Ultrazvuna ispitivanja proizvoda - Ultrasonic testing

ULTRAZVUNA ISPITIVANJA PROIZVODA

(ULTRASONIC TESTING)
Sejad Velispahi

Rezime: Ovaj rad prikazuje krau analizu metode ultrazvunog ispitivanja, koja se u
posljednje vrijeme naroito koristi za ispitivnje materijala (dijelova sistema). Ultrazvuna
defektoskopija je zasnovana na sposobnosti ultrazvunih talasa da u vidu usmjerenog snopa
prodiru kroz materijal, a odbijaju se od raznih nehomogenosti. To omoguava otkrivanje
raznih greaka, ak i kada su one u dubini materijala tj. kada je primjena magnetne metode
nemogua, a primjena rendgenskih i gama zraka ograniena debljinom materijala. U radu su
opisane metode, tehnike, i naini primjene. Podruje u kojem je ultrazvuna metoda
ispitivanja pronala primjenu je u ispitivanju kod zavarivanja, uopte, a posebno kod
specijalnih tipova zavarivanja.
Kljune rijei: ultrzvuk, zvuk, talas, sonda, kuplant, metoda "puls-eho", refleksija, refrakcija,
transmisija, apsorpcija, rezonancija, akustina impedanca.

1. Uvod
Ispitivanje ultrazvunim talasima je jedna od najpogodnijih nerazarajuih metoda za
ispitivanje materijala. Ultrazvuno ispitivanje materijala se zasniva na svojstvu ultrazvuka da
se iri kroz homogene materijale i da se odbija na granici materijala raliitih osobina, odnosno
od nehomogenosti (greaka) u materijalu. Dakle, ultrazvuno ispitivanje bez razaranja uvodi
visoke frekvencije zvunih talasa da bi se dobila informacija o sistemu bez mijenjanja ili
naruavanja sistema na bilo koji nain [4]. Historija upotrebe govori da su prve primjene
ultrazvuka bile jos prije Prvog svjetskog rata koritenjem sonara [3]. Ispitivanje ultrazvukom
se primjenjuje ve dugi niz godina i do danas su razvijene mnoge tehnike primjene. Moderni
ultrazvuni ureaji su danas toliko usavreni da se gotovo smatraju standardnim mjernim i
ispitnim alatom. Zahvaljujui takvim svojstvima, ultrazvuno ispitivanje je postalo, zajedno s
radiografijom, najee primjenjivana metoda za ispitivanje unutarnjih greaka u materijalu.
[2]

1.1 ta je NDT (Non-destructive testing) ?

Slika 1. Oblast primjene NDT metoda [1]

1
 Ultrazvuna ispitivanja proizvoda - Ultrasonic testing

Oblast ispitivanja bez razaranja je veoma iroka. To je interdisciplinarna oblast koja igra
odluujuu ulogu u obezbjeivanju da konstrukcione komponente i sistemi vre svoju
funkciju u pouzdanom i isplativom nainu. NDT tehniari i inenjeri odreuju i provode
ispitivanja koja lociraju i opisuju stanja materijala i pukotina koji mogu uzrokovati na primjer
padove aviona, otkaze reaktora, iskakanje vozova iz ina, eksplozije cjevovoda i dr. Ova
ispitivanja se vre na takav nain da se ne ugrozi korisnost predmeta ili materijala. Drugim
rijeima, NDT dozvoljava dijelovima i materijalima da budu kontrolisani (pregledani) i
ocijenjeni bez oteenja istih. Upravo zato, NDT osigurava odlian balans izmeu kontrole
kvaliteta i isplativosti [5]. Prvenstveno se kontroliraju posude pod pritiskom, cjevovodi,
nosee konstrukcije, poluproizvodi i industrijski proizvodi. Sve NDT metode nisu podjednako
pogodne za otkrivanje svih vrsta greaka zato se, naroito kod izrazito odgovornih
konstrukcija, ispitivanje vri kombinovanjem dvije ili vie metoda da bi se tek po zavrenom
ispitivanju donio sud o kvalitetu konstrukcije. [6]

