T.C.

ULATIRMA BAKANLII
DEMRYOLLAR, LMANLAR, HAVAMEYDANLARI
NAATI GENEL MDRL

DEMRYOLLARI
PLANLAMA ve TASARIM TEKNK ESASLARI

ANKARA, 2007
2
NDEKLER

1. Planlama, Yer Seimi Kriterleri ve Boyutlandrma .................................................................................. 11

1.1. Gzergah tayini................................................................................................................................. 11
1.1.1. Koridor Etdnn Yaplmas...................................................................................................... 11
1.1.2. Aday koridorlarn belirlenmesi ................................................................................................... 13
1.1.3. Aday gzergahlarn incelenmesi ve deerlendirilmesi.............................................................. 14
1.1.4. Gzergah tayini iin verilecek dkmanlar................................................................................ 19
1.2. Kpr, Viyadk, Tnel, stinat Yaplar Gzergah Seim ve Boyutlandrma Kriterleri: ................... 21
1.3. stasyon tesisleri ............................................................................................................................... 21
1.3.1.Genel........................................................................................................................................... 21
1.3.2. Tanmlar ..................................................................................................................................... 22
1.3.3. stasyonlarda Tasarim Kurallari ................................................................................................. 23
1.3.3.1. Genel................................................................................................................................... 23
1.3.3.2. evre Planlamas ............................................................................................................... 23
1.3.3.3. Mekan Organizasyonu........................................................................................................ 24
1.3.3.4. Bilet Hol..................................................................................................................... 25
1.3.3.5. Peron................................................................................................................................... 25
1.3.3.5.1. Peron Tasarm ............................................................................................................ 29
1.3.3.6. Yatay Ve Dey Dolam Alanlar ...................................................................................... 29
1.3.3.7. Yardmc Mekanlar.............................................................................................................. 30
1.3.3.8. . stasyon Gvenlii ............................................................................................................ 30
1.3.4. stasyon Boyutlandrmas .......................................................................................................... 33
1.3.4.1. Genel................................................................................................................................... 33
1.3.4.2. Peron Kapasite Hesab....................................................................................................... 33
1.3.4.3. Acil Durum Kapasite Hesab............................................................................................... 33
1.3.4.4. Merdivenler ......................................................................................................................... 34
1.3.4.5. Yryen Merdivenler........................................................................................................... 34
1.3.5. Yolcu Bilgilendirme Sistemi ....................................................................................................... 37
1.3.6. Malzeme Seimi......................................................................................................................... 37
1.3.6.1. Malzeme Ve Kaplamalar .................................................................................................... 38
1.6.6.2. stasyon Donanim Ve Mobilyalar....................................................................................... 39
2. Yaplarn Depremli ve Depremsiz Durumlarda Tasarm ........................................................................ 43
2.1. Kpr, Viyadk ve sanat yaplar...................................................................................................... 43
2.2 Tnel .................................................................................................................................................. 43
2.2.1. Tnel Kaz Destek Tip Projelerinin Oluturulmas .................................................................... 43
2.2.2. Portal Kesimlerinin Projelendirilmesi ......................................................................................... 51
2.2.3. Tnel Serbest Alan Hesabi........................................................................................................ 52
2.2.4. Tnel Tasarmnda Gvenlik ..................................................................................................... 54
2.2.4.1. Genel................................................................................................................................... 54
2.2.4.2.Yeni Tneller........................................................................................................................ 54
2.2.4.3.Mevcut Tneller ................................................................................................................... 55
2.2.5. Tnellerin Deprem Tasarm...................................................................................................... 55
2.2.5.1 Genel.................................................................................................................................... 55
2.2.5.2. Tasarim Parametrelerinin Belirlenmesi .............................................................................. 55
2.2.5.2.1. Yap nem Derecesi ................................................................................................... 55
2.2.5.2.2. Deprem Yer Hareketi................................................................................................... 56
2.2.5.2.3 Deprem Davran Kriterleri ........................................................................................... 56
2.2.5.3. Genel Deprem Tasarm Yaklam .................................................................................... 57
2.2.5.4. Deprem Tasarm................................................................................................................ 59
2.2.5.4.1 Boyuna Analiz ............................................................................................................... 60
2.2.5.4.1.1 Basit Statik Yntem ............................................................................................... 60
3
 2.2.5.4.1.2. Yar-dinamik Yntem ............................................................................................ 62
2.2.5.4.2 Enine Analiz .................................................................................................................. 64
2.2.5.4.2.1 Statik Deformasyon Analizi ................................................................................... 65
2.2.5.4.2.2 Dinamik Deformasyon Analizi ............................................................................... 67
2.3. stinat Yaplar ................................................................................................................................... 67
2.4 Toprak leri ....................................................................................................................................... 67
2.5 styap Poz leri ............................................................................................................................... 67
2.5.1. Genel.......................................................................................................................................... 67
2.5.2. Altyap Tasarm......................................................................................................................... 69
2.5.2.1 Balast Alt Balast Minimum Kalnlk Hesab ...................................................................... 69
2.5.2.2. Hazrlanm Taban Kalnlnn (ef) Belirlenmesi............................................................... 71
2.6. Sinyalizasyon, elektrifikasyon ve telekomnikasyon........................................................................ 71

4
ZMLER

izim 1.1 Peron Planlamas ........................................................................................................................ 26

izim 1.2 . Yan Peron Kesiti ........................................................................................................................ 27
izim 1.3 . Orta Peron Kesiti ....................................................................................................................... 28
izim 1.4. Peron Kenar Plan ...................................................................................................................... 30
izim 1.5. Ylma Alanlar .......................................................................................................................... 32
izim 1.6. Yryen Merdivenlerin Boyutlandrlmas .................................................................................. 35
izim 1.7. Yryen Merdiven Dolama Alanlar Boyutlandrlmas ............................................................ 36
izim 2.1. Tren Alan ................................................................................................................................... 53
izim 2.2. Tnel ii Serbest Alan Snr....................................................................................................... 53
izim 2.3. Tnel Deformasyonlar ............................................................................................................... 58
izim 2.4 Belirli bir geli asyla yaylan harmonik deprem dalgasnn sebep olduu deplasmanlar ....... 60
izim 2.5. deprem kuvvetleri ................................................................................................................... 62
izim 2.6. Zemin ortamnn boyutlu deprem davran .......................................................................... 62
izim 2.7. Yar-dinamik analiz yntemi ....................................................................................................... 64
izim 2.8. Zemin tnel ortamnn iki boyutlu sonlu eleman modeli............................................................. 66
izim 2.9. Rayl Sistem Altyap Tabakalar ................................................................................................. 69

5
6
TABLOLAR
Tablo 2.1.Kaya snflama sistemlerinin karlatrlmas ............................................................................. 44
Tablo 2.2. Zemin Kalite Snflar (UIC Code 719 R, 1994).......................................................................... 68
Tablo 2.3. Taban tama gcnn tayini ..................................................................................................... 71
Tablo 2.4. Sinyalizasyon Standartlar.......................................................................................................... 72

7
8
1. PLANLAMA, YER SEM KRTERLER ve BOYUTLANDIRMA

9
10
1. Planlama, Yer Seimi Kriterleri ve Boyutlandrma

1.1. Gzergah tayini

Konu ile ilgili terimler aada sralanmtr:

Yaklak Mahal: Planlanan bir yolun balad, bittii veya urad 10 x 10 km2 veya buna benzer ya da
edeer byklkte, bir yerleim yeri, mahalle, ky ya da ismi ile koordinatler ile belirlenebilen alan

Koridor: Planlanan bir yolun yaklak balang ve bitim mahallerini kapsayan takriben 10 km
geniliinde ve uzunluu geniliinin en az 1.5-2 kat ve u halde eritsel olarak nitelenebilecek bir alan
kastedilecektir.

Yaklak Geki: Bir koridor ierisinde, 1/25000 lei kapsamnda belirli, yani ilerleyen planlama ve
proje aamalarnda saa ve sola yer yer, kesim kesim veya tm koridor boyunca 2 km kadar
oynayabilecek ve en azndan zerindeki dorusal ve dairesel kesimlerin balang-bitim koordinatlar ve
kurb yaraplar ile tam olarak tanml yol eksen izgileri anlamna gelecektir. Tam olarak bu ekilde
tanmlanan bu eksen izgileri, getikleri balamda baka trl anlalma riski yoksa, zaman zaman,
sadece geki veya gzergah terimleri ile ifade edilir.

1.1.1. Koridor Etdnn Yaplmas

Madde1) Fonksiyonu ve yaklak balang ve bitim mahalleri belirlenmi planlanan bir yol:
--- Belirlenen ulam fonksiyonunu karlayabilme,
--- Jeolojik-jeoteknik elverililik,
--- Yapm maliyeti,
--- Vasta iletim giderleri,
--- klim, irtifa ve yapmndan sonra geerli olmas beklenebilecek bakm ve iletim artlar,
--- gal edilecek arazinin milli servet deeri,
--- Doal sosyo ekonomik ve tarihi evreye etkileri,
--- Stratejik nem ve deerleri bakmlarndan
En uygun yani optimum koridorun ve bu koridor ierisinde yine yukarda sralanan bakmlardan en uygun
yani optimum yaklak gzergahn belirlenmesi ilerini kapsar.
Madde 2) Bu tanma gre, fonksiyonu ve yaklak balang ve bitim mahalleri belirlenmi planlanan bir
demiryolunun geebilecei birden fazla aday koridor sz konusudur. Teorik olarak pek ok sayda ve
pratikte de ounlukla birden fazla karlatrmaya deer yaklak geki bulunacaktr. Sz konusu bu
karlatrma, yukarda sralanan faktr ve hususlar bakmndan yaplacaktr. Bu karlatrma bir koridor
iin geerli olduu gibi koridorlar aras karlatrmalarda da koridoru bu ekilde belirlenecek olan en

11
uygun gzergah temsil edecek, baka bir anlatmla koridorlar birbirleri ile en uygun gzergahlar
vastasyla karlatrlacaktr.
Madde 3) Temelde iki gzergahn, yukarda sralanan hususlar bakmndan karlatrlabilmeleri iin
aadaki maddelerde aklanacak olan objektif ve phesiz ki saysal bir yntem gereklidir. Bununla
beraber baz gekilerin dierlerine gre daha az uygun olduu ve daha az tercih edilir durumda olduklar,
ayrntl saysal incelemelere girmeden, daha, batan sadece niteliksel(kalitatif) bir deerlendirmeyle de
aka ortaya kabilir. Bu aka ortada olu sadece projeci iin deil inceleyen herkes iinde geerli
olabilecek tabiatta olmaldr. Bu ekilde bir nitelemeye tabii gekiler aday gzergah zelliine sahip
olmayp hi belirtmeyebilirler veya, kendilerinden bahsedilse de, saysal incelemelerine geilmeyip,
sadece,uygunsuzluklarnn kalitatif olarak gsterilmesi yeterli ve bu tarzda incelemeye bir ekilde girmi
olmalar faydal da olabilir. u halde, temelde sadece alternatif olmaya deer gzergahlar ayrntl bir
ekilde incelenip karlatrlacaktr.
Madde 4) Objektif ve bunu en uygun ekilde salayabilmek iin de saysal olmalar gerei ifade edilen
karlatrmalar iin bu amaca ynelik uygun bir yntem, madde 1 de sralanan hususlarn herbirisinin,
parayla satnalnabilir, yaplabilir, ya da salanabilir yani parasal olarak ifade edilebilir faktrler ve
byklkler olarak dnlp bu parasal karlklarnn belirlenmeye allmasdr. Bu yntemin
uygunluu ve uygulanabilirlii ise sz konusu uygulamada gznnde bulundurulacak esaslar ve bu
ekilde sz konusu aday gzergahn nasl tek bir maliyet kalemi ile ifade ve karakterize edilebilecei
aada madde 5 de irdelenecektir.
Madde 5) Yukarda akland zere saysal olarak incelenip sonunda muhtemelen parasal maliyeti
veya benzeri bir fena puan veya bunun tersine yzde cinsinden bir tercih edilirlik oran yani iyi puan
ifade eden saysal bir karakteritie balanm aday gzergahlar arasnda en uygunu bu ekilde
kendiliinden belirlenmi olacaktr. Gerekten de bu tarzda belirlenmi en dk maliyete, ya da en
kk fena puana ya da en yksek iyi puana sahip aday geki, o koridor iin ve onu temsilen, en uygun
yani optimum yaklak gzergah olarak seilmi olacaktr. Bu ekilde belirlenmi olan en dk maliyet,
veya en kk fena puan ya da en yksek puan ayn zamanda sz konusu optimum gzergahn
ierisinde yer ald koridorun da maliyeti ya da puann gsterecektir.
Madde 6) Buraya kadar aklanan optimum yaklak gzergah belirleme ileminin madde 2 de
deinilen tm aday koridorlarda gerekletirilmesi ile madde 1 deki tanmda bahsedilen en uygun
optimum koridor da belirlenmi, yani birim tarifi yaplmaya allan koridor etd ii amacna ulam
olacaktr. Gerekten de bu durumda aynen yukardaki gibi, en dk maliyet, veya en dk fena puan
veya en yksek puana sahip koridor, en uygun optimum koridor olarak seilmi olacaktr.
Madde 7) Koridorlarn da, gekiler iin, yukardaki madde 3 de akland gibi, alternatif ya da aday
olmaya deer zellikte olup olmamalar sz konusu olup, baka bakmlardan incelenmeye deer
gzkseler bile, baz koridorlarn kullanlmayaca daha ilk batan kalitatif incelemelerle ortaya kabilir.
rnein bir koridorun, dier zellikleri ok uygun olsa da, bir milli park alanndan, ya da imzalanm bir
uluslararas evre koruma konvansiyonunda yasaklanm bir blgeden gemekte olduu ve nerilmesinin
doru olmayaca veya nerilse bile msaade alnamayaca daha batan bilinebilir. Bunun gibi, birok
yn ile uygun gzken bir koridorun stratejik nedenlerle kullanlmayaca nceden biliniyor olabilir.
Baka bir rnek olarak, hem gzergah uzatan, ve hem de yksek irtifalarda kt jeolojik-jeoteknik
koullara sahip sarp ve dalk araziden geen bir koridorun ulam fonksiyonunu ayn etkinlikte hatta
daha elverili bir ekilde yerine getiren ve deinilen dier zellikleri de hemen ilk bakta belirgin ekilde
daha iyi olan baka bir koridora kar alternatif ve aday olamayaca ayrntl bir incelemeye gerek
kalmadan daha ilk batan gsterilebilir.

Bu ekilde ciddi alternatif olabilme zellii bulunmayan koridorlarn, kendilerinden bahsedilip deinilen bu
hususiyetlerinin kalitatif olarak gsterilmesi incelemenin taml bakmndan faydal olabilir. Ama bahse
deer bulunup ayrntl bir incelemeye alnmamaldr.

12
Madde 8) Koridor ettlerinin ilk aamas yukarda akland zere, fonksiyonu ve yaklak balang ve
bitim mahalleri belirlenmi planlanan bir yolun geirilebilecei olas koridorlar belirlemektir. Planlama ve
tasarmlarnn nemli bir blmnde, dnlen demiryolunun balang ve bitim mahalleri ile nceden
belirli fonksiyonu, sz konusu koridoru da tek ve alternatifsiz olarak belirlemi olacaktr.Gerekten
karlalacak durumlarn ounda, szkonusu ulam fonksiyonu, balang ve bitim mahalleri ile birlikte,
gzergah boyunca uranlmas ve hizmet gtrlmesi gereken ara mucbir mahaller de verilmi olacak ve
bu ekilde kendiliinden ortaya kan koridorun da genellikle bir seenei bulunmayacaktr. Koridoru
tespit edici mahiyette byle ara ve mcbir noktalar olmasa bile, bazen, rnein tek bir fiziksel geit
bulunacak ve bylece yine seeneksiz tek bir koridorla uralacaktr.
Koridorlar iin olduu gibi ve tamamen benzer nedenlerle bir koridor ierisindeki mmkn en uygun
gzergahn yine, Yolun ngrlen ulam fonksiyonu ile, tek ve seeneksiz bir ekilde ortaya kmas da,
planlama ve tasarmnda ok karlalan bir durumdur. Byle, hem koridoru, hem de bu koridor
ierisindeki en uygun gzergah, dorudan doruya, ngrlen ulam fonksiyonundan elde edilebilen
yollar iin koridor etd gerekmeyecei bu etdlerin tanm gerei aktr. Genel olarak, planlanan bir
yol iin koridor etd gereksinimi dare tarafndan belirlenip karlatrlacak bir husustur.

1.1.2. Aday koridorlarn belirlenmesi

Madde 8 de deinildii gibi, ancak tek bir koridor imkannn aka ortada olmad durumlarda aday
koridor veya koridorlar aratrlacaktr. Bu ekildeki koridor arama almalar iin genel olarak elverili
tek yntem, mevcut veya tercihen gncelletirilmi 1/25000 ve daha byk lekli haritalardr. Bunlar
arasnda, son yllarda, Harita Genel Komutanl tarafndan hazrlanmaya balanlm olan toporafya ve
fizyografiyi de yanstan kabartma haritalar zellikle faydal olup, elde edilebiliyorsa mutlaka
kullanlmaldr. Baka resmi veya zel kurulularca, daha nceden ayn veya baka amalarla yaptrlm
benzer ettlerin de ED almalarnn nemli faydalar olabilecei ek olup, dare bunlardan gznne
alnp yararl bulduu ve kendi elinde bulundurduklarn projeciye salayacak, kendisinde olmayanlarn da
ilgili kurululardan teminine yardmc olacaktr.
Genel olarak bu tr harita ve dkmanlar zerinden belirlenen olas koridorlarn yerine yaplacak gezilerle
incelenip deerlendirilmesi hemen daima kanlmaz bir gereksinimdir. Tm bunlara ilaveten, sz konusu
koridorlarla ilgili olarak, Genel Kurmay Bakanl, Milli Savunma Bakanl, KGM, TCDD, DS, Ky
Hizmetleri Genel Mdrl, Elektirk leri Ett daresi Genel Mdrl, evre Bakanl, BOTA gibi
kurulularn daha neki* alma ve gelecee dnk plan ve dncelerinin anlalmas ve gznnde
bulundurlumas da ayrca hayati neme sahiptir. Bu amaca ynelik olarak bir taraftan ifahi grme ve
diyalog imkanlar aratrlrken, bir taraftan da darenin yardmyla ve/veya dorudan dare kanalyla
gerekli yazmalar yrtlmelidir. Bu bilgi ve veriler, yukardaki madde ve paragraflarda da deinildii
zere, sz konusu koridor veya koridorlarn n kalitatif incelenmelerinde zaten dnlp gznne
alnmalar gereken hususlardan olup, bu ekilde uygulanabilirlii ve geerlilii mmkn olmayan
koridorlarn daha batan ortaya konulmas ve almalarn gereksiz yere uzatlarak zaman kaybna sebep
olunmas nlenmi olacaktr.
Planlanan demiryolu ile ilgili olarak, nceden belirli ulam fonksiyonuna cevap verebilme durumundaki
btn olas koridorlarn, hemen yukarda deinilen bahse deer fakat aday olma zelliine sahip
olmayanlar da dahil olmak zere belirlenmesi ve bunlarn ilk kalitatif deerlendirmelerinin yaplmas
esastr.

