Univerzitet u Travniku

Fakultet za menadment i poslovnu ekonomiju

Poslovna psihologija

Karakteristike savremene organizacije

Seminarski rad iz Savremenog menadmenta

Kandidati: Mentor:
Aldina Beganovi Doc. dr. Sabina Sehi-Krlak
Naa Kadi

Kiseljak, decembar 2016.godine

Sadraj

UVOD...................................................................................................................3
1. POJAM,ZNAENJE I FUNKCIJE MENADMENTA............................4
2. ORGANIZOVANJE KAO AKTIVNOST MENADMENTA...................5
2.1 .Osnovni principi organizovanja.............................................................5
3. TA JE ORGANIZACIJA?..........................................................................6
3.1. Organizacione strukture........................................................................8
3.1.1. Faktori organizacione strukture....................................................8
3.1.2. Elementi i oblici organizacionih struktura....................................9
3.2. Karakteristike savremene organizacije...............................................10
ZAKLJUAK.................................................................................................. 14

2
UVOD

Menadment je proces planiranja,organizovanja,voenja i kontrole svih resursa organizacije u

cilju realizacije ciljeva organizacije na efikasan i efektivan nain.
Organizovanje je faza procesa menadmenta u kojoj se definiu poslovi koje treba uraditi,u
kojoj se vri podjela rada, grupiu poslovi u odgovarajue strukture i koordiniraju aktivnosti
svih lanova organizacije radi ostvarivnja postavljenih ciljeva.Neophodno je da se odvija
prema standardnim i unaprijed propisanim procedurama koje omoguavaju koritenje
naunih metoda i odreivanje najboljih organizacionih rjeenja. Postupci i procedure se
najese unaprijed propisuju, a krajnji cilj je postizanje efikasnog poslovanja. Cilj se postie
formiranjem odgovarajue organizacije preduzea,koja predstavlja rezultat procesa
organizovanja.
Organizacija je drutveni ustroj kojim se postiu neki zajedniki ciljevi, a koji kontrolie
svoje vlastitie performanse, te koji ima neke granice, koje ga odvajaju od okoline. Sama rije
potie od grke rijei organon, koja znai alat. Termin se koristi i u govornom i u naunom
jeziku.U nauci o drutvu, orgnanizacije se prouavaju u nekoliko disciplina, najee u
sociologiji, ekonomiji, politikim naukama, psihologiji i menadmentu.
Starogrki organon oznaava: orue, alat, glazbeni instrument, pravljenje. U Aristotelovoj
filozofiji organon oznaava unutarnju povezanost. organizaciju moemo definirati kao
skupinu ljudi radi ostvarenja nekoga zajednikoga cilja.
Pojam organizovanje esto se izjednaava sa pojmom organizacija. Meutim, razlika je
evidentna a to e ,uz karakteristike savremene organizacije ,biti tema ovog rada.

3
1. POJAM,ZNAENJE I FUNKCIJE MENADMENTA

Menadment je proces oblikovanja i odravanja okruenja u kojemu pojedinci, radei zajedno

u skupinama ostvaruju odabrane ciljeve. To je zapravo proces postizanja eljenih rezultata
kroz efikasno koritenje ljudskih i materijalnih resursa odnosno nain usmjeravanja
pojedinaca, skupina poslova i operacija s ciljem ostvarivanja imenovanih organizacijskih
ciljeva sa sredstvima koje organizaciji stoje na raspolaganju. Savremeni menaderi u principu
obavljaju tri zadatka, a to su : - usmjeravanje poslova i organizacije
- usmjeravanje (upravljanje) ljudima
- usmjeravanje (upravljanje) operacijama
Menadment je dinamian proces u kome se deavaju brojne promjene u zavisnosti od faktora
iz same organizacije, a pogotovo od faktora iz okruenja. Ne postoji univerzalan recept za
menadment, niti se menadment moe u potpunosti nauiti, a jo manje kopirati.
Prema savremenom konceptu, menadment je toliko uspjean koliko uvaava ljudski faktor.
Odnos prema ljudima je upravo kljuna odrednica koja savremeni menadment diferencira od
klasinog menadmenta. Temeljni zadaci savremenog menadmenta su: uspostava
djelotvornog sistema motivacije uposlenih, stvaranje organizacijske klime u kojoj e svi
uposleni osjeati pripadnost organizaciji, biti odani poslu i gdje e njihovi individualni ciljevi
biti kompatibilni sa organizacijskim ciljevima. Uspjean menadment nije mogu bez
kreativnih, sposobnih i talentovanih menadera. Za menadere je od izuzetne vanosti da
znaju motivirati ljude, koordinirati i povezivati razliite osobe u organizaciji i moraju se
maksimalno posvetiti usklaivanju odnosa meu ljudima. Prema postavkama savremenog
menadmenta, teite se ne stavlja na oblikovanje idealne organizacijske strukture, ve se
menaderi fokusiraju na upravljanje u promjenjivoj, pa i esto neizvjesnoj okolini. Menaderi
moraju biti spremni da aurno odgovaraju na izazove iz okoline, biti spremni na kompromise i
to je izuzetno vano, moraju znati sluati druge ljude. Da bi bio uspjean, menader treba
prihvaati kompromise, prestati razmiljati iskljuivo o vlastitom interesu i svakako mora biti
spreman da se odrekne nekih stvari ako je to za dobrobit organizacije. Upravo se po tome i
razlikuju menaderi od lidera, jer menaderi su ljudi koji rade stvari na pravi nain, a lideri
su ljudi koji rade prave stvari (Carnall 1990: 171).
Menaderske funkcije (planiranje,organizovanje, kontrol,upravljanje i voenje) se javljaju na
svim nivoima, ali su usmjerene prema razliitim ciljevima i zavise od nivoa menadmenta.
Razliiti nivoi menadmenta se razlikuju po vremenu koje posveuju odreenim
menaderskim funkcijama. (Sikavica, Bahtijarevi-iber 2004: 109)
Menaderi najvieg nivoa, najvie vremena posveuju planiranju i organizovanju, dok se
kontrolom i upravljanjem ljudskim resursima bave isto kao i menaderi srednjeg nivoa.
Voenjem kao jednom od bitnih menaderkih funkcija najvie se bave menaderi najnieg
nivoa.

