Univerzitet u Zenici Akademska 2016/17

godina

Mainski fakultet

Seminarski rad

Hidrooblikovanje

1
Zenica, decembar 2016. student: Bai Edin
Sadraj

1.Uvod....................................................................................................................3

2.Hidrooblikovanje limova.....................................................................................4

3. Naponska i deformaciona analiza izvlaenja cilindrinih elemenata

hidrooblikovanjem.................................................................................................10

4.Sile pridrivaa za izvlaenje cilindrinih elemenata..........................................11

5. Hidrooblikovanje cijevi.......................................................................................14

6. Naponska i deformaciona analiza hidrooblikovanja rave..................................16

7.Sile u procesu hidrooblikovanja rave..................................................................18

8. Alati za hidrooblikovanje cijevi ekii.................................................................20

9. Prese za hidrooblikovanje cijevi............................................................................22

2
 1. Uvod
- Hidrooblikovanje je proces obrade deformisanjem kod koga se sila potrebna za
oblikovanje prenosi preko nestiljivog fluida.

- Nestiljivi fluid moe biti: voda sa dodatkom aditiva protiv korozije,emulzija ili ulje.

- Prvi patent vezan za hidrooblikovanje prijavljen je 1940. godine a prva presa za

hidrooblikovanje izraena je 1957. godine.

- Nagli razvoj automobilske industrije doveo je do zahtjeva za izradu veoma sloenih

oblika, ija je masa manja, a nosivost vea.

- Hidrooblikovanje se dijeli na : hidrooblikovanje limova i hidrooblikovanje cijevi.

Podruja primjene hidrooblikovanja

Grana industrije Dijelovi

Automobilska,avio,brodogradnj asije,karoserije,cijevni sistemi,sistemi za upravljanje

a

Hemijska i naftna Cjevovodi, reduciri

Kuanski aparati Dijelovi ve maine, razvodnici,cijevni sistemi

Bicikla i motocikla Ramovi, rezervoari za gorivo

Grijanje i klimatizacija Reduciri, T-komadi,vodovi

2.Hidrooblikovanje limova

3
Oblikovanje limova nestiljivim fluidom moe se izvriti na slijedee naine:

-Hidrooblikovanjem u alatima sa izvlakaima od elika.Oblik izvlakaa odgovara unutarnjem

obliku radnog predmeta(Slika 1.1 i slika 1.2);

-Hidrooblikovanjem u alatima sa kalupom od elika. Oblik kalupa odgovara vanjskom obliku

radnog predmeta(Slika 1.5);

-Hidrooblikovanjem u alatima sa kalupom i izvlakaem od elika. Pripremak je izraen

zavarivanjem dva lima. Oblikovanje se vri dovoenjem fluida izmeu limova(Slika 1.3);

-Hidrooblikovanje na presama sa gumenom dijafragmom(Slika 1.4);

-Hidrooblikovanjem na presama hidraulinim razvlaenjem(Slika 1.6).

Shematski prikaz hidrooblikovanja konusnog elementa pomou izvlakaa prikazan je na slici

1.1. Pozicije na slici oznaavaju 1-izvlaka,2-dra lima,3-radni predmet,4-zaptiva i 5-kalup
za smjetaj fluida.

Postupak hidrooblikovanja konusnog radnog predmeta, prikazanog na slici 1.1a,ima slijedei

redoslijed.Pripremak u obliku ravnog lima (3) postavlja se na kalup za smjetaj radnog
fluida(5). Na kalupu se po cijelom obimu radnog predmeta nalazi zaptiva(4), koji sprjeava
isticanje fluida pod pritiskom. Djelovanjem draa lima(2) obezbjeuje se odgovarajua sila
dranja pripremka.Kretanjem izvlakaa (1) nanie dolazi do postepenog deforsmisanja lima,
pri emu istovremeno raste pritisak (p) fluida u kalupu(5).

Slika 1.1 Hidrooblikovanje konusnog predmeta sa izvlakaem

4
Djelovanjem fluida pod pritiskom ostvaruje se potpuno oblikovanje lima prema obliku
izvlakaa. Zbog postojanja zazora izmeu izvlakaa, kalupa i draa lima, pod dejstvom
pritiska fluida, oko izvlakaa formira se ojaanje prikazano na slici 1.1b.