13
1.1.3. Aday gzergahlarn incelenmesi ve deerlendirilmesi

i) Koridorlar ierisindeki olas gzergahlarda, bahse deer olanlar da dahil olmak zere, aynen
yukarda koridorlar iin akland zere n incelemeye tabi tutulacaklar ve bunlarn iinden aday olma
zelliine sahip olmayanlar bahsedilmekle beraber takibeden daha ileri, inceleme aamasna
alnmayacaklardr. Bu gzergahlarn sz konusu zelliklerinin ortaya kabilmesi iin sz konusu n
incelemelerin, bazen ad geen gzergahlar, aada deinildii zere saysal modellerde oluturup,
rnein bunlarn uzunluunu, toprak ileri hacimlerini ve/veya baka hususiyetlerini ortaya karmak
gerekebilir. Sonu olarak, bu almalarla, incelenen koridordaki olas tm gzergahlar yeterince
incelenip, bunlar arasnda aday olabileceklerin hepsi belirlenmeli, bu zellikte olmayanlar da gerekeleri
ile bahsedilmelidir.
ii) Belirlenen aday koridorlardaki, en uygun aday gzergah ettleri, esas olarak 1/25000 lekli
haritalar yardmyla gerekletirilecektir. Bunun iin bu haritalarn koridor ierisinde kalan ve sz konusu
aday gzergahlarn incelenebilmeleri iin yeterli bir blmnn saysallatrlmas ok faydal ve
gereklidir. Sz konusu bu haritalarn, koridor etd aamasnda gncelletirilmeleri ounlukla mmkn
olmayp istenmeyecektir. Ancak saysallatrlm modellerden belirlenip incelenmeye alnacak aday
gzergahlarn, haritalarn eski tarihli olmalarndan dolay, uygunluklarn zedeleyecek zellikler
iermemeleri yeterli sayda arazi gezileri ve bu gezi ve incelemelerde alnacak fotoraflar, kroki ve notlar
ile aada irdelendii zere yrtlecek jeolojik- jeoteknik almalarla salanmaldr.
iii) Aday gzergahlarn objektif saysal bir deerlendirmeye tabi tutulmalar gerekli olup yine orada
akland zere, parasal edeerlerle ifade etme bunun muhtemelen en elverili yoludur. Ancak,
projeci, darenin de uygun bulaca baka bir puanlama ve deerlendirme yntemi de uygulayabilecek
olup, herhalde bu deerlendirmeler sonucunda, sz konusu gzergah, karlatrmalarda dier
gzergahnkinden daha byk veya daha kk olmasna baklp karar verilecek bir saysal deerle ifade
edilmelidir. Aadaki aklamalarda, madde 1 de sralanan karlatrmalar esas faktrler, parasal
deerlendirme yntemi esas alnarak irdelenmekte olup, bu amala sunulan aklamalar baka
deerlendirme yntemlerinde de gznne alnmaldr.
iv) nceleme konusu gzergahlarn, nceden ngrlm ulam fonksiyonunu salayabilmeleri daha
ok ierisinde yer aldklar koridorun bir zellii olup, ayn koridor ierisindeki farkl gzergahlarn
ounlukla, belirgin bir neden olmadka, bu bakmdan ayn konum ve pozisyonda olduklar sylenilebilir.
te yandan, koridor ettlerinin amac ve nceki maddelerde aklanan metodolojisi bakmndan, ulam
fonksiyonunun karlanmas veya karlanabilme derecesinin uygun bir tarzda saysal olarak ifade
edilmesi gerekir. Bu, rnein sz konusu fonksiyonun karlanmasn planlanan demiryolu ile hedeflenen
bir hizmet olarak yorumlayp bu hizmetin bykl iin uygun bir l bulmak suretiyle yaplabilir.
Edeer bir anlatmla szkonusu bu byklk, inceleme konusu yol ile, ngrlen iletim devresinde
salanacak olan toplam servis hacmi olarak dnlebilir.
Buna gre, madde 1 de sralanan ve aada irdelenmekte olan hususlardan dierleri, yani

-Jeolojik, jeoteknik elverililik ve yapm maliyeti,

-klim ve irtifa etkileri ile bakm ve iletim faaliyetleri,
-Doal, sosyoekonomik ve tarihi evre etkileri,
-gal edilecek arazinin milli servet deeri,
-Vasta iletim giderleri,

Sz konusu servis hacminin retilebilmesi iin gze alnmas, katlanlmas veya harcanmas gereken ve,
rnein, bir saysal incelemede parasal edeerleri ile ifade edilebilecek girdileri ifade etmektedir.
14
v) Jeolojik-Jeoteknik elverililik, kendi bana parasal edeeri aranmak yerine, daha ok yapm ve
bir lde de bakm, iletim ve evresel etki parasal edeerlerinin belirlenmesine tesir edecek indirekt
bir faktr mahiyetindedir. Bu zellik ve etkisi yannda, jeolojik-jeoteknik elverililik koridor ve gzergah
ettlerinde de dikkatle gznnde bulundurulacak bir husus olup, bu nedenle incelenen koridorlarn
herbirisi iin 1/25000 leinde kapsaml bir ekilde gerekletirilip raporlanmas zorunludur.

Sz konusu ett, sondajlar, jeofizik imcelemeler, aratrma ukurlar ve benzeri genellikle pahal arazi
lmlerini iermeyecek ancak, dikkatli ve yeterli bir uzmanla dayal, kapsaml bir genel jeolojik
modelleme zerine bina edilecektir. Sz konusu modelleme; mevcut jeolojik yap ve morfolojinin
oluumunda etkili tektonik sistemi ve dier jeolojik faktrleri aklamal ve koridorun stratigrafisi yeterli
kapsamda verilmelidir. Yeralt suyu potansiyeli yannda yapsal jeoloji, gerekli yzeysel eklem lmleri
ile birlikte sunulmal, byk lekli kitlesel hareketler ve yapm aamasnda karlalabilecek eitli
jeoteknik problemler ve bunlarn nlemleri tahmin edilmeye allmaldr. Bu jeoteknik nlemlerin tahmini
bedeli aada irdelenecei zere, yapm maliyetlerine katlacak ve byk lde jeoloji- jeoteknik
karlatrma faktrnn parasal edeerini belirleyecektir.

Koridor ettleri kapsamnda sunulacak jeolojik- jeoteknik almalar, yukarda aklanan tm hususlar
ieren bir rapor ile birlikte, koridor ve incelenen gzergahn 1/25000 lekli harita ve boykesitini
kapsamaldr. almalarda KGM, MTA, DS ve benzer kurulularn ayn koridor ve/veya yresinde
gerekletirdii benzer ve/veya genel jeoloji almalar ve haritalarndan yararlanmak, karlatrma ve
gerektiinde dzeltmeler yapmak faydaldr.

vi) Yapm maliyetleri, planlanan demiryolu hattnda nemli harcama kalemlerinden birisi olup, doru
karlatrmalar yapabilmek iin yeterli shhatle tahmin edilmeleri gereklidir. Bu amala, planlanan
demiryolunun, iletime alma aamasna getirebilmek iin gerekli olan

- Toprak ileri ve jeoteknik nlemler,

- Tamalar,
- Kprler, alt ve stgeitler, hdrolik menfezler,
- Tneller,
- styap ve drenaj sistemi,
- Peyzaj, tel it, iaretleme, gvenlik ve benzeri iler,
- Dier mteferrik ilerin hacimleri

uygun birimlerde hesaplanp, uygun birim bedellerle arplmak suretiyle toplam yapm bedelleri
belirlenmeye allmaldr. Koridor etdleri aamasndan bu miktarlar ve bedellerin n veya kesin proje
metraj ve keif ayrntsnda hesaplamalarnn mmkn olmad ak olup, yapm bedeleri, bir defaya
mahsus byle ayrntl hesaplamalardan kartlm veya daha nceki yapm rneklerinden alnarak
gncelletirilmi daha kapsaml birimlerin kullanlmas uygun ve yeterlidir.

rnein, eitli ayak ykseklikleri ve kazkl veya yzeysel temellere oturma durumlar ayr ayr ele
alnmak artyla Kpr maliyetleri, birim boylarnn bedellerinden hareketle belirlenebilir. Menfez ve sanat

15
yaplar iin de, herbir enkesit ebad iin, yap boyunu parametre olarak bulunduran lineer maliyet
formlleri kullanlabilir.

Benzer ekilde, tnel yapm maliyetlerini, eitli jeoteknik artlar altnda ayr ayr olmak zere tnel
boyundan hareketle belirlemek yeterli shhati salayabilir. Veya bu formller, rnein RMR, Q gibi eitli
zemin puanlama sistemlerini parametre olarak kullanacak ve tnel boyuna bal olarak havalandrma,
yangn sndrme gibi bileenlerin bulunup bulunmamasn ayr ayr gznne alacak ekilde rafine
edilebilir.

styap maliyetleri, hemen her zaman oluturulan gzergah boylarndan hareketle yeterli dorulukta
hesaplanabilirler. Peyzaj, tel ift, iaretleme, gvenlik ve benzeri iler iin ayn eyi sylemek genellikle
mmkn deilse de, bu faaliyetlerin maliyetlerini de yine yol boyundan faydalanarak belirlemek
ounlukla bavurulacak bazen de alternatifi bulunmayan bir yntemdir. Bu ilerin yapm maliyetini dier
birok mteferrik faaliyetler iin ska yapld gibi, toprak ileri ve jeoteknik nlemler ve buraya kadar
sralanp aklanan ana yapm kalemlerinin bir yzdesi olarak hesaba katmak da uygulanabilecek dier
bir yntemdir.

Uygun bir ekilde saysallatrlm 1/25000 lekli haritalar ile bilgisayar ortamnda oluturulmu bir
modelden, kaz ve dolgu hacimlerini bu aamadaki maksat iin tamamen yeterli bir hassasiyette
belirlemek mmkndr. Bu ekilde belirlenen kaz hacimlerine jeoteknik almalar sonucu ulalan
almalara gre uygun klaslar vererek, birim kaz bedellerini mevcut birim fiyatlar ve gemi veya devam
eden uygulamalardan yeterli dorulukta belirlemek mmkn ve yeterlidir. Tamalar ise, yine jeoteknik
almalarla belirlenen tahmini ocak yerleri de gznne alnarak yaklak olarak veya bilgisayar
ortamnda brkner hesaplamalar ile daha shhatli bir ekilde belirlenebilir.
Bilgisayar ortamnda saysal modeller kullanarak almak yukarda akland zere kbaj ve tama
hesaplarnda fayda ve hassasiyet saplamann yannda, esas olarak oluturulan gzergahn
yaplabilirliini enkesitlerden izlemek ve gerekli jeoteknik nlemleri belirlemek bakmndan nemli ve
gereklidir. Ancak bu ekilde pekok gzergah denemek ve bunlarn uygulanabilir ve nerilebilir olanlarn
semek mmkn olabilecektir.

Bu almalarla belirlenen jeoteknik nlem mahiyetindeki duvar, gabion, pskrtme betonu, zemin
ankraj, bulonlama ve benzeri elemanlarn bedelleri, ayr ayr ampirik formllerle veya gemi ya da
devam eden yapm uygulamalarndan hareketle tahminen hesaba katlmaldr.

Sonu olarak aklanmaya allan koridor etdleri iin, yapm maliyetlerini, bir ok fizibilite ve benzeri
etdlerde yapld gibi, birim yol boyu iin belirli bir bedel kabul ederek hesabetmek, kaba bir hesap ekli
olup, bu maliyetler, yukardaki esaslar dahilinde veya baka yntemlerle yeterli dorulukta belirlenmeye
allmaldr. Buna gre ve yukardaki aklamalarn da ortaya koyduu zere, incelenen aday gekinin
yatay ve dey geometrisi ile birlikte

- Yolun uygulanabilir enkesitleri, kaz dolgu hacimleri ve tahmini jeoteknik nlemler,

- Kpr, altgeit ve stgeitlerin, uzunluklar, tahmini ayak ykseklikleri ve temel tipleri,
- Tnel uzunluklar,
- Menfez ve benzeri sanat yaplarnn yerleri ve yaklak uzunluklar,
1/25000 lekte belirlenmi olmaldr.
16
vii) Planlamakta olan demiryolunun yaplabilmesi iin igal edilecek arazinin bedelinin, yukarda
paragraf iv) de aklanan servis hacminin salanabilmesi iin gze alnan ve gerekletirilecek bir gider
kalemi olduu aktr. Bu arazinin bir daha baka bir amala kullanlamayacak bir ekilde yol iin tahsis
edilmesinin uygun bedelinin nasl tespit edilecei amaca ynelik olarak deiik yaklam ve yntemler
gerektiebilir. Genel olarak, kamulatrma harcamalarnn bu maliyet kalemini her zaman yeterli dorulukta
yanstt sylenemez. Gerekten bu yntemde hazineye ait deerli bir arazinin veya bir orman alannn
bedelsiz olarak yol yapmna tahsisi mmkn olabilir ki bunun da anlam, halen reten ve katma deer
yaratan veya byle bir potansiyeli bulunan bir kaynan bedelinin bir gider kalemi olarak hesaba
girmemesidir. Bunun gibi, mevcut kamulatrma uygulamalarnda, yarattklar veya yaratma
potansiyelinde olduklar gerek ve katmadeerin gerektirdii bedelin altnda veya speklatif olarak ok
zerinde fiyatlandrlp sz konusu gider kaleminin olmas gerektiinden daha az veya byk bir blm
milli ekonomi ierisinde transfer harcamas mahiyetinde olacak ekilde fazla gsterilmesi durumlar ska
ortaya kabilir.

Anlatlan nedenlerle ve genel bir yaklam olarak, igal edilen arazinin gider kalemi olarak bedeli iin,
eitli geki kalemlerinde kullanlan arazinin hazrlanacak tarmsal arazi haritalarndan belirlenecek snf
ve dier zellik ve parametreleri gznne alnarak belirlenecek gerek ekonomik deeri, yani milli servet
deerinin gznne alnmas en doru bir yntem olmakla beraber bu konuda darenin gr ve
nerilerine de uyulmaldr. Belirlenecek arazi birim fiyatlar, bu birim fiyatlarn uygulanaca ve kesim
kesim hesaplanacak gerekli alanlarla arplarak toplam gider en doru bir ekilde hesaplanmaya
allmaldr.

viii) Planlanan yolun, doal, sosyoekonomik ve tarihi evre zerindeki, ounlukla olumsuz etkileri de,
yine bu ekilde hedeflenen servis hacmi retimi iin katlanlmas gereken bedellerden olup bu bedelin
objektif ve doru bir ekilde belirlenmesi, incelenmekte olan gider kalemleri ierisinde muhtemelen en zor
olandr. Bu deerlendirmelerde, bir taraftan abartl subjektif yarglamalara dmek riski mevcut iken,
dier taraftan da evre bilincinin yeni yeni gelimeye balad gnmze kadar hem planlayclar ve hem
de, rnein otoyolu gibi bir yap durumunda, ondan fonksiyonuna aykr ve gerekleme ihtimali dk
byk servisler ve yararlar bekleyen bizzat yolun gemekte olan yrenin sakinlerinin ska yapt gibi,
sz konusu olumsuz etkileri yok saymak veya kmsemek tehlikesi mevcuttur. Bunlardan baka,
rnein tarmsal arazi kullanm gibi, baz olumsuz etkileri iki defa hesaba katmak da sz konusu
deerlendirmelerde kanlmas gereken yanllklardandr.

Aklanan bu glkle karsnda, sz konusu olumsuz etkilerin parasal bir deerlendirmesi yerine,
rnein fena puan tahsis etme eklindeki saysal yntemler daha kolay uygulanabilir gibi gzkmekle
beraber bu kolaylk genellikle yukarda deinilen elverisizlik ve riskleri zmnen kabul etmekten
kaynaklanan ve dikkatli olunmas gereken bir durumdur.

Koridor etdleri iin yeterli olabilecek bir hassasiyet, sz konusu olumsuz etkilerin, varsa, belirgin ve
parasal bedeli greceli olarak kolay hesaplanabilecek bazlarn bu bedelleri ile hesaba katarken, daha az
belirgin veya hesab daha zor dierlerini de, topluca incelenen yol yaps ile etkilenen tm yre halknn,
rnein iletim devresi boyunca geerli, tahimini toplam milli gelirlerinin bir yzdesi olarak ifade etmek
suretiyle salanabilir. Gerekten, hem ad geen olumsuz etkilerin ve hem de, yre halknn bu etkilerden
kurtulmak iin yapmaya hazr olduu fedakarln hacim ve byklklerinin szkonusu toplam milli gelir
ile orantl olduu geni lde doru olup, yukardaki gibi bir yaklamn uygun bir temele oturduu
varsaylabilir.

