija
- Zatitne mjere od - Elektrine instalacije - Napon dodira i mjere
visokog napona dodira zatite
- Elementi automatike - Primijenjena elektronika - Elektronski i
- Elektrine maine i pogoni elektromehaniki
- Elektrine instalacije elemenati sistema
automatske regulacije i
upravljanja
- Izvrni organi automatskog
upravljanja
- Osnovni elektronski - Primijenjena elektronika - Osnovne elektronske
elementi i oznaavanje komponente
- Primjeri upravljanja - Informatika - Rad sa operativnim
procesima na sistemu - Primjena raunara u sistemom i softverom
Siemens PLC LOGO elektrotehnici - Elektrine eme i nain
- Primijenjena elektronika povezivanja elemenata
- Elektrine instalacije - Osnovne elektronske
komponente
- Osnovne komponente
automatike
103
1.3. IZBORNA NASTAVA
1.3.1. ENGLESKI (JEZIK STRUKE)
1. Naziv predmeta: ENGLESKI (JEZIK STRUKE)
Vrste nastave
Teorija Vjebe
nastava
I 72 72
II 72 72
III 72 72
IV 66 66
Ukupno 282 282

- Razvijanje sklonosti ka uenju engleskog jezika.
- Razvijanje komunikativne sposobnosti.
- Upoznavanje i pripremanje za uspjeno korienje pojmova iz strunoteorijskih
predmeta.
- Poveavanje povezanosti teorijskog i praktinog znanja.
- Motivisanje na aktivno uee u nastavi i upotrebu nauenog u konkretnim
situacijama.
- Razvijanje samostalnosti i kretivnosti.
- Podsticanje na pravilan razvoj linosti u intelektualnom, emocionalnom i
moralnom smislu.
- Podsticanje radoznalosti za korienje literature na stranom jeziku i upotrebu
interneta.
- Ohrabrivanje za preuzimanje odgovornosti za vlastito uenje i znanje i
oblikovanje svojih linih ciljeva.
- Proirivanje svojih znanja o drugim narodima i kulturama.
- Sticanje pozitivnog odnosa prema prostoru i kulturi stanovanja.
104
Razred: PRVI
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
Fonoloki sistem jezika
- Upoznaje se sa - Pronalazi slinosti i - Podstie svijest o - Uvjebavati
fonolokim uoava razlike u potovanju spelovanje na
sistemom jezika. izgovoru u odnosu inostranih kultura. nazivima poznatih
- informie se o na maternji jezik. kompanija.
pravilima izgovora. - Pozdravljati i
odgovarati na
pozdrav.
- Izvinjavati se i
zahvaljivati.
- Pair work.
Plural of Nouns
- Upoznaje se sa - Razlikuje i koristi - Popunjavati
mnoinom imenica: jedninu i mnoinu - Podstie linu formulare.
regular & irregular, imenica, na motivaciju. - Povezivati tekst i
countable & primjerima iz slike.
uncountable nouns. stuke. - Pair work.
- Qestionnaire.
- Brainstorming.
- Uoavanje vrsta
alata.
Articles
- Nabraja lanove: - Upotrebljava - Stie sigurnost. - Uvjebavati sa
indefinite article A, lanove, na pojmovima iz
AN; definite article primjerima zadatog - Razvija svijest o struke.
THE; zero article. teksta. buduem poslu. - Rjeavanje
zadataka
viestrukog izbora.
- Ispravljanje
greaka.
- Brainstorming.
- Ispunjavanje
praznine u tekstu.
Pronouns
- Nabraja zamjenice: - Koristi razliite - Podstie - Uvjebavati sa
personal, vrste zamjenica i inicijativnost. pojmovima iz
possessive, primjenjuje ih u struke.
demonstrative, zadatim - Razvija sklonost ka - Pair work.
reflexive, primjerima. uenju engleskog - Predstavljanje
interrogative, - Odreuje jezika. lanova porodice.
idefinite. pripadnost. - Razlikovanje
- Postavlja kratka elektrinih
pitanja. ureaja.
Verbs
- Upoznaje se sa - Razlikuje osnovne - Stie - Predstavljati sebe i
upotrebom glagola: oblike glagola i samopouzdanje. drugoga.
TO BE, TO DO, TO njihovu upotrebu u - Pisati krai email.
HAVE. svim vremenskim - Podstie na - Ispravljati greke u
oblicima. samostalan rad i kraem tekstu.
105
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
uenje. - Dopunjavati tekst
ili tabele.
- Raunar i internet.
- Iznositi
karakteristike
osoba i predmeta.
Prepositions
- Upoznaje se sa - Koristi prijedloge - Razvija - Opisivati radno
upotrebom na zadatim komunikativnost. mjesto.
prijedloga: AT, IN, primjerima teksta. - Stie preciznost. - Povezivati tekst i
ON. - Zna da opisuje sliku.
poloaj elemenata - Pair work.
nekog sklopa (npr. - Povezivati sa
Razvodne table). pojmovima iz
struke.
Vocabulary
- Upoznaje se sa - Na primjerima - Razvija svijest o - Uvjebavati sa
osnovnim upotrebljava buduem pojmovima iz
pojmovima iz osnovne veliine: zanimanju. struke.
struke. napon, struja,
snaga itd. i
jedinice iz struke.
Verb forms
- Upoznaje se sa - Razlikuje - Podstie ukljuenje - Razgovarati o
vremenskim vremenske oblike i u drutveni ivot. buduem
oblicima: Present njihovu upotrebu u zanimanju.
Simple, Present konkretnim - Ohrabruje timski - Slati poruke putem
Continuous, Past situacijama. rad i donoenje e-maila i faksa.
Simple, Past - Zna da opisuje odluka. - Prevoditi strune
Continuous, raunar i njegove tekstove.
Present Perfect, osnovne funkcije. - Pospjeuje - Diskutovati o
Past Perfect, motivaciju za radnom okruenju.
Future Forms (will, uenje stranog - Role play.
going to), jezika. - Raunar i internet.
Imperative. - Team work.
- Uvjebavati sa
pojmovima iz
struke.
Comparison of Adjectives
- Upoznaje se sa - Poznaje i koristi - Razvija sposobnost - Uporediti radni dan
komparacijom pravilne i povezivanja u koli i na praksi.
pridjeva: regular & nepravilne oblike teorijskog i - Uporeivati
Irregular. komparacije praktinog uenja materijale.
pridjeva. jezika. - Uporeivati
zanimanja.
- Izraava spremnost - Team work.
na saradnju. - Raunar i internet.
Adverbs
- Nabraja priloge: - Na primjerima - Stvara pogodnu - Ispunjavati upitnik.
manner, place, upotrebljava drutvenu klimu. - Opisati uslove na
time, degree, priloge za nain, Razvija radnom mjestu.
106
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
freqvency. mjesto, vrijeme i komunikativnost. - Praviti dijaloge i
dr. intervjue;.
- Questionnaire.
Numbers
- Nabraja brojeve: - Razlikuje i koristi - Razvija - Nabrojati
Cardinal Numbers, osnovne i redne snalaljivost. standardne niske i
Ordinal Numbers. brojeve na visoke napone.
razliitim - Stie - Opisati poslove u
primjerima. samopouzdanje. mjenjanici.
- Pie podatke o - Traiti informacije
adresi, broju - Podstie o redu vonje.
telefona, datumu komunikativnost - Role play.
roenja; razlikuje - Povezivati sa
sate, mjesece i pojmovima iz
godine. struke.
Modal verbs
- Definie modalne - Razlikuje tipove - Istie spremnost i - Pisati radne naloge
glagole: can, modalnih glagola i sposobnost za i uputstva za rad.
could, must, have upotrebljava ih u saradnju. - Navoditi radne
to, need, may, konkretnim obaveze u
might. situacijama. - Stie sposobnost radionici.
- Trai informacije o postizanja - Nabrajati dunosti i
raznim aparatima i sporazuma. obaveze u porodici.
ureajima. - Uvjebavati sa
pojmovima iz
struke.
Passive voice
- Upoznaje se sa - Razlikuje pasiv u - Razvija smisao za - Objanjavati
pasivom: Present, sadanjem i zajednitvo. upotrebu opremu,
Past. prolom vremenu, sredstava za rad,
na primjerima iz - Izraava spremnost instrumente i
tekstova. za ispunjavanje ureaje u
radnih obaveza. kabinetu.
- Group work.
- Uvjebavati sa
pojmovima iz
struke.
107
Razred: DRUGI
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
Tense revision
- Rezimira glagolske - Pravilno - Stie preciznost u - Popuniti prijavu za
oblike. upotrebljava izraavanju. posao.
glagolske oblike. - Pisati e-mail.
- Predlae rjeenja - Istie spremnost i - Pripremati
za postavljene sposobnost za intervju.
probleme. saradnju. - Raunar i internet.
- Pair work:
- Razvija Uvjebavati sa
komunikativnost. pojmovima iz
struke.
Nouns, double genitive
- Rezimira imenice. - Razlikuje rod - Podspjeuje - Navoditi djelove
- Upoznaje Double imenica. motivisanost. radnog pribora.
genitive. - Razlikuje forme - Nabrajati vrste
imenica i - Razvija sklonost ka materijala za rad.
adekvatno ih timskom radu. - Povezati sadrajno
koristi. slike sa tekstom.
- Razlikuje double - Pisati i slati
genitiv u pozivnice.
primjerima - Group work.
tekstova.
Prepositions
- Upoznaje se sa - Poznaje upotrebu - Razvija - Dati informacije o
upotrebom prijedloga, na snalaljivost. radnom okruenju.
prijedloga: konkretnim - Razvija spremnost - Opisati radno
position, direction, primjerima. na pomo. mjesto.
time. - Prepoznaje i - Povezati slike sa
pronalazi slinosti i teksto.
razlike u - Izraditi
maternjem jeziku. propagandni plakat
i poster.
- Team work.
Vocabulary
- Upoznaje se sa - Na primjerima - Podstie timski - Uvjebavati sa
novim pojmovima upotrebljava nove rad. pojmovima iz
iz struke. pojmove iz struke. struke.
Relative pronouns / relative clauses
- Nabraja odnosne - Razlikuje i koristi - Podstie - Diskutovati o
zamjenice. odnosne komunikativnost. radnom okruenju i
- Upoznaje se sa zamjenice. opisati dogaaje sa
odnosnim - Oblikuje odnosne - Pospjeuje radnog mjesta.
reenicama: reenice na razumijevanje - Pair work.
defining, non- konkretnim odnosa u skladu sa - Role play.
defining. primjerima. uslovima rada. - Raunar i internet.
- Povezivati sa
pojmovima iz
struke.
108
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
Present / past habits
- Upoznaje se sa - Pravilno iskazuje - Podspjeuje - Opisati svoje
kazivanjem sadanje i prole razumijevanje uobiajeno
sadanjih i prolih navike. drutvenih odnosa. ponaanje u
navika. - Zna da opie radne radionici.
navike na radnom - Podstie - Group work.
mjestu i da inicijativnost. - Raunar i internet.
uporeuje prole i - Uvjebavati sa
sadanje navike pojmovima iz
ljudi iz okruenja. struke.
Infinitive, gerund
- Upoznaje se sa - Pravilno - Stie - Diskutovati o
upotrebom upotrebljava samopouzdanje. buduem
infinitiva i infinitiv i glagolske zanimanju
glagolske imenice. imenice, na - Postie preciznost (likes/dislikes).
primjerima. u izraavanju. - Izraavati
- Izraava svoje osjeanja, potrebe
(ne)slaganje sa i elje.
dunostima i - Role play.
obavezama. - Debate.
- Navodi primjere - Povezivati sa
informacija o pojmovima iz
zabranama. struke.
Conditional clauses
- Nabraja uslovne - Pravilno koristi - Planirati
reenice: type 1, forme kondicionala - Podstie timski putovanje.
2, 3. u cilju izraavanja rad. - Govoriti o radnom
elje, kulturnog vremenu i
obraanja i slobodnim danima.
iskazivanja - Raunar i internet.
miljenja. - Team work.
Passive voice
- Rezimira pasiv: - Primjenjuje pasiv u - Podstie - Uvjebavati struni
with direct object reenici. efikasnost. vokabular.
and indirect - Nabraja prole, - Pripremiti intervju.
object. sadanje i - Razvija kulturu - Pair work.
pretpostavljene ophoenja. - Raunar i internet.
budue - Uvjebavati sa
tehnologije, pojmovima iz
koristei pasiv. struke.
Reported speech
- Upoznaje se sa - Razlikuje i ispravno - Razvija - Diskutovati o
neupravnim upotrebljava komunikacijske osnovnim
govorom: upravni i neupravni sposobnosti. elektrinim
statements, govor. veliinama.
questions, - Ilustruje na - Stie - Role play.
commands. primjerima iz samopouzdanje. - Pair work.
struke upotrebu - Raunar i internet.
upravnog i - Povezivati sa
neupravnog govora. pojmovima iz
- Pie o aktuelnim struke.
109
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
dogaajima.
Word Formation
- Upoznaje se sa - Pravilno vri - Podstie - Uporeivati srodna
graenjem rijei: promjenu imenica, preciznost. zanimanja.
derivation of glagola, pridjeva i - Razvija - Prevoditi strune
nouns, verbs, priloga u reenici. samopouzdanje. tekstove.
adjectives, - Ispravno odreuje - Definisati i opisati
adverbs. redoslijed rijei u faze i operacije
reenici. projekta elektrine
instalacije.
- Pair work.
- Koristiti pojmove iz
struke.
110
Razred: TREI
Informativni ciljevi i Formativni ciljevi Socijalizacijski Preporuke za
uenik uenik uenik
Tenses
- Utemeljuje - Pravilno koristi - Razvija - Nabrajati i opisati
vremena: Verb vremenske oblike u komunikativne poslove iz domena
Forms, Present reenici. sposobnosti. zanimanja.
Continuous, Past - Pronalazi slinosti i - Pisati biografiju.
Simple, Past razlike u - Stie sigurnost u - Diskutovati o
Continuous, konstrukciji izraavanju. zanimanjima.
Present Perfect, vremenskih oblika - Pair work.
Past Perfect, u odnosu na - Group work:
Future Aspects: maternji jezik. Povezivati sa
will, going to, - Identifikuje pojmovima iz
Present Continious, vremenske oblike u struke.
Present Simple. autentinim
strunim
tekstovima.
Nouns / double genitive, saxon genitive
- Utemeljuje - Razlikuje rod i - Podstie - Nabrajati opremu u
imenice. forme imenica i motivisanost. radionici ili
- Double Genitive, adekvatno ih slae kabinetu.
Saxon Genitive. u rodu i broju. - Razvija sklonost ka - Sastavljati listu
- Poredi rod imenica uenju jezika. radnih zadataka.
sa rodom u - Prevoditi strune
maternjem jeziku. tekstove.
- Upotrebljava - Pripremati krae
genitive u izlaganje group
opisivanju work.
pripadnosti. - Koristiti pojmove iz
struke.
Vocabulary
- Upoznaje se sa - Na primjerima - Razvija - Raunar i internet.
novim pojmovima strunih tekstova snalaljivost. - Group work.
iz struke. uvjebava - Koristiti pojmove iz
korienje strunih struke.
pojmova.
Adjectives / adverbs
- Rezimira upotrebu - Ilustruje na - Podstie pozitivnu - Uporeivati radni
pridjeva i priloga. primjerima i orjentaciju prema dan u koli i na
- Adverbs (word adekvatno koristi zanimanju. praksi.
order, forme pridjeva uz - Analizirati tok
comparison). imenice. dogaaja.
- Zna da uporeuje - Razvija pozitivnu - Role play.
rezultate u identifikaciju. - Pair work.
postupku mjerenja - Vjebavati sa
elektrinih pojmovima iz
veliina. struke.
Word building
- Obrazlae graenje - Pravilno odreuje - Podstie - Rjeavati zadatke
rijei: Derivation of redosljed rijei u marljivost. viestrukog izbora.
Nouns, Adjectives, reenici; - Opisivati postupke
verbs, adverbs - Ispravno vri - Podstie timski popravke ureaja.
111
uenik uenik uenik
promjenu rijei u rad. - Pair work.
reenici. - Koristiti pojmove iz
- Istie spremnost za struke.
saradnju;
Verbs
- Utemeljuje - Pravilno koristi - Stie - Komentarisati
glagole: Modal glagolske oblike u samopouzdanje. ilustrovane
Verbs, Multi Part izraavanju elja i dogaaje.
Verbs, Participles aljenja. - Razvija socijalnu - Govoriti o
(Present, Past), - Pravilno koristi sigurnost. obavezma i
Modals + Perfect modalne glagole i dunostima.
Infinitive, I wish na adekvatan nain - Razgovarati o
(Present, Past). ih kombinuje sa svojim ambicijama
infinitivom. u struci.
- Pravilno koristi - Planirati postupak
forme i wish, u odravanja maine.
cilju izraavanja - Brainstorming.
elje i kulturnog - Group work.
obraanja. - Uvjebavati sa
pojmovima iz
struke.
Passive
- Uvjebava pasiv - Pravilno - Podstie - Analizirati
(all tenses). prepoznaje i efikasnost. rezultate
upotrebljava sve praktinih vjebi.
oblike pasiva (sva - Podstie timski - Rjeavati zadatke
vremena), u rad. viestrukog izbora.
primjerima - Praviti uputsva za
tekstova. korienje ureaja.
- Team work.
- Koristiti pojmove iz
struke.
Linking words
- Uvjebava veznike. - Ispravno koristi - Stie - Analizirati strune
veznike u samopouzdanje. tekstove.
reenicama. - Pair work.
- Postie preciznost - Uvjebavati sa
u izraavanju. pojmovima iz
struke.
112
Razred: ETVRTI
uenik uenik uenik
Nouns
Rezimira imenice: - Razlikuje forme - Razvija - Ispravljati greke u
foreign plural, plural imenica i snalaljivost. strunim
with different adekvatno ih koristi tekstovima.
meaning, u odgovarajuim - Podstie timski - Diskutovati na
compounds, situacijama. rad. temu iz struke.
derivates, conversion - Ispravno vri - Brainstorming.
(N V, V N, N konverzije - Group work.
adj.), Synonyms, imenica. - Project work.
Antonyms, - Pravilno koristi - Raunar i internet.
Homonyms. sinonime, antonime
i homonime. Napomena:
- Analizira objekte u N - noun
primjerima V - verb
grafikog dizajna. Adj. - adjective
Vocabulary
- Upoznaje se sa - Na primjerima - Stie - Raunar i internet.
novim pojmovima upotrebljava samopouzdanje. - Group work.
iz struke. pojmove iz struke. - Koristiti pojmove iz
struke.
Future tense
- Upoznaje se sa - Pravilno - Podstie - Time table.
buduim upotrebljava oblike sposobnost - Povezivati sa
vremenima: Future budueg vremena. samostalnog pojmovima iz
Continuous Tense, - Planira i predvia donoenja odluka. struke.
Future Perfect situacije u radnom
Tense. okruenju. - Stie
- Planira radne samopouzdanje.
zadatke za naredni
period.
- Planira odmor i
putovanje.
Adverbs & adjectives
- Rezimira pridjeve i - Adekvatno koristi - Razvija - Analizirati primjere
priloge. forme pridjeva uz odgovornost. mjerenja veliina.
imenice u cilju - Brainstorming.
opisivanja i - Stie preciznost. - Koristiti pojmove iz
poreenja eljenih struke.
pojmova i ilustruje
primjerima.
- Pravilno
upotrebljava
priloge.
- Opisuje situacije sa
radnog mjesta.
- Daje opis
jednostavne
situacije.
Passive
- Utemeljuje pasiv: - Pravilno - Pospjeuje - Pripremati kratka
113
uenik uenik uenik
Passive Infinitive / upotrebljava razumijevanje izlaganja o
Gerund, Passive razliite forme odnosa u skladu sa izumima iz oblasti
Construction whith pasiva. uslovima rada. elektrotehnike.
say / belive, - Izraava slaganje ili - Uporeivati uslove
Reported speech, neslaganje sa - Poboljava za rad.
verbs of reporting + svojim dunostima razumijevanje - Raunar i internet
gerund, infinitive. i obavezama. drutvenih odnosa. - Povezivati sa
pojmovima iz
struke.
Clauses
- Utemeljuje: - Izraava namjere i - Iskazuje - Identifikovati
Clauses of Purpose, sopstveno tolerantnost. namjenu
Result, Reason, miljenje. instrumenata, na
Comparison, - Pronalazi skriveno - Postie primjerima.
Contrast, znaenje u ekonominost. - Raunar i internet.
Concession, primjerima - Group work.
Relative & tekstova. - Razvija - Povezivati sa
Participle Clauses. - Logiki ispravno komunikacijske pojmovima iz
iskazuje lini stav i sposobnosti. struke.
razloge.
Conditional
- Rezimira: - Analizira i pravilno - Razvija - Raunar i internet.
Conditional koristi uslovne odgovornost. - Role play.
Clauses, Mixed reenice. - Koristiti pojmove iz
Conditional. - Ugovara poslovne struke.
sastanke.
Prepositions
- Rezimira: - Poznaje i pravilno - Stie sposobnost - Group work.
Prepositions (of koristi razliite prevazilaenja - Time table.
time, place, vrste prepozicija. problema. - Povezivati sa
position, - Trai i daje - Istie spremnost i pojmovima iz
direction). uputstva. sposobnost za struke.
saradnju.

- V. Hollett: Tech talk Elementary Student`s Book,Oxford University press, 2003.
- V. Hollett: Tech talk Pre-Intermediate Student`s Book,Oxford University press,
2003.
- S. S. Miljkovi, Ljiljana Nedeljkovi, Ivana Brkovi: Engleski jezik, Tekstovi za I,
II, III i IV razred elektrotehnike kole, Zavod za udbenike i nastavna sedstva,
Beograd, 1996.
- U toku prvog razreda obavezno je obraditi tekstove ESP i to 10% ukupnog fonda
asova, u toku drugog razreda 15%, treeg 20% i etvrtog 25%.
- Autentini dokumenti (mape, posteri, razglednice), tampa, asopisi, novine i
internet.
- Pored udbenika preporuenih i odobrenih od strane Ministarstva, nastavnici su
slobodni da u nastavi koriste i druge prirunike za ostvarivanje ciljeva
predvienih programom.
114
- Nastava se odvija u uionici koja je opremljena kasetofonom, TV prijemnikom,
videom i raunarima sa stalnim prikljukom na Internet i projektorom.

periodu.
- Pismeni zadaci - po jedan u polugoditu.
- Pismene vjebe.


- Diplomirani filolog za engleski jezik i knjievnost;
- profesor engleskog jezika i knjievnosti.

