UNIVERZITET U TRAVNIKU

FAKULTET ZA MENADMENT I POSLOVNU EKONOMIJU

OPTI MENADMENT I POSLOVNA PSIHOLOGIJA

DRUTVENI SUKOBI
SEMINARSKI RAD IZ SOCIOLOGIJE

KANDIDATI: MENTOR:
Elma Balji doc.dr Mensur Kustura
Naa Kadi

Kiseljak,maj 2016.
Sadraj
Uvod......................................................................................................3
1. Sukobi...............................................................................................4
1.1. Pojam drutvenih sukoba............................................................................5
1.2. Podjela drutvenih sukoba...........................................................................8
1.3. Funkcije i nain rjeavanja drutvenih sukoba............................................9
1.4. Negiranje identiteta- uzrok sukoba...........................................................10
2. Razliiti pristupi drutvenim sukobima.........................................12
2.1. Po Georgu Zimlu......................................................................................12
2.2. Po Maksu Veberu.....................................................................................13
2.3. Po Luisu Kozeru.......................................................................................14
2.3.1. Neofunkcionalistika teorija po Luis Kozeru.......................................15
2.3.2. Odreenje drutvenih sukoba................................................................16
2.4. Po Ralfu Darendorfu................................................................................17
2.4.1. Neofunkcionalistika teorija Ralfa Darendorfa ....................................17
2.4.2. Konfliktni model drutva .....................................................................17
2.4.3. Odreenje drutvenih sukoba ...............................................................18
2.4.4. Regulisanje sukoba ...............................................................................18
2.4.5. Sukobi kao izvor promjena strukture drutva ......................................19
2.5. Po Randalu Kolinsu..................................................................................19
3. Klasni sukobi...................................................................................20
4. Revolucija......................................................................................22
4.1. Marksistiko odreenje revolucije...........................................................23
5. Rat.................................................................................................24
6. Teorija o sukobu civilizacija..........................................................25
Zakljuak.............................................................................................26
Literatura.............................................................................................27

2
Uvod

Na samom poetku drutvene evolucije izmeu rasno razliitih hordi, ujedinjenih krvnim
srodstvom i istovjetnim ekonomskim interesima, voena je nemilosrdna borba, jer je svaka od
njih htjela da pobolja svoj poloaj i povea sredstva za opstanak. Proces potinjavanja i
eksploatisanja pobijeenih etnikih grupa od strane pobjednikih, doveo je do stvaranja
drave i nove historijske epohe. Ustrojstvom drave "kao dijela ovjeanstva koji organizuje i
kontrolie jedna suverena manjina", propalo je "prirodno stanje" i umjesto njega razvilo se
novo"drutveno stanje". Ali, time sukobi i konflikti, nisu prestali nego su samo
preinaeni.Umjesto spoljne borbe meu grupama razvile su se klasne i politike borbe unutar
drutva motivisane ekonomskim interesima, ambicijama, slavoljubljem, dinastikim
interesima i raznim drugim idealima.
Ljudsko drutvo predstavlja ukupnost drutvenih pojava, odnosno povezano ponaanje i
djelovanje ljudi, koje izaziva promjena u ljudskom drutvu, prirodi ili na samim ljudima.
Ljudi kao pripadnici drutva, kao svjesna, stvaralaka i slobodna bia,slobodna su u izboru
svog ponaanja, to moe dovesti do nesklada. Drutvo moe da postoji samo kada veliki broj
ljudi posmatra veliki broj stvari sa iste take gledita, kada oni imaju isto gledite o mnogim
temama, kad isti dogaaji uslovljavaju iste misli i impresije u njihovim glavama. Drutvena
harmonija odnosa je idealizovani cilj, a drutveni sukobi stvarnost u ljudskoj zajednici.
Drutvena grupa je relativno trajna i ureena zajednica veeg ili manjeg broja ljudi koji na
osnovu poloaja u njoj uestvuju u vrenju razliitih djelatnosti radi zadovoljavanja
mnogobrojnih linih i drutvenih potreba .Drutveni odnos je osnovni pojam za razumijevanje
drutvene dinamike, jer drutvo funkcionie putem odnosa koji se uspostavljaju izmeu
pojedinaca i drutvenih grupa. Kao posljedica raznih oblika eksploatacije savremeni svijet je
optereen problemima ije nagomilavanje ili razrjeavanje u savremenom drutvu stvara
konfliktne situacije i sukobe.U drutvu kao dinamikom totalitetu postoje i djeluju razliite
vrste drutvenih procesa. Pored integrativnih postoje i dezintrgrativni, tj.disolutivni procesi;
pored kontinuiteta i diskontinuitet. U njemu pored kooperacije i harmonije meu razliitim
drutvenim grupama i elementima drutvene strukture, postoje i djeluju razliite vrste
drutvenih konflikata, tako da se sa pravom govori da su drutveni sukobi ne samo neizbjeni
pratilac ivota, ve i neto to je imanentno drutvenom ivotu .

Historijski razvoj drutva kao cjeline i drutvena pokretljivost unutar jednog drutva ne
odvijaju se bez unutranjih napetosti, bez manje ili vie otvorenih sukoba.

3
1. Sukobi

Konflikt ili sukob je pojava opozicionog odnosa meu ljudima ili grupama. Grupa je skup
dvije ili vie osoba, koje su meusobno povezane zajednikim ciljevima, potrebama i
interesima. Kada pojedinci ili grupe rade zajedno, uvijek, postoji mogunost njihovog
meusobnog sukoba. Sukobi se javljaju kada kod pojedinaca ili grupa postoji rivalstvo ili
razlika u gleditima o nekom problemu.Sukob interesa dva ili vie pojedinaca ili drutvenih
grupa predstavlja stanje koje se zove konfliktna situacija. Takvo stanje nastaje kada pojedinac
ili grupa tei ostvarenju odreenog cilja, a istovremeno druga grupa ili pojedinac se
suprostavljaju tome. Sukobi udrutvenom ivotu su permanentna pojava. Ljudski ivot se ne
moe odvijati bez konflikata. Zbog toga se i razvoj drutva ostvaruje kroz kontinuirani proces
postojanja i rjeavanja drutvanih sukoba. Sukob je ekstremni disocijativni proces; on,
meutim, ukljuuje vrlo velike varijacije u intenzitetu antagonizama, poev od krenja pravila
do otvorene borbe.Konflikti se mogu javiti izmeu samih pojedinaca, izmeu pojedinaca i
odreenih grupa ili zajednica, izmeu pojedinaca i drzave, izmeu odreenih grupa ili
zajednica i drave, izmeu samih drava.Sukobi meu ljudima su neizbjeni . Sukobi koji se
javljaju meu ljudima u okviru iste organizacije, kao svakodnevne nesuglasice, konfrontacije i
politike borbe, kojezajednicki nazivamo meuljudski sukobi u preduzeu.1
Ljudi kao pojedinci i kao pripadnici drutvenih grupa oduvijek su se sukobljavali zbog
razliitih stvari. Vjerovatno e tako biti i u budue. Sukobi su dio samog drutvenog ivota,
ali i ivota kao takvog. Po ljudskim rtvama i materijalnim razaranjima nesumljivo su najtei,
zapravo najtraginiji, ratni sukobi i krvave revolucije. Hegel ima pravo kad kae da je istorija
velika ljudska klanica2. Humanisticka drutvena misao i sve glavne religije polaze od stava
da je drutveni napredak povezan sa mirom i nenasiljem. Meutim, u stvarnoj historiji, i
drutveni napredak i drutveni nazadak veinom su natopljeni krvlju. Od kada postoji
civilizacija, u periodu od nekih 5000godina, bilo je 15.000 ratova i samo 300 godina potpunog
mira na cijeloj planeti.
Treba razlikovati drutvene sukobe i sukobe u drutvu. Drutveni sukobi se rjee javljaju,
velikog su inteziteza, irokih razmjera i obuhvataju velike mase, tj.masovni su, brojni.
Postojanje druvenih sukoba dovodi do velikih promjena u drutvu. Dok su sukobi u drutvu
este pojave, gotovo svakodnevne, malog su inteziteta i uesnici mogu biti pojedinci ili grupe.
Lako se rjeavaju, ne ostavljaju krupne posljedice u drutvu.Postoje razliite vrste drutvenih
konflikata: ekonomski, politiki, ideoloki,klasni, rasni, vjerski, generacijski, radni i mnogi
drugi.