17
Baz durumlarda, daha hassas bir deerlendirmeye ulaabilmek iin, pekok evre faktrn parametre
olarak kullanarak bileke tesiri saysal ya da parasal olarak ifade etmeye ynelik hazr model ve/veya
yazlmlardan yararlanlabilir. Ne varki her halde, uygun yntem belirleme ve sz konusu
deerlendirmelerde darenin de gr ve talimatlarna uymaya azami gayret sarfedilmelidir.
Ancak sz konusu deerlendirmeler ve bunlarn hassasiyeti ve yntemlerine ynelik dnce ve
taleplerde, bir koridor etdnden, doal evre etkileri ve sosyoekonomik tesirlerin belirlenmelerinin bir
ED ve/veya fizibilite etd kapsam ve ayrntsnda beklenemeyecei ve bir gider kalemi olarak,
yukardaki mlahaza ve aklamalara gre gerekletirilecek hesaplamalarn, aklanmaya allan
etdlerin maksad iin ounlukla yeterli olaca gznnde bulundurulmaldr. Gznnde tutulmas
uygun olacak dier bir husus da ayn koridor ierisindeki gekiler iin bu olumsuz etkilerin byklk ve
mertebelerinin genellikle birbirlerine yakn olaca ve bunlarn nem ve tesirlerinin daha ok koridorlar
aras karlatrmalarda hissedilecek olmakla beraber, bu anlamda da, dier mukayese faktrlerine gre
daha tali mahiyette kalacak olmalardr.

ix) Demiryolunun yapm tamamlanp iletme alnmas ile birlikte, hedeflenen hizmet retimi imkan
salanm olmakla birlikte, bunun korunup devam ettirilebilmesi iin, iletim sresi boyunca, yapnn
tnel, kpr, sanat yaps, styap, drenaj sistemi ve dier tm bileenleri ile birlikte bakm altnda
tutulmas, aydnlatlmas, tnellerin havalandrlmas hasl herbiri ayr ayr gider kalemleri tekil eden bir
dizi iletim faaliyetlerinin yrtlmesi gerekli olup bunlar phesiz ki retilen hizmetin birim maliyetini
arttracak cinstendir. te yandan sz konusu harcamalarn, ayn koridor ierisindeki aday gzergahlar
arasnda olduu gibi, koridordan koridora deimesi de beklenecek ve olduka sk karlalan bir durum
olup bu haliyle bunlar arasnda bir karlatrma ve en uygun ulam kanalnn seimini etkileme faktr
olacaklar aktr.
Szkonusu, bakm ve iletim giderlerinin belirlenmesi ve hesaplanmas da yine karmak ve g bir i
olup normal olarak demiryolu iletmecilerinin, bu harcamalarn tahmini iin gelitirip kullandklar ve
srekli gncelletirdikleri bir modellerin bulunmas beklenir ve arzu edilir bir durumdur. Byle olmasa bile,
bu giderlerin tahmininde darenin yapt veya yaptrd almalardan ve salanaca verilerden
yararlanmak ve onun gr ve talimatlar dorultusunda hareket etmek, faydal, gerekli ve zorunludur.
Bunlarn da yokluunda dahi, belirli esas ve prensiplerden hareketle sz konusu giderler, seenekler
arasnda, bakm ve iletim faktr bakmndan doru karlatrmay yapmaya imkan verecek shhatte
kabul edilebilir ve/veya belirlenebilir.
st yaplarn bakm ve tamiri, kafa ve dolgu hendekleri, yol kenar hendekleri, dm oluklar, menfezler
ve dier elemanlarla birlikte drenaj sisteminin bakm ve tamiri, Tnel aydnlatma, havalandrma ve dier
bileenleri ile toplam tnel bakm ve tamiri, Altgeit, stgeit, kpr gibi sanat yaplarnn bakm ve tamir
giderleri, ve bunlara ek olarak, arlkl olarak jeoteknik tasarm ve koruma elemanlar ile toprak
sathlarnn sebep olduu bakm giderleri toplanarak her alternatif iin farkl birim kilometre bana bir
bakm ve iletim gideri belirlemek gereklidir.

x) vasta iletim giderleri, yolun fiziki artlar ile uzunluu ve geometrik standartlara dorudan
baldr. Geometrik standartlara ballk en belirleyici faktr durumundadr. Yani, ufak yatay kurplara, dik
eimlere ve grece daha uzun bir hatta sahip alternatif bir dierinden daha byk vasta iletim
giderlerine sahip olacaktr. Buna gre seenekler arasnda szkonusu olabilecek geometrik farkllk ve
yol boyu farklar, servis birim maliyetlerini ciddi ekilde deitirirken, prensip olarak ayn k ve var
noktalar arasndaki seyahat boyu ne olursa olsun retilen hizmet miktar ayn kalacak ve u halde, daha
ksa seyir ve seyahat boyu imkan salayan seenekler servis birim maliyetleri cinsinden belirgin ekilde
daha avantajl olacaklardr. Aslnda koridor etd hassasiyetindeki bir almada gznne alnmayan
zaman faktr nedeni ile ayn var ve k noktalar iin retilen hizmet miktar seyahat boyu ile bir
miktar azalmakta veya servis miktar sabit tutulursa, bu ekilde maliyeti artmakta, yani ksa seyahat
boyunun salad avantaj daha da artmaktadr.
18
Bu aklamalara gre vasta iletim giderlerinin yeterli bir shhatle belirlenmeleri hayati bir neme sahiptir.

xi) Madde 1 de saysal bir karlatrma unsuru olarak yer verilen stratejik nem, saysal bir puanlama
faktr veya parasal edeer olarak ifade edilecek bir gider kalemi olmaktan ok, nceki madde ve
paragraflarda akland zere kalitatif deerlendirmelerde gznne alnacak bir husus olup orada
aklanan esas ve amalarla irdelenmeli ve kullanlmaldr.

Yukarda paragraf v) den paragraf xi) e kadar irdelenen ve nasl belirlenecekleri aklanmaya allan
giderlerin toplam, incelenen geki ile hedeflenen toplam hizmetleri salayabilmek iin gze alnmas
gereken maliyeti oluturacaktr. Ancak bu maliyetlerle, herbir gekide bu ekilde gerekletirilebilecek
hizmet miktar yani servis hacimleri farkl olabileceinden tek balarna anlaml ve karlatrmalar iin
uygun olmayabilirler. Halbuki, toplam maliyetlerin paragraf iv) ye gre hesaplanp, gerekiyorsa paragraf
x) da aklanan nedenlerle tashih edilecek toplam servis hacmine blnmesi ile bulunacak olan servis
birim maliyeti,aktr ki, incelenen geki ile salanmakta olan zmn ekonomiklii ve etkinliinin daha
uygun bir gstergesi olup karlatrmalarda sz konusu gzergah temsil edecek nihai saysal parametre
olarak kullanlabilr. Bu parametrenin aklanan bu haliyle kk bir deer almasnn avantaj saylaca bir
fena puan mahiyetinde olduu aktr.
Buraya kadar, bir rnek olarak, ancak incelemelerde gznnde bulundurulmas gerekli esaslar ve
yerine gre de ayrntlar gstermek amacyla irdelenen bu yntem yerine darenin de uygun bulaca
baka saysal inceleme ve puanlama yntemleri de uygulanabilir ki, bu durumda da ayn esaslara
uyulmal ve gerekli ayrntlar gznnde bulundurulmaldr.
Gekilerin bu ekilde nihai saysal deerlerle ifade edilmelerinden sonra, en uygun gzergah ve en uygun
koridorun belirlenmesi, madde 2 ve madde 3 e gre rutin bir ekilde gerekletirilecektir.

1.1.4. Gzergah tayini iin verilecek dkmanlar

nceki madde ve paragraflarda, ayrntl aklanan hususlar ve esaslara gre yrtlecek almalar
sonucunda aadaki dkmanlar oluturulup idareye sunulacaktr.

i) Herbir aday koridor ve gzergah iin ayr ayr olmak zere geki eksenleri ile profillerini
gsteren 1/25000 lekli plan profil paftalar izilecektir. Bu paftalar zerinde, koridor ve
seenek ad belirtilecek ve sunulmakta olan geki dnda paftaya giren dier alternatif
gekiler de farkl izim modunda gsterilecektir. Sz konusu pafta ile incelenen gekinin
kilometraj ve gekiyi tanmlamaya yetecek minimum sayda koordinat ve kurb yarap
deerleri belirtilecektir. Koridor etd aamasnda oluturulan gekilerde klotoid kullanlmas
gerekli deildir. Profillerde, eimler, some kilometreleri, dey kurb yaraplar yazlacak,
tneller, kprler ve sanat yaplar tahmini konumlarnda uygun sembollerle gsterilecektir.
Bunlarn, tahmini ayak ykseklikleri, uzunluk ve ilgili dier ebatlarnn gsterilmesi de uygun
olacaktr. Sz konusu paftalarn plan blmndeki gekilerin 1/25000 lekli saysallatrlm
harita altl ile birlikte gsterilmesi gereklidir.

ii) Aday gzergahlarn incelenmesi ve deerlendirilmesi ndeki esaslara gre gerekletirilen

almalar sonucunda oluturulacak olan, ve yukardaki paragrafta plan-profil paftalar ile ayn
saydaki 1/25000 lekli jeolojik plan ve kesitler jeoloji mhendislii kurallar, artnameler ve
19
 ilgili DLH normlarna gre oluturulup sunulacaklardr. Plan ve profillerde birim ve
formasyonlar, tabakalar, fay, krlma, heyelan ve kayma izgileri ve alanlar, uygun semboller
ve logolar ile gsterilecek ve paftalar gerektiinde renklendirilecektir.

iii) Tarm ve Ky Hizmetleri Bakanlnca hazrlanan haritalar ve verilerden hareketle yine

1/25000 lekte tarm arazisi kullanm haritalar oluturulacaktr. Bu haritalarda, ad geen
bakanlka belirlenen ve kullanlan toprak snflar aynen yeralacak ve ayn renk ve
sembollerle sunulacaktr. Bakanlka hazrlanm olan haritalarn eski ve gncellememi
olmalar nedeniyle, yaplan arai gezi ve gzlemlerine de dayal oarak tashihi gerekli ise bu tr
deiiklik ve dzeltmeler gerekeleri ile birlikte gsterilecektir. Bu almalar kapsamnda
oluturulan bilgiler igal edilecek arazinin milli servet deerinin belirlenmesi ve doal ve
sosyoekonomik evre etkilerinin deerlendirilmesi almalarnda temel veriler olarak
kullanlacaktr.

iv) Aday gzergahlarn incelenmesi ve deerlendirilmesi ndeki esaslar dahilinde yrtlen

jeolojik-jeoteknik almalar sonucunda oluturulan tm bulgu ve veriler bir Koridor Jeolojik
Jeoteknik Raporu ile eksiksiz olarak sunulacaktr. Raporda yaplan almalar ve uygulanan
yntemlerle birlikte kaynak olarak faydalanlan nceki almalar zetlenecek ve ulam
sonulara gre koridor veya koridorlar iin oluturulan jeolojik model veya modeller
erevesinde
Genel jeoloji ve hakim tektonizma,
Stratigrafi,
Yapsal jeoloji, faylar, krklklar, tabakalanma ve sreksizlikler,
Aktif, pasif ve/veya potansiyel heyelan ve kayma alanlar,
Ve yeraltsuyu
lojik bir btnlk ieriside aklanacak ve yapm aamasnda karlaabilecek jeoteknik
glkler ve uygulanacak nlemler tahmin edilmeye alacaktr.
Rapor, sunumu aklayc ve araziyi tantc, harita, ekil ve fotoraflarla tamamlanacaktr.

v) Buraya kadar sunulan tm esas ve ayrntlara gre gerekletirilecek olan koridor etd
almalar, bir Koridor Etd Raporu ile anlatlp sonulandrlacaktr. Rapor, esas olarak
nceki madde ve paragraflarda detayl olarak aklanan ve irdelenen hususlar kapsamakla
beraber
almann konusu ve amac,
Bu birim fiyat tarifindeki istek ve prensipler erevesinde uygulanm olan yntem,
yararlanlan kaynak ve nceki almalar,
nceleme konusu yolun ulam fonksiyonu ve gerekletirilmi ulam etdleri ve
sonular hakknda bilgiler,
ncelenen koridorlarn konumsal tantm,
Her bir koridorun
i. Ulam fonksiyonunu karlayabilme,
ii. Stratejik nem,
iii. Fizyografi ve iklim,
20
 iv. Doal, sosyoekonomik ve tarihi evre ve bunlarla etkileim,
v. Jeolojik-jeoteknik elverilik,
vi. Ve dier hususlar
bakmndan genel ve kalitatif bir irdelemesi
Kalitatif inceleme ve deerlendirme sonucunda belirlenen aday koridor veya
koridorlarn herbirisi ile ilgili olarak:
i. Gzergah belirleme almalar ve belirlenen gzrgahlarla ilgili olarak koridorlar iin
olduu gibi bir kalitatif irdeleme ve deerlendirme,
ii. n deerlendirme sonucunda belirlenen aday gzergahlarla ilgili olarak, madde
2.1.2 ve 2.1.5 te ayrntl oarak akland zere gerekletirilecek saysal
inceleme ve/veya gider kalemleri, toplam giderler ve servis birim maliyetlerinin
belirlenmesi,
iii. Karlatrmalar ve en uygun seenein belirlenmesi,
Karlatrmalar ve en uygun seenein belirlenmesi,
Gerekiyorsa ulam fonksiyonun karlanmas ve/veya revize edilmesi ihtiyac,
Sonu ve neriler
lojik bir btnlkte, olabildiince eksiksiz ve gerekli ayrntda sunulacaktr.

1.2. Kpr, Viyadk, Tnel, stinat Yaplar Gzergah Seim ve Boyutlandrma Kriterleri:

Kpr, viyadk, tnel ve istinat yaplar gibi sanat yaplarnn gereklilii gzergah tayini srasnda belirir.
Yine planlanan sanat yaps uzunluu gzergahda geometrik zorunluluklarn ngrd miktarda
olacaktr. Kpr Viyadk veya tnel gibi platform geniliine sahip olan yaplarda, platform genilii hat
says, zerinde seyredecek, ara tipi ve proje hzna bal olarak tesbit edilecek dinamik gabariye gre
belirlenecektir.
Kpr, Viyadk, tnel ve istinat yaplarnda, tm alternatif tipler
- ilk yapm maliyeti
- yllk bakm onarm gideri
- inaat sresi
gz nnde tutularak deerlendirilecek ve idarenin onayna sunulacaktr.

1.3. stasyon tesisleri

1.3.1.Genel

Bu blmde, istasyon tesislerine ait yer seimi kriterleri ve boyutlandrma prensipleri yer alacaktr. Ayn
zamanda, yaplacak istasyonun gvenlik, kalite ve ekonomik kriterleri de belirtilecektir.

stasyonlarn ehirler zerinde kalc etkisi ve altyapnn nemli bir paras olmas nedeniyle, istasyon
prensipleri nem kazanmaktadr. Temel olarak, ekonomik, estetik, evreyle uyumlu, bakm kolay
21
olmaldr. stasyon evresinde yaplacak park alan, istasyon gei alanlar, giri yaplar, platformu,
gvenlii, evreye estetik olarak katkda bulunmaldr.

1.3.2. Tanmlar

TS 12127nin Blm 0.2de yer alan tariflere ilave olarak istasyonlarn muhtelif elemanlarn tanmlamak
iin kullanlan aklamalar ve terimler aada verilmitir:

A.F.C. Otomatik cret Toplama Dzeni

Acil Ka stasyon ve trende bulunan yolcularn, acil durumda, gvenli bir noktaya
kartlmas

Ara Blmeler Bir mekan blmlere ayrmak zere, konstrksiyonu basit, hafif malzemeden
yaplm dey blmeler.

Asma Tavanlar Mekanik tehizat ve servisleri gizleyen, dekoratif grn salayan, akustik
zelikleri olan, tavan demesine asklarla monte edilmi elemanlar

Bilet Giesi Yolcularn bilet satn alabilmesi iin yaplm mekanlar

Bilet Hol Kat Biletsiz ve biletli yolcu alanlar ile genel hacimlerin, idari ve teknik hacimleri
bulunan, giri ile peron arasnda kalan kat.

Bilgi Panosu stasyon ya da evresel bilgileri ieren panolar.

CCTV Kapal devre televizyon

Altgeit-stgeit ki alan arasnda yolcu geiini salayan balant koridoru

Giriler Cadde seviyesinde dorudan ve/veya ara katlar vastasyla istasyon gie katna
ulatran noktalar

Genel Yaplar Mracaat, genel telefonlar, yiyecek sat yerleri, banka, postane, bilet sat
makineleri, wc ve bfelerin olduu yaplar

stasyon Binas Platform ve gie katlarndan oluan yap

stasyon Gvenlik stasyonda kamu gvenliinden sorumlu kontrol personeli

Grevlisi

stasyon Telefon Gie katnda istasyon haberleme tehizatnn bulunduu oda ya da kabin
Odas

Kayp Eya Odas Yolcularn ya da bekleyen kiilerin unuttuklar eyalarn depoland oda

Kanopi stasyon girileri zerinde yer alan, ayn zamanda hemzemin ya da viyadk
tipindeki istasyon peronlarnn zerinde yer alan at rts.

Para lem Ofisi Bilet satlarndan elde edilen gelirin muhafazas ve saylmas iin, Bilet Giesi
yannda ayrlan gvenlikli oda

22
Peron Kat Trene inen/binen yolcularn toplandklar alan

Personel Odas Rayl sistem grevlileri tarafndan kullanlmak zere ayrlm oda.

Personel Tuvaleti Sadece rayl sistem personeline hizmet eden tuvaletler.

Platform Sonu Kaps Yolcularn kontroll alan dna geiini engellemek iin platform sonuna
konulan kaplar

Rampa ki kot arasndaki meyilli ksm.

R..K. Ray st kotunu ifade eder

Reklam Panosu Ticari amal konulan panolar

Temizlik Odas Temizlik personelinin aralar, lavabo ve temizlik teknesinin bulunduu oda.

Yanmaz Malzeme Oturma, duvar kaplamalar vs. mahalli standartlara uygun, yangn ihbar vs. ise
NFPA ve TS standardlarna uygun herhangi bir malzeme

Yryen Merdiven Yolcularn asa/yukar ynde tanmas iin sensrl merdiven tertibat.

Yryen Merdiven
Makine Dairesi Yryen merdiveni ileten makinelerin yer ald ve bakm iin girilebilen

1.3.3. stasyonlarda Tasarim Kurallari

1.3.3.1. Genel

Genel olarak, mevcut sisteme dahil olan istasyonlar, mevcut istasyon tasarm kriterleri ile ayn prensipte
olmaldr. stasyon tasarmnda, ncelikle Trk Standart Enstits tarafndan yazlm, ehir i Yollar-
Rayl Tama Sistemleri Blm 1: Yeralt stasyon Tesisleri Tasarm Kurallar TS 12127/ubat
1997 ve ehir i Yollar-Rayl Tama Sistemleri Blm 2: Yerst stasyon Tesisleri Tasarm
Kurallar TS 12186/Nisan 1997 dikkate alnmaldr.

1.3.3.2. evre Planlamas

stasyon yapsnn evresi, yolcu sirklasyonunun youn yaand yerler olmas nedeniyle, ara parklar
ve yolcu yaklamlarnn nemli olduu yerlerdir. Buna gre:

stasyona ulam, tarifli, kolay ulalabilir, yaya sirklasyonu ve girileri evre ile uyumlu olmal

Tasarlanan istasyonlarn, kalc, fonksiyonel, uyumlu ve kendine zg kimlii olmal,

stasyona gelen yolcularn ulamn kolaylatrma amal, ksa ve uzun sreli otoparklar salanmal,
otobsle ulam iin yaklam cepleri konulmal,

Yaplacak otoparklarn, istasyon-otopark ilikisi salanmaldr

23
Gelecek zrl yolcular iin, istasyona ulam kolaylatrc, asansr, yryen merdiven, rampa/rampalar
yaplmal ve son basm Trk Standartdlar Enstitsnce hazrlanan ve kabul edilen standartlara uyulmal,

stasyonlarda, yolcular hava artlarndan koruma amal kanopi yaplmal, konulacak oturma gruplar
bunlarn altna yerletirilmelidir. Peron alann en az %50si saakla kapatlmaldr(ehir i Yollar-Rayl
Tama Sistemleri Blm 2: Yerst stasyon Tesisleri Tasarm Kurallar TS 12186/Nisan 1997)

Ayrca, istasyon yaplmas planlanan alanda dikkat edilmesi gereken tipik artlar unlardr:

Genel yaya sirklasyonu ve girileri,

D hava koullar ( karl, yamurlu, gneli mevsimlerin yla oran)
Toporafya,
Mevcut altyap ve bina geliimi,
Arazi kullanm,
Drenaj,
Trafik durumu.