Poveznost sa drugim predmetima
Znanja
Predmet Znanja
- Imenice, zamjenice, - Maternji jezik i knievnost - Imenice, zamjenice, glagoli,
glagoli, pridjevi, pridjevi, prilozi, brojevi
prilozi, brojevi
- Struna terminologija - Osnove elektrotehnike - Windows, Excel, Internet
- Informatika - Osnovi elektrinih instalacija
- Praktina nastava - Osnovi elektrinih maina
115
1.3.2. EKOLOGIJA I ZATITA IVOTNE SREDINE
1. Naziv predmeta: EKOLOGIJA I ZATITA IVOTNE SREDINE
Vrste nastave
Teorija Vjebe
nastava
I 58 14 72
II
III
IV
Ukupno 58 14 72

- Usvajanje znanja iz osnova ekologije.
- Razvijanje svijesti o znaaju zatite ivotne sredine.
- Usvajanje znanja o uzronoposljedinim odnosima ive i neive prirode.
- Usvajanje znanja o razliitim izvorima zagaivanja ivotne sredine.
- Razvijanje svijesti o ulozi ovjeka i njegovog uticaja na zagaenje ivotne
sredine.
- Usvajanje znanja i vjetina sa ciljem zatite ivotne sredine.
116
Razred: PRVI
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
Osnovni pojmovi u ekologiji
- Definie pojmove: - Ukazuje na - Navikava se da Vjebe:
ekologija, ivotna meusobnu povezuje uzroke i - Terenski rad:
sredina, ekoloki zavisnost ive i posljedice. Posmatranje
faktori. neive prirode. razliitih stanita i
- Odreuje elemente zajednica.
ivotne sredine.
- Uoava na
konkretnim
primjerima osobine
biotopa i
biocenoze.
Ekologija populacije
- Definie pojmove: - Uoava osnovne
populacija i karakteristike
ekoloka populacije.
ravnotea. - Shvata pojam
optereenosti
populacije.
- Upoznaje faktore - Upotrebljava
koji odreuju pojam ekoloke
strukturu ravnotee i
populacije. obrazlae na
primjeru
meusobnu
zavisnost inilaca
sredine.
Kruenje materija i transformisanje energije u prirodi
- Definie pojmove: - Analizira na - Razvija analitiko Vjebe:
producent organske primjeru miljenje. - Predstavljanje
materije, potroa kompleksnost ilustracijom
organske materije, odnosa u ishrani. kruenje materije i
reducent organske - Interpretira proticanje energije
materije. kruenje materije i na odabranom
proticanje energije primjeru lanca
u ekosistemu. ishrane.
- Definie lanac - Analizira odnose
ishrane. meu lanovima
lanca ishrane na
primjeru
energetske
piramide.
Ekosistem
- Opisuje kopnene, - Odreuje - Razvija svijest o
vodene i zajednike i glavne znaaju ouvanja
antropogene razlike izmeu prirodnih
ekosisteme. ekosistema. ekosistema.
- Definie sukcesije u - Zakljuuje o
ekosistemu. raznovrsnosti
117
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
ekosistema kod nas
u odnosu na
geografski poloaj i
klimatske
karakteristike.
- Predvia posljedice
ljudske aktivnosti u
ivotnoj sredini.
Zagaivanje vazduha
- Upoznaje naine - Odreuje uzroke - Razvija sposobnost - Film o zagaivanju
zagaivanja zagaivanja sagledavanja i vazduha.
vazduha i otrovne vazduha. rjeavanja
materije u - Analizira posledice problema.
vazduhu. previsokih
- Objanjava uticaj koncentracija
otrovnih materija otrovnih materija u
na iva bia vazduhu na
(kisjele kie, ekosistem.
ozonske rupe, - Ocjenjuje znaaj
efekat staklene stalne kontrole
bate). kontaminiranosti
vazduha.
- Predlae naine
ienja otrovnih
materija (ureaji
za preiavanje,
industrijski filteri,
automobilski
katalizatori).
Zagaivanje voda- mora i slatke vode
- Definie izvore i - Odreuje glavne - Razvija analitiko Vjebe:
oblike zagaivanja izvore zagaivanja miljenje. - Zatita okoline.
vode. vode i objanjava
posljedice.
- Razlikuje metode
preiavanja.
- Analizira na koje
naine
prehrambena
industrija zagauje
okolinu.
Zagaivanja zemljita
- Opisuje izvore i - Ukazuju na - Razvija analitiko Vjebe:
oblike zagaivanja posledice miljenje. - Zatita zemljita.
zemljita. savremene
intenzivne
poljoprivrede
proizvodnje.
- Interpretira
problem
prenaseljenosti
118
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
zemlje.
Nuklearna energija
- Definie izvore i - Identifikuje - Shvata vanost - Seminarski rad o
oblike problem ouvanja ivotne nuklearnim
radioaktivnog radioaktivnog sredine. eksplozijama
zagaenja. zraenja i njegove (Hiroima,
dalekosene ernobil, itd.).
posljedice.
- Uoava problem
nekontrolisanog
skladitenja
radioaktivnog
otpada i
neodgovornog
korienja
nuklearnog oruja.
Ugroene biljne i ivotinjske vrste
- Navodi glavne - Analizira znaaj - Navikava se na Vjebe:
uzroke izumiranja uma i razlog potovanje normi i - Analiziranje
uma i istrebljenja njihovog propisa. uzoraka izumiranja
nekih ivotinjskih izumiranja. uma i ivotinjskih
vrsta. - Ukazuje na znaaj vrsta.
poumljavanja
terena koji su
podloni eroziji.
- Pronalazi
najugroenije
ekosisteme i grupe
u Crnoj Gori i
svijetu.
- Predlae mogue
mjere za zatitu
prirodnog nasljea
za konkretan
primjer.
Mjere za zatitu ivotne sredine
- Navodi znaaj - Odreuje naine - Razvija svijest o Vjebe:
tednje energije i planske upotrebe znaaju zatite - Analiza nepovoljnih
vode u prirodnih izvora. ivotne sredine. uticaja za ivotnu
domainstvu i - Shvata znaaj sredinu.
industriji. pravilnog odnosa
prema pitkoj vodi.
- Navodi alternative - Analizira znaaj
energetske izvore. traenja i
korienja novih
ekolokih izvora
energije.
- Ocjenjuje znaaj
globalizacije
nadzora deavanja
u ivotnoj sredini.
119
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
- Primjenjuje
propise kojima se
odreuju norme
uvanja zatienih
objekata prirode,
ugroenih,
endemskih biljnih i
ivotinjskih vrsta.

- M. Jablanovi, D. Roaja: Zatita i zagaivanje ivotne sredine, Zavod za
udbenike, Beograd, 1998.
- I. Savi, V.Terzija: Ekologija i zatita ivotne sredine, Zavod za udbenike,
Beograd.

- Dijaprojektor, slajdovi, grafoskop, TV prijemnik, video- rikorder i video- kasete.

- Provjera znanja vri se usmeno.
periodu.


- Diplomirani biolog ili
- diplomirani inenjer pejzane arhikteture.

Znanja
Predmet Znanja
- Zagaenje vode, vazduha i - Elektrotehniki materijali - Materijali koji se koriste u
zemljita elektrotehnici
- Zatita ivotne sredine - Elektrine instalacije i - Elektrotehniki standardi i
osvjetljenja propisi
- Elektrane i razvodna - Zatite u razvodnim
postrojenja postrojenjima
120
1.3.3. ELEKTROTEHNIKI MATERIJALI
1. Naziv predmeta: ELEKTROTEHNIKI MATERIJALI
Vrste nastave
Teorija Vjebe
nastava
I
II 72 72
III
IV
Ukupno 72 72

- Upoznavanje sa strukturom materije.
- Upoznavanje sa podjelom elektrotehnikih materijala i uoavanje vanosti
njihove primjene.
- Upoznavanje sa uticajem temperature na specifinu elektrinu otpornost.
- Upoznavanje sa bakrom, aluminijumom i njihovim legurama, kao i
mogunostima njihove primjene.
- Upoznavanje sa specijalno provodnim materijalima i njihovom ulogom u
elektrotehnici.
- Primjena poluprovodnika u elektronici.
- Primjena dielektrika u elektrotehnici i elektronici.
- Primjena magnetnih materijala u elektrotehnici.
121
Razred: DRUGI
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
Struktura materije
- Upoznaje se sa - Pojanjava strukturu - Razvija osjeaj o
strukturom atoma. atoma. vanosti
- Navodi vrste - Razlikuje i analizira elektrotehnikih
elementarnih elementarne estice: materijala u
estica. elektron, proton i elektrotehnici.
neutron.
- Objanjava grau - Pojanjava grau - Razvija analitiko
atoma. atoma. miljenje.
- Upoznaje se sa - Pojanjava i
vrstama hemijskih razlikuje naine
veza: jonska veza, vezivanja pozitivnih i
kovalentna veza i negativnih estica u
metalna veza. hemijskim vezama.
- Upoznaje se sa - Pojanjava i uoava
agregatnim stanjima razlike izmeu
materije. agregatnih stanja
materije.
- Objanjava strukturu - Pojanjava i
tenih kristala. razlikuje stanja
tenih kristala.
- Objanjava strukturu - Analizira strukturu
polimera. polimera.
- Navodi osobine - Pojanjava i
elektrotehnikih razlikuje osobine
materijala. elektrotehnikih
materijala.
Podjela elektrotehnikih materijala
- Navodi naine - Razlikuje naine - Povezuje teorijsko sa
klasifikacije klasifikacije praktinim znanjem.
elektrotehnikih elektrotehnikih
materijala. materijala prema: - Razvija osjeaj
- Definie pojam energetskom kritike analize.
energetskog procjepu, specifinoj
procjepa i specifine elektrinoj
elektrine otpornosti.
otpornosti.
- Definie energetski - Pojanjava pojam
procjep kod energetskog
provodnika, procjepai pojam
pluprovodnika i specifine elektrine
dielektrika. otpornosti.
- Navodi vrste - Pojanjava i
energetskih analizira energetski
procjepa. procjep kod
provodnika,
poluprovodnika i
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
dielektrika.
- Razlikuje direktni i
indirektni energetski
procjep.
Provodnici
- Objanjava opte - Analizira i definie - Stie osjeaj o
karakteristike opte karakteristike vanosti uvanja
provodnika. provodnika. plemenitih metala.
- Opisuje uticaj - Pojanjava i analizira
temperature na uticaj temperature
specifinu elektrinu na specifinu
otpornost. elektrinu otpornost.
- Opisuje uticaj - Pojanjava i analizira - Razvija osjeaj za
primjesa na uticaj primjesa na snalaenje u
specifinu elektrinu specifinu elektrinu hijerarhiji socijalnih
otpornost. otpornost. odnosa.
- Opisuje uticaj - Analizira uticaj
obrade materijala na obrade materijala na
specifinu elektrinu specifinu elektrinu
otpornost. otpornost.
- Navodi naine - Usvaja naine - Razvija retorike
podjele provodnika. podjele provodnika sposobnosti.
prema:
nosiocima
naelektisanja i
stepenu provodnosti.
- Objanjava podjelu - Razlikuje podjelu - Razvija preciznost i
provodnika prema provodnika prema tanost pri radu.
nosiocima nosiocima
naelektrisanja. naelektrisnja.
- Objanjava podjelu - Razlikuje podjelu
provodnika prema provodnika prema
stepenu provodnosti. stepenu provodnosti. - Razvija logiko
- Upoznaje se sa - Razlikuje metale razmiljanje.
metalima velike velike provodnosti.
provodnosti.
- Definie - Uoava razlike
karakteristike izmeu istog bakra
bakra(cu) i njegovih i njegovih legura. - Stie spososbnost
legura. razlikovanja,
- Navodi primjene - Razlikuje i analizira analiziranja i
bakra i njegivih primjene bakra i zakljuivanja.
legura. njegovih legura.
- Definie - Pojanjava i uoava
karakteristike razlike izmeu istog
aluminijuma (au) i aluminijuma i
njegovih legura. njegovih legura.
- Navodi primjene - Razlikuje i analizira
aluminijuma i primjene
njegovih legura. aluminijuma i
123
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
njegovih legura. - Stie osjeaj
- Navodi plemenite - Pojanjava i odgovornosti za
metale koji se razlikuje plemenite zatitu od djelovanja
koriste u metale koji se elektrine struje.
elektrotehnici. koriste u
elektrotehnici.
- Definie - Pojanjava
karakteristike srebra karakteristike srebra
(Ag) i zlata (Au). i zlata.
- Navodi primjene - Analizira i razlikuje
srebra i zlata. primjene srebra i
zlata.
- Upoznaje se sa - Oznaava simbole
otpornim pojedinih vanijih
materijalima. provodnika.
- Navodi vrste - Razlikuje otporne
otpornih materijala. materijale.
- Upoznaje se sa - Pojanjava
specijalnim specijalne provodne
provodnim materijale.
materijalima. - Uoava povezanost
izmeu specijalnih
provodnih materijala
i metala male i
velike provodnosti.
- Definie pojam - Pojanjava pojam
termopara. termopara.
- Objanjava princip - Analizira princip
rada i ulogu rada i ulogu
termopara. termopara.
topljivog osiguraa. topljivog osiguraa.
- Navodi vrste - Razlikuje vrste
topljivih osiguraa. topljivih osiguraa.
elektrinih elektrinih
kontakata. kontakata.
elektrinih elektrinih
kontakata. kontakata.
- Analizira tetne
uticaje elektrinog
luka kod topljivih
osiguraa i
elektrinih
kontakata i uoava
naine njegovog
uspjenog gaenja.
elektrolita. elektrolita.
124
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
- Upoznaje se sa - Analizira i
optikim pojanjava optike
provodnicima. provodnike.
- Objanjava ulogu - Pojanjava ulogu
optikih vlakana. optikih vlakana.
Superprovodnici
- Upoznaje se sa - Pojanjava pojam - Razvija osjeaj za
pojmom superprovodnosti. red i urednost
superprovodnika. radnog prostora.
- Objanjava opte - Definie i analizira
karakteristike opte karakteristike
superprovodnika. superprovodnika.
- Opisuje ponaanje - Analizira ponaanje
superprovodnika u suprprovodnika u
magnetnom polju. magnetnom polju.
- Navodi razlike - Uoava razlike - Razvija
izmeu izmeu provodnika i individualnost u
superprovodnika i superprovodnika. reavanju problema.
provodnika.
- Upoznaje se sa - Prepoznaje
superprovodnim superprovodne
materijalima. materijale.
- Navodi primjene - Analizira i razlikuje
superprovodnika. primjene
superprovodnika.
Poluprovodnici
- Objanjava princip - Analizira princip - Razvija pozitivnu
provoenja struje u provoenja struje u orjentaciju preme
poluprovodnicima. poluprovodnicima. zanimanju.
poluprovodnika. poluprovodnika. - Razvija osobine
- Objanjava - Analizira linosti:
poluprovodnik p poluprovodnik p inicijativnost,
tipa. tipa. efikasnost,
- Objanjava - Analizira snalaljivost i
poluprovodnik n poluprovodnik n samokontrolu.
tipa. tipa.
- Skicira simbole diode
- Navodi osobine i bipolarnih
poluprovodnika i tranzistora.
mogunosti njihove - Razlikuje osobine
primjene. poluprovodnika i
- Opisuje uticaj analizira mogunosti
temperature na njihove primjene.
osobine - Analizira uticaj
poluprovodnika. temperature na
osobine
- Opisuje uticaj poluprovodnika.
elektrinog polja na - Skicira zavisnosti
125
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
osobine koncentracije,
poluprovodnika. pokretljivosti i
- Objanjava optike provodnosti
osobine poluprovodnika od
poluprovodnika; temperature.
- Analizira uticaj
- Objanjava elektrinog polja na
luminiscentna osobine
svojstva poluprovodnika.
poluprovodnika. - Pojanjava i analizira
optike osobine
poluprovodnika.
- Pojanjava i analizira
luminiscentna
svojstva
poluprovodnika.
- Prepoznaje pojedine
poluprovodnike
elemente.
Dielektrici
- Upoznaje se sa - Pojanjava i definie - Razvija sposobnost
optim opte karakteristike za saradnju.
karakteristikama dielektrika. - Priprema se za
dielektrika. - Analizira timski rad.
- Objanjava elektroprovodnost
elektroprovodnost dielektrika.
dielektrika. - Pojanjava
- Definie dielektrine dielektrine gubitke.
gubitke. - Pojanjava kritinu
- Definie kritinu jainu elektrinog
jainu elektrinog polja.
polja. - Razlikuje i
- Navodi vrste uporeuje vrste
dielektrika. dielektrika.
- Objanjava - Pojanjava i analizira
izolacione izolacione
materijale materijale.
kondezatorske kondezatorske
materijale. materijale.
specijalne specijalne
dielektrine dielektrine
materijale. materijale.
- Opisuje ulogu - Analizira ulogu
dielektrika u dielektrika u
mikroelektronici. mikroelektronici.
Magnetni materijali
- Definie pojam - Pojanjava pojam - Razvija
126
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
jaine magnetnog jaine magnetnog komunikativnost,
pola (H). pola i razlikuje tolerantnost i
jednosmjerni tok sposobnost
- Definie pojam struje od postizanja
magnetne indukcije naizmjeninog. kompromisa.
(B). - Pojanjava pojam
- Upoznaje se sa magnetne indukcije. - Razvija spretnost i
optim inovativnost u
karakteristikama - Pojanjava i definie rjeavanju
magnetnih opte karakteristike problema.
materijala. magnetnih
- Navodi gubitke u materijala.
feromagnetnim
materijalima. - Uoava razlike
izmeu gubitaka u
- Opisuje uticaj feromagnetnim
temperature na materijalima.
magnetne - Analizira uticaj
materijale. temperature na
- Navodi podjele magnetne
magnetnih materijale.
materijala. - Razlikuje i
- Opisuje magnetno uporeuje magnetne
meke materijale; materijale.
- Opisuje magnetno - Analizira magnetno
tvrde materijale. meke materijale.
- Analizira magnetno
tvrde materijale.
- Skicirati histerezisnu
petlju kod magnetno
mekih i tvrdih
materijala i uoiti
razlike izmeu njih.

- V. Altaras: Elektrotehniki materijali, Zavod za udbenike i nastavna sredstva -
Beograd, 2002.
- Dr P. M. Nikoli, Dr I. Rakovi: Elektrotehniki materijali i komponente, Zavod
za udbenike i nastavna sredstva - Beograd, 1995.

- Nastava se realizuje u uionici koja je opremljena: raunarom, A/V sredstva,
grafoskop, dijaprojektor sa odgovarajuim slajdovima, uzorcima raznih materijala
(provodnika, poluprovodnika, dielektrika, raznih specijalnih materijala i dr.).

periodu.
- Pismene vjebe.
127

Znanja
Predmet Znanja
- Struktura materije - Hemija - Atom i njegove
- Fizika elementarne estice
- Energetski procjep - Elektronika - Proboj PN spoja
- Bakar i aluminijum - Hemija - Provodnici
- Niskotemperaturni i - Osnove elektrotehnike - Zavisnost otpora od
visokotemperaturni temperature
provodnici
- Poluprovodnici P i N tipa - Elektronika - Kristalna struktura reetke
i provodnost
poluprovodnika
- Dielektrici - Osnove elektrotehnike - Izolacije
- Jaina magnetnog polja i - Fizika - Magnetno polje
magnetna indukcija - Osnove elektrotehnike
128
1.3.4. RAUNARSKA GRAFIKA I INTERNET TEHNOLOGIJE
1. Naziv predmeta: RAUNARSKA GRAFIKA I INTERNET TEHNOLOGIJE
Vrste nastave
Teorija Vjebe
nastava
I
II 72 72
III 72 72
IV
Ukupno 144 144

