Professional Documents
Culture Documents
Thuyet Trinh Triet Hoc - Cau 2&3
Thuyet Trinh Triet Hoc - Cau 2&3
th. Th no l phng php i t tru tng n c th, thng nht gia lch s v logic ? V sao trong
hot ng nhn thc v trong thc tin phi tn trng nguyn tc ton din, nguyn tc pht trin v
nguyn tc lch s - c th ? Hy vn dng cc nguyn tc ny vo cng cuc i mi nc ta hin nay.
2.1/ Nhng yu cu ca nguyn tc ton din
* Trong hot ng nhn thc, hiu ng s vt phi:
- Tm hiu, pht hin cng nhiu mi lin h, quan h (hay nhng c im, tnh cht, yu t, mt,) ang
chi phi s tn ti ca bn thn s vt cng tt. Phi xem xt s vt t khp gc , t nhiu phng din
cng tt;
- Phn loi xc nh nhng mi lin h, quan h (hay nhng c im, tnh cht, yu t, mt) no l
bn trong, c bn, tt nhin, n nh; cn nhng mi lin h, quan h (hay nhng c im, tnh cht,
yu t, mt) no l bn ngoi, khng c bn, ngu nhin, khng n nh;
- Da trn nhng mi lin h, quan h (hay nhng c im, tnh cht, yu t, mt) bn trong, c bn, tt
nhin, n nh l gii c nhng mi lin h, quan h (hay nhng c im, tnh cht, yu t,
mt) cn li. Qua xy dng mt hnh nh v s vt nh s thng nht cc mi lin h, quan h (hay
nhng c im, tnh cht, yu t, mt); pht hin ra quy lut (bn cht) ca n.
* Trong hot ng thc tin, t c hiu qu phi:
- nh gi ng vai tr ca tng mi lin h, quan h (hay nhng c im, tnh cht, yu t, mt) chi
phi s vt.
- Thng qua hot ng thc tin, s dng ng b nhiu cng c, phng tin, bin php thch hp (m
trc ht l nhng cng c, phng tin, bin php vt cht) bin i nhng mi lin h, quan h (hay
nhng c im, tnh cht, yu t, mt) ca bn thn s vt, c bit l nhng mi lin h, quan h (hay
nhng c im, tnh cht, yu t, mt) bn trong, c bn, tt nhin, quan trng...ca n.
- Nm vng s chuyn ha cc mi lin h, quan h (hay nhng c im, tnh cht, yu t, mt) ca bn
thn s vt, kp thi s dng cc cng c, phng tin, bin php b sung pht huy hay hn ch s tc
ng ca chng, nhm lo li s vt vn ng, pht trin theo ng quy lut v hp li ch chng ta.
2.2/ Nhng yu cu ca nguyn tc pht trin
* Trong hot ng nhn thc, hiu ng s vt phi:
- Pht hin nhng xu hng, kh nng bin i, chuyn ho gia nhng giai on tn ti ca bn thn s
vt trong s t vn ng v pht trin ca chnh n.
- Xy dng c hnh nh v s vt nh s thng nht cc xu hng, nhng giai on thay i ca n, t
, pht hin ra quy lut vn ng v pht trin (bn cht) ca s vt hin tng.
* Trong hot ng thc tin, t c hiu qu phi:
- Ch trng n mi iu kin, kh nng,... tn ti ca s vt nhn nh ng cc xu hng, nhng giai
on thay i c th xy ra vi n.
- Thng qua thc tin, s dng nhiu cng c, phng tin thch hp (m trc ht l nhng cng c,
phng tin, bin php vt cht) bin i nhng iu kin, pht huy hay hn ch nhng kh nng tn
ti ca s vt nhm lo li s vt vn ng, pht trin theo hng hp quy lut v c li cho ta.