1
Dr.Zoran Vidojevi Uvod u sociologiju,1997.god., str.120-122

2
Prof. Dr.Vlajko Petkovi Sociologija,VP,aak,2008.god.,str.289.

4
1.1. Pojam drutvenih sukoba

Teorijska misao o drutvenim sukobima ima veoma irok raspon. Ona se kree od njihovog
tretiranja kao neeg nepoeljnog i neprirodnog , zatim, njihovog shvatanja kao elementa koji
pripada samoj biti drutvenog ivota, njihovih funkcija kao neega to doprinosi jedinstvu
grupa u sukobu i celokupnom drutvenom razvoju, pa sve do njihove apsolutizacije unutar
horizonta izopaene dijalektike, razliitih oblika socijaldarvinizma ili rasistikih pristupa koji
socijalne sukobe tretiraju kao materijalizaciju ivotne snage i volje za mo, sredstvo
odabranih za potinjavanje i porobljivanje drugih ljudi i naroda.Socijalni sukobi imaju neto
kvalitativno novo i vie u odnosu na ispoljavanje neslaganja stavova i suprotstavljena
zalaganja na temelju tih stavova. Oni su u sutini aktivna praktina suprotstavljanja
kolektivnih drutvenih subjekata koji po intezitetu,obimu i uinku daleko prevazilaze
neslaganja i na njima zasnovana ponaanja. Drutveni sukobi su, pored ostalog, velike
kolektivne akcije.
Drutveni sukobi izbijaju u svim savremenim drutvima, pa se moe tvrditi da su oni
neizbjean pratilac drutvenog ivota i karakteristian oblik odnosa u drutvu. Mogu postojati
u vie ili manje prikrivenom vidu, vie ili manje nasilno.Drutveni sukobi se mogu odrediti
kao oblik interakcije u kojoj jedan subjekt (drutvena grupa, organizacija, ili njihov neki
dio), u tenji za ostvarenjem svojih interesa, svojom svjesnom akcijom onemoguava
ostvarenje interesa drugog subjekta, ili koji svojom akcijom onemoguava ostvarenje interesa
drugog subjekta, ili koji svojom akcijom eli da uniti drugog subjekta.3
Drutveni sukob je zato neto mnogo vie od takmienja aktera i suparnika.Bezbrojne su
situacije takmienja u ljudskim odnosima. Relevantne su samo drutvene borbe oko znaajnih
dobara i vrijednosti. Taj bitan momenat dolazi do izraaja u odreenju drutvenih sukoba,
koje daje L.Kozer. Ovaj poznati teoretiar smatra da je socijalni sukob ...borba za
ostvarivanje vrijednosti i statusa, za mo ili ak i za oskudna sredstva dovoljna za puko
preivljavanje. Cilj strana u sukobu nije samo ostvariti svoje postavljene ciljeve ve
istovremeno onemoguiti, suzbiti i obesnaiti protivnika. Takvi sukobi mogu buknuti meu
pojedincima, kolektivitetima ili izmeu pojedinaca i kolektiviteta. Meugrupni, odnosno
sukobi kolektiviteta jesu stalna pojava u drutvenom ivotu".
Prema drugoj definiciji ovoj autor socijalni sukob odreuje kao "borbu oko vrijednosti i
polaganja prava na status koji nedostaje, na mo i sredstva, borbu u kojoj meusobno
suprostavljeni interesi jedan drugoga neminovno ili neutraliu ili povreuju ili potpuno
iskljuuju".
Polazei od navedenih definicija, uz pokuaj da se one pojednostave,drutveni sukobi bi se
mogli odrediti kao borbe izmeu i unutar drutvenih grupa za ostvarivanje interesa i
vrijednosti koji su meusobno opreni. Najei izvori drutvenih sukoba su nejednakosti u
drutvenom poloaju pojedinaca i grupa, odakle proizilazi i suprostavljenost njihovih interesa.
Interesi pojedinaca i grupa mogu biti veoma razliite prirode i to:
preraspodjela dohotka i nacionalnog bogatstva,
3
Dr.Milan Mikovi - Sociologija, Beograd, 2003.god., str.372-376

5
 preraspodjela moi i sticanje ove ili one vrste dominacije,

ostavrivanje misije (istorijske, nacionalne, vjerske, kulturne),

osvajanje tue teritorije ili odbrana svoje u sluaju rata,

bitna promjena drutvenih odnosa (u sluaju revolucije) ili ouvanje statusa quo,itd

O sutini i izvorima drutvenih sukoba postoje tri gledita:

1. U biologistikim interpretacijama ti se izvori nalaze u egoistinosti i agresivnosti same
ljudske prirode pa sukobi nisu nita drugo nego oblik ispoljavanja agresivnosti,
2. Psihologistika shvatanja, naglasak stavljaju na neadekvatnu ili nepotpunu
socijalizaciju kao i na anksioznost i frustriranost pojedinca ili grupe pa su sukobi,zapravo,
nain oslobaanja ili pranjenja napetosti,
3. Sociologistika shvatanja polaze od drutvene uslovljenosti svakog pa i najlinijeg
sukoba
U svim tim sluajevima postoje opreni ili nepomirljivi interesi drutvenih grupa, odnosno
globalnih drutava drava, kada je rije o ratu kao najteem obliku drutvenih sukoba.
Vrijednosti zbog kojih nastaju drutveni sukobi su, takoe, veoma razliite.Meutim, one su
esto povezane sa interesima. Tako egalitaizam (tenja za drutvom jednakosti),kao vrijednost
ima interesnu podlogu u nastojanju donjih klasa i slojeva da se izvri preraspodjela
materijalnih i drugih dobara u njihovu korist. Isto vai za vrijednosti slobode, demokratije,
ravnopravnosti itd. Te vrijednosti su posredovane razlikama u drutvenom poloaju,
shvatanjima njihovog sadraja i naina kako ih ostvarivati. One imaju univerzalnu vanost, ali
su prihvatane zavisno od tih razlika usljed kojih dolaze do sukoba u nastojanjima da se one
ostvare.Interesi mogu biti i iracionalni, no oni su i tada objektivno postojei, mada se i takvi
interesi najee mjeaju sa racionalno motivisanim interesima. I jedni i drugi su socioloka
injenica.Ciljevi i sredstva drutvenih grupa u sukobu mogu biti isti, a da su im interesi
opreni. Tako, na primjer, partije kao svojevrsne drutvene interesne grupe imaju isti
cilj:osvajanje vlasti istim sredstvima, pobjedom na izborima, ako usvajaju pravila
parlamentarne demokratije. Ali interesi su im opreni svaka eli da vlast osvoji za sebe,a da
druge porazi.Drutveni sukobi, ne moraju da znae totalnu pobjedu ili totalni poraz
sukobljenih strana. Ali, oni se uvijek vode zato da se pobjedi, ili bar da se ne doivi poraz u
ostvarivanju vlastitih interesa. Kompromisi su rezultat ravnotee snaga ili svjesnog izbora da
bi se sprijeile ove ili one rtve i tete u sukobima. Meutim, u naelu drutvene grupe u
sukobu, posebno politike organizacije, tee pobjedi i dominaciji nad protivnikom. Ako je
drutvo demokratsko, onda je pobjeda po svom karakteru politika i ne znai unitenje
protivnika. Ona je otvorena i za dio interesa protivnika, stoga i za vei ili manji kompromis. I
obratno, ako je drutvo nedemokratsko, onda politiki poredak tei totalnoj eliminaciji
protivnika, ak i njegovom fizikom unitenju. 4
Uzroci drutvenih konflikata su mnogobrojni, a osnovna podjela je na uzroke objektivne i
subjektivne prirode.

4
Prof. Dr.Vlajko Petkovi -Menament ljudskih resursa ,VP, aak, 2006.god.,str.236

6
Objektivni uslovi drutvenog ivota drutvene stvarnosti stvaraju okolnosti u kojima postoji
suprotnost interesa izmeu razliitih drutvenih grupa. U tu kategoriju suprotnosti spadaju
klasni, rasni, nacionalni i meunarodni konflikti.
Subjektivni uslovi odnosno inioci sa druge strane, kao to je ljudska psiha, proces stvaranja
drutvene svijesti, nain na koji ljudi shvataju, percipiraju i tumae odreenu drutvanu
stvarnost, takoe moe biti izvor odreenih sukoba.
Imajui u vidu nesaglasnost razliitih grupnih interesa i neusklaenost(neravnomjernost) i
drutvenom razvoju kao dva najznaajnija uzroka drutvenih sukoba,logino je pretpostaviti
da u odreenim konfliktnim situacijama obino preovlauje jedna od dvije vrsta uzroka.
Kod klasnih ili meuprofesionalnih sukoba, njihov meusobni antagonizam proizilazi, po
pravilu, iz nejednakog drutvenog poloaja koji razliite klaseili profesije zauzimaju u
drutvenom sistemu (npr.suprotnost i mogui sukobi izmeu manuelnih i nemanuelnih
zanimanja).
Kod nacionalnih i vjerskih konflikata uzrok nisu njihovi dijametralno suprotni interesi, po
kojima bi se jedna nacionalna ili vjerska grupa razlikovala od druge. Drugim rijeima, nema
antagonistikih nacija ili antagonistikih vjerskih grupa, kao to je bilo antagonistikih klasa u
historiji. Do napetosti i sukoba izmeu razliitih etikih grupa, odnosno vjerskih zajednica,
dolazi, sa jedne strane, usljed regionalne nejednakosti u ekonomskoj razvijenosti i
koncentracije materijalnog bogatstva izmeu podruja u kojima ive ove grupe i, sa druge
strane, zbog nejednakosti u politikom i drugim pravima ovih grupa u datom sistemu.
Konflikti izmeu raznih etnikih i vjerskih grupa mogu da budu tei i ei nego meuklasni
ili meuprofesionalnisukobi.

1.2. Podjela drutvenih sukoba

5
Oblici drutvenih sukoba veoma su razliiti.
Po jednoj tipologiji, koja polazi od njihove binarne podjele, oni mogu biti:
nasilni i nenasilni;

protivsistemski i unutarsistemski;

optedrutveni i parcijalni;

racionalni (realni) i iracionalni (nerealni);

normalni i patoloki;

meugrupni i unutar-grupni;

dugotrajni i ogranienog trajanja;

latentni i manifestni itd.

5
Prof.Dr.Zoran Vidojevi - Uvod u sociologiju,1997.god., str.123.

7
Po drugim kriterijumima razvrstavanja, sukobi mogu biti:
klasni i unutar-klasni,

meu-nacionalni i unutar-nacionalni,

politiki (u uem i irem smislu), ratni, vjerski, unutar-vjerski,

ideoloki,meugeneracijski i unutar-generacijski , itd.

Postoji i slijedea podjela sukoba:

klasni i profesionalni sukobi - su najneposrednije povezani sa razlikama u drutvenom
poloaju,
nacionalni, vjerski i rasni sukobi - se na specifine naine prepliu sa klasnim
antagonizmima ali u mnogome zavise od regionalnih,ekonomskih i politikih
nejednakosti kao i od razliitih duhovnih tradicija.
meugeneracijski sukobi - su samo donekle bioloki uslovnjeni i vie zavise od tempa
drutvenih promjena i razlika u vrijednosnim orijentacijama izmeu roditeljske i
omladinske kulture

Mogua je i klasifikacija prema drutvenoj oblasti u kojoj izbijaju sukobi industrijski,

politiki, kulturni. Rat je najei oblik politickog sukoba u kome se tei pokoravanju ili
unitavanju neprijateljske strane.U posljednje vrijeme veoma su se razvila socijalno
psiholaka i srodna istraivanja usmjerena na pacifikaciju i regulaciju drutvenih sukoba te se
ak poelo govoriti o konfliktologiji.

