<

BIBLIOTECA NAZ.
Vlttorlo Emanuele III >
toSkiw Google
Digitized by
Digitized by Google
' I

Digitized by Google
s-V

Digitized by Google
L

C it S A K
*c
CREMONiNVS
Centensis

CALIDO INNATO,
j

ET
SEMINE,
r k o
jlrifiotele arfverfus Galenum,

. Lngi. fiat avorum t

i

Ex Officina Elfeviriana,

clj Ia c xxxi r.
 .

Illu&riJJhno atque Excel-

f
' *

lentifsimo viro, '

DOMINICO MOLINO,
r
: Senatori Trudentifsir?io. *
\

.
">
.* ...
'
'Caesar CREMoNrNfs F.P.,
r **7. T". Jt #- J n |T | ^ A l

Vod tuo nomini in-

fcribo volumine ett

exiguum : Appojite
ad eum Senatorem,
qui patriam virtutibus ornat
fapientia m ea fovenda eft totus ,

juxta illud Horatii aci shigu-

n *
-
fium.
in publica commoda pec-
cem, t

,>Si longo Termone morer tua

tempora, .f;

*.A'x *
 --

St Resipfanon adeo exigua. A-

igitur hic fundamentum anis
Medita ,
qua aut in perniciem ,

autin corporum falutem. Ser

mo de calido quod ,
vocant inna-
tum) hinc vita homini , & inte-
rritus . Difpatatio pro Arifiotele
contra Galenum ) ille totius fa-

pientia* hic inter *JWedicina

Trincipes. 'Ego quidem nihil mi-
hi arrogo , fed puto eum> quipro
'M agtflro alias Apologiam infU-
tuiti non poffefine defectionis cri-

mine in hoc uno defer ere. Qain-

quam non magis ipfius dignitas,
quam veritatis (ludium me alii-
dt. Seorfim vero hoc ab aliis

perfcrutationibus medicis , quale

prorfus domi deambulando , ut
onfuevi , Scholaribus fcrtbenti
hus, dittabnm , i vulgus edo i

Digitized by Gc
 r
quod fic tempus , &
occajto expo-

ftulat. E flo inp rimis prafcriptum

*
Lucretii illud. <

Define quapropter, novitate

...r exterritus ipfa, ;i
^

Expuereex animo rationem

f S .* . i*

led raaeis acri

O
,,Iudidoperpende,& fi tibi ve-
ra videtur,
>, Dede manus, autfifalfa^ac-
V.: cingere copt^a. v v n , i

De ipfo open quidquid aliis vifu-

rum fit, non multum laboro. Hoc
certenon tam meo , quam pra-
flantium Virorum judicio facio,
quod tibi illud, Ittu$lrtfsime+ : &
Excellentifiime Molino, volens U-,
bens do dico. Nam primum res
ipfa controverfacuialteri,quam.
tibi erat committenda , qui com-
muni litteratoru calculo de omni
fcirnuarm jhtdto arbiter datui
'
V, .
A 3 tu
4

Digitized by Google
 $,

es? Deinde, cum bonh \& dofti

omnes te colant ,& fufptciant, cur
ego utrorumque ftudiofus Patro

num non quaram ? imo potius

non agnofcam? Memini enim
cum primum' 'Patavium veni
auditorem te babuijfe , & mea
Schola egregium fautorem, gene-
rofa Adolefcentem indolis , . & ad
Heroicum fplendorem faiia ;
ne

Jit mihi amplius de ejus patroci-

nio dubitadum, quem ultro fem-

per tenuitatis mea aquifsimum
animatorem furti expertus . Tu,
inter maximas Reipublica curas,-

quibus urgeris , labores hofce , &

obfervanttam noilram aqui bo-
nique confide. Vive diu ,& vale.

** * i

dicta-
 DICTATA
CMSARIS CREMO NINI,
In Schola Patavina Philo fophi
Primae Sedis,

DE CALIDO INNATO.
DICTATVM PRIMYM.
Proponitur occafie, utilitas, &or~
do difputationis. Elementorum
qualitates quomodo fe habeant
in compofitione miliorum, Tros
dubitationes circa hoc.

Riftoteles fecundo dc
Anima textu 40, difpu-
cabat adverfus dicen-
tes, ignem efle caufatn
augmenti Sc in textu 41. colli-
gebat, ipfuin effe concaufam,quiz
calidum fit velati animas inftru-
mentum ad ea opera, quas pro au-
dione requiruntur. Hoc dat no-
bis occafionem habendi trada-
tum, quem alias fumus polliciti de
calido innato; illud enim calidum,
A4 *quod
8 Cremonin vs
nuod anima: inftrumcntum ad
eft

opera vitae eft calidum, quod vo-

cant innatum. Hujus tra&atio eft
maxime difficilis propter multa
qua: a fcriptoribusinhacconfide-
ratione dicuntur, praffertim, quia
multa etiam in illorum di&is eft
conftifio 5 quocirca a nobis magis
accurate res eft confideranda. Vi-
debimusautem involutiones pr-
iertimrecentiorum. Et quantum
ad Medicos, cofiderabimus folum
Galenum; quantum ad alios,con-
fiderabimus, qua: dicit Albertus in
libro de Animalibus. Eft autem
liacc confideratio maxime di-, &
gna, & maxime utilis; tum fecun-
dum Te quia fcire
,
per fe eft bo-
num 5 tum etiam ,
quia ex hac
confideratione aperietur via ad in-
telligenda plurima, digna fcitu in
Animalibus, & in homine : veluci
ea, qua: dicun tur de Iuven tu te, Se-
ne&utc, Vita, & Morte, & aliis ta-
libus. Quod fi etiam contingat,
ut h#c
 d Cal. Innato. - 9
at ha?c conlideratio afferat juva-
mentum Medicina!, ut nos credi-
mus, tanto magis quo-
erit utilis
:

circa nulla exparte ifte labor po-

teft efle vanus. Modus autem con-

fiderandi mihi ifte erit, ut dicam

ad veritatem accipiendam, non ad
contentionem & ad convincen-
,

dum aliquem, qui oppofitnm fen-

tiat. Dabo etiam operam, ut or-
dinate, & dilucide dicam vitando
omnem confiilionem, quam ali-
qui videntur affe&afTe. Si afferam
quod verum eft, bonum eft, ut di-
lucide afteram, ut poflim intelli-
gi. hoc non attingam, oportet
Si

/ clare dicere, ut ab omnibus intel-

Lgar & poftit mea opinio repre-

,

hendi. Ailumo enim hunc labo-

rem ad do&rinam, tum veftram,
tum meam. Si re&e dixero, vos
docebiminijfin minus,aliqui forte
erunt qui me docebunt, quod mi-
hi erit gratiiTunum. Eft enim Phi-
lofophicum etiam propria repro-
Aj bare
i<o Cremoninvs
bare propter veritatem. Vt autem
fatisfaciam his> qua; dixi, mihi re-
currendum eftad illud Ariftotelis
di&um, quod ignoratis commu-
nibus non bene pofiumus pro-
,

pria (peculari* quod non obferva-

vit(Tnihiignofcat) Galenus; in fo-
lo enim homine verfatus eft igno-
rando, qualiter resfe habeat iim-
pliciter in natura animantium, fi-
go igitur pro ingrefiu ad tracta-
tionem, mihi hoc in primis duco
faciendum, ut explicem, quomo-
do fe habeant qualitates demen-
tares in copoiitione omnium mi-
liorum ad quorum compofitio-
,

nem elemeta omnia concurrunt;