3/ Nhng yu cu ca nguyn tc lch s - c th
* Trong hot ng nhn thc, hiu ng s vt phi tm hiu qu trnh hnh thnh, tn ti v
pht trin c th ca nhng s vt (hin tng, qu trnh) c th trong nhng iu kin, hon cnh, quan
h c th. Ngha l:
- Phi bit s vt ra i v tn ti nh th no, trong nhng iu kin, hon cnh no, b chi phi bi
nhng quy lut no;
- Hin gi s vt ang tn ti nh th no trong nhng iu kin, hon cnh ra sao, do nhng quy lut no
chi phi;
- Trn c s , phi nm bt c s vt s tn ti nh th no (trn nhng nt c bn) trong iu kin,
hon cnh, quan h no trong tng lai
* Trong hot ng thc tin, t c hiu qu phi xy dng c nhng i sch c th, p
dng cho nhng s vt c th, ang tn ti trong nhng iu kin, hon cnh, quan h c th m khng
nn p dng nhng khun mu chung chung cho bt c s vt no, trong bt k iu kin, hon cnh,
quan h no.
4/ Th no l phng php i t tru tng n c th?
- C s l lun ca phng php i t tru tng n c th: ci c th l phm tr dng ch
s tn ti trong tnh a dng; n bao gm ci c th khch quan (s tn ti ca s vt trong nhng mi
quan h, lin h vi nhng s vt khc trong hin thc) v ci c th ch quan (s phn nh ci c th
khch quan vo trong qu trnh nhn thc). Ci c th ch quan li bao gm ci c th cm tnh (ci khi
u ca nhn thc di dng mt biu tng hn n v s vt, v ci c th khch quan) v ci c th
trong t duy (kt qu ca qu trnh t duy nhn thc s vt di dng mt h thng cc khi nim, phm
tr, quy lut... phn nh nhiu tnh quy nh v quan h ca ci c th khch quan). Ci tru tng l
phm tr dng ch kt qu ca s tru tng ha tch mt mt, mt mi lin h,... no ra khi s
vt nh ci tng th phong ph a dng; n l s phn nh mt b phn, mt mt ca ci c th khch
quan. T nhng ci tru tng ny t duy tng hp chng li thnh ci c th trong t duy.
- Nhn thc xt n cng u phn nh ci c th khch quan, nhng li xut pht t nhng ci
c th cm tnh tin n xy dng nhng ci tru tng, c bit l nhng ci tru tng khoa hc. Nhn
thc khoa hc bt u t vic xy dng nhng ci tru tng khoa hc (mi khi nim, mi tin , mi
nh l, mi nh lut, mi lun im,...) phn nh mt kha cnh bn cht ca s vt. y mnh nhn
thc khoa hc thng qua vic tip tc o su nhng ci tru tng xy dng thm nhng ci tru
tng mi; sau cng tng hp tt c nhng ci tru tng khoa hc xy dng thnh ci c th trong t
duy - ci c th phn nh c ci bn cht su sc v y ca hin tng i tng ang nghin
cu.
- Ci c th l tnh khng phi l tng s tri thc v nhng mt, tnh cht ca s vt, m l tri
thc su sc, tong i y v i tng ang nghin cu nh mt chnh th c nhng yu t, nhng
mt, nhng mi quan h tc ng qua li ln nhau. Do , phi tng hp nhiu ci tru tng c c
ci c th trong t duy phn nh s thng nht trong tnh a dng ca i tng tn ti trong hin thc c
v s mi lin h, quan h vi nhng s vt khc v ng thi c mun vn mi lin h, quan h bn
trong ca n, vi nhng tnh cht khc nhau, lun vn ng pht trin. V vy C.Mc vit: Ci c th s
d l c th v n l s tng hp ca nhiu s quy nh, nh vy, n l s thng nht ca nhiu mt khc
nhau. Cho nn trong t duy, ci c th biu hin l qui trnh tng hp, l kt qu ch khng phi l im
xut pht, mc d n l im xut pht thc s v do cng l im xut pht ca trc quan v ca biu
tng.
- Qu trnh nhn thc khoa hc da trn ci c th cm tnh xy dng nhng ci tru tng l
tnh; v t nhng ci tru tng l tnh kt hp thnh ci c th trong t duy. Qu trnh vn ng, pht
trin v nhn thc khoa hc dng nh quay v vi ci ban u, v vi ci c th, nhng khng phi l
quay v vi ci biu tng ca ci ton th cm tnh m l quay v vi ci tng ha nhiu ci quy nh,
nhiu mi quan h ca t duy.