1.3.3.3. Mekan Organizasyonu

stasyon yaplar 2 balk altnda incelenebilir:

ehirleraras hat istasyonlar; yolcular, uzak mesafelere seyahat edecekleri iin, bavul, el bagaj
tamalar nedeniyle kapladklar alan, normal metro sisteminde kabul edilen kii bana den alandan
fazla olmaldr.Gelen yolcu ya da yaknlar, tren kalkncaya ya da gelinceye kadar bekleyecekleri iin,
oturma, yemek ve tuvalet ihtiyalarn giderme amal mekanlar yaplmaldr.
Metro istasyonlar; ksa sreli ve yakn mesafe seyahatler sz konusudur. Yolcular, ok ksa srede
istasyon yapsn terk ettikleri iin, az sayda oturma yer almaldr. Yiyecek gibi ihtiyalarn giderecek
mahaller yer almamaldr.

Her iki tip iin de, istasyon yapsnda, iletme ve bakm iin ekipman ve ofis hacimleri salanmaldr.

ehirleraras istasyonun ana fonksiyonel elemanlar temel olarak adakilerden olumaldr:

stasyon Girileri
Bilet Hol
Yatay Dolam
Dey Dolam
Peron
Yardmc Mekanlar
Halka ak mekanlar

Mekanlarn dolam alan ve aktiviteler arasndaki iliki, ncelik sralamasna gre aadaki gibi
olmaldr:

Giri
Bekleme Salonu
Postane ve/veya banka/ATM
Bilet al/bileti geerli klma
Yatay hareket
Perona ini/k

24
 Tren bekleme
Binme/inme
stasyondan k
stasyon ve iletme iin gerekli hizmetler

Yolcularn dolamn giriten trene binilecek noktaya ve ters ynde yaplacak hareketi tanmlayacak
ekilde, dolam alanlar ve mekanlar dzenlenmeli, herhangibir noktada yolcular kararsz
brakmamaldr. Ke dnlerinden mmkn olduunca kanlmal, zorunlu ise ynlendirme yaplmal
ve sadan gidi salanmaldr.

1.3.3.4. Bilet Hol

Yolcularn giriten sonra ulat mekanlar btn olarak bilet hol kat olarak tanmlanr. Bilet hol
katnda, bilet gieleri, sat mekanlar, danmalar, banka, merdiven/yryen merdiven/asansr n
birikme alan bulunmaldr. Ayrca, bu katta donanm ve personel iin mekanlar yer almaldr.

Halka ak alanlarda, aktarma, ilk ya da son istasyon olmasna gre, yolcu danma, turist danma
bankolar yer almaldr. Gelen ve giden yolcu ykne gre bekleme salonu bykl belirlenmelidir.
stasyonun konumuna gre, al-veri dkkanlar, bfe, postane, banka, kafeterya, fast-food tr
mahaller yerletirilmelidir.

Bilet giesi ile birlikte bilet makinalar iin ulalabilmesi kolay yerler ayrlmaldr. Bilet giesi istasyona
girince kolay alglanabilir, yeterli sirklasyon alan brakacak ekilde olmaldr. Bu katta, istasyon
iletmesine ilikin fonksiyonlar karlayacak personel odalar, depolar, elektrik servis odalar,
havalandrma odalar gibi teknik odalar yer almaldr.

Bilet Hol katnn en az temiz ykseklii 3.50 m., tavana tutturulmu cihaz ve dier askl elemanlarla
bitmi deme arasnda en az 2.50 metre aklk mutlaka salanmaldr.

Bilet hol katnda, hem kontroll hem de kontrolsz alanda halkn kullanna ak, yeterli genel telefonlar
bulunmaldr. Telefon says belirlenirken, istasyon yolcu says, istasyonun aktarma, ilk ya da son
istasyon olmas ve dardan gelebilecek yolcu trafii de gz nne alnarak, tesbit edilmelidir. Bu say
ierisine, zrller iin duyulan telefon ihtiyac da eklenmelidir. Ayrca, ulamla ilgili bilgi alnacak
danma, itfaiye, polis, ilk yardm odas ve acil arlar iin cretsiz telefonlar ayrlmaldr. Bunlarn
gereksiz ve yanl kullanmn engellemek iin gerekli tedbirler alnmaldr.

1.3.3.5. Peron

stasyon planlamasnda 2 tip peron vardr:

Yan peron Peronlar karlkl yerletirilir, hatlar ortadr ve her ana hatta bir peron vardr.
Orta peron tek peron vardr, hatlar peronun her iki yanndan geer. (izim 1)

Orta peron, sirklasyon ve tefri yerleimi ( oturma gruplar, ynlendirme levhalar, merdivenler
v.b.) asndan yan perona gre daha avantajldr. (izim 2 ve 3)

25
izim 1.1 Peron Planlamas

26
izim 1.2 . Yan Peron Kesiti

27
izim 1.3 . Orta Peron Kesiti

28
1.3.3.5.1. Peron Tasarm

Peronlar, yolcunun kolaylkla anlayaca ve kullanaca ekilde tasarlanmaldr. Yolcular, giri-klar

kolaylkla bulmal, kuytu kelerden gvenlik asndan kanlmaldr.

Btn peronlar, zrl yolcularn kullanmna ynelik tasarlanmaldr (peron kenar uyar bantlar dahil)

Peron boyu tren boyuna gre belirlenmelidir,

Herbir peronda en az iki adet k yer almaldr,

Trenlerden ve platformdan klar, hem normal hem de acil durum iin gvenli olacak ekilde
tasarlanmaldr. Acil durumda, peronlar ve klar, yolcularn tamamiyle peronu terketmesine olanak
salayacak genilikte olmaldr.

Perondaki acil durum klar hem ynlendirme hem de planlama olarak net olmaldr.

Peron tavan temiz ykseklii en az 3.50m. olmaldr. Bu ykseklik, yaplacak planlamaya gre artrlabilir.

Tavana aslacak elektronik levha, CCTV, saat gibi elemanlarn en alt kotu ile bitmi deme arasnda en
az 2.50m. mesafe braklmaldr. Yolcu bilgilendirme panolar, yolcular tarafndan rahatlkla grlebilecek
boyutta olmal ve gr engellemiyecek ekilde yerletirilmelidir.

Peron kenarndan en yakn engele olan mesafe en az 2.50m. olmaldr. Bu mesafe, yolcu konforuna gre
artrlmaldr.

Orta peronda, 0.50m.lik emniyet band hari, en az net peron genilii 5.00m., yan peronda ise en az
3.00m. olmaldr.

Peron klar, genilikleri, yer ve adetleri, trenin boalmasnda ve acil durumlarda, emniyetli, karkla
meydan vermeyecek, peronu yeterli zamanda boaltabilecek kapasitede olmaldr.

Peron ucundan, en yakn ka olan mesafe en fazla 60.0m.olmaldr.

Peron kenarlarnda en az 0.60m. derinliinde, 0.90m. yksekliinde snma nileri yaplmaldr (ekil 4)

Peron genilii; ortalama 2.00 m2/kii hesaplanarak, en az net peron geniliinden daha az olmayacak
ekilde, peron alan bulunmaldr. ( Transit Capacity and Quality of Service Manual- Part 4 Terminal
Capacitiy)

1.3.3.6. Yatay Ve Dey Dolam Alanlar

stasyon girileri, yolcularn, yaya ve dier ulam sistemlerini kullanarak rahatlkla ulaabilecekleri
ekilde olmaldr. Yeterli sayda giri-k merdivenleri, yeterli sayda giri-k kaplar yaplmaldr.

stasyon ierisinde, mmkn olduunca gereksiz kot deiikliklerine gidilmemeli, net sirklasyon alanlar
salanmaldr. Bilet holnde, gie nnde oluabilecek kuyruklar iin yeterli alan braklmaldr. Mekan
tasarmnda, kuytu keler oluturulmamal ve yeterli aydnlatma seviyesi salanmaldr.

stasyona giri ve i dolamda, zrl yolcular iin gerekli rampalar, asansrler ve yryen merdivenler
konulmaldr. Yryen merdiven balang ve bitilerinde, yolcu sirklasyonunu aksatmamak iin, en az

29
6m.lik ylma alanlar oluturulmaldr (ekil 5). Yaplacak zrl yaya rampalarnn eimi %5i
gememelidir. Bilet hol ile peron arasnda kot fark olacaksa, merdiven ve yryen merdivenler, giriten
perona kadar alglanmas kolay, dz bir hat zerine yerletirilmelidir.

Merdiven yaplamayacak kadar dar olan alanlarda, dey dolam asansrle salanmaldr.

izim 1.4. Peron Kenar Plan

1.3.3.7. Yardmc Mekanlar

stasyonlarda, elektro-mekanik tesisat odalar, kontrol, depolama ve personelin ihtiya duyduu odalarla
birlikte, yolcularn durumuna gre deiiklik gsteren yardmc mekanlarn, yerleimi, bykl ve
dalm istasyonlarn zeliklerine gre dikkatle seilmelidir.

Yardmc mekanlarn yerleim gereksinimleri, ilevlerinin sistemle veya yolcu ve personelle ilgili olmasna
dzenlenmelidir.

Sistem teknolojisi ile balantl tm yardmc mekanlar bir arada toplanmaldr. Bu yerlere giri, her
durumda gvenlik altna alnmal ve korunmaldr. Yardmc mekanlara, istasyon ierisinde yer alan genel
mekanlardan ya da emniyet ve kontrollu olarak darndan da eriilebilmelidir.

1.3.3.8. . stasyon Gvenlii

stasyon binas, iletim saatleri dnda, gvenlik ve kontrolu salama amal ya da tamirat gibi sebeplerle
sistemin almad sre iinde, istasyonu yolcuya ve tahribata kapatan, kap sistemi yaplmaldr.
30
Kaplar, salam, gvenilir, estetik, kolay kapanp-alabilen, tamir edilebilir olmaldr. Kap, yaya altgeit ,
merdiven gibi genel kullanm mekanlarnn trafiine engel olmamaldr. stasyonda genel kullanma ak
geit yaplacaksa, kaplarn kapal olduu zaman ierisinde, umuma ak yaya sirklasyonu devam
etmelidir.

31
izim 1.5. Ylma Alanlar

32
Acil durumda mdahale iin, kaplardan birinin dna acil durum mdahale kumandas konulmaldr.

Bunu yansra, kontroll alanlarn noktalarnn elektronik ve kapal devre tv ile gzetimi, iaretler, anons
sistemi, telefon veya telsiz ve otomatik alarm kullanarak uyar ve direktiflerde bulunacak tedbirler
alnmaldr.

1.3.4. stasyon Boyutlandrmas

1.3.4.1. Genel

stasyon boyutlandrmasnda yolculuk saylar temel tekil eder.

Rayl sistem istasyonlar, hafif rayl sistemler (metro), banliyo hatt, ehirleraras trenler ve hzl tren
istasyonlar olarak kendi ierisinde ayrlr. Hafif rayl sistemler ve banliyo hatlar iin yaplan
istasyonlarda, TS Rayl Sistemler ve NFPA 130 el kitaplarndaki kriterler kabul edilir. Hzl tren ve
ehirlerarasnda sefer yapan istasyonlarnda ise yolcular, ehirleraras seyahat ettikleri iin, trenin kalk
saatinden az nce perondaki yerlerini alrlar. Boyutlandrma,bu ihtiyalara cevap verecek fonksiyonlar
ieren byklkte olmaldr.

1.3.4.2. Peron Kapasite Hesab

Peronu kullanacak, trene inecek, binecek yolculuk says hesaplanmaldr. Peron genilii, ortalama
2.00m2/kii hesaplanarak peron alan bulunmaldr. Elde edilen sonu, net peron alan olup, brt peron
alann bulmak iin, net peron alanna, peron kenar gvenlik band (0.50m.), merdivenler, asansr,
tayc dey elemanlar ve dier engellerin igal ettii alanlar eklenmelidir.

1.3.4.3. Acil Durum Kapasite Hesab

ehirleraras trenlerde ve hzl tren istasyonlarnda, peronlar daha uzun olduu iin, planlamada, k
merdivenleri arasndaki yrme mesafesi uzamaktadr. NFPA130da yer alan, yaplmas gereken 4
dakikalk Test-1de perondaki yr mesafesini katmad iin, gerek sonucu vermeyecektir. Bu tip
istasyon yaplarnda, TS Rayl Sistemler ve NFPA130 kriterleri kullanlamaz.
stasyonda ya da trende meyda gelebilecek herhangibir acil durumda, peronda bekleyen ve/veya tren
iinde bulunan yolcularn, perondan tahliye edilip, gvenli bir alana kartlmas gerekmektedir. Bu
nedenle, perondan k kaplar yeterli sayda ve genilikte olmaldr. Acil durum, yanan trenin tek bir
perona (yan peronda, peronlar tek tek ele alnr) girecei dnlerek, kabul edilmelidir.
Peronda, trenin zerinde, yangn annda duman kesici ya da duman perona ynlendirici herhangibir rt
yaplmamaldr. Kanopy ya da at rts sadece yolculu alanlarn zerinde yer almaldr.
Bu tip istasyonlarda (ehirleraras), gidecek yolcular, gidecek yolcular ve gelecek yolcular bekleyenler,
bekleme salonu gibi geni mahallerde toplanrlar. Bu nedenle, bu tip istasyonlarda, binen yolcu yk
olarak, sadece yolcularn binmek zere gittikleri peron yk alnmaldr. Acil ka tahliyesinde, bekleme
salonlarnda bulunan kiiler, varsa kafeterya, fast-food gibi kapal yerlerdeki mteriler, NFPA130 (Ver.
2003) kriterlerine gre hesap edilip, uygun genilikte kaplar, merdivenler ve klar salanmaldr.

33
1.3.4.4. Merdivenler

Merdivenler, temel olarak istasyonlarda giri-k ve sirklasyonu salama amal, tren yolcu ve acil
durum yolcu ykn karlayacak ekilde hesaplanmaldr. Merdiven nlerinde, olaand artlarda
ylmay azaltacak uzunlukta yeterli alanlar braklmaldr.

Yolcularn yararlanaca merdivenlerde an az genilik lleri:

Yolcularn kulland ini-k merdiveni min. 1.80m

Yolcularn kulland sadece ini ya da sadece k merdiveni min. 1.20m.
Personel merdiveni min.1.20m.
Sadece ini veya sadece k merdiveninde sahanlk min.1.35m.
ni ve ka hizmet veren merdivenlerde sahanlk min. merdiven genilii
kadar olmaldr.
Merdivenlerde basmak rht ve genilik hesab ile kabul edilecek merdiven kapasitesi TS Rayl Tama
Sistemlerinde blm 1.2.6.2 de ayrntl olarak anlatlmaktadr.

Sahanlklar kot fark 2700 mmyi amayacak ekilde konulmaldr. Merdiven ara sahanlklarnn minimum
derinlii trabzanlar arasndaki merdiven geniliine eit olmaldr. Halka ak tm merdivenlerin (acil ka
merdivenleri hari) iki yannda, temizleme oluu yaplmal ve bu oluklarn genilii 100 mmden az
olmamaldr. (ekil 6)

Merdiven ini-k balaglarnda, bitmi demeden tavana olan mesafe en az 2.50m. olmaldr.
Merdiven ini ve knda, normal dolam alan veya gei koridoru arasnda en az, 3.00 m.lik ylma
alan braklmal, ayn yne hizmet eden iki merdiven arasnda en az 9.00m. mesafe olmaldr.

Merdiven korkuluklar
Btn merdivenlerin her iki kenarnda ve merdiven geniliinin 3.00 myi getii yerlerde ortada el
tutamaklar bulunmaldr. Korkuluk, merdiven balang ve bitilerinde en az bir basamak genilii kadar
ilertilmelidir. El tutamaklar, minimum merdiven geniliinin daralmasn nlemek iin ngrlen minimum
temiz akla 100 mmden fazla girmemelidir.

Korkuluk ykseklikleri, sahanlklardaki dz ksmlarda 0.90 cm, eimli ksmlarda ise basamak ularn
birletiren hattan lmek zere 0.90 cm olmaldr. (TS Rayl Tama Sistemleri Tasarm Kurallarnda
ayrntl olarak anlatlmtr).

1.3.4.5. Yryen Merdivenler

Sabit merdivenlerin yeterli olmad ya da konforu artrma amal, sabit merdiven yanna veya tek olarak
yryen merdiven kullanlmaldr. Yzeydeki yryen merdivenlerde, d hava koullarna dayankl,
harici tipleri seilmelidir. Yryen merdivenler, her iki yne hizmet verecek ekilde olmaldr.

Sabit merdiven yanna yaplacak yryen merdiven, tasarma gre 30 ya da 35 eimli olmaldr.

Basamak genilii an az 1.00m. olmaldr. Yryen merdiven kapasitesi ,133 kii/dakika olmaldr. Dz
basamak says en az 3 olmaldr. (ekil 6)

Yryen merdivenler, yolcu akna uygun, kolaylkla alglanabilecek ekilde yerletirilmelidir. Genel
olarak, sadan bini-inie izin verecek ekilde konumlandrlmaldr.

Merdiven ile gei koridorlar arasnda en az 4.50m., merdiven bitiinden dier merdivene ya da duvara
ve/veya en yakn engele olan mesafe 9.00m. olmaldr. (ekil 7) Yryen merdiven adetleri kat
34
izim 1.6. Yryen Merdivenlerin Boyutlandrlmas

35
izim 1.7. Yryen Merdiven Dolama Alanlar Boyutlandrlmas

36
yksekliine gre deiiklik gstermelidir. TS Rayl Sistemler el kitabna gre kabul edilen ykseklik ve
yryen merdiven adetleri aadaki gibidir:

0-3.50m. aras 1adet Yryen merdiven-1 adet sabit merdiven

3.50 m.- 7.20m. aras 2 adet yryen merdiven (biri aa dieri yukar kota hizmet vermelidir)
1 adet sabit merdiven
7.20m.-12.00m aras en az 2 adet yryen merdiven (yolcu ak, yerleime gre deerlendirilmelidir) -
1 adet sabit merdiven
12.00m.- zeri en az 2 adet yryen merdiven (yolcu ak, yerleime gre, aa ve yukar kota
kan olarak deerlendirilmelidir) ve en az 1 adet sabit merdiven

1.3.5. Yolcu Bilgilendirme Sistemi

Her istasyonda, inen-binen yolcularn giri-klar, peronu, acil kalar ve dey sirklasyon
elemanlarn kolaylkla bulabilecekleri yardmc iaretler olmaldr. Bu iaretler, yolculara sistemi
kullanmak iin gerekli tm bilgi ve talimat salamaldr. Aktarma istasyonlarnda ya da byk
istasyonlarda, danma brosu, yolcular aydnlatc anons sistemi yaplmaldr.

Ynlendirme levhalarnda kullanlan grafik anlatm uluslararas semboller olmaldr. Ikl levhadaki
mesajlar, btn yolcularn anlamas iin ksa ve sade olmaldr.

aret ve semboller salam, hava artlarna dayankl, en az bakm gerektiren, ykanabilen, rengi
solmayan ve korozyona dayankl malzemeden seilmelidir.