Elementa funt Ignis, Aer, Aqua,
Terra; qualitates calidum., frigi-
dum, humidum, ficcum. Omnia
igiturelementa elfe in mifto , ita
ut miftum ex omnibus (itconfti-
tutum, habemus ab Ariftotele fe-
cundo de Generatione textu 49.
fi aliquis hoc negarer, deberet
relpon-
 ;

de; Cal. Innato. ii

relpondere demoqllration!,quam
ibi Philofophus adducit,& relpon-
dere fenfui, quo a milio in illius
putredine cernuntur Ungula ele-
menta feparari quod ,
habetis in
quattoMeceororum in principio.
Modo illa elementa veniunt ad
. com politione milii per mutuam
adionem, & pallionem, qua; ell
fecundum contrarias qualitates,
quibus formantur, & funt calidi-
tas, frigiditas, humiditas, & Ecci-
tas. Ex his qualitatibus dua; funt
adiva;, qus habent vim effecti-
vam, dua;pa{Eva;. Adivasfuntca-
lidum, & frigidum j
palliva; humi-
dum, &Eccum. Dodrina cfl Phi-
lolbphi in principio quarti Meteo-
rorum, qua; per lenium in operi-
bus illarum qualitatum ell mani-
fella; Et prout requiratur aliqua
explicatio, eam habebitis, tum
apud Expolitores, tum in nollra
lcdura fcripta fuper illo quarto
praffens enim occaEo refugit, ut
in.

Dlgitized by Google
Ji 'Cremoninvs
in immoremur. Accipiatur
iftis

itaque, quod inmifti compofitio-'

ne concurrunt calidum , & frigi-
dum efficierfdoj humidum, defle-
cti patiendo. Effe&io modo eflfen-
tialis frigidi eft congregatio ho-
mogeneorum, & heterogeneo-
rum,utibi Philofophus, & fenfus .

demonftrat. Si enim in aquafint

pluma?, palea, ligna, ferrum , &
alia, frigidum fimul in glacie om-
nia congregat.
o D vero
Efficientia
calidi conflftit in congregatione
homogeneorum fegregando ad
hunc finem heterogenea; fic ignis
congregat lignum in unam flam-
mam, feparat autem ferrum, quod
fit in ilio. Quando a principio E-
leoienta veniunt ad miftioncm
funt heterogenea, quia funt diver-
farum fpecierum , tunc ergo po-
tiffimum invalefcit a&io frigidi ad
confervandum illa unita ad hoc ut
poflint viciffim agere , & reage-
repro mifti compofitione. Inte-
rim

Gaogle
 Dfi Cal Innato. i$
tlm etiam calor debet agere ad
ipfa reducenda in naturam homo-
geneam, ad quod faciendum co-
adjuvat etiam frigidum , & calo-
rem temperando, & illa ( ut dice-
bam) unita conservando. Fit igi-
tur inter elementa pro miftione
a&io talis , donec fint reda&a ad
unionem quod eft reduci ad effe
limiiare; & tunc a&io calidi maxi-
me viget, quia ficuti illius eflentia
eil facere flmilaritatem , ita ejuf-
:dem eflentia eft illam fa&am con-
tinefe.Tuncautem dicitur eiTe fa.
&a flmilaritas quando quaelibet
,

pars miftieftmifta tunc enimu-

;

numquodque elementum eft in

unoquoque, & facta eft unio for-
marum ipforum elementorum,ex
qua rcfultat unus a&us eflentialis,
qui eit forma mifti, fufrqua forma
mifti calidum fe habet ad conti-
nendam illam homogeneixatcm.
Et donec durat calidum in taii vi-

gore etiam miftum con fervatur,

A 4 quan-

Digi
 :

T4 Cremoninvs *

quando calidu amittit Tuum vigo-

rem, ut in putredine, etiam miftu
refolvitur. Qua? do&rina eft evi-
dens ex quarto libroMeteororum.
Sic igitur fe habet, Simpliciter lo-
quendo, conftitutio mifti ex qua-
tuor elementis, & Sic fe habet cali-
dumfimpliciterin omni composi-
tione, quae fit ex quatuor elemen-
tis. Sunt modo dubitationes. Vna

eft quam excitavit Olimpiod. hoc

pa&o. Omnes quatuor qualitates
Simul cum quatuor elementisfunt
in mifto ad miftu conftituendum
efficiens autem non poteft rema-
nere pars fui effe&us, quia fle effi-
ceret fe ipfum. Quomodo igitur
poteft eSTe verum, ut inter qualita-
tes elementales, calidum, & frigi-
dum fint efFe&ive ? Altera dubita-
tio eft. Nos obfervamusaliaefTe
mifta a pra?dominio frigida, alia a
praedominiohumida, & aliaficca
quod videtur non pofte efte, ftante
do&rina fuperius pofita diximus
j

enim
 de Cal. Innato. jf
enim calidum in omni mifto con-
tinere miftionem ad jun&a forma:
hoc videtur inducerer
ipfius mifti ,

quod omne miftum fit a prardo-

miniocalidum, quod fi lit verum
quomodo iervabitur, quod aliqua
mifta fiint a prsedominiofrigida,
aHquahumida, Ter-
aliqua ficca?
tio dubitatur propter animata &
praecipue propter animalia. In ani-
malibus enim, & in omnibus ani-
matis funt partes diverfae,quaefunt
diverforum temperamentorum.
Sequitur ex do&rina fiiprapofita,
quod in diverfis partibus fint diver-
li calores cotinentes diverfas fimi-
iaritates. Si autem hoc fit, quomo-
do ifti calores in unum veniunt;ita
ut dicatur miftum animatum efle
unum & , habere unum calorem
ad fe ipfumconfervandum nutri -
tione ? & aliis requifitis ad opera
vita:? Dehisrelpondcndum, quod
faciemus in fequenti*

DICTA-
16 Cremoninvs
'

Dtctatym Sbcyndvm.
Diluuntur tres propojit& dubitatio-
- nes. In omnibus compofitis ex
elementis esi calor temperamen-
ti, & hic etf calor innatus, 1E.t

.
probatur .

Rima dubitatio fic refoi-

vitur. Quando dicit Phi-
lofbphus calidum & fri-

^idu effe effectiva non refpicir ad

mifti pro du&ione^n ,
qua; debet
fieri, quafi velit dicere quod fune

xaufas effedrices in produdione

miftiiTed refpicit ad duas alias qua-
litates, humidum, ficcum, in- & &
quit quod in coparatione ad illas

habent ratione eiFe&ivi, quia con-

gregant, cocinent, & terminant il-

las,.du omnes fixnul mutuo agunt,

& patiuntur. Quare nulla eft dubi-
tatio. Quod enim dicitur de effi-
ciente ipfufnnon remanere par-
tem fui effedus , intelligitur de
primo
 de Cai. Innato. 17
primo efficiente rei, quae efficitur*
produ&ivo Adjungitur etiam,
quod quando dicit Ariftoteles,
omnia elemeta efle in mifto, iftud
eft intelligendu, quatenus omnia
eoncurrutad mifti generationem,
nihilominusproprie lcquedo mi-
fta tamquam ex materia funt ex
terra,& aqua. Quod quidedi&um,
fi velitadraitti caute eft intellige-
dum. Etenim omnia qua-
revera
tuor elementa funt in mifto, tam-
quam materia receptiva a&us, qui
eftforma mifti. Caute igitur ( ut
dicebam ) recipiendum eft illud
ditium hoc modo; quod praecipue
mifta conftant ex terra, & aqua,
quia ifta funt deniiora elementa,
qu^e videntur maxime efie ad.(o-
lidirarem, & confiftentiam mifti.
de
Sic dicebat Ariftoteles fecundo
Generatione textu 49/rerraenim
in eft omnibus, quia unumquod-
que eft maxime , & multum in
proprio loco,
r r Gum itaque omnia
B mifta.