1.2 Aktuelna istraivanja i primjene ultrazunog ispitivanja

18th World Conference on Nondestructive Testing, 16-20 April 2012, Durban, South Africa,
"Automatsko ultrazvuno ispitivanje potopljenih zavarenih cijevi koritenjem faznih
snopova" [8]

Slika 2. Raspored pretvaraa za otkrivanje uzdunih defekata potopljenih cijevi sa

standardnim pretvaraima [3]

Proceedings of the SEM Annual Conference June 1-4,

2009 Society for Experimental Mechanics Inc.
"Composite Panel Damage Detection using Ultrasonic Testing"

"Otkrivanje oteenja kompozitnih panela koristei ultrazvuno ispitivanje"

(Zachary Kral, Walter Horn, and James Steck) [9]

2012 Sonatest (News & Events)

Sonatest launch a new range of ultrasonic thickness gauges, offering unprecedented
capability, simplicity and upgradeability. [10]

Slika 3. Novi asortiman ureaja za mjerenje debljine ultrazvukom [2]

2
 Ultrazvuna ispitivanja proizvoda - Ultrasonic testing

Copyright 2012 International railway journal

Britanska eljeznika mrea predstavlja nova ultrazvna ispitivanja vozova koja otkrivaju
nepravilnosti u optereenju. [4]

Slika 4. Ultrazvuno ispitivanje optereenja voza [4]

2. Postupak ultrazvuka-ultrazvuna ispitivanja

Pod ultrazvukom podrazumijeva se mehaniko titranje s frekvencijom viom nego to je moe
uti ljusko uho. Zvuni talasi se ire pravolinjski i natrag (reflektuju se). Ultrazvuk je zvuk
ija je frekvencija iznad gornje granice ujnosti za normalno ljudsko uho, a iznosi 20 kHz
(20000 herca). Stepen refleksije uglavnom zavisi od fizikog stanja materijala na prelazu, a
manje od osobina materijala. [12]

Slika 5. Shema prostiranja ultrazvunih talasa [6]

Bitno je naglsiti da veina ultrazvunih ureaja radi na frekvencijama od 0,1 do 25 MHz.

Infrazvuk obuhvata podruje vrlo sporih, neujnih titraja. Ultrazvuk poinje na gornjoj granici
ujnog zvuka do 1010 Hz.

Slika 6. Frekvencijska podruja infrazvuka, zvuka i ultrazvuka [10]

3
 Ultrazvuna ispitivanja proizvoda - Ultrasonic testing

Slika 7. Princip refleksije talasa [5]

2.1. Fizikalne osnove ultrazvuka

Unutar vrstih tijela talasi se mogu rasprostirati na etiri naina u ovisnosti o nainu titranja
estica. Ultrazvuk se moe rasprostirati kao longitudinalni talas, transverzalni talas, povrinski
talas i kod vrlo tankih metala kao tzv.ploasti talas. [13]

Slika 8. Transverzalni talas nastaje ako estice koje prenose talas titraju okomito na smjer
irenja talasa [7]

Longitudinalni i transverzalni talasi se najee koriste pri ultrazvunom ispitivanju

materijala.

Slika 9. Longitudinalni talas nastaje ako estice titraju oko poloaja ravnotee na pravcu
kojim se iri talas [7]

Brzine irenja zvunih talasa se bitno razlikuju u razliitim materijalima. Brzina irenja vala
ovisi o svojstvima materijala i temperaturi. [13]

2.2. Akustina impedanca

Akustina (specifina) impedanca definira se kao produkt gustoe materije i brzine
rasprostiranja ultrazvuka . Rauna se prema izrazu :

Z=*c ... [13]

4
 Ultrazvuna ispitivanja proizvoda - Ultrasonic testing

Z - akustina impedanca [kg/m2s]

c - brzina rasprostiranja zvuka u mediju [m/s]
- gustoa (kg/m3)

Akustina impedancija vana je pri:

odrenivanju akustine transmisije i refleksije na granici dva materijala razliitih
akustinih impedancija,
konstrukciji ultrazvunih pretvornika (sondi)
procjeni apsorbcije zvuka unutar medija. [13]