Sesli iaretlerde, ses seviyesine gre tasarm trleri iin Trk Standardlarnn ilgili blmlerine
uyulmaldr.

1.3.6. Malzeme Seimi

stasyon yapsnda seilecek malzemeler, darbeye, krlmaya dayankl, yedei kolay temin edilebilir,
estetik, yanmaz ve kokusuz, ekonomik, uygulanmas kolay, hava artlarna dayankl, kaymaz, kir tutmaz
zelikte olmaldr.

Deme, duvar ve tavan kaplamas, merdiven aksam (korkuluk, parmaklk, kpete v.b.) gibi
kaplamalar veya malzemelerin dayanm mr en az 25 yllk olmaldr.

Altgeitler, pasajlar ve giriler gibi esas yap elemanlar en az 50 yllk ekonomik mre gre seilmelidir.

Merdivenlerde ve peron kenarlarnda, kaymaz malzeme kullanlmaldr. Btn geit, yrme alanlar ve
merdivenlerde, zemin srtnme katsays 0.5den az olmamaldr. Malzemeler, merdiven ve yryen
merdiven yaklamlarnda ve peron eiklerinde kontrast yapacak ekilde seilmelidir. Kamamann
grnty ve kapal devre televizyon kameralarn etkiledii giri blgelerinde ve istasyonlarn iinde
yansmas olduka yksek sathlar kullanlmamaldr.

37
1.3.6.1. Malzeme Ve Kaplamalar

Demeler

Deme kaplamasnda kullanlacak malzeme, yolculu alanlarda kaymaz olmaldr.

Betonun esas deme kaplamas olarak kullanld yerlerde, kayma direncini salayacak tedbirler
alnmaldr. Anma katsays TSE standartlarnn en son yaynna uygun olmaldr.

Toz ve kir kontrolnn gerekli olduu elektronik ekipman odas, kumanda ve kontrol sistemleri iin gerekli
ekipmann bulunduu oda ve cer gc trafo merkezi ve ak odalar gibi mekanlarda sistemin ihtiyacna
uygun kaplama malzemesi seilmelidir.

Keskin ve sivri topuk gibi nesnelerin, aletlerin, eyalarn ve ayakkab darbelerinin tesirlerine kar
mukavemeti yksek malzeme seilmelidir.

Duvar kenarlarnda, zeminde, temizlik suyunu toplayp tahliye edecek kanallar yaplmaldr.

Duvarlar

Genel kriterlere ilaveten aadaki kriterlere de uyulacaktr:

Youn kullanm altnda, zellikle temasa maruz ksmlarda belirli bir ykseklie kadar anmaya kar
dayankl malzeme,
Yanma, atee dayankllk ve yangnda izolasyon gibi konularda TSE ve NFPA standardlarna cevap
verecek malzeme,
Akustik ve grlt altnda kaydedilen zel odalar ve yerler iin ayrlm akustik kriterlere uyulmaldr.

Tavanlar

Her durumda tavann kendisine ilikin veya iinde bulunan tesisat, elektrik, klandrma, iaretleme,
haberleme ve dier herhangi bir sistemle uyumlu olmaldr. Tavan panolar yangna dayanml, akustik
zelii olan malzemeden seilmelidir.

Tavanlar, hava artlarna direnli, bozulma, deformasyon zelii olmayan, hasarlara, darbelere dayankl
zelikte olmaldr.

Yaya Geitleri

Otobs duraklar ve dier yaplara yakn girii salayan ykseltilmi kaldrmlar iin malzeme ve kaplama
seiminde aadaki faktrler gz nne alnmaldr:

Kalabalk ve acele eden yolcu ak,

Olduka yksek dayankllk ve anma direnci,
Yolcu ve kamu gvenlii,
Emniyet ve kastl tahribin engellenmesi.

38
1.3.6.2. stasyon Donanim Ve Mobilyalar

Halka ak alanlardaki tm istasyon mefruat ve ekipman, d etkenlere kar dayankl olmaldr.

Peronlarda, bekleme iin oturma birimleri yer almaldr. Peronda en az bir adet saat bulunmaldr. Bu,
kolayca grlebilen konumda ve kontrol merkezine bal olmaldr.

Acil durumda istasyona mdahale iin, bilet hol ve peron katnda yangn dolaplar yer almaldr.
Yaplacak yerleimde yangn ynetmeliinin en son basksna uyulmaldr. Acil durum ve yangn
dolaplar, itfaiyenin ve ilgili standartlarn gereklerini salamaldr.

Yangn hbar Panolar, tfaiye Mdrlnn gereklerine uygun olarak yerletirilecektir.

Peronda butonla alan, kontrol merkezine direk bal, duvara gml yolcu yardm isteme telefonu
yaplmaldr.

39
40
2. YAPILARIN DEPREML ve DEPREMSZ DURUMDA TASARIMI

41
42
2. Yaplarn Depremli ve Depremsiz Durumlarda Tasarm

2.1. Kpr, Viyadk ve sanat yaplar

Baknz kpr eki

2.2 Tnel

2.2.1. Tnel Kaz Destek Tip Projelerinin Oluturulmas

Genel olarak delme tneller Yeni Avusturya Tnel Ama Yntemi (New Australian Tunnelling Method
NATM) ile inaa edilmektedir. NATM hem emniyetli hem de ekonomik bir ekilde tnel almasna imkan
veren baz prensipleri iermektedir. Daha nce dengede bulunan kaya ktlesindeki gerilmeler tnel
almas srasnda yeni bir denge konumuna gelirken tnel evresine paralel ynde artmakta ve tnel
iine doru deformasyonlar ortaya kmaktadr. Kayadaki deformasyon rijit bir destekleme ile nlenirse
destee gelen yk ok fazla olacak, desteklemenin bir miktar deformasyona izin verecek ekilde snek
olmas halinde ise azalacaktr. Bu durumda sadece kaya ktlesinin stabilitesini salamaya ynelik, hasr
elik ile donatlm pskrtme betonu ve kaya bulonlarndan oluan snek ve ince bir destekleme yeterli
olmaktadr. NATMda desteklemenin zamanlamasna byk nem verilmektedir. Destekleme kazdan
hemen sonra tatbik edilirse zerine ok yk gelecei iin yetersiz kalabilir. Destekleme tatbikinde ok ge
kalnmas halinde ise ar geveme yznden gkler ortaya kabilir. Desteklemenin tam zamannda
yerletirilmesini salayabilmek iin tnel kazsna paralel bir ekilde dzenli deplasman ve gerilme
lmleri yaplmal ve bunlar tecrbeli bir ekip tarafndan deerlendirilmelidir. Bu lmler ayn zamanda
desteklemenin tasarmda ngrlenden daha zayf ya da daha kuvvetli seilmesine karar vermek iin
gereklidir. Tnellerde kullanlan destekleme sistem elemanlarnn balcalar aada sralanmtr:

- Pskrtme beton
- Hasr elik
- Kafes kiri iksa veya elik profiller
- Kaya bulonlar
- Sren borular

Tnel kaz-destek sistemi uluslararas kabul grm Avusturya standart NORM B2203e gre yaplm
kaya snflandrma sistemine gre oluturulacaktr. Bu snflandrma sistemi Tablo 1 de verilen kaya
destek snflar (Q) ve (RMR) deerlerine gre bulunur.

43
Tablo 2.1.Kaya snflama sistemlerinin karlatrlmas

44
NORM B2203te tanmlanan kaya snflar ve zellikleri aada zetlenmitir :

A Kaya Snf : A kaya snf Stabil-Hafif Ar Sklen kaya Ktleleri olarak tanmlanmaktadr. Bu
cins kaya ktleleri genellikle stabil olup elastik davran gsterirler. Yerel destek
uygulanmamas halinde, yerekimi nedeniyle, yer yer s gkler meydana
gelebilir. Gkler genellikle izole olmu, nemsiz eklem yaplar nedeniyle oluur.
Elastik deformasyonlar hzla azalr. A kaya snf kendi iinde A1 (Stabil) ve A2
(Sonradan az sklen) olmak zere iki tipe ayrlr.

A1 Destek Snf : Stabil kaya ktlesi olarak adlandrlr. Kaya ktlesi elastik
davran gsterir. Deformasyonlar kk olup, ok hzl azalrlar. Serbest kaya
paralar temizlendikten sonra sklme eilimi yoktur. Suyun kaya stabilitesine
olumsuz bir etkisi yoktur.

Tnel kazs teorik olarak tam ayna olarak yaplabilir. Kaz profilinin byk olmas
halinde,kaz genellikle styar ve altyar kazs eklinde srdrlr. Delme-patlatma
kaz iin gerekecektir. lerleme adm uzunluu yumuak patlatma artlar ve yapm
tekniine bal olarak seilir.

Destekleme sistemi projelerde detayl olarak gsterilecektir.

A2 Destek Snf : Sonradan Az Sklen kaya ktlesi olarak adlandrlr.

Deformasyonlar kktr ve ok hzl azalrlar. Kaya ktlesi elastik davran
gsterir. Tnel tavannda ve yan duvarlarn st ksmnda sreksizlikler ve kaya
ktlesi zati arlndan dolay s sklmelerin olma eilimi vardr. Suyun kaya
stabilitesine etkisi gzard edilebilecek durumdadr.

Tnel kazs teorik olarak tam ayna olarak yaplabilir. Kaz profilinin byk olmas
halinde,kaz genellikle styar ve altyar kazs eklinde srdrlr. Delme-patlatma
kaz iin gerekecektir. lerleme adm uzunluu yumuak patlatma artlar ve yapm
tekniine bal olarak seilir. styar kazsnda 2.5-3.5 m, altyarda 4 m ile
snrlanmaktadr.

Bu tip destek snfnda sadece blgesel olarak tnel tavannda/yan duvarlarda

yersel bloklarn stabil hale getirilmesi amacyla kaya bulonlar kullanlabilir. Bu
durumda kullanlacak kaya bulonlar, aynadan itibaren en ok bir ilerleme adm
geriden uygulanacaktr. Kaya bulonlama yn sreksizliklerin ynelimlerine gre
seilecektir. Bulonlama ve dier destekler projelerde detayl olarak gsterilecektir.

B Kaya Snf : B kaya snf Gevrek Kaya Ktleleri olarak tanmlanmaktadr. B olarak gsterilen
kaya ktlelerinin davran, yapsal kenetlenme ve/veya ekme mukavemeti
azlndan tr hzl geveme ve ayrmaya yatkndr. Hemen hemen tm
evrede, boluk civarndaki ikincil gerilmeler, kaya ktlesinin mukavemetini biraz
amakta, bununla beraber bu zafiyet mekanizmas ierilere
ulamamaktadr.Destek yapmnn gecikmesi halinde artan kmeler meydana
gelir. B kaya snf kendi iinde B1 (Gevrek), B2 (ok Gevrek) ve B3 (Taneli) olmak
zere tipe ayrlr.

B1 Destek Snf : Gevrek kaya ktlesi olarak adlandrlr. Deformasyonlar

kktr ve ok hzl azalrlar. Patlatmadan kaynaklanan kayadaki gevemeler ve
kaya ktlesinin dk dayanm tnel tavannda ve yan duvarlarn st ksmnda

45
sklmelere neden olur. Suyun kaya stabilitesine etkisi genelde nemsiz olarak
nitelenebilir.

Tnel kazs styar ve altyar olmak zere iki kademede yaplr. lerleme adm
uzunluu styar kazsnda 2.0-3.0 m arasnda, alt yarda ise 4.0 m olacaktr.
lerleme adm uzunluu zeminin desteksiz durma sresine, desteksiz akla,
destekleme eleman yerletirme sresine bal olarak ayarlanmaldr. Kaz iin
delme patlatma gereklidir.

Snrl blgelerde sistematik destekleme gereklidir. Lokal olarak n destekleme

gerekebilir. Destekleme aynadan en fazla bir ilerleme adm geriden monte
edilecektir. Tehlikeli alanlar derhal desteklenecektir. Destekleme sistemi projelerde
detayl olarak gsterilecektir.

B2 Destek Snf : ok gevrek kaya ktlesi olarak adlandrlr. Tnel

desteklemesinin zamannda yaplmas halinde deformasyonlar hzla azalrlar.
Zamannda destekleme yaplmamas veya destekleme elemanlarnn yetersiz
olmas halinde derinlere ulaan gevemeler ve buna bal olarak kopmalar
meydana gelir. Bozumu veya ayrm kaya ktlesi ierisine fazla su aknn
kaya ktlesinin mukavemeti zerinde etkisi bulunmaktadr.

Kaz tnel kesitine bal olarak blnr. lerleme adm uzunluu, desteksiz durma
sresi ve desteksiz aklna bal olarak belirlenir. lerleme adm styar
kazsnda 1.5-2.0 m altyarda ise 3.0- 3.5 mden fazla olmayacaktr. Kaz genellikle
yumuak patlatma ile yaplr. Tnel tavan ve yan duvarlarda sistematik destekleme
gereklidir.

Gerektiinde tavanda sren kullanlacaktr. Sren iin delme ve benzeri ilemlerin

aynadaki veya tavandaki kaya ktlesi zerindeki olumsuz etkileri nlenecektir.
Destekleme sistemi projelerde detayl olarak gsterilecektir.

B3 Destek Snf : Taneli kaya ktlesi olarak adlandrlr. Blnm kazda bile
kaya ktlesinde dklmeler meydana gelir. Kohezyonun az olmas ve az
imentolama kaznn stabilitesinde yetersizlie neden olur. Bozumu veya
ayrm kaya ktlesi ierisine fazla su aknn kaya ktlesinin dayanm zerinde
etkisi bulunmaktadr.

Blnm kaz ile ilerleyebilmek iin kaya ktlesini iyiletirici, desteksiz durma
sresini artrc nlemler alnmaldr. lerleme adm uzunluu styar kazsnda
1.25-1.50 m, altyarda ise 3 mden fazla olmayacaktr. Kaz genellikle yumuak
patlatma ile yaplr, titreime hassas kaya ktlelerinde mekanik kaz metotlar
kullanlacaktr. Taban kazs ve bir taban beton kemeri yaplmas gerekli olabilir.

Tnel tavan ve yan duvarlarda, aynada ve aynann ilerletilmesinden nce monte

edilecek sistematik destekleme gerekmektedir. Sren kullanm yerel olarak
gerekebilir. Sistematik elik iksa kullanlacaktr. Jeolojik artlara gre, styar
aynasndan 75-100 metreden daha geride olmamak zere, yerinde dkme bir
taban kemer betonu yaplmas gerekebilir. Destekleme sistemi projelerde detayl
olarak gsterilecektir.

46
C Kaya Snf : C kaya snf Baskl Kaya Ktleleri olarak tanmlanmaktadr. C olarak gsterilen
kaya ktlelerinin davran genellikle, kaya basncnn yeniden dalm sreci
ve/veya deplasman snrlamalar sonunda oluan gerilmelerin kaya dayanmndan
daha byk olduunu gstermektedir. Kaya ktlesinin ar gerilmelere maruz
kalmas ile kabuk atma, burkulma, kesme ve bolua doru plastik hareket gibi
zafiyet mekanizmalar oluur. Kaya ktlesinin plastisite ve viskozitesi, zamana
bal belirgin deformasyon davran gstermesine ve sonuta byk
deformasyonlara yol aar. Kaya zati arlk yklerinin aktif hale gemesi ve nemli
miktarda geveme basnc, sadece byk deformasyonlara izin verildiinde
meydana gelir. Bu durum kaya ktlesine zarar verecek derecedeki geveme ve
ayrma, kaya dayanmnda byk miktarda azalmaya yol aar. Alan boluktaki
byk deformasyonlar ve uzun dnemde zamana bal deplasman davran,
zeminin elastik olmayan, plastik ve viskoz davranna baldr. atlamaya veya
dklmeye eilimli kaya ktleleri ve ime zellii gsteren bileenleri olan kaya
ktleleri bu gruba girer. Bu grup, ayn zamanda ayrm veya bozumu kayalar,
gevek zemin ve organik zeminler gibi kaya ktlelerini kapsamaktadr. Kaya
ktlesinin dk zellikleri nedeniyle kohezyon miktarna ve/veya geveme
basncn takiben ar gerilmelere bal olarak, elastik veya plastik ar gerilme
oluur. C kaya snf kendi iinde C1 (Da Atma), B2 (Baskl), C3 (ok Baskl), C4
(Akc) ve C5 (ien) olmak zere be tipe ayrlr.

C1 Destek Snf : Yksek rt kalnl altnda masif kayada yksek n gerilmeler

krlgan kaya ktlesinde elastik enerji depolanmasna neden olur. Bu enerjinin
aniden yer deitirmesiyle kayada kesme ve kaya yapsnn ezilmesi ile birlikte
krlmalar olur. Desteksiz braklan ksmlarda frlayan kayalar paralanmaya
msaittir. Kaya ktlesindeki krlmalar derinlere ular. Bozumu veya ayrm
kaya ktlesi ierisine fazla su aknn kaya ktlesinin dayanm zerinde nemli
etkisi bulunmaktadr.

Blnm kaz ile ilerlenmelidir. Taban kazs gereklidir. lerleme adm uzunluu
styarda 1.5-2.0 m altyarda 3 mden fazla olmayacaktr. Kaz dzgn patlatma
veya mekanik kaz metotlar ile yaplabilir.

Destekleme elemanlar olarak ksa ama sk yerletirilmi kaya bulonlar, elik hasr
gereklidir. Ek tedbir olarak kaya ktlesindeki basnc azaltc delikler alabilir. Bu
yntemle da atmalar da nlenebilir. Jeolojik artlara gre styar aynasndan 50-
75 mden daha geride olmamak zere yerinde dkme bir taban kemeri betonu
yapmak gerekebilir. Destekleme sistemi projelerde detayl olarak gsterilecektir.

C2 Destek Snf : Baskl kaya ktlesi olarak adlandrlmaktadr. C2, evreleyen

kaya ktlesi ierisinde derine uzanan plastik zonlar ve basn veren davran ile
karakterize edilir. Bu kaya ktlesinde orta derecede fakat belirgin olarak uzun
sren ve yava son bulan deformasyonlar gzlenir. Kaz evresindeki
deformasyonlarn mertebe ve hzlar orta derecededir. Plastik davranl yksek
kohezyonlu kaya ktlelerinde gerilme gzlenir. Su szntlar ve konsantre su
aknn kaya ktlesi zerinde nemli etkisi bulunmaktadr.

Tnel kazsnn, styar, altyar ve taban kazs olarak blnmesi zorunludur. Portal
blgelerindeki zel durumlar hari, styar kazs kendi ierisinde blmlere
ayrlacaktr. styar kazs aynasnda bir destekleme gvdesi gerekecektir. lerleme
adm uzunluu styarda 0.75-1.25 m, altyarda 2 mden fazla olmayacaktr. Kaz

47
dzgn patlatma ve mekanik kaz metotlaryla yaplabilir. Tralamadan hemen
sonra pskrtme beton kaplamas gerekmektedir.