1.3. Funkcije i nain rjeavanja drutvenih sukoba

6
Drutveni sukobi imaju razliite, esto i meusobno sukobljene funkcije, zavisno od toga
kakva je priroda drutvenih sukoba. Grubo podjeljene, te funkcije mogu biti drutveno-
pozitivne i drutveno-negativne, iako se u stvarnom ivotu te dvije vrste funkcija mjeaju.
Bitno je koja od njih preovlauje u konkretnom sukobu. Drutveni sukobi imaju jednu od
vanih pozitivnih funkcija u tome to pokazuju da postoji neki problem koji ih izaziva,
problem koji treba rjeavati. U tom smislu, sukobi imaju potencijalno drutveno-
mobilizacijsku funkciju, usmjerenu ka tom rjeavanju(naravno, ne u svakom pojedinanom
sluaju).Sukobi su inilac drutvene dinamike, kroz sukobe se drutvo kree. Zato se moe
rei da sukobi imaju drutveno-razvojnu funkciju.
G.Ziml kae da sukob proiava vazduh i javlja se kao forma socijalizacije. Sukobi takoe
imaju potencijalno integrativnu funkciju unutar jedne drutvene grupe koja se sa drugim

6
Prof.Dr.Zoran Vidojevi - Uvod u sociologiju,1997.god., str.123

8
drutvenim grupama bori za neke, za nju vane interese, odnosno vrijednosti. Oni mogu imati
funkciju integracije cijelog drutva, odnosno drave u uslovima neke spoljane opasnosti po
zajedniki ivot u konkretnom drutvu (dravi), posebno ako doe do ratnih sukoba sa drugim
dravama.Drutveni sukobi mogu imati modernizacijsku funkciju. Takvu funkciju mogu imati
prije svega klasni sukobi. Oni mogu tjerati vlasnike preduzea na usavravanje tehnologije i
na poboljanje uslova rada i zarada zaposlenih, na participaciju u odluivanju o nizu vanih
pitanja u preduzeu, itd. Slinu funkciju u pogledu modernizacije politikog sistema i
politikog ivota uopte, mogu imati politiki sukobi meu partijama ako se vode po
utvrenim pravilima demokratske igre.
Smatra se da postoje etiri osnovne strategije u rjeavanju konfliktnih situacija:
- nadmetanje,
- poputanje
- neaktivnost
- rjeavanje problema.
Primjenom pravnih propisa rjeavaju se konflikti u drutvu uz potovanje optih ljudskih
vrijednosti: slobode, jednakosti, pravde, potovanja ljudskog dostojanstva, prava i slobode
oveka, istine, demokratije

1.4. Negiranje identiteta-uzrok sukoba

7
Ako pogledamo neke od dananjih svjetskih sukoba vidjeemo da u mnogima od njih
moemo pronai i religijsku komponentu. Neke od tih sukoba prati i epitetdugotrajni.
Zakljuake do kojih je, izuavajui dugotrajne drutvene sukobe, doao Edvard E. Azar i iznio
u tekstu Dugotrajni meunarodni konflikti: deset prijedloga.Kao uzrok dugotrajnih
drutvenih sukoba, Azer navodi negiranje onih elemenata koje razvoj svih ljudi i drutava
zahtjeva i ijem ispunjenju svi tee.
To su sigurnost, samobitnost identiteta, drutveno priznanje identiteta i djelotvorno uee u
procesima koji odreuju uslove sigurnosti i identiteta, kao i drugih potreba razvoja.
Stvarni uzrok konflikta je negiranje onih ljudskih potreba koje su zajednike svima, a tenja
za njihovim ispunjenjem je ontoloki poriv svih ljudi. Situacije dugotrajnih drutvenih sukoba
u svijetu, kojih je bilo oko ezdeset kada je Azer pisao ovaj tekst, nisu jedinstveni sukobi. Oni
se ine jedinstvenim zato to im neke lokalne okolnosti, historije i stavovi daju individualnost.
Ali ovi sukobi imaju neke zajednike strukturalne karakteristike. Iz tog razloga oni su
predvidivi.
Dugotrajni drutveni konflikti su, uopte uzev, situacije koje nastaju iz pokuaja ljudi da se
suprostave uslovima u kojima se osjeaju da su ugroeni zbog:
1.negiranja posebnog identiteta strane u politikom procesu,

7
www.scibd.com

9
 2.odsustva sigurnosti sopstvene kulture i vrijednosti i
3.odsustva djelotvornog politikog uea posredstvom kojeg se ugroenost moe
ukloniti.

Praenje konflikata pokazuje da se ljudskim potrebama i duboko usaenim kulturnim

vrijednostima ne moe trgovati, trampiti ili cjenjkati. O njima se ne moe pregovarati. Trenuci
saradnje nisu dovoljni da bi se smirili dugotrajni drutveni sukobi. Mjere kojima se napetosti
smanjuju mogu da uine konflikt kratkorono podnoljivim, ali rjeavanje konflikta obuhvata
daleko kompleksniji proces od pukog upravljanja konfliktom. Najkorisnija jedinica analize u
situacijama dugotrajnog drutvenog sukoba je grupa koja dijeli zajedniki identitet rasna,
religiozna, etnika,kulturna, itd. Grupa koja deli zajedniki identitet prua vie informacija od
nacionalne drave. Veina nacionalnih drava u savremenom meunarodnom sistemu su
neintegrisane, vjetaki grupisane i povezane, i u potpunosti nesposobne da potstaknu
lojalnost i graansku kulturu, uprkos snazi nacionalizma i sofisticiranih strategija
komunikacije. Unutranje i meunarodno okruenje su samo arene. Bez obzira na arenu u
kojoj se akteri ponaaju, oni to ine da bi zadovoljili svoje potrebe.Motivacije za akciju su
unutranje, a ne sistemske ili meunarodne. Da bi se konflikti trajno rijeili, potrebne su
odgovarajue decentralizovane strukture. Namjena ovih struktura je da slue psiholokim,
ekonomskim i socijalnim potrebama grupa i pojedinaca u okviru nacionalne drave. U
situacijama dugotrajnog drutvenogsukoba, visoko centralizovane drutvene strukture su
izvori konflikta. One smanjuju mogunost da se meu grupama razvije osjeaj zajednitva,
poveavaju otuenje i uskrauju grupama sredstva za ostvarivanje njihovih potreba. Drutva
koja su decenijama trpjela nasilje i mrnju, imaju veoma malo povjerenja u bilo koju vrstu
vladavine lokalne, centralne ili udaljene i postaju cinine. Decentralizovane politike
strukture obezbjeuju okruenje koje dozvoljava grupama da bolje zadovolje svoje potrebe
identiteta i politike potrebe. Jedna od najuasnijih situacija danas u svijetu je istovremeno
postojanje konflikta i nerazvijenosti. U situacijama dugotrajnog konflikta, pokuaj rjeavanja
konflikta, bez rjeavanja problema nerazvijenosti je uzaludan. Napori moraju da budu
dvostruko usmjereni. Prouavanjem dugotrajnih konflikata dolazi se do zakljuak da je mir
razvoj u najirem smislu rei.Postoji analogna komplementarnost mira, s jedne, i blagostanja i
slobode, s drugestrane. Resursi se razbacuju u sukobima u kojima svi gube, sukobima meu
ljudima,grupama i dravama-nacijama, a pojedinci su lieni svojih sloboda kada se njihova
energija prinudno mobilie za postizanje zajednikih ciljeva u drutvenim sukobima.Tenzije
su svakako postojale; nijedna drava ne moe provesti 200 godina bez nekog stepena
drutvenog sukoba i ekonomskih tekoa.
Nema sumnje da se do socijalnog dijaloga dolazi sporo i teko. To je sasvim razumljivo jer je
u pitanju ureivanje domena u kojem dolazi do osnovnih drutvenih konfrontacija. Takoe je
tu rije i o domenu u kojem se po pravilu javljaju najtei socijalni sukobi i savremena istorija
ne poznaje tea socijalna sueljavanja, osim, moda, etnikih sukoba.Mnogo je pretpostavki
koje treba obezbediti kako bi se uspjelo u voenju socijalnog dijaloga, pregovaranju i
smirivanju socijalnih tenzija. Jedino to je tu izvjesno,to je da je socijalni dijalog do sada
esto potvrivan put za postizanje odreenog nivoa socijalne stabilnosti. Stoga, skupa sa
injenicom da moderna drutva sve manje poznaju oblike totalnog podjarmljivanja kao
ishoda odreenog sukoba, socijalni dijalog se pojavljuje kao jedina alternativa.

10
Otuda ovdje socijalni dijalog vidimo u okviru alternativa kao to su konfrontacija ili dijalog,
sukob ili razgovor - pri emu je za nas, kao to je reeno, dijalog jedina alternativa...Moe
se rei da je danas uobiajeno miljenje po kojem je socijalni dijalog glavnih aktera
drutvenog ivota vana procedura u pacifikaciji drutvenih sukoba i obezbjeenju stabilnog
funkcionisanja savremenog drutva. Shodno tome, posebno se istie znaaj socijalnog
dijaloga u drutvima u transformaciji u kojima su drutveni potresi esti i intenzivniji.U stvari,
kod nas se pod socijalnim mirom najee podrazumijeva odsustvo otrih drutvenih
konfrontacija, a jo ee odsustvo ulinih nemira, masovnih demonstracija, protesta, sukoba
graana i policije..