- Nhng yu cu c bn ca phng php i t tru tng n c th: Nhn thc khoa hc phi
thng nht hai qu trnh nhn thc vn ng i lp: t c th (cm tnh) n tru tng v t tru tng
n c th (trong t duy).
+ T c th (cm tnh) n tru tng i hi phi da vo nhng ti liu cm tnh thng qua
phn tch xy dng cc khi nim, nhng nh ngha, nh l, nh lut,... n gin, tru tng phn nh
tng mt, tng thuc tnh ca i tng ang nghin cu. T nhng ci tru tng ban u xy dng
nhng ci tru tng tip theo...
+ T tru tng n c th (trong t duy) i hi phi da trn nhng khi nim, nhng nh
ngha,... n gin, tru tng thng qua tng hp bin chng xy dng ci c th (trong t duy) - l
thuyt (h thng nhng hiu bit su sc v i tng ang nghin cu).
- Phng php i t ci tru tng n ci c th cho php i su vo bn cht ca i tng
nghin cu, hnh dung tt c cc mt v cc mi quan h tt yu ca i tng trong mi lin h, tc ng
ln nhau. Theo yu cu c bn ca phng php ny th s nghin cu khoa hc tht s bt u t vic
xy dng nhng ci tru tng (khi nim) phn nh cc mt, cc mi quan h n gin, c bn, ph bin
nht ca i tng nhn thc. T nhng ci tru tng chung nht thit phi chn cho c ci tru
tng ban u l khi nim chung phn nh nhng mt, nhng mi quan h c bn, quyt nh ca i
tng lm khu xut pht. Sau khi tch mt quyt nh, c bn ra, chng ta phi nm bt n trong s pht
trin, ngha l phi nghin cu xem n pht sinh nh th no, tri qua nhng giai on no v c
nh hng nh th no n tt c cc mt, cc quan h khc ca i tng nghin cu. Qu trnh ti hin
i tng nh th trong t duy cho php xy dng hnh nh tinh thn phn nh nhng mi lin h, quan
h, nhng mt quan trng ca i tng trong nhn thc. Kt qu l trong t duy xut hin hnh nh r
nt v su sc v i tng, tc bn cht ca n. Tuy nhin, ci c th trong t duy ny cng khng phi
l ci cui cng ca qu trnh nhn thc. Ci c th l tnh ch l kt qu ca mt chu trnh nhn thc.
Sau , cn phi vt qua chu trnh hon thin b sung thm tnh c th ca n bng nhng ci quy
nh, mt, tnh cht, quan h mi trong qu trnh nghin cu tip theo. Nh vy, ci c th l tnh khng
ch l kt qu ca mt giai on nhn thc nht nh m cn l ci khi u xut pht, ci c s l lun
ca qu trnh nhn thc tip theo, ngha l nhn thc ni tip t ci c th l tnh cp mt n ci c th
l tnh cp hai v tip tc mi, tng ng vi qu trnh nhn thc vt qua bn cht cp mt chinh phc
tip bn cht cp hai, cp ba v mi mi. Nh vy, ci c th l tnh trong t duy lun c i mi, c
b sung, tin ti ci c th y nht - chn l tuyt i. Tng ng vi qu trnh nhn thc nh th l
qu trnh thay i cc l thuyt, hc thuyt trong khoa hc i t chn l tng i n chn l tuyt i.
5/ Th no l phng php thng nht ci lch s v ci logic
- C s l lun ca phng php thng nht ci lch s v ci logic: Ci lch s l phm tr dng
ch qu trnh pht sinh, pht trin v tiu vong ca s vt trong tnh a dng, sinh ng ca n. Ci
logic l phm tr dng ch tnh tt yu, quy lut, bn cht ca s vt (logic khch quan) hay mi lin
h tt yu gia cc t tng (logic ch quan). Ci logic l ci phn nh ci lch s, do , n phi ph
thuc vo ci lch s; nhng n khng phi l s sao chp my mc, gin n ci lch s, m l phn nh
ci lch s di dng rt gn, sng to. Ci logic chng qua l ci lch s nhng thot ra khi hnh thi
ngu nhin, vn vt ca ci lch s. Nhn thc khoa hc l s thng nht ca hai phng php nhn thc
i lp b sung nhau: phng php lch s v phng php logic.