4
2. ORGANIZOVANJE KAO AKTIVNOST MENADMENTA

Organizovanje spada u jednu od najsloenijih faza ili aktivnosti menadmenta.

Organizovanje je druga faza ili podproces upravljanja koja slijedi nakon planiranja i
obuhvata-definisanje i formiranje takve organizacije preduzea koja omoguava
realizaciju planiranih ciljeva i zadataka postavljenih u okviru faze planiranja.Rije je o vrlo
sloenoj uprvljakoj aktivnosti koja obuhvata vei broj poslova, a upravo iz tih poslova
koje obavljaju menaderi moe se izvesti i definicija organizovanja:
Organizovanje je faza procesa menadmenta u kojoj se definiu poslovi koje treba
uraditi,u kojoj se vri podjela rada, grupiu poslovi u odgovarajue strukture i koordiniraju
aktivnosti svih lanova organizacije radi ostvarivnja postavljenih ciljeva.
Neophodno je da se organizovanje odvija prema standardnim i unaprijed propisanim
procedurama koje omoguavaju koristenje naunih metoda i odredjivanje najboljih
organizacionih rjeenja. Postupci i procedure se najee unaprijed propisuju, a krajnji cilj je
postizanje efikasnog poslovanja.Cilj se postie formiranjem odgovarajue organizacije
preduzea,koja predstavlja rezultat procesa organizovanja. Organizacija preduzea
povezuje sve ljudske i fizike resurse u skladnu cjelinu,gdje su uloge pojedinaca pravilno
odreene,zadaci tano definisani i dodjeljeni,naini obavljanja zadataka propisani,
ovlastenja i odgovornosti delegirani. Sve ovo je preduslov za uspjeh.
Da bi se formirala valjana organizacija preduzea neophodno je poznavanje i koristenje
odreenih optih principa organizovanja.
Definisanje osnovnih principa organizacije i menadmenta potue od H.Fayola, koji je
definisao i razradio17 principa na kojima se baziraju menadmet i njegove osnovne faze i
funkcije.
Meu najznaajnije Fayolove principe organizovanja spadaju :
- jedinstvo komandovanja (govori o tome da svaki zaposleni prima nareenja samo od
jednog rukovodioca)
- jedinstvo ciljeva (govori o tome da svi zaposleni u preduzeu treba da rade na
ostvarenju istih,zajednikih ciljeva preduzea)
- raspon komandovanja (govori o broju zaposlenih kojima rukovodi jedan ef)
- hijerarhija (govori o tome da je potrebno da postoji odreeni red kojim se reguliu
nadlenosti u pogledu rukoveenja)
- centralizacija (govori o tome da na svakom stupnju hijerarhijske ljestvice postoji
odreen rukovodilac koji ima sve kompetencije)
- autoritet (govori o tome da osnovna osobina svakog rukovoduioca treba da bude
autoritet.Bez autoriteta rukovodilac ne moze izdavati naredjenja zaposlenima)...

2.1. Osnovni principi organizovanja

Formiranje valjane organizacija preduzea podrazumijeva poznavanje i koristenje odreenih

optih principa organizovanja, a to su specijalizacija,standardizacija,kooperacija, integracija,
centralizacija, decentralizacija.
Specalizacija
Specijalizacija je vezana za podjelu rada i raslanjivanje i grupisanje poslova i zadataka.
Specijalizacija se moe posmatrati i kao orijentisanje,odnosno usavravanje preduzea,
pogona,odjeljenja Sve vea podjela rada iziskuje sve veu specijalizaciju nosilaca

5
realizacije pojedinih poslova i zadataka.Specijalizacija se odnosi na ovjeka,ali i na
maine,ureaje,alate

Standardizacija
Standardizacija se odnosi na suavanje raznovrsnosti i ujednaavanje razliitih elemenata
proizvodnje.Standardizacija se sprovodi pronalaenjem i propisivanjem jednoobraznih,
reprezentavnih,rjeenja,koja nazivamo standardima.Standardi imaju univerzalni karakter i
najee se zakonski propisuju. Nastala je u procesu proizvodnje.Danas se standardizacija
primjenjuje u svim oblastima privrede.A najvise u industrijskoj proizvodnji i to kod : sirovina
i materijala,dijelova,maina,ureaja.