Genellikle tnel aynas stabildir. Tm kesit evresinde sistematik destekleme

gereklidir. Her ilerleme admnda destekleme sistemi tamamlandktan sonra bir
sonraki ilerleme admna geilecektir. Tnel tavannda sren uygulamas
gerekecektir. Sren uygulamas iin delgi sras ve sonrasnda imalatn ayna ve
tavandaki kaya ktlesinin olumsuz etkilenmesi nlenmelidir. Destekleme
elemanlarnn grevi derin plastik krlmalar snrlamaktr. Jeolojik artlara uygun
olarak styar aynasndan 50 mden daha geride olmamak zere taban kemeri
gereklidir. Destekleme sistemi projelerde detayl olarak gsterilecektir.

C3 Destek Snf : ok baskl kaya ktlesi olarak adlandrlr. C3, derin zayflk
zonlarnn olumas, balangta yksek ve hzl deformasyonlar ile karakterize
edilir. Deformasyonlar uzun srer ve yava son bulur. Derine inen krlma ve plastik
blgeler gzlenir. Su szntlar ve konsantre su aknn kaya ktlesinin davran
zerinde nemli etkisi olmaktadr.

Tnel kazsnn st yar kazs, alt yar ve taban kazs olarak blnmesi
zorunludur. Genellikle st yar kazs aynasnda bir destekleme gvdesi
gerekecektir. Aynada sistematik destekleme gerekebilecektir. lerleme adm
uzunluu, st yar kazsnda 1.2 metreden, alt yarda ise 2.0 metreden fazla
olmayacaktr. Kaz genellikle yumuak patlatma veya mekanik kaz metotlaryla
yaplacaktr. Tralamadan hemen sonra pskrtme beton kaplamas
gerekmektedir. Youn bir destekleme paterni tm kaz aynalarnda gerekecektir.
Deformasyon mertebeleri, deformasyon boluklar ve/veya byk deformasyonlara
cevap verebilecek destek elemanlarnn kullanm gibi zel bir tertibat
gerektirecektir. Destekleme elemanlar, kaya ktlesinin eksenli gerilme
durumunu idame ettireceklerdir. lerleme adm uzunluunun ksaltlmas, sren
boyunun uzatlmas ve styar kazs aynasnda byk bir merkez destekleme
gvdesinin braklmasnn yeterli olmamas halinde ayna kazsnn ayrca alt
ksmlara blnmesi gerekebilir. Muhtemel zmler, styar kazsnn yar taraf
kazlar veya yan galeriler halinde yaplmas olabilir. Komple kaz blmnn ar
dey hareketleri olmas halinde, kaplama temelinin geniletilmesi, pskrtme
beton kabuunun temel blgesinin bulonlanmas ve enjeksiyonlanmas veya geici
taban kemerleri gerekli olabilir.

Tm tnel desteklemesi sistematik olarak, st yar ve alt yar kaz aynasnn daha
fazla ilerletilmesinden nce tatbik edilir. Tm tavan kesimi zerinde sren boru
kullanm gerekecektir. Sren iin delme veya benzeri ilemlerin aynadaki veya
tavandaki kaya ktlesi zerindeki olumsuz etkileri nlenecektir. st yar kazsnda
alt blmlere ayrlm enkesit ve geici ring yaplar gerekli olabilir. st yar kazs
aynasndan 25-50 metre geride taban kemerinin ring kapamas gerekebilecektir.
Destekleme sistemi projelerde detayl olarak gsterilecektir.

C4 Destek Snf : Akc kaya ktlesi olarak adlandrlr. ok az kohezyon ve

srtnme, kaya ktlesinin az plastik davran ksa sre desteksiz braklan
blnm kazda bile tnel iine malzeme akna sebep olur. Dk kohezyon
kazda birok alt blnmeyi gerektirmektedir. nceden sren montaj yaplmadan
veya sren ve kaz ile birlikte pskrtme betonu kaplamas yaplmadan zeminin
kendini tutma sresi yoktur. Su szntlar ve konsantre su aklarnn aa kan
zeminin davran ve zelliklerinde nemli etkisi olabilecektir. Bu nedenle kayann
ortamnn dayanmn iyiletirici nlemlerin alnmas dnlebilir. Aynada stabilite
48
 problemlerini nlemek iin yan galeriler eklinde bir alt blnme gerekecektir.
laveten styar kazs aynalar destekleme gvdeleri gereklidir. nden yaplan
desteklemeler veya zel destekleme nlemleri ile tnel aynasnn destek etkisi
sayesinde snrl kaz yaplmasna olanak verilmesi mmkndr. lerleme adm
uzunluu styar kazsnda 1.5 m altyarda ise 2.0 mden fazla olmayacaktr. Kaz
tnel ekskavatr ile yaplacaktr. Kaz ile birlikte pskrtme beton kaplamas
gerekmektedir.

Tnel desteklemesi, styarda ve altyarda her bir ilerleme admnda

tamamlanmaldr. Sren boru veya elik levha sren tabiki, tavan kesiminin byk
ksmnda gerekecektir. Kaz aynasnda, pskrtme beton, hasr elik, kaya bulonu,
drenaj elemanlarndan oluan destekleme sisteminin, kaz srasnda veya hemen
sonrasnda kullanlmas gerekebilecektir. Alt blmlere ayrlm kesitin kazs ile
birlikte pskrtme beton kaplamas yaplmas gerekli olacaktr. Sren uygulanmas
zorunludur. st yar kazsnn alt blmlere ayrlm kesimlerinde geici ring
kapama gerekebilir. Taban kemerinde ring kapamas, styar kaz aynas gerisinde
25 ile 50 metre arasndaki ksa mesafelerde gerekli olabilir. Destekleme sistemi
projelerde detayl olarak gsterilecektir.

C5 Destek Snf : ok kohezyonlu, ksa sreli stabil kaya ktlesi olarak

adlandrlr. ime potansiyelli kil minerali, tuz, anhidrit ieren kaya ktlelerinde su
almyla meydana gelen hacim art sebebiyle gevemeler olur. Kemer ve aynada
serbest aklklarn snrlanmasyla kaya ktlesi snrl bir srede stabil kalabilir.
Sznt ve konsantre su aknn, kazlan zeminin davran ve zelliklerinde byk
etkisi vardr. ime balatlm olabilir.

st yar, alt yar ve taban kazs olarak blnmesi zorunludur. Pek ok halde st
yar kazs aynas iin bir destekleme gvdesi gerekecektir. lerleme adm
uzunluklar st yar kazsnda 1.5 metreyi, alt yar kazsnda 3.0 metreyi
gemeyecektir. Kaz tnel ekskavatr ile yaplabilir. Byk kayalarn veya mevzii
olarak sert kaya ksmlarnn kazsnda patlatma gerekebilir.

Tnel desteklemesi, styarda ve altyarda her ilerleme admnda tamamlanmaldr.

Sren boru veya elik levha sren uygulamas, tavan kesiminin byk ksmnda
gerekecektir. Alt blmlere ayrlm kesitin kazs ile birlikte pskrtme beton
kaplamas yaplmas gerekli olacaktr. Geoteknik ihtiyalara uygun olarak styar
aynasndan 25 metreden daha geride olmamak zere taban kemeri gereklidir.
Destekleme sistemi projelerde detayl olarak gsterilecektir.

Tnel gzergah zerinde yaplan sondajlar ve sondaj numuneleri zerinde yerinde ve laboratuvarda
yaplan testler sonucunda elde edilen verilerin nda NORM B 2203e gre tnel yukarda tanm
yaplan eitli kaya snflarna ayrlr. Her bir kaya snf iin kaz sistemi birincil destekleme
elemanlarnn (pskrtme beton, elik hasr, elik iksa, sren, bulon vb.) ve ikincil destekleme
elemanlarnn (kaplama betonu) tasarm gerekletirilecektir.

Tneli boyunca tnel yapm srasnda karlalacak kaya/zemini tnelin kaz ve desteklemesine ynelik
olarak snflandrlmas ve kaz/destek tip projelerinin hazrlanmasnda aadaki sra izlenecektir.

1) Jeolojik-jeoteknik raporda farkl kaya snflarna gre tanmlanm kaya/zeminin dayanm ve fiziki
parametrelerini, kullanlacak destek tiplerini (pskrtme beton, elik iksa, bulon vb.) malzeme
parametrelerini, kaz geometrisi ve kazdan etkilenecek kaz evresi, rt yk gibi temel bilgileri
esas alan herbir kaya snf iin ayr hesaplama modeli oluturulacaktr.

49
2) Tnel desteklerinin ve kaz aamalarnn projelendirilmesi nmerik (Finite Elements, Finite
Difference, Boundary Elements) (sonlu elemanlar, sonlu farklar, snr elemanlar) ve analitik
hesaplamalarla (Hoek and Brown) kesinlik kazanacaktr. Bu hesaplamalarda tnel yapm
srasnda kaya snfna bal olarak gerektiinde desteksiz, destekli kaz aamalar, tnelin
geometrisi ve farkl malzeme kompozisyonlar (bulon, pskrtme betonu vb.) modellenebilmelidir.
Hesaplamalarda aadaki koullar gznnde bulundurulmaldr.

i- lkel gerilmeler durumu ( tnel kazs yaplacak ortamn, kaz ncesinde kendi arlndan
oluan gerilmelerin verilmesi)

ii- Kaz sonu hali (kaz sonras desteklenmeden nceki durum veya aamal kaz durumunda bir
nceki aamada kaznn yaplm ve desteklenmi durumu gznne alnarak her kaz
aamas iin)

iii- Birincil destekleme sonu hali (Tnel kesiti boyunca tm desteklerin yapld son durum iin)

iv- Kaz destekleme aamalar ile birlikte iki tnel tp iin yrtlecek kaz ve desteklemenin
etkileimi gznnde bulundurulacaktr. Tnel tplerinde srdrlecek kaznn ayn dzlemde
ve boyuna ynde birbiriyle olan etkileimi hesaplamalarda incelenmelidir.

v- naat sonu hali (Kaplama betonunun yapld ve varsa yeralt suyunun etkisinin gznne
alnd son durum)

vi- Kaplama betonu, 30 cm.den kk olmayacak ekilde geirimsiz betondan oluacak ve aksi
gerekmedike (yeralt suyu, tnel zeri s rt kalnl, olas heyelan blgesi, yumuak
zemin, ehir iinde yaplamann olduu blgeler gibi etkenlerden dolay daha farkl
yaklamlar gerekebilir) kesit alannn en az % 0.15i kadar donat ierecektir. Donat kesite
gre simetrik yerletirilecektir. rnek verilecek olur ise ; kaplamann 40 cm, paspaynn 5 cm
olduu bir kesitte kesitin her iki yzne 35x100x0.15/100=5.25 cm2 donat yerletirilmesi
gerekecektir. Minimum donat, donatda atlak oluumunun yaratt gerilmeleri snrlamaya
ve atlak geniliinin azalmasna yardmc olur (atlak genilii 0.2 mm.den byk
olmamaldr). Kaplama betonunda basn blgesi 15 cm.den daha kk olmamaldr. Ayrca
kaplama betonu arkasndaki kontak enjeksiyonu basnc ve yapm srasnda kalbn alnmas
iin gerekli minimum dayanm hesaplanmaldr.

vii- Hesap raporlar, gerekli olan btn hesap kriterlerini, hesaplar ve tasarmda kullanlan
deerleri gsteren program ktlarn iermelidir.

3) Hesaplamalar sonucu ortaya kan kaz ve destekleme sistemine (bulon patemi, uzunluu,
pskrtme beton kalnl vb.) gre tip destekleme projeleri ile tip kaz ve destekleme srasn
gsteren projeler hazrlanacaktr.

4) ki tp arasndaki yaya ve ara geilerinin bulunduu kesimlerle ilgili olarak yukarda belirtilen
hesaplamalar yaplacak ve kaya/zemin koullarnn uygun bulunduu kesimlerin seilmesine
dikkat edilecektir. Bu tr geiler iin tip destekleme ve kaz projeleri verilecektir.

5) Tnellerde su tayc zemin/kaya tabakalaryla karlalmas beklenen kesimler iin zel kaz ve
destekleme projeleri hazrlanmaldr.

6) Tnelde yapm almalarnda kullanlacak kaz yntemi ve ekipman her kaya snf iin
belirlenecektir. Yine patlatmal kaz nerilen kaya snflar iin patlatma paterni projelendirilecektir.

50
 7) Yapm srasnda projelendirmede gznne alnan deformasyon, oturmalar, gerilme artlarnn
kontrol edilebilmesi iin geoteknik lm program ve tipik lm kesitleri proje aamasnda
hazrlanacaktr. Tipik lm kesitleri, kaya snflarna bal olarak gereken sayda ve noktada
lm ilemlerini belirtecek gerekli detaylar verilecektir. Herbir kaya snf iin yaplan kaz ve
destekleme projesi sonucunda belirlenen deformasyon miktarlar, yapm ve kanlmaz kaz
toleranslar tnel kaz geometrilerindeki deiiklikleri ierecek ekilde tablo halinde ayr bir
paftada gsterilecektir.

2.2.2. Portal Kesimlerinin Projelendirilmesi

Tnellerin portal kesimlerinin projelendirilmesi ; aln (ayna) ve yan portal evlerinin tasarm ve tnellerin
dk rt kalnl altnda yer alan portal kaz blmlerinde tnel kazsna emniyetli bir ekilde balamak
iin uygun kaz koullarnn yaratlmas ile ilgili tasarm almalarn kapsayacaktr. Aada srasyla
verilen almalar yaplacak ve raporlar hazrlanacaktr.

1) Tnel portal tasarmnn yaplabilmesi iin, portal blgelerinde tasarmn nn aacak gerekli
aratrma almalar yaplm olmaldr. Bu almalardan elde edilecek mhendislik parametreleri
ile aln ve yan portal evlerinin stabilite analizleri ve tasarm yaplacaktr.

Bu amala portal kesimlerine zel jeolojik-jeoteknik rapor hazrlanacaktr. Bu rapor yaplan tm

portal aratrma almalarn gsteren plan ve veri paketini kapsayacaktr. Bu raporlarda aln ve yan
evlerinin jeolojik-jeoteknik yaplarn gsteren plan, profil ve enkesitler yer alacaktr. Raporda
yeralan jeolojik ve jeoteknik aratrma almalar deerlendirilecek, ev stabilite hesaplamalarna
ilikin zemin/kaya parametreleri ve dier ngrler (kinematik analiz sonular vb.) verilecektir.
Raporlarda ayrca ev tasarmnda gznne alnan tm veriler (zemin/kaya dayanm parametreleri,
ev ykseklii, ykleme koullar vb.) ile evlerin geometrisini belirlemek iin yaplacak tm analizler
(dzlemsel, dairesel ve kama tipi kayma vb. stabilite analizleri) verilecektir. Portal blmlerinde tnel
kazsnn balatlaca kesimde stabil kaya koullarnn varl, stabil kaya kalnl, artmal giri
koullar ve alnmas gerekli tedbirler zel olarak deerlendirilerek portal evlerinin tasarm
alternatifli allacaktr. evlerin desteklenmesi gereklilii durumunda destekleme hesaplar
(pskrtme betonu, ankraj, kazkl duvar vb.) detayl bir ekilde bu raporda yer alacaktr. evlerin
tasarm ksa ve uzun dnem statik durum ve sismik durum iin yaplacaktr. Gvenlik katsaylar
uzun dnem statik durumda pik parametreler iin 1.5, reziduel parametreler iin 1.3, ksa dnem
stabilitede pik deerler iin 1.3, deprem durumunda 1.1 olarak gznne alnacaktr.

2) Tnellerin portal kesimlerinde trafik emniyeti iin portal yaplar projelendirilecektir. Portal yaplarnn
tasarmnda bu blgelerin genel toporafik durumu, evlerin konumu ve evresel faktrler (ehir ii,
ehir d vb.) gznne alnmaldr. Portal yaplarnn statik ve betonarme hesaplar ile gerekli
izimler verilecektir.

3) Tnellerin portal blmlerinde a-kapa ve flt yaps gibi portal yaplarnn gerekmesi halinde bu
yaplar ile ilgili hesaplamalar ayn rapor kapsamnda verilecektir. Yaplarn hesaplar farkl yk
durumlar (l yk, hareketli yk, deprem yk ve toprak basnlar) iin yaplacaktr.

4) Portal blmlerinde tnel kazsna balamak iin oluturulan ilk tnel aynasnda alnacak
destekleme nlemleri yukarda belirtilen almalarn sonucuna gre tasarlanacaktr. Bu blmlerde
yapm srasndaki gvenlii salamak iin geici koruyucu kemer (kanopi) yaplar
projelendirilecektir.

Portal projeleri kapsamnda;

- portal kazlar plan, enkesit, boykesit ve grnleri,

51
 - portal ayna ve yan evlerinin destekleme detaylar,
- portal yaplarnn enkesit, kalp ve donat detaylar,
- kanopi yapsna ait detaylar ve
- portal blgesinin zelliklerinden kaynaklanabilecek baka yaplara ait detaylar

gsteren paftalar hazrlanacaktr

2.2.3. Tnel Serbest Alan Hesabi

Yeni yaplacak tnellerin minimum kesit alan, basnca kar korumas olmayan trenlerin, herhangi bir
basn emen havalandrma aft, yuvas veya birleim iermeyen tnel iinden geerken yarattklar
geici basnlardan dolay tren iindeki yolcularn konforunun bozulmamasn salamaldr. Bu durumda
oluacak basnlar snrlandrlm olacaktr.

Tnel ii serbest alan hesab "International Union of Railways-UIC Code / 779 -11 : Determination of
railway tunnel cross-sectional areas on the basis of aerodynamic considerations - Aerodinamik etkilere
gre demiryolu kesit alannn belirlenmesi" adl kitapta verilen yntemler baz alnarak yaplmaktadr.
Hesapta kullanlan girdiler aada verilmitir :

1. Tnel iinde izin verilen maksimum hz

2. Tnel boyu
3. Tren boyu
4. Tren alan : Tren alan 10-12 m2 arasnda deimektedir. Tren alan, tren kesiti alndnda
treni snrlayan d izgilerin arasnda kalan alan olarak tanmlanabilir. Bu tanm aadaki
izimlerde gsterilmitir :

52
 Tren alan

Tren alan

izim 2.1. Tren Alan

5. zin verilen maksimum basn deiimi : Trenin, tnel iinde izin verilen maksimum hzda
giderken yarataca maksimum basn deiiminin (pozitif ve negatif basnlarn fark olarak
tanmlanr) 10 kPa deerini amamas gerekir. Bu deer, 12.09.2002 tarihli Avrupa Birlii
Resmi Gazetesi'nde "23.06.1996 tarihli Avrupa lkeleri aras hzl tren a iletmesi konsey
ynergesine" atfta bulunan 30.05.2002 tarihli konsey kararlar iinde verilmitir.
6. Tnel ii serbest alan : Tanm aadaki izimde verilmitir

Tnel ii serbest
alan snr

izim 2.2. Tnel ii Serbest Alan Snr

7. B : Tren alan ile tnel ii serbest alan arasndaki orandr. Tnel iinde izin verilen maksimum
hz ile "zin verilen maksimum basn deiimi" arasndaki ilikiyi gsteren grafiklerden
bulunur. Grafikler UIC Code / 779 -11in arkasnda verilmektedir.
53
 8. Tnel ii trafik tipi

Tren kesit alann bulmak iin UIC Code / 779 -11in arkasnda verilen grafiklerden uygun trafik tipine,
ara cinsine ve tnel iinde izin verilen maksimum hza uygun olan grafik seildikten sonra (Tnel
boyu)/(Tren boyu) oran ile tnel iinde izin verilen maksimum basn deiiminin grafik zerinde
kesitii noktaya gre B : Tren alan ile tnel ii serbest alan arasndaki oran bulunur. Bu deer
hesaplandktan sonra tnel iinde kullanlacak olan trenin kesit alan, bu deere blnerek tnel ii
serbest alan hesaplanm olur. Eer (Tnel boyu)/(Tren boyu) oran grafiklerde belirtilen deerlerin
dna kyor ise kimi zel bilgisayar programlar ile tnel ii serbest alann hesaplanmas gerekir.