- Usvajanje osnovnih znanja iz informatike i aplikativnog softvera.
- Razumijevanje uticaja informatikih tehnologija na drutvo.
- Sticanje osnovnih znanja, vjetina i navika za pravilno i uspjeno korienje
informacijske tehnologije za zadovoljavanje linih i drutvenih potreba.
- Sticanje osnovnih znanja u korienju softvera za dizajn, kompjutersku grafiku,
3d animaciju i izradu web prezentacija.
- Sticanje znanja za projektavanje i korienje kompjuterske grafike.
- Razumijevanje mjesta i uloge internet tehnolgija za razmjenu informacija u
drutvu.
- Primjenjivanje raznih programa za izradu web prezentacije.
- Sticanje sposobnosti za pretraitivanje i instaliranje softvera za grafiku,
animaciju i web prezentaciju.
- Prepoznavanje savremenih potreba i pravaca razvoja softvera na podruju
grafike, animacije i web prezentacije.
- Razvijanje samoinicijativnosti pri izboru rjeavanja postavljenih problema.
- Shvatanje znaaja timskog rada i njegove organizacije.
- Sticanje sposobnosti za prilagoavanje aplikacije svojim potrebama radi
udobnijeg i efikasnijeg korienja.
- Razvijanje sposobnosti i sticanje iskustava na podruju upotrebe strune
literature i dobijanja informacija.
- Razumijevanje pravila korienja elektronskih izvora podataka i informacija.
- Navikavanje na upotrebu standarda i potovanje autorskih prava.
- Razumijevanje moralnih i etikih pitanja koja su povezana sa upotrebom
softvera.
129
Razred: DRUGI
COREL DRAW
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
Uvod
- Upoznaje osnove - Savlauje vjetinu u - Razvija sposobnost - Podijeliti uenike na
Corel-a i objanjava radu sa komandnim za rad u grupi. grupe i upoznati ih
postupak rada na panelima. sa sa raunarima na
doradi crtea, - Prilagoava interfejs kojima e raditi po
logoa, grafika i svojim potrebama. principu jedan
njihove pripreme za - Primjenjuje osnovni - Razvija smisao za uenik jedan raunar
tampu. radni prozor Corel estetiku. ukoliko je mogue.
Draw;
- Objanjava - Instalira program
instalaciju i Corel Draw.
pokretanje Corel
Draw-a.
Rad sa fajlovima
- Objanjava postupak - Kreira dokument. - Razvija smisao za Vjeba:
rada sa fajlovima. logiko razmiljanje - Importovanje i
- Objanjava formate - Koristi filtre za uvoz i rasuivanje. exportovanje
zapisa i preuzimanje i izvoz fajlova drugih fajlova.
fajlova drugih formata.
formata (Import,
Export).
- Objanjava filtere za - Koristi filtere za
Corel-ove proizvode. uvoz i izvoz drugih
tipova fajlova.
Podeavanje stranica
- Objanjava - Razlikuje i - Razvija vizionarsku Vjeba:
podeavanje primjenjuje razliite kreativnost. - Podeavanje i
stranica. formate i stilove formatiranje stranice
papira. po zadatim
vrijednostima.
Rad sa alatkama
- Objanjava palete sa - Analizira i koristi - Podsie svijest o Vjeba:
osnovnim alatkama palete sa alatkama. procjenjivanju - PrtSc ekrana i
(Toolbox). vlastitih potreba. pravljenje slike sa
tekstualnim opisom
alatki.
Rad sa objektima
- Objanjava - Koristi selektovanje - Podstie spretnost, Vjeba:
selektovanje, objekata, kreira ih i rukovanje i - Precizno
grupisanje i manipulie njima. povezivanje. selektovanje objekta
razgrupisavanje - Pravi grupe na fotografiji.
jednog i vie objekata.
objekta.
130
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
Crtanje geometrijskih i drugih oblika (shapes-a)
- Opisuje postupak - Kreira i oblikuje Vjeba:
crtanja osnovnih razne geometrijske i - Razvija osjeaj o - Crtanje i
geometrijskih oblika. druge oblike. vanosti i potrebi modifikacija
preciznosti pri radu. pravougaonika,
elipsi, poligona,
podeavanje
dimenzija, crtanje iz
centra, stavljanje
pravilnih poligona,
spirala i tabela...
Crtanje putanja i popuna
- Objanjava postupak - Bira postupak - Stie preciznost, Vjeba:
podeavanja atributa podeavanja sigurnost i upornost. - Crtati putanje raznih
jednog grafikog atributa. debljina, praviti h
prikaza. nevidljivim, crtati
- Objanjava putanje - Crta vrstu linija - Razvija odgovornost linije, crtati
(otvorene i putanje. prema radu i radnom "slobodnom rukom".
zatvorene). prostoru. - Crtati poetak,
- Definie boju linije - Praktino zavretak,
selektovane primjenjuje izbor automatsko
putanje. boja, korienje zatvaranje otvorene
preliva. linije,rotiranje za
- Objanjava docker-e. - Praktino odreeni ugao.
primjenjuje - Crtati krive,
Docker-e. oznaavanjem
- Objanjava alatke za - Primjenjuje vorova i
umjetniko crtanje kotiranje za djelovanjem na njih.
uz primjenu interaktivno - Kreirati prelive.
posebnih efekata. povezivanje
elemenata.
Dejstvo shape tool-a na geometrijske oblike
- Objanjava dejsto - Crta zaobljene forme - Razvija preciznost. Vjeba:
Shape tool-a na (odsjeak, luk). - Shape tool.
osnovne - Primjenjuje
geometrijske oblike. odsijecanje.
Rad sa tekstom
- Objanjava rad na - Unosi tekst i vri - Razvija kreativnost. Vjeba:
tekstu (definisanje oblikovanje i - Rad sa tekstom,
popunjenosti i modifikaciju teksta. vektorski zapis
obvojnice). fontova, unos teksta
u pasusima, izbor
fonta, njegove
veliine, njegovog
stila, poravnanje,
uvlaenje i ostale
namjene, prelom
reda...
131
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
Rad sa vorovima
- Opisuje i objanjava - Kreira linije i radi sa - Razvija svijest o Vjeba:
rad sa vorovima. vorovima. vanosti internet - Rad sa vorovima:
tehnolgije u prenosu brisanje, spajanje,
informacija i razdvajanje vorova,
komunikacije meu konvertovanje krive
ljudima. u pravu liniju i
obrnuto,postavljanje
vorova i poluga.
- Rad sa tzv.
zaobljenim (mekim),
otrim i simetrinim
- Razvija kreativnost. vorovima.
- Crtati i mijenjati
smjer krive, iriti
krivu radi
zatvaranja,
- Razvija sposobnost automatski
za saradnju i timski zatvarati otvorene
rad. selektovane krive.
Rad sa noem i gumicom i slobodne transformacije
- Opisuje poetak i - Primjenjuje rezanje - Razvija odgovornost Vjeba:
kraj reza. linije noem, i stie radne navike. - Primjeniti rezanje i
- Objanjava slobodne rezanje objekta po bezier-ova svojstva
transformacije. toj liniji, korienje linije reza.
noa slobodnom - Primjeniti akcije
rukom uz korienje gumice, brisanje u
Bezierovih takama, brisanje po
svojstava. pravim linijama...
Rad alatkama
- Opisuje i objanjava - Primjenjuje alatke - Razvija svijest o Vjeba:
rad sa alatkama. za pretapanje, potrebi preciznosti - Rad sa alatkama za:
distorziju, pri radu. pretapanje, konture,
eksturziju... distorziju, ovojnicu,
efekat eksturzije,
sjenku i providnost.
Podeavanje i rad sa menijem
- Objanjava: Edit, - Koristi i primjenjuje - Razvija sposobnost Vjeba:
View, Layout, Tools naredbe iz menija. za analitiko - Podeavati menije.
meni. miljenje. - Na primjerima
- Objanjava - Analizira standardne koristiti menije Edit,
standardne i dodatne i dodatne opcije View, Layout,
opcije u Corel Draw. programa. Tools...
Arrange meni
- Objanjava meni - Primjenjuje - Razvija svijest za Vjeba:
Arrange. transformacije. tehnoloku disciplinu - Transformacija i
i tehniku kulturu. dupliciranje objekta
sa odgovarajuim
132
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
atributima, rotacija
objekta za
specificirani ugao i
izbor centra rotacije,
skaliranje i
omoguavanje lika u
ogledalu.
- Araniranje objekata
poravnanje, spajanje
putanja,
razdvajanje,
grupisanje ili
razgrupisavanje...
Bitmaps meni
- Objanjava 3D - Crta i na konkretnim - Podstie Vjeba:
Effects. primjerima samopouzdanje i - Nacrtati 3D izgled
primjenjuje 3D kreativnost. prostorije u stanu.
Rorate, Cylinder,
Emboss, Page Curl,
Perspective, Sphere,
Blur, Camera, Color
Noise, Sharpen...
Text meni
- Objanjava rad sa - Unosi tekst i vri 2D i - Razvija svijest o Vjeba:
tekstom koji se 3D obradu savremenim - Izrada vizit karte,
obavlja u reimima - (skaliranje, potrebama i novim simbola, amblema,
Artistic Text i pomjeranje, tehnologijama grba i sl.
Paragraph text. selektovanje i proizvodnje ureaja
rotiranje...). za prenos
informacija.
133
PHOTOSHOP
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
Uvod
- Objanjava - Usvaja nain - Razvija smisao za Vjeba:
instalaciju i instalacije i timski rad i - Instalacija i
pokretanje pokretanje toleranciju. prilagoavanje
Photoshop-a. Photoshop-a. Photoshop-a
- Upoznaje i - Prepoznaje i uoava korisniku.
objanjava radno elemente radnog - Razvija preciznost
okruenje okruenja pri radu.
Photoshop-a. Photoshop-a.
- Opisuje - Pojanjava
prilagodjavanje i podeavanje i
podeavanje prilagoavanje
Photoshop-a Photoshop-a
korisniku. korisniku.
Rad sa selekcijama
- Objanjava i navodi - Razlikuje vrste - Stie orijentraciju u Vjeba:
vrste selekcija. selekcija i naine radnom okruenju. - Izbor pravougaone,
njihove upotrebe. okrugle, laso, Magic
- Opisuje i navodi - Analizira osnovne - Razvija kreativnost u Wand selekcije.
osnovne operacije sa operacije sa radu.
selekcijama. selekcijama.
Rad sa slikama
- Upoznaje i - Razlikuje i - Stie sposobnost Vjeba:
objanjava postupke pojanjava postupke ocjenjivanja i obrade - Promjena veliine,
obrade slike. obrade slike. slike. kontrasta i
osvjetljenja slike.
Vjeba:
- Promjena Levels,
Curve i Color slike.
Crtanje i bojenje
- Objanjava i opisuje - Pojanjava i usvaja - Stie sposobnost za Vjeba:
postupak crtanja postupak crtanja grafiku - Crtanje
osnovnih osnovnih intepretaciju i pravougaonika,
geometrijskih oblika. geometrijskih oblika. prikazivanje. kruga, mnogougla i
definisanih oblika.
Rad sa stilovima
- Upoznaje se sa - Usvaja i pojanjava - Razvija svijest o Vjeba:
nainom primjene naine primjene vanosti i potrebi - Definisanje stilova
razliitih stilova. razliitih stilova. preciznosti pri radu. (Drop Shadow, Inner
Shadow...).
Bojenje povrina
- Navodi i opisuje - Razlikuje i - Podstie kreativnost. Vjeba:
vrste bojenja sa preproznaje vrste - Bojanje sa prelivom
prelivom. bojenja sa prelivom. Gradient (Linear,
Radial, Angle,
Reflected i
134
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
Diamond).
Rad sa tekstom
- Objanjava i opisuje - Usvaja postupak Vjeba:
unoenje teksta. unoenja teksta; - Unoenje i
- Objanjava i opisuje - Pojanjava postupak formatiranje teksta.
postupak formatiranja teksta. Vjeba:
formatiranja teksta. - Izrada vizit karte.
- Objanjava i opisuje - Analizira primjenu
primjenu stilova i stilova filtera na
filtera na tekst. tekst.
Rad sa slojevima
- Upoznaje se sa - Usvaja postupak - Razvija sposobnost Vjeba:
pravljenjem novog pravljenja novog povezivanja teorije i - Pravljenje slojeva,
sloja. sloja. prakse. podeavanje
- Objanjava pojmove: - Uoava razliku vidljivosti,
vidljivost i izmedju pojmova: providnosti i
providnost sloja. vidljivost i ravnanja sloja.
providnost sloja.
- Objanjava postupak - Usvaja postupak Vjeba:
ravnanja i promjene ravnanja i promjene - Stapanje povezanih i
meusobnog medjusobnog vidljivih slojeva u
poloaja slojeva. poloaja slojeva. jedan.
- Objanjava i opisuje - Analizira postupak
postupak stapanja stapanja vie slojeva
vie slojeva u jedan. u jedan.
Rad sa filterima
- Navodi i objanjava - Razlikuje i - Razvija Vjeba:
vrste filtera. prepoznaje vrste samopouzdanje. - Upotreba filtera po
filtera. izboru na
fotografiju.
Brisanje
- Navodi i objanjava - Razlikuje i analizira - Razlikuje nevano od Vjeba:
alate za brisanje. alate za brisanje. vanog. - Brisanje djelova slike
upotrebom Eraser
Tool, Background i
Magic Eraser.
135
3 DS MAX
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
Uvod i kreiranje slika pomou kompjuterske grafike
- Upoznaje istoriju i - Razlikuje 3D i 2D - Podstie kreativnost. Vjeba:
osnove 3D aplikaciju. - Pravljenje 2D i 3D
tehnologije i objekta (Potoshop,
objanjava kako i Corel Draw).
gdje se koristi
kompjuterska 3D
grafika.
Orijentacija u 3ds max-u
- Objanjava i nabraja - Shvata orjentaciju - Razvija svijest o Vjeba:
koordinatne sisteme geometrijskih oblika uticaju grafike na - Vriti uvoz objekata
koji se mogu koristiti u koordinatnim razvoj i pomou parametara
u 3DS MAX-u. sistemima. socijalizaciju i animacija kljunih
- Nabraja razliite - Razlikuje termine linosti. frejmova u
tipove objekata koriene za objekte 3D grafici.
korienih u 3DS i povrine: primitivi,
MAX-u. bulovi objekti,
lofting, splajn, - Razvija kreativnost i
nurbs, kulturu tehnikog
modifikatore.... izraavanja.
- Objanjava: - Analizira i priprema
skladitenje, animaciju u 3DS
transformaciju, MAX-u.
obradu, sjenenje - Analizira tok i vezu
objekata... podataka o objektu i
primjenjuje
transformaciju.
Interfejs 3DS MAX-a
- Nabraja i objanjava - Koristi komandne - Razvija svijest o Vjeba:
komandne panele: panele. vanosti internet - Korienje kljunih
create, modify, tehnolgije u prenosu komandi sa linije
hierarchy, motion, informacija i menija i osnovnih
display i utilities. komunikacije meu alata za animaciju,
- Objanjava - Kreira objekte i ljudima. kretanje kroz
kreiranje, modifikuje ih kroz objekat i
modifikovanje rad u komandnim manipulacija njima u
objekata i panelima. prikazima.
manipulaciju njima, - Razumije postupak
glavnu paletu sa navigacije kroz
alatima, komande u prikaze i sjenke.
okviru menija.
Modeliranje
- Upoznaje mesh - Bira metod - Razvija predstavu o Vjeba:
modeliranje. modeliranja. prostornoj - Naini realizacije
- Upoznaje i nabraja - Koristi modifikatore orijentaciji. modeliranja
naine modeliranja za modeliranje; objekata.
pomou primitiva,
136
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
modifikatora i
sloenih objekata.
- Objanjava bezier - Modelira sloene
splajnove, forme od
modeliranje mrea jednostavnih.
od bezier splajnova,
spajanje geometrije
iz razliitih fajlova,
modeliranje tipa
editable mesh.
Modeliranje isjeaka
- Upoznaje organsko - Pravi modele - Stie sposobnost Vjeba:
modeliranje bazirano korienjem ocjenjivanja vlastitih - Modeliranje ljudske
na splajnovima. razliitih tehnika potreba. glave korienjem
modeliranja. opcije Surface Tools.
- Objanjava i navodi - Koristi 3DS MAX-ov
Bezier isjeke, nove Surface Tools za
osobine isjeaka i kreiranje patch
splajn kaveza, modela.
metode modeliranja
isjeaka.
- Objanjava splajn - Kreira sloeni
kavez i Surface organski mode.
Tools, optimizaciju
low-poly modela.
Primjena teksturnih mapa i materijala
- Upoznaje osnove - Razumije strukturu - Stie sposobnost Vjeba:
materijala i materijala i modele opaanja, - Odmotavanje
mapiranja. boja, postupak razlikovanja i koordinata
sjenenja, uporeivanja. mapiranja za low-
materijale i mape. poly karaktere.
Napredni materijali
- Objanjava efekat: - Primjenjuje i - Stie sigurnost i Vjeba:
dinamike podeava napredne upornost. - Mrtva priroda - scena
karakteristike, materijale. sa lampom i stolom.
refleksije i refrakcije
putanje i zraka.
Animacija
- Upoznaje vremenski - Koristi max-ove - Razvija smisao za Vjeba:
raspored animacije. alatke za animaciju toleranciju i timski - Animacije sa
- Objanjava MAX-ove - Kreira jednostavne rad. primjerima za
alatke za animaciju, animacije razliite objekte.
Track View, transformacije
animiranje parametarske
transformacije, animacije, animira
parametarsku sa uvijanjem
animaciju, uvijanje prostora...
prostora...
137
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
Usavravanje animatorskih vjetina
- Objanjava - Bira i koristi - Razvija Vjeba:
kontrolere detaljnije odgovornosti. - Izrada kratke
animacije, kreiranje mehanizme animacije.
i editovanje kljueva animacije.
u prikazu Track.
- Objanjava - Primjenjuje steena
jednostavno znanja na kratke
povezivanje animacije.
animacije.
Hijerarhijska animacija karaktera
- Upoznaje naprednu i - Razlikuje vrste - Stie sposobnost Vjeba:
inverznu kinematiku. inverzne kinematike. uoavanja, - Kompletiranje
- Objanjava nove IK - Razumije postupak razlikovanja i animcije.
razrijeivae, korenja zakljuivanja.
skeletne animacije, hijerarhije.
modifikatore.
Renderovanje i efekti okruenja
- Objanjava postavku - Razumije i koristi - Podstie kreativnost. Vjeba:
prozora MAX-ove alatke za - Simulacija razliitih
Environment, renderovanje. atmosferskih efekata
atmosferske efekte, (efekat poara,
max-ove alatke za magle...).
renderovanje...
138
Razred: TREI
WEB DIZAJN
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
Planiranje web sajta
- Navodi alate za - Ocjenjuje i - Razvija preciznost u Vjeba:
kreiranje web primjenjuje alate za tehnikom - Upotreba programa
sajtova (Front Page, kreiranje web-a. oblikovanju i za kreiranje web
Microsoft Publisher sposobnost sajta.
Web Publication, kreativnog
Dreamweaver MX, izraavanja.
notepad itd.).
- Opisuje interfejs - Primjenjuje
programa i navodi: interfejs programa.
menie, palete,
panoe,
prilagoavanje
elemenata ekrana i
pomo.
Organizovanje web sajta
- Objanjava dizajn - Analizira web i - Razvija vizionarsku Vjeba:
web sajta: upotrebu weba. kreativnost. - Kreiranje web strana.
tipografiju, boje, Dodavanje
raspored, strukturu direktorijuma i
web sajta. - Razvija sposobnost daoteka.
- Navodi pripremne - Primjenjuje upotebu sagledavanja
postupke za izradu ablona za web potreba i realizacije
web sajta. sajtove i ablone za zamisli.
strane.
- Opisuje uvoz - Primjenjuje
direktorijuma, postupke planiranja
datoteka i web prilikom izrade web
sajtova u web sajt. sajta.
Kreiranje web sajta
- Definie osnove - Poznaje osnove - Stie osjeaj o Vjeba:
HTML-a, PHP-a. HTML-a, PHP-a. razvoju i primjeni - Formatiranje teksta i
- Objanjava - Primjenjuje novih tehnologija u povezivanje preko
dodavanje teksta. formatiranje teksta. cilju zadovoljenja hiperlinkova.
- Objanjava - Primjenjuje individualnih i
hiperlinkove. hiperlinkove kolektvinih potreba.
(e-mail).
Dizajniranje i postavljanje web strane - osnove
- Upoznaje - Primjenjuje - Razvija sposobnost Vjeba:
hiperlinkove na umetanje, za analitiko - Ubacivanje slika.
slikama i kreiranje ureivanje i miljenje.
vruih taaka. pozicioniranje slika.
- Opisuje umetanje i - Primjenjuje
modifikaciju slika upotrebu i umetanje
kao pozadine. clip- art sliica.
139
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
Dizajniranje i postavljanje web strane - multimedije
- Opisuje crtanje i - Primjenjuje crtanje Vjeba:
upotrebu i upotrebu alata za - Dodavanje zvuka i
multimedije. crtanje. videa na web sajt.
- Opisuje - Primjenjuje
prilagoavanje i dodavnje boje,
upotrebu specijalnih efekata,
trodimenzionalnih i konvertovanje 2D i
oblika. 3D oblika.
- Opisuje upotrebu - Dodaje i podeava
zvuka i videa. zvuk i video.
Dizajniranje i postavljanje web strane - tabele
- Opisuje upotrebu - Primjenjuje - Razvija osjeaj Vjeba:
tabela. kreiranje tabele. odgovornosti i - Tabele i elije.
- Objanjava - Primjenjuje radnih navika
dodavanje, dodavanje ivica, motivacije.
formatiranje boje, slika u
dimenzija tabele, pozadini i korisnikih
rad sa elijama. stilova u tabele.
Dizajniranje i postavljanje web strane - liste
- Opisuje kreiranje - Uoava ureene i - Razvija logiko Vjeba:
lista. neureene liste. miljenje i - Modifikacija liste.
- Obajnjava - Primjenjuje sposobnost za
nastavljanje formatiranje, pravilno rasuivanje
prekinute liste i promjene fonta i i zakljuivanje.
promjenu stavki u boje teksta, stila,
njoj. oznaavanje
ureene i neureene
liste.
Dizajniranje i postavljanje web strane modifikovanje web stranice
- Opisuje modifikaciju - Vri modifikaciju - Razvija kreativnost. Vjeba:
i postavljanje preko web stranice. - Modifikacija i
mree. publikovanje strana.
- Objanjava
publikovanje i - Analizira izbor web
modifikaciju web domaina,
sajta. postavljanje sajta na
web server i uvoz
weba.
Interaktivni sajtovi - forme
- Opisuje i objanjava - Primjenjuje - Razvija svjest o Vjeba:
upotrebu formi. kreiranje formi, vanosti internet - Upotreba formi.
polja za potvrdu, tehnolgije u prenosu
dugmadi, padajuih informacija i
listi... komunikacije meu
- Objanjava ubotrebu - Primjenjuje ljudima.
objekata forme, zapisivanje rezultata
vrijednosti forme i u obliku datoteke,
140
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
zapisivanje korienjem
Rezultata. elektronske pote.
Interaktivni sajtovi - animacije
- Opisuje animaciju - Definie efekat - Razvija tehnoloku Vjeba:
sajta. marquee. disciplinu. - Primjena i
- Objanjava - Primjenjuje dhtml modifikacija
animaciju elemenata effects, lebdeu animacije.
strane prelaz strane, dugmad i pravi
lebdeu dugmad. prelaz stranice.
- Definie efekat - Primjenjuje
marquee. formatiranje teksta
koji se kree po
hodizontali.
Interaktivni sajtovi komponente
- Opisuje upotrebu - Primjenjuje teme, - Razvija sposobnost Vjeba:
web komponenata. banere za stranu, sagledavanja - Upotreba web
knjigu utisaka i web potreba i realizacije dinamiki efekat, web
za diskusiju. zamisli. search, broja
- Opisuje upotrebu - Primjenjuje web pogodaka, radne
tema i ablona. template. listove i dijagrame,
- Primjenjuje - Primjenjuje web foto-galeriju, ubaeni
komponenata. komponente. sadraj, linije
linkova, listu top 10.
Interaktivni sajtovi java script
- Navodi Plug-inove, - Uoava softver za Vjeba:
activex kontrole, interaktivni rad na - Ubacivanje Plug-
Java Apleti i Java sajtu. inova, ActiveX
Script. kontrola, Java Apleti i
Java Script.
Programski jezici za Web
- Upoznaje i opisuje - Primjenjuje HTML, - Razvija svijest o Vjeba:
izradu atraktivnog php, java script... savremenim - Primjena CSS stilova.
web sajta. - Primjenjuje potrebama i novim Vjeba:
- Opisuje integraciju ubacivanje radnog tehnologijama - Osnovna strukura Web
Microsoft Officea u lista Worda , Excela, proizvodnje ureaja strane.
sajt. Adobe Acrobat (pdf). za prenos Vjeba:
informacija. Pravljenje web sajta
sa svim usvojenim
formama.