Kooperacija
Kooperacija se odnosi zajedniki rad pojedinaca,ili organizaciju u situaciji kada je to
neophodno za efikasno poslovanje.Koopercija se najee javlja kada vie organizacija
uestvuju u realizaciji zajednikog, najee sloenog proizvoda.Pored kooperacije u
proizvodnji ,zajedniki rad moe da postoji i u drugim oblastima poslovanja ,kao to su
isrtaivanje i razvoj,markenting

Integracija
Integracija predstavlja povevezivanje i spajanje pojedinih dijelova ili cjelokupnih
organizacija radi ostvarenja boljih poslovnih rezultata.Razlozi integracije su
poboljanje,usavravanje i zaokruivanje proizvodnje i postizanje povoljne pozicije na
tritu.Integracija moe biti horizontalna (ako se povezuju organizacije iz istih oblasti
proizvodnje) i vertikalna (ako se povezuju organizacije koje se nalaze u odreenom
proizvodnom lancu-kada jedna drugoj isporuuju sirovine)

Centralizcija
Centralizacija i decentrelizacija vezane su za delegiranje autoriteta u rukoveenju ,i
govore o davanju svih kompetencija manjem broju rukovodilaca na niem hijerarhijskom
nivou,ili davanju ovlastenja veem broju rukovodilaca na niem hijerarhijskom
stupnju.Kod cenralizacije se odluke donose na viim organizacionim nivoima i
ovlastenja za donoenje odluka ima manji broj starijih menedera.Centalizacija znai
suavanje, a decentralizacija proirivanje ovlastenja za donoenje odluka.

Decentrelizacija
Decentralizacijom se oslobaa top menedment donoenja velikog broja operativnih
odluka, omoguava fleksibilnost menadmentu,usmjerava panju na vane profit centre i
centre trokova,i doprinosi motivaciji mlaih rukovodilaca,ali ona ima i nedostatke:
zahtjeva poseban sistem kontrole i sistem komunikacija,zahteva veu koordinaciju starijih
menadera,moe dovesti do situacije da pomone jedinice gledaju samo svoje potrebe
zahtjeva vei broj sposobnih menadera.Smatra se da decentralizacija ima vie prednosti
nego mana ,a tri osnovna tipa decentralizacije su: centri trokova, centri profita i centri
investiranja.

6
3. TA JE ORGANIZACIJA ?

Organizacija je drutveni ustroj kojim se postiu neki zajedniki ciljevi, a koji kontrolie
svoje vlastitie performanse, te koji ima neke granice, koje ga odvajaju od okoline. Sama rije
potie od grke rijei organon, koja znai alat. Termin se koristi i u govornom i u naunom
jeziku.U nauci o drutvu, orgnanizacije se prouavaju u nekoliko disciplina, najee u
sociologiji, ekonomiji, politikim naukama, psihologiji i menadmentu. Starogrki organon
oznaava: orue, alat, glazbeni instrument, pravljenje. U Aristotelovoj filozofiji organon
oznaava unutarnju povezanost. organizaciju moemo definirati kao skupinu ljudi radi
ostvarenja nekoga zajednikoga cilja. Hotel koji potroaima nudi ugostiteljske usluge,kao i
univerzitet koje studentima nudi usluge obrazovanja jesu primjeri organizacija. Organizaciju
ine ljudi, a ne fiziki kapital.
Peter Drucker piui o organizaciji naglaava da je rije organizacija postala dio naeg
svakodnevnog ivota.1esto emo uti kako neko govoriU naoj organizaciji moramo biti
orijetirani prema korisniku.....Skoro svaki oblik rada u drutvima razvijenih zemalja provodi
se pomou organizacije neke vrste.Istovremeno zanimljivo je primjetiti da rije organizacija
nije bila u opoj upotrebi sve do vremena poslije drugog svjetskog rata.Rjenik The Concise
Oxford Dictionary u izdanju iz 1950.godine ak niti opisuje tu rije sa znaenjem koju ona
danas ima.Koncept organizacije u njenom sadanjem znaenju postao je dio savremenog
ivota zahvaljujui revoluciji upravljanja koja se odvijala u proteklih pedesetak godina.Za
razliku od koncepata kao to su porodica,drutvo ili zajednica rije organizacija ima poseban
znaaj.Porodica i drutvo su definirani na temelju svog lanstva,kulture,povijesti,srodstva ili
lokacije.Organizacija je definirana na temelju svoje svrhe.Organizacija radi uinkovito samo
ako je usmjerena na svoju svrhu.Organizacija ne smije samoj sebi biti svrha,nego sredstvo za
stvaranje neega. Diversifikacija i drugi oblici rasprivanja panje i energije samo slue
umanjivanju uinkovitosti organizacije.Upotrebom alata za poboljavanje uinkovitosti
organizacija e postati vie specijalizirana.
Preesta promjena organizacije je kontraproduktivna. S toga je posebno vano izgraditi
osnovnu arhitekturu organizacije koja e biti fleksibilna i prilagodljiva novonastalim
situacijama tako da nisu potrebni vei zahvati u organizaciji da bi se ona poravnala sa novim
zahtjevima i stratekim ciljevima.Projektna matrina organizacija pokazuje da se u tom
svjetlu kao najperspektivnija.Svaki od organizacijskih modela ima prednosti i
nedostatke.Treba, pri tome, imati na umu da postoje metode za smanjivanje nedostataka
odabranih modela i njihovo svoenje na prihvatljivu mjeru. Za uspjenu primjenu tih metoda
vano je organizaciju graditi unutar sistemskog razvojnog radnog okvira.
Osnovni element funkcionisanja organizacije su: inputi (ulazi, resursi, akcije),konverzija i
outputi (rezultat,proizvod). Sva tri elementa nalaze se u svakoj fazi procesa upravljanja. Te se
upravljanje moe smatrati procesom konverzije ulaznih faktora organizacije u rezultate.
Organizaciju ini grupa ljudi koji rade na organizovan nain u cilju ostvarenja specifinih
ciljeva po uputstvima menadera. Organizacija je menaderski posao koji traje neprekidno.