2. Razliiti pristupi drutvenim sukobima

Postoje razliiti pristupi drutvenim sukobima , meu kojim su slijedei:

8
Makijaveli i Hobs objanjavaju konfliktna ponaanja ljudi njihovom opakom ljudskom
sutinom; svijet koji ih okruuje pun je prijetnji i nasilja, drutveni poredak se zasniva na
prinudi, a politiku vide kao oblik borbe za mo.
Po Kontovom gleditu, u samoj sri drutva je drutvena saglasnost, kod Dirkema kolektivna
svijest dok su sukobi neka vrsta bolesti ili patologije drutva koju treba lijeiti i uklanjati.
Po Marksu i marksovski orjentisanim gleditima sukob (klasnih) interesa je unutranja
osnova drutvenog razvoja. U nekim Marksovim odreenjima klase pominju se zajednika
borba sa jedne, i neprijateljska suprotstavljenost, sa druge strane.
Izdvojena gledita su po Georgu Zimlu,

2.1 Po Georgu Zimlu

Nastojei da sociologiju osamostale u odnosu prema posebnim drutvenim naukama, jedan

broj njemakih i amerikih sociologa je u odreivanju predmeta njenog prouavanja poao od
formalistikog shvatanja.
Prvi u nizu tih autora bio je Georg Zimel (1858-1918). Sociologija je za njega geometrija
drutva. Ona, poput geometrije, prouava oblike drutvenog ivota ljudi, dok se posebne
drutvene nauke bave sadrajem drutvenih odnosa. Drutveni ivot ljudi za Zimela je
interpersonalni odnos izmeu pojedinaca. Sadraje tih odnosa i njihove rezultate i tvorevine
prouavaju, svaka u svojoj oblasti, posebne drutvene nauke, dok sociologija prouava oblike
tih odnosa - podreenost i nadreenost, sukobe i saradnju i slino, vrei njihov opis,
klasifikaciju i objanjenje.
Georg Zimel smatra da je sukob u drutvu neizbjean i da ni empirijski ni teorijski nije
mogua harmonina drutvena grupa. Po njegovom, miljenju, unutranja neslaganja i
suprotnosti organski su povezane sa elementima koji dre grupe zajedno. To znai da je sukob
8
http://www.crnarupa.singidunum.ac.yu/

11
oblik drutvenosti. Za razliku od Marksa, Zimel smatra da se drutvne strukture ne sastoje
samo od onih koji vladaju i koji su potinjeni, ve iz raznovrsnih, tijesno povezanih procesa
asocijacije i disocijacije. Sukob kao komponenta drutvenih odnosa ima pozitivnu funkciju,
jer vodi uspostavljanju jedinstva i ravnotee u grupi i meu grupama.On razlikuje realistike
od nerealistikih drutvenih sukoba. Prvi se vezuje samo za sredstvo da bi se postigao
odreeni cilj. Ova vrsta sukoba moe se izbjei ukoliko se pronau druga odgovarajua
sredstva za postizanje istih ciljeva. Nerealistiki drutveni sukob iskljuivo je odreen
subjektivnim osjeanjima, to jest kad postoje neke unutranje napetosti, koje mogu biti
razrjeene jedino pomou borbe, i kada ne postoji mogunost da se sukob izbjegne, ali je
mogua zamjena sa obzirom na objekat u tom pogledu. U stvarnosti ne postoje isti sluajevi
ve kombinacija jednog i drugoga, tako da analizom treba utvrditi koji elementi koliko
preovlauju. Zimleova interpretacija drutvenih sukoba blia je funkcionalizmu nego
Marksovom shvatanju, za koga je drutveni sukob osnovna pokretaka snaga drutvenog
razvoja.Zimelova teorija bila je dobro poznata u formalno sociolokoj ikakoj koli. Njeni
predstavnici su smatrali da u savremenom drutvu, sukob izbija samo povremeno i lino dok
je konkurencija neto kontinuirano i nelino. Moral i pravo institucionalizuju i minimalizuju
sukobe koji preko kompromisa prelaze u prilagoavanje.

2.2. Po Maksu Veberu

Njemaki sociolog Maks Veber odreuje sociologiju kao nauku razumijevanja koja izuava
unutranji smisao, znaenje drutvenih pojava. Na poetku treeg milenijuma moemo
konstatovati da je nacionalno pitanje u svim njegovim aspektima znaajno. Ve dva vijeka,
nacionalne razlike predstavljaju izvor drutvenih i politikih sukoba. Moe se tvrditi da su
nacionalni sukobi naslijee rasnih podela i sukoba. Historijski korjeni rasizma nalaze se u
irenju evropskog kolonijalizma odXV do XX veka. U tom razdoblju iz Evrope se iselilo oko
100 miliona stanovnika.
Postoje i drugi uzroci meunacionalnih sukoba, koji se navode u teoriji, a to su:
1)etnocentrizam, 2) nacionalna zatvorenost, 3) nejednakosti u pristupu vlasti,
moi,drutvenim poloajima, 4) etnike predrasude, 5) kulturne razlike.
Maks Veber smatra da osnovu sukoba ine nejednakosti izmeu ljudi. On je analizirao ulogu
konflikata u oblasti organizacije, prouavao je konflikte u domenu religije, sukobe izmeu
razliitih drava. On zastupa tezu da smanjenje legitimnosti poveava vjerovatnou javljanja
konflikata u drutvu.Klasinoj funkcionalistikoj teoriji kritiari su zamjerali da je
nedinamika i bezkonfliktna jer se prouavaju samo drutvena integracija, kohezija i
ravnotea u funkcionisanju sistema. U neofunkcionalizmu, meutim, postoji nastojanje da se
otklone ovi prigovori tako to e se prouavati promjene i sukobi ali naravno iz
funkcionalistike perspektive. Naroito se ispituje unutranja dinamika sistema u kome dolazi
do prestrukturacije sistema kako bi se otklonile napetosti izmeu podsistema. Ukazuje se na
pozitivnu funkciju spoljanjeg sukoba koji jaa unutranju koheziju.
9
Neoliberalna struja u sociologiji (Kozer, Darendorf i dr.) traga za pozitivnim funkcijama
sukoba u stabiliaciji i integraciji drutva, to jest zastupa miljenje da je socioloki neplodno
9
Dr.Milan M.Mikovi Sociologija, Beograd, 2003.god., str.374.

12
opiranje za poredak kao to su u prolosti inili Kont, Spenser,Pareto i Veber, na koje se,
zatim, oslanja T.Parsons i drugi sledbenici. Po miljenju neoliberala neke sukobe bi trebalo
nazvati pozitivno funkcionalnimukoliko rjeavajunapetosti izmeu protivnika ili
suparnika. U tom sluaju, sukobi bi imali stabilizacionu i integrativnu komponentu i
spreavali bi dezintegraciju. Najefikasniji nain kontrole sukoba je njihova institucionalizacija
jer se oni tako mogu regulisati. Najznaajniji protagonisti savremenih teorija konflikata su
Darendorf i Kozer.
Neofunkcionalistike teorije-zaokret ka konfliktualizaciji i dinamizaciji funkcionalistike
teorije uinio je najprije Robert K.Merton. On je Parsonov pojamnapetosti u sistemu
zamijenio pojmom disfunkcije.Po Mertonu,funkcije su one posmatrane posljedice koje
doprinose prilagoavanju ili ujednaavanju nekog datog sistema; disfunkcije su one
posmatrane posljedice koje umanjuju prilagoavanje ili ujednaavanje sistema

2.3. Po Luisu Kozeru

10
Drutveni sukobi postoje u svakom drutvu jer pojedinci i grupe istiu svoje suparnike
zahtjeve bilo da se radi o oskudnim sredstvima, ugledu i prestiu, poloaju i moi. Drutvene
strukture se, po miljenju Kozera, razlikuju u nainima na koje doputaju izraavanje
suprotnih zahtjeva. Jedne su tolerantnije prema sukobu od drugih.Vidljivi sukobi ne moraju
uvijek ugroziti temelje drutvenog sistema, sve dotle dok zajednica nije ugroena od nekog
potencijalnog neprijatelja.Luis Kozer odreuje drutveni sukob kaoborbu oko vrijednosti i
polaganja prava na status koji nedostaje, na mo i sredstva, borbu u kojoj meusobno
suprostavljeni interesi jedan drugoga neminovno ili neutraliu, ili povrijeuju, ili potpuno
iskljuuju.
Na tragu Zimelovog uenja, Kozer nastoji da upozori da drutveni sukobi mogu konstruktivno
uticati na upravljanje drutvenim promjenama i na procese integracije drutvenih struktura. Po
njegovom miljenju, svijest ozapostavljenosti ili oteenosti interesa, izaziva sukob. Kad ljudi
osjete da su zapostavljeni u mogunosti ostvarenja svojih interesa u odnosu prema drugim
ljudima, onda se u njima individualno raa revolt prema takvom stanju i taj revolt vodi u
sukob. Kozer smatrada je drutveni sistem, u kojem postoji na desetine opozicionih grupa,
koje djeluju u svim moguim pravcima, u manjoj opasnosti dezintegracije od monolitnog
sistema sa jednom, pa makar samo latentnom linijom konfrontacije.
Po njegovom miljenju jedan od bitnih razloga odsustva otrog sukoba izmeu rada i kapitala
u SAD treba traiti u okolnosti to Amerikanac uestvuje u mnogobrojnim sukobima po svim
moguim linijama (rasa, klasa, nacija, religija, status). No budui da linija sukoba meu tim
grupama ne konvergira, nema opasnosti za stabilnost drutva ucjelini
11
Kozer kae u svom delu da sukob slui za uspostavljanje i odravanje identitetai granica
drutava i grupa. Drugim rijeima, sukob sa drugim grupama zapravo aktivno doprinosi
uspostavljanju i potvrivanju identiteta grupe. Drutva posj eduju institucije koje slue kao
sigurnosni ventili - objekte zamjene na koje se usmjeravaju neprijateljska osjeanja.
10
http://www.crnarupa.singidunum.com/
11
www.mediterran.com

13
Takoe kae jo da je sukob intenzivniji kada izbije izmeu pojedinaca i grupa koji su blisko
povezani. Drugim rijeima, bliski i slini sukobljavaju se strastvenije i krvavije. Sukob sa
spoljanjom grupom blisko zbliava i homogenizuje grupu. Iz ovih razloga, grupe trae
spoljanje neprijatelje da bi odrale unutranji red.Posebno inspirativno, sukob na specifian
nain povezuje i protivnike, kao to i uspostavlja i odrava mo. Neprijatelj se pronalazi,
katkad i izmilja, to je u funkciji ouvanja poretka i moi. Istovremeno, veli Kozer, drutva
posjeduju izvjesne sigurnosne ventile na koje usmjeravaju svoja neprijateljska osjeanja -
sopstvene deurne krivce ili rtvene jarce.