- S. Bain: Corel DRAW 12, Kompjuter biblioteka, aak, 2005.
- T. Boardman: 3DS MAX 5, New Riders Publishing,
- R. Polevoi: 3D Studio MAX R, The Coriolis Group,
- M. Imamovi, D. osi: Adobe Photoshop 7.0, Soho Graph, Beograd, 2002.
- C. Rose: Nauite Adobe Photoshop CS2 za 24 asa, Sams, 2005.
- T. A. Powell: Web Design, Osborne/McGraw-Hill, 2001.
- D. Elderbrock i D. Karlins: FrontPage 2002 Biblija,
141
Hungry Minds Inc., 2002.
- E. Castro, HTML za WWW, Peachpit Press,
- K. Jamsa, K. King i A. Anderson: HTML i Web dizajn kroz praktine primere,
Osborne/McGraw-Hill, 2002.
- M. Moncur: DHTML nauite za 24 asa , SAMS,
- K. Bartlett: CSS za 24 asa, SAMS,
- J. Jaworski: JavaScript i JScript - Detaljan izvornik, Sybex,
- K. Annwn Page: Macromedia Dreamweaver MX 2004, iz prve ruke, Macromedia Pr,
2004.
- B. Blake: Flash 5, Osborne/McGraw-Hill, 2001.
Za izvoenje nastave potreban je softver (2004):

- CorelDRAW Graphic Suite (12) ili noviji;
- Adobe Photoshop 7.0 ili noviji;
- 3D Studio Max (5.0) ili noviji;
- Microsoft Office 2003: Front Page i Microsoft Publisher ili noviji;
- Macromedia Essentials MX 2004: Dreamweaver MX, Fireworks MX, Macromedia
Flash MX,... ili noviji;
- Mix 1 ACDSee (6.0), WinZip (8.0), Nero (6.0), Visual Studio 6.0, Internet Explorer
(6.0), Firefox Mozilla,Opera, CuteFTP, HTML Assistant, HTML Writer, Mapedit,
Adobe Illustrator 10, Illustrator 7, Adobe Acrobat (5.5), ili noviji...

- Nastava se izvodi u raunarskoj uionici koja je opremljena sa najmanje 15
raunara i perifernom opremom (A/V sredstvima, projektorom, skenerom,
tampaem).
- Raunari su sa odgovarajuim softverom za izradu kompjuterske grafike, 2D i 3D
animacije i web prezentacije, uzorcima alata, emama i dr.
Treba omoguiti pristup Internetu, dostupnoj literaturi, tehnikim podacima,
prirunicima, asopisima koji obrauju teme vezane za softver itd.

periodu.

- Diplomirani inenjer elektrotehnike - smjer raunarske tehnike i informatike
- diplomirani inenjer elektrotehnike smjer elektronike ili telekomunikacija
- diplomirani matematiar - smjer raunarske nauke.
142
Znanja
Predmet Znanja
- Grafika - Primjena raunara u - Linija, crte, slika
elektrotehnici
- Animacija - Primjena raunara u - Simulacija elektronskih kola i
elektrotehnici korienje raznih softvera u
elektrotehnici
- WEB - Fizika - Grafika, zvuk, slika.
143
1.3.5. MEHATRONIKA
1. Naziv predmeta: MEHATRONIKA
Vrste nastave
Teorija Vjebe
nastava
I
II
III 72 72
IV 66 66
Ukupno 138 138

- Upoznavanje sa znaajem primjene mehatronike u industriji.
- Sticanje osnovnih znanja iz upravljanja.
- Usvajanje znanja iz pneumatike, hidraulike i elektrotehnike kao i mogunosti
primjene pneumatskih, hidraulikih i elektropneumatskih komponenti kod
izgradnje mehatronikih sistem.
- Upoznavanje i razumijevanje pneumatskog, hidraulikog i elektro-pneumatskog
upravljanja.
- Razvijanje sposobnosti razumijevanja i rjeavanja konkretnih problemskih
zadataka iz mehatronike.
- Korienje upravljakog i edukativnog softvera za simulaciju rada sistema.
- Ovladavanje strunom terminologijom neophodnom za komunikaciju u struci.
- Razvijanje osjeaja odgovornosti.
- Razvijanje radnih navika.
144
Razred: TREI
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
Predmet i primjena mehatronike
- Definie pojam - Shvata znaaj - Razvija sposobnost - Prikazati slajdove
mehatronike. mehatronike. analiziranja i elemenata
- Navodi primjenu - Pronalazi primjere logikog mehatronikih
mehatronike. primjene zakljuivanja. sistema:
pneumatskih, hidraulike,
hidraulikih i pneumatske i
elektro- elektro-
pneumatskih pneumatske.
sistema.
- Upoznaje osnovne - Shvata pojam
pojmove tehnike tehnike
upravljanja. upravljanja.
- Navodi i objanjava - Razlikuje i analizira
naine upravljanja. analogno,digitalno
i binarno
upravljanje.
- Uporeuje
sinhrono, asinhrono
i logiko
upravljanje.
- Analizira
upravljaki lanac.
- Razlikuje analogne,
diskretne,digitalne
i binarne signale.
Grafiki simboli i blok dijagrami
- Navodi mogunosti - Shvata potrebu - Razvija sposobnost - Crtanje dijagrama
prikazivanja prikazivanja orijentacije u put-korak i put-
kretanja radnih kretanja radnih prostoru. vrijeme za
elemenata. elemenata. konkretan primjer.
- Upoznaje elemente - Crta blok
blok dijagrama. dijagrame
mehatronikih - Na konkretnim
sistema. primjerima
- Objanjava - Crta i analizira prikazivati
upravljaki i druge dijagrame: put- funkcijski plan.
dijagrame i korak, put-vrijeme
funkcijski plan. i upravljaki
dijagram.
- Koristi funkcijski
plan kao sredstvo
sporazumijevanja.
- Nabraja i ilustruje - Poznaje simbole za
grafike simbole. izradu funkcijskih
planova.
Mehanika
- Navodi i objanjava - Shvata pojam sile. - Razvija sposobnost Na primjerima:
podjelu mehanike i - Razlikuje analiziranja - Izraunati silu
145
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
pojam sile. spoljanje i izakljuivanja. pritiska koja
unutranje sile. djeluje na elo
- Objanjava - Odreuje moment klipa.
moment sile, spreg sile za taku.
sila i moment - Shvata pojam
sprega. sprega i odreuje - Izraunati obrtni
moment sprega. moment na vratilu
- Navodi i objanjava - Razumije pojam i hidromotora.
pojam, vrste i znaaj trenja. - Izraunti teorijsku i
znaaj trenja. - Razlikuje trenje stvarnu snagu
klizanja i trenje radnog cilindra.
kotrljanja.
- Odreuje intezitet,
pravac i smjer sile - Izraunavati
trenja. teorijsku i korisnu
- Uoava znaaj snagu pumpe.
podmazivanja na
smanjenje sile
trenja. - Izraunavati snagu
- Definie i - Zna da izrauna obrtnog
objanjava osnovne veliine pneumatskog
pojmove: kretanje, koje opisuju motora.
put, brzina, kretanje na osnovu
ubrzanje, srednja zadanih veliina.
brzina, ugaono - Zna da izrauna - Izraunavati stepen
ubrzanje. srednju brzinu korisnog dejstva u
kretanja klipa. mehatronikom
- Opisuje - Uoava i analizira sistemu.
pravolinijsko i pravolinijsko i
kruno kretanje. kruno kretanje
kod pneumatskih i
hidraulikih
elemenata.
- Definie i - Zna da izrauna rad
objanjava sile pri kretanju na
pojmove: rada, osnovu zadatih
snage i energije. podataka.
- Zna da izrauna i
analizira rad
cilindara.
- Odreuje snagu
hidromotora na
osnovu zadanih
- Definie stepen podataka.
korisnog - Odreuje stepen
djelovanja. korisnosti.
Hidraulika
- Nabraja fizika - Ovladava osnovnim - Razvija logiko - Prikazati slajdove
svojstva radne pojmovima miljenje i elemenata
tenosti hidraulike kroz sposobnost za hidraulikog
hidraulikih analizu pravilno sistema.
146
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
sistema. jednostavnih zakljuivanje.
primjera.
- Objanjava i na - Pronalazi primjere
primjerima primjene
analizira pojmove: hidraulike.
pritisak, potisak,
protok, strujanje, - Identifikuje
isticanje, stepen sastavne djelove
korisnosti. pumpi.
- Navodi i - Razlikuje i analizira
objanjava podjelu princip rada
i princip rada pojedinih vrsta
pojedinih pumpi. pumpi.
- Shvata princip rada
- Navodi i objanjava klipnih, ploastih i
izvrne i razvodnika sa
upravljake sjeditem.
elemente i to: - Poznaje i
translatorni izvrni uporeuje naine
elementi, rotacioni aktiviranje
izvrni elementi, razvodnika.
ventili, razvodnici, - Analizira princip
zatvarai. rada nepovratnih,
pritisnih i
- Upoznaje i opisuje protonih ventila.
vezivne elemente - Shvata ulogu
za: preiavanje preistaa-filtera.
radne tenosti, - Prepoznaje ulogu
smjetaj, hlaenje rezervoara i
i grijanje akumulatora.
akumuliranje - Shvata i analizira
hidraulike rad hidromotora
energije. obrtnog kretanja.
- Bira i analizira rad
hidraulikih radnih
cilindara.
- Poznaje ulogu
vezivnih
elemenata.
- Pronalazi primjere
primjene
hidraulikih
motora.
Hidrauliko upravljanje
- Definie hidrauliko - Shvata osnovne - Razvija sposobnost - Izrada ema
upravljanje i logike funkcije i analiziranja i hidraulinih
navodi primjene poznaje naine zakljuivanja. sistema pomou
upravljanja. kako se one simbola za
realizuju - Stie navike konkretne
hidraulikim tanosti i primjere.
elementima. sistematinosti u
147
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
- Obrazlae naine - Crta i analizira radu.
realizovanja hidraulike eme - Izrada ema i
logikih funkcija upravljanja za simulacija rada
hidraulikim konkretne hidraulikog
elementima. primjere. sistema u FLUID
- Ilustruje - Pridrava se pravila SIM-u.
hidraulike eme i pri projektovanju
navodi metode hidraulikih
reavanja. sistema. - Realizacija ema
- Poznaje naine na
ispitivanja demonstracionim
hidraulikih stolovima za
komponenti. hidrauliku.
- Upoznaje - Crta i simulira
upravljaki i konkretne primjere
edukativni softver ema hidraulikog
FLUID SIM (festo). upravljanja,
koristei softver
FLUID SIM.
- Izrauje
hidraulike sisteme
na radnim
stolovima za
hidrauliku.
- Obrazlae postupke - Shvata znaaj i
zatite i odravanja poznaje postupke
hidraulikih zatite i odravanja
sistema. hidraulikih
sistema.
148
Razred: ETVRTI
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
Pneumatika
- Navodi sastav i - Pravi razliku izmeu - Razvija - Odrediti veliine
karakteristike atmosferskog sposobnost stanja vazduha na
vazduha. podpritiska i analiziranja i primjerima.
- Definie osnovne nadpritiska. zakljuivanja.
veliine stanja: - Shvata i analizira
pritisak, zapremina, pritisak, temperaturu - Prikazati na
temperatura. i specifinu slajdovima
zapreminu. elemente
- Koristi jednainu pneumatskih
- Obrazlae osnovne stanja za sistema.
zakone za vazduh. izraunavanje
- Nabraja promjene veliina stanja na
stanja vazduha. osnovu zadanih
- Upoznaje, razumije podataka.
i objanjava osobine - Uporeuje i analizira
i komponente izobarske,izohorske,
sistema za izotermske,
dobijanje i razvod adijabatske i
komprimovanog politropske promjene
vazduha: stanja.
kompresori, - Analizira osobine
rezervoari, vlanog vazduha.
pripremna grupa,
cjevovodi, - Razlikuje pojedine
Vezivni elementi. vrste kompresora.
- Identifikuje sastavne
djelove kompresora.
- Navodi i objanjava - Uporeuje princip
izvrne, upravljake rada pojedinih vrsta
i pomone kompresora.
elemente: - Uporeuje
translatorni izvrni apsorpcijski,
elementi, rotacioni adsorpcijski i
izvrni elementi, termiki postupak
razvodnici, ventili, hlaenja.
zatvarai, - Shvata ulogu
priguivai pripremne grupe za
I drugi. vazduh.
- Razlikuje i uporeuje
klipne, ploaste i
razvodnike sa
sjeditem.
- Uporeuje i shvata
nain rada
nepovratnih,
pritisnih i protonih
ventila.
- Pronalazi primjere
primjene
149
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
pneumatskih motora.
- Uoava razliku
izmeu pneumatskih
motora obrtnog i
translatornog
kretanja.
- Opisuje ulogu i nain
spajanja cjevovoda.
Pneumatsko upravljanje
- Definie - Razlikuje analogne, - Razvija - Izrada ema
pneumatsko diskretne, binarne i sposobnost pneumatskih
upravljanje. digitalne signale. analiziranja i sistema pomou
- Navodi primjere - Razlikuje i analizira zakljuivanja. simbola za
primjene voeno, programsko i konkretne
pneumatskog upravljanje sa primjere.
upravljanja. samoodranjem. - Stie navike
- Navodi i objanjava - Shvata osnovne tanosti i - Izrada ema i
osnovne logike logike funkcije i zna sistematinosti u simulacija rada
funkcije i obrazlae kako se one realizuju radu. pneumatskog
nain realizovanja pneumatskim sistema u FLUID
logikih funkcija elementima. SIM u.
pneumatskim
elementima. - Crta i analizira
- Objanjava pneumatske eme - Realizacija ema
pneumatske eme upravljanja za na
upravljanja i navodi konkretne primjere. demonstracionim
metode reavanja. - Prepoznaje elemente stolovima za
kojima se mogu pneumatiku.
- Objanjava realizovati
upravljaki i vremenske i pritisne
edukativni softver funkcije.
za simulaciju rada - Uoava pojavu
pneumatskih blokirajueg signala.
sistema (FLUID SIM). - Razlikuje
matematike i
inenjerijske
(praktine) metode
reavanja
blokirajueg signala.
- Rjeava problem
- Obrazlae postupke blokirajueg signala
zatite i odravanja funkcijskim,kaskadni
pneumatskih m i koranim
sistema. metodama.
- Crta i analizira
funkcijski krug za
konkretne primjere.
- Koristei FLUID SIM
softver simulira
konkretne primjere
pneumatskog
150
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
upravljanja.
- Izrauje pneumatske
sisteme na radnim
stolovima za
pneumatiku.
- Shvata znaaj zatite
iodravanjapneumats
kih sistema.
Osnovi elektro-pneumatike
- Definie elektrine i - Razlikuje osnovne - Razvija - Povezivanje
elektro-pneumatske izvrne elemente odgovornost. osnovnih izvrnih
izvrne elemente upravljanja i poznaje elemenata
automatike. njihovu funkciju, - Razvija smisao za upravljanja u
nain rada i zajednitvo. elektrinim
povezivanja u emama.
emama: tasteri,
krajnji prekidai,
Beskontaktni davai - Demonstracija
signala (magnetni, upravljanja radom
kapacitivni i opto- elektro-ventila u
elektronski), releji, osnovnim emama
vremenski releji, upravljanja.
sklopnici (kontaktori)
i dr.
- Definie i upoznaje - Poznaje i uporeuje
elektro-pneumatske razne varijante
razvodnike elektro-pneumatskih
ventile. razvodnika - ventila,
sa razliitim brojem
ulaza izlaza.
- Definie i upoznaje - Shvata princip rada i
elektro-pneumatske razlikuje tipove
pretvarae. elektro-pneumatskih
pretvaraa: pe
pretvara, elektro-
pneumatski
pretvara niskog
pritiska, elektro-
pneumatski
pretvara signala
(pritisna sklopka).
Mjere i propisi elektrozatite u elektropneumatici
- Definie osnovne - Poznaje osnovne - Razvija pozitivan
pojmove, metode i pojmove, sredstva i odnos prema
sredstva elektro- metode elektro zdravlju.
zatite. zatite, zatitni stop
taster, zatitna - Razvija svijest o
- Opisuje pomone glavna sklopka i dr. potrebi zatite na
strujne krugove i - Poznaje i pomone radu.
strujne krugove strujne krugove i
blekade. strujne krugove
151
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
- Upoznaje signalno- blokade.
dojavne ureaje. - Razlikuje vrste
signalno-dojavnih
ureaja.
Elektrotehniki grafiki simboli i oznake u elektro-pneumatici
- Upoznaje elektro- - Zna crtati elektro- - Razvija urednost. - Koristiti primjere
pneumatske pneumatske grafike ema.
grafike i slovne simbole i slovne
simbole i oznake oznake.
zatite. - Koristi slovno-
brojane oznake
zatite.
Elektrine eme i sklopovi elektro-pneumatike
- Upoznaje vrste - Razlikuje vrste ema - Razvija logiko - Povezati elektro-
ema u elektro- u elektro-pneumatici zakljuivanje. pneumatske eme
pneumatici. i njihovu ulogu. osnovnih logikih
- Upoznaje tabele - Poznaje tabele funkcija I, ILI, i
istinitosti (U-I istinistosti i njihovu NE.
signala). primjenu na - Razvija pozitivan
rjeenjima osnovnih stav prema novim - Povezati elektro-
elektro-pneumatskih saznanjima. pneumatsku emu
ema. upravljanja
- Upoznaje osnovne - Zna povezati osnovne elektro-ventilom
logike elektro- logike elektro- 5/2, sa
pneumatske eme pneumatske eme - Razvija samodranjem i
(logiko I, ILI i NE). (logiko I, ILI i NE). snalaljivost. blokadom.
- Upoznaje osnovne - Crta i analizira
eme i sklopove u osnovne eme - Povezati elektro-
elektro-pneumatici. upravljanja u pneumatsku emu
elektro-pneumatici, upravljanja
upravljanje elektro-ventilom
jednorednim 5/2, sa
cilindrom, vremenskim
upravljanje relejem i
dvorednim cilindrom, samodranjem.
paralelna veza,
redna (serijska)
veza, spoj blokade i
spoj samodranja,
upravljanje
jednosmjernim ili
dvosmjernim
cilindrom pomou
spoja samodranja,
indirektno dvostrano
upravljanje,
automatsko vraanje
cilindra, oscilirajue
kretanje
dvosmjernog
cilindra, automatsko
152
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
- Upoznaje osnovne vraanje pomou
eme i sklopove graninog prekidaa.
upravljanja - Crta i analizira
vremenskim osnovne eme i
relejima. sklopove upravljanja
vremenskim
relejima.
Izrada ema spajanja mehatronikih sistema
- Upoznaje metode - Poznaje postupke - Razvija odgovoran - Izrada projekta
izrade spojne eme: izrade finalne odnos prema eme spajanja
sistemske metode i elektro-pneumatske radu. izabranom
metoda pokuaja eme spajanja prema metodom, prema
(intuitivna - zadatim uslovima zadatim uslovima.
iskustvena metoda). metodama:
- sistemskim
- pokuaja
(intuitivna,
iskustvena).

- S. Nikoli: Hidraulike, pneumatske i elektrine komponente, Zavod za udbenike
i nastavna sredstva, Beograd, 2005.
- P. Mitrovi i Z. Radojevi : Hidraulika i pneumatika, Zavod za udbenike i
nastavna sredstva, Beograd,2005.
- G. Nikoli: Pneumatika i hidraulika, kolska knjiga, Zagreb,2006.
- Festo Didactic: Elektropneumatika, Festo doo Zagreb, 1995.
- S. uri, Mehanika II, Zavod za udbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2004.
- M. Plavi i drugi: Mehanika I, Zavod za udbenike i nastavna sredstva, Beograd,
2004.
- G. Nikoli: Upravljanje i regulacija, kolska knjiga, Zagreb,2003.
- G. Nikoli: Pneumatsko upravljanje, Sveuilina naklada Liber, Zagreb,1990.
- Pneumatsko upravljanje, Festo Didactic, 2007.
- Festo katalozi, Festo Didactic, 2008.

- Nastava se izvodi u kabinetu opremljenim: raunarom sa multimedijalnom
opremom, demonstracionim tablama za hidrauliku, pneumatiku i elektro-
pneumatiku, uzorcima i modelima hidraulikih, pneumatskih i elektro-
pneumatskih komponenti,emama pneumatskih, hidraulikih i ekektro-
pneumatskih sistema.

periodu.
- Pismene vjebe.
153

- diplomirani inenjer mainstva.