1
https://bib.irb.hr/datoteka/576989.WHP-2008-01-1-03_Organizacija_i_reorganizacija.pdf

7
Menaderi tee da organizacija ostane na tritu i bude uspjena u dugom vremenskom
periodu.
Organizacija je podruje kompanije koje se nalazi u stalnom i neprekidnom razvoju. U sutini
razvoja stalno su izraene tenzije usljed potreba za konstantnom diversifikacijom uloga u
organizaciji i sa potrebom za to veim stepenom integracije razliitih funkcija.

3.1. Organizaciona struktura

Organizaciona struktura je ui pojam od organizacije. Organizacijska struktura je sistem

odnosa meu ljudima radi izvravanja odreenih zadataka i to je najvaniji dio svake
organizacije. Organizacijska struktura je sveobuhvatnost veza i odnosa izmeu svih inilaca
proizvodnje i poslovanja, kao i sveukupnost veza i odnosa unutar svakog pojedinog inioca
posebno. Menaderi provode konstantno usklaivanje organizacijske strukture, kako bi se
postigao maksimalan uinak uz to manju upotrebu resursa. Na oblikovanje organizacijske
strukture preduzea utiee cijeli niz faktora, iji su utjecaji meusobno razliiti, te ih
menader sve mora poznavati kako bi ocijenio njihov intenzitet i predvidio dominantne
utjecaje na formiranje organizacijske strukture u nekom buduem vremenu. Svi faktori koji
utieu na oblikovanje organizacionih struktura mogu se podijeliti u dvije osnovne skupine:
vanjske kojima se preduzee mora prilagoavati, unutranje faktore na koje preduzee moe
utiecati.
Struktura je relativno stabilan okvir (raspored) poslova,organizacijskih jedinica koje utiu na ponaanje
pojedinca i grupa u vezi sa ciljevima organizacije. 2

3.1.1. Faktori organizacione strukture

Faktori koji utiu na oblikovanje organizacionih struktura mogu se podijeliti u dvije osnovne
skupine:
- Unutranji faktori -svaki se faktor mora analizirati zasebno, ali u sprezi svi faktori
zajedno rezultiraju sinergijski. U kreiranju nove organizacijske strukture menaderi
moraju poi od sljedeih pretpostavki: svi faktori u organizaciji uzajamno djeluju
jedan na drugoga i meusobno su povezani; uticaj barem jednog faktora moe
odreivati izbor organizacione strukture, ali potpuna promjena jednog ili vie faktora
moe postojeu strukturu promijeniti ili ak ponititi. Unutranje faktore koji djeluju
na organizacijsku strukturu preduzea moemo sintetizirati u sljedee: ciljevi i
strategija preduzea; zadaci preduzea i tehnologija preduzea; veliina preduzea;
kadrovi preduzea; struktura proizvoda i usluga te lokacija preduzea.

- Vanjski faktori -menadment treba upoznati vanjske faktore i njima se prilagoditi.

