YAZ SUMMER 2015 SAYI NUMBER 10 SAYFA PAGE 79-90

TRK DNYASINA YAKLAIMI LE

SYAS VE KLTREL BR DEZENFORMASYON RNE OLARAK
ACI LMONLARI (KIBRIS 1956) YENDEN OKUMAK
Vedat YELEK*

ZET
Ac Limonlar -Kbrs 1956- adl eser, sadece ierii ve anlatt olaylar bakmndan
deil, yazarnn temsil ettii bak asn yanstmas bakmndan da nemlidir. 1950li
yllardan balayarak, etkisini arttran ayrlk terr hareketleri Kbrs Trkne ok byk
aclar yaatmtr. Kbrs Trknn her eye ramen, Bartan yana tavrn srdrmesi
dnyann dikkatinden bilerek uzak tutulmu ve Kbrs Trk, btn bu olaylarn kayna olarak
gsterilmeye allmtr. Ac Limonlar, 1953-1956l yllarda Kbrsta bulunan Lawrance
Durrellin izlenimlerini ve bu yanl bak ortaya koymas bakmndan nemli bir eserdir. Bat
aydn ve siyasetisinin kolektif uuraltn yanstan ve tamamen tarafl olan bu yaklamlarn
iyi okunmas, halen srdrlen grmelerin, -Bat ve Rum taraf asndan- oturduu zemini
gstermesi bakmndan nemlidir.
Anahtar Kelimeler: Kbrs, Bar, Kbrsn Ac Limonlar.

RE-READING THE BITTER LEMONS (CYPRUS1956) AS A POLITICAL AND 79

CULTURAL DISINFORMATION EXAMPLE THROUGH ITS APPROACH TO THE
TURKISH WORLD

ABSTRACT
Ac Limonlar Kbrs 1956- (Bitter Lemons Cyprus 1956) is important not only in
terms of what it says but also in terms of reflecting the perspective of its writer. Starting in the
1950s, the separatist terror movements made the Cypriot Turks suffer a lot. The fact that the
Cypriot Turks, despite all, had an attitude towards peace has been kept away from the
attention of the World and the Turks have been shown as the reason of all. Bitter Lemons is an
important novel as it depicts the impressions and prejudiced attitude of Lawrence Durrell, who
lived in Cyprus between 1953 and 1956. Reading these approaches which reflect the collective
subconscious of the western intellectuals and politicians is vital to understand the base of the
negotiations for the Greek and western part- carried at the moment.
Keywords: Cyprus, Peace, the Bitter Lemons of Cyprus.

*
Yrd. Do. Dr., Uak niversitesi, Fen-Edebiyat Fakltesi, Trk Dili ve Edebiyat Blm, Uak TRKYE, E-posta:
vedat.yesilcicek@usak.edu.tr.
 VEDAT YELEK
YAZ SUMMER 2015 SAYI NUMBER 10

Lawrance Durrellin bu eseri, Rodos ve Korfu adalarn anlatan eserlerinin dnda bir
kltrel atmann anlatm olarak alglanm ve yorumlanmtr. Durrell, Adalar ls adn
tayan bu eserlerinin dnda 1935-1980 yllar arasn esas alan Mektuplar, Kara Kitap,
Siyah Labirent yine drt kitaptan oluan skenderiye Drtls, iki kitaptan oluan Afroditin
syanve be kitaptan oluan Avigon Belisi adl romanlar ile Bat edebiyatnn tannm
isimlerinden birisidir.
Ac Limonlar -Kbrs 1956- adn tayan eseri, yazarn kiisel gzlemlerini ve
yaklamlarn iermesi bakmndan an zellikleri tasa da ou zaman gezi yazs
mahiyetinde karmza kar. nk Durrell, 1953 ylnda gitmeye karar verdii Kbrstaki
izlenimlerini bu esere aktarmtr. almamz, bu aktarmn hangi ilkelerle ve hangi bak asyla
esere yansdn aratrmay hedeflemektedir.
Ac Limonlar Kbrs 1956 adl esere, edebi ve kltrel eletiri balamnda yaklaan Oya
Batum Mentee, Lawrance Durrellin Kbrsn Ac Limonlar Kltrel zmleme rnei 1
adl eserinde, kitaptan alntlar yaparak Durrell in yaklamlarndaki yanl tavrn ok net bir
biimde ortaya koyar. Mentee, Anthony Eeasthopenin 1993 ylnda yaymlad Literary Into
Culturel Studies adl eserinde belirtilen yeni yaklamlar esas alan bir yaklamla metni inceler.
Anthony Eeasthope, yazar merkezli yarat ile metinsel btnlk ve birlik fikrinin artk
kesinlikle ldne iaret eder ve edebi metinlere Modern is treading diye tanmlad bu
inceleme yntemi ile yaklamann yanl olacan savunur. Eeasthopenin nerdii inceleme
yntemi ise metinlerdeki kolektif anlamlar ortaya karmaktan gemektedir.2
Buna gre, Eeasthopenin kltrel zmleme metodolojisi u maddelerden oluur:
1.Gsterge Sistemi: Metnin hangi kltrel sylemin paras olduu.
80
2. deoloji: Metnin hangi ideolojiksylemi kulland veya hangi ideolojiyi yanstt.
3. Gender: Cinsiyete kar metnin ald tavr.
4. Subjet Positioning: Metnin okuyucuya sunduu kimlik; st kimlik.
5. The Other: Hkim (st) kimliin kartna alnan tavr.
6. Kurum: Metnin hangi kurumsal sylemin paras olduu3
Mentee bu balklar verdikten sonra bu metodun, Eeasthopeye gre metinlerdeki
bireysel, yani yazar merkezli anlamlar deil, kolektif olan ve kltrden gelen anlamlar ortaya
karaca fikrine vurgu yapar. Bu balklara gre yapt deerlendirmede vard sonular ise
zetle yledir:
Durrell eserinde,insanlar eittir ama bazlar daha eittir tezinden hareket etmekte ve Bat
emperyalist ideolojisinin tipik hiyerarik snf yapsn sergilemektedir. Durrell eserde, Trkler iin
tarafsz bir yargda bulunamamakta dolaysyla, batnn kolektif bilinaltn da yanstan ve Trkler
iin kart anlam tayan syleminin-uygarln kart anlamnda etkisinde kaldn ifade
etmektedir. Bu anlamda, Menteenin Lawrance Durrelli olumlu bir sfat olarak grmedii
Orientialist sfat ile tanmlama kanaatini belirtmektedir.4