Znanja
Predmet Znanja
- Grafiki signali i blok - Praktina nastava - Elektrotehniki grafiki
dijagrami simboli
- Blok dijagrami
- Mehanika - Praktina nastava - Osnovni mainski elementi
- Hidraulika - Praktina nastava - Elementi automatike
- Hidrauliko upravljanje - Izvrni elementi
- Pneumatika automatskog upravljanja
- Pneumatsko upravljanje
- Osnovi elektro-pneumatike
- Mjere i propisi - Praktina nastava - Elektro zatita
elektrozatite u elektro- - Zatitne mjere od visokog
pneumatici napona dodira
- Elektrotehniki grafiki - Praktina nastava - Elektrotehniki grafiki
simboli i oznake u elektro- simboli
pneumatici
- Elektrine eme i sklopovi - Osnove elektrotehnike - Elementi elektrinih ema
elektro-pneumatike - Praktina nastava - Crtanje i povezivanje
elemenata elektrinih ema
- Izrada ema spajanja - Praktina nastava - Povezivanje elemenata
elektrinih ema
154
1.3.6. ELEKTRINE INSTALACIJE - PROJEKTI
1. Naziv predmeta: ELEKTRINE INSTALACIJE PROJEKTI
Vrste nastave
Teorija Vjebe
nastava
I
II
III 72 72
IV 66 66
Ukupno 138 138

- Upoznavanje sa elementima tehnike i projektne dokumentacije.
- Upoznavanje sa propisima koji reguliu projektovanje i izvoenje elektrinih
instalacija na raznim vrstama objekata.
- Osposobljavanje za samostalnu izradu, prvo prostijih projekata manjih prostorija,
a zatim postepeno prema sloenijim zadacima.
- Razvijanje kompetencija za rjeavanje problema koje treba da primjeni.
155
Razred: TREI
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
Elementi projektne i tehnike dokumentacije
- Upoznaje se sa - Razlikuje delove - Razvija pozitivnu - Pripremiti tehniku
raznom tehnikom projekta: projektni orijentaciju prema dokumentaciju ,
dokumentacijom i zadatak, tehnike zanimanju i novim projekte, razne
projektima. uslove, tehniki opis, saznanjima. kataloge.
proraune,
specifikaciju
materijala, crtee i
eme.
Tehniki propisi koji reguliu tehniku dokumentaciju
- Upoznaje tehnike - Uoava i izdvaja one - Navikava se na - Uenicima dati
propise koji reguliu propise koji e mu poznavanje i zbirke tehnikih
tehniku biti potrebni za pridravanje propis. propisa ili preko
dokumentaciju i izradu njegovog raunara im
propise koji reguliu zadatka. - Razvija mo omoguiti da
elektrine zapaanja. pronau
instalacije. odgovarajuu
dokumentaciju i
propise.
Projekti elektrinih instalacija manjih objekata (garaa, radionica i slino)
- Upoznaje se sa - Uenik rjeava - Stie sposobnost - Svakom ueniku, ili
zadatkom, prikuplja projektni zadatak, prepoznavanja manjoj grupi dati
informacije, proraunava opisuje problema i doprinosi razliit zadatak koji
procenjuje i crta potrebne nalaenju rjeenja. e oni od poetka
informacije odluuje eme i crtee. pokuavati da sami
o rjeenju, realizuje - Razvija smisao za rijee, a nastavnik
postupak, vri toleranciju i treba samo da ih
evaluaciju. saradnju u grupi. usmjerava.
Projekat elektrine instalacije stana
- Upoznaje se sa - Crta graevinsku - Razvija kreativnost. - Svaka grupa dobija
zadatkom, prikuplja osnovu stana i u njoj razliit zadatak.
informacije, rasporeuje - Podstie svijest o - Grupi sugerisati
procenjuje potrebne elemente. potrebi razmene podjelu pojedinane.
informacije, - Povezuje elemente informacija. - Odgovornosti za
odluuje o rjeenju, pomou provodnika u odreene djelove
realizuje postupak, jednopolnoj emi. projektnog zadatka.
vri evaluaciju. - Crta jednopolnu
emu razvodne
table, pravi
specifikaciju
potrebnog
materijala.
Projekat elektrine instalacije spratne
- Upoznaje se sa - U projektnom - Razvija sposobnost - Svaka grupa dobija
zadatkom, prikuplja zadatku uoava prepoznavanja razliit zadatak koji
informacije, djelove:instalacije problema i doprinosi pokuava da rjeava
156
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
procenjuje jake struje za nalaenju rjeenja. samostalno a
informacije, rasvjetu i utinice,i nastavnik prati ,
odluuje o rjeenju, slabe struje za - Razvija kreativnost. koordinira rad i
realizuje postupak, telefon, televizor i odgovara eventualno
vri evaluaciju. informatiku, na pitanja koja
gromobransku uenici ne mogu
instalaciju i sami da rijee.
uzemljenje.
157
Razred: ETVRTI
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
Projekat elektrine instalacije poslovnog prostora
- Upoznaje se sa - Uoava djelove - Razvija analitinost i - Uenici ili grupe
zadatkom, prikuplja projekta: elektro logiko miljenje. dobijaju zadatke sa
informacije, instalaciju jake razliitim vrstama
procenjuje struje za rasvjetu , - Razvija sposobnost poslovnih prostora
informacije, utinice i komande i samostalnog kako bi grupe na
odluuje o rjeenju, elektrinu instalaciju planiranja. kraju razmjenjivale
realizuje postupak, slabe struje za i ocjenjivale radove.
vri evaluaciju. telefon, EI BUS-
evropsku
instalacionu
sabirnicu.
Projekat elektrine instalacije manjeg elektromotornog pogona
- Uenik se upoznaje - Uoava djelove - Razvija preciznost i - Uenici dobijaju
sa zadatkom i projekta jake i slabe odgovornost. razliite zadatke,
opredjeljuje struje i prilagoava sline po teini ali
redosljed radnji za ih potrebama raznih vrsta pogona.
njegovo rjeavanje. zadatog
elektromotornog
pogona.
Projekat elektrinog osvjetljenja zatvorenog prostora
- Upoznaje se sa - Koristi znanja koja - Razvija sposobnost - Uenicima podijeliti
projektnim je nauio u okviru samostalnog zadatke na primjer:
zadatkom, prikuplja predmeta elektrina planiranja. soba, uionica ,
informacije, osvjetljenja i kabineta, radionica,
analizira, odluuje o povezuje ih u - Razvija smisao za dvorana i slino.
rjeenju i realizuje postupke rjeavanja toleranciju.
postupak. datog problema.
Projekat elektrinog osvjetljenja otvorenog prostora
- Upoznaje se sa - Vri fotometrijski - Razvija pozitivan - Uenici ili grupe
projektnim proraun taku po stav prema ouvanju dobijaju razliite za
zadatkom, prikuplja taku kako bi ivotne sredine. datke na primjer:
informacije, odredio potreban dvorita, ulice,
analizira, odluuje o broj i raspored sportski tereni i
rjeenju, realizuje svjetiljki i sijalica za slino.
postupak i na kraju pravilno
vri evaluaciju. osvjetljenje.

- M. Stankovi: Praktini elektroinstalaterski radovi, Beograd,
- M. Justinijanovi: Elektrine instalacije i osvjetljenja za II razred, Zavod za
- M. Justinijanovi: Elektrine instalacije i osvjetljenja za trei razred, Zavod za
- A. Stoi: Projektovanje i izvoenje elektrinih instalacija, Graevinska knjiga,
Beograd, 2008.
158
- Nastava se realizuje u kabinetu koji je opremljen raunarom, projektorom
grafoskopom sa odgovarajuim slajdovima.

periodu.
- Vjebe (grafiki radovi i projektni zadaci - najmanje po jedna ocjena u svakom
klasifikacionom periodu).


- Diplomirani inenjer elektrotehnike- smjer energetike;
- profesor elektrotehnike-smjer energetike.

Znanja
Predmet Znanja
- Projekti i zadaci u okviru - Osnove elektrotehnike - Tablice, katalozi i formule
treeg razreda iz elektrinih - Elektrine instalacije i elementi elektrinih
instalacija stana i manjih osvjetljenja instalacija, proraun preseka
objekata - Praktina nastava provodnika i drugi prorauni
- Projekti i zadaci u okviru - Elektrine instalacije i - Tablice, katalozi, formule ,
etvrtog razreda iz osvjetljenja propisi eme za prikljuenje
elektrinih instalacija - Maine i elektromotorni motora i ureaja
manjeg elektromotornog pogoni
pogona - Praktina nastava
159
1.3.7. ORGANIZACIJA RADA I SISTEM KVALITETA
1. Naziv predmeta: ORGANIZACIJA RADA I SISTEM KVALITETA
Vrste nastave
Teorija Vjebe
nastava
I
II
III 72 72
IV 54 12 66
Ukupno 126 12 138

- Usvajanje osnovnih znanja iz oblasti industrijskog inenjeringa.
- Razumijevanje i poznavanje pravilne upotrebe strune terminologije.
- Upoznavanje osnovih sistema kvaliteta i njihove primjene.
- Sticanje znanja o faktorima studije rada kao elementima unapreivanja
proizvodnog procesa.
- Upoznavanje sa korienjem informacionih sistema u poslovanju.
- Razvijanje preduzetnike sposobnosti.
- Razvijanje shvatanja da dostizanje standarda znanja omoguava sticanje strunih
kompetencija za samostalni rad i nastavak strunog usavravanja.
- Shvatanje pojma komunikacije u irem smislu rijei.
- Upoznavanje razliitih kultura, obiaja i tradicija koje opredjeljuju razlike u
poslovnom ponaanju.
- Usvajanje osnovnih pravila poslovnog ponaanja i pravila poslovnog bontona.
- Shvatanje znaaja razliitih vrsta i oblika poslovne komunikacije.
- Usvajanje pozitivnih stavova pri voenju i uestvovanju u poslovnoj komunikaciji.
- Shvatanje znaaja profesionalnog ponaanja.
160
Razred: TREI
Formativni ciljevi
sadraji ciljevi izvoenje nastava
uenik uenik uenik
Studija rada
- Upoznaje se sa - Razlikuje - Jaa - Korienje
pojmovima organizacione samouvjerenost i dijagramima i
psihologija i oblike rada i radnih pouzdanost u radu. grafikonima.
fiziologija rada. mjesta.
- Definie metode - Uoava pojam
rada. mjerenje rada.
- Upoznaje - Zna da primjeni
standardizaciju pisani standardni
rada. postupak.
- Objanjava - Utvruje normirano
sastavne elemente vreme izrade
normiranog sistemom unaprijed
vremena. odreenih
vremena.
Osnove sistema upravljanja kvalitetom
- Definie kvalitet. - Razlikuje sisteme - Navikava se na - Prikazati blok emu
koji utiu na razvoj tanost pouzdanost sistema za
kvaliteta. u radu. obezbjedjivanje
- Uoava razloge kvaliteta
razvoja kvaliteta proizvodnje.
proizvoda i usluga.
Osnovni pojmovi i terminologija kvaliteta JUS ISO 8402
- Definie pojam - Razlikuje pojmove: - Razvija analitinost - Koristiti blok emu
kvalitet. petlja kvaliteta, i tanost u radu. totalnog
politika kvaliteta, upravljanja
upravljanje kvalitetom top
kvalitetom, menader.
obezbjeivanje
kvaliteta, sistem - Objasniti sistem
kvaliteta, plan kvaliteta na
kvaliteta, kontrola konkretnim
kvaliteta, provjera primjerima
kvaliteta. proizvodnje i
- Objanjava nadzor - Na primjerima odravanja
nad kvalitetom. ukazuje na znaaj termikih i
kontrolisanja rashladnih ureaja.
inspekcija
kvaliteta.
Razvoj sistema kvaliteta
- Opisuje razvoj - Ukazuje na znaaj - Razvija smisao za - Koristiti blok emu
sistema kvaliteta u odnosa sa kupcima. toleranciju. petlja kvaliteta.
svijetu. - Uoava pojam
kultura preduzea. - Stie osjeaj o
- Definie pojmove - Razlikuje vanosti tabelarnih
sistema kvaliteta. komunikaciju i i grafikih prikaza u
motivacijui poslovnoj
analizira timski komunikaciji.
- Definie rad.
161
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
podsisteme za - Razlikuje pojmove
razvoj kvaliteta metrologija i
standardizacija.
- Analizira totalno
upravljanje
kvalitetom.
Ciljevi, politika i strategija kvaliteta
- Definie politiku - Utvruje sisteme - Razvija sposobnost - Koristiti blok
kvaliteta. ciljeva kvaliteta. povezivanja dijagrame kodeksi
- Poznaje osnove teorijskih znanja sa u totalnom
dokumenata praktinim upravljanju
politike kvaliteta. znanjima. kvalitetom.
- Razlikuje strategiju
kvaliteta i program
unapreivanja
kvaliteta.
Ciljevi i znaaj standarda ISO 9000, ISO 10000, ISO 14000
- Opisuje ciljeve - Pozanje standarde - Razvija analitiko - Koristiti tabele
definisane serija miljenje. mjerne kategorije
standardima serije JUS ISO 10000, za unapreivanje
JUS ISO 9000. JUS ISO 14000. - Motivie kritiku kvaliteta kao
analizu. neprekidnog
procesa.
- Objasniti sistem
kvaliteta na
konkretnim
primjerima
proizvodnje i
odravanja
termikih i
rashladnih ureaja.
Struktura standarda JUS ISO 9000
- Opisuje model - Prepoznaje: - Razvija svijest o - Koristiti blok emu
obezbjeivanja odgovornost drutvenoj struktura i
standarda kvaliteta rukovodstva, odgovornosti. podruja primjene
prema ISO 9000, provjeru sistema grupe standarda
9002 i 9003. kvaliteta. JUS ISO 9000.
- Objanjava - prepoznaje kvalitet - navikava se na
upravljanje u marketingu. tanost i
kvalitetom i - prepoznaje kvalitet pridravanje
elementima u proizvodnji. propisa.
sistema kvaliteta - na primjerima
prema standardu ukazuje na znaaj
JUS ISO 9004. metrologije, - razvija svijest o
voenja vanosti ouvanja
dokumentacije i kvaliteta.
zapisa o kvalitetu.
- ukazuje na znaaj
obrazovanja
kadrova,
odgovornost za
162
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
kvalitet proizvoda i
statistike metode.
Informacioni sistemi i njihova podrka u ostvarivanju kvaliteta
- Opisuje poslovne - Razlikuje pojmove - Razvija svijest o - Koristiti ematski
proizvodne standardizacija, znaaju upotrebe prikaz petlje
informacione kodiranje i savremenih kvaliteta.
sisteme. ifriranje. tehnolokih
- poznaje poslovno dostignua.
proizvodnu
dokumentaciju.
- poznaje nain
formiranja i
strukturu
algoritama.
163
Razred: ETVRTI
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
Uvod
- Definie pojam - Uoava znaaj - Stie sposobnost za
komunikacije. komunikacije. saradnju.
Poslovna kultura i poslovni bonton
- Upoznaje pojam - Razlikuje kulturu - Razvija Vjeba:
poslovne kulture i rada i kulturu komunikativnost. - Demonstrirati
poslovnog bontona. ponaanja. - Razvija sposobnost poslovni bonton.
- Upoznaje kulturu - Uoava znaaj postizanja
rada i kulturu poslovne kulture. kompromisa.
ponaanja. - Uporeuje i
- Opisuje odnos pronalazi slinosti i
prema razlike u odnosu
rukovodiocu, prema
ostalim zaposlenim rukovodiocu,
i strankama. ostalim
- Upoznaje se sa zaposlenima i
radnom disciplinom strankama.
i oslovljavanjem - Obavlja poslovne
meu zaposlenima. razgovore.
Sredstva za komunikaciju
- Upoznaje tehnika - Razlikuje namjenu Vjeba:
sredstva (ureaje) i koristi tehnika - Korienje
za komunikaciju sredstva. telefona,
(telefon, telefaks, telefaksa, raunara
raunar, tampa, i fotokopir aparata.
skener i fotokopirni
aparat).
Komunikacija sa strankama
- Upoznaje pojam - Uspostavlja - Razvija Vjeba:
stranke i komunikaciju sa komunikativnost i - Pozivanje i prijem
objanjava odnos strankama i planira kulturu ponaanja. stranke.
prema strankama. prijem stranke. - Razvija spremnost i
- Objanjava sposobnost za
organizaciju, nain saradnju.
prijema i poziva
stranaka.
Korespondencija
- Upoznaje pojam, - Uoava znaaj - Razvija pozitivnu
znaaj, lica i vrste korespondencije i orjentaciju prema
korespondencije. razlikuje lica i zanimanju.
- Objanjava i navodi vrste
osnovna naela korespondencija.
korespondencije. - Razlikuje naelo
ekspeditivnosti, - Razvija
tanosti i tolerantnost.
zakonitosti, pisanja
slubenim i
poslovnim stilom,
uvanja poslovne
tajne, tehnike
164
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
obrade i dr.
Poslovna korespondencija
- Upoznaje pojam - Uoava znaaj - Razvija spremnost i Vjeba:
poslovne poslovne sposobnost za - Oblikovanje
korespodencije. korespondencije. saradnju. poslovnog pisma.
- Upoznaje stilove i - Razlikuje stilove i
fraze u poslovnoj fraze u poslovnoj
korespondenciji. korespondenciji.
- Upoznaje poslovno - Razlikuje obavezne - Razvija sposobnost
pismo i njegove i neobavezne pismenog
elemente. elemente komuniciranja.
- Opisuje koverat i poslovnog pisma i
adresiranje pisanih vri njihovo
poiljki. oblikovanje.
- Upoznaje kratka - Vri kovertiranje i
poslovna pisma. adresiranje pote.
- Upoznaje - Uoava razloge
inkorospondenciju. korienja kratkih
poslovnih pisama.
- Uoava znaaj
inkorospondencije.
Slubena korespondencija
- Upoznaje vrste - Razlikuje vrste - Razvija sposobnost
slubene slubene pisanog
korespondencije. korespondencije. izraavanja.
- Upoznaje vrste - Razlikuje pisane
pisanih sastava u sastave u slubenoj
slubenoj korespondenciji.
korespondenciji.
- Objanjava - Sastavlja i oblikuje
primjenu i djelove slubeni dopis.
slubenog dopisa.
Korespondencija u robnom prometu
- Upoznaje vrste i - Razlikuje vrste i - Razvija kreativnost Vjeba:
formu poslovnih formu poslovnih i snalaljivost. - Oblikovanje
pisama u robnom pisama u robnom ponude i
prometu. prometu (upiti, - Razvija smisao za porudbine.
- Navodi obrasce u ponude, saradnju. - Popunjavanje
robnom prometu. porudbine). otpremnice.
- Uoava razliku
izmeu
zakljunice,
otpremnice,
pretfakture i
fakture.
Korespondencija u vezi sa slubenim putovanjima
- Objanjava pojam i - Planira i organizuje - Razvija Vjeba:
vrste slubenih slubeno samostalnost, - Popunjavanje
putovanja. putovanje. samopouzdanje i putnog naloga i
- Objanjava - Priprema i kreativnost. putnog rauna.
sastavljanje i sastavlja putni
165
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
oblikovanje nalog i putni raun.
korespondentnih - Sastavlja izvjetaj
sastava u vezi sa o obavljenom
slubenim slubenom putu.
putovanjima.
- Upoznaje pojam - Razlikuje
akontacije i akontaciju i
dnevnice. dnevnicu.
Korespondencija u vezi sa zasnivanjem radnog odnosa
- Upoznaje - Sastavlja i oblikuje - Razvija sposobnost Vjeba:
korespondentne CV (Curriculum pismenog - Sastvalja i oblikuje
sastave u vezi sa Vitae). komuniciranja. CV (Curriculum
zasnivanjem - popunjava prijavu Vitae).
radnog odnosa. o slobodnom
radnom mjestu.
- Upoznaje ugovor o - uoava znaaj
radu. ugovora o radu.

- Lj. Kosar: Ekonomika i organizacija preduzea, Zavod za udbenike i nastavna
sredstva, Beograd ,2002.
- Prof. S. orevi: Praktikum iz kontrole kvaliteta I, II, III deo, Zavod za udbenike
i nastavna sredstva,
- B. Suboti, S. Rajkovi: Kancelarijsko poslovanje, Zavod za udbenike i nastavna
sredstva ,Beograd, 2006.
- J. Manojlovi, S. Ignjatovi: Poslovna i slubena korespondencija, Zavod za
udbenike i nastavna sredstva ,Beograd, 2005.
- D. Spasi, J. Rakini: Korespodencija sa sekretarskim poslovanjem, Zavod za

- Nastava se realizuje u uionici koja je opremljena raunarom, tampaem,
faksom, telefonskim aparatom, projektorom i projekcionim platnom, internetom.

periodu.
- Pismene vjebe.


U treem razredu:
- diplomirani inenjer organizacije rada;
- diplomirani ekonomista.
166
U etvrtom razredu:
- diplomrani pravnik;
- diplomirani ekonomista.

Znanja
Predmet Znanja
- Studija rada - Praktina nastava - Osnovni pojmovi
psihologije i fiziologije
- Organizacija radnih mjesta - Praktina nastava - Faktori studija rada
- Standardizacija rada - Praktina nastava - Pisani standardni postupak
- Osnove sistema upravljanja - Praktina nastava - Sistemi koji utiu na razvoj
kvalitetom kvaliteta
- Razvoj sistema kvaliteta u - Praktina nastava - Pojmovi komunikacija,
svijetu motivacija i timski rad
- Ciljevi, politika i strategija - Praktina nastava - Politika kvaliteta
kvaliteta - Program unapreivanje
kvaliteta
- Ciljevi i znaaj standarda - Praktina nastava - Standardi serije ISO 9000,
ISO 9000, ISO 10000, - Primjena raunara u ISO 10000 i ISO 14000
- ISO 14000 elektrotehnici
- Informacioni sistemi i - Primjena raunara u - Algoritmi i algoritamske
njihova podrka u elektrotehnici strukture
ostvarivanju kvaliteta
- Poslovna komunikacija - Preduzetnitvo - Komunikacija sa
strankama, korespodencija
167
1.3.8. ELEKTRINI APARATI I UREAJI
1. Naziv predmeta: ELEKTRINI APARATI I UREAJI
Vrste nastave
Teorija Vjebe
nastava
I
II
III
IV 66 66
Ukupno 66 66

- Upoznavanje sa vrstama, ulogom i principima rada elektrinih aparata i ureaja u
domainstvu.
- Osposobljavanje za pravilno rukovanje i odravanje elektrinih aparata i ureaja.
- Upoznavanje sa korienjem pratee dokumentacije i kataloga proizvoaa.
- Osposobljavanje za itanje elektrinih ema razliitih aparata i ureaja.
- Razvijanje svijesti o nunosti tednje svih vrsta energije i o potrebi primjene
energetske efikasnosti pri proizvodnji i primjeni raznih aparata i ureaja.
- Upoznavanje se sa potrebom pravilnog deponovanja i reciklae pokvarenih i
istroenih aparata i ureaja.
168
Razred: ETVRTI
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
Elektrotermiki ureaji u domainstvu
- Upoznaje termikie - Zna osnovne principe - Razvija - Pripremiti modele
ureaje: grejae, rada i zna da ita interesovanje za ureaja koji se
pegle, elektrine el.eme termikih bolje upoznavanje obrauju a za
bojlere, termo-pei i aparata i ureaja aparata i ureaja u sloenije ureaje
elektrine porete. koja se koriste u domainstvu. pripremiti panoe ili
domainstvima. prezentacije preko
- Shvata ulogu raunara.
pojedinih delova i
moe da obavi
jednostavnije
popravke.
Elektrini rashladni ureaji u domainstvu
- Upoznaje rashladne - Shvata principe rada - Razvija ljubav i - Pripremiti modele
ureaje: friidere, rashladnih ureaja. interesovanje za ureaja koji se mogu
zamrzivae i klima- - Shvata ulogu struku i bolje rasklopiti da uenik
ureaje. pojedinih delova i upoznavanje ureaja moe da vidi
moe da popravi sa kojima se sree u unutranje djelove.
prostije kvarove. svakodnevnom - Na raunaru
ivotu. pripremiti slajdove i
eme.
Maine za pranje vea, suenje vea i za pranje sudova
- Razumije i - Zna i razumije ulogu - Razvija pozitivan - Pripremiti ureaje
objanjava rad pojedinih djelova i stav prema novim koji se mogu
maine za ve cijelih ureaja. saznanjima. rasklopiti , a na
maine za sudove - Razvija mo raunaru pripremiti
maine za suenje. zapaanja. slajdove.
Aparati i ureaji koji se mogu nai u domainstvu ili radionicama
- Upoznaje pumpe - Zna i shvata - Uvia vezu izmeu - Na raunaru
hidrofore, primjenu i nain teorije i prakse. pripremiti slajdove
kompresore, rada pojedinih ili animacije
cirkulare, dizalice, aparata i ureaja. pojedinanih
mealice za - Zna da ih prikljui i ureaja.
beton,elektrine otkloni jednostavnije
kapije, mjealice za kvarove.
beton i sl.
Ureaji i sistemi za korienje suneve energije u domainstvu
- Opisuje ureaje za - Poznaje djelove - Razvija odgovornost - Pripremiti na
pretvaranje suneve ureaja, konvertore, prema ouvanju raunaru slajdove ili
energije u toplotnu razvodni ivotne sredine. animaciju rada
energiju za sistem,radijatore, cijelog sistema.
zagrijavanje pumpe, elemente za - Uenike povesti u
prostorija i za kontrolu i posjetu jednom
grejanje tehnike automatsku objektu na kojem je
vode. regulaciju ve postavljen
temperature i sistem za
169
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
pritiska. pretvaranje sueve
energije u energiju
za zagrijavanje.