Akustina impedanca kombinacije dva materijala je karakteristika koja odreuje stepen

refleksije. Ako materijali imaju istu impedancu, nema refleksije a jedinica je (g/cm2s). [1]

2.3. Atenuacija
Atenuacija (priguenje) je pojava koja se dogaa pri prolasku zvuka kroz materijal. Naime,
vrijednost signala opada sa udaljenou odnosno smanjuje se eksponencijalno kako se vidi iz
sljedeeg izraza:
A=Ao*e- ... [13]

2.4. Zakoni rasprostiranja ultrazvuka

Zakon refleksije - zbog razliitih akustikih impedanci sredstava dio energije se reflektira na
granici dva sredstva, a dio prenosi u drugi materijal. Kad snop ultrazvunih talasa pada
okomito na greku, ugao nagiba je 0 (refleksija ne mijenja pravac snopa).
Zakon refrakcije - ultrazvuni talasi se lome pri prijelazu iz jednog sredstva u drugo.

Slika10. Zakon refleksije (1= 2) [8] Slika 11. Zakon refrakcije (sin 1/V1 = sin 2 /V2) [8]

Zakon transmisije - pri prelazu ultrazvuka iz jednog materijala u drugi dolazi do djelimine
reflaksije ultrazvuka ako mediji nisu jednake impedance, a dio ultrazvune energije se prenosi
u drugi materijal.

5
 Ultrazvuna ispitivanja proizvoda - Ultrasonic testing

Slika 12. Refleksija i transmisija upadnog talasa [9]

Zakon apsorpcije - apsorpcija ultrazvuka je proces u kojem ultrazvuk slabi pri prolasku kroz
neko sredstvo. Prilikom apsorpcije vei se dio energije pretvara u toplinu tj. zvuk se u nekom
materijalu apsorbira tako da se pretvori u drugi oblik energije i onda u toplinu. Kad
ultrazvuni val udari u neku plohu postavljenu na vrstu podlogu, jedan dio zvune energije
se reflektira, a ostatak se apsorbira. Za materijale se odreuje koeficijent apsorpcije (), koji
je definiran kao odnos apsorbirane i upadne zvune energije. [13]

3. Metode ispitivanja
Ultrazvune metode ispitivanja baziraju se na tri osnovna principa:
metoda transmisije (prozvuavanja)
"puls-eho" metoda (metoda odijeka)
metoda rezonancije

3.1. Metoda transmisije

Zasnovana je na principu apsorpcije ultrazvuka u unutranjim nehomogenstima u materijalu.
Pomou jedne ultrazune glave ultrazvuni talsi se usmjeravaju u ispitivani uzorak i na drugoj
strani uzorka, drugom ultrazvunom glavom se mjeri energija talasa.

Slika 13. Ultrazvuna metoda ispitivanja transmisijom [8]

Kada je uzorak homogen, bez defekta, signal na prijemniku bit e jednak ulaznom signalu.
Ako se uzorak sastoji od dva razliita materijala, onda e dio zvune energije biti odbijen na
granici ovih materijala. Ovo je metoda koja moe otkriti samo krupne defekte, a naroito je
pogodna za otkrivanje slojevitih greaka u tankim uzorcima (do 50 mm debljine). [12]
6
 Ultrazvuna ispitivanja proizvoda - Ultrasonic testing

3.2. "Puls-eho" metoda

Temelji se na principu odbijanja ultrazvuka od razliitih nehomogenosti u materijalu. Danas
kod ove metode kao generator i prijemnik slui jedna ultrazvuna glava. Umjesto proputenog
dijela ultrazvunog talasa, mjeri se reflaktirani.

Slika 14. Odreivanje greaka "puls-eho metodom [10]

Puls-eho metoda se koristi za lociranja greaka i za mjerenje debljine. Dubina greke se

odreuje vremenom od poetnog impulsa i eha od greke. Prijemnik prima reflektirane UZ
talase i pokazuje ih kao proporcionalni signal na ekranu UZ aparata. Nedostak ove metode je
"mrtva zona", tj. na mjestu ulaska ultrazvuka u materijal emitirani impulsi ne mogu biti tako
male duine da odmah otkriju defekte u blizini ultrazvune glave.