Digitized by Google
18 CremoNinvs
mifta, velfaltem maxima pars fine
circa terram, & aquam, maxime,
& multum de iftis elementis de-
bet participare.Quod etiam appa-
ret ex fenfu, quia videmus in omni
miftorum conftitutione , rem fic

fehabere. Et ratio fuadet, quia fi

mifta debent confervari ex loco,
in quo debent maxime con-
funt,

formia e fle principiis ex eode loco

concurrentibus ad illorum produ-
ctionem. Sic poteft haberi aliqua
rationabilitas illius diCti , alioquin
falfum eft, non efle omnia elcme-
ta in miftis ,
qua? vere funt mifta.
Tertium adhuc eft obfervandum,
quod qualitates elementares, per
quas elementa veniunt ad miftio-
nem, funt inftrumeta externi effi-
cientis, quod femen in anima-
eft

tis, & {impliciter loquendo Coe-

lum, quatenus poftea particulari-
ter fibi fubordinat talem aliquam
conftitutionem in partibus Mudi,
ubi fiat generatio ahcujtis milii.
Cum
Trf~r

C At Innato, 19
de
Cum igitur calidum, & frigidum,
cx quibus componitur miftum, a-
ga nt ad illam compofitionem ta-
quam inftrumera, non eft incon-
venienseade remanere, ut mate-
riam, quia in naturalibus caufain-
, ftrumentalis reducitur ad caufam
materialem.Ita utpropofitio, qua:
dicit effe&ivu non remanere par-
tem effehVfit femperinreliiged*
de proprio efte&ivo. lino exem-
pli) rem declarabo. Fit aurum, & #
argentum in mineris,& fit per mi-
ftionemelementorfi mutuo agen-
tium per has qualitates, ut dixi-
mus calidum, & frigidum. Ibi
non funt prima effe&iv* loquen-
do, de frigido, & calido, ex qui-
biis componuntur aurum & ar- ,

gentum, fedeft virtus minere, qua:

utitur iftis prout eft Coelo fubor-
dinata ad omnia generada fui ge-
neris, & fua: conditionis.Hoc eije
verum patet * quia ubi eft miner*
auri, ibi non eft praecife argenti,
. .
. B i quia
 10 CremoniNvs 't
quia vites ad haec metalla genera-
da funt diftindae. Quid {it ifta vir-
tus, & quomodo fub Coelo ordina-
ta alicubi fit, dicendum pactim
in Tradatu de Coeli efficientia in
Mundum fublunarem, partim in
Tradata proprio habendo deMe-
tallis .Recurrere folent ad influen-
tias, de quibus fuo tepore dicetur.
jUtera dubitatio erat, quomodo
poflit efle, ut unum miftum fit aut
. frigidum, authiimidum, aut fletu
a praedominio i ex dodrina enim . f

propoflta videtur dicedum omne

iniftu eflfe a praedominio calidum,
poftquam calidumeftillud, quod
continet miftionem. Noneftdif-
.ficilis refponflo, fldida fint bene
intelleda. Dicitur calidum con-
tinere miftum, & alia ad illud fa-
ciendum concurrentia in ratione
folum flmilaritatis, prout fint re-

dadaad homogerieitatem ,
quia
calidi eft cogregare^omogenea,
& h*c eft ejus natura. Quomodo-

Digitized by Google
 de Cal. Innato, n
cumque igiturfit fa&a hec homo-
geneitas, & cum qualicumq; pra?-
dominio, calidum proportiona-
tum illam continebit. Modo in fa-
cienda hacfimilaritate miftorum,
quas debent generari, poteft efle
dominium molis cujuscumq; ele-
menti, ita ut continentia, quas tri-
buitur calido, nihil prohibeat,quin
fint miftaapradominio terrea, &
ftcca;a prasdominio aquea, & fri-
gida, five humida. Non enim fub
ratione talis natura? dicuntur con-
tineri in mifto a calido, fed lolum
fub ea ratione, qua devenerunt ad
(imilaritatem. Tertium dichim de
varietate miftorum, in animatis,
qua? neceflario inducit varietatem
teperainenti, & caloris, qui fit ca-
lor temperamenti, unde videba-
tur non polle efle unum calorem,
& unum miftum animatum, non
eft difficile refolvere, quia ficuti
partes illa: fic diverfie limul pro-
portionanturad unum animatum
. B 3
con-

Digitized by Google
VL tfRfMONlNVS ,

conftituendu fub una tantum for-

ma) quae eft aniraa ita illi calo-
,

res temp erametorum diverforum

v

funt unus calor in proportione ad

totum & in proportione ad unara
}

formam fub qua tota illa confti-

tutioeflentialitereftordinata. Pa-
tebit autem in hoc traftatu fuis lo-
cis cur ita fieri oportuerit. Hafce-
nus habemus in omnibus compo-
fitis ex elementis , effe calorem

temperamenti, cujus eft contine-

re temperamentum ,
quia in fui
efle habet fimilaritatem & calidi

eftcongregare homogenea. Ac-

cipite modo hanc conclufionem,
quod ifte calor praedidus eft ille

calor, qui dicitur innatus, & fit

conclufionis probatio talis. Illud

calidum, a quo provenit omnibus

efle,& vivere, &quo alterato, al-
teratur in omnibus efle, & vivere
eft calor innatus
,
quia ifte calor,
qui haec praeftat,dbet a primordio
generationis in efle quibufcunque
usque
i

. i

Digitized by Google
 DE CAi. INKATO. jZj
usque ad illorum deftru&ionem.
Sit minor talis. Sed illud calidum,
a quo omnia talia proveniunt? ni-
hil aliud eft, quam calidum tem-

peramenti. Ergo calidum tempe-

ramenti eft calidum innatum ; ut
fyllogifinus breviter iit ifte. illud,
in quo conftat efle > & vivere rc^
rum eft calidum innatum. Sed ita
fe habet de calido temperamenti,
Ergp eft calidum innatum. Major
proppficio etiam a Medicis con-
cedetur. Minor vero demonftra-
f

bitur (decedendo. Sed vos dicetis.