- Dr. V. Brajovi: Elektrotermiki ureaji za trei razred, Zavod za udbenike i
nastavna sredstva, Beograd,
- M. Radosavljevi: Rashladni ureaji za trei i etvrti razred elektrotehnike
kole, Zavod za udbenike i nastavna sredstva,Beograd, 2001.
- D. Jakob: Rashladni ureaji i friideri principi i praksa, Novinsko izdavaka radna
organizacija Tehnika knjiga , Beograd, 1986.
- Prirunik za servisere rashladnih i klima ureaja, Ministarstvo turizma i zatite
ivotne sredine, Podgorica, 2009.

Nastava se odvija u kabinetu opremljenim: slikama i emama raznih aparata i
ureaja, uzorcima i modelima raznih ureaja i njihovih sastavnih djelova,
raunarom sa odgovarajuim softverom za prezentaciju rada ureaja.

periodu.
- Pismene vjebe.


- profesor elektrotehnike - smjer eneretike;

Znanja
Predmet Znanja
- Termiki ureaji u - Osnove elektrotehnike - Dulov zakon, energija,
domainstvu - Praktina nastava snaga. Primjena i praktina
znanja.
- Rashladni ureaji u - Elektromotorni pogoni - Elektromotor i radna
domainstvu - Praktina nastava maina, eme spajanja, i
ostala znanja vezana za
praktinu primjenu.
- Maine za pranje vea i - Elektromotorni pogoni - Elektromotor i radna
sudova, - Praktina nastava maina, eme spajanja,
170
Znanja
Predmet Znanja
- Maine za suenje i peglanje komandne eme, i ostala
znanja vezana za praktinu
primjenu
- Aparati i ureaji koji se - Elektromotorni pogoni - Elektromotor i radna
mogu koristiti u - Praktina nastava maina, eme
domainstvu i radionicama spajanja,komandne eme, i
ostala znanja vezana za
praktinu primjenu
pojedinih ureaja
- Ureaji i sistemi za - Fizika - Priroda i osobine svjetlosti,
korienje suneve energije - Praktina nastava naini montae i prikluenja
ureaja i sistema za
korienje suneve energije
171
1.3.9. ALTERNATIVNI IZVORI ELEKTRINE ENERGIJE
1. Naziv predmeta: ALTERNATIVNI IZVORI ELEKTRINE ENERGIJE
Vrste nastave
Teorija Vjebe
nastava
I
II
III
IV 66 66
Ukupno 66 66

- Shvatanje potrebe za elektrinom energijom, njenog znaaja i uloge za razvoj
drutva.
- Upoznavanje vrsta elektrana i naina proizvodnje elektrine energije.
- Shvatanje potrebe za nekonvencionalnim metodama proizvodnje elektrine
energije.
- Sticanje sposobnosti itanja ema i upotrebe tehnike dokumentacije.
mjera.
- Razvijanje ekoloke svijesti o nunosti tednje svih vrsta energije.
- Razvijanje svijesti o potrebi energetske efikasnosti.
172
Razred: ETVRTI
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
Uvod
- Upoznaje znaaj i - Shvata tijesnu - Razvija analitinost - Prikazati slajdove
ulogu elektrine povezanost i tanost u radu. raznih vrsta
energije za razvoj elektrine energije elektrana.
drutva. sa svim granama
privrede.
- Upoznaje se sa - Uoava vezu
neophodnou izmeu podataka o
predvianja prognozi potreba i
potreba u potronji elektrine
elektrinoj energiji energije ueg i
i snazi. ireg regiona.
- Upoznaje se sa - Shvata da
energetskom poveanje
efikasnou. efikasnosti kod
krajnjih potroaa
nudi najdirektniju i
najefikasniju
priliku da se smanji
potronja energije.
Solarne elektrane
- Navodi mogunosti - Nabraja prednosti - Razvija analitinost - Zadatak:
neposrednog korienja i logino Pronai na
korienja sunevog zraenja razmiljanje. internetu podatke
sunevog zraenja. u odnosu na sve o solarnim
ostale koriene elektranama.
energetske izvore. Diskutovati
- Razlikuje naine razliita rjeenja.
dobijanja
elektrine energije
kod elektrana koje
koriste direktno
pretvaranje
energije sunevog
zraenja u toplotnu
energiju.
- Shvata direktno
pretvaranje
energije sunevog
zraenja u
elektrinu energiju
korienjem
fotonaponskog
efekta.
- Razumije
specifinosti koji se
javljaju sa
korienjem
suneve energije u
173
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
elektroenerget-
skom sistemu.
Elektrane na vjetar
- Opisuje postupak - Poznaje postupak - Razvija pravilan - Zadatak:
korienja energije korienja energije odnos prema Pronai na
vjetra za dobijanje vjetra za dobijanje ouvanju internetu podatke
elektrine elektrine materijalnih o elektranama na
energije. energije. dobara. vjetar.
- Poznaje vrste - Diskutovati
turbina na vjetar. - Navikava se na razliita
- Uoava probleme tanost i rjeenja.
koji se javljaju kod pouzdanost u radu.
elektrana na
vjetar.
- Poznaje uticaj
elektrana na vjetar
na okolinu.
Elektrane na biomasu
- Opisuje naine - Analizira blok emu - Razvija - Zadatak:
transformisanja korienja biomase odgovornost o Pronai na
biomase u za dobijanje zatiti ivotne internetu podatke
elektrinu elektrine sredine. o nainima
energiju. energije. korienja biomase
- Poznaje postupak za proizvodnju
korienja biomase elektrine
i uglja u energije.
termoelektranama. Diskutovati
- Poznaje postupak razliita rjeenja.
dobijanja gasa iz
biomase i njegovog
pretvaranja u
elektrinu
energiju.
Elektrane koje koriste geotermalnu energiju
- Opisuje - Poznaje - Jaa samouvjere- - Zadatak:
geotermalnu mogunosti nost i pouzdanost u Pronai na
energiju i nain korienja radu. internetu podatke
njenog korienja geotermalne o nainima
za proizvodnju energije za korienja
elektrine proizvodnju geotermalne
energije. elektrine energije za
energije. proizvodnju
- Razumije probleme elektrine
kod korienja energije.
geotermalne Diskutovati
energije. razliita rjeenja.
Elektrane na plimu i oseku
- Opisuje princip - Poznaje princip - Razvija sposobnost - Zadatak:
rada elektrane na rada elektrane na povezivanja Potraiti na
plimu i oseku. plimu i oseku. teorijskih znanja sa internetu podatke
- Analizira prednosti praktinim o postojeim
174
Formativni ciljevi
uenik uenik uenik
i nedostatke primjerima. elektranama na
elektrane na plimu plimu i oseku.
i oseku u odnosu na Diskutovati
klasine elektrane. razliita rjeenja.
Elektrane koje koriste unutranju toplotnu energiju mora
- Opisuje princip - Objanjava - Razvija sigurnost i - Zadatak:
rada elektrane koje principijelnu emu pouzdanost u radu. Pronai na
koriste unutranju modela elektrane internetu podatke
toplotnu energiju koja koristi o elektranama koje
mora. unutranju koriste unutranju
toplotnu energiju toplotnu energiju
mora. mora.
- Analizira prednosti
i nedostatke
elektrana koje
koriste unutranju
toplotnu energiju
mora.
Magnetno hidro dinamiki generatori (MHDG)
- Opisuje princip - Razumije princip - Razvija svijest o - Zadatak:
rada magnetno rada MHD vanosti Uporediti
hidro dinamikog generatora. pridravanja prouavane
generatora za tehnikih alternativne izvore
proizvodnju standarda i i diskutovati
elektrine propisa. primjenjiva
energije. rjeenja u
- Navikava se na red Crnoj Gori.
i urednost. - Napraviti PPT
prezentaciju o
alternativnim
izvorima elektrine
energije po izboru.

- Prof. dr S. kuleti: Osnove elektroenergetike, Univerzitet Crne Gore-
Elektrotehniki fakultet, Podgorica, 2006.
- Prof. dr S. kuleti: Elektrane, Univerzitet Crne Gore-Elektrotehniki fakultet,
Podgorica, 2006.
- Prof. dr M. urovi: Izazovi budunosti i energija, Pegaz ,Bijelo Polje, 2006.

- Nastava se realizuje u uionici - kabinetu koji je opremljen:

periodu.
- Pismene vjebe.
175


- Diplomirani inenjer elektrotehnike smjer energetike

Znanja
Predmet Znanja
- Uvodni dio - Elektrane i razvodna - Vrste konvencionalnih
postrojenja elektrana
- Solarne elektrane - Fizika - Suneva energija
- Primijenjena elektronika - Fotonaponski efekat
- Elektrane na vjetar - Elektrine maine i pogoni - Princip rada
vjetrogeneratora
- Elektrane na biomasu - Hemija - Karakteristike biomase
- Elektrane i razvodna - Ko-sagorijevanje u
postrojenja termoelektranama
- Elektrane koje koriste - Hemija - Mineralizacija i korozivno
geotermalnu energiju dejstvo
- Elektrane na plimu i oseku - Elektrane i razvidna - Uporeenje sa
postrojenja hidroelektranama
- Elektrane koje koriste - Elektrane i razvodna - Objanjenje
unutranju toplotnu postrojenja kondenzatora, isparivaa
energiju mora
- Magnetno hidro dinamiki - Osnove elektrotehnike - Faradejev princip
generatori - Elektrane i razvodna dobijanja elektrine
postrojenja energije
- Korienje MHD generatora
u termoelektranama
176
2. STRUNI ISPIT
2.1. ISPITNI KATALOZI ZA STRUNO-TEORIJSKI DIO ISPITA
2.1.1. OSNOVE ELEKTROTEHNIKE
1. Naziv ispitnog kataloga: OSNOVE ELEKTROTEHNIKE
2. Cilj ispita
Na ispitu se ocjenjuje:
- da li je uenik ovladao osnovnim pojmovima iz elektrotehnike;
- da li zna i razumije osnovne zakonitosti u kolima jednosmjerne i naizmjenine
struje;
- da li je stekao osnovna znanja iz elektrostatike i elektromagnetizma;
- da li moe samostalno da rjeava prosta i sloena kola jednosmjerne i
naizmjenine struje;
- da li razumije i zna pravilno upotrijebiti strunu terminologiju.
3. Standardi znanja koji se ocjenjuju na strunom ispitu
Elektrina svojstva materije

1. Objasniti strukturu materije i njenu valentnost na primjerima atoma
2. Uporediti izolatore, poluprovodnike i provodnike
3. Navesti osnovne jedinice meunarodnog SI sistema i definisati amper
Elektrostatika
4. Definisati pojam takastog naelektrisanja
5. Definisati Kulonov zakon i na primjeru odrediti silu koja djeluje izmeu
naelektrisanja
6. Definisati elektrostatiki fluks i navesti Gausovu teoremu
7. Definisati elektrino polje i veliine koje ga karakteriu
8. Definisati potencijal elektrinog polja i napon
9. Definisati elektrini kondenzator i na primjeru odrediti kapacitivnost
kondenzatora
10. Definisati i na primjeruizraunati kapacitivnost ploastog kondenzatora
11. Odrediti ekvivalentnu kapacitivnost, koliinu elektriciteta i napone za:
- rednu vezu kondenzatora,
- paralelnu vezu kondenzatora,
- mjeovitu vezu kondenzatora
12. Objasniti vezu kondenzatora u trougao i zvijezdu i njihovu transformaciju iz
jedne veze u drugu
13. Definisati energiju elektrinog polja i njenu gustinu i raunski ih odrediti
Jednosmjerna struja
14. Definisati i odrediti:
- elektrinu otpornost,
- elektrinu provodnost,
- zavisnost elektrine provodnosti i otpornosti od temperature
15. Definisati Omov zakon i primijeniti ga na prosto elektrino kolo
16. Definisati Dulov zakon i izraunati gubitke snage
17. Definisati I i II Kirhofov zakon i primjeniti ih na jednostavnim primjerima
18. Odrediti ekvivalentnu otpornost za:
- rednu vezu otpornika,
177
- paralelnu vezu otpornika,
- mjeovitu vezu otpornika.
19. Rjeavati primjere sloenih elektrinih kola metodom:
- Kirhofovih zakona,
- konturnih struja,
- tranfiguracije
20. Definisati i izraunati elektrinu snagu i energiju potroaa
Elektromagnetizam
21. Definisati i odrediti magnetnu indukciju
- jainu magnetnog polja i vektor magnetnog polja
- magnetni fluks i njegovu gustinu
22. Navesti jedan od zakona:
- Amperov zakon,
- Lencovo pravilo,
- Kap Hopkinsonov zakon,
- Faradejev zakon
23. Definisati i odrediti:
- elektrodinamiku silu,
- elektromagnetnu sil
24. Objasniti i odrediti
- samoindukciju i meusobnu (uzajamnu) indukciju,
- induktivnost i meusobnu induktivnost
25. Objasniti princip rada transformatora
26. Definisati i odrediti energiju magnetnog polja i gustinu energije
27. Definisati magnetno polje u materijalnoj sredini i grafiki prikazati krivu
magneenja
28. Definisati magnetna kola i veliine koje ga karakteriu
29. Na primjeru izraunati veliine koje su karakteristine za vremenski
promjenljivo elektrino i magnetno polje
Naizmjenina struja
30. Objasniti princip proizvodnje indukovane elektromotorne sile i definisati
parametre naizmjeninih veliina
31. Objasniti i odrediti elemente u kolima naizmjenine struje
32. Izraunati impedansu i nacrtati vektorske dijagrame napona i struja u rednoj
vezi elemenata:
- RL,
- RC,
- LC,
- RLC
33. Na primjeru analizirati uticaj frekvencije na redno RLC kolo
34. Odrediti snagu kod redne veze elemenata
35. Definisati faktor snage i na primjeru analizirati uticaj faktora snage na ukupnu
snagu u kolu
36. Opisati na koji nain se vri popravka faktora snage
37. Izraunati admitansu u kolu naizmjenine struje i nacrtati vektorske dijagrame
napona i struja:
- RL,
- RC,
- LC,
- RLC
38. Na primjeru analizirati uticaj frekvencije na paralelno RLC kolo
39. Odrediti snagu kod paralelne veze elemenata
178
40. Objasniti nain rjeavanja sloenih kola metodom:
- Provodnosti,
- Kirhofovih zakona,
- Konturnih struja
41. Objasniti:
- redno oscilatorno kolo,
42. paralelno oscilatorno kolo
43. Objasniti princip rada trofaznog generatora i motora
44. Uporediti karakteristike trofaznog i jednofaznog sistema
45. Opisati naine vezivanja u trofaznim sistemima:
- veza namotaja u trougao i zvijezdu,
- veza potroaa u trougao i zvijezdu
46. Izraunati snage trofaznog sistema (aktivnu, reaktivnu i preividnu izraene
preko linijskih faznih napona i struja)
4. Tip ispita
- Usmeno.
- Nastavnik /aktiv formulie pojedina pitanja i sastavlja detaljan spisak ispitnih
pitanja na osnovu okvirnog spiska pitanja, datih u ispitnom katalogu.
- Na ispitnom listu treba da budu tri pitanja, kombinovana po sloenosti na
odgovarajui nain da budu iz razliitih taksonomskih kategorija i iz razliitih
tematskih oblasti.
- Kandidat ima pravo da se pripremi za usmeni ispit 20 minuta.
- Usmeni ispit traje najvie 20 minuta.
- Ocjenu na usmenom ispitu oblikuje ispitna komisija, na prijedlog ispitivaa.
5. Dozvoljena pomagala
- Na ispitu nijesu predviena pomagala.
6. Literatura i drugi izvori

- Literatura i drugi izvori dati su u katalogu znanja i godinjem planu rada
nastavnika.
179
2.1.2. ELEKTRINE INSTALACIJE I OSVJETLJENJA
1. Naziv ispitnog kataloga: ELEKTRINE INSTALACIJE I OSVJETLJENJA
2. Cilj ispita
- Na ispitu se ocjenjuje:
- sposobnost uenika da povee praktina i odgovarajua teorijska znanja;
- znanja o elektrinim instalacijama, elektrinom osvjetljenju i ispitivanju
elektrinih instalacija;
- poznavanje materijala, ureaja i tipova elektrinih instalacija te naine i mjesto
primjene;
- znanja o vrstama elektrinih instalacija u stambenim, poslovnim i industrijskim
objektima kao i njihovo izvoenje na novogradnji, proirenjima i
rekonstrukcijama;
- znanja iz osnova svjetlosne tehnike;
- sposobnost itanja i upotrebe tehnike dokumentacije elektroinstalacionih
materijala i ureaja kao i projekata elektrinih instalacija;
- sposobnost crtanja osnovnih spojnih ema;
- znanja o tehnikim propisima i standardima;
- znanja o djelovanju elektrine struje na ovjeka i zatiti od elektrinog udara;
- potovanje propisa iz oblasti zatite na radu i zatite okoline;
- racionalno korienje energije, materijala i vremena.
3. Standardi znanja koji se ocjenjuju na zavrnom ispitu
Provodnici i kablovi
1. Opisati konstruktivne elemente energetski izolovanih provodnika
2. Opisati konstruktivne karakteristike energetskih kablova
3. Proitati oznake energetski izolovanih provodnika i kablova i izvriti odabir
presjeka iz tablica
Instalacione cijevi i pribor za cijevi i kablove

4. Opisati razliite vrste instalacionih cijevi i mjesta primjene
5. Objasniti ulogu kablovskog pribora ( kablovska kapa, kablovska glava, kablovska
spojnica, kablovska rava)
Instalacioni osigurai
6. Objasniti svrhu osiguraa
7. Objasniti nain rada pojedinih vrsta osiguraa
8. Objasniti nain izbora osiguraa
9. Opisati nain rada pojedinih vrsta osiguraa (topljivi osigurai, automatski
osigurai, niskonaponski osigurai, visokouinski osigurai)
10. Navesti nain izbora osiguraa
Prikljuni ureaji
11. Objasniti vrste prikljunih ureaja prema namjeni i vrsti instalacije
(nezatieni, sa zatitnim uzemljenjem, za vlane prostorije)
Instalacioni prekidai
12. Opisati funkcionisanje instalacionih prekidaa
13. Nacrtati principijelne eme rada instalacionih prekidaa (obrtnih, pregibnih)
14. Objasniti nain rada stepeninog automatskog prekidaa
15. Objasniti mjesto primjene grebenastih i paketnih prekidaa
180
Elektrina brojila
16. Objasniti princip rada elektrinog brojila (monofaznog i trofaznog)
17. Nacrtati emu prikljuka elektrinog brojila na niskonaponsku mreu
Razvodni ureaji i kuni prikljuak

18. Opisati konstruktivne elemente instalacionih razvodnih tabli
19. Opisati elemente razvodne table za elektrina brojila
20. Navesti principe izvoenja EI BUS instalacije
21. Objasniti naine spajanja elektrinih instalacija na niskonaponsku mreu
(vazdunim putem, kablovskim putem)
Gromobranska instalacija
22. Definisati pojmove: grom, udarno pranjenje, otpor uzemljenja
23. Opisati djelove gomobranske instalacije
24. Opisati nain pregleda i ispitivanje gromobranske instalacije
Sistemi za rezervno napajanje

25. Objasniti princip rada dizel elektrinog agregata
26. Opisati nain izbora agregata za rezervno napajanje
27. Objasniti princip rada panik svjetiljke
Elektrotehniki propisi i standardi

28. Odrediti prostore, pravila, visine i zatite za polaganje elektrinih instalacija u
stanovima
29. Nabrojiti tehnike propise za izgradnju elektroenergetskih instalacija u
industriji
30. Nabrojiti tehnike propise za izvoenje elektrinih instalacija u specijalnim
prostorijama
Tehnike mjere zatite u elektrinim instalacijama

31. Navesti tehnike mjere zatite u elektrinim instalacijama
32. Opisati uticaj struje na ovjeka
33. Objasniti pojedine vrste zatite (zatita od direktog dodira, zatita od
indirektnog dodira djelova pod naponom)
Proraun provodnika za elektrine instalacije

34. Na jednostavnom primjeru proraunati poprean presjek provodnika za
monofaznu struju i trofaznu struju
35. Izvriti proraun otpora rasprostiranja temeljnog uzemjivaa na jednostavnom
primjeru
36. Izvriti izbor presjeka provodnika na jednostavnom primjeru za monofaznu
struju
Elektrine instalacije na mjestima sa posebnim zahtjevima

37. Objasniti ta su zone opasnosti
38. Opisati vrste protiveksplozivne zatite
Elektrino osvjetljenje
39. Opisati naine dobijanja svjetlosti
40. Definisati osnovne fotometrijske veliine i jedinice
41. Objasniti princip rada (sijalice sa metalnim vlaknom, ivine sijalice,
natrijumove sijalice, fluorescentne cijevi)
42. Objasniti uslove potrebne za pravilno osvjetljenje zatvorenih prostora
181
43. Objasniti postupak prorauna osvjetljenja (metodom taka po taka, metodom
stepena iskorienja)
Elektrine Instalacije slabe struje

44. Nabrojati elemente telefonske instalacije i navesti njihovu ulogu
45. Nabrojati elemente interfonske instalacije i navesti njihovu ulogu
46. Navesti propise polaganja telefonskih instalacija
47. Opisati ulogu protivpoarne instalacije
48. Navesti vrste senzora protivprovalne instalacije
49. Navesti elemente centralnog antenskog sistema TV
4. Tip ispita
- Usmeno.
pitanja na osnovu okvirnog spiska pitanja, datih u Ispitnom katalogu.
tematskih oblasti.
- Tabele i katalozi.