Vanjske faktore nazivamo okruenjem. Okruenje utie na organizaciju preduzea, ali
i svako pojedino preduzee svojom organizacijom utie na okruenje. Ako je
okruenje nestabilno preduzee e morati ee mijenjati i usklaivati svoju
2
H. Muratovi, S. Soti, Menadment, izvodi iz predavanja i vjebi, Saraevo, 2005.,str.103

8
 organizacionu strukturu, a takvom okruenju odgovaraju decentralizirani oblici
strukture. Ako je okruenje stabilno preduzee se sporije mijenja te mu vie
odgovaraju centralizirani oblici organizacije. U vanjske faktore koji utjeu na
organizacijsku strukturu ubrajamo: drutveno-politiko i pravno okruenje;
integracijske procese u grani; privredna infrastruktura; trite; razvoj nauke i
tehnologije.
Do optimalne organizacije moe se doi samo potujui sve faktore i traei njihov sklad u
realizaciji postavljenih ciljeva preduzea.

3.1.2. Elementi i oblici organizacionih struktura

U najirem smislu organizaciona struktura ima pet osnovnih elemenata: operativni dio kojeg
ine svi zaposlenici, strateki dio kojeg ine vrhovni menaderi, srednji dio kojeg ini srednja
razina menadmenta, tehnostruktura koju ine strunjaci s posebnim znanjima i vjetinama, a
esto se nalaze izvan formalne strukture, tabno osoblje koje podrava menadment.
Koordinacija svih zadataka preduzea, njegovih sredstava, ljudi i predmeta rada moraju biti
usklaeni i slijediti vremenski redoslijed obavljanja poslova.
Pod vrstama organizacionih struktura preduzea smatraju se naini provoenja unutranje
podjele rada u preduzeu i formiranje niih organizacionih jedinica po svim nivoima
preduzea. Nie organizacone jedinice se najee nazivaju odjelima, sektorima, divizijama,
slubama i sl. Vrste organizacionih struktura razlikuju se meusobno po razliitim nainima
povezivanja odnosno grupisanja poslova koje treba obaviti u preduzeu, te na toj osnovi
formiranim uim i irim organizacionim jedinicama. Savremeni menadment preferira
organizacijske strukture koje je mogue brzo prilagoditi promjenama koje stalno nastaju u
okruenju. U skladu s tim, organizacijske strukture se dijele na slijedee oblike :
Tradicionalne organizacione strukture: jednostavna; linijska: funkcionalna; diviziona;
projektna; matrina; hibridna; mjeovita; procesna struktura.
Savremene organizacione strukture: T-oblik; virtualna; mrena; izvrnuta; timska;
front/back organizacija; ameba organizacija; fraktalna i hipertekst organizacija.

3.2. Karakteristike savremene organizacije

Savremene organizacione strukture izazvane su brzim promjenama savremenih informatikih

tehnologija u uslovima postindustrijske revolucije. Tu ubrajamo procesne organizacione

9
strukture vezane za procese i operacije, te mrene organizacione strukture primjerene za
velike organizacione sisteme.
Procesna organizaciona struktura zasniva se na resursima kojima se zadovoljavaju potrebe
i motivi kupaca koji su se opredijelili za odreeni program ili proizvod u uslovima globalne
konkurencije, odnosno dinamike tehnologije koja se sve bre i bre mijenja te tako stvara
kompleksnu okolinu. Dvije su temeljne odrednice procesnih organizacionih struktura, a to su
proces i tim. Proces je skup aktivnosti kojima se uz pomo visoko specijaliziranih ljudi
odgovarajuim metodama i sredstvima ostvaruje transformacija svih ulaznih elemenata, stvara
proizvod ili usluga kako bi se u potpunosti zadovoljile sve potrebe ili motivi kupaca.
Menaderski zadatak se sastoji od velikog broja menaderskih aktivnosti definisanih ciljem.
Takav zadatak se ralanjuje u nie sastavne komponente, odnosno poslovne funkcije, a svaka
poslovna funkcija predstavlja skup procesa.
Razlikujemo tri vrste procesa: procesi potpore, centralni procesi i menaderski procesi.
Procesi potpore zadovoljavaju interne potrebe (potrebe proizvodnje, potrebe zaposlenika i sl.).
Sredinji procesi odreuju rad cijelog preduzea i oko njih se formiraju timovi. Najei
centralni procesi u preduzeu su planiranje i razvoj proizvoda ili usluga, nabava, prodaja,
proizvodnja osnovnih proizvoda ili usluga, proizvodnja prateih proizvoda ili usluga itd.
Menaderski procesi su oni kojima se utie na skupinu procesa potpore i na sve centralne
procese. Voditi proces pretpostavlja odreene ovlasti i odgovornosti za izvoenje operacija,
ali i unapreenje procesa.
Procesno formiranu strukturu kao horizontalnu organizaciju karakteriu sljedea obiljeja:
1. struktura se formira oko procesa rada, a ne oko odjela te su granice izmeu odjela nestalne;
2. vertikalna hijerarhija je svedena na jedan ili dva nivoa i to samo u funkciji potpore, npr. u
finansijama ili kadrovima;
3. menaderski zadaci se svode na najnii nivo u obliku multidisciplinarnih timova koji se
formiraju oko jednog procesa;
4. preduzee je usmjereno kupcu jer su svi procesi usmjereni zadovoljavanju potreba kupaca.
Na ovaj nain formirane strukture smanjuju broj hijerarhijskih nivoa u preduzeu, potiu
koordinaciju, ubrzavaju poslovni proces i tok informacija, smanjuju trokove, efikasnije
upotrebljavaju resurse i poveavaju kvalitetu proizvoda i usluga. Tim se moe definisati kao
skup specijaliziranih izvritelja koji brojnim poslovnim operacijama i procesima izvravaju
zadatak prema postavljenim standardima. Timovi u procesnim strukturama su manji,
fleksibilniji, promjenjivi i imaju obiljeje multidisciplinarnosti. Svaki tim sadri i izvrne i
menaderske funkcije (menader trener) te su stoga relativno autonomni. Timovi su uvijek
sastavljeni od razliitih znanja i vjetina, a pridodaje se odreeni broj izvritelja za odreeni
broj aktivnosti.
Timska organizacijska hijerarhija daje prednost horizontalnim vezama ime se stvara plia
organizacijska struktura, odnosno sistem kros-funkcijskih timova usmjerenih na proizvod,
odnosno kupca. Timovi imaju sljedee karakteristike: tim raspolae resursima, tim mora
pokriti sve traene vjetine, tim je opunomoen svim ovlastima iz domene zadatka to znai
da ima slobodu planiranja, rjeavanja problema u granicama budeta, kontrole i nadzora
rezultata, ali pri tome mora imati potporu drugih timova koji su im podreeni.
Prednosti procesne organizacijske strukture: usmjerena je na resurse zadovoljenja potreba i
motiva kupaca, unapreuje brzinu i efikasnost, i to esto dramatino, jako se brzo prilagoava