Slika 15. Detekcija stranog tijela unutar ambalae primjenom puls eho metode mjerenja
[11]

Da bi se mogla koristiti ova metoda mora se imati mjerni instrument koji istovremeno
pokazuje napon i vrijeme. Kod metode transmisije mjeri se samo slabljenje signala a kod
puls-eho metode mjeri se i vrijeme prolaza i slabljenje signala.

7
 Ultrazvuna ispitivanja proizvoda - Ultrasonic testing

3.3. Metoda rezonancije

Ova metoda temelji se na principu stojeih talasa. Ultrazvuni talasi se odbijaju od zadnje
stjenke i vraaju u prijemni vibrator pri emu se ti talasi interferiraju sa dolazeim. Ukoliko je
debljina materijala jednaka zbroju polovina talasne duine, nastaje stojei val, tj. postignuta je
rezonancija.

4. Oprema za ispitivanje

Ureaji za ultrazvuna ispitivanja sastoje se od:

elektronski generator signala (daje kratke impulse za uzbuivanje predajnog vibratora

ultrazvune glave),
pojaalo signala,
sonda koja emituje snop UZ talasa,
kuplant za transfer energije (iz sonde i u sondu),
sonda za prihvatanje odbijenih UZ talasa,
displej,
elektronski referentni sat.

4.1. Sonde (izvori i detektori UZ)

Aktivni element, koji piezo ili fero elektrini materijal pretvara u elektrinu energiju, npr.
elektrini impuls, u mehaniko titranje.

Slika 16. Popreni presjeci ultrazvune sonde [8]

Sonda je sloen akustiki sklop. Izbor sonde vri se prema vrsti primjene, potrebnoj
frekvenciji i drugim karakteristikama.

8
 Ultrazvuna ispitivanja proizvoda - Ultrasonic testing

a) b) c)
Slika17. Vrste sondi ( a-ravna, b-dvostruka, c-ugaona) [8]

Osnovna karaktristika sonde je osjetljivost. Osjetljivost normalne UZ sonde je vea to se vie

elektrine energije pretvori u zvunu energiju. Drugo bitno svojstvo sonde je selektivnost a
ocjenjuje se prema tome kolika je najmanja udaljenost izmeu dva defekta u materijalu a da
daju jasne uzastopne signale, npr na stepenastim prijelazima. Da bi se sprijeilo slobodno
vibriranje sonde koriste se priguivai. Oni imaju zadatak da u odreenoj mjeri prigue
slobodno vibriranje i potpuno prigue UZ talase koji putuju u blok a smiju se vraati u
vibrator.

Slika 18. Primjeri sondi za ispitivanje materijala [12]

5. Princip UZ ispitivanja (priprema i provoenje)

Prije ispitivanja ultrazvukom treba pripremiti povrinu na prikladan nain, posebno ako se
trai ne samo greka, ve i njena analiza. Da bi se osigurao akustini kontakt, nanosi se na
povrinu komada tekui premaz koji uklanja i najmanji zrani sloj. I svakako bitno je
poznavati svrhu upotrebe pojedine metode i oekivane defekte u materijalu, tako da osoba
koja provodi ispitivanje mora da posjeduje odgovarajui certifikat. Princip rada ultrazvune
metode moe se objasniti na jednostavnom primjeru ultrazvune inspekcije na principu
impulsa i odjeka (eng. pulse/echo). Za tu metodu potreban je urenaj koji generira impulse
(ultrazvune talase) i prima reflektirane impulse (eng. pulser/receiver), pretvornik (eng.
transducer) i ureaj za prikaz odziva. Pogonjen pulserom (dava impulsa), pretvornik generira
ultrazvunu energiju visoke frekvencije. Energija zvuka se unosi i iri kroz materijal u obliku
talasa. Kada signal doe do neke vrste diskontinuiteta (npr.pukotine, ili granice materijala
razliitih akustikih impedanci) dio energije signala e se reflektirati natrag od povrine (npr.
pukotine ili drugog materijala.). Reflektirani ultrazvuni signal se zatim pretvara u elektrini