1
Oya Batum Mentee, Lawrance Durrellin Kbrsn Ac Limonlar -Kltrel zmleme rnei-, Bilkamat
Yaynlar,1996.
2
Oya Batum Mentee, age., s. 18.
3
Oya Batum Mentee, age., s. 18.
4
Oya Batum Mentee, age., s. 19-20-21.
 Trk Dnyasna Yaklam ile Siyasi ve Kltrel Bir
Dezenformasyon rnei Olarak Ac Limonlar (Kbrs 1956) YAZ SUMMER 2015 SAYI NUMBER 10
Yeniden Okumak

Menteenin bu kanaate ulamasnda eserdeki kart sylemlerin yeri byktr. Mentee,

eserden yapt alntlarla, yerinde ve net tespitler yaparak bu kanaatini glendirir. Benzer metin
zmleme kuramlarnn yaklamlarnda farkllklar grlse de; rnek olarak Tzvetan Todorovun:
..Biimcilere gre yapt, ne yazarn yaam yksnden ne de dnemin toplumsal yaamn
zmlemesinden yola klarak aklanabilir.5 Todorovun yapt tespit bu farkl yaklamlarn
modern rneklerinden biridir. Yine zbek, farkl bir kuramsal yaklam tanmlarken; Saysz
baka, saysz yant veren yaptlara doal olarak ok kat kurallar olmayan, asl yaratc olarak
grd tketiciyi ne karan allmama estetii.6 tanmlamasn yapar. Benzer bir deerlendirme
de Eagletonu okurken karmza kmaktadr. Eagleton, yle bir toplumda yayoruz ki, bunlarn
amac (kolaylkla tahmin edilebilecei gibi) yalnzca kktenci fikirlerle mcadele etmek deil, ayn
zamanda bunlar toplumun belleinden tmyle kazmaktr; yani, yle bir amnesia (bellek yitimi)
durumu meydana getirmektedir ki, sanki byle fikirler ve kavramlar hi var olmamlar ve bunlar
sanki bizim kavraymzn ok dnda bir yerde bulunuyorlarm gibi7 Derken, eserin ya da
esere doru yaplan kuramsal hamlelerin Marksist eletirisini yapar. Morann Sanat ile gereklik
arasnda daima bir iliki bulmakta srar edilmesine amak gerekir.8 Tespitini, btn bu
deerlendirmelerin nda ele aldmzda aslnda, Eagletonun bir ynyle sorgulamakta olduu,
kimin gereklii veya kime gre gereklik? sorularyla yzlemek zorunluluu ortaya
kmaktadr. Bu zorunluluu Platon, Olu bir hummadr. Nasl tohum atlarken alev alev yanarsa,
kaynayan su nasl fkrdar ve inlerse, nasl toprak altnda kmr milyonlarca sene yatar kavrulur ve
elmas olursa9 eklinde dile getirmektedir. Michel Butorun yazma eylemini, omurgann vcut
iin ne trl ilevi varsa yazmann da ilevi odur.10 eklinde tanmlamas, ilkin bireysel bir tavr
gibi alglanyorsa da, aslnda yazmann toplumsal yzleme olduunun farkl bir ifadesidir.
almamza esas oluturan Kbrsn Ac Limonlar adl eserin, bu yzlemeyi hangi gereklik
dzleminde yapt, kime ve neye gre yapt ya da bir bellek yitimine katk salamay m
amalad konularn sorgulamak yazmzn ana hedefini oluturmaktadr. Bu farkl kuramsal 81
yaklamlarn nda, Menteenin nceledii zmleme metodolojisini, yazmzn hedefledii
amalar dorultusunda daha uygun bir yaklam olarak alglamaktayz.
nk eserdeki karakter analizleri ile kltrel farkllklarn tespitine dayal betimlemeler,
bir ynyle, Menteenin dncelerini dorularken br ynyle de Durrellin yanl bakn
dorulayan zellikler tamaktadr.
Durrellin daha seyahatinin banda bir Yunan Adasna gidiyor olma artlanml bu
anlamda nemlidir. Bu artlanmln yanl bir enformasyonlabeslenen ynlerini tespit ettikten
sonra Mentee, bunun esere nasl yansdn inceler.
Eserde, Rumlarla yakn dostluklar kuran Durrell, Adada yaayan Trkleri grmezlikten
gelme eilimindedir. Rum karakterlere ilikin betimlemelerde Yunan mitolojisinin unsurlarn ve
Homerosun tasvirlerini kullanan Durrell, Trklere gelince iren hayvan imgelerini zellikle de
srngenleri kullanr. Bu anlamda; Adada karlat ilk Trkler, sarho bir Rumu karakola

5
Tzvetan Todorov, Yazn Kuram, (ev. Mehmet Rfat - Sema Rifat) YKY Yaynlar, stanbul 2010, s. 18-
199.
6
Ylmaz zbek, Postmodernizim ve Almlama Estetii, izgi Yaynlar, stanbul 2005, s. 3.
7
Terry Eagleton, Estetiin deolojisi, Doruk Yaynlar, (ev. B. Gzkan vd.) stanbul 2010, s. 12.
8
Berna Moran, Edebiyat Kuramlar ve Eletiri, Cem / Kltr Yaynlar, stanbul 1991, s. 16.
9
Platon-Longinos, Siyaset ve Retorik, (Haz. Ahmet Aydoan), z Yaynlar, stanbul 2003, s. 183.
10
smail etili, Edebiyat Sanat ve Bilim, Aka Yaynlar, Ankara 2008, s. 178.
 VEDAT YELEK
YAZ SUMMER 2015 SAYI NUMBER 10