Oblikovanje limova moe se izvriti kombinacijom hidraulinog razvlaenja(slika 1.2a)i

izvlaenja sa izvlakaem(slika 1.2b)

Slika 1.2 Kombinacija razvlaenja i hidrooblikovanja

Postupak kombinovanog izvlaenja ima slijedei redoslijed,Pripremak (2) se postavlja na

kalup za smjetaj fluida(4). Djelovanjem draa lima (3), preko zaptivaa,izvri se zatvaranje
kalupa. Poveanjem pritiska radnog fluida(p) dolazi do razvlaenja pripremka. Nakon
zavretka razvlaenja lima, izvlaka (1) pod djelovanjem sila izvlaenja(Fi), pomjera se
nanie, lim se deformie prema obliku izvlakaa i formira radni predmet. U zavrnoj fazi
oblikovanja pomou pritiska fluida ostvaruje se potpuno priljubljivanje lima uz izvlaka.

Kombinacijom zavarivanja dva lima po obimu i hidrooblikovanja mogu se izraditi zatvoreni

radon predmeti sloenog oblika, namijenjeni automobilskoj industriji.Primjer jednog takvog
radnog predmeta prikazan je na slici 1.3.

Pozicije na slici oznaavaju:1-izvlaka, 2-dra lima,3-gornji lim,4-donji lim,5-donji kalup.

Pripremak se sastoji od gornjeg i donjeg lima, koji sup o cijelom obimu zavareni. Na jednom
mjestu , izmeu gornjeg i donjeg lima, zavaruje se cijev malog prenika, koja omoguava
dotok fluida pod pritiskom u unutranjost izmeu gornjeg i donjeg lima.

Pripremak se postavlja na donji kalup.Djelovanjem draa lima obezbjeuje se potreba sila

dranja(Fd).

5
 Slika 1.3 Hidrooblikovanje iz dva lima

Kretanjem izvlakaa nanie prema donjem kalupu izvri se poetno predoblikovanje

klasinim izvlaenjem. Nakon toga izvlaka se pomjera navies, a ukljuuje se dotok fluida
pod pritiskom. Pod dejstvom pritiska fluida dolazi do oblikovanja gornjeg lima prema obliku
izvlakaa, a donjeg lima prema obliku kalupa.

Nakon zavretka oblikovanja pomou fluida, otvara se gornji dio alata(izvlaka i dra lima
se vraaju u poetni poloaj), a radni predmet se vadi iz donjeg dijela alata. U sluaju sloene
konfiguracije radnog predmeta pri konstrukciji alata potrebno je u donjem i gornjem dijelu
alata predvidjeti izbijae, pomou kojih e se olakati vaenje radnog predmeta iz alata.

Za potrebe avio industrije razvijene su prese za hidrooblikovanje limova pomou gumene

dijafragme. Shematski prikaz takvog oblikovanja dat je na Slici 1.4.

Pozicije na slici oznaavaju: 1- gornji dio prese, 2-rezervoar za fluid, 3-gumena dijafragma,4-
pripremak,5-izvlaka,6-radni sto prese.

Slika 1.4 Hidrooblikovanje pomou gumene dijafragme

6
Faze oblikovanja pomou gumene dijafragme prikazane na Slici 1.5.Pripremak u obliku
ravnog lima postavlja se na radni sto prese(slika 1.5a).Zatvaranjem gornjeg dijela prese
ostvaruje se odgovarajua sila draa lima. Kretanjem izvlakaa navie dolazi do oblikovanja
lima prema obliku izvlakaa, uz istvremeni rast pritiska fluida u rezervoaru. U zavrnom
dijelu procesa, pod dejstvom pritiska fluida dolazi do konanog oblikovanja radnog
predmeta(slika 1.5b).Nakon oblikovanja radnog predmeta dolazi do otvaranja gornjeg dijela
prese, povratka izvlakaa u poetni poloaj i skidanja radnog predmeta sa izvlakaa(slika
1.5c)

Slika 1.5 Faze oblikovanja pomou gumene dijafragme

U avio industriji koriste se prese za hidrooblikovanje pomou gumene dijafragme sa potpuno

ravnim radnim stolom na koji se postavljaju izvlakai bez vezivanja za radni sto.Oblik
izvlakaa definie unutranji oblik radnog predmeta.Izvlakai se mogu izraivati od lakih
metala, drveta i kompozitnih materijala.Nedostatak ovog naina oblikovanja je relativno mala
visina izvlaenja radnog predmeta.Prednost je to se u jednoj operaciji mogu izraditi radni
predmeti veoma sloenog oblika, koji bi se klasinim oblikovanjem radili na vise alata.