Si res ita feftaber, utdi&umfuir,
in omnibus miftis etiam inanima-
tis debebit poni calidum innatum;
receptum tamen eft calidum in-
natum poni in animatis. Sigilla-
rim hc omnia patebunt. Nunc
iftud accipite, quod calidum inna-
tum eft in omnibus miftis, quam-
vis diverfimode (c habeat ad a&io-
nesj & ufus in his, & in illis. Sic A-
xiftoteles quando definivit putre-
B 4 dinem?
 '
CremoHikvs
dinem,quae eft corruptio commu-
nisomnium miftorum tam ani-
matorum, quam inanimatorum
dixit, putredinem efle corruptio-
nem proprii, & nativi caloris, un-
de calor nativus agno/citur tam-
quam quid commune omnibus.
-Quiret aliquis ulterius. Quid di-
cimus calorem innatum efte in
humido, & dicemus poftea vitam
effe politam in calido, & humido.
Curfic? Loquendo generali ter (de
vita poftea dicehius ) cur inquam
{\c t Si calor continet iimilarita-
tem mifti, in quo funt omnes qua-
litates, cur potius dicitur in humi-
do, quam in ficco ? Ratio genera-
lis eft haec, quam accipere poteftis

ab Ariftotele fecundo de Genera-

tione textu citato. Debet calor
temperamenti continere elemen-
ta in mifto temperata, hoc prafta-
1
Te debet potftftmum fibi conjun-
gendo illam qualitatem, quas ma- -
J
gis facitad hanc unione elemen-
v -* torum 3
 de Cal In nato. zf
toni m ; talis autem eft humiditas,
quia eft veluti gluten ,
quo fer-

vantur conjun&a illa, qua: fune

congregata, & eft ratio termina-
tionis aliorum ,qu de fc funt diffi-
culter terminabilia. Ita dicebac
Ariftoteles, terra fine humido non
poffet conftare, fed oportet illam
Lumido contineri. Quandocum-
que enim humidum omnino ex il-
la auferatur, decidet (ipquit Ari-
ftoteles. ) Cum igitur ex duabus
qualitatibus pafltvis humiditas fit

illa, quae facit ad determinatione,

Sc continentiam mifti, necefla-
rium eft calidum,quod debet con-
tinere illam, fibi afibeiare. Et haec
eft generalis ratio , cur calidum
liumido copulemus; fpecialispoft-
eain viventibus, prefertim ob Me-
dicos, qui ponunt calidum inna-
tum, & humidum radicale,& pro-
pter etiam diftu Philofophi, quod
vita confiftit in calido humi-
do,aftignabitur fuo tempore.
B ;
Dicta-
 V

3l6
'
Cremonin.vs f ' f t

Dictatym T ERTI Mi
Docetur diverjitas exi Mendi, quam
. habet calidum nativum tempe-

ramenti in mittis ab ea quam ,

habet in animatis. Similiter dif-

ferentia humidi eidem adfocia -
ti. Cur vita dicatur pofita in
calido ,
* f-
h umido.
, *. , ... .
.

Abito fermone univer-

fali, conilituicontifiua-
re applicatione ad ani-
mata, ut cliiputauo fit
brevior, & magis dilucida. Si enim
interponerentur fententias, & du-
bitationesjredderetur totum diffi-
cilius. Applicando igitur, quas di-
ftafuntipfis animatis, hoc primo
eftconfiderandum, quam habeat
calidum temperamenti diveriam
rationem exifiendi in animatis ab
ea, quas exiftit in miftis. Univer-
(alia conveniunt omnibus particu-
laribus, ita ut illud, quod di&um
eftde calido cotinere miilionem,
quod

by Google
 de Cai. Innato. 17
quod facit ratione fu# natur^,qux
eft, ut congreget homogenea, fit
etiam retinendum in calido rem-
perameti animatorum > quia quod
eft eftemialiter de univeriali, de-
bet adefte omnibus fub univeriali
contentis. Sed prater hoc habet
proprium aliquod, quod convenit
calido temperamenti in animatis
recepto. Calidum quidem in mi-
liis continet mifturam,fed non ha-
bet vim agendi in ipfam 5 ita ut
poftit intrinfece operari in fuura
fubje&um . Praeterea non habet
agere intrinfece pro confervatio-
ne ipfius mifli , fed folum qua ra-
tione continet mifturam, debet
oppugnare extrinfecus occurren-
tibus, ut miftum confervetur. Et
donec poteft hoc facere tandiu
miftum confervatur, quamdiu ab
exteriori alteratur, fic ut corrum-
patur amittendo illam virtutem
tunc miftum deftruitur, &fi alte-
ratioilla extrinfeca fit ^calore am-
bientis
 i3 Cremoninvs
bientas excedente fymmetnam
caloris temperamenti, ita ut efle
calor temperamenti corrumpatur
in fuo humido, quod diximus illi

aflbciatum, tum fit putredo, qua: s

eft corruptio mifti , ut habetur
.
quarto Meteoron in principio.
Calidum modo temperamenti in
animatis non fblum habet ifta fa-
cere, fea habet ufum pro anima:
operibus, & poteft agere intrinfe-
ce in fuum fubje&um pro conier-
vatione & fuiipfius, & totiusani-
mati. Habet autem hoc facere
prbut iubordinatum anima:,
eft

qux ad varia opera eft deftinata.

Primum quidem opus anima: eft
nutritio, quia vita confiftit in nu-
tritione. Ifte calor temperamenti
pr^cipue debet delervire huic ope-
ri, quod facit concoquendo nutri-
mentum, &
difponendo partes
nutriendas ad receptionem, veluti
illas rarefaciendo, & tandem om-
nia pra?ftaftdo, qua: pro nutritione

requi-

Digitized by Google
 de C JtL Innato.. 19
requiruntur. Quoniam itaq* fune
nutriendx,qux requi-
variae partes
runt varium calorem iibi propor-
tionatum, ideo funt varia tempe-
ramenta, & varie confervanda in
animatis ,
quae omni-
quidem in
bus coniervantur modo prxdi&o
cum adjun&ione ejus> quod paulo
poft dicetur. Nunc decet admi-
rari ingenium Ariftotelis & ob-

fervare foliditatem illius do&rinae.

Illa varia temperamenta refulta-
runt ex varia a&ione, & paflione
qualitatum elementarium > quae
cum fint formatrices elemento-
rum) neceflario Habent transmu-
tationem ,
quae eft fubftantialis
quocumque modo. Quare iicuti
infimilaribus jfta mutua a&io de-
finit in unam formam fubftantia-
lem, quae eftaftus unius tempera-
menti (imilaris, & per totum eo-
dem modo fe Habentis, ita Hxc
aftio earundem qualitatum in mi-
fto animato, quod eft diverforum
terope-
 jo Cumont^vs
temperamentorum debet define-
re in unam adfum fubftantialem,
qui (it aptus continere, & in unum
colligere diverfa temperamenta,
prout etiam diverfitas ipfaru par-
tium eft fimul materialiter colli-
gata. lfte atus talis eft certe di-
verfus ab a&u miftorum, quse liint
prorfus fimilaria , & hic efta&us,
qui dicitur anima. Et fic Ariftote-
les mirabiliter fecit definitionem,
quia tota contemplatio concor-
dat Derident ipfam ,
fenfatis. &
dicunt. Dixir.quod efta&us; quid
fignificat ifte aftus? & alia talia di-
gna fatuitate dicetium. Si fuiirent
verlati in natura, hoc vidiflenr,
quod vidit Ariftoteles, & eft a no-
bis pracdi&um , & cognoviflent,
nihil efle quod potuerit explicare
eflentiam animae, quam dicere,
quod eft actus corporis inftrume-
Per hoc enim conftituuntur
tarii.