2.3.1. Neofunkcionalistika teorija Luis Kozera

12
Slijedei rezultate Mertonovog preispitivanja Parsonsove teorije, savremeni ameriki
sociolog Luis Kozer u djelu Funkcije socijalnog konflikta nastoji da odredi strukturalni
izvor sukobljavanja i da utvrdi funkcije konflikta u drutvenom sistemu.Kozer smatra da su
sukobi imanentni svakoj drutvenoj grupi i svakom drutvenom sistemu.
Oni izviru iz nejednake raspodjele rijetkih vrijednosti i dobara, od kojih su posebno znaajni:
status,

dohodak i

mo

2.3.2. Odreenje drutvenih sukoba

Drutveni sukob, za Kozera, predstavlja "borbu oko vijrednosti i polaganja prava na rijetke
poloaje, sredstva i mo u kojoj su ciljevi protivnika da neutraliu, onesposobe ili unite svoje
rivale"
Da bi potpunije sagledao ulogu sukoba u grupi, odnosno da bi mogao da prati tok
sukobljavanja, Kozer pravi razliku izmeu neprijateljskih osjeanja i drutvenih sukoba.
Neprijateljska raspoloenja predstavljaju predispozicije za nastanak konfliktnog ponaanja,
dok je sukob poseban oblik neprijateljskih stavova ili osjeanja koja se uvijek ispoljavaju u
uzajamnom djelovanju dvije ili vie osoba.
Do prerastanja neprijateljskih emocija u drutvene sukobe, po pravilu, dolazi kada raspodjela
prava i privilegija izgubi drutveni legitimitet. Upravo se legitimnou, smatra Kozer, moe
objasniti rijetka pojava sukoba izmeu kasta u indijskom kastinskom sistemu,a isto tako i
uestalost sukoba u savremenom drutvu u kome ne postoji tako izraena legitimnost moi i
hijerarhija poloaja.Pretvaranje agresivnih emocija u sukobe ne mora, smatra Kozer, da bude
uvijek disfunkcionalno za drutvene odnose u kojima se javlja. tavie, sukob je esto
neophodan da bi se takvi odnosi odrali i razvijali. Ako u drutvu ne postoje mogunosti da se

12
http://www.crnarupa.singidunum.ac.yu/

14
bijes i nezadovoljstvo iskale u uzajamnim odnosima, pripadnici zajednice mogu reagovati
potpunim povlaenjem, to vodi nagomilavanju potencijalnog naboja koji lako moe da se
aktivira i razbije cijelu drutvenu strukturu.
Funkcija odnosno disfunkcija sukoba, prema Kozeru, zavisi prije svega od pitanja koja su
predmet spora.
Unutranji sukobi koji ne dovode u pitanje osnovne pretpostavkena kojima se temelje
drutveni odnosi su pozitivno funkcionalni za drutvenu strukturu, jer doprinose njenoj
revitalizaciji. Nasuprot tome, sukobi u kojima suprotstavljene strane vie ne dijele osnovne
vrijednosti na kojima poiva drutveni sistem su disfunkcionalni oni uvijek prijete da
potpuno razore strukturu drutva. Na karakter sukoba i njihove posljedice znaajno utie i
struktura drutva u kome se sukobljava.
U totalitarnim i autokratskim drutvima sukobi su, kada do njih doe, po pravilu, intenzivni i
destruktivni po sistem. Kruta struktura takvih sistemane posjeduje odgovarajue mehanizma
kojima bi se efikasno prilagodila promjenjenim okolnostima. Pokuaji totalitarnih sistema da
latentna nezadovoljstva i neprijateljska neraspoloenja koja u sistemu postoje kanaliu
pomou institucija za pranjenje (politiki vicevi, pozorine satire itd.), ili da zamjenom
objekta sukoba, preko institucija "rtvenog jarca", preusmjere agresivna osjeanja i misli, od
originalnog objekta ka sporednom, po pravilu se, na dui rok pokazuju neuspjenim i
nedjelotvornim. Oni mogu privremeno da odgode pojavu sukoba, ali ne i da ga razrjee jer se
u drutvu akumuliraju potisnuta nezadovoljstva to stvara potencijal za razornu eksploziju
samih temelja sistema. Nasuprot tome, u demokratskim i otvorenim drutvima, sa elastinim
strukturama, koja doputaju da se sukobi javljaju i artikuliu, opasnosti od potpunog sloma
drutvenog sistema su, smatra Kozer, malo vjerovatne. Doputajui neposredno izraavanje
suparnikih ciljeva i interesa, takva drutva su sposobna da iznova podese svoje strukture
eliminisanjem izvora nezadovoljstva.

2.4. Po Ralfu Darendorfu

2.4.1. Neofunkcionalistika teorija Ralfa Darendorfa

Mnogo radikalniji od Kozera u kritici klasine funkcionistike teorije i u traganju za novim

teorijskim perspektivama za objanjenje promjena strukture drutvenih sistema je savremeni
njemaki sociolog Ralf Darendorf .
On smatra da su teorijske postavke klasinog funkcionalizma o stabilnosti,integrisanosti,
funkcionalnoj koordinaciji i saglasnosti korisni nauni instrumenti za analizu drutvene
statike, odnosno anatomije drutvene stvarnosti. Meutim,funkcionalistiki, integralistiki
model drutva je nemoan u analizi onih procesa koji vode destabilizaciji drutvenog

15
sistema.Svoju teoriju drutvenih sukoba Darendorf je povezao sa teorijom drutvenih klasa i
klasnih sukoba. On je poao od Marksove teorije klasa i klasne borbe ali je umjesto strukture
vlasti koja se moe utvrditi u globalnom drutvu postavio mnotvo struktura vlasti u svim
oblastima ivota. Slino Marksu, Darendorf kae da u drutvu postoje suprotstavljeni interesi
oko promjene i odbrane postojeeg stanja. Drutveni sukob se izvodi iz strukture socijalnih
jedinica; bez konflikta nema drutvenog progresa. I kodDarendorfa postoji historijsko
poimanje i historijska analiza konflikata kao kod Marksa.Meutim, razlika je u tome to je
Marks u klasnim antagonizmima vidio glavnu pokretaku snagu drutva i drutvenog razvoja,
dok Darendorf u njima vidi samo jednu iako znaajnu od pokretakih snaga drutva. Ne
postoji drutvo u kome nema sukoba usljed toga to nije mogue odstraniti nesigurnost kao
trajno obiljeje ovjeka i njegovog znanja. Iako drutvene sukobe objanjava drutvenom
strukturom, Darendorf uoava da nas potpunije objanjenje drutvenih sukoba odvlai na
polje psiholokih varijabili jer u malim socijalnim jedinicama postoje sukobi koji nemaju
nikakav strukturalni znaaj, ne odnose se na teoriju socijalnog konflikta i to sukobi izmeu
velikih socijalnih jedinica, katkad zahtijevaju prije psiholoko nego socioloko objanjenje.

2.4.2. Konfliktni model drutva

Zbog toga to je funkcionalistiki, integralistiki model drutva nemoan u analizi onih

procesa koji vode destabilizaciji drutvenog sistema Darendorf, polazei od Marksa i drugih
zagovornika konfliktnih teorija, pokuava da konstituie novi konfliktni model drutva, koji
treba da omogui novu perspektivu socioloke analize.
Darendorfov model polazi od slijedeih teorijskih premisa:
Svako drutvo je stalno podvrgnuto promjeni;

Svako drutvo pokazuje stalnu prisutnost sukoba;

Svaki element drutva doprinosi njegovoj promjeni i dezintegraciji;

Svako drutvo poiva na prisili, prinudnom potinjavanju jednih lanova od strane

drugih.
Darendorf smatra da njegov model ne iskljuuje integralistiki model nego da je sa njim
komplementaran. Korienje jednog ili drugog modela stvar je teine usmjerenosti analize, a
ne sutinskih razlika u osnovnim gleditima.Teorija drutvenog sukoba moe da koristi mnoge
pojmove i kategorije funkcionalistike teorije kao to su: uloge, institucije, strukture, funkcije,
itd. Ali, istovremeno ona mora svoj pojmovno kategorijalni aparat da proiri novim
pojmovima, kao to su: vlast, sukob, interes i sl. koji su presudno znaajni za analizu
drutvene dinamike.Darendorf dijeli Kozerevo miljenje da su drutveni sukobi konstitutivni
dijelovi drutvenog ivota i drutvene stvarnosti. Ali, za razliku od Kozera, koji uzroke
drutvenih sukoba vidi u raspodjeli rijetkih vrijednosti i dobara, on ga nalazi u nejednakoj
raspodjeli vlasti. Po njemu, u svim konfliktnim situacijama uvijek je prisutan odnos
dominacije i potinjavanja koji se zasniva na vlasti i moi. Poto je mo, po pravilu, povezana
sa osobama i njihovim osobinama, vlast koja predstavlja legitiman odnos potinjavanja i
dominacije, jeste glavno i trajno izvorite socijalnog sukoba.Utvrdivi da je vlast izvor

16
sukoba, Darendorf dalju izgradnju svoje socioloke teorije odnosno njenog kategorijalnog
aparata vezuje za pojam vlasti. On drutveni sukob shvata kao sukob oko legitimnosti
postojeih odnosa vlasti, jer svako sukobljavanje nuno pretpostavlja dovoenje u pitanje
legitimnosti vlasti. "U svakom udruenju interesi vladajue grupe su vrijednosti koje
konstituiu ideologiju legitimnosti njenog vladanja, dok interesi potinjenih grupa
predstavljaju prijetnju ovoj ideologiji i drutvenim odnosima koje ona pokriva".