Duboko izvlaenje hidrooblikovanjem sa alatom koji se sastoji od kalupa za oblikovanje i

fluidom, koji ima funkciju izvlakaa, prikazano je na slici 1.6.

7
 Slika 1.6 Hidrooblikovanje u kalupu

Unutarnje dimenzije kalupa odgovaraju vanjskim dimenzijama radnog predmeta.

Pripremak od ravnog lima postavlja se na kalup(4), zatvaranjem kalupa sa gornjim dijelom

alata(1), preko zaptivaa (2) izvri se zaptivanje alata.Djelovanjem fluida pod pritiskom
dolazi do postepenog oblikovanja lima(3).U zavrnoj fazi oblikovanja sa porastom pritiska
dolazi do potpunog priljubljivanja lima uz kalup i formiranja radnog predmeta.

Duboko izvlaenje hidrooblikovanjem u kalupu po shemi prikazanoj na slici 1.6 dovodi do

smanjenja debljine zida na dnu i nejednake debljine zida po presjeku radnog predmeta.Ovaj
nedostatak se otklanja ugradnjom pridrivaa lima u donjem dijelu alata.

Oblikovanje limova hidraulinim razvlaenjem prikazano je na Slici 1.7.

8
 Slika 1.7 Shema hidraulinog razvlaenja

Ovaj postupak najveu primjenu ima u avio industriji.Pripremak od ravnog lima stee se u
bone hvataljke, koje imaju mogunost bonog pomjeranja.Oblikovanje se vri dovoenjem
nestiljivog fluida pod pritiskom sa donje i gornje strane lima. Regulacijom razlike pritisaka i
pomjeranja hvataljki postie se odreena zakrivljenost lima.

Faze oblikovanja radnog predmeta u kalupu bez pridrivaa lima prikazane su na slici 1.8.

9
 Slika 1.8 Faze oblikovanja u kalupu

U prvoj fazi izvlaenja lim se pod djelovanjem pritiska fluida(p) deformie u centralnom
dijelu alata. Druga faza izvlaena nastaje poveanjem visine radnog predmeta do trenutka
dodira lima sad nom kalupa i formiranja cilindrinog dijela. Zavrno izvlaenje lima prema
obliku kalupa predstavlja treu fazu oblikovanja.

Ugradnjom pokretnog pridrivaa lima u donji dio alata, Slika 1.8 b, mijenja se shema napona
i deformacija u centralnom dijelu radnog predmeta. Lim je od poetka procesa oslonjen na
pridriva lima, koji silom pridravanja(Fp), formira ravno dno. Brzina pomjeranja
pridrivaa nanie zavisi od sile pridravanja. Male vrijednosti sile pridravanja ne dovode do
obrazovanja ravnog dna zbog velike brzine pomjeranja pridrivaa, a velike vrijednosti sile
pridravanja mogu zaustaviti process izvlaenja.

3.Naponska i deformaciona analiza izvlaenja cilindrinih elemenata

hidrooblikovanjem
Naponska i deformaciona analiza izvlaenja cilindrinih elemenata hidrooblikovanjem za
prvu operaciju izvlaenja u kalupu sa pridrivaem prikaza je na slici 1.9

Popreni presjek radnog predmeta je podijeljen u pet dijelova. U prva tri dijela sheme
deformacija su iste kao kod prve operacije izvlaenja na klasinim alatima. U dijelu IV lim se
slobodno oblikuje djelovanjem pritiska fluida, tako da se u ravni lima javljaju isteui naponi,
a normalno na ravan lima djeluje napon na pritisak, koji je jednak pritisku fluida.

10
 Slika 1.9 Naponska i deformaciona analiza hidrooblikovanja cilindrinog elementa

Deformacije u ravni lima su pozitivne, a u normalnom pravcu deformacija je negativna, to u

tom dijelu dovodi do smanjenja debljine lima. D dijelu V lim je ukljeten izmeu pridrivaa i
fluida. Normalni napon je jednak pritisku fluida, a naponi u ravni su pozitivni. Deformaciju su
istog predznaka kao i naponi i nalaze se u podruju elastinosti.