animata in proprio gradu fupra

inanimata, & declaratur eflentia
1
. illius

Digitized by Google
 D C Ali INN ATO. 5t
ill/usa&us quo informatur. Quo-
niam poftea vidit AriftoteIes,quod
etiam operationes anima?, ut vi-

dere, & audire funt a&us, & funt

a&us corporis inftrumenrarii ; vi-

dere enim eft a&us vifiva:,& vide-

re eft a&us oculi, qui eft corpus in-
ftrumentarium. ideo rem omnem
optime inteliigens adjunxit, quod
anima eft a&us primus, id eft a&us
eflentialis conftituens efte orga-
nicum ad differentiam vifionis,
quae eft a&us fuperveniens ipft or-
gano, qua? omnia organa per ca-
lidum urardf&um vivificantur ad
ufum operationunr, ad quas funt
fa&a, modo , & ratione inferius
dicendis. Habemus ha&enus di-
verfitatem , quam habet calidum
temperamenti nativum in miftis
fimilaribus, & in inftrumentariis.
Nc aliquid praetermittamus, quod
poftit facere ad do&rinam, & ad
complementum confiderationis,
oportet etiam videre dedifteren-
*
' tia hu-
 Cremoninvs
tiahumidi, quod diximus fibiad-
fociare lioc calidum innatum, <Sc
oportet explicare, quomodo par-
ticulariter vita dicatur pofita in
calido,& in humido cum tamen ;

calidum, & humidum fint etiam

in aliis miftis, qua: vitam non ha-
bent. Ad memoriam revocate di-
ttumfuperius, quod humidu aflb-
ciatur calido pro cocinentia, quam
debet facere calidum j humidum
enim eft veluti gluten, quo ligan-
tur partes. Quare calidum per hu-
midum meiius, & facilius poteft
facere continentiam hoc folum
,

eft in miftis, quia ut di&u fuit, ni-

hil aliud debet facere calidum in
miftis, quam continere. In ani-
matis modo habet aliud opus, ut
vidiftis. Iftud autem opus, univer-
faliter loquendo, eft agere ad vi-

tam animati; agitur autem ad hoc

primo per nutritionem abolita ;

enim nutritione, a&um eft de vita

animati. Quare calidum ad alium
ufum
 D5 Cal. Innato.
ufum fibi in animatis humidum
adjungit; debet enim fieri confer-
vatio animati per nutritionem*
Nutritio fit per conco&ionem ali-
menti. Et coneodtio alimenti, quat
fiicitad nutritionem, eft praecipue

elixatio, qua: elixatio fit per cali-

dum, &huinidum. Etprima:par-
tes, qua: funt nutriendas in anima^
Ji, autem eft caro)habent hoc
(talis
temperamentum, ut calida: fint &
humida?* In aliis ficcioribus fic

conco&io per calidum, & humi-

dum, licet minus humidum, quod
etiam humidum facit ad facilio-
rem receptionem, & ad meliorem
diftributionem. Alfociat igitur fihi
calidum humidum, quod vocant
radicalepropter hujuiinodi ufum>
prarter continentiam communem
etiam rnifiis inanimatis. Vira vero
dicitur re&e polita in calido , &
humido, quod & fenfu videmus,,
quia fenes ad mortem tendentes
frigidi funt^&ficei. De re igitur

C- juilluHfc
 $4 CRtfMONINVS 1

nullum eft dubium. Ratio vero,

cur dicatur vita e (Te in calido, &
hurftido, d etiam in his*, quae non
habent vitam, eft tamen calidum,
& humidum, fatis habetur ex fu-
penoribus, quia ad calidum, & hu-
midum, in quo confiftit vita, re- #

quirontur illa: operationes ,

quae
fuperius fimt dite, quas nonpo-
teft habere calidum in corpore fi-
milarij requiritur enirngjiverfitas
partium propter diverntare a&io-
nis , quae requiritur ad comple-
mentum talium operationum..
Exemplo-: Debet cibus converri
in carnem requiritur multiplex
,

a&io , quae varias partes diverfo-

. rum temperamentorum requirit.
Ventriculus facit unam co&io- .

nem, Hepar ulteriorem, Cor ex-

aten, inde autem ad partes di-
ftribuitur nutrimentum; quod de-
'
bet partibus aflimilari per a&io-
nem proprii caloris. T ertium unu
eft confiderandum ,
quod calor
tempe.
 n

DE C AU In NATO.

temperamenti in animatis eft va-

rius in variis partibus: varie tem-
peratis ; cum tamen animatum
fit unum, oportet huic calori at-
tribuere aliquam unitatem, & id-
eo oportuit in perfe&is animali-
bus adefle cor, quod fua a&ione
fanguipem, & ipiritu faciat, quos
transmittatad partes ratione ufus, -

qui dicendus erit.

DlCTATVM (Q.YAJLTYM.
D/ttur unum c aliitum commune,
qUd& eftfbns, principium to-
tius caUditatti. Et boceftpofi-
tum in corde inptrfeBis Antwa-
'

libus. "0
T*J t AI .

AriW:partes, qute fuere

requifitfad ;
A nimai c6-
ftituendu etiam mate-
9
quate
rialiter, fcilicec
corporeaafuntjfimul conectuntur*
quod te quirit animalis unitas, ha-
C i beat
 V CRBldoNlNVS
bent poftea em m pleniorem co-
jundionem fub forma qua; eft ,

anima cujus quidem anima; cum

>

praecipuum inftrumentum iit ca-

lor, oportuit etiam uniri calores
varios variorum temperamento-
rum in variis partibus, ratione u-
nius communis caloris, qui eflet
tamquam fons calidiratisin refpe--
du ad alios calores ; ideo natura
conftituit cor tamqua praecipuum

membrum, & caloris fontem, &

providit* ut, ab ipfo derivaretur
calor per totum diftundcdus,quod
fit per fpiritus, & fanguipemYqm

a corde ad omnes partes transmit-

tuntur, Jfte autem calor fic per
fpiritus , &
fanguinem transmit-
tendus eft generatus ex ciborum
transmutatione a calido tempe-
ramenti ejufdem cordis . Vnde
ficutitemperamentum illud, cum
fit temperamentum principii, ha-

bet velati communem/ propor-

tionem ad omnia temperamenta
qua-

Digitize
A

,J5 E Cal Innato. 37

quatenus funt vitalia, ira calor ifte

ii
c
generatus ab hoc primo tem-
peramento habet proportionem
ad omnia temperamenta calorum
in omnibus partibus prout etiam
,

illi funt calores defer viemes ad

opera vita?, lflc vero calor fic par-
ticipatus habet vim excitandi, vi-
vificandi, & fovendi omnes par-
tium calores ea ratione, qua omn e
principium habet facultatem ad
omnia principiara confervanda, &
perficienda. Quare hic non eft
diverfus calor i nam fimiliter eft
prcdu&us a calore temperamen-
ti ipfius principii ,
qui quidem
calor , ut dixi , fuit neceffarius
ad illud perficiendum , quod pro-
pofuimus. Quoniam vero funt va r
ria temperamenta , & ideo de-
buit ipfe varie applicari pro illo-

rum fomentis , ideo fatba funr

a natura aliqua inftrumenta ipii
cordi ad id proflandum , vcluti
facium efl cerebrum ad refrige-
C ratio ~
$
5$' .'CstEwrdNiNrs' t

rationem pro fcnfione. Omnino

autem principium to~
eft virtute

tum, & principium eft hujufmodi

naturae, ut quadret & conveniat
9
omnib principiatis lecundu con*
venientiam in ilhVreqwfitam. Va*
de ifte calor eft fic ad vitam tem-
accommodetur
peratus, ut facrte
cuicunque temperamento ad vi-
tam Edo. Vnderecipiturinpara
tes fecundum modum & , ratio-
nem recipiendi iliis covenientem.
Haec enim eft propria illius natu-
ra, ut taliter fe habeat..? Et prae-

terea tritum eft-iliud ,-quod om-

ne,quod recipitur y redpitur per
modum recipientis. Vnde variis
partibus recipientibus ifte calor
varie aptatur, prout iilie partes re-
quirunt, Huac vocant Medici ca-
lorem induentem. Nos non cu-
ramus de vocabulo, &de appella-
tione, modo res imelligatuFj quae
forte non eft aliter inteltigenda,

quam modopratdidos Dicet ali-

J quis.