2.4.3. Odreenje drutvenih sukoba

Darendorf, kao i Kozer, smatra da u svakom drutvu postoji mnotvo sukoba, jer je svaki
organizovan segment drutva zasnovan na odnosu dominacije i potinjavanja:U totalitarnim,
nedemokratskim drutvima, gdje se postojanje sukoba ne priznaje, gdje sukobi nemaju
drutveni legitimitet, oni postoje u latentnom obliku kao priguena nezadovoljstva koja prijete
da se, kada dostignu kritinu taku, pretvore u nasilan sukob koji razara cijelu drutvenu
strukturu.U otvorenim demokratskim drutvima, gdje se priznaje drutveni legitimitet sukoba,
oni se ispoljavaju kao konflikti raznovrsnih interesnih grupa, a prije svega drutvenih klasa.
Ta drutva ne tee da potpuno eliminiu ili potisnu sukobe, jer je to nemogue, ve nastoje da
ih reguliu.

2.4.4. Regulisanje sukoba

Efikasno regulisanje sukoba mogue je, smatra Darendorf:

ako sukobljene strane priznaju realnost i nunost konfliktne situacije i opravdanost
borbe protivnika,
ako je dozvoljeno slobodno organizovanje interesnih grupa i

ako protivnici priznaju odreena formalna pravila igre koja slue kao okvir njihovih
odnosa.
Kada svi ovi bitni preduslovi postoje mogu se primjeniti raznovrsni odnosi regulisanja
sukoba, poev od izmirenja sukobljenih strana putem odreenih institucija, preko
posredovanja u kome intervenirajua trea strana daje savjete koji nisu obavezni za
sukobljene strane, do arbitrae, bilo politike koja tei kompromisu, bilo pravne, u kojoj
arbitar procjenjuje sporno pitanje prema standardima i mjerilima prava i pravde

2.4.5. Sukobi kao izvor promjena strukture drutva

Iako su drutveni sukobi konstitutivni elementi drutvene stvarnosti, oni, smatra Darendorf,
nisu direktni uzrok promjena. Meutim, sukobi, a posebno klasni koji imaju trajan izvor u
strukturi drutva, dovode do promjena strukture, koje podrazumjevaju promjenu osoblja na

17
dominantnim poloajima, ali isto tako i promjene u normativnoj i institucionalnoj sferi
drutva. Strukturalna promjena, po Darendorfu, moe biti totalna smjena ljudi na vladajuim
poloajima, to je rijedak dogaaj u modernom drutvu, djelimina smjena, to je est sluaj, i
najzad, promjena strukture koja ne ukljuuje nikakvu personalnu smjenu vlasti. Ovaj
posljednji vid strukturalne promjene je, po miljenju Darendorfa, najznaajniji.On se zbiva u
situacijama kada vodea partija ugrauje u zakonodavstvo interese i prijedloge opozicije.
Ocjena neofunkcionalista u cjelini gledano je:
1. teorijski napori neofunkcionalista - Mertona, Kozera i Darendorfa - da prevaziu slabosti
Personsove teorije ostali su na pola puta. Iako su prihvatili injenicu da su drutveni sukobi
integralni dio drutvene stvarnosti, oni nisu uspjeli da otkriju dublju vezu izmeu sukoba i
radikalne strukturalne promjene.
2. Njihovo teorijsko vrednovanje regulacije sukoba i oblika strukturalne promjene govori da
oni u velikoj mjeri ostaju u granicama integralistike koncepcije drutva. To se jasno vidi iz
njihovih stavova o pluralitetu konfliktnih grupa i sukoba izmeu kojih ne postoji mogunost
kumulacije, a samim tim ni mogunosti za radikalnu i korenitu promjenu drutvene strukture

2.5. Po Randalu Kolinsu

13
Po njemu konflikt je centralni problem u drutvenom ivotu. Osnovna jedinica posmatranja
su pojedinci. On polazi od analize susreta dvije osobe koje stupaju u interakciju. Ti susreti i
interakcije, posredovani su razmjenom dobara i rituala. Sasvim je razumljivo i logino da
ljudi u interakciji sa drugima ele da ostvare svoje interese i da utom smislu koriste sva
raspoloiva sredstva, kako bi primorali druge da im omogue da zauzmu najbolji mogui
poloaj u odreenim uslovima. ivot je u sutini borba za odreeni drutveni poloaj, status.
Zato svaki pojedinac nastoji da maksimalno povea svoj drutveni poloaj imajui u vidu
svoje mogunosti, ali i mogunosti svojih protivnika

3. Klasni sukobi

Historija svakog dosadanjeg drutva jeste historija klasnih borbi. Slobodni ovjek i rob,
patricij i plebejac, baron i kmet, esnafski majstor i kalfa, ukratko - ugnjeta i ugnjetavani
stajali su jedan prema drugom u stalnoj suprotnosti, vodili neprekidnu, as skrivenu as
otvorenu borbu, borbu koja se uvijek zavravala revolucionarnim preobraajem cijelog
drutva ili zajednikom propau klasa koje su se borile.Klase su drutvene grupe koje se
meusobno razlikuju po svom odnosu prema sredstvima za proizvodnju i na osnovu toga po
koliini bogatstva, moi i ugleda kojim raspolau. One su oblik ekonomskog grupisanja.

13
Dr.Vlajko Petkovi Sociologija ,VP,aak,2008.god.

18
14
Kont smatra da je prirodno da izmeu drutvenih klasa treba da vlada duh saradnje i
kooperacije, jer drutvo ne moe da opstane, a jo manje da napreduje, ako u njemu ne postoji
opta saglasnost o kooperativnom vrenju drutvenih funkcija koje moraju biti hijerarhijski
ustrojene. Klasni sukobi izmeu radnika i industrijalaca, koji su nastali nakon revolucije, za
Konta su privremeni. Oni e nestati kada metafizike ideje revolucije budu potisnute
pozitivnim, naunim idejama. On smatra da e se razvojem naunog duha i novog morala
razviti i kooperativna nauna organizacija drutva koja e obezbjeivati stalan drutveni red i
progres.
15
Ako bi pitali Karla Marksa, rekao bi vam da je svako drutvo imalo svoje klase,koje su se
dijelile po vlasnitvu sredstava za proizvodnju, a snaga vlasnitva je diktirala i mo u drutvu.
U starom vijeku su postojali robovlasnici, pa slobodni graani koji nisu imali nita osim
slobode, i naravno robovi. U srednjem vijeku je bila ta podjela grubo razdjeljena na feudalce i
kmetove.Graanstvo koje je poistilo stari drutveni poredak, se dijelilo na kapitaliste ili
poslodavce na jednoj strani i proletarijat ili zaposlene na drugoj.Svako ljudsko drutvo dijeli
na one koji imaju sve i na one koji nemaju nita.Preostali su, naravno, negdje izmeu.
Socijalizam je pokuao povesti ljudstvo u besklasno drutvo, gdje ne bi bilo vie svojine, koja
bi ljude dijelila na vie ili manje bogate i na vie ili manje uticajne.Uskoro se pokazalo da i u
takvom drutvu ne ide bez elite. Oni, koji su sebe proglasili novom avantgardom su uskoro
imali sve, graani socijalistikih drava su imali naelno ast i vlast, u praksi je vlast u svojim
rukama obazrivo zadala partijska elita koja se kao po pravilu kitila raskojem.Razliiti
teoretiari su se trudili razrjeiti problem drutvene raslojenosti i nejednako pravnog uticaja
samostalnih drutvenih grupacija.
Saint-Simon je klase dijelio na drutveno korisne i drutveno neproduktivne. Na jednoj strani
je tako video industrijsku klasu koju su sastavljali radnici, kapitalisti, zanatlije, pored njih jo
seljaci izanatlije, koji su bili za njega produktivni dijelovi drutva. Na drugoj strani je vidio
drutvene parazite gdje spadaju vojska, plemstvo i u tom vremenskom periodu, naglo irea
birokratija. Po njemu bi morali produktivni dijelovi drutva preuzeti vlast i potisnuti parazite
na sporedni kolosjek.Meutim pokazalo se da glavni antagonizam u drutvu postoji unutar
samih klasa kao to ih je predvidjeo Saint-Simon. Industrijska klasa je sobom nosila
podjeljenost. Na jednoj strani vlasnike kapitala, odnosno buroaziju i na drugoj strani radnike
koji su u to vrijeme radili ak po 18 sati na dan, pa nisu zaradili niti za osnovnu reprodukciju
vlastitih potreba. Oni koji su imali sve i odluivali o svemu su uprkos svojoj malobrojnosti uz
pomo vojske i policije i ostalih savladali iroke mase koje su ivjele na rubu preivljavanja.
19 vijek i prva polovina 20 vijeka su proticali u otrim klasnim sukobima izmeu poslodavaca
i zaposlenih. Jedan od rezultata tog sukoba je bio nastanak socijalistikih drava koje bi ile u
smjeru dostizanja utopijskih ideala besklasnog drutva.Meutim i u radnikom raju se uskoro
pokazalo, da to nee moi tako jednostavno, prije svega da socijalizam kao sistem nije
sposoban dugog konkurentnog sukoba sa kapitalizmom, koji je u asu velike trke razvio ak
cio sistem socijalnih i ljudskih prava,koja su bila u socijalistikom raju esto ba namjerno
zanemarena.U razvijenim kapitalistikim dravama su naime, takoe u strahu pred
socijalistikim "udovitem" poeli razvijati razliite socijalne mehanizme, koji bi poravnali
najstranije provalije izmeu onih koji imaju sve i onih koji imaju malo ili nita. Radnici su se
organizovali u sindikate, pravo do trajka je postalo zvanino sredstvo za razrjeenje sporova,