4.Sile pridrivaa za izvlaenje cilindrinih elemenata

Shematski prikaz pridrivaa u dimenzijama kalupa za izvlaenje hidrooblikovanjem dat je na
slici 2.0

11
 Slika 2.0 Shematski prikaz pridrivaa

Oznake na slici 2.0 su : R0-poluprenik pripremka,Ru- unutarnji poluprenik radnog

predmeta, Rk-poluprenik kalupa,Rs-trenutni poluprenik,Dp-prenik pridrivaa.

Najvea vrijednost sile pridrivaa rauna se po izrazu:

s
Fp= k 2 Rk
d2

gdje su:

= 1,11,15,

k- specifini deformacioni otpor materijala,

s- debljina lima

Rk- poluprenik kalupa i

d- prenik ravnog dijela lima na elu pridrivaa

Pritisak fluida za izvlaenje cilindrinih elemenata rauna se po izrazu:

2 Ru s Fp
P f= K s Rk 2 1 + R k2

gdje su:

Ru unutarnji poluprenik radnog predmeta,

s- debljina lima,

12
Ks - koeficijent sigurnosti (Ks =0,9)

Rk poluprenik kalupa

1 radijalni napon u cilindrinom dijelu elementa,

Fp sila pridravanja.

Eksperimentalne vrijednosti pritiska fluida za hidrooblikovanje cilindrinih elemenata sa

koeficijentom izvlaenja manjim od 2(2) iznose:

-za aluminij p=25-3o MPa;

-za legure aluminijuma p=35-45 MPa;

-za elike p=50-80 MPa;

-za krom-nikl elike p=90-100 MPa.

Prednosti hidrooblikovanja limova nad klasinim izvlaenjem su:

-Odsustvo sile trenja izmeu radnog predmeta i prstena za izvlaenje.

-Mogunost izrade radnih predmeta sa veim stepenom deformacije u jednoj operaciji

izvlaenja.

-Izrada radnih predmeta sa ravnomjernijom debljinom zida po poprenom presjeku

-Mogunost izrade radnih predmeta sloenog oblika sa uskim tolerancijama izrade.

-Mogunost izrade radnih predmeta od teko obradivih materijala.

-Alat za izvlaenje je znatno prostiji i jeftiniji od alata za klasino izvlaenje.

-U istom alatu mogu se izvlaiti limovi razliite debljine. Kod alata sa kalupom vanjska
dimenzija je ista za sve debljine lima, a kod alata sa izvlakaem unutarnja dimenzija radnog
predmeta je ista za sve debljine lima.

-Kvalitet povrine radnog predmeta koja je u kontaktu sa fluidom je bolji od kvaliteta

povrine koji se dobije klasinim izvlaenjem.

-Mogunost izrade radnih predmeta sa reljefnim oblicima na povrini.

Nedostaci hidrooblikovanja:

-Problemi zaptivanja na visokim pritiscima, to zahtjeva izradu specijalnih zaptivaa,koji se

mogu brzo mijenjati.

-Potreba za specijalnim hidroagregatima sa multiplikatorima pritiska.

5.Hidrooblikovanje cijevi

13
Razvoj automobilske industrije i potreba za estim mijenjanjem novih modela, ija je masa
manja doveo je do zamjene veeg broja noseih elemenata izraenih od elika sa elementima
izraenim od aluminija i aluminijskih legura. Nova rjeenja su zasnovana na hidrooblikovanju
cijevi. Primjeri primjene hidrooblikovanja cijevi u automobilskoj industriji prikazani su na
slici 2.1

Slika 2.1 Dijelovi za automobilsku industriju

Primjer izrade izduvne grane SUS motora prikazan je na slici 2.1 a. U poreenju sa klasinom
izradom hidrooblikovanjem se postie: za 15% manja masa, vrijeme izrade je krae skoro
60%, ukupan broje dijelova je za 50% manji, ivotni vijek je 2,5 puta dui, a ukupni trokovi
proizvodnje su 15% manji.

Primjer izrade asije hidrooblikovanjem od razliitih profila prikazan je na slici 2.1b. Izgled
jedne prostorno zakrivljene cijevne komponente sa razliitim poprenim presjecima, izraene
hidrooblikovanjem, dat je na slici 2.1c.