gtren Trk polislerdir. Durrellin burada kulland betimlemeler Menteeye gre Commedia
dell Artedeki palyaolar andrmaktadr.11
Menteenin Batnn kolektif bilinaltn ortaya koymas bakmndan en nemli
karlatrmas ise, eserin gl bir karakteri olan Sabriye ilikindir. Sabri, alkan, zeki ve
drsttr. Durrell, bunu istemese de kabul eder. Rum arkadalarnn zemedii ev alma
problemini de Salih, Durrellin lehine zer. Ancak buna ramen Durrell, Sabriyi betimlerken;
ofisini, karanlk bir hayvan inine kendisini de ldrc bir kpek balna benzetecektir. Mentee
bu kartl -romandan yapt alntlar yoluyla- Kbrsl bir cami hocas (Mslman) ile Rum bir
kyl (Bay Honey) zerinden srdrr. Benzer davranlar sergileyen bu iki Kbrsl karakteri
anlatrken Durrell, hoca iin, zehirli mantar, fare, deve ve srngen betimlemelerini reva grecek,
Bay Honeye gelince onu, Yunan mitolojisinin lmsz tanrlar gibi tasvir edecektir. Hocann
dinledii Trke mzik ise adeta torbaya konmu bir kedinin lklarn andrmaktadr. 12 Bu
tavr tamamen hocann etnik ve din kimliinden kaynakl bak asnn rndr.
Hlbuki Lawrence Durrell eserinin nsznde, Bu siyasiierikli bir kitap deildir Bir
lde izlenimci aratrmadr.13 demektedir.
Ancak, Menteenin de tespit ettii gibi metin her aamasnda, Batnn olumsuz kolektif
uur altn yanstan ayrntlarla doludur.
Kitabn ilk blm Douda Grnen Karaya Doru adn tar ve Durrellin Srbistanda
geirdii yllardan sonra iinde biriken tatil zlemini yanstr. Durrell, bu blmde aslnda tatil iin
neden Kbrs setiini de okurla paylam olur. Durrellin bindii gemi Kbrsa doru hareket
ederken Durrellin kafasndaki Kbrsla ilgili bilgiler de okuyucuya buluur. ncelikle Kbrsn
son kraliesi Catherine Cornaroyu hatrlar. Onun 1510 ylnda henz 55 yandayken lm ve
82 defin merasimini anmsar. Titian ve Bellininin onun tablosunu yaptn ifade eder. Dahas Kbrs,
Antony tarafndan Afrodite hediye edilen adadr. Yazar daha sonra, Giovanni Pollonun kalntlar
ierisinde bir yerlerde yatan byk asker Bragadinonun yzlm ve ii doldurulmu derisini
dnr. Bragadino Trk General Mustafa Paaya kar Famagustu savunmu, ancak kuatmaya
dayanamaynca Girite gitmelerine izin verilmesi artyla kenti teslim etmeyi kabul etmitir. Ancak
Mustafa Paa sznde davranm ve Bragadino ile subaylarna ancak fanatik bir dindarn sahip
olabilecei bir fkeyle saldrm, Bragadinonun burnu ve kulaklar kesilmi, derisi yzlm
tr.14
Henz kitabn giriindeki bu tespitler hibir tarih veriye deil, yanl bir takm anlatlarn
oluturduu kolektif uuraltna iaret etmektedir.
Durrell, yanl anmsamalarn Caleipo adl bir tarihinin eserine dayanmaktadr. Daha
sonra, Bayan Lewisin A Ladys Impressions of Cyprus adl eserinden alntlar yaparak Kbrsla
ilgili dncelerini pekitirir.
Burada, Lawrence Durrellin ngiliz oluu ve iyi derece Yunanca-Rumca biliyor olmasnn
da gz ard edilmesi gerekir. Kitabn ilk blmlerinden itibaren bu zellikler kendisini
gstermektedir. Durrellin Yunan kltrn ve mitolojisini dnce sistematiinin zeminine
oturttuunu, daha bu ilk blmlerden anlamak g deildir. Kbrsa ulatnda, karlat ve
Rum olduklarndan emin olduu memurlara Yunanca sorduu sorulara ngilizce karlk alnca

11
Oya Batum Mentee, age., s. 12.
12
Oya Batum Mentee, age., s. 16-17.
13
Lawrence Durrell, Ac Limonlar, Belge Yaynlar, (ev. Hseyin Aurolu), stanbul 1992, s. 5.
14
Lawrence Durrell, age., s. 13.
 Trk Dnyasna Yaklam ile Siyasi ve Kltrel Bir
Dezenformasyon rnei Olarak Ac Limonlar (Kbrs 1956) YAZ SUMMER 2015 SAYI NUMBER 10
Yeniden Okumak

buna ok arr. Kendi deyimi ile Babuslarn karsndaydm Trklerin deil.15 demektedir.
Ancak Yunancann ngilizceye tercih ediliyor olmas Durrell iin bir hayal krkldr.
Durrellin buraya kadar yapt tm betimleme ve deerlendirmelerde sosyolojik adan bir
objektif tavr yoktur. Yazar, kendi i dnyasna yerlemi ve mutlak doru aamasna varm bir
nyarg ile asli unsurun ve buna bal olarak asli kltrn zihnindeki yansmalarn aramaktadr.
Durrellin ahit olduu toplumsal farkllklar ve bu farkllklarn yaratt kltrel zenginlikler,
onun kolektif bilinaltndaki nyarglar yznden, belirsizlik hatta gereksizlik olarak karmza
kar.
Eserin ikinci blm,Bir Corafya Dersi adn tar ve bir Trk halk ezgisinin
msralaryla balar. Aziz Michael Kilisesi ve onun bir kart olarak konumlandrlm -eserde-
cami imgeleri, grnte iki toplumsal olgunun varlna iaret eder. Fakat Durrell, balangtan
beri i ie yaayan bu iki toplumun, Trk tarafn temsil eden unsurlarndan imgesel olmasnn
dnda sz etmez. Bu srete Panos adl karakter, ynlendirici ve vaka tertibini pekitiren bir
kiiolarak karmza kar.
Tavernadaki Sesler adl blm eserin nc blmdr ve bu blm Rum
Ataszlerinden bir sekiyle balar. Durrell, Kbrstaki yaam koullar ve sosyal yap ile
Manchester kentinin banliysndeki yaam arasnda ilgi kurar bu blmde. Yaad hayal
krklnn temelinde, ne Douya ait 1001 gece masallarna ait mitoslarn olmay ne de Laventen
bir sosyal yapnn burada hkim olmaydr. Bu Durrelle gre bir zgnlk deil yanltc bir
karmaadr.16 Durrell bu blmde srarla burann bir ngiliz kolonisi olduu vurgusunu yapar
ekinmeden. Hatta Adada rastlad ve anlam veremedii Kbrsllara ait zgn tavrlar da onu
rencide etmektedir.
Ancak ben farkl bir dzlemdeydim, burada kalm dayanlr klabilecek ya da beni 83
vatandalarmdan soyutlayabilecek teki nitelikleri aryordum. Tutumum bencilceydi, fakat ulusal
saygnlmzn uygunsuz bir szck ve hareketle sarsldn grdm her defasnda, incinen
duygular yattrarak veya yanl yorumlanan bir hareketin nemini aklayarak arada denge
salamaa altm.17 derken tavrn ve toplumsal meselelere bakn da yanstm olur. Yazar
artlanm olarak geldii Kbrsta ncelikle artlanm olduu yaam ve sosyal ortam arar. Bu
aray, doal olarak iki toplum bilinci ile deil, ortakmitolojik ve tarihi gemii olan YunanRum
eksenli bir araytr. Bu blmdeki Trk polisi betimlemeleri ve Clite ile Fongor karakterleri benzer
bir kartlk dzlemi ierisinde okuyucuya sunulur. Ancak, Durrelli artan bir baka ey, bir Rum
kylsnn Trk alvar giymi olmasdr.18
Bu durum, Kbrsa zglk imgesi olsa da Durrellin uuraltndaki tekiletirme
anlaynn kart olarak karmza kar. Durrell, itenlikle bu durumu ifade eder ve bu blmde
Fongos adl arkadana, ngiliz ve Yunanllarn dolaysyla Rumlarn ortak gemii ve kazanmlar
hakknda tarihi bilgiler verir. Durrelle gre, Kbrs Rumu aslnda bu anlamda bir aymazlk
ierisindedir ve bu yazar rahatsz etmektedir.
Ev Nasl Satn Alnr adn tayan ve eserin drdnc blmn oluturan blm, bir
Bulgar halk masalndan yaplan alntyla balar. Bu blmde eserin en gl karakterlerinden biri
olan Sabri Tahir (Emlak komisyoncusu) yer almaktadr. Yazar daha sonra etkilenmi olduunu
syleyecek olmasna ramen Sabri Tahiri ve brosunu yle betimler:

15
Lawrence Durrell, age., s. 17-18.
16
Lawrence Durrell, age., s. 31.
17
Lawrence Durrell, age., s. 35.
18
Lawrence Durrell, age., s. 36.
 VEDAT YELEK
YAZ SUMMER 2015 SAYI NUMBER 10

rmcek ann merkezi, bir kavakta stratejik olarak yerlemi karanlk, souk bir
keydi. Kimlii tarihin sayfalarndan yok olmu fakat mezar ta hala inanllar iin bir sayg ve
hac nesnesi grevi gren ulu bir Trk savasnn kk kabrine bakyordu19
Durrellin bu tavrn kartyla grmek daha anlaml olacaktr. Yazar, Sabri Tahirin brosu
ile ilgili yapt d tasvirlerde bir mezarlk havas yaratrken, bezer bir algyla, Sabri Tahire ait
betimlemelerde tamamen hayvan imgelerine ynelir: . Hibir Yunanl kprdamakszn ayan
ya da elindeki kalemi bir yere vurmakszn, dizlerini bkmeksizin ya da dilini aklatarak ses
kartmakszn duramaz. Bu Trkte ise ant benzeri bir duraanlk, bir srngeninkine benzeyen
youn bir dikkat ve sessizlik vard. Bir deve (Oya Batum Mentee burada bukalemun demektedir.)
ite bu tavrla saatlerce bir fundann stnde oturabilir, dnyaya gzn krpmadan bakabilir ve
en iyi tanmn Arapa keyif szcnde bulan o askya alnm karanlkla yaayabilir.20
Durrellin bu tavr, eserin ilerleyen blmlerinde daha belirgin ve incitici bir biimde
karmza kar. Yazar ne kadar iyi ve ne kadar faydal olursa olsun Mslman-Trk imgesini
uuraltndaki Batl kavramnn kart olarak grr. Durrell, bir entelektel tavr gelitirme
gereinin farkndadr. Ancak kolektif uuraltn besleyen Batllk bilinci, ona, karsndakinin
uygarlk algsnn kart olduu dncesini hatrlatr.
Sabri Tahir, Durrellin istedii bir evi, Bellapaix (Gzelyurt)te Rum dostlarnn alamad
bir fiyata satn alr. Ancak hem pazarlk aamasnda hem de sonrasnda yazar, Sabri Tahirin
konumalarn betimlerken hrlamak, pslamak, homurdanmak gibi kelimeleri kullanr.
Yazar, Rum dostu Ponosun yapamadn bir Trkn baarmasndan da aslnda rahatszdr.
stelik evin sahibi de bir Trk deil inat bir Rumdur. Durrell, bu durumu, yani Sabri Tahirin
ikna kabiliyetini, Faustu ruhunu satmamas iin ikna eden Mefistofelese benzetir. 21
84 Yazar, eser boyunca, bu tavrn srarla srdrr. Pazarln son blmnde yal kadnla
pazarlk yapan Sabri Tahirin konumalarn hayvansal bir ekicilik biiminde betimlemesi bu
anlamda nemlidir.22
Durrell, bu blmn sonunda Kbrsa zglkle ilgili memnun olmasa da- bir tespit
yapar.
Evinin satn tanmlayan Sabri Tahire;
Beni size bir Rum gndermiti. imdi deTrk beni bir Ruma gnderiyor. der. Sabri
Tahirin cevab anlamldr:
Kbrs kktr ve hepimiz arkadaz, ok farkl olsak da. Buras Kbrs dostum.23
Kitabn beinci blm Dinlenme Aac adn tar ve Dixonun 1887 yazd ngiliz
Kbrs adl eserinden bir alntyla balar: Bu blmde Durrellin daha ok Kbrsn tabii
gzelliklerine ynelmi, Gzelyurt, Bar Manastr, Limon Baheleri gibi yerleri anlatr. Bu
blmn en nemli figrlerinden biri Michalis adl Rum kyldr. Michalis ve Morais adl Rum
kylleri anlatrken Durrell ya eski Yunan mitolojisinin abartl figrlerinden ya da ngilterenin ve
ngilizlerin temsil noktasna ulam kahraman veya mitoslardan esinlenir. Durrellin Trklerle
karlamad srece betimlemelerinde bir negatif tutum grlmez. Satn ald evin tamir ileri
srasnda karlat ve tant btn Rumlar tantrken de yukarda sylediimiz trden olumlu