14
http://www.crnarupa.singidunum.ac.yu/
15
http://www.radiostudent.si/

19
drava je nekada pokuavala odstraniti najvee suprotnosti uz pomo raznih socijalnih
programa.U zapadnom svijetu se tako polako uobliio moan srednji stale, koga su
sainjavali slubenici, tehnika inteligencija, zaposleni u kolstvu, zdravstvu, sitna buroazija
i dio radnike klase. Ujedno su sve vie dobrostojea preduzea uvodila sisteme radnike
samouprave i unutranjeg vlasnitva. Radnici su tako mogli postati suvlasnici preduzea u
kojima su radili i to ih je dodatno stimulisalo za bolje radne rezultate. Drutvo se inae jo
uvijek dijeli na one koji imaju toliko da ne znaju gde bi sa tolikim novcem i one koji nemaju
za osnovno preivljavanje, meutim procenat onih koji inae nemaju sve, a po drugoj strani
im ne fali nita, je postao toliko veliki, da je danas drutvena sirotinja suena na bitno manju
populaciju nego to je bilo prije dvije stotine godina. Novi drutveni poredak, razvoj uslunih
djelatnosti i pojava informacijskog drutva su u mnogo emu promjenili lice kapitalizma. Za
veinu ljudi u razvijenim drutvima je kapitalizam postao podnoljiv. Pored toga kapital treba
potroae za svoj rast. Tehnologija i masovna proizvodnja je dovela do take kada sebi svako
moe priutiti veinu stvari koje treba. Razlika je samo u kvalitetu i cijeni
Takoe klasni sukob se u ovom vremenu veoma promjenio. Postao je organizovaniji i ujedno
naklonjen sindikalnom sukobu unutar okvira zakona. Radnici su udrueni u sindikate,
kapitalisti u udruenja poslodavaca i kada doe do prevelikih razlika izmeju jednih i drugih,
sjede za stolom toliko vremena dok ne nau zajedniki jezik. Naravno to nije uvek uspjeno i
jo uvijek dolazi do trajkova i drugih oblika protesta, meutim na kraju krajeva to je
legitimni oblik protesta i kad tad e se pria razrjeiti.Klasna borba je oblik razrjeavanja
klasnih sukoba, koja za osnovni cilj ima osvajanje politike vlasti kao sredstvo za osvajanje
ekonomske vlasti. U drutvu vlada onaj ko ima ekonmosku vlast.

4. Revolucija

16
Pojam revolucije ima odreenog smisla samo s obzirom na kontekst u kome ga postavljamo.
Dodue on uvijek znai izvjesnu znaajnu, radikalnu promjenu ali od konteksta e zavisiti
ta emo smatrati znaajnim, radikalnim i uopte ta emo priznati kao stvarnu
promjenu.
Pod revolucijom podrazumijevamo samo korjenitu promjenu karaktera vlasti,korjenitu
promjenu u oblasti privrede, odnosno drutvene strukture uopte. Problem je onda da li emo
revolucijom smatrati svaku radikalniju promjenu u nekoj posebnoj oblasti drutva ili emo taj
pojam primjenjivati samo kad je rije o radikalnom preobraaju totaliteta drutva; odnosno
kad je rije o preobraaju onih drutvenih struktura i institucija od kojih bitno zavise svi
oblici drutvenog ivota. Ovo pitanje ni iz daleka nije tako akademsko kao to izgleda.
Ako je preuzimanje vlasti od strane partije radnike klase- revolucija, a ne samo prvi korak u

16
http://www.praxis.anarhija.org/

20
revoluciji, onda je sve to slijedi mirnodopska izgradnja, onda je drutvo koje zatiemo
sutradan poslije revolucije - ve novo drutvo,koje treba stabilizovati, kome se treba
prilagoditi, u koje se treba uklopiti, kod koga je ve akcenat na pozitivnom rastu,a ne na nizu
daljih negacija.
Istinske revolucionare i u tom novom drutvu nerijetko eka zatvor samo to se kao rezultat
revolucije tamniar promjenio.Ako je revolucija radikalno ukidanje starih drutvenih odnosa
i njihova zamjena novim ovjenijim odnosima u kojima se bitno proirio prostor ljudske
slobode i mogunosti punijeg bogatijeg ivota za sve pojedince, onda je revolucija proces koji
u najrazliitijim oblicima mora trajati u toku itave prelazne epohe. U toku te epohe nema
mjesta za samozadovoljstvo, apologiju i ideoloku racionalizaciju postojeeg; vizija mogue
ovjenije budunosti mora biti stalno prisutno mjerilo kritikog ocjenjivanja i usmjeravanja;
svaka stabilizacija moe biti samo privremena i uslovna i mora nuno voditi odgovarajuim
oblicima samoukidanja i prevazilaenja; svako privremeno prilagoavanje ljudi uslovima
mora biti praeno prilagoavanjem uslova ljudskim potrebama ije je ostvarivanje ve postalo
historijski mogue Ako je revolucija radikalan drutveni preobraaj koji obuhvata ne samo
oblast politike ve i ekonomike, kulture i itavog svakodnevnog ivota, da li nju moe initi
jedino niz nasilnih promjena, katastrofa i konvulzija, ili je ona promjena koja moe biti i
mirna, postepena, evolutivna. Problem je u tome to neke vrlo estoke, nasilne,konvulzivne
promjene na kraju nisu donijele velike stvarne preobraaje (na primer veliki skok unaprijed
u Kini 1959; generalni trajk u Francuskoj maja 1968.) dok su neke vrlo krupne drutvene
promjene izvrene mirnim putem (dekolonizacija nakon drugog svjetskog rata, uvoenje
planiranja i menaderska revolucija u savremenom kapitalizmu,ukidanje krupnih drutvenih
razlika u vedskoj i drugim skandinavskim zemljama, prelazna samoupravljanje u Jugoslaviji
itd.). Ako je to tako, pitanje je: nismo li toliko proirili smisao pojma revolucija da on gubi
svaku informativnu vijrednost
U svakoj historijskoj epohi deavaju se znaajne promjene. Nije li onda svaka historijska
epoha u nekom smislu revolucionarna. Oigledno je da se takvo rastvaranje pojma revolucije
moe izbjei samo ako se razlikuju epohe rasta i epohe prevazilaenja jedne cjelovite
drutvene strukture i ako se precizno odredi osnovna granica jedne drutvene strukture koja e
u epohi njenog prevazilaenja biti ukinuta. Odredba ove granice u isti mah je opta okvirna
definicija promjena (bez obzira da li su one nasilne ili relativno mirne), koje konstituiu jednu
revoluciju.Pitanje o socijalistikoj revoluciji najee je u marksistikoj literaturi bilo svoeno
na pitanje o slomu kapitalistikog drutva. Najhitnije u pojmu revolucije nije, dakle, ni
primjena sile, ni postojanje masovnog pokreta (vie ili manje organizovanog) ni promjena
karaktera vlasti, pa ak ni slom itavog drutvenog sistema; sve to nisu ni nuni ni dovoljni
uslovi stvarne progresivne transformacije drutvenih odnosa.
Bitna karakteristika revolucije jeste radikalno prevazilaenje sutinske unutranje granice
odreene drutvene formacije.
Revolucija je negacija sutinske unutranje granice savremenog kapitalizma. Ta sutinska
granica nije prosto privatna svojina na sredstva za proizvodnju - kao to je izgledalo veini
sljedbenika Marksa - ve cijela jedna struktura koja se moe okarakterisati na slijedei nain:
na osnovu privatne svojine na sredstva za proizvodnju jedna drutvena klasa - buroazija
neogranieno raspolae cjelokupnim opredmeenim radom, organizuje proizvodnju robe
iskljuivo za profit, preputa tritu da odredi vrijednost svih roba,ukljuujui i vrijednost
radne snage koja je svedena na obinu robu i na taj nain stie mogunost da prisvaja

21
cjelokupan viak vrijednosti. Revolucija mora radikalno prevazi iovu strukturu. Ona mora
ukinuti privatnu svojinu na sredstvima za proizvodnju ali ne smije dozvoliti nijednoj drugoj
drutvenoj grupaciji (na primjer birokratiji, tehnokratiji) da ponekom drugom osnovu (na
primjer na osnovu monopola politike moi) raspolae opredmeenim radom i prisvaja vei
ili manji dio vika vrijednosti

4.1. Marksistiko odreenje revolucije

17
Klasici marksizma razlikuju politiku i socijalnu revoluciju. Politika revolucija je dio
socijalne revolucije, jer je po svom sadraju i dometu ua od nje. Ona ne mijenja stare
proizvodne odnose, ve, po pravilu, nasiljem rui samo staru politiku vlast i njene institucije
Socijalna revolucija korjenito mijenja cijelu drutvenu strukturu. Ona je radikalna destrukcija,
prije svega - proizvodnih odnosa stare epohe, zatim njene socijalne i politike organizacije i
njenog duhovnog ivota. Socijalna revolucija zapoinje promjenama u nainu proizvodnje,
koje nastaju kada stari proizvodni odnosi postanu smetnja daljem razvoju materijalnih
proizvodnih snaga. Sa promjenama u nainu proizvodnje nastaje i nova konfiguracija
drutvenih klasa i otvara se sukob izmeu novog naina proizvodnje i starog sistema politike
vlasti. U poetku je taj sukob spontan, ali vremenom ljudi postaju svjesni sukoba i rjeavaju
ga borbom. Klasa zainteresovana za novi nain proizvodnje,rukovoena revolucionarnom
ideologijom, zapoinje borbu protiv starog sistema koja se zavrava postepenom
transformacijom ili ruenjem vladajueg politikog poretka.

5. Rat

Najtei oblik drutvenog sukoba koji nalazimo u celokupnoj dosadanjoj istoriji je rat .
Ova drutvena pojava je svojom dramatikom duboko uticala na ivot ljudi kao pojedinaca i
njihovih drutvenih grupa. Ljudi su od najstarijih vremena nastojali da objasne zato izbijaju
ratovi, tako su i nastala razliita shvatanja rata. i to npr.prema :
teolokom shvatanju, rat je po svojoj sutini izraz boje volje
bilokom shvatanju, rat je prirodna pojava koja nastaje kao posljedica djelovanja nagona
za samoodravanjem vrste ili kao posljedica zakona prirodnog odabiranja vrsta i sl.
psihologistiko shvatanje polazi od pretpostavke da ratovi nastaju kao posljedica psihikih
svojstava ljudi, npr.ispoljavanja instinkata borbenosti.
Geopolitiko shvatanje osnovni uzrok izbijanja rata vidi u djelovanju geografskih inilaca
(npr.poloaj zemlje, njena prirodna bogatstva) na razvoj pojedinih naroda i odnose meu
njima.