Primjeri hidrooblikovanja cijevi za potrebe hemijske i naftne industrije(cjevovodi sa

ugraenim dilatacijam) prikazani su na slici 2.2

14
 Slika 2.2 Hidrooblikovane cijevi

Tehnologija hidrooblikovanja cijevi zasniva se na djelovanju unutranjeg pritiska fluida i

aksijalnih tiskaa u dvodjelnim alatima, Slika 2.3.

Slika 2.3 Shema hidrooblikovanja cijevi

Postupak hidrooblikovanja cijevi, prikazan na slici 2.3 odvija se u etiri faze:

-postavljanje pripremka u obliku cijevi u donji dio alata;

-zatvaranje dvodjelnog alata, postavljanje aksijalnih tiskaa i uvoenje fluida pod pritiskom
u radni prostor cijevi;

-formiranje T-proirenja pod dejstvom sila na aksijalnim tiskaima i fluida pod pritiskom i

-otvaranje dvodjelnog alata, vaenje radnog predmeta i postavljanje nove cijevi.

6.Naponska i deformaciona analiza hidrooblikovanja rave

15
 Slika 2.4 Naponska i deformaciona analiza hidrooblikovanja T-rave

Kod hidrooblikovanja T-rave slobodno proirivanje cijevi je sprjeeno stijenkom alata,tako

da se teenje materijala izvodi u radijalnom pravcu na mjestu otvora u alatu. Sprjeavanje
razaranja vrha T-rave izvodi se bonim draem silom Fd. Analiza naponskog stanja izvrena
je u cilindrinom koordinatnom sistemu(z, , ). Aksijalna sila na tiskau (Fu) izaziva
aksijalni pritisni napon z . U radijalnom pravcu djelovanjem pritiska fluida p nastaje
normalni pritisni napon . Kako je irenje cijevi sprijeeno u tangencijalnom pravcu, po
obimu cijevi nastaje normalni pritisni napon . Tangencijalni kontaktni napon se za sluaj
idealnog podmazivanja( =0 zanemaruje, pa normalni naponi z , , postaju
glavni normalni naponi.

Na mjestu radijalnog otvora u alatu koristi se pomoni koordinatni cilindrini sistem(z', '
i ' ) gdje je z' osa normalna na osu z.

Koordinatni poeci glavnog i pomonog koordinatnog sistema su u taci presjeka osa z i z'.
Naponi z , su naponi pritiska po cijeloj duini cijevi a napon se mijenja od
napona pritiska na krajevima cijevi do napona istezanja u zoni T-rave.

16
 Slika 2.5 Zone naponskih i deformacionih stanja u cijevi (I-IV)

Naponska i deformaciona analiza hidrooblikovanja T rave uraena je za etiri karakteristine

zone(Slika 2.5).

Zona I predstavlja zonu cijevi van proirenja, gdje je |z|>d ' /2 . U ovoj zoni vlada
naponsko stanje svestranog pritiska.

Zona II predstavlja zonu prelaska cilindrinog dijela cijevi u T ravu. U ovoj zoni vlada
raznoimeno naponsko stanje.

Zona III predstavlja zonu cilindrinog dijela formiranog proirenja sa prenikom d'. U ovoj
zoni vlada raznoimeno naponsko stanje.

Zona IV je zona ravnog dijela rave na koju djeluje dra silom Fd, i u ovoj zoni vlada
raznoimeno naponsko stanje.

Dijagram granine deformabilnosti hidrooblikovanja prikazan na slici 2.6 pokazuje da je pri

oblikovanju T rave najmanji granini stepen deformacije u zoni II pri =0,5.

17
 Slika 2.6 Dijagram granine deformabilnosti u procesu hidrooblikovanja T-rave

Pritisak fluida u cijevi za oblikovanje T rave iznosi:

2s
p= k
d+s

gdje su:

k-specifini deformacioni otpor materijala cijevi,

s-debljina zida cijevi

d-vanjski prenik cijevi.

7.Sile u procesu hidrooblikovanja rave

Pri hidrooblikovanju rave javljaju se aksijalna sila tiskaa Fa, radijalna sila draa Fd, i sila
razdvajanja dvodjelnog alata(Slika 2.7).

Pozicije na slici 2.7 su: 1-gornji dio dvodjelnog alata,2- radni predmet, 3-aksijalni tiska,4-
donji dio dvodjelnog alata, 5-radijalni dra.