- Phng php lch s i hi phi ti hin li trong t duy qu trnh lch s c th vi nhng chi
tit ca n, ngha l phi nm ly s vn ng, pht trin lch s ca s vt trong ton b tnh phong ph
cua n. Phng php lch s c gi tr to ln v quan trng trong cc khoa hc lch s. Khng c phng
php lch s s khng c khoa hc lch s. Tuy nhin, khng phi vi mi i tng vic p dng phng
php lch s u mang li hiu qu.
- Phng php logic i hi phi vch ra bn cht, tnh tt nhin quy lut ca qu trnh vn ng,
pht trin ca s vt di hnh thc tru tng v khi qut ca n, ngha l phi loi b ci ngu nhin,
vn vt ra khi tin trnh nhn thc s vn ng, pht trin ca s vt. Phng php logic i hi phi ti
hin li ci logic khch quan trong s pht trin ca s vt: i hi qu trnh t duy phi bt u t khi
im ca lch s nhng tp trung nghin cu s vt di hnh thc pht trin tng i hon thin ca n.
N c gi tr to ln v quan trng trong cc khoa hc l thuyt. Bi v, u th ca n l ch n khng
nhng phn nh c bn cht, quy lut ca s vt m cn ti hin c lch s ca s vt mt cch khi
qut, trn nhng giai on ch yu; n kt hp vic nghin cu kt cu ca s vt vi vic tm hiu lch
s ca bn thn s vt.
6/ V sao trong hot ng nhn thc v trong thc tin phi tn trng nguyn tc ton din,
nguyn tc pht trin v nguyn tc lch s - c th?
- Tn trng nguyn tc ton din: Chng ta phi nhn thc v s vt trong mi lin h qua li
gia cc b phn, gia cc yu t, gia cc mt ca chnh s vt v trong s tc ng qua li gia s vt
vi cc s vt khc, k c mi lin h trc tip v gin tip. Ch trn c s mi nhn thc ng v
s vt. ng thi, phi bit phn bit cc mi lin h, bit ch n cc mi lin h bn trong, mi lin
h bn cht, mi lin h ch yu, mi lin h tt nhin hiu bn cht ca s vt v c phng php
tc ng ph hp nhm em li hiu qu cao nht trong s pht trin ca bn thn.
Nu khng tn trng nguyn tc ton din, ch th s sa vo nhn thc phin din (do nh kin),
chit trung (khng c lp trng kin nh), ngy bin.
- Tn trng nguyn tc pht trin: Do s vt lun bin i v pht trin nn trong hot ng nhn
thc v thc tin cn phi tn trng nguyn tc pht trin c th xem xt v gii quyt cc vn da
trn s pht trin ca n, xt n c xu hng ca s pht trin.
Nu khng tn trng nguyn tc pht trin, ch th s sa vo li t duy gio iu, cng nhc, my
mc ch nhn thy s vt thi im hin ti m khng xt n c qu trnh pht trin. Nu chng ta tuyt
i ho nhn thc, nht l nhn thc khoa hc v s vt hay hin tng no th cc khoa hc t nhin,
khoa hc x hi v nhn vn s khng th pht trin v thc tin s dm chn ti ch.
- Tn trng nguyn tc lch s-c th: s vt lun tn ti trong trng thi c th ca n i hi
trong qu trnh nhn thc v thc tin cn xem xt gii quyt mi vic mt cch c th, trong nhn
mnh khng gian - thi gian c th, trng thi c th, mc c th.
Nu khng tn trng nguyn tc lch s-c th, ch th s sa vo quan im (t duy) siu hnh
trong hot ng thc tin v nhn thc ca chnh mnh.
=> C nghin cu xem xt ton din, lch s c th v pht trin ca s vt hin tng trong iu
kin khch quan th mi hiu c bn cht ca s vt hin tng v ci to n.