10
promjenama u okolini, reducira granice meu odjelima, poveava mogunost sagledavanja
ukupnog toka rada, pojaava participaciju zaposlenih, a time i njihov moral, smanjuje
trokove jer se smanjuju reijske strukture.
Nedostaci procesne organizacijske strukture: moe ugroziti srednji menadment i tabne
specijaliste, zahtjeva promjene u filozofiji menadmenta, udvostruuje oskudne resurse,
zahtjeva nove vjetine i znanja za voenje meusobnih odnosa i timova, moe produiti
donoenje odluka u timovima, moe biti neefektivna ako se identificiraju pogreni procesi.
Mrena organizacijska struktura zasnovana je na samoupravnim timovima i samoupravnim
radnicima ali u smislu samouprave do koje dolazi potpunom primjenom organskih,
prilagodljivih struktura na promjene koje podupire savremena informatika tehnologija koja
osigurava povezivanje u razliite oblike mrea. Poznata je u literaturi jo kao dinamika
mrea, virtualna korporacija, modularna korporacija, pizza struktura, paukova mrea,
ribarska mrea i klaster organizacija. S obzirom na neogranienu mogunost ulaska i izlaska
iz mree, jo se naziva i organizacija bez granica. U pravilu nema strukture, a lanovi
organizacije mogu imati blage hijerarhijske odnose. Razlikuju se dva tipa mrea: mreno
zasnovane organizacione strukture preduzea i mreno zasnovane organizacije. Mreno
zasnovane organizacijske strukture preduzea usmjerene su na preoblikovanje strukture
preduzea ime dolazi do maksimalne redukcije nivoa menadmenta i informacijskog
povezivanja pojedinaca i timova u organizacijsku mreu. Tipian primjer je ribarska mrea
u kojoj vorovi predstavljaju timove, a niti koje ih povezuju predstavljaju informatike veze.
Zahvaljujui informatikim vezama sa svim drugim timovima u mrei, kojima se koordiniraju
meusobni odnosi, nema potrebe za menaderima iji je zadatak u klasinim strukturama bila
koordinacija rada izmeu razliitih timova. Ribarska mrea poloena na tlo nema
hijerarhije, ali ako se jedan vor podigne stvara se hijerarhija ispod vora. Takva hijerarhija je
privremena, a traje dok je jedan tim vodei u nekom poslu.
Mreno zasnovane organizacije su orijentisane na preoblikovanje preduzea u smislu
usmjeravanja svih aktivnosti u kojima preduzee nije najbolje prema vani (outsourcing), a
zadravanja samo onih u kojima je vodee, te formiranja transakcijske mree u kojoj su
povezani resursi razliitih preduzea radi ostvarivanja zajednikog zadatka. Takvo se
preduzee naziva i virtualno poduzee jer je prividno, odnosno ne postoji u formalno pravnom
smislu. To je nehijerarhijska organizacija nezavisnih preduzea koji samostalno odluuju o
ulasku u mreu s drugim preduzeima s kojima razmjenjuju sirovine, materijale, informacije,
kadrove, znanja, tehnologiju itd. Moderno virtualno preduzee funkcionira na temelju
transakcijske mree upravljane upotrebom vrhunskih multimedijalnih i informatikih
tehnologija, a najvaniji sudionici su voditelj mree, menader vodeeg preduzea i
menaderi preduzea partnera. Voditelj mree izgrauje i odrava strukturu i infrastrukturu
mree, koordinira rad, dodjeljuje radne zadatke te vri nadzor nad ispunjenjem ugovornih
obaveza. Menader vodeeg preduzea je esto najvaniji akter jer ukoliko vodee preduzee
snosi najvei rizik njegove odluke imaju najveu teinu. Menaderi preduzea partnera u
mrei participiraju u radu i odluivanju u skladu s utvrenim ugovorima, a snaga njihovih
odluka zavisi o riziku kojeg su preuzeli ugovorom.
Prednosti mrene organizacione strukture: omoguuje visoku fleksibilnost i prilagodljivost
dinaminoj okolini, stvara "najbolje od najboljih" preduzea, omoguuje da svaka lanica
moe afirmirati osebujne kompetencije, omoguuje globalnu ekspanziju i globalnu
konkurentnost, reducira administraciju, moe proizvesti sinergijske rezultate.