9
 Ultrazvuna ispitivanja proizvoda - Ultrasonic testing

signal i alje na obradu i na ureaj za prikaz odziva. Za utrazvune pretvornike koriste se

materijali koji imaju piezoelektrika svojstva. [12]

Slika 19. Shematski prikaz UZ ureaja [8]

Ultrazvune glave moraju biti u kontaktu sa povrinom predemta koji se ispituje, u suprotnom
moe se pojaviti lani signal. Kontakt se ostvaruje stavljanjem uljnog filma izmeu
ultrazvune glave i povrine uzorka kako je prikazano na slici (20a), tako da izmeu ne
postoji vazduni meuprostor. Novije mtode UZ ispitivanja omoguavaju i ispitivanje
predmeta koji su uronjeni u odeeni fluid (20b).

a) b)
Slika 20. Kontak sonde sa ispitivanim predmetom (a-direktni sa kuplantom, b-indirektni) [13]

10
 Ultrazvuna ispitivanja proizvoda - Ultrasonic testing

6. Primjeri primjene
Ispitivanje zavarenih spojeva UZ metodom je jedna od najpogodnijih kada je u pitanju
nerazorno ispitivanje zbog jednostavnosti, brzine i efikasnosti. Refleksija predstavlja tehniku
ispitivanja a koristi se ravna UZ sonda u kombinaciji sa ugaonom sondom.

Slika 21. Primjer upotrebe ugaone sonde [8]

U zavarenim spojevima obino se javljaju etiri vrste defekata,a to su: ukljuci,

neprovarenost, risevi i poroznost. Ukljuci mogu nastati po itavom presjeku zavara, mogu
biti razliite veliine i oblika. Neprovarenost moe biti u korijenu zavara, na zavarivanim
stranicama ili izmeu pojedinih slojeva. Risevi se mogu javiti po itavom zavaru, a najee
su uzduni i daju otre odjeke ako se nalaze okomito na smjer zvunog snopa. Poroznost
moe nastati po itavom zavaru, daje nizak i otar odjek. [12]

Slika 22. Ispitivanje zavarenog spoja [8]

Slika 23. Ovakvim pregledom se moe ukljuiti korijen, kruna i bone strane zavara, te zona
izloena toplini [14]

11
 Ultrazvuna ispitivanja proizvoda - Ultrasonic testing

Nerazorne se metode ispitivanja uglavnom koriste za kontrolu kvalitete proizvodnje betona ili
kontrolu kvalitete betona na graevini, a vrlo esto i za ocjenu stanja postojeih konstrukcija
te ocjenu uspjenosti izvedenih sanacijskih radova. Openito, primjenom nerazornih metoda
nije mogue izravno dobiti podatke o vrstoi materijala, ve je za pravilnu procjenu vrstoe
potrebno poznavati vezu izmeu rezultata ispitivanja nerazornim metodama i pritisne vrstoe
odreene razornim ispitivanjem.

Slika 24. Ispitivanje stanja stubova mosta [8]

Dinamiki modul elastinosti moe se izmjeriti ultrazvunom metodom. Metoda se temelji na

mjerenju vremena prolaska longitudinalnih ultrazvunih valova kroz uzorak betona od sonde
odailjaa do sonde prijamnika.

Slika 25. Ultrazvuna ispitivanja betona [8]

7. Nain prikaza signala (odziva)

7.1. A-scan
A-scan je grafiki prikaz koji se zasniva se na analizi amplitude primljenog signala. Kod A-
scan prikaza amplituda reflektiranog signala je funkcija dubine i razlike u impendancijama.
Ascan se moe koristiti npr. za ispitivanje zavarenih spojeva feritnih i neferitnih materijala
na posudama pod pritiskom, cjevovodima, rezervoarima, mostovima. U sluaju kada je
struktura materijala gruba, metoda daje samo kvalitativnu ocjenu i nepouzdane rezultate. [13]

12
 Ultrazvuna ispitivanja proizvoda - Ultrasonic testing

Slika 26. A-scan: Pikovi odgovarajuih amplituda pokazuju poloaj zidova suda (a),
prikaz poloaja prepreke u sudu (b), prikaz prepreke koja osciluje (c) [16]