7/ Vn dng cc nguyn tc ton din, nguyn tc pht trin v nguyn tc lch s - c th
vo cng cuc i mi nc ta hin nay.
- Trong qu trnh hot ng nhn thc v thc tin, ng v Nh nc ta nhn ra c nhng
hn ch v sai lm trong li t duy ch ngha t bn l xu, l cn bi tr do t nc tin hnh m
ca kinh t v hp tc vi ch nga t bn thay v li suy ngh bo th, khp kn ng ca nh trc. S
i mi ny xut pht t quan im ton din khi xem xt cc s vt da trn mi lin h vi cc s vt
khc, c th trong trng hp ny ch ngha t bn cng c nhng cc hay nht nh chng ta hc hi,
c bit l nn kinh t th trng, mua bn trao i hng ha. Tuy nhin trong qu trnh ny, ng v Nh
nc cng xc nh nhng yu t trng tm trng im cn hc hi, l nh hng kinh t th trng
theo ch ngha x hi ch khng phi p dng ton b ch ngha t bn v cng khng ngy bin a
nn kinh t theo li t bn hon ton.
- Trc y do nhn thc sai lm chng ta xa b mi thnh phn kinh t, ch cn li 2 thnh
phn kinh t l kinh t nh nc v kinh t tp th. Sau khi vn dng nguyn tc ton din, chng ta phi
ch trng pht trin kinh t hng ha nhiu thnh phn phi i i vi vai tr tng cng qun l ca
nh nc v kinh t-x hi. Trong c cu kinh t nhiu thanh phn nc ta, kinh t nh nc gi vai tr
ch o. Kinh t nh nc pht huy vai tr ch o trong nn kinh t, l lc lng vt cht quan trng v
l cng c Nh nc nh hng v iu tit v m nn kinh t. Doanh nghip nh nc gi v tr then
cht; i u ng dng tin b khoa hc v cng ngh; nu gng v nng sut, cht lng, hiu qu kinh
t x hi v chp hnh php lut. Vic xc lp vai tr ch o ca nn kinh t nh nc l vn c
tnh nguyn tc v l s khc bit c bn gia kinh t th trng nh hng x hi ch ngha vi kinh t
th trng t bn.
Tnh trng hot ng km hiu qu ca nn kinh t nh nc trong thi gian qua khng phi
dn n vic ph nh vai tr ch o ca kinh t nh nc, m l cn phi p dng nguyn tc pht trin,
c cu li kinh t nh nc v i mi c ch qun l doanh nghip nh nc chng hot ng c hiu
qu. C phn ha doanh nghip nh nc l mt trong nhng gii php c bn c cu li khu cc kinh
t nh nc v ci thin cn bn c ch qun l doanh nghip. Nh nc thng qua ch tham d c
phn khng ch hot ng ca cc doanh nghip theo nh hng ca nh nc.
- S ra i v pht trin kinh t hng ho nhiu thnh phn gp phn thay i b mt t nc,
nng cao i sng nhn dn. Tuy nhin cha phi l ci ch cui cng ca ng ta v nhn dn ta, bi
nn kinh t nc ta vn cn chm pht trin. Khi chng ta va chuyn t nn kinh t tp trung quan liu
bao cp sang c ch th trng, t mt nn kinh t yu km lc hu vi h thng sn xut, h thng qun
l kinh t vi nhng cn b mang nng t tng li sang nn KTTT nng ng, do kh c th trnh
khi nhng vp vp sai lm. Thm na, thi im chng ta bt u i mi, chuyn sang nn KTTT l
qu mun so vi cc nc trn th gii v khu vc khi m cc nc t bn nh M, Nht, Ty u,...
tin hnh c ch th trng v pht trin vt xa ta my trm nm. Nh s dng trit KTTT, CNTB
t c nhng thnh tu v kinh t - x hi, pht trin lc lng sn xut, nng cao nng sut lao ng,
qun l x hi t c nhng thnh tu v vn minh hnh chnh, vn minh cng cng, con ngi
nhy cm tinh t vi kh nng sng to...v c c nhng tiu cc: s gay gt dn n tnh trng c ln
nut c b s phn cch giu ngho ngy cng ln, nhim mi trng, ti nguyn cn kit, t nn x
hi...Tuy nhin, l nc i sau v theo CNXH, chng ta c c hi k tha v pht trin nhng thnh tu
ca nhn loi m trc ht l s dng vn minh ca KTTT, loi b nhng khuyt tt ca n xy dng
CNXH c hiu qu hn.