17
www.crnarupa.singidunum.ac.yu

22
Rat , meutim, nije posljedica djelovanja nekih prirodnih zakona niti izraz nekih natprirodnih
viih sila. Rat je drutvena pojava koja nastaje kada interesi nekih drava,etnikih grupa ili
vjerskih zajednica postanu toliko iskljuivi da strane u sukobu smatraju oruanu borbu
najcjelishodnijim nainom rjeavanja nastalih protivrjenosti. Rat je najiskljuiviji oblik
ispoljavanja drutvenih protivrjenosti, iz dva razloga: prvo, to jeoblik drutvenog sukoba koji
ima za cilj ostvarivanje interesa zaraenih strana nametanjem protivniku sopstvene volje;
drugo, takav cilj se ostvaruje oruanom borbom.To pokazuje da rat kao drutvena pojava
nema u sebi svoju svrhu, nego joj politika zaraene strane odreuje tu svrhu
Sutina rata kao drutvenog sukoba izraava se u slijedeim obiljejima:
- rat je produenje politike oruanom borbom;
- subjekti rata mogu da budu drave, nacije (ili druge etnike grupe), verskezajednice i
klase;
- rat je ne samo produenje politike ve, na alost, i njen inilac, pa i sastavni
dio,naroito u savremenom drutvu.Priroda i posljedice rata kao oblika drutvenog
sukoba koji su voeni u istoriji dovoljno jasno pokazuju da je mir najpovoljniji uslov
napretka ljudskog drutva, a takoe i sredstvo rjeavanja protivrjenosti dananjeg
svijeta18
19
Rat je organizovani sukob: naoruanih ljudi, kao produenje politike drava,nacija, klasa
sredstvima oruanog nasilja u cilju ostvarivanja odreene politike,ekonomske i druge dobiti
Rat je drutvena pojava uslovljavana i povezana sa pojavom i razvitkom klasnog drutva iji
su osnovni zakoni ujedno i opti zakoni razvoja rata. Osnovni sadraj rata ini oruana borba,
ali se rat ne svodi samo na nju, on je iri, sloeniji, jer ukljuuje i druge oblike borbe
(politike, psiholoke, propagandne, ekonomske, itd.) koje imaju veliko znaenje za pripremu
i voenje rata.U prvobitnoj zajednici nije bilo ratova, Sukobi izmeu rodova i plemena imaju
neka obiljeja rata, ali im je priroda sasvim razliita. U tim sukobima nije bilo izdvojene
organizacije za voenje rata, svaki lan roda ili plemena je bio ratnik. Ti sukobi su bili
zasnovani vie na zavisnosti ljudi od prirode, iz potrebe za podrujima u kojim se nalazi hrana
ili zbog krvne osvete, a ne na prisvajanju tueg vlasnistva ili za pribavljanje radne snage. U
tim sukobima nije bilo zarobljenika i iskoritavanja pobjeenih.
Rat kao drutvenu pojavu regulie i pravo (meunarodno javno i ratno pravo).Pravni pojam
rata je ui od njegovog opteg pojma.
Rat je oruani sukob izmeu dvije ili vie drava, uzrokovan voljom jedne od njih, uz potrebu
prinudnih mjera kojim svaka zaraena snaga pokuava nametnuti svoju volju protivniku.
Povelja UN iz 1945. konano zabranjuje rat kao sredstvo rjeavanja meunarodnih sporova i
nacionalne politike. lanice UN su se obavezale da nee upotrebljavati silu ili prijetiti silom
koja bi bila usmjerena protiv politike ili teritorijalne nezavisnosti bilo koje drave, da e sve
sporove i sukobe rjeavati jedino i iskljuivo mirnim putem, da e pruiti pomo svakoj
napadnutoj lanici, da e se uzdrati od pruanja pomoi svakoj dravi protiv koje UN
preuzmu neku prinudnu mjeru. Iako zabranjuje rat, povelja UN ipak dopusta urojeno pravo
18
Dr.Ljubivoj Gvoi,Dr.Smilja Rakas - Sociologija,Megatrend,Beograd,2005.god.,str.130-
132.
19
www.wikipedija.org

23
na pojedinanu i zajedniku samoodbranu u sluaju oruanog napada protiv nekog lana
Ujedinjenih nacija, dok Savjet bezbjednosti ne preduzme mjere potrebne za ouvanje
meunarodnog mira i sigurnosti

6. eorija o sukobu civilizacija

20
Smul Hntigton kae da e 21. vijek biti vijek sukoba kultura i civilizacija(islam,
pravoslavlje, katolianstvo), a ne kapitalizma i socijalizma. Sukob meu civilizacijama
zamjenie ideoloke i druge oblike sukoba. U 21. vijeku doi e do sukoba Zapada i
nezapadnih civilizacija. Sudar civilizacija dominirae globalnom politikom. Najznaajniji
sukobi izbie du nesavrenih kulturnih granica koje razdvajaju ove cjeline pie Hantigton.
Globalni rat je po njemu nevjerovatan, ali ne i nemogu. n bi obuhvatio muslimane na
jednoj strani i nemuslimane na drugoj. U sluaju sukoba civilizacija Evropa i Amerika moraju
da se dre zajedno.Sukobi su mogui i unutar jedne civilizacije, a izbjegavanje
meucivilizacijskih ratova zahtjeva od najvanijih drava da se dre dalje od sukoba u drugim
civilizacijama. v po Hantigtonu neprihvatljivo za SAD.S obzirom da paraleleno egzistira
vie civilizacija uslov mira u multicivilizacijskom i multipolarnom svijetu je: uzdravanje od
mjeanja u sukobe u drugim civilizacijama i pravilo zajednikog posredovanja ili pregovora
sa ciljem obuzdavanja ili pregovora sa ciljem obuzdavanja ili zaustavljanja ratova zbog
neodgovarajuih granica izmeu drava ili grupa iz drugih civilizacija.Ekonomsko liderstvo
preuzee Azija, a demografska eksplozija e omoguiti da do 2025.na svijetu bude vie
muslimana nego hriana. Zato, zapadnjaci moraju da shvate da njihova kultura nije
univerzalna. Zapadne voe ne treba da pokuavaju da preoblikuju druge civilizacije jer je to
van njihove moi, nego treba da sauvaju, zatite i obnove kvalitete Zapadne civilizacije.Zato
je neophodna: - vea politika, vojna i ekonomska integracija
- da se u EU ukljue zapadne drave centralne Evrope,
- da se ogranii konvencionalna i nekonvencionalna vojna mo islamskih i
slinih zemalja,
- da se uspori udaljavanje japana od Zapada u pravcu prilagoavanja Kini,
- da se prihvati Rusija kao najvanija zemlja pravoslavlja i regionalna sila,
- da se odri zapadna tehnoloka i vojna nadmo u odnosu na druge
civilizacije,
- da se prizna meanje Zapada u poslove drugih civilizacija kao najopasniji
izvor nestabilnosti.

20
www.znrfak.ni.ac.yu

24
Zakljuak

Kao posljedica raznih oblika protivrjenosti savremeni svijet je opreen problemima ije
gomilanje ili razrjeavanje u savremenom drutvu stvara konfliktne situacije i sukobe.
Najdublji i vjerovatno najei uzroci sukoba u historiji bile su suprotnosti koje postoje
izmeu interesa razliitih klasa, slojeva i drugih drutvenih grupa. Zauzimajui razliite
drutvene poloaje, drutvene grupe imaju i bitno drugaije interese.Druga vrsta uzroka
drutvenih napetosti i sukoba nalazi se u stanju drutvenene usklaenosti i neujednaenosti,
bilo da je rije o neusklaenosti izmeu ciljeva i nedovoljnih sredstava potrebnih za njihovo
ostvarenje, ili o neujednaenosti ekonomskog i drutvenog razvoja izmeu pojedinih dijelova
drutva, oblasti, regiona ili etnikih grupa.Pojava konflikata svjetskih razmjera u savremenom
drutvu uslovljena je meudravnom eksploatacijom koja stvara sve vee razlike izmeu
razvijenih i nerazvijenih drutvenih zajednica.Drutveni sukobi su neizbjeni u drutvenom
ivotu i oblik u kome se drutveni ivot ispoljava i razvija. Nasilje i konflikti u drutvu izviru
iz mjeanja politike u ekonomski proces, a ne iz dozvoljavanja samom procesu da nesmetano
djeluje.Daleko od toga da sukob samo razdire i da je nuno destruktivan. A to ne znai
opravdati ga, ve objasniti. Drutvo nije samo prilagoavanje, statika, poredak,ekvilibrijum,
glatko funkcionisanje. Nema niega a priori loeg u drutvenim sukobima, drutvo napreduje
kroz drutvene sukobe. Ono ne napreduje kroz sabornost, kroz jedinstvo, kroz ignorisanje
realnosti. Ne, ono napreduje kroz razjreavanje tih sukoba.Kao konaan cilj naih snova

25
moemo da postavimo nenasilno drutvo svijeta koje istovremeno nije drutvo u kojem ne
postoje konflikti, ve drutvo koje konflikte prevazilazi bez upotrebe ili prijetnje upotrebom
sile.

Literatura

1. Dr.Ljubivoj Gvoi,Dr.Smilja Rakas - Sociologija,Megatrend,Beograd,2005.god.

2. Dr.Milan Mikovi - Sociologija, Beograd, 2003.god.

3. Prof. Dr.Vlajko Petkovi -Menament ljudskih resursa ,VP, aak, 2006.god.

4. Prof. Dr.Vlajko Petkovi Sociologija,VP,aak,2008.god.

5. Prof.Dr.Zoran Vidojevi - Uvod u sociologiju,1997.god.

6. Internet
www.scibd.com
http://www.crnarupa.singidunum.ac.yu/

26
www.mediterran.com
http://www.radiostudent.si/
http://www.praxis.anarhija.org/
www.wikipedia.org
www.znrfak.ni.ac.yu

27