2.2.4. Tnel Tasarmnda Gvenlik

2.2.4.1. Genel

Demiryolu tnellerinde alnmas gereken gvenlik nlemleri ncelik srasna gre aada verilmitir:

- Kazalarn nlenmesi
- Kaza sonucu ortaya kan zararlarn azaltlmas
- Kan kolaylatrlmas
- Kurtarmann kolaylatrlmas

Aadaki blmlerde belirtilen gvenlik nlemleri 1000 metreden ksa tnellerden balayp, 15 kilometre
uzunluundaki tnellere kadar uygulanabilir. Ancak 15 kilometreden uzun tneller iin zel gvenlik
nlemlerinin alnmas gerekebilir.

Alnmas gereken btn gvenlik nlemleri UIC 779-9 / Demiryollar Tnellerinde Gvenlik ve Birlemi
Milletlerin Ekonomik ve Sosyal Konseyine bal Avrupa Ekonomik Konseyi Ulatrma Komitesinin 1
Aralk 2003 tarihli TRANS/AC.9/9 no.lu yaynnda kapsaml olarak aklanmaktadr.

2.2.4.2.Yeni Tneller

Aada maddeler halinde verilen gvenlik nlemleri yeni yaplacak olan tnellerde alnmas gereken
minimum nlemleri tanmlamaktadr :

1. Hz kontrol,izleme ve sinyalizasyon sistemi

2. Tnellerin periyodik olarak kontrol edilmesi
3. Yangndan korunma nlemleri
4. Raydan kma kontrol nlemleri
5. Yaplarn yangndan korunma gereksinimleri
6. Tren radyosu
7. Acil durum freninin iptali ve hareketin devamnn salanmas
8. Trenin tnel dna karlmas
9. Tnel iinde bir olay halinde, tnele baka trenlerin girmesinin engellenmesi ve ierideki
trenlerin kontroll olarak dar karlmas
10. Acil ka yrme yollar
11. Tnellerde duvarlara uygun ykseklikte tutamaklarn yerletirilmesi
12. Tnel iaretlemeleri
13. Tnel acil durum aydnlatmas
14. Demiryolu personelinin eitimi
15. Yangnla mcadele ve kurtarma hizmetleri iin su temini

54
 16. Kurtarma hizmetleri iin radyo sisteminin kurulmas
17. Elektrik sisteminin gvenilirlii
18. Acil durum ve kurtarma planlar
19. Kurtarma hizmetleri iin tatbikatlar
20. Tehlikeli madde tanmas ile ilgili bilgilendirme

Yukarda listelenen minimum gvenlik nlemlerinden birinin gerekletirilememesine, sadece baka

nlemlerin bir kombinasyonunun alnmas durumunda tnel iinde istenilen gvenlik seviyesine
ulalabiliyor ise izin verilebilir.

2.2.4.3.Mevcut Tneller

Yeni yaplacak olan tnellerde uyulmas gerekli grlen gvenlik nlemlerinin hepsinin mevcut tnellere
de uygulanmasnn istenmesi makul ve uygun olmayabilir. Bu nedenle mevcut tnellerin bakm
srasnda, bu gvenlik nlemlerinin ne kadar yaplabiliyorsa, bunlara uygun ilemler gerekletirilmelidir.
Yapsal veya imalat zellikleri bakmndan bir deiikliin gerekmedii mevcut tnellerde, yenileme ve
byk yapsal deiikliklere bakmakszn, eer yaplmas mmknse mevcut tneller iin altyap ile ilgili
aada sralanan nlemler alnmaldr:

1. Hz kontrol,izleme ve sinyalizasyon sistemi

2. Tnele girmeden nce tren durumunun izlenmesi
3. Tnellerin periyodik olarak kontrol edilmesi
4. Tnel iaretlemeleri
5. Tnel acil durum aydnlatmas
6. ekme akmnn kesilmesi ve topraklanmas
7. Kurtarma ekipmanlarnn salanmas

Mevcut tnellerde, yukarda veya bahsi geen yaynlarda belirtilen gvenlik nlemleri alnaca zaman,
yapsal herhangi bir deiiklie gidilmesine gerek duyulmamas asndan, nceliin aralar ile iletme
konusunda alnmas gereken nlemlere verilmesi nerilir.

2.2.5. Tnellerin Deprem Tasarm

2.2.5.1 Genel
Tm tnel tipi uzun yeralt yaplarn ve yeraltnda tamamen gml olarak bulunan binalarn (metro
istasyonu gibi) deprem davran analizleri ve depreme kar tasarmlar bu kapsamda yaplacaktr.
Genel esaslar kapsam ierisinde yer almayan konular iin Bayndrlk ve skan Bakanl, Afet
Blgelerinde Yaplacak Yaplar Hakknda Ynetmelik hkmlerinden faydalanlabilinir.

2.2.5.2. Tasarim Parametrelerinin Belirlenmesi

2.2.5.2.1. Yap nem Derecesi

dare (mal sahibi) tarafndan yeralt yapsnn nem derecesi belirlenmelidir.

1 - nemli Yeralt Yaplar
2 Normal (Ordinary) Yeralt Yaplar

55
2.2.5.2.2. Deprem Yer Hareketi

S1- Tasarm Esasl Deprem Yer Hareketi: Mhendislik taban kayas mostrasnda 50 yl ierisinde %10
alma olasl ile meydana gelecek yatay deprem yer hareketinin %5 snml davran spektrumu veya
zaman tanm alannda belirlenmi adet ivme verisi.
S2- Tasarm Esasl Deprem Yer Hareketi: Mhendislik taban kayas mostrasnda 50 yl ierisinde %2
alma olasl ile meydana gelecek yatay deprem yer hareketinin %5 snml davran spektrumu veya
zaman tanm alannda belirlenmi adet ivme verisi.
Ana fay hattna 20km den daha yakn konumlarda fay yrtlmasndan kaynaklanacak direktivite etkileri
zel etdler yardm ile gz nne alnmaldr.

2.2.5.2.3 Deprem Davran Kriterleri

Yeralt yaplarnda kullanlan gncel deprem tasarm metodlar iki aamal bir depremde beklenecek
davran seviyelerine gre uygulanmaldr.

1 tipi yaplar S1 depreminin etkisi altnda serviste kalacak, S2 depreminin etkisi altnda ise oluabilecek
hasar tamir edilebilir dzeyde olacak ve can kaybna yol amayacak ekilde tasarlanmaldr.

2 tipi yaplar S1 depreminin etkisi altnda oluabilecek hasar tamir edilebilir dzeyde olacak ve can
kaybna yol amayacak ekilde tasarlanmaldr.

Deprem Seviyesi Normal Yap (2) nemli Yap (1)

Servis Hasar Servis Hasar
S1 Snrl Tamir Edilebilir Devaml Minimum
S2 - - Snrl Tamir Edilebilir

Serviste kalma davran kriterinin salanmas iin yeralt yapsnda meydana gelecek gerilmelerin elastik-
dorusal davran snrlar iinde kalmalar ve izin verilen maksimum deplasmanlarn ver birim ekil
deitirmelerin almamas gerekmektedir. Bu kapsamda yeraltndaki bina tipi yaplarda relatif kat
deplasman orannn %0.5 deerinin altnda kalmas nerilir.

Tamir edilebilir hasarlar kapsamnda snrl atlamalar ve dikdrtgen kesitli yaplar iin kelerde ve dier
birleim noktalarnda snrl plastik dnmeler kabul edilebilir. Ancak plastik deformasyon gsterecek bu
noktalarn can emniyetini salayacak ekilde zel tasarmlar gereklidir.

56
2.2.5.3. Genel Deprem Tasarm Yaklam

Yeralt yaplarnn deprem etkilerine kar koyabilecek ekilde projelendirilmeleri ve inalar iin aadaki
ana hususlarn salanmas gerekmektedir.
Yap ierisinde ve evresinde can emniyeti salanmaldr
dare tarafndan belirlenecek lde yapnn ilevi devam etmelidir
Yap deprem sonrasnda sadece yapsal btnl bozulmayacak ekilde hasar grebilmeli; makul bir
sre ve harcama ile eski durumuna getirilebilmelidir
Yeralt yaplarna etkiyen ykler; toprak ve su basnc, zati ykler, srarj ykleri, hareketli ykler, deprem
ykleri ve ara ykleridir (yap iinden geen aralarla ilgili ykler).
Deprem srasnda tnel gibi uzun yeralt yaplar boyuna ynde ekme, basn ve eilmeden
kaynaklanan deformasyonlara maruz kalrlar (izim 2.3). Boyuna yndeki deformasyonlar ayni ynde
yaylan deprem dalgalarnn yaylm etkisinden ve zellikle deiik zemin ortamlarndan geerken
meydana gelen asenkron (e-zamansz) etkilerden kaynaklanr. Enine ynde ise kesitte, zellikle dey
ynde yaylan SH dalgalarndan kaynakland kabul edilen, enkesit deformasyonlar (dairesel kesitte
ovalleme ve dikdrtgen kesitte ise yamulmalar) meydana gelir (izim 2.3).

Yeralt yaplar iinde bulunduklar zemin ortamnda bir deprem srasnda veya baka nedenle meydana
gelen deplasmanlara uymaya alrlar. Bu kapsamda, yer alt yaplar zerindeki deprem etkileri,
yaplarn evrel zemin ortam ile birlikte hareket ettii kabulne dayal olarak, serbest (iinde yeralt yaps
bulunmayan) zemin ortamnda oluacak deprem deformasyonlarnn yapya tatbik edilmesi ile
belirlenmelidir. Yeralt yaplarnn tasarm ise deprem d dier etkilerle beraber bu serbest zemin
deformasyonlarnn emniyetle tanmasnn salanmasna gre yaplmaldr. Ancak, zellikle yumuak
zemin ortamlarnda yer alan tnellerin deprem davranlarnda yap-zemin etkileimi nemli rol oynar ve
deprem tasarmlarnda gz nne alnmaldr.

57
 izim 2.3. Tnel Deformasyonlar

Yeralt yaplarnn tasarmnda zeminde oluabilecek dayanm kayplar gznne alnmaldr. Yeralt
yaplarnn sismik stabilitesi genellikle iinde oturduu zemin tabakalarnn deprem srasnda gsterecei
davrana baldr. Zemin ierisinde zayf zemin tabakalar olmas durumunda zeminin kaymaya ve
kmeye kar kararll kontrol edilmelidir. Zayf kumlu zeminlerde deprem srasnda svlama riski ve
svlamadan dolay zeminde kmelerin olumas riski vardr. Bu tr zeminlerde yeralt yaps inaa
edilmesi durumunda deprem srasnda zeminin svlamaya kar yeterli lde kararl olduunun kontrol
edilmesi gerekmektedir. Zemin svlamaya kar zemin sktrma metodu ya da baka etkili yntemlerle
58
glendirilmelidir. Zeminin svlama potansiyelinin belirlenmesi ve svlamaya kar zemin
glendirilmesinde uygulanacak yntemler iin Afet leri Genel Mdrl, Zemin-Temel Etdleri ve
Zemin yiletirme leri Hakknda Ynetmelik Tasla 2005 yararlanlabilir.
Tnellerin istasyonlara baland konumlarda boyuna deplasmanlarn, enine deplasmanlardan daha
byk olduu grlmtr. Yapsal sreklilik kabulne dayal tasarmda bu balant konumlarnda byk
kuvvet ve momentler oluabilecei iin, tnel ve istasyon yaplar arasnda farkl hareketlere izin
verebilecek bir esnek blge oluturulmas hususu gz nnde bulundurulmaldr.
Boyuna ynde basn, ekme,eilme, enine ynde ovalleme vb. tip etkiler genellikle deiik zemin
ortamlarndan geilerde, tnel-istasyon birleimlerinde younlaabilir. Bu gibi deprem etkilerinin
younlama gsterdii konumlarda ou zaman esnek derzler oluturulur. Aktif fay hatlarn kesen tp
tnellerde depremde byk deformasyon ve sreksizliklerden kaynaklanan hasarlar grlebilir. Tp tnel
gzergahlarnn aktif (veya aktif faylarla mekanik ilikisi olan) faylar kesmeyecek ekilde seilmesi
esastr. Yeralt yaplarnn oturduu ve evresindeki zemin ortamnda meydana gelecek oturma,
svlama ve heyelan problemleri byk deformasyonlara ve hasara yol aabilir. Oturma ve svlama
olasl olan zeminlerde zel etdler ve iyiletirilme yaplmas gereklidir.

2.2.5.4. Deprem Tasarm

Yeralt yaplarnn deprem davranlarn ve tasarmlarn belirleyen esas unsur yapnn gml
bulunduu zemin ortamnda oluan deformasyolar ve yap zemin etkileimidir. Gerek deprem davran
analizi ve gerekse tasarm iin:
Deprem tehlikesinin ve tasarm esasl deprem yer hareketlerinin belirlenmesi
Serbest saha (yeralt yaps gz nne alnmadan) zemin davrannn (geici titreimler ve kalc
deformasyonlar) belirlenmesi
Yeralt yaps deprem davrannn belirlenmesi gerekir.

Deprem etkisi altnda yeralt yaplarnda boyuna ynde basn, ekme, eilme ve kesme, enine ynde ise
kesitte ovalleme veya yamulma etkileri meydana gelebilir. kuvverlerin belirlenmesinde kullanlacak
yk kombinasyonlar iin zati (l), hareketli, zemin ve su basnc ve deprem ykleri gz nne
alnmaldr.Zemin basncnn belirlenmesinde Mononobe-Okabe Metodu kullanlabilir.

Tnel gibi uzun yeralt yaplarnn deprem tasarmnda boyuna ve enine analizler yaplmaldr. Bina tipi
yeralt yaplarnda enine analiz yeterlidir. Kalc iksal derin kaz yntemi ile yaplacak olan yeralt
yaplarnda gml yap ile zemin arasnda (taban hari) bir etkileimin olamayaca hususunun temin ve
tesbiti durumunda, bu artnamede belirlenmi tasarm esasl deprem yer hareketi ve ilgili performans
kriterleri dnda, Afet Blgelerinde Yaplacak Yaplar Hakknda Ynetmelik esas alnmaldr. Serviste
kalma kriterinin salanmas iin Tayc Sistem Davran Katsays R=<2 olarak seilmelidir. Ak kaz,
kalc diyafram perde duvar ile yukardan aaya yapm yntemine gre yaplan yer alt yaplarnda
zeminle yer alt yaps arasnda dorudan etkileim olduu kabul edilmelidir.

Tasarm iin yapsal tayc elemanlarn moment, normal kuvvet ve kesme kapasiteleri belirlenmelidir.
Yapya gelmesi tahmin edilen toplam deprem yk, deprem d etkilerden kaynaklanan dier yklerle
beraber yapya uygulanacak ve yaplan dorusal elastik analiz sonucunda yapsal elemanlarda kapasite
am olup olmad ilgili davran kriterleri kapsamnda kontrol edilmelidir.

59
2.2.5.4.1 Boyuna Analiz

Uzun bir yeralt yaps olarak tneller iinde yeraldklar zemin ortamnn zelliklerinden ve bu zelliklerin
tnel ekseni boyunca deiiminden etkilenirler. Deprem srasnda zeminde oluan birim ekil
deitirmeler tnelin deprem davrann birinci derecede etkiler. Tnellerin deprem davarannn
boyuna analizlerinde normal neme haiz tneller iin (2) harmonik deprem dalgas yaylm metoduna
dayal Basit Yntem kullanlabilir. nemli tnellerin (1) boyuna analizlerinde Yar-dinamik Yntem
kullanlmaldr. Bu yntem zemin ortamndaki dalga yaylm ve atalet etkilerini ihmal eden yaklak bir
etkileim analizidir.

2.2.5.4.1.1 Basit Statik Yntem

Harmonik deprem dalgasnn yarataca deplasmanlar dalga geli asna gre deiir (izim 2.4).
Dalga geli yn

Tnel
Ekseni
Geli As

Eksenel zemin
deplasman

Enine zemin
deplasman

izim 2.4 Belirli bir geli asyla yaylan harmonik deprem dalgasnn sebep olduu
deplasmanlar.
Ancak en byk boyuna birim ekil deitirme () dalga yaylmnn tnel ekseni boyunca olaca kabul
(konservatif bir yaklamla) ile aadaki ekilde ifade edilir:

60
 = V/ C (1)

Burada

: Boyuna en byk ekil deitirme

V: En byk yer hz (m/s)
C: Ortamdaki ortalama kayma dalgas yaylma hz (m/s)
Benzer kabuller kapsamnda tnel ekseninde oluacak minimum eilme yar ap (r) aadaki ifade ile
verilir:
r = C2/ A (2)

Burada r : minimum eilme yar ap (m)

A: En byk yer ivmesi (m/s2)
C: Ortamdaki ortalama kayma dalgas yaylma hz (m/s)

En byk yer hz,V (m/s), ve ivmesi, A (m/s2), Blm 2.2.Deprem Tehlikesi Raporu 6. Blmde verilen
bilgiler dahilinde buluncaktr.
Daha rasyonel ve ayrntl birim yer deitirme hesab iin bir tnel yapsnda oluacak en byk boyuna
birim ekil deitirme ve eilmeler harmonik deprem hareketinin genlii ve dalga boyu, zemin
ortamndaki boyuna ve enine yndeki elastik yatak katsays ve tnel yapsal parametrelerinin (kesit
alan, atalet momenti, esneklik modl) bir fonksionu olarak verilebilir (Hashash et al. 2001). Bu birim yer
deitirmeye dayal olarak bulunacak boyuna kuvvetler, tnel ve zemin arasndaki srtnme
kuvvetleriyle snrlandrlr.
Belirlenen birim yer deitirme ve eriliklerin uyguland uzun yeralt yaplarndaki (Tnel) gerilme ve i
kuvvetler elastisite teorisine dayal olarak bulunabilir (izim 2.5). Eilme deformasyonlarndan
kaynaklanan i kuvvetler genellikle kktr. Eksenel deformasyonlardan ve eilmeden kaynaklanan i
deprem kuvvetleri srasyla en byk yer hz ve ivmesinin arasndaki faz fark ile olutuundan bu
kuvvetlerin Toplam Karalerin Karakk Yntemi (Root Mean Square metodu) ile birletirilmesi uygundur.