18
 Slika 2.7 Sile u procesu hidrooblikovanja rave

Sila radijalnog draa rauna se po izrazu:

0,6
2'
Fd = p ( d 2 s) 0,7) m (d-s) s

4

gdje su:

p-pritisak fluida u cijevi,

d-vanjski prenik formirane rave,

s-debljina zida cijevi,

m -zatezna vrstoa materijala cijevi,

s-debljina zida formirane rave.

Sila aksijalnog sabijanja cijevi se rauna po izrazu:

3
4
( ds i
Fa =
{ si
)}
2

(
2
d d d 1
p + v s i+ ln
[ + d ( Lid ' ) p+ v ]
4 8 d2 si 2 d2 si

19
gdje su:

p-pritisak fluida u cijevi,

d-prenik cijevi,

v - napon na granici razvlaenja,

s i -konana debljina zida cijevi,

-koeficijent trenja,

d-vanjski prenik,

Li-tekua duina formirane cijevi.

Sila razdvajanja dvodjelnog alata se rauna po izrazu:

k s
(
F R= p+
d2 s )
d ( Lid ' ) + p d ' ( d+ n h i )

gdje su:

p-pritisak fluida u cijevi,

k-specifini deformacioni otpor materijala cijevi

s i -debljina zida cijevi,

Li -tekua duina oblikovanja,

n-broj odvoda(broj radijalnih proirenja u ravni razdvajanja kalupa)

hi -visina T rave mjerena od vanjskog prenika cijevi.

- Sila zatvaranja alata mora biti vea od sile razdvajanja: Fz FR .

8.Alati za oblikovanje cijevi

Alati za hidrooblikovanje cijevi rade se u obliku dvodjelnih ili rijee u obliku viedjelnih
kalupa. Shematski prikaz jednog alata u obliku dvodjelnog kalupa za oblikovanje cijevi dat je
na slici 2.8.

Pozicije na slici 2.8 oznaavaju: 1-pritiskiva prese, 2-element za centriranje gornjeg dijela
kalupa,3-nosa gornjeg dijela kalupa,4-horizontalni cilindar,5-nosa cilindra, 6-nosa donjeg
dijela kalupa,7-radni predmet,8- radni sto prese, 9-donji dio kalupa,10-zatvara cijevi i 11-
gornji dio kalupa.

20
Zatvarai cijevi nalaze se na horizontalnim cilindrima i imaju ulogu zaptivanja unutranjosti
cijevi u kojoj djeluje fluid pod pritiskom.

Pomou horizontalnih cilindara obezbjeuje se aksijalna sila, kojom se djeluje na cijev.

Slika 2.8 Shematski prikaz alata za oblikovanje cijevi

Sila zatvaranja alata Fz obezbjeuje se preko pritiskivaa prese.

Na slici 2.9 prikazana je izvedba donjeg dijela kalupa alata za oblikovanje T-rave. Kod alata
za oblikovanje ravi, pored horizontalnih cilindara, treba obezbjediti i silu za drae radnog
predmeta na mjestu formiranja proirenja. Sa slike je vidljivo da je zaptivanje izmeu gornjeg
i donjeg dijela kalupa izvedeno pomou kanala za zaptivanje, koji se nalazi po obimu cijele
zone formiranja T-rave.

21
 Slika 2.9 Alat za hidrooblikovanje T-rave

Jedan od najveih problema kod hidrooblikovanja je kvalitetno izvoenje zaptivanja alata.

Gubitak pritiska u toku oblikovanja dovodi do pojave greaka, koje se ogledaju najee kao
nepotpuna deformacija. Zaptivanje pri hidrooblikovanju limova je vei problem u odnosu na
zaptivanje cijevi. Zaptivanje limova vri se preko kanala koji se izvode u donjem dijelu
kalupa po cijelom obimu radnog predmeta i zaustavnih rebara u gornjem dijelu kalupa.

9.Prese za hidrooblikovanje cijevi

Prese za hidrooblikovanje cijevi imaju glavni cilindar koji slui za zatvaranje dvodjelnog
kalupa i pomone horizontalne cilindre za obezbjeivanje aksijalne sile i sile dranja.

Shematski prikaz prese za hidrooblikovanje T-rave dat je na Slici 3.0a.Pozicije na slici

oznaavaju 1-glavni cilindar,2-nosa gornjeg dijela alata,3-veza izmeu nosaa i gornjeg
dijela kalupa,4-horizontalni cilindar i 5-nosea struktura prese.

22
Slika 3.0 Presa za hidrooblikovanje cijevi

23
24