- Literatura i drugi izvori su dati u katalogu znanja i godinjem planu nastavnika.
182
2.1.3. ELEKTRANE I RAZVODNA POSTROJENJA
1. Naziv ispitnog kataloga: ELEKTRANE I RAZVODNA POSTROJENJA
2. Cilj ispita
- sposobnost uenika da povee praktina i odgovarajua teorijska znanja;
- znanja o vrstama i nainu rada hidroelektrana, termoelektrana, nuklearnih
elektrana;
- znanja o transformatorskim i razvodnim postrojenjima, namjeni i sastavnim
djelovima;
- sposobnost crtanja osnovnih spojnih ema;
- znanja o elektrinoj zatiti u razvodnim postrojenjima;
- znanja o nainu rada i energetskoj efikasnosti elektroenergetskog sistema;
- znanja o radovima na izgradnji, pogonu i odravanju elektroenergetskih
postrojenja;
- znanja o djelovanju elektrine struje na ovjeka i zatiti od elektrinog udara;
- potovanje propisa iz oblasti zatite na radu i zatite okoline.
Elektrane
1. Objasniti karakteristike i sastavne djelove hidroelektrana (protone,
akumulacione i reverzibilne)
2. Uporediti konstruktivne razlike izmeu protonih, akumulacionih i reverzibilnih
hidroelektrana
3. Objasniti uticaj hidroelektrana na okolnu sredinu
4. Opisati glavne hidroelektrane u Crnoj Gori
5. Objasniti podjelu termoelektrana i navesti njene glavne djelove
6. Objasniti princip rada termoelektrane koristei blok emu
7. Objasniti uticaj termoelektrane na okolinu
8. Objasniti vrste nuklearnih elektrana
9. Objasniti princip rada nuklearne elektrane na blok emi
10. Opisati naine dobijanja elektrine energije iz alternativnih izvora (solarni,
vjetar, geotermalni, plima i osjeka)

11. Navesti vrste sabirnica , njihovu ulogu i nain izbora
12. Objasniti vrste potpornih izolatora, nain izbora i njihove oznake
13. Objasniti vrste provodnih izolatora, nain izbora i njihove oznake
14. Objasniti zadatak visokonaponskih osiguraa i nain njihovog izbora
15. Objasniti ulogu i vrste rastavljaa
16. Objasniti naine rada razliitih vrsta visokonaponskih prekidaa
17. Navesti vrste mjernih transformatora i objasniti njihovu ulogu
Prenaponi kratki spojevi i zrmljospojevi

18. Navesti vrste odvodnika prenapona i objasniti njihov princip rada
19. Objasniti uzroke nastajanja kratkih spojeva
20. Objasniti zemljospoj u sistemu sa izolovanim zvjezditem
Zatite u razvodnim postrojenjima

21. Objasniti uticaj struje na ovjeka i mogunost udesa
22. Objasniti zatitu od atmosferskog pranjenja
183
23. Opisati pogonsko i zatitno uzemljenje na visokom i niskom naponu
Elektrina postrojenja u radu i energetska efikasnost

24. Navesti vrste dijagrama optereenja i objasniti ih
25. Analizirati pokrivanje dnevnog dijagrama optereenja u cilju to manjih
gubitaka proizvedene elektrine energije
26. Definisati proizvodne trokove za 1kWh elektrine energije
27. Objasniti kompenzaciju reaktivne energije
28. Objasniti na koji nain kompenzacija reaktivne energije utie na veu
energetsku efikasnost elektroenergetskog sistema
29. Objasniti princip automatizacije elektroenergetskog sistema
Relejna zatita u elektroenergetskim postrojenjima

30. Opisati nain rada strujnih releja i analizirati eme djelovanja
31. Objasniti vrste i nain rada naponskih releja
32. Objasniti nain rada releja snage
33. Opisati elemente i nain rada distantnih releja
34. Objasniti ulogu vremenskog releja i selektivnost zatite
35. Navesti vrste zatita mrea elektroenergetskog sistema
36. Objasniti zatite sinhronih generatora
37. Objasniti emu brze prekostrujne zatite transformatora
38. Objasniti princip rada Buholcove zatite transformatora
39. Objasniti rad prekostrujne zatite sabirnica na emama
Komandni i signalni ureaji u razvodnim postrojenjima

40. Objasniti eme spajanja sabirnica transformatorskog polja i dalekovodnog polja
41. Objasniti naine pokretanja prekidaa snage
42. Objasniti eme spajanja pomonih strujnih krugova prekidaa snage
43. Objasniti vrste signalizacije u razvodnom postrojenju
Transformatorska i razvodna postrojenja

44. Opisati vrste transformatorskih postrojenja (postrojenja za unutranju
montau, postrojenja na otvorenom prostoru)
45. Objasniti vrste oklopljenih postrojenja
Radovi na izgradnji elektrinih postrojenja

46. Objasniti montane radove u elijama i poljima u zatvorenom prostoru
47. Objasniti montane radove na poljima kod postrojenja na otvorenom prostoru
Pogon i odravanje elektroenergetskih postrojenja

48. Navesti potrebne uslove za stavljanje elektrinog postrojenja u pogon
49. Navesti vrste kontrola i remonta opreme u visokonaponskom rasklopnom
postrojenju
4. Tip ispita
- Usmeno.
tematskih oblasti.
184
- Katalozi, tabele, principijelne eme rada pojedinih ureaja.

- Za kandidate je preporuena literatura i drugi izvori dati u katalogu znanja i
godinjem planu rada nastavnika.
185
2.1.4. ELEKTRINE MAINE I POGONI
1. Naziv ispitnog kataloga: ELEKTRINE MAINE I POGONI
2. Cilj ispita
- da li je uenik ovladao osnovnim pojmovima iz elektrinih maina i pogona;
- da li poznaje vrste i razumije principe rada elektrinih maina;
- da li je stekao osnovna znanja iz upravljanja elektromotornim pogonima;
- da li razumije i poznaje elektrine eme upravljanja elektromotornim pogonima.
Transformatori
1. Objasniti znaaj elektromagnetne indukcije za rad transformatora
2. Opisati proces nastajanja naizmjeninog magnetnog fluksa u magnetnom kolu
transformatora
3. Opisati unutranju strukturu transformatora
4. Izraunati stepen iskorienja transformatora na konkretnom primjeru
5. Analizirati dijagram promjene zajednikog magnetnog fluksa i indukovanog
napona navojka u funkciji vremena
6. Objasniti znaaj stalnog napona i uestanosti za prenos i razvod elektrine
energije
7. Izraunati gubitke snage u gvodju transformatora
8. Izraunati gubitke snage u bakru transformatora
9. Objasniti uproeni vektorskog dijagrama transformatora
10. Objasniti kako se mijenja napon pri promjeni optereenja transformatora
11. Objasniti spoljnu karakteristikeu transformatora
12. Objasniti dijagram stepena iskorienja transformatora i analiza Pcu, Pfe
Trofazni transformatori
13. Objasniti sprege navoja jednofaznih i trofaznih transformatora i oznake kraje
14. Objasniti postupak sprezanja transformatora za paralelan rad
15. Objasniti sprege trougao-zvijezda i zvijezda-slomljena zvijezda pri
nesimetrinom optereenju
Posebne vrste transformatora

16. Objasniti primjenu autotransformatora i obineih transformatora
Elektrno i magnetno kolo obrtnih elektrinih maina

17. Objasniti ulogu statora i rotora kod obrtnih elektrinih maina
18. Objasniti induktor sa istaknutim polovima i puni induktore
19. Izraunati magneti fluks po polu indukta
Pravila o izvodjenju viefaznih namotaja

20. Objasniti navojak, navojni dio, navojni korak, fazni navoj i korak oljebljenja
21. Navesti vrste namotaja prema: duini navojnog koraka, broju faza, vrsti pojasa,
broju ljebova, nainu vezivanja navojnih djelova i obliku navojnih djelova
22. Opisati namote sa odijeljenim i mjeovitim pojasevima
23. Izraunati broj pari polova, polni i navojni korak, fluks po polu, elektromotornu
silu po navojku
24. Objasniti Teslino obrtno polje
186
25. Odrediti indukovani napon u jednom provodniku, napon navojka, navojnog
dijela, napon skupa navojnih djelova i napon faznog navojka
Asihroni motori
26. Analizirati mehanike karakteristike asihronog motora
27. Analizirati elektrine i mehanike karakteristike asinhronog motora dobijene iz
krunog dijagrama
28. Izraunati stepena iskorienja snage asihronog motora i crta dijagram
peobraja
29. Objasniti obrtni momenat asihronog motora
Putanje u rad asihronih motora

30. Navesti i opisati naine putanja asihronih motora u rad
31. Objasniti nain putanja u rad asihronog motora pomou rotorskih otpornika
32. Objasniti nain putanja u rad asihronog motora pomou prebacaa zvijezda-
trougao
33. Objasniti nain putanje u rad pomou prigunica u kolu statora i
autotransformatora
34. Objasniti nain vezivanja prebacaa zvijezda-trougao
35. Objasniti nain putanje u rad asihronog motora pomou prigunica u kolu
statora
Promjena brzine obrtanja asihronih motora

36. Izraunati brzinu obrtanja rotora asihronog motora i analizira naine
mijenjanja brzine
37. Analizirati mehanike karakteristike pri promjeni brzine pomou rotorskog
otpornika
Sinhrone maine
38. Objasniti konstrukciju sinhrone maine
39. Opisati maine sa punim induktorom i istaknutim polovima
40. Opisati hidrogeneratore i turbogeneratore
41. Crtati i analizirati vektorski dijagram magnetnih napona induktora i indukta
42. Objasniti magnetu reakciju indukta pri mjeovitom optereenju sinhrone
maine
43. Crtati i analizirati karakteristike sinhronog generatora pri razliitim vrstama
optereenja
44. Objasniti postupak sinhronizacije
Sinhroni motori
45. Opisati svojstva sinhronih motora
46. Crtati i analizirati emu prikljuka faznog kompenzatora za popravku sainioca
snage
Maine jednosmjerne struje

47. Objasniti konstrukciju maina jednosmjerne struje
48. Definisati izraz indukovanog napona u induktu
49. Definisati izraz elektromagnetnog momenta maine jednosmjerne struje
50. Objasniti omasti i valoviti namot i njihovu primjena
51. Objasniti magnetnu reakciju indukta i sredstva za njeno suzbijanje
52. Navesti i objasniti sredstva za poboljanje komutacije
53. Izraunati stepen iskorienja snage maine jednosmjerne struje
54. Crtati i analizirati karakteristike praznog hoda, spoljne karakteristike i
karakteristike pobude generatora jednosmjerne struje
187
55. Crtati i analizirati principijelne eme motora jednosmjerne struje u zavisnosti
od naina pobudjivanja
56. Crtati i analizirati karakteristike brzine, momenta i mehanike karakteristike
motora jednosmjerne struje
Komutatorni motori
57. Objasniti jednofazne i univerzalne komutatorne motore
58. Crtati i analizirati vektorske dijagramae stuja i napona
Osnove odravanja transformatora i elektro motora

59. Objasniti potrebu redovnog odravanja
60. Opisati kvarove na transformatoru, uzroke kvarova i njihovo otklanjanje
61. Opisati kvarove elektromotora i radne maine, uzroke kvarova i njihovo
otklanjanje
62. Objasniti grupni, pojedinani, viemotorni i automatizovani pogon
63. Analizirati jednainu kretanja
Osnovne karakteristike elektromotornih pogona

64. Objasniti trajanje prelaznih procesa pri putanju i zaustavljanju
65. Opisati naine spajanja elektromotora sa radnim mainama
66. Crtati i analizirati osnovnu blok eme automatizovanog pogona
Osnovi mehanike elektromotornih pogona

67. Objasniti svodjenje mehanikog otpornog momenta maine i zamajnog
momenta na vratilo elektromotora
68. Opisati postupak izbora elektromotora pri razliitim reimima rada
69. Objasniti znaaj zagrijavanja i hladjenja elektromotora za izbor reima rada
70. Izraunati faktor preoptereenja
71. Objasniti elemente znaajne za izbor elektromotora za pogon neke maine
72. Objasniti znaaj prelaznih stanja elektromotornog pogona na izbor
elektromotora
73. Opisati karakteristike tri osnovna oblika elektrinog pogona
74. Objasniti ulogu zamajnog momenta za trajanje ubrzavanja ili usporavanja
75. Navesti zavisnost teine i cijene mehanikog prenosa od broja obrtaja
76. Navesti i objasniti postupak izbora snage elektromotora za trajni, intermitirani
i kratkotrajani pogon
Putanje u rad i zaustavljanje elektromotora

77. Objasniti naine putanja u rad asihronih motora sa prstenovima, rotorom u
kratkom spoju i td.
78. Objasniti naine koenja asihronog motora: konravezom, generatorsko,
elektrdinamiko, jednofazno generatorsko
79. Odrediti vrijednost pojedinih stepena otpornika za putanje u rad
80. Objasniti generatorsko, kontravezom i elektrodinamiko koenje otonog
motora jednosmjerne struje
81. Opisati nain izbora otprnika za putanje u rad rednog motora jednosmjerne
struje
82. Objasniti generatorsko, kontravezom i elektrodinamiko koenje rednog motora
jednosmjerne struje
83. Objasniti specifinost u radu i koenju motora jednosmjerne struje sa
nezavisnom i sloenom pobudom
188
84. Objasniti specifinost putanja u rad i koenja sinhronih motora
Regulacija brzine obrtanja u elektromotornim pogonima

85. Objasniti naine regulacije brzine elektromotornih pogona
86. Objasniti postupak regulacije brzine koji zahtijevaju maine radilice
87. Objasniti postupak regulacije brzine pri stalnom vunom momentu i stalnoj
snazi
88. Objasniti vrste spojnica za reulaciju brzine elektromotornog pogona
89. Objasniti regulaciju brzine elektromotornog pogona pomou zajednikog vratila
i elektrine osovine
Upravljanje elektromotornim pogonima

90. Objasniti nain vezivanja elementa za upravljanje i zatitu elektromotornog
pogona
91. Objasniti nain vezivanja daljinskig prekidaa i tastera
92. Objasniti i analizira montane i principske eme
93. Objasniti ulogu trijaka kao prekidaa i regulatora brzine elektromotora
94. Objasniti ulogu daljinskog prekidaa zvijezda - trougaou upravljanju
elektromotornim pogonom
95. Objasniti postupak automatskog upravljanja elektromotornim pogonom
primjenom povratne sprege
96. Objasniti ulogu tiristora u tehnici regulacije elektromotornog pogona
4. Tip ispita
- Usmeno.
tematskih oblasti.
- Ocjenu na usmenom ispitu oblikuje ispitna komisija, na predlog ispitivaa.

- Literatura i drugi izvori dati su u katalogu znanja i godisnjem planu rada
nastavnika.
189
2.1.5. ELEKTRINE MREE I DALEKOVODI
1. Naziv ispitnog kataloga: ELEKTRINE MREE I DALEKOVODI
2. Cilj ispita
Na ispitu se ocjenjuje:
- da li je uenik ovladao osnovnim pojmovima iz elektrinih mrea i dalekovoda;
- da li zna i razumije osnovne principe i propise u niskonaponskim i
visokonaponskim mreama;
- da li je stekao osnovna znanja iz prorauna visokonaponskih mrea;
- da li poznaje vrste i naine ugradnje i montae elemenata mrea i dalekovoda;
- da li razumije i zna pravilno upotrijebiti strunu terminologiju.
Osnovni pojmovi elektrinih mrea i dalekovoda

1. Objasniti sistem za prenos i raspodjelu elektrine energije i zadatak
elektrine mree
2. Objasniti predstavljanje elektroenergetskih vodova u planovima
3. Nacrtati emu i analizirati najjednostavnije i najrasprostranjenije
sisiteme za raspodjelu elektrine energije
4. Objasniti uticaj vrijednosti napona napajanja na radni vijek potroaa
Konstrukcijski elementi elektroenergetskih vodova

5. Nabrojati i objasniti osnovne elemente koji sainjavaju nadzemni vod
6. Nabrojati materijale koje se koriste za izradu provodnika i zatitnih
uadi
7. Objasniti postupak izbora konstrukcije stuba ,raspored provodnika na
stubu i temelji stubova
8. Nabrojati provodnike prema konstrukciji
9. Navesti i objasniti izolatore za niski,srednji i visoki napon
10. Navesti i objasniti vrste konzola, pribor za spajanje ,pribor za
vjeanje izolatorskih lanaca i dopunskih elemenata voda
11. Navesti i objasniti energetske kablove prema naponu ,vrsti struje, broju ila,
materijalu provodnika i vrsti izolacije
12. Objasniti oznaavanje energetskih kablova ,prema boji ,slovnim i
brojanim oznakama
13. Objasniti vrste i ulogu kablovskih glava i kablovskih spojnica
14. Objasniti nain primjene kablovskih prikljunih kutija ,razvodnih
ormana i kablovske kanalizacije
15. Objasniti konstrukciju samonoseeg kablovskog snopa za niski i srednji
napon
16. Nabrojati i objasniti pribor koji se koristi za vjeanje ,nastavljanje
i spajanje samonoseih kablovskih snopova
Izgradnja elektoenergetskih nadzemnih vodova

17. Objasniti kako se priprema trasa voda i postupak graevinskih radova
za izgradnju elektroenergetskih nadzemnih vodova
18. Objasniti nain montiranja opreme na stubovima:razvlaenje provodnika,
privrivanje provodnika na potporne izolatore i izolatorske lance, montiranje
priguivaa vibracija i rastojnika
190
Izgradnja elektroenergetskih kablovskih vodova
19. Objasniti postupak polaganja kablova pomou transportera
20. Objasniti postupak polaganja kablova u kablova u kablovsku kanalizaciju
21. Objasniti uslove za paralelno voenja i ukrtanje energetskih i
telekomunikacionih kablova
22. Objasniti specifinost polaganja energetskih kablova na mostovima, kroz vodu i
itd.
Izgradnja elektrenergetskih vodova sa samonoseim kablovskim snopom (SKS)

23. Objasniti prednosti samonosivih kablovskih snopova u odnosu na
klasine vodove
24. Objasniti elektromontane radove na samonosivnim kablovskim vodovima
25. Izraunati ugib provodnika na ravnom i kosom terenu
26. Objasniti vrste i uticaj dodatnog optereenja voda
Uvod u proraune elektroenergetskih vodova

27. Objasniti zahtjeve koje treba da ispuni elektrina mrea prije nego
se pristupi njenom projektovanju
Termiki proraun elektroenergetskih vodova

28. Objasniti postupak termikog prorauna voda
Elektrini proraun voda

29. Proraunati pad napona i gubitak snage jednofaznog voda
30. Proraunati pad napona i gubitak snage trofaznog voda
31. Objasniti postupak elektrinog prorauna niskonaponskog voda za
razliite vrste optereenja
32. Objasniti postupak elektrinog prorauna po ekvivalentnoj emi sa
rednim parametrima
33. Objasniti postupak elektrinog prorauna po ekvivalentnoj T emi
34. Objasniti ekvivalentnu emu i izvjesti elektrini proraun
35. Proraunati prirodnu snagu voda
Projektovanje elektrinih mrea

36. Objasniti postupak za odreivanje potrebnog broja transformatorskih
stanica
37. Proraunati istalisanu sangu voda
38. Objasniti faze projektovanja elektroenergetskih vodova:izbor napona, izbor
trase voda,trasiranje linije i snimanje profila trase voda, odreivanje poloaja
stuba
39. Objasniti uslove za izbor trase kablovskog voda
40. Objasniti postupak za izbor napona kablovskog voda ,izbor tipa kabla i
presjek provodnika
Pogon i odravanje elektroenergetskog voda

41. Objasniti postupak za interni pregled voda ,dobijanje saglasnosti i
stavljanje voda u pogon
42. Objasniti postupak revizije i remonta nadzemnih i kablovskih vodova
4. Tip ispita
- Usmeno.
191
tematskih oblasti.
- Ocjenu na usmenom ispitu oblikuje ispitna komisija, na predlog ispitivaa.