19
Lawrence Durrell, age., s. 46.
20
Lawrence Durrell, age., s. 47-48.
21
Lawrence Durrell, age., s. 69.
22
Lawrence Durrell, age., s. 71.
23
Lawrence Durrell, age., s. 76-77.
 Trk Dnyasna Yaklam ile Siyasi ve Kltrel Bir
Dezenformasyon rnei Olarak Ac Limonlar (Kbrs 1956) YAZ SUMMER 2015 SAYI NUMBER 10
Yeniden Okumak

betimlemeler yapar. Disiz azyla ve sarho tavrlaryla yal bir Rum kadn, onun nazarnda
Homerosu hatrlatan mitolojik bir kahraman gibidir.24
Altnc blm Sereler Toplanyor adn tamakta ve Ptarick Balfourdan yaplan bir
alntyla balamaktadr.
Durrellin Kbrsta bulunduu yllarda zellikle Antik Yunan uygarlna ilikin
kalntlardan ve youn bir ekilde kiliselerden bahsetmesi nemli bir ayrntdr. Loizus adl kilise
grevlisi ve Honey bu blmn en gl karakteridirler. Honey bir mezar kazcsdr. Ancak bu ilk
bata rperti veren meslee ramen Honeyin elleri gzel yaptklar ise Madam Recaimer
dnemindeki moda olan hanm jestleri anmsatmaktadr.25
Bu iki isim, yazar zerinde ok etkilidir. Anlattklar ykler ve kiisel alglaryla
Durrellin Kbrs ve Kbrslk zerindeki dncelerini ekillendirirler. Bu srete Durrell onlarn
anlattklar dnda var olan ve gzleri nnde hayatn idam ettim Trk toplumunu srarla
grmezden gelir. Kbrsn bu gzel kesinde zaman zaman Rum dostlar ile Enosisi zaman
zaman da ngiliz kolonisi mantn tartr. Bu srelerin hibirinde teki anlay yani Trk
toplumu gndeme bile gelmez. Gezdii yerlerle ilgili okuduu kitaplarda bu iki toplumun varlna
rastladnda ise objektif davranamaz. Samuel Brownun 1879da kaleme ald ve Yunanllar ile
Rumlar betimleyen blmlerde bile Mslman Trkler negatif elerle kartln bir taraf
durumuna gelirler.
Kbrsllar kentli Yunanllardan daha kibar, daha az grltcler ve ok daha
drstler Hristiyan halk her ne kadar dil ve din asndan Yunanl ise de onlarn zek atlm ve
huzursuzluk yeteneklerinin ok azna sahip, fizyolojik adan da Yunanllara benzemiyorlar.
Mslman (Trk) komular gibi doutan tembel, meraksz ve inatlar.26
85
Buradaki n kabuln, n yarg aamasna ulam olmas dikkate deerdir. Bu blmde,
Durrellin uzun uzun Bay Honeyi anlatmas ve onun i dnyasna ait betimlemeler zerinde
younlamas adeta onu Kbrs temsil etme kabiliyeti olan bir birey mesabesine ykseltmitir. Bu
tr bir yceltme, Trklere gelince ya alaltmaya ya da yok saymaya dnr.
Kehanetlerin Syledikleri adn tayan yedinci blm yine Dixondan bir alnt ile
balar. Dixon burada, Kbrsn tarihsel sre ierisinde yaad ynetim deiikliklerine deinir.
ngilizlerin Adada gittike zayflayan ynetim gcnden sz eden Dixon, bunun olumsuz bir
gelime olduu kanaatindedir. Yazar bu blmde Filistinde grevli bir Birlemi Milletler alan
olan Alexistle olan bulumasna yer verir. Bu iki eski dostun Kbrs grmelerini konumalar ve
tahlil etmeleri esere hkim bak asn daha belirgin hale getirir. ngiliz ve Yunan
delegasyonunun baz artlarda anlaamam olmas bir talihsizlik olarak nitelendirilirken, Trk
toplumu ve garantr lke statsndeki bir lke olan Trkiye Cumhuriyetinden bir cmle ile ve
nemsiz bir ayrnt olarak bahsedilir. ki eski dostun kritiklerinin bir blmnde Alexis yle der:
Geri planda baka faktrler de var rnein Yunan Trk ilikileri. Bunlar nemi
deil mi? Ya Balkan Pakt?27
Konumann bir blmnde geen ve nemsiz bir ayrnt gibi stnkr geilen bu
gereklik yazarn ve eserinbak asn ortaya koymas bakmndan nemlidir. Bu kapsaml
tartma bir ynyle Kbrsn siyasi tarihinin evrelerini de okurla paylama amac gdlmektedir.

24
Lawrence Durrell, age., s. 91.
25
Lawrence Durrell, age., s. 99-100.
26
Lawrence Durrell, age., s. 916.
27
Lawrence Durrell, age., s. 127-128.
 VEDAT YELEK
YAZ SUMMER 2015 SAYI NUMBER 10

O gnk durumdan geriye doru gidildiinde kanlmaz olarak Mslman-Trk varl ile
karlalmaktadr. Durrell ve Alexis byle durumlarda ortak uuraltyla hareket ediyorlar,
Trklerin Adaya ve Rumlara saladklar kolaylk ve katklarn bile bu kolektif bilinaltnn
emperyal izdmleriyle aklamaktadrlar. Konumann bir blmnde Yunanistann 1100
boyunca Roma imparatorluunun bir paras olarak tespit edildikten sonra 1453 tarihi talihsiz bir
srecin balangc olarak vurgulanr. Bu blmde Trkler ve Trk kltrne ilikin yaplan
tespitlerin kartlk unsurundan hareket eden bir bak as ile ekillendiini ortaya koymas
bakmndan aadaki alnt dikkate deerdir:
(Trklerin ) belki de kendilerine zg bir kltr modelleri olmayan ya da Yunanllar
zerine empoze etmeye deer bir kltrleri olmayan Trkleri onlara din, dil ve hatta yerel hkmet
zgrl vermeseydi. () Trkler belki de kendilerinde eksik olan huzursuzluk ve hayal gc gibi
deerli niteliklerin onlarda olduunun farkndayd. () (Rumca) Trkeden alnm birka ek son
ekve Yunancadan alnm birka szck dnda Rumca hala Yunanca zelliini korumutu. ()
Davran, mutfak vb. konularnda Trk alkanlklar yerlemiti, fakat bunlar bile dikkatli ve lkse
kaan eski moda Trk tembelliine olduka yabanc kaan bir canllktan etkilendiler. Trklerin
kula olarak Karagzn karakterinde hala canl olan glge oyununun yerine Hacivatn Yunan
versiyonunu incelemek gerekir.28 (Burada gze arpan cmle dklkleri evirmenin metnine
sadk kalmaktan ileri gelmektedir.)
Durrellin buradaki tavr artc bir yanl bak as barndrmaktadr. Kbrsfetheden
Trklerin nce igalci olarak tanmlanp, sonra da Rumlara tandklar ve kendilerinin de
grmezlikten gelemedikleri, siyasi ve sosyal haklar bir yknme olarak alglanmalar dikkate
deerdir. Daha da ileri giderek; Trklere has bir kltr, dil veya sosyal hayat olmad fikrini
benimsemi grlmeleri daha da nemlidir. Bu durum, Menteenin srarla vurgulad
86 emperyalist sylem fikrini ortaya koymaktadr.
Yazarlarn Lefkoa Lisesinde bu grlerle ngilizce retmenlii yapm olmas da bu
anlamda dikkatlerden karlmamaldr.29 Durrellin bu yllarda genlerle yapt konumalarda ve
verdii derslerde, Enosis dncesi ile ngilizlerin Kbrstaki varl ve Rumlarla dostluunun
pekiecei fikri, o dnemde vcut bulan ve tesirini hala devam ettiren batl entelektel dnce
zeminine iaret eder. Yazar bu durumu pekitirmek adna tek yanl gzlemlerini eserine srarla
yanstr. retmenlii esnasnda, Kbrs Rumlarnn yakalad stn demokrasi ve hogry
ortaya koyma adna ders verdii okuldaki snf dzenlerinden bahseder.
Snflarn oluumu da gzel bir demokrasi sergiliyor ve skoyadaki okullar
anmsatyordu. Kesinlikle snf ayrm duygusu yoktu. Andreasn olu eski elbiseleriyle Milyoner
Manglisin oluyla yan yana oturuyordu.30
Yazarn bir zorunluluu demokratik bir tavr olarak ortaya koyuu bir yana; snfsal
farkllnn kart bir anlay benimsiyor gibi grnd halde, ok bariz bir snfsal ayrm
demokratik bir tavr gib igsterme elikisine dmesi artc bir durumdur.
Eserin sekizinci blm Kbrs Rum Ataszlerinden yaplan alntlarla balar ve Vaat
Rzgrlar adn tar. Yazar, bir toplantya katlmak zere Troodosa arlr. Yol boyunca birok
yerleim yerinden ve kylerden gese de hibir Trk varlndan bahsetmez. Valiyle yapacaklar
toplantnn konusu Enosistir. Bu durumu -ekinceleri de olsa Durrell doal bir sre olarak