Chnh v nhng l , chng ta cn phi vn dng quan im lch s c th vo vic nghin cu
qu trnh xy dng nn KTTT nh hng XHCN Vit Nam.
- Hin nay, Vit Nam ang c p dng nhiu chnh sch nhm khuyt khch v pht trin khu vc
kinh t t nhn ng thi nhn mnh vai tr ca n trong c cu kinh t, y l mt trong nhng hot
ng nhm vn dng cc nguyn tc trn vo cng cuc i mi ca nc ta hin nay. C th: Xt trn
trit hc Mc mun xy dng ch ngha x hi cn xa b ch t hu. Tuy nhin, xt trn s pht trin
chng ta phi cng nhn rng chnh ch t hu v ang gp phn to ra mt lng ln ca ci x
hi, v trong qu trnh ny khi n cha bc l nhng yu im ca mnh chng ta cn khuyt khch v to
iu kin n pht trin. n mt mc no , theo xu hng ca s pht trin, ch t hu s dn
n phn ha giu ngho su sc, bt cng, bc lt, v ch khi ti giai on ny chng ta mi chnh thc
tin hnh xa b ch t hu ny. Trc khi mun xa b t hu phi khuyn khch t hu.
- Trong qu trnh xa b t hu v xy dng nn kinh t ng v Nh nc cn vn dng
nguyn tc lch s - c th. l vic xc nh cc yu t c th cho cc chnh sch v v ng li, v:
thi gian, khng gian, cc yu t hoc kt qu c im,. Ch khi chng ta mi vn dng trit
cc nguyn l ca php bin chng vo hot ng thc tin i mi t nc.
Ngoi 3 dng c bn ny, n cn gm nhng dng khng c bn khc : hot ng gio dc, hot ng
o c, tn gio, v.v.v..
- L lun : l h thng tri thc khi qut t thc tin, phn nh mi lin h bn cht v quy lut ca
cc s vt, hin tng khch quan.
3.2. Nhng yu cu c bn ca nguyn tc thng nht gia l lun v thc tin.
- Thc tin l c s, l ng lc, l mc ch v l tiu chun ca l lun; l lun hnh thnh, pht
trin phi xut pht t thc tin, p ng yu cu thc tin.
+ Thc tin l c s ca l lun : thc tin ra nhng vn m l lun cn phi lm sng t,
cn phi gii p. Ch c l lun no gn vi thc tin, phc v nhu cu ca thc tin v c thc
tin kim tra th mi bt r su trong hin thc, th mi c l do tn ti lu di.
+ Thc tin l ng lc ca l lun : hot ng thc tin gp phn lm hon thin cc mi quan
h ca con ngi vi t nhin, vi xh. Trong qu trnh lun ny sinh nhng vn i hi l lun
phi hon thin chnh mnh bao qut v gii quyt tt cc vn do thc tin t ra.
+ Thc tin l tiu chun chn l ca l lun : l lun ch c coi l chn l khi n ph hp vi
hin thc khch quan m n phn nh v ng thi n c thc tin kim nghim.
- L lun phi c vn dng vo thc tin, tip tc b sung v pht trin trong thc tin, thc tin
phi c ch o bi l lun.
Hot ng ca con ngi mun c hiu qu nht thit phi c l lun soi ng : chnh nh c l
lun soi ng, hot ng thc tin ca con ngi mi tr thnh t gic, c hiu qu v t c mc
ch mong mun.
+ Mun khc phc bnh gio iu c hiu qu cn phi qun trit su sc nguyn tc thng nht
gia l lun v thc tin. Ngha l, l lun phi gn lin vi thc tin, khi qut t thc tin, vn dng
sng to vo thc tin, thng xuyn kim tra trong thc tin v khng ngng pht trin cng thc
tin.