11
Nedostaci mrene organizacione strukture: oteana je kontrola, teko je upravljanje
meusobnim odnosima izmeu lanica, slabi lojalnost zaposlenih, postoji realna mogunost
da se drugim lanicama mree omogui uvid u vlastiti knowhow, odravanje lanstva i koristi
od njega mogu biti problematini. Najvaniji razlog umreavanja organizacija je smanjivanje
nivoa nesigurnosti u poslovanju i sve sloenija i turbulentnija okolina. Ukoliko je neko
preduzee dovoljno samostalno i snano da izdri navedene pritiske nije potrebno da ulazi u
mrenu organizaciju.

Sredina u kojoj posluju organizacije postaje sve vie dinamina, razliita, teka, opasna i puna
diskontinuiteta. Prema istraivanju C.K. Prahalada, profesora sa Miigen Univerziteta
konkurentsko okruenje savremenih korporacija obiljeeno je sljedeim promjenama:
1. Prelazak iz poznatog i prijatnog u konkurentsko okruenje;
2. Prelazak sa lokalnog na globalni aspekt poslovanja;
3. Od pristupa preduzee slino nama, prema pristupu preduzea drugaija od nas;
4. Gubljenje jasnih granica izmeu industrija;
5. Prelazak iz stabilnog u promenljivo poslovno okruenje;
6. Preusmjeravanje od posrednika u razmjeni ka direktnom pristupu potroaa;
7. Usmjeravanje od vertikalne integracije prema specijalistima u poslovanju; i
8. Preorijentacija sa specijalizovanog na sticanje irokog znanja;
Da bi organizacija u takvim uslovima bila uspjena, ona mora u svoju strukturu da ugradi:
upravljanje promjenama, organizovano naputanje svega to radi, ali i sposobnost da kreira
novo. Kako navodi eminentni P. Drucker, sposobnost da organizacija kreira novo, zahtjeva da
se u njeno tkivo ugrade tri sistematske prakse:
Svaka organizacija zahtjeva stalno unapreenje svega to radi;
Svaka organizacija morae da naui da iskoritava, tj. da razrauje nove primjene iz
sopstvenog uspjeha;
Svaka organizacija mora da naui da inovacija moe i da treba da se organizuje kao
sistemski proces.
Ekonomska teorija definie korporaciju kao drutvo kapitala u kome je vlasnitvo
diversifikovano na veliki broj ackionara i odvojeno od funkcije upravljanja. U korporaciji se
vri razdvajanje kontrole od vlasnitva, kontrolu vre profesionalni menaderi koji ne moraju
da imaju ni jednu akciju, a vlasnici gube kontrolu nad preduzeem. Korporacija predstavlja
najsloeniji organizacioni oblik preduzea inei zajednicu razliitih interesnih grupa:
akcionara, menadmenta, kreditora, zaposlenih, kupaca, dobavljaa, lokalne zajednice.
Informatika privreda predstavlja drugaije okruenje preduzea u kome ono realizuje svoju
strategiju u odnosu na industrijsku privredu pri emu se akcenat stavlja na resurse koje
preduzee koristi u cilju maksimiranja vrednosti. U industrijskoj ekonomiji preduzea su
stvarala vrijednost koristei fiziku aktivu (zemljite, zgrade, opremu i zalihe) vrei
transformaciju u gotove proizvode. Istraivanja pokazuju da je knjigovodstvena vrijednost