61
 Dikey eilmeden
kaynaklanan i
deprem kuvveti

Yatay eilmeden
kaynaklanan i deprem
kuvveti

Eksenel deformasyonlardan
kaynaklanan i deprem
kuvveti

izim 2.5. deprem kuvvetleri

2.2.5.4.1.2. Yar-dinamik Yntem

nemli tnellerin deprem davrannn boyuna analizlerinde aada aklanm yar-dinamik yntem
kullanlabilir. Bu yaklam zemin ortamndaki radyason ve atalet etkilerini ihmal eden yaklak bir dinamik
etkileim analizidir.

Zemin ortamnn deprem davran tnel ekseni boyunca deiik noktalarda belirlenir. Bu incelemelerde
ortamda tnelin bulunmad (serbest saha) kabul edilir. Edeer dorusal bir ve iki boyutlu analiz
metodlar kullanlarak serbest saha her yndeki deplasman profili tnel ekseni boyunca zaman tanm
alannda bulunur. Bu belirlemelerde dalga yaylmndan kaynaklanan ezamanszlk zahiri dalga yaylma
hz veya uyuum (coherency) gz nne alnarak deerlendirilir. Serbest zemin ortam davrannn
hesabnda dey SH-dalgas yaylmnna dayal edeer dorusal-olamayan yntemlerin kullanlmas
uygundur. Bu hususta iki aamal tasarm esasl deprem yer hareketi (S1 ve S2 seviyesi) olarak
belirlenmi adet deprem ivme verisi kullanlmal ve en byk tesirler gz nne alnmaldr.

Dey

Enine

Boyuna
Tnel Ekseni
Zaman tanm alannda
deplasman profili

izim 2.6. Zemin ortamnn boyutlu deprem davran

62
Tnelin toplanm ktle ve yaylardan, zemin ortamnn ise enine, boyuna ve dey yaylara (zemin yatak
katsaylarna dayal) temsil edildii bir yap-zemin etkileim modeli oluturulur. Zemin ortamnn
modellendii yaylar 1. admda zemin deprem davrannn incelendii modelde kullanlan edeer
dorusal zemin rijitlik parametreleri ile uyumlu olmaldr. Zeminin modellenmesinde kullanlan yaylarda
oluacak kuvvetlerin ilgili ynlerdeki zemin-tnel arasndaki srtnme kuvvetleri tarafndan snrlanaca
gz nnde bulundurulmaldr.

1. admda belirlenmi olan zemin deplasmanlar zaman tanm alannda zemin ortamn modelleyen
yaylarn ucuna tatbik edilerek tnelin modellenmesinde kullanlan yaylardaki gerilmeler ve dolaysyla
tnel kesitindeki i gerilmeler belirlenir.

Tnel gibi uzun yeralt yaplarnda deprem hareketinin yapnn her yerine ayni zamanda ayni ekilde etki
etmemesi durumu (Asenkronize yer hareketi) meydana gelmektedir.
Bu durum gerek deprem hareketindeki uyuumsuzluktan (incoherency) gerekse deprem hareketindeki
yaylm zelliklerinden kaynaklanmaktadr. Yaylm etkilerinin gz nne alnmas iin deprem dalgasnn
tnel ekseni zerindeki iki ayr noktaya ulamas iin gerekli geikme sresinin hesab gerekir. Gecikme
sresi bu iki ayr nokta arasndaki uzakln dalga zahiri yaylma hzna (yaylma hznn tnel ekseni
zerindeki projeksiyonu) blnmesi ile elde edilir. S-dalgalar iin zahiri yaylma hznn en kk deeri
mhendislik kayas iin 2 km/s alnabilir.

63
 izim 2.7. Yar-dinamik analiz yntemi

2.2.5.4.2 Enine Analiz

Tnel kesitlerinin enine (yanal) yndeki analizleri ve dzlem-birim ekil deitirme kabul ile yeralt
istasyonu gibi gml yaplarn yanal deprem davran analizleri normal yeralt yaplar (2) iin Statik
Deformasyon Analizi ve nemli yeralt yaplar (1) iin Dinamik Deformasyon Analizi yntemleri
kullanlarak gerekletirilebilir.

64
2.2.5.4.2.1 Statik Deformasyon Analizi

Statik deformasyon analizi metodunun ana admlar aada belirtilmitir.

Zemin ortamnn deprem davran ortamda tnelin olmad (serbest saha) kabul edilerek belirlenir.
Edeer dorusal bir boyutlu analiz metodu kullanlabilir.

Serbest saha zemin kayma deformasyonlarnn derinlikle deiimi (dey profili) belirlenir. Bu maksatla
dey SH-dalgas yaylmnna dayal edeer dorusal-olamayan yntemlerin kullanlmas uygundur. ki
aamal tasarm esasl deprem yer hareketi (S1 ve S2 seviyesi) olarak belirlenmi adet deprem ivmesi
(kaytlar) kullanlmal ve en byk tesirler gz nne alnmaldr.

Iinde tnel (gml yap) kesiti yer almayan (kaz ncesi) zemin ortamnn dzlem-birim ekil deitirme
kabul ile 2 boyutlu sonlu eleman modeli oluturulur (izim 2.8). Zemin ortam modelinin fiziksel
zellikleri 1. admda zemin deprem davrannn incelendii modelde kullanlan parametrelerle uyumlu
olmaldr.

3. admdaki sonlu elemanlar modeli snrlarna uygun deplasmanlar statik olarak uygulanarak 2.
admdaki kayma deformasyon modeli oluturulur.

Zemin ortam sonlu eleman modelinde kazlan zemin ksm boaltlarak yerine tnel kesitinin modeli
yerletirilir (3. Adm) ve model snrlarna 4. admda belirlenmi deplasmanlar uygulanr. Tnel (gml
yap) kesitinde oluan kuvvet ve momentler belirlenir.

65
 Enerji yutucu yzey

Enerji yutucu yzey

izim 2.8. Zemin tnel ortamnn iki boyutlu sonlu eleman modeli

66
2.2.5.4.2.2 Dinamik Deformasyon Analizi

Dinamik deformasyon analizi metodunun ana admlar aada belirtilmitir.

Tnel (gml yap) kesiti ve etrafndaki zemin ortamnn dzlem-birim ekil deitirme kabul ile 2
boyutlu sonlu eleman modeli oluturulur (Statik Deformasyon Analizi ynteminin 5. Adm, izim 15).
Zemin ortam mhendislik taban kayasn iermeli ve sonlu eleman modelinin snrlarnda uygun (enerji
yutucu) snr elemanlar kullanlmaldr.

Dinamik deprem davrannn incelenmesi iin tasarm esasl deprem hareketi sonlu eleman modeline
mhendislik kayas arabiriminde uygulanmaldr. Bu maksatla ki aamal tasarm esasl deprem yer
hareketi (S1 ve S2 seviyesi) olarak belirlenmi adet deprem ivme verisi kullanlmal ve en byk
tesirler gz nne alnmaldr.

2.3. stinat Yaplar

Baknz Geoteknik Tasarm Esaslar

2.4 Toprak leri

Baknz Geoteknik Tasarm Esaslar

2.5 styap Poz leri

2.5.1. Genel

Rayl sistem altyaps traverslerin altnda tekil edilecek balast, alt balast, hazrlanm taban katmanlar
ile temsil edilir. ngrlen altyap katmanlarnn oturaca taban; yarma ve hemzemin geilerde doal
zemin veya dolgu kesimlerinde dolgu malzemelerinden oluur.

lkemizde demiryollar alt yap tasarm ile igili kapsaml bir artname bulunmamaktadr. Bu nedenle alt
yap tasarmnda Avrupa Rayl Sistem Mhendislii uygulamalarnda yaygn olarak kullanlan UIC - 719
R: Earthworks and Trackbed Layers for Railway Lines 1994 by International Union of Railways
artnamesinin kullanlmas nerilmektedir. UIC artnamesinde dolgu malzemeleri 4 ayr grupta
verilmektedir:

QS0 : ok zayf, problemli, hibir amaca uygun olmayan zeminler

QS1: greceli olarak zayf zeminler
QS2 : averaj zellikte zeminler
QS3 : iyi zeminler

Bu zemin gruplarnn zellikleri artnamede tanmland ekliyle Tablo-1 de verilmektedir.

Taban (subgrade) zemininin tama gc esas olarak,

Dolgu malzemesinin nitelii veya yarmalarda doal zeminin zellikleri

67
 Hazrlanm taban malzemesinin kalitesi ve kalnl (kullanlmas halinde)

ile dorudan ilintilidir. UIC artnamesinde tama gc dikkate alnarak hazrlanm taban zemini ayr
gruba ayrlmtr:

P1: zayf taban

P2: averaj taban
P3: iyi taban

Tablo 2.2. Zemin Kalite Snflar (UIC Code 719 R, 1994)

Zemin Tr Zemin Kalite
(Jeoteknik Snflama) Snf

01 Organik zeminler QS0

02 Yumuak zeminler (I) ( yksek nem oranna sahip olup %15 den
fazla ince malzeme ierir. Bu nedenle kompaksiyon iin uygun
deildir).
03 Tiksotropik Zeminler (II) (rnein akc kil)
04 Eriyebilir malzeme ieren zeminler (rnein tuz ve jips)
05 Kirlenmi zeminler (endstriyel atklar)
06 Kark malzeme/organik zeminler (II)

1.1 %40 dan fazla ince malzeme ieren zeminler (I) QS1
(02 de tanmlanan zeminler hari)
1.2 Ayrmaya ok hassas kayalar
rnek:
-ok dalgan ve d<1.7 t/m3 olan tebeir
-Marn
-Ayrm eyl

1.3 %15-40 arasnda ince malzeme ieren zeminler (I) (02 de QS1 (III)
tanmlanan zeminler hari)
1.2 Ayrmaya orta derecede hassas kayalar
rnek:
-Az dalgan ve d<1.7 t/m3 olan tebeir
-Ayrmam eyl
1.5 Yumuak kaya
rnek:
-Ya Mikrodeval (MDE)>40 ve Los Angeles (LA)>40

2.1 %5-15 arasnda ince malzeme ieren zeminler (I) QS2 (IV)
2.2 %5 den daha az ince malzeme ieren niform zeminler (CU<6)
1.5 Orta derecede sert kaya
rnek:
-(MDE)<25 ve Los Angeles (LA)<30

3.1 %5 den daha az ince malzeme ieren iyi derecelenmi zeminler QS3
(I)
3.2 Sert kaya
rnek:
-(MDE)<25 ve Los Angeles (LA)<30
68
Notlar:

(I) Bu yzdeler 60 mm elekten geen malzeme zerinde yaplan tane boyu dalm analizlerinden
hesaplanmtr. Burada gsterilen yzdeler tam sayya yuvarlanmtr (uygulamalar bir demiryolundan
dierine az miktarda deiebilir); yeterli sayda temsili numune alnmas halinde bu yzdelerde %5
oranna kadar art yaplabilir.

(II) Baz demiryollar bu tr zeminleri QS1 kalite snfna dahil etmektedir.

(III) Hidrojeolojik ve hidrolojik koullarn iyi olmas durumunda bu zeminler QS2 snfna dahil edilebilir.

(IV) Hidrojeolojik ve hidrolojik koullarn iyi olmas durumunda bu zeminler QS3 snfna dahil edilebilir.

2.5.2. Altyap Tasarm

Demiryollarnda kullanlacak styap kalnlklarnn belirlenmesi ile ilgili olarak Uluslararas Demiryollar
Birlii tarafndan hazrlanm bulunan UIC Code 719 R dan yararlanlmas ngrlmektedir. Aada
aklanan parametrelerin birlikte deerlendirilmesi ile balast, alt-balast ve hazrlanm taban kalnlklar
hesaplanmaktadr.

2.5.2.1 Balast Alt Balast Minimum Kalnlk Hesab

Altyap tasarmnn zn oluturan balast ve alt-balast kalnlklarnn (e) hesaplanmasnda; taban

zemininin tama gc (E), UIC gruplar (a), travers uzunluu (b), alma koullar ile birlikte UIC gruplar
(c), dingil yk (d), tren hz-taban tama gc (f) ve jeotekstil (g) parametreleri dikkate alnmaktadr.
Aada UIC artnamesinde yeralan balast- alt balast kalnlk hesab verilmektedir.

Balast

e
Alt Balast

Hazrlanm taban ef

Taban

izim 2.9. Rayl Sistem Altyap Tabakalar

69
 e=E+a+b+c+d+f+g

(e metre )

* E = 0.70 m P1 : zayf taban (1)

E = 0.55 m P2 : averaj taban (1)
E = 0.45 m P3 : iyi taban (1)
* a = 0.00 UIC 1. ve 2. Grup veya hz
160 km/saatden byk olan
a = - 0,05 m UIC 3. ve 4. Grup
a = - 0,10 m UIC 5, 6 ve 7, 8, 9 gruplar yolculu (2)
a = -0.15 m UIC 7,8,9 gruplar yolcusuz (2)

* b=0 ahap travers L = 2.60 m

b = (2.50 L) / 2 beton travers (L, b m cinsinden)
L > 2,50 m olursa b deeri negatif kacak

* c = 0.00 normal boyutlar

c = - 0,10 m mevcut hatlarda ar alma koullar altnda, Grup

7,8,9 (yolcusuz) dndaki UIC gruplar iin

c = - 0,15 m mevcut hatlarda ar alma koullar altnda, Grup

7,8,9 (yolcusuz)

* d = 0.00 ykl tat maksimum dingil yk < 200 kN

d = + 0,05 ykl tat maksimum dingil yk < 225 kN
d = + 0,12 ykl tat maksimum dingil yk < 250 kN

* f=0 V 160 km / saat veya taban zemini P3

olan hzl trenler

f = + 0,05 Taban zemini P2 olan hzl trenler

f = +0,10 Taban zemini P1 olan hzl trenler

70
 * g=+ Hazrlanm taban malzemesi QS1 veya QS2 ise
styapda jeotekstil kullanlacaktr.

g=0 Hazrlanm taban QS3 ise jeotekstil gerekmez

Notlar:

- (1) Tama gc snflar Tablo 2.1 de aklanmaktadr.

- (2) UIC gruplar UIC 714 (A.A.72) kitapnda tanmlanmaktadr.

2.5.2.2. Hazrlanm Taban Kalnlnn (ef) Belirlenmesi

UIC artnamesinde tanmlanan taban snflar ile dolgu malzemesinden oluan taban zemininin istenilen
tama gcne kavuabilmesi iin seme malzeme tabakas ile desteklenmesi gereklidir. Bu balamda;
taban zemini, seme malzemenin nitelii ve taban zemini iin istenen tama gc snf faktrlerinin
birlikte deerlendirilmesi ile hazrlanm taban nn minimum kalnl bulunmaktadr. Tasarm ile ilgili
alternatif kombinasyonlar Tablo 3 de verilmektedir.

Tablo 2.3. Taban tama gcnn tayini

Taban zemini iin Hazrlanm Taban zellii

Taban istenen tama gc
Zemini snf
Malzeme Minimum
Snf Kalnlk (ef)

P1 QS1 -
QS1 P2 QS2 0.50
P2 QS3 0.35
P3 QS3 0.50

P2 QS2 -
QS2 P3 QS3 0,35

QS3 P3 QS3 -

2.6. Sinyalizasyon, elektrifikasyon ve telekomnikasyon

Sinyalizasyon, Elektrifikasyon ve telekominikasyon projeleri UIC, CENELEK, IEC, TS, Kuvvetli Akm
Tesisleri ynetmeliinin ilgili ksm ve hkmlerine gre yazrlanacaktr. Belirli ynetmelik ve artname
detaylar aada ckartlmtr. lgii ynetmelik ve artnamelerin en son versiyonlar kullanlmaldr.
71
 Tablo 2.4. Sinyalizasyon Standartlar
Standart
Balk
Referans

EN 50121 Demiryolu Uygulamalar-Elektromanyetik Uyumluluk (blmler 1-5)

Demiryolu Uygulamalar-Elektriksel Gvenlik ve Topraklama ile ilgili Koruyucu Tedbirler

EN 50122
(Blm1)

EN 50125 Demiryolu Uygulamalar-Sinyalizasyon ve Telekomnikasyon iin evresel Koullar

Demiryolu Uygulamalar-Gvenilirlik, kullanlabilirlik, bakm kolayl ve gvenlikle ilgili

EN 50126
artnameler ve demonstrasyon (RAMS)

EN 50128 Demiryolu Uygulamalar-Demiryolu kontrol ve koruma sistemleri iin yazlm.

EN 50129 Demiryolu Uygulamalar-Gvenlikle ilgili elektronik sistemler.

EN 50140 Inml radyo frekans, elektromanyetik alan baklk testi.

EN 50155 Demiryolu Uygulamalar-demiryolu aralarnda kullanlan elektronik ekipman ve donanmlar.

Demiryolu Uygulamalar-letiim, sinyalizasyon ve veri ileme sistemleri- ak/kapal iletim

EN 50159
sistemlerinde gvenlikle ilgili iletiim.

EN 50261 Demiryolu Uygulamalar-elektronik ekipmanlarn montaj.

Bilgi teknolojisi ekipmanlar ile donatlm binalarda eit potansiyelli balama ve topraklama
EN 50310
uygulamas.

EN 50713 Bilgi teknolojisi - Genel kablaj sistemleri.

EN 50714 Bilgi teknolojisi - Kablaj sistemi tesisat.

EN 60529 Muhafaza kutular ile salanan koruma dzeyleri ile ilgili artname (IP kodu)

EN 60950 Bilgi teknolojisi donanmlarnn elektriksel gvenlii.

EN 61508 Elektrikli/ elektronik/programlanabilir elektronik gvenlikle ilgili sistemlerin ilevsel gvenlii.

Elektromanyetik Uyumluluk ve Telsiz Spektrumu Konular; Demiryollar iin Otomatik Ara

ETSI EN 300761
Tanmlama nitesi

IEC 60571 Demiryolu aralarnda kullanlan elektronik ekipman ve donanmlar.

IEC 60794 Kablo teknik deerleri.

Elektrikli/Elektronik/Programlanabilir Elektronik Gvenlikle ilgili Sistemlerin levsel Gvenlii-

IEC 61508
Blmler 1-7.

UIC 7801 Sinyalizasyon tehizatlarnn uzaktan kontrol.

UIC 7811 letim sistemleri ve sinyalizasyon tehizatlar iin uzaktan kontrol ve kumanda yntemleri.

UIC 760, 761 Hemzemin geit koruma sistemleri.

72