7.2. B-scan
B- prikaz je dvodimenzionalni grafiki prikaz u pravouglom kordinatnom sistemu, gdje je
vrijeme putovanja ultrazvunih impulsa prikazano kao pomak du jedne osi (x-osa), a
kretanje pretvaraa (sonde) je prikazano kao pomak du druge ose (y-osa). B-prikazom dobije
se dubina na kojoj se nalazi reflektor, i njegove pribline dimenzije u smjeru ispitivanja. B
slikom se inae prikazuje popreni presjek testnog uzork. Reflektirani valovi predstavljeni su
kao take razliitog intenziteta, a funkcije su amplitude. [13]

Slika 27. B-scan prikaz rezultata [16]

7.3. C-scan
C-prikaz je dvodimenzionalni grafiki prikaz, u kojem su diskontinuiteti u testnom uzorku
prikazani u pogledu odozdgo na gornju povrinu testnog uzorka. C-prikaz se dobije
projekcijom geometrije diskontinuiteta u objektu na horizontalnu ravninu testnog uzorka. C-
prikaz daje nam informaciju o poloaju i veliini indikacije (diskontinuiteta). C-prikaz je
slian standardnom radiografskom snimku. Ispitivanje sa C-prikazom koristi se najee za
detektiranje greaka nastalih u proizvodnji, pri eksploataciji proizvoda i otkrivanje greaka u
osnovnom materijalu. [13]

13
 Ultrazvuna ispitivanja proizvoda - Ultrasonic testing

Slika 28. C-scan prikaz [15]

8. Prednosti i nedostaci ultrazvune metode ispitivanja

8.1. Prednosti ultrazvune metode su :

velika preciznost u odreivanju lokacije objekta refleksije i procjeni veliine objekta,
velika preciznost otkrivanja orijentacije i oblika diskontinuiteta,
detaljnost prikaza,
relativno lahka obrada signala dobivenih od prijemnika (eng. receiver),
elektronika oprema prua trenutno dobivanje rezultata testiranja,
prenosivost opreme za testiranje.

8.2. Nedostaci ultrazvune metode su:

osjetljivost na neistoe (npr. u cijevi),
potekoe pri ispitivanju materijala koji imaju grubu i nepristupanu povrinu,
potekoe pri ispitivanju materijala koji su vrlo tanki, maleni i nepravilnog oblika,
potekoe pri ispitivanju nehomogenih materijala,
potreban je fluid (eng. couplant) za prijenos energije zvuka u testni uzorak,
potreba za etalonima i referentnim uzorcima pri kalibraciji ultrazvune opreme i
provjere karakteristika opreme. [13]

14
 Ultrazvuna ispitivanja proizvoda - Ultrasonic testing

9. Vodei proizvoai opreme su:

Krautkramer
Agfa
Hocking
Olympus

Slika 29. Neki proizvodi vodeih svjetskih proizvoaa opreme za ultrazvuno

ispitivanje [16]

15
 Ultrazvuna ispitivanja proizvoda - Ultrasonic testing

10. Zakljuak
Ultrazvuna metoda je postala iroko rasprostranjena i upotrebljavana za ispitivanje proizvoda
i poluproizvoda. Ono sto je odlikuje je kvalitet, portabilnost i velika pouzdanost pri
ispitivanju raznih materijala i to su razlozi njene upotrebe kao jedne od vodeih NDT metoda.
Podruje u kojem je ultrazvuna metoda pronala primjenu je u ispitivanju kod zavarivanja, a
posebno kod specijalnih tipova zavarivanja. I svakako da e razvoj novih tehnologija biti
podrka u daljem razvoju ultrazvunog ispitivanja proizvoda.