12
materijalne aktive danas, na nivou manjem od 25% trine vrijednosti preduzea to ukazuje
da nematerijalna aktiva predstavlja vie od 75% trine vrijednosti preduzea. Vrijednost
nematerijalne aktive direktno zavisi od organizacionog konteksta i strategije, ona je vrsto
vezana za procese kojima se transformie u konane ishode. Po svojoj prirodi, vrijednost
nematerijalne aktive je potencijalna ona moe stvarati trinu vrijednost, ali ona sama nema
trinu vrijednost. Tek svojim korienjem u internim procesima, dolazi do transformacije
njene potencijalne u realnu vrijednost.
U savremenom periodu najvie dolazi do izraaja nemogunost finansijskih pokazatelja da
obuhvate nematerijalne resurse preduzea i druge nefinansijske sposobnosti preduzea, kao i
stepen ostvarenja nefinansijskih ciljeva (odnosi sa kupcima, zaposlenima,) koji u
savremenom periodu postaju kritini za uspjeh preduzea. Pad u relativnom znaaju opipljive
aktive doveo je do smanjenja znaaja finansijskih mjerila poslovnog uspjeha zbog njihovog
gubitka moi za usmjeravanje ulaganja u profitabilna podruja. Investitorima su bili potrebni
novi sistemi mjerila performansi i uspjeha koji bi bili sastavljeni ne samo od zaostajuih
indikatora izraenih u finansijskim mjerilima uspjeha ve i od vodeih indikatora kao
pokretaa u ostvarenju buduih finansijskih performansi izraenih u nefinansijskim mjerilima.
Imajui u vidu navedene prednosti i nedostatke finansijskih pokazatelja mogu se izvui
zakljuci da su finansijski pokazatelji u sistemu ocjene finansijske uspjenosti preduzea
neophodni, ali da se s obzirom na njihove nedostatke moraju kombinovati sa itavim nizom
dopunskih pokazatelja.3

ZAKLJUAK

Globalizacijom svjetske ekonomije stvoreno je ogromno trite sa jakim inostranim

konkurentima. Preduzea su danas primorana na jo veu incijativu na polju inovacija i
daljem smanjenju trokova poslovanja.Talas novih tehnolokih prodora kreira nove
3
http://studenti.rs/skripte/menadzment/karakteristike-savremenih-korporacija/

13
industrijske oblasti. Razvoj i primjena informacionih tehnologija doprinosi daljem rastu
produktivnosti u svim granama ekonomije. Dananje kompanije koje budu osvojile primjenu
novih tehnologija moi e da raunaju na vee profite i nastup na veem dijelu trita. Sve bi
to trebalo da obezbjedi bri ekonomski rast, manje budetske deficite i talase inflacije, kao i
poveanjeivotnog standarda. Meutim sa sve veim stepenom globalizacije, brze tehnoloke
promjene neizbjeno dovode do velike dislokacije i nesigurnosti za zaposlene i kompanije,
kao i do poveanja trenutne ekonomske i finansijske nestabilnosti i kolebljivosti u
svijetu.Tehnologija je postala kljuni faktor konkurentnost poslovanja i ekonomskog rasta.
Rast ekonomskih aktivnosti uzrokovan je, u velikoj mjeri, intenzivnim razvojem znanja.
Visoke tehnologije, prvenstveno informacione, omoguile su poveanje konkurentnosti i
rast kompanija. Kompanije samostalno ili kroz partnerstvo ulau poveane napore u ouvanje
i pospjeivanje tehnolokih prednosti kao kljunom faktoru svoje kompetentnosti i
konkurentnosti. Brze promjene u svjetskoj privredi predstavljaju za savremena preduzea i
rizik i ansu. Ma koliko da su okolnosti u jednoj zemlji ili na jednom tritu povoljne, uspjeh
ni jednog preduzea nije siguran. Prevazilaenje ovih izazova je mogue uz adekvatno
organizaciono prilagoavanje svjetskim tokovima globalizacije. Dakle, prihvatanje
internacionalizacije ili globalizacije kao baznog okvira poslovnih aktivnosti u ovom trenutku
je nunost.
Uslov opstanka preduzea jeste meunarodna orijentisanost zato to dananju meunarodnu
ekonomije determiniu tri kljuna faktora: kontinuirana integracija svjetske ekonomije, brze
tehnoloke promjene i kreiranje konkurentskog okruenja na globalnoj osnovi.

Da bi organizacija, u uslovima kada je sredina sve vie dinamina, razliita, teka, opasna i
puna diskontinuiteta ,bila uspjena ona mora u svoju strukturu da ugradi: upravljanje
promjenama, organizovano naputanje svega to radi, ali i sposobnost da kreira novo. Kako
navodi eminentni P. Drucker, sposobnost da organizacija kreira novo, zahtjeva da se u njeno
tkivo ugrade tri sistematske prakse:
Svaka organizacija zahtjeva stalno unapreenje svega to radi;
Svaka organizacija morae da naui da iskoritava, tj. da razrauje nove primjene iz
sopstvenog uspjeha;
Svaka organizacija mora da naui da inovacija moe i da treba da se organizuje kao
sistemski proces.

Savremena organizacija omoguuje globalnu ekspanziju i globalnu konkurentnost, reducira

administraciju a time omoguava i uspjeno poslovanje .

Literatura

1. H.Muratovi, S. Softi: Menadment, izvodi iz predavanja i vjebi,Sarajevo,

14
 2005.godine
2. Internet
- https://bib.irb.hr/datoteka/576989.WHP-2008-01-1-03_Organizacija_i_reorganizacija.pdf
- http://studenti.rs/skripte/menadzment/karakteristike-savremenih-korporacija/
- http://edukacija.rs/poslovne-vestine/menadzment/organizaciona-struktura

- http:// www.scribd.com/doc

15