Digitized by Google
 D Ca-u JInnato. 39
quis. Ifta temperamenta varia, &
ifta opera maioris, & anima:, di ver-
.fa funt etiam in plantis, & in in-
1

1
ledis, & omnino ;n animati, qux
.cornon Labent. Quomodo igitur
fe habet in illis, id quod attinet ad
varias operationes, & ad unionem
multorum calorum diverforum

temperamentorum, di ibi noneft

cor, quod ftatuimus efle talium
principium? Hic oportet accipere
-dodrinam ,
quam habet Ariftote-
de Relpiratione, qua:
les in libro
eft dodrina cerriflima , cum fit
conformis feniatis. Inquit Arifto-
teles. Refpiratio eft ad refrigeran-
dum principium ,
quia calor re-
quirit talem refrigerationem. Vn -
de ubicunque habeatur refrigera-
tio, qua: pra:fertim eft necelTaria

.ob nutritivam, non eritneceflaria

ulla refpiratio , modo per aliam
viam refrigeratio poflit haberi,
quia refpiratio noneftneceiTaria,
Utrelpiratio; eft neceftaria, ut re-
C e*
4 %
 \

'4*0 Cremoninvs
frigerans. Si ergo alia via habea-

tur refrigerium , fruftra erit refpi-

ratio.Habetur autem ex conti-
nente>& ex ipfo nutrimento. Saris
planta: refrigerantur nutrimento
quodafTumuntex aqua & terra;
fatisetiam ex ambiente; Pifces n5
Tefpirantj fatis etiam, & ipfi ex hoc
Labent refrigerium dum vivunt
in aqua.Similiter infe&a, &aere,&
nutrimento ftiffrcienterhabentre-
'frigerimm Sic igitur in noftro hoc
propofito fuit neceffarium cor in
animalibus peffettis,& cor faciens
operationem, quam diximus, quia
animalia perfe&a funt multum
diilimilaria & organizata, St ha-
bent multam varietatem partium,
& temperamentorum. Planta: &
Animalia prsdifta funtparum dis-
frmilaria , & fere per totum ejus-
dem temperamenti licet cum
'aliqua varietate. Vnde pio prse-
frando eo, quod prasftat cor in
perfectis, fufficit continuatio ipfo-

* rum

by Googlc
 de Cal Innato. 41
rum cum ea parce, qua: eft in iK
lis proportionalis cordi $ eft au-
tem illa in Plantis, a qua mittun-
tur radicesadtrahendum alimen-
tum. Et tanto magis hocfuffi cit
quia illa pars porportionalis cor-
di eft ut plurimum veluti adge-
nerata omnibus partibus, vel plu-
ribus , & per totum diffufa. Sic
videmus furculos plantas acce-
ptos , & terras impolitos mittere
radices , &
novam plantam ger-
minare, quod non eftet, nifiet-
jam per ramos eftet diffufa quo-
modocumque pars iila principa-
lis , quae dicitur fubire proportio-
nem cordi$. Idem videmus in ani-
malibns infe&is , quas li dividan-
tur, partes tamen aliquamdiu feii-
tiunt, & moventur j non poliunt
autem vivere, ut plantas, & partes
plantarum propter defeftum in-
ftrumentorum. Sic igitur bene di-
ftuefb quod de corde in perfeftis
animalibus eft di^um. Adeo vero
necefta-
 4*2 ClLEMONIN VS ~
neceflarium efh calidum a princi-
pio profluens, ut fine, illo aliaoalf-
da in temperamentis partium non
poffint obire fua opera, & Kqce(|
naturale, & fenfatum,.quiaaprin' 3

cipio omnia dependent & fine

principio nullum principiatum
aut operabitur, aut etiam erit. Sic
ceffante motu Casii, quodquidem
Coelum per motum babet ratio-
nem eFetivi ad omnia fubluna
rw nullus erit moiu^ nullaeffe-
rio,nulJubonuminfublunaribus.
Sicut dicebatPlato.Sipeus,qui eft
omnium principium, fefe abdicet
a Mundo, Mundus non erit,fedia
cJbaos revertemur, & in illudensin-
ordiuatum, ex, quo idem Philofo-
pbus dicit, illum a Deofuifle a-r
&um. Eft hoc calidum in immido
fundatum, ut fupra etiam diximus
fimpliciter de calido omnium tem-
peramentorum iflud autem hu-
midum debet e fle fic tempera-
tum, ne c congelabile, autfaole
. ? . exfic-
 *

de CAt. 'iNNAtO. 4*v

habere
i* eotficcabile. Quare debet
i* medietatem quandam inter *c**l
u ream, & aqueum; humidum
enim
(l aqueum facile congelatur ira ut ,

foete
, videamus planta?, in quibus
in lue-
e {n plurimum huraidi aquei,
me per ingentia frigora congela-r
,

: ri, ut propemodum Sciunt flumi-

I na, & difrumpi, & mori. Sed.de
quando
hoc erit poftea fermoj
tra&andum erit de Juventute, Se-
nedute^ Vita, & Morte, n m.m

D fCTATVM QVintvm.
Calidum innatum ejfe calidu tem-
peramenti, ip[umq3 calidum ele-
menti iterum probatur. Reddi-
tur ratio ,
quomodo Jlante hac
ferit entia fiant morbi, & febres.
Onfirmatio ,
quod ca-
lor innatus debeat efle
calor temperamenti, &
calor demetaris adhuc
poteft haberi ex iftis. Prim^not*
 44 C REM O NIN VS

cft dubium quin omne minimum

}

in corpore animato debeat parti-

cipare calidum innatum j ita ut
calidum innatum debeat efTe ubi-
que. Et ratio eft, quia quodlibet
minimum in corpore
animato vi-
vit & nutritur, nihil autem
poteft
vivere, & nutriri fine hoc calido.
Ratio itaque iic formabitur, cali-
dum innatum debet efTe ubique
per totum corpus animatum, iic ut
nullum minimum eo deftituatur.
Sed folum calidum temperamen-
ti poteft efte hujufmodi. Quare
calidum temperamenti erit cali-
dum innatum, & nihil aliud pote-
rithoc efTe-, niii calidum, quedeft
ex temperamento. Min.orpropo-
iitio eft clara, quia ad tempera-
liientum, &
miftionem concur-
runt quatuor elementa qua? per
,

totum miftum fecundum omne

fignum feniibile uniuntur fub for-
wia, qua: calido utitur ad conti-
nendam miftionem in aliis>in ani-
\ matis
 de Cal. Innato. 4*$-

xnatis vero etiam ad alia opera.