28
Lawrence Durrell, age., s. 133-134
29
Lawrence Durrell, age., s. 137
30
Lawrence Durrell, age., s. 141
 Trk Dnyasna Yaklam ile Siyasi ve Kltrel Bir
Dezenformasyon rnei Olarak Ac Limonlar (Kbrs 1956) YAZ SUMMER 2015 SAYI NUMBER 10
Yeniden Okumak

tanmlar. Fakat bunun, rk, kat milliyeti bir sylem olduunun da farkndadr. Bu farkndal
ortaya koyarken yani olumsuz bir tavr betimlerken kulland imge yine Trklerle ilgilidir.
... nk milliyeti gazeteleri okuduunda Kbrstaki ynetimimizin Hun Kral Atillaya
benzetildiini Helenizmi kknden koparp almak ve sonsuz a dek kle yapmak istediimizin
yazldn grmekten byk ac ve aknlk duyuyordu.31
Durrellin kendi ynetimleri iin yazlanlara ac ve aknlk duymas bir entelektel tavr
olarak alglanabilir. Ancak ayn durum Trkler sz konusu olduunda bu tavrn Rumlar lehine
haklla dnmesi kolektif uuraltnda gizlenen emperyal arzularla aklanabilir.
Memur adn tayan blm kitabn dokuzuncu blmdr ve yine Rum ataszlerinden
yaplan bir sekiyle balamaktadr. Burada ngiliz-Rum dostluunun zerinde durulurken,
Yunanllarn ve Yunan radyasyonunun bu dostluk anlayna duyduu fkenin yazara gre
anlamsz- anlatm hkimdir. Durrell, bu skntl srete aktif grev alm hatta ilk yerletii ve ok
sevdii kyden tanm Lefkoada bir ev tutmutur. Bu blm Kbrsta artk sokak hareketlerine
dn araylarnn anlatmna ayrlmtr. Durrell, bu blmde de olumsuzluklarn nedenini Trk
varlna balar.
On yllarca sren ustaca eylemsizlik sonucunda, adann genel olanaklar neredeyse
Trklere zg kullanlmama haline dnmt.
Yine, Bombalanm ve tm binalar yklm bir kent dnn ve bir de deprem olduunu
hayal edin, ldrlenlerin cesetleri hari, u andaki grnm, Trklerin Lala Mustafa Paa
ynetiminde yaklak on iki aylk kuatmadan sonra 5 Austos 1571de kente girdikleri zaman
grdkleri ile ayn Famagusta hi insan yaamasayd u anda alaca karanlkta grnd kadar
ssz grnmezdi baykular ve yarasalardan baka kmldayan bir ey yok, belki de sada solda 87
pee ve uzun beyaz manto giymi birka hasta grnml Trk kadn hayalet gibi dolayordur.32
gibi eserden yaplan bu alntlarda Durrellin olumsuz bak asnn izleri grlr. Yazarn
Trklerden duyduu rahatszln neredeyse paranoyaya dnm olmas, betimlemelerinin derhal
hayvan imgelerine ynelmesi bu anlamda nemlidir. Yazar, Kbrstaki problemi Rumlar ve
kendileri arasnda bir aile ortam ierisinde halledilecei kanaatindedir. Ancak gittii her yerde
istemese de Mslman-Trk varl ile karlamas onun bilinaltn harekete geirir. Yazardaki
bu alg durumu, canllar iin olduu kadar cansz unsurlar iin de byledir. Bu anlamda:
Grgsz minare boynuzlarn giymi eski Gotik Katedrali...33 Benzetmesi okuyucuya
birok ey ifade edecektir. Bu kartln her eyiyle bir medeniyete kar duyulan hazmszlk
olduu unutulmamaldr.
Eserin onuncu blmDn Olmayan Nokta adn tar ve yine W. Hegworth Ditonun
ngiliz Kbrs adl kitabndan bir alntyla balar. Kbrsa geldii gnden beri en yakn dostu
olarak grdmz Panosla bulumasna ayrlm bir blmdr. Bu blmde yazar Kbrsta
edindii izlenimleri bir rapor halinde ngiliz hkmetine sunar. Bu raporun can alc noktalarndan
biri esere yle yansr:
Enosise kar tepkileri dmanca olacak Trkler iin de ayn ey geerliydi. Ancak, her ne
kadar yunanllar tarafndan ynetilmek isteyen kiilere derin bir sempati duymasak da, Trklerin
aznlk olduunu grmemek olanakszd...34

31
Lawrence Durrell, age., s. 159
32
Lawrence Durrell, age., s. 179-180
33
Lawrence Durrell, age., s. 180
 VEDAT YELEK
YAZ SUMMER 2015 SAYI NUMBER 10