16
 Ultrazvuna ispitivanja proizvoda - Ultrasonic testing

Izvor ilustracija i slika

[1] http://www.interactive-ndt.com/presentation.htm (dostupno 10.12.2012),
[2] http://www.sonatest.com/news/latest/sonatest-launch-new-thickness-gauge-range/
(dostupno 14.12.2012),
[3] http://www.ge-
mcs.com/download/Automated_Ultrasonic_Testing_of_SAW_Welds_using_Phased_Arrays
(dostupno 11.12.2012),
[4] http://www.railjournal.com/index.php/track/network-rail-unveils-new-ultrasonic-test
train.html?channel= (dostupno 11.12.2012),
[5] http://en.wikipedia.org/wiki/File:Sonar_Principle_EN.svg (dostupno 11.12.2012),
[6] http://www.scribd.com/doc/22051398/PREDAVANJA (dostupno 11.12.2012),
[7] www.irb.hr/users/capan/valovi1.ppt (dostupno 11.12.2012),
[8] http://info.grad.hr/!res/odbfiles/1901/7-p-ultrazvuk.pdf (dostupno 11.12.2012),
[9] Detekcija zavara u metalnim avnim cijevima Viktor Mihaljevi, Zagreb 2007,
[10] Ispitivanje armiranobetonskih konstrukcija ultrazvukom Ervina Dizdarevi, Biha
2011
[11] Application of Low - intensity Ultrasound (pulse echo) for Damage Detection of
Packaging Materials and Foreign Bodies in Packaged Products Prehrambeno biotehnoloki
fakultet, Sveuilite u Zagrebu, 2010,
[12] http://www.directindustry.com/prod/bruel-and-kjaer/piezoelectric-force-transducers-
17114-564627.html (dostupno 11.12.2012)
[13] http://www.cnde.iastate.edu/faa-casr/engineers/Supporting%20Info/Supporting%20Info
%20Pages/Ultrasonic%20Pages/Ultra-equipment.html ( dostupno 11.12.2012)
[14] http://www.google.ba/imgres?q=ispitivanje+zavarenih+spojeva+ultrazvukom&start=
( dostupno 11.12.2012)
[15] http://www.ndt-
ed.org/EducationResources/CommunityCollege/Ultrasonics/EquipmentTrans/DataPres.htm
(dostupno 11.12.2012)
[16] http://www.ge-mcs.com/en/ultrasound/portable-flaw-detectors.html ( dostupno
11.12.2012)
[16] http://www.google.ba/search?
q=ultrasonic+testing+pictures&hl=bs&tbo=u&tbm=isch&source=univ&sa=X&ei=1_DOUJj3
D8mSswbRg4HICg&ved=0CDUQsAQ&biw=1467&bih=706
(dostupno 13.12.2012)

17
 Ultrazvuna ispitivanja proizvoda - Ultrasonic testing

Literatura
[1] Ispitivanje proizvoda -Ispitivanje ultrazvukom doc.dr. Samir Leme,
[2] http://pondt.hr/djelatnosti.html# (dostupno 14.12.2012),
[3] http://www.ndt-ed.org/EducationResources/CommunityCollege/Ultrasonics/
(dostupno 13.12.2012),
[4] http://hr.wikipedia.org/wiki/Ultrazvu%C4%8Dna_kontrola (dostupno 12.12.2012)
[5] http://www.ndt-ed.org/AboutNDT/aboutndt.htm (dostupno 9.12.2012),
[6] Mainski materijali 2 doc.dr Slavia Moljevi,
[7] Tehnika dijagnostika ivoslav Adamovi,
[8] http://www.ge-
mcs.com/download/Automated_Ultrasonic_Testing_of_SAW_Welds_using_Phased_Arrays
(dostupno 11.12.2012)
[9] http://sem-proceedings.com/09s/sem.org-SEM-2009-Ann-Conf-s008p04-Composite-
Panel-Damage-Detection-Using-Ultrasonic-Testing-Neural.pdf (dostupno 11.12.2012)
[10] http://www.sonatest.com/news/latest/sonatest-launch-new-thickness-gauge-range/
(dostupno 11.12.2012)
[11] http://www.railjournal.com/index.php/track/network-rail-unveils-new-ultrasonic-test
train.html?channel= (dostupno 11.12.2012)
[12] http://www.scribd.com/doc/22051398/PREDAVANJA (dostupno 11.12.2012)
[13] Detekcija zavara u metalnim avnim cijevima Viktor Mihaljevi, Zagreb 2007.

18