- Literatura i drugi izvori dati su u katalogu znanja i godisnjem planu rada
nastavnika.
192
2.2. ISPITNI KATALOZI ZA STRUNI RAD
2.2.1. ISPITNI KATALOG PRAKTINOG DIJELA STRUNOG ISPITA STRUNI RAD
1. Naziv ispitnog kataloga: ISPITNI KATALOG PRAKTINOG DIJELA STRUNOG

ISPITA STRUNI RAD
2. Cilj ispita
Na praktinom dijelu strunog ispita kandidat treba da pokae:

- poznavanje gradiva, principa i zakonitosti, vezanih za zadatu temu;
- struno i kvalifikovano prezentiranje obraene teme;
- povezanost struno-teorijskih i praktinih znanja;
- stepen osposobljenosti za rjeavanje praktinih zadataka;
- odgovarajui pristup i izbor postupaka kod obavljanja zadataka;
- pravilnu upotrebu strune terminologije;
- samostalnost u odabiru i upotrebi mjernih instrumenata i ureaja;
- stepen osposobljenosti za primjenu gotovih programa (softvera) za rjeavanje
zadataka;
- racionalnu upotrebu energije, materijala i vremena;
- potovanje propisa iz podruja zatite na radu i zatite ivotne sredine;
- odgovornost za kvalitet vlastitog rada.
3. Spisak tema/zadataka
TROFAZNI ASINHRONI ELEKTROMOTOR

- Princip rada i konstrukcija trofaznog asinhronog motora
- Praktini dio: Povezivanje elemenata zadate eme automatike i putanje u rad
JEDNOFAZNI ASINHRONI ELEKTROMOTOR

- Princip rada i eme spajanja jednofaznih asinhronih motora
- Praktini dio: Povezivanje eme i putanje u rad jednofaznog asinhronog motora
DVOBRZINSKI MOTOR
- Konstrukcija, princip rada i regulacija brzine kod dvobrzinskog asinhronih motora
- Praktini dio: Povezivanje eme i demonstriranje rada dvobrzinskog motora
EME UPRAVLJANJA TROFAZNIM ASINHRONIM ELEKTROMOTOROM

- Elektrine eme upravljanja radom trofaznog asinhronog motora
- Praktini dio: Povezivanje zadate eme veza i putanje u rad
ELEMENTI UPRAVLJANJA TROFAZNIM ASINHRONIM ELEKTROMOTOROM

- Vrste, princip rada i uloga elemenata automatike za kontrolu rada elektromotora
- Praktini dio: Montaa i povezivanje elemenata automatike po zadatoj emi
MOTORI JEDNOSMJERNE STRUJE

- Vrste, princip rada,i eme regulacija brzine kod motora jednosmjerne struje (JSS)
- Praktini dio: Povezivanje eme i demonstriranje rada motora JSS
PRIKLJUAK ELEKTRINE INSTALACIJE NA MREU

- Vrste i elementi prikljuka na elektrinu mreu, sa propisima
- Praktini dio: Povezivanje trofaznog kunog kablovskog prikljuka
193
RAZVODNE TABLE I ORMARI U KUNIM ELEKTRINIM INSTALACIJAMA
- Vrste i elementi razvodnih tabli i ormara, sa propisima
- Praktini dio: Povezivanje trofaznog brojila i uklopnog sata
GROMOBRANSKA INSTALACIJA
- Elementi i osobine gromobranske instalacije, sa propisima
- Praktini dio: Mjerenje otpora uzemljenja megaommetrom
INSTALACIONI PROVODNICI I KABLOVI 1

- Vrste, osobine i oznaavanje instalacionih provodnika i kablova, sa propisima
- Praktini dio: Priprema krajeva i povezivanja provodnika
INSTALACIONI PROVODNICI I KABLOVI 2

- Materijali za provodnike i izolaciju i dozvoljena strujna optereenja, sa propisima
- Praktini dio: Izvoenje spajanja krajeva provodnika spojnicom
POLAGANJE INSTALACIONIH PROVODNIKA 1

- Polaganje provodnika "pod malter" i u kablovskim kanalicama, sa propisima
- Praktini dio: Nadzidno povezivanje strujnog kruga monofazne utinice
POLAGANJE INSTALACIONIH PROVODNIKA 2

- Nadzidno postavljanje provodnika i cijevima "pod malter", sa propisima
- Praktini dio: Nadzidno povezivanje strujnog kruga osvjetljenja
KABLOVSKI PRIBOR I OPREMA

- Vrste i osobine kablovskih: glava, spojnica, kape, obujmica i dr., sa propisima
- Praktini dio: Formiranje i spajanja kablovske glave
POLAGANJE INSTALACIONIH KABLOVA

- Polaganje, nastavljanje i odvajanje kablova, sa propisima
- Praktini dio: Nastavljanje kablova spojnicom
8PRIKLJUNI UREAJI I POVEZIVANJE

- Instalacije u prostorijama sa posebnim zahtjevima, sa propisima
- Praktini dio: Nadzidno povezivanje trofazne i monofazne utinice za vlane
prostorije, u istoj razvodnoj kutiji
INSTALACIONI PREKIDAI I POVEZIVANJE

- Vrste i naini spajanja instalacionih prekidaa, sa propisima
- Praktini dio: Povezivanje monofazne utinice i osvjetljenja, u istoj razvodnoj
kutiji
INSTALACIONI OSIGURAI
- Vrste, osobine i izbor osiguraa, sa propisima
- Praktini dio: Montaa i povezivanje automatskih osiguraa, na razvodnoj tabli.
ZATITNE MJERE U ELEKTRINIM INSTALACIJAMA

- Vrste i osobine zatitnih sistema, sa propisima
- Praktini dio: Montaa i povezivanje strujne zatitne sklopke (FID), na razvodnoj
tabli
ELEKTRINI IZVORI SVJETLOSTI

- Vrste i osobine elektrinih izvora svjetlosti, sa propisima
- Praktini dio: Montaa i povezivanje fluoroscentne armature
194
INSTALACIJA STEPENINOG OSVJETLJENJA
- eme i elementi elektrine instalacije stepeninog osvjetljenja, sa propisima
- Praktini dio: Spajanje eme stepeninog automata za dva sprata, na oglednoj
tabli
PROPISI ZA ELEKTRINE INSTALACIJE STANA

- Tehniki propisi i zahtjevi za kune elektrine instalacije
- Praktini dio: Povezivanje trofaznog brojila i uklopnog sata na oglednoj tabli
PRIMJER 1. PROJEKTA ELEKTRINE INSTALACIJE

- Uraditi projekat strujnih krugova osvjetljenja spratne kue, prema prostornoj
skici
- Praktini dio: Izvriti povezivanje strujnog kruga osvjetljenja, izabranog iz
projekta

- Uraditi projekat strujnih krugova utinica spratne kue, prema prostornoj skici
- Praktini dio: Izvriti povezivanje strujnog kruga utinica, izabranog iz projekta

- Uraditi projekat strujnih krugova kupatila spratne kue, prema prostornoj skici
- Praktini dio: Izvriti povezivanje strujnog kruga izabranog iz projekta

- Uraditi projekat elektrine instalacije jednosobnog stana, prema prostornoj skici,
- Praktini dio: Izvriti povezivanje strujnih krugova izabrane prostorije

- Uraditi projekat elektrine instalacije jednosobnog stana, prema prostornoj skici,
- Praktini dio: Izvriti montau i povezivanje zadatih elemenata razvodne table

- Uraditi projekat elektrine instalacije dvosobnog stana, prema prostornoj skici,
- Praktini dio: Izvriti povezivanje strujnih krugova izabrane prostorije
PROJEKAT INSTALACIJA "SLABE STRUJE"

- Uraditi projekat instalacije "slabe struje", prema prostornoj skici stana,
- Izvriti montau i povezivanje antenskih utinica
PROJEKAT INTERFONA
- Uraditi projekat interfonske instalacije dvospratne kue,
- Izvriti povezivanje jednokorisnikog interfonskog kompleta
SIEMENS LOGO
- Program i ureaj Siemens LOGO, za simulaciju elektrinih ema
- Praktina demonstracija rada zadate elektrine eme na ureaju Siemens LOGO
4. Uputstvo za sprovoenje strunog rada

- Kandidat za struni rad priprema seminarski rad ili praktian zadatak sa
odgovarajuom tehniko tehnolokom dokumentacijom;
- Odbrana seminarskog rada obuhvata prezentaciju a praktinog zadatka
demonstraciju i prezentaciju rada;
195
- Kandidat izrauje struni rad po planu koji je uskladio sa mentorom;
- Teme, odnosno zadatke za struni rad predlau nastavnici/aktivi struno
teorijskih predmeta i praktine nastave;
- Kandidat u zavrnoj godini kolovanja bira temu odnosno zadatak i obrauje ga
individualno;
- Ispitni odbor pismeno izdaje teme odnosno zadatke sa nazivom, datumom
izvlaenja i odbrane, mjestom izvoenja ispita, podacima o imenovanju
nastavnika (mentora), o eventualnim potrebnim prethodnim radnjama i drugim
obavezama i uslovima.
- Prilikom praktinog dijela zavrnog ispita dozvoljena su slijedea pomagala:
- maine, orua, alati, oprema, materijal i pomagala u skladu sa ispitnim
zadatkom,
- prirunici, udbenici, pribor za crtanje, raunar, Siemens Logo.

- Za kandidate je preporuena literatura data u katalogu znanja i godinjem planu
rada nastavnika.
196
3. OBAVEZNI NAINI PROVJERAVANJA ZNANJA UENIKA
Redni Obvezni naini provjeravanja znanja
Nastavni predmet
broj uenika
- Usmeni odgovori
- Pismeni zadaci
1. Osnove elektrotehnike
- Rad na vjebama
- Pismene vjebe
- Usmeni odgovori
2. Elektrine instalacije i osvjetljenja
- Pismene vjebe
- Usmeni odgovori
3. Primjena raunara u elektrotehnici
- Rad na vjebama
- Usmeni odgovori
4. Elektrina mjerenja - Rad na vjebama
- Pismene vjebe
- Usmeni odgovori
5. Primijenjana elektronika - Rad na vjebama
- Pismene vjebe
- Usmeni odgovori
6. Elektrane i razvodna postrojenja
- Pismene vjebe
- Usmeni odgovori
7. Elektrine mree i dalekovodi - Pismeni zadaci
- Pismene vjebe
- Usmeni odgovori
8. Elektrine maine i pogoni - Rad na vjebama
- Pismene vjebe
- Usmeni odgovori
9. Automatsko upravljanje
- Pismene vjebe
- Usmeni odgovori
10. Preduzetnitvo
- Pismene vjebe
- Usmeni odgovori
11. Praktina nastava
- Praktine vjebe
IZBORNA NASTAVA
- Usmeni odgovori
1. Engleski (jezik struke) - Pismeni zadaci
- Pismene vjebe
2. Ekologija i zatita ivotne sredine - Usmeni odgovori
- Usmeni odgovori
3. Elektrotehniki materijali
- Pismene vjebe
- Usmeni odgovori
4. Raunarska grafika i Internet tehnolgije
- Rad na vjebama
- Usmeni odgovori
5. Mehatronika
- Pismene vjebe
- Usmeni odgovori
6. Elektrine instalacije - projekti
- Rad na vjebama
- Usmeni odgovori
7. Organizacija rada i sistem kvaliteta
- Pismene vjebe
- Usmeni odgovori
8. Elektrini aparati i ureaji
- Pismene vjebe
- Usmeni odgovori
9. Alternativni izvori elektrine energije
- Pismene vjebe
197
4. USLOVI ZA ZAVRETAK OBRAZOVANJA
- Struno obrazovanje u etvorogodinjem trajanju za obrazovni program
- Elektrotehniar za rashladne i termike ureaje zavrava se nakonpoloenog
- strunog ispita koji se sastoji iz:
- pismenog ispita iz maternjeg jezika i knjievnosti,
- pismenog ispita iz matematike ili stranog jezika,
- usmenog ispita iz jednog struno - teorijskog predmeta (po izboru uenika) i to:
osnove elektrotehnike, elektrine instalacije i osvjetljenja, elektrane i razvodna
postrojenja, elektrine maine i pogoni i lektrine mree i dalekovodi i
- strunog rada.
5. NAIN PRILAGOAVANJA PROGRAMA UENICIMA SA POSEBNIM POTREBAMA

- U skladu sa Zakonom o usmjeravanju djece sa posebnim potrebama, kola je
obavezna da na osnovu vaeeg programa izradi poseban program. Posebni
program omoguava prilagoeno izvoenje nastave kako bi uenici dostigli
propisani struni standard u svim predmetima, a time i strune kompetencije.
6. NAIN PRILAGOAVANJA PROGRAMA OBRAZOVANJU ODRASLIH

- Programi strunog obrazovanja koji su pripremljeni za mlade izvode se i za
odrasle u skladu sa polaznim osnovama za prilagoavanje izvoenja obrazovnih
programa obrazovanju odraslih tako da:
- iz nastavnog plana se izostavljaju predmeti fiziko vaspitanje i slobodne
aktivnosti, koji time prestaju biti uslov za zavretak obrazovanja. kola je
obavezna da odraslim ponudi sportske aktivnosti kojima se oni mogu dobrovoljno
prikljuiti;
- kola izradi prilagoen program praktinog obrazovanja s obzirom na poslove i
zadatke koje obavlja uesnik obrazovanja;
- za odrasle ne vrijede uslovi za napredovanje koji su odreeni u programima nego
uslovi koje utvrdi kola u nacrtu izvoenja obrazovnog programa za odrasle;
- provjeravanje znanja se izvodi putem ispita, pri emu se uzimaju u obzir naini
provjeravanja znanja (usmeno, pismeno, vjebe, praktini rad), odreeni
obrazovnim programom;
- odrasli ne polau meuispit iz uspjenosti praktinog obrazovanja.
7. PROFIL STRUNE SPREME NASTAVNIKA I STRUNIH SARADNIKA

Redni Profil strune spreme nastavnika i strunih
Nastavni predmet
broj saradnika
- diplomirani inenjer elektrotehnike
1. Osnove elektrotehnike - diplomirani inenjer elektronike
- profesor elektrotehnike
- diplomirani inenjer elektrotehnike - smjer
energetike
2. Elektrine instalacije i osvjetljenja - profesor elektrotehnike - smjer energetike
- diplomirani inenjer elektronike smjer
industrijske energetike
3. Primjena raunara u elektrotehnici elektronike ili telekomunikacija
4. Elektrina mjerenja - diplomirani inenjer elektronike
- diplomirani inenjer elektrotehnike, smjer
5. Primijenjana elektronika elektronike ili telekomunikacija
- diplommirani inenjer elektronike
198
Nastavni predmet
broj saradnika
energetike
6. Elektrane i razvodna postrojenja - profesor elektrotehnike - smjer energetike
energetike
7. Elektrine mree i dalekovodi - profesor elektrotehnike - smjer energetike
energetike
8. Elektrine maine i pogoni - profesor elektrotehnike - smjer energetike
energetike
- diplomirani inenjer elektrotehnike smjer
elektronike i automatike
procesne tehnike
10. Preduzetnitvo - diplomirani ekonomista
energetike
- profesor elektrotehnike - smjer energetike
- inenjer elektrotehnike smjer energetike
IZBORNA NASTAVA
- profesor engleskog jezika i knjievnosti
1. Engleski (jezik struke) - diplomirani filolog za engleski jezik i
knjievnost
- diplomirani biolog
2. Ekologija i zatita ivotne sredine
- diplomirani inzenjer pejzane arhikteture
- diplomirani inenjer elektrotenike
3. Elektrotehniki materijali
raunarske tehnike i informatike
Raunarska grafika i internet - diplomirani inenjer elektrotehnike smjer
4.
tehnologije elektronike ili telekomunikacija
- diplomirani matematiar - smjer raunarske
nauke
- diplomirani inzenjer elektrotehnike
5. Mehatronika
- diplomirani inzenjer mainstva
energetike
6. Elektrine instalacije - projekti - profesor elektrotehnike - smjer energetike
199
Nastavni predmet
broj saradnika
u treem razredu:
- diplomirani inenjer organizacije rada
Organizacija rada i sistem - diplomirani ekonomista
7.
kvaliteta u etvrtom razredu:
- diplomrani pravnik
- diplomirani ekonomista
energetike
8. Elektrini aparati i ureaji - profesor elektrotehnike - smjer energetike
energetike
Alternativni izvori elektrine
9. - profesor elektrotehnike - smjer energetike
energije
Saradnik u nastavi iz oblasti elektronike i telekomunikacija:

- Diplomirani inenjer elektrotehnike - smjer elektronike, telekomunikacija ili
automatike;
- Inenjer elektrotehnike smjer elektronike, telekomunikacija ili automatike;
- V stepen - specijalista iz oblasti elektronike ili telekomunikacija.
Saradnik u nastavi iz oblasti raunara:

- Diplomirani inenjer elektrotehnike - smjer raunarske tehnike i informatike;
- Diplomirani inenjer elektrotehnike - smjer elektronike ili telekomunikacija;
- Diplomirani matematiar - smjer raunarske nauke;
- Inenjer raunarstva i informacionih tehnologija;
- Inenjer elektrotehnike;
- V stepen specijalista iz oblasti raunarstva.
8. OBLIK ORGANIZACIJE I IZVOENJA OBRAZOVNOG PROGRAMA

- Obrazovni program se organizuje i izvodi u kolskom obliku.
8.1. BROJ ASOVA PO GODINAMA OBRAZOVANJA I VRSTAMA NASTAVE

Broj asova kod
kojih se
Ukupno
Razred
asova
Redni Vrsta nastave

Nastavni predmet odjeljenje dijeli
broj na grupe
T V P T V P
I 144 108 36 36
1. Osnove elektrotehnike
II 108 72 36 36
Elektrine instalacije i I 108 108
2.
osvjetljenja II 72 72
Primjena raunara u
3. II 72 72 72
elektrotehnici
4. Elektrina mjerenja II 72 36 36 36
II 72 36 36 36
5. Primijenjena elektronika
III 108 72 36 36
200
Broj asova kod
kojih se
Ukupno
Razred
asova
Redni Vrsta nastave
Nastavni predmet odjeljenje dijeli
broj na grupe
T V P T V P
Elektrane i razvodna III 72 72
6.
postrojenja IV 66 66
Elektrine mree i III 72 72
7.
dalekovodi IV 66 66
III 72 72
8. Elektrine maine i pogoni
IV 66 33 33 33
III 72 72
IV 66 66
10. Preduzetnitvo IV 66 40 26
I 144 144 144
II 144 144 144
III 216 216 216
IV 198 198 198
IZBORNA NASTAVA
I 72 72
1. II 72 72
Engleski (jezik struke)
II 72 72
IV 66 66
Ekologija i zatita ivotne
2. I 72 58 14
sredine
3. Elektrotehniki materijali II 72 72
Raunarska grafika i II 72 72 72
4.
Internet tehnolgije III 72 72 72
III 72 72
5. Mehatronika
IV 66 66
Elektrine instalacije - III 72 72
6. projekti IV 66 66
Organizacija rada i sistem III 72 72
7. kvaliteta IV 66 54 12
8. Elektrini aparati i ureaji IV 66 66
Alternativni izvori
IV 66 66
elektrine energije
T Teorija
V - Vjebe
P Praktina nastava
9. PROFESIONALNA PRAKSA
- Uenici I, II III razreda nakon zavretka nastavne godine obavljaju profesinalnu
praksu u skladu s nastavnim planom.
- Profesinalna praksa se izvodi u odgovarajuim preduzeima ili objektima kole.
- Za izradu programa profesionalne prakse i njenu realizaciju zaduena je kola.
- Program profesionalne prakse mora biti u korelaciji sa programom struno-
teorijskih predmeta.
201
- U realizaciji programa profesionalne prakse uenik je obavezan da vodi dnevnik
profesionalne prakse. U dnevniku uenik po danima upisuje sadraje rada, a
potrebno je priloiti skice, eme ili neke druge elemente tehnoloko-tehnike
dokumentacije. Dnevnik profesinalne prakse potpusije lice zadueno za
realizaciju programa.
- Podatke o profesionalnoj praksi (ime i prezime uenika, mjesto i vrijeme
izvoenja) evedintiraju se u posebnim rubrikama u odeljenskim knjigama.
- Profesionalna praksa se ne ocjenjuje, ali je uslov za zavretak razreda.
10. SLOBODNE AKTIVNOSTI

- Slobodne aktivnosti uenika su sastavni dio nastavnog plana i obrazovnog
programa. Koncepcija slobodnih aktivnosti zasniva se na tome, da sa jedne strane
doprinose rekreaciji i optekulturnom uzdizanju uenika, a sa druge strane
upotpunjavanju strunog znanja. Slobodne aktivnosti sadre obavezne sadraje i
sadraje po izboru uenika.
- Program slobodnih aktivnosti radi kola, polazei od utvrenog broja asova u
nastavnom planu (u I, II, III razredu po 36 asova, a u IV - 33 asa godinje).
- Program slobodnih aktivnosti je sastavni dio godinjeg plana rada kole a sastoji
se iz tri cjeline:
Obavezni sadraji vezani za opteobrazovno podruje:

- dani sporta,
- ekoloke aktivnosti,
- filmske, pozorine, muzike predstave i likovne izlobe,
- posjeta istorijskim spomenicima, muzejima, sajmu knjiga i dr.
Obavezni sadraji vezani za struno-teorijsko podruje:

- posjete institucijama i preduzeima koje su struno vezane sa obrazovnim
programom koji se realizuje,
- posjete sajmovima informatike, tehnike i nastavne tehnologije,
- uee na strunim predavanjima i takmienjima u poznavanju odreenih oblasti.
Sadraji po izboru uenika:

- uee u raznim sekcijama (sportska, dramska, literarna, muzika, likovna,
informatika, prva pomo, saobraajni propisi, tehniki i Internet klub i dr.),
- socijalni rad uenika i dr.
- Uspjenost uenika na slobodnim aktivnostima se ne ocjenjuje, ali su uenici

obavezni da realizuju sadraje slobodnih aktivnosti jer je to uslov za
napredovanje iz jednog u sljedei razred kao i za zavretak obrazovnog
programa.
11. SPISAK UESNIKA KOJI SU UESTVOVALI U IZRADI OBRAZOVNOG PROGRAMA

- Melanija alasan, dipl.elektroing., JU Srednja elektrotehnika kola Vaso
Aligrudi, Podgorica
- Dragan Perovi, dipl.elektroing., JU Srednja struna kola, Niki
- Marjan Drakovi, dipl.elektroing., JU Srednja struna kola, Niki
- Milo Plavi, dipl.elektroing., JU Srednja mjeovita kola, Tivat
Koordinator:
- Sandra Brkanovi, dip.elektroing., Centar za struno obrazovanje - Podgorica
202

4-04 Elektrotehnicar Energetike PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

4-04 Elektrotehnicar Energetike PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

OBRAZOVNI PROGRAM

OPTI DIO ................................................................................................. 3

1. Naziv programa: ELEKTROTEHNIAR ENERGETIKE

4. Uslovi za upis, odnosno ukljuivanje u program za obrazovanje odraslih

7. Obrazovanje koje se stie

1.1. OPTEOBRAZOVNI PREDMETI

1.1.1. MATERNJI JEZIK I KNJIEVNOST

1.2.1. OSNOVE ELEKTROTEHNIKE

1. Naziv predmeta: OSNOVE ELEKTROTEHNIKE

2. Broj asova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

Vjebe: odeljenje se dijeli na grupe do 17 uenika.

3. Opti ciljevi nastave

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora

6. Materijalni uslovi za izvoenje nastave

7. Obavezni naini provjeravanja i ocjenjivanja znanja uenika

8. Uslovi za napredovanje i zavretak predmeta

9. Profil strune spreme nastavnika i strunih saradnika

10. Povezanost predmeta

1. Naziv predmeta: ELEKTRINE INSTALACIJE I OSVJETLJENJA

2. Broj asova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

3. Opti ciljevi nastave

Razvodni ureaji i kuni prikljuak

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora

6. Materijalni uslovi za izvoenje nastave

7. Obavezni naini provjeravanja i ocjenjivanja znanja uenika

8. Uslovi za napredovanje i zavretak predmeta

9. Profil strune spreme nastavnika i strunih saradnika

1. Naziv predmeta: PRIMJENA RAUNARA U ELEKTROTEHNICI

2. Broj asova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

Vjebe: odeljenje se dijeli na grupe do 17 uenika.

3. Opti ciljevi nastave

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora

6. Materijalni uslovi za izvoenje nastave

8. Uslovi za napredovanje i zavretak predmeta

9. Profil strune spreme nastavnika i strunih saradnika

10. Povezanost predmeta

1. Naziv predmeta: ELEKTRINA MJERENJA

2. Broj asova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

Vjebe: odeljenje se dijeli na grupe do 17 uenika.

3. Opti ciljevi nastave

- Definie pojam - Analizira rezultate

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora

6. Materijalni uslovi za izvoenje nastave

7. Obavezni naini provjeravanja i ocjenjivanja znanja uenika

8. Uslovi za napredovanje i zavretak predmeta

9. Profil strune spreme nastavnika i strunih saradnika

10. Povezanost predmeta

1. Naziv predmeta: PRIMIJENJENA ELEKTRONIKA

2. Broj asova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

Vjebe: odeljenje se dijeli na grupe do 17 uenika.

3. Opti ciljevi nastave

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora

6. Materijalni uslovi za izvoenje nastave

7. Obavezni naini provjeravanja i ocjenjivanja znanja uenika

8. Uslovi za napredovanje i zavretak predmeta

9. Profil strune spreme nastavnika i strunih saradnika

10. Povezanost predmeta

1. Naziv predmeta: ELEKTRANE I RAZVODNA POSTROJENJA

2. Broj asova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

3. Opti ciljevi nastave

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora

6. Materijalni uslovi za izvoenje nastave

7. Obavezni naini provjeravanja i ocjenjivanja znanja uenika