Bu tespitin yeni bin ylda halen geerli olan batl bir entelektel ve siyasal yaklam
olduu dnlrse, Bat aydnn kolektif bilinaltnda temerkz etmi kartlk anlay daha iyi
anlalacaktr.
Eserin on birinci blm Mantkszlk Ziyafeti adn tar ve bir Kbrs Rum arksnn
yannda Edmund Burkeden yaplan bir alntyla balar. Yazar Rum blgesi ve Rum adalar ile
ilgili her zamanki iyimser tavrn srdrrken Trklerle ilgili btn ayrntlardaki olumsuz
tutumunu bu blmde de devam ettirir. Bir evre betimlemesi ile balayan on birinci blmn
banda:
Kuzgunlar gaklayarak yorgun kanatlar ile hi kimsenin glmsemedii Trk Atletler
Birliinin yanndaki yksek aalardaki yuvalarna dnyorlard35
eklinde yapt bu tespitteki imgeler, yazarn yanl kartlk temas zerine ina edilmi
tutumunun baka bir arm boyutunu temsil eder.Kuzgunlarn gaklamas ve yuvalarnn
glmsemeyen Trklerin- insanlarn blgesinde yuva yapm olmalar, yazarn bilinaltn ina
eden kartlk-teki duygularnn bir sonucu olmaldr. Bu blmde Wren adl bir arkadann
eletirel tavryla da olsa EOKA genlik rgtnn yemin metnine yer vermi olmas bu rgtn
kendisini Dighenis adl bir kahramanla zdeletirmesi durumunu, Robin Hood ve Avrupal
ocuklar ilikisiyle aklyor olmas dikkate deerdir. Wren aracl ile Durrell, Rumlarn
anlalmaz ngiliz kartln da eletirir bu blmde. Aslnda eserin bandan itibaren Durrellin
bu anlamsz kartl ortadan kaldracak istem ierisinde olduu gzlenir. Fakat onu bundan
alkoyan eyin Helen hayranl olduu bizzat yazar tarafndan eserde ifade edilir.
Durrell, bu blmn ilerleyen safhalarnda o dnemde ortaya kan tehdit hareketlerinden
bahseder. Ancak, konular anlatm ve betimlemelerinde yine yukarda olduu gibi olumsuz
88 benzetmeleri hep Trkler iin kullanr.
Mahallenin bir blm kordon altna alndndan sulular birka dakika iinde kolayca
Famagusta Kapsndan Trk semti Konaka geebiliyordu.36
Trk semtleri ve oraya geilerde, nce kuzgunlar ve glmseyen insanlar imgelerini
kullanan yazar, bu kez terrn sna olarak Trk blgesini iaret eder. Yazar bu srete, Atina ve
Londrada temaslarda bulunduunu belirterek37 aslnda durduu yeri ve bu yerin bak asna
yapt katky itiraf etmi olur. Yazar, esere, bu sreteki temaslarndan hareketle, Atina ve
Londrann Kbrs sorununa yaklamlarn aktarr. Bu aktarmn hibir safhasnda Trk ve
Trkiyenin olmay bu anlamda dikkate deerdir. Sadece Kbrsa dndnde Sabrinin
yorumlarndan hareketle Trk tarafnn tedirginlii esere yansr. Bu blmde ilk defa Sabri Cesur
bir adamd.38 eklinde tasvir edilir. Bir Rum balknn ocuu boulmak zereyken, stndeki
giysilerle denize atlayp onu kurtaran Sabrinin cesur ve kararl tavr, Trklere kar artan terr
olaylarnda, Trklerin gz karaln anlatmak iin kullanlm bir rnek olarak alglanmaktadr.
Yani bu tutum, bir ynyle Barbar bir kltrn verecei tepki olarak tanmlanr. Hakkn teslimi
veya Trklerin muhafaza edilmesinden ok, byle bir durumda Rumlarn grecei zararn endiesi
betimlenmeye hkimdir. Bu durum, Londra konferans sonrasnda Trk tarafnn tavrnn anlatm
srasnda daha da belirginleecektir:

34
Lawrence Durrell, age., s. 194.
35
Lawrence Durrell, age., s. 199.
36
Lawrence Durrell, age., s. 204.
37
Lawrence Durrell, age., s. 212.
38
Lawrence Durrell, age., s. 224.
 Trk Dnyasna Yaklam ile Siyasi ve Kltrel Bir
Dezenformasyon rnei Olarak Ac Limonlar (Kbrs 1956) YAZ SUMMER 2015 SAYI NUMBER 10
Yeniden Okumak