Quod etiam iftud calidum debeat
efle calidum elementare, fatiseft
-compertum, quia habet operatio-
nes calidi elcmentarisj etenim ha-
bet fegregareheterogenea, & co-
gregarehomogeneapro facienda
nutritione-, qua: funt operationes
calidi elementaris. Adjungite ul-
terius, quod iftud calidum inna-
tum debet habere cotrarium ete- ;

nim quicquid fitperipfum in cor-

poribus animatis fit per materia-
lem, & naturalem a&ionem, Sc
pa{Iionern. Modo aftio talis, &
paflio requirunt contrarietatem,
cjuia unum debet transmutari in
aliud, ut cibus in carne, quod non
poteft fieri, nifi per transmutatio-
nem materia: de una in aliam for-
mam. Hoc autem non poteftefte
nifi ratione contrarietatis. Omni-
no confideremus omnia opera,
fi

qu? proveniunt in corporibusani-

matis a calido innato, non poflimt
efle
 46 .*> iCxsti onj N v fi
efte operae nifi caloris dementa-
ris; Habeamus unuraiexenipluni.
Sit Apbftema. 'Calordeber agere
ad illud, evincendum ( non adjun-
gamus ounc meditamenta) Calor
fi fuerit fortis, per feillud fupera-
-bit j debet autem fuperare non ali-
ter, quam materiam concoquens
do ut ppffit illam expellere, ut
poftquam concoxerit, idem calor
per le ipfum disrumpet Apofte-
ma, & materiam foras mittet. Si
quispiam eft, qui poflit diccre,hsec
.!*

t non efle opera caloris elementa-

ris, & caloris contrarium Labea-
tis, poterineriam dicere alia diffo-
-
rfi
f
n a contra lenfam & ad libitum*
Cum igitur, operationes appare,
/ . 1 arit evidenter caloris;elementaris,
%* quipoftea non eft calor, nili tem-
peramenti, ecefiarium eft dicere
*
/ *
calorem innatum, quo anima uta
V tur ad cofervationein animati file
calorem temperamenti. Hic li-
bet duo confiderare, quae fimi liter

edbyGoogle
 de Cal. Innato. 47
hanc rem declarabunt. Unum eft,
quomodo flante hac fententia,
quam nos ponimus, fiant morbi,
& Alterum eft,
febres praicipue.
quod dicunt de a&uandis medica-
mentisa calore propter expulfio-
nem humorum febre facientium.
De utroque brevibus. Quantum
ad primum. Notum eft iftum ,

calorem temperamenti efle pofi-

tum in mediocritate, & in tem-
perie. Contingere igitur aliquan-
do eft neceflarium , ut ab aliqui-
bus quibuscunque valde alteretur,
& opprimatur. In omne, quod illi
objicitur, agit vel ad ufum pro nu-
trimento, vel ad expulfionem ra-
tione nocumenti. Cum igitur illi
quod non faciat
objicitur aliquidi
ad ufum nutrimenti, quinimo de-
turbet illum calorem nativum 4
fua mediocritate, tunc infurgitad
agendum contra illud pro illius

expulfione. Dumaute non poteft

ipfumconcoquerej ita ut illido-
mne-
 /

48 Cremoninvs
minetur, & n>fum expellat, aho
femper magis invalefcit, & dum
recipitur calefacio in illam mate-
riam lxdentem fit vigorofior cali-
ditas. Et fi fimds in termino cali-
diratis, qm' requiritur ad febrem*.
t febris. Unde etiam a Medicis
refte ditium cft ,
quod febris
eftconverfio nativas cahditatis ad
igneam ,
qux quidem converfio
fit, & intelligiturmodoprxdidlo*
quatenus fcilicet calor nativus agic
in oblidens, nec poteftillud.vin-
cere,reHelitenim quodammodo
fuam asionem in feipfum, & fic
removetur a moderatione ,
qux
fibi naturaliter efl conveniens, &
fiunt febres. videmus etiamIta
mulciplicari calorem fa&urn a So-
le cum occurrit alicui refle&enti.
Artio enim, qux deberet ulterius
progredi, revertitur verfus fuum
principium, & multiplicatur, &
invalefcit. docebat Ariftote-
Ita
les in primo Meteoron; & habere
'
;

. . pote-
 pro -Cal. Inu at. 4*
poteftrs rn fe&ura (cripta illius li*-

bri, ubi agitur de calore fafto a

fble. Pro varietate poftea mate-
ria?, in quam agit calor ad expel-
lendum, fient acrimonia:, & varia:
afFe&iones caloris, qui dicitur Fe-
brilis per totum corpus. Et fi vos
advertiftis, quod fupra diximusde
communicatia calorum tempera-
menti particularis cum communi
calore, qui eft in principio quod
eft cor, facile cognofcetis, quo-
modo etiam, quando putrefcit ali-
quislurmor in aliqua parrefepara-
ta, ut in ventriculo , vel hepate,
vel fecundum aliquem morbum
particularem, ut in aliquo Apofte-
^nate,communicetur tamen noxa
cordi, ex cujus affetrionefit febrrs.
Hoc faneprincipio reipondebitis,
de omnibus contingentibus cir-
caquofcumq; morbos in quibus
eft afFe&io caloris : Nunc fit fatis

dixifle, quia res, quam agimus ul-

terius non requirit. Alteru diftum
D fic

Google
jo Cremoninvs
iic dilucidatur.Natura fecit ia
partibus, fibras ad attrahendum,
retinendum pro cocodione, &ad
expellendum . Quare concodio,.
quae nihil aliud eft pro nunc, quam
dominium caloris naturalis fupra
materiam, quae eft concoquenda,
quare inquam, ifta concodio, vel
eft ad retinendum, vel eft ad ex-
pellendum; calor enim nunquam
expellet aliquid morbofum , nifi
illidominetur ; unde eft praece-
ptum, concoda medicari. Quan-
do igitur accipiuntur medicamen-
ta, naturalis calor debet agere ad

ipfa concoquenda, quia debet ac-

quirere dominium (upra illa , ut
poftit illis uti prout funt idonea ad^
nutritionem, fi poflunt nutrire, ad
cxpulfionem fi non funt nutritiva.
Agit igitur in ipfa, & concoquit
alterando pro acquifitione hujus
dominii, quando illa jam altera-
it, fic, ut acquifiverit illud domi-
num, forte illa refoly endo in va-
pores?

Gc
 de Cal. Innato, ft
pores,auc quomodocumque aliter
ea alterado ad acquifitionem prae-
didi dominii. T
unc poftquam il--
la non fune nutritiva, debent ex-
pelli, quod flatim aggreditur ca-

lor, unde rationabiliter fequitur,

ut in hacexpulfione medicamen-
torum ea fimul expellantur, quae
ciim habent proportionem.
illis

Natura enim valida undique ex-

citatur , & fimul cum expulfione
medicamenti, quod jam fathun
eft excrementum, expellit illos
humores qui habebant propor-
,

tionem cura medicamento & fune

praeparati ad expuliionem. Vnde
rede dicitur ,
quod fi purgentur
qualiapurgari oportet, confert, &
facile ferunt
;
purgantur autem,
quando calor dominatur, & poteft
naturaliter operari ad cuftodiam
fui ipfius, & expuliionem laeden-
tium , quidem fcedentia fint
quae
ita dilpofita, ut non amplius relu-
dentur, Si contingat, ut fint cnale;