Ancak sonunda Londra Konferansnda Kbrsn kilidi ald, Trklerin artk bir kaya
kadar sert olan tutumu, bu konferansta bir milimetre bile kmldamad; hi kimse Hannibal taklit
edip biraz sirke dkmee kalkmad. En kt korkularm gerek oluyordu, nk Trk gr
sadece siyasi adan bencil deildi, yan sra Kbrs dnda yaplm, Arap dnyasn etkileyen
teki antlamalar ve kararnamelerle de balantlyd39
Yazar kendini ve Rum tarafnn tutumunu tartmasz hakl ve uygarca grrken, Trklerin
hak aramasn bencilce haksz grr. Bu tavr ona gre Trklerin hak ettii tavrdr. Onlar, kendileri
dnda baka lkelerle zellikle de Araplarla anlaarak byle davranmakta ve Kbrstaki zm
engellemektedirler. Sabri dnda hibir Trkle ve hibir Trk yetkiliyle grmeyi ve kar
argmanlar dinlemeyi aklna bile getirmeyen yazar, Atina ve Londrann grlerini aralarnda
problem bile olsa- asli tartma unsuru olarak alglar ve tanmlar. Durrellin kolektif uuraltn
harekete geiren bu yanl tutum, Kbrs sorununun uluslararas boyutunun bugne tanmasnn en
temel nedeni olarak grlebilir. Elbette bu tespit bireysel bir tanmlama deil, yaygn bir kan
olarak deerlendirilmelidir.
Yok Olan Snr Talar adn tayan ve eserin on ikinci blmn oluturan blmde,
epigraf olarak Kbrs Rum ataszleri karmza kar.
Yazar hem bu blmn giriinde, Trkiyenin ve Ada Trknn tutumunun yol at
zmszlk(!) srecinden bahseder. Yine bu blmde, Kbrs grmelerini yrten Sir Robertin
yerine atanan Sir Johnun yetenekli biri olduundan bahsedilir. Bu vg dolu szlerin
pekitirilmesi anlamnda Sir Johnun Arabistanl Lawrance a benzetilmesi nemli bir ayrntdr.40
Lawrancenin Osmanl imparatorluunun dalm sresinde ald grevle Sir Johnun grevi
arasnda bir ilgi kurulduu aikrdr. Bylece, yazarn Kbrsta yaayan ve asrlardr birlikte bir
Kbrs ina eden iki toplumdan Trkleri dman safna geirdii, yle deerlendirdii ortaya 89
kar. Yazar bu blmde daha da ileriye giderek adeta Kbrsl Trkleri gn n engelleyen
karabulutlara benzetir.41 Yazar, bu srete yaplan grmeler esnasnda, Trklerin hibir
argmann tartmakszn onlar grmeleri ve bar Rumlarn terr hareketlerini tespit etmi
olmasna ramen-engelleyen taraf olarak grmesi olduka ilgintir. Durrell i rahatsz etmeyen ve
bir entelektel bakm gibi esere yanstlan bu yanl tutum, aslnda Kbrsta bandan beri nerede
yanl yapldn ortaya koymas bakmndan nemlidir. Bu blmde artan terr olaylarndan
zellikle de yazarn dostu Panosun vurularak ldrlmesinden ayrntl bir biimde bahsedilir.
Panosun lm yazar derinden etkiler. Panosun lmnden iki gn nce beraber olmular hatta
Sabrinin yanna gidip arap imilerdir. Bu blmde, Panos ve Sabri karakterlerinden hareketle,
Kbrsta yaanmakta olan olaylara, iki toplumun penceresinden bakabilmenin yolu irdelenmeye
allr. Panos her eye ramen ak, dostane ve babacan tavrlar ile bir ev sahibi edas ile
anlatlrken, Sabri, ketum ve iten pazarlkl baklar ve tavrlar ile betimlenir.
Yazarn bir cinayetin asl yzn anlatrken taknd tavr olduka ilgintir. Panosun
Durrell bu cinayetin ilendii kyde, bir kylyle sohbet etmektedir. Blgede ilenen cinayetin
gerek zanls Karaolis adl bir Rumdur. Bu herkese bilinmektedir. Ancak bunun Trklere mal
edilmeye allmasna, hatta bu ynl sohbetler edilmesine Durrellin hibir itiraz olmaz eserde.
Hatta bir Rum kylnn, Trkleri Trkler korkaktr.42 eklinde tanmlam olmasna da zellikle
vurgu yapar. Sonra bu cinayetin taraflar ve olduklar tavr betimlerken onlar Sokrata
benzetmesi, yazarn bak asn ortaya koymas bakmndan dikkate deerdir.

39
Lawrence Durrell, age., s. 226.
40
Lawrence Durrell, age., s. 234.
41
Lawrence Durrell, age., s. 235.
42
Lawrence Durrell, age., s. 255.
 VEDAT YELEK
YAZ SUMMER 2015 SAYI NUMBER 10

Bu tavr eserin son blmnde yer verdii Menteenin de yazsna ald- cami hocas
betimlemeleri ile Rum kyllerin betimlemeleri arasndaki kartlk, daha da belirginletirecektir.
Yazarn bak asn ok daha net bir biimde ortaya koyan bu karlatrmalar bireysel bir alg
olarak deerlendirilirse bu bir yanlg olacaktr. Durrell, eserin tmne hkim olan bu bak asn
Batl btn entelektellerin kolektif uuraltn besleyen kartlk- teki gibi temel bir medeniyet
algsna dayandrmaktadr. Durrell, Mslman bir Trk cami hocasn betimlenirken; kuzgun,
kaplumbaa, yumuak beyinli, sarmak, kertenkele gibi aalayc imgeler kullanlrken, ayn
hareketleri ve ayn tavrlar sergileyen Rumlar sz konusu olunca Yunan mitolojisinin abartl
tanrsal imgelerini kullanr.
Bu tavrn hkim olduu bu eser, bir ynyle, Bat dediimiz medeniyet evresinin ortak
akln temsil eder. Ne kadar gerek, ne kadar somut olursa olsun; hatta ne kadar faydal, zeki veya
iyi olursa olsun, Trklk ve Mslmanlk bu akln kart olarak grd bir durumdur.
Dolaysyla Bat aydn durduu yerinen doru yer olduu tezinden hareket ederek olaylar
deerlendirmektedir. Bu gayr-i insani ve gayr-i hukuki tavrn temelinde ise emperyalist aydn tavr
yatmaktadr. Bugn bile ayn anlayn hkim olduu ve grmelerin her defasnda bu anlayn
engeline takld unutulmamas gereken bir gerektir.
Sonu
Eser, Batnn kolektif uuraltn ifa eden ve bu verileri, gerek zaman, mekn, ahs ve
olaylar zerinden ifade etmesi bakmndan son derecede nem arz etmektedir. Durellin
raporlarnn ve dolaysyla romana yansyan bu grlerinin uluslar aras camiada dikkate alnmas
ve bu grlere BM de de itibar edilerek Trk toplumuna bu noktadan zm dayatlyor
olmas, Batnn Trke ve Mslmanlara uygulad ifte standard ortaya koyar.
90 Bu sakat bak as ve bilinaltnn varln elan deruhte ediyor olmas ise, Trk aydnn
bu konudaki donanmlarn ikmal etmesi zorunluluunu ortaya koymaktadr. Yazmz, zellikle
yazarn kendi cmlelerinden hareket ederek, aslnda modern Bat aydnn konuland noktann,
hala ortaan bir adm tesinde olmad gereini ortaya koymay hedeflemektedir.
KAYNAKLAR
ETL smail, Edebiyat Sanat ve Bilim, Aka Yaynlar, Ankara 2008.
DURRELL Lawrence, Ac Limonlar, Belge Yaynlar, (ev. Hseyin Aurolu), stanbul
1992.
EAGLETON Terry, Estetiin deolojisi, Doruk Yaynlar, (ev. B. Gzkan vd.) stanbul
2010.
MENTEE Oya Batum, Bir Dn Yolculuu (Edebiyat, Sanat Eletiri Yazlar)
Bilkamat Yaynlar, Ankara 1992.
__________, Lawrance Durrellin Kbrsn Ac Limonlar -Kltrel zmleme
rnei-, Bilkamat Yaynlar,1996.
MORAN Berna, Edebiyat Kuramlar ve Eletiri, Cem / Kltr Yaynlar, stanbul 1991.
ZBEK Ylmaz, Postmodernizim ve Almlama Estetii, izgi Yaynlar, stanbul 2005.
PLATON-LONGNOS, Siyaset ve Retorik, (Haz. Ahmet Aydoan), z Yaynlar, stanbul
2003.
TODOROV Tzvetan, Yazn Kuram, (ev. Mehmet Rfat - Sema Rifat) YKY Yaynlar,
stanbul 2010.