J) 2,
difpo-
ffc CtUEMONFNTS
male propinaverit Medi-
dilpofita
cus medicamentum &-fiet evacua-
tio cum dolore, & laeflone. Praj-
lertim autem advertendum eft, ut
calor dominium acquifiverisjficfit
purgatio per medicamenta, & hoc
eft, quod de a&uandis me-
dicitur
dicamentis, id eft reddendis aptis
ad illud preftandum, propter quod
fuere exhibita, quod fita calore
concoquente modo praedi&o. Ifta
omnia, ni fallor, fignificant hunc
calorem debere e fle pertotum, &
hunc calorem debere efleeieme-.
tarem. Quibus didis, poteft ad-
jungi ,
quod calor ifte repatitur
agendo, alteratur, diminuitur,ex-
tinguitur quantum ad illud, quod
habet in officiovitali; remanet e-
s

ntm etiam in cadaveribus quan-

tum ad officium , quod habet in
continentiamifli. Quae omnia,
vultis bene mtelligere recurren-
dum eft.adantedida: videbitise-
xnm omnia cofonaj &nosftri&Ha
dici-

Digitized by Google
 de Cai. Innato, jy
dicimus, quianorfdecet in talibus
tra&atibus occupari in mulca, &
inani fcriptione. Stantibus autem
dih's poterit aliquis dicere, fi cali-
dum innatum eft calidum tempe-
ramenti, & humidum illipropon-
tionatum eft humidum tempera^
menti, jam omnis complexio vr-
ventis erit calida, &humida,quod
eft contra omnem rationem , &
videtur contra fenfum. Refpotu-
lio debet efte hujufmodi : fi vita
coftftit in calido, & humido no eft
dubium, omne vivens efte com-
plexionis calida: & humida:. Quod
autem in hoc cofiftat, pra:ter difta
Ariftotelis, & omnium, eft etiam
fenfusjquia fenecu$, qua: eft dimi-
nutio vita?,- tendit ad frigidum, &
ficcum, & mors no eft nifi frigida,
& ficca. Quod autem dicitur de
multiplicitate complexionum eft
veriftimum , fed illud intelligitur
fuppofita vita , & comparative
nulla complexio eft frigida , &
D 3
ficca
 5*4
Ch3Mo.ni Nvs~
comparative prout mi-
ficca nifi
nus habet de calido & humi- ,

doj nihilominns fi calidum, Sc

humidum vitale abfit, a&umefi:
de vita/ Recmratisadiiludj quod
4n principio diximus , quomodo
itante dominio calidi in omni mi -
fto fint tamen aliqua a prasdomt-
nio frigida, ficca, humida; hoc
ifcnim nihil repugnat, quiainmi-
dominatur calidum &>Jram*-
ibs

:dum folum ad continentiam, n.Qii

quantum ad molem, & quantita-
tem, ut etiam in animatis calidum,
& humidu habent dominium vi-
tale in reliquis ratione majoris, vel
minorisparticipationis alicujus e-
lementorum frigidorum. Poteft
fefle complexio cuyuflibet alterius

conditionis. **. r; - ^

* i

* -
K~
Dictae
f\
* *
-f
*
\
, *
'

Digitized by Googh
 de Cal Innato, h
Dictatvm Sextvm,
Proponitur opinio torum qui di-
,

cunt calorem nativum ejfe

Jfii-
ritum , & infpiritu reponi.

Uam vis ea,qux di&a

funt, fenfetis maxime
fint cofentanea, in quo
dicebat Averroes , &
Ariftoteles eonfiftit experimentu
fermonum verorum tamen funt
3

ad hoc propofitum opiniones mi-

de quibus breviflime di-
rabiles,
cendum.Relinquemus autem mo-
dernis fua di&a, verfabimur, ut
diximus in Alberto, & in Galeno.
Albertus libro 10. de Animalibus,
cum confideraiTet ufque ad quin-
tum caput elementorum confti-
tutionem in corporibus anima-
lium , aggreditur in quinto capite
confideratione opinionis nonnul-
lorum, qui voluerunt coeli fubftan-
tia etiam reperiri in corporibus a-
oimalium, quam quidem opiriio-

D '4 nem '

Digitized by Google
 4M? CR.EMON IKVS
nem proponit in illo capite cungr
omnibus fundametis loquentium
in illa. Sexto capite illam repro*
. bat* feptimo refpondet argumen-
tis. Habebitis igitur apud ipfum
pleniffimam do&rinam quam no
cft neceiTarium tranferibere. Ac-
cipiam ego omnia brevibus &
. ftudebo ut nihil remaneat dubiu;
Fuit igitur una opinio, qua: forte
fuit illorum, qui chymicae incum^
bunt, quia hoc* quod dicitur Coe-
lu eile in corporibus animalium
ampliaverunt etiam ad mifta ali-
qui ut per fublimationem abitra-
herent quintam eflentiam ad de-
cipiendos fciolos, & ignaro*. Po- .

nunt igitur illi, quicunque fuerint

Ccrli (ubftantiam reperiri in cor-
poribus animalium. Habent hoc
fundamentum. Corpora Anima-
lium habent in fe quatuor eleme-
torum qualitates 5 illa: funt invi-
cem contraria contraria fimulpo-
fita neceflario agunt& patiuntur
inv:-

Digitized by Google
I

de Gal Innato. f7
invicem quod debebunt face-
,

re calidum & frigidum humi-

, ,

dum,&{iccumin miftura. Quare

neceftarium eft, mifturam dnlol-
vi, niftftt aliquid continens. Iftud
continens non poteft eiTe de na-
tura elementorum, quia omnia
invicem funtejufdem conditionis.
Ergo debet efte de natura fuperio-
ri, quae eft Coelum,, cujus eft con-
tinere, &
gubernare totum mun-
dum fublunarem. Argumentum
itaque erit iftud. Requiritur con-
tinens contraria in unione. Hoc
non poteft efte aliud
,
quam fub-
ftantiacceleftis, vel aliquid de fub-
ftantia coelefti. Ergo oportet in
corporibus animaliu efte aliquid
de fubftantia caelefti ad praeftan-
du hoc officium. Simile argumen-
tum habet Ariftoteles contra Em-
pedoclem, qui dicebat anima efte
cx elementis juxta poftcis. Dixit
Ariftoteles. Elementa feparabun-
tur > nift ftt aliquid * quod illa
D f
reti-
f8 Cremoninvs
retineat congregata ; hoc autem
erit ftipra illa, & ideo erit anima,
quae hac ratione debet efle aliquid

lupra elementa. Accepta fic eon-

clufione fequuntur poftea ad in-
veniendum ,
quid fit hoc coelefte
quod eftin corpori-
fubftantiale,
bus animalium 5 & inquiunt, hoc
efle lucem, quam probant efle fu-
pra fubfhntiam elementorum;
etenim folum coelum lucet, nul-
lum aurem elementorum, neque
etiam ignis in propria fphaera. Di-
cunt igitur, lucem efle illud coe-
lefte, quod eft in corporibus Ani-
malium. Hic illi ipfl poftea funt
diverfi. -Quidam dicunt , lucem
efle corpus 5 quidam folummodo
efle quid corporeum. Loqucmur
cum iftis poftremis. Dicunt, lu-
cem efle formam, & omnem for- , 1

mam recipi in aliquod fabje&um.

Quare in corporibus Animalium
efle fpiritum, in quem lux recipia-
tur ad illud formandum,' ita ut
confti-

Digitized by Google
 de Cai. Innato. -

^
conftituant fpiritum eifedenatu-
lucis, -quod poftea multipliciter

probant. /Albertus prolixe propo-

nit ;6m nervias, quasfunt ufque ad
decem/ ^Nos^ctipiemus breviter
illa,. in quibus confiftitrei decla-
ratio.-^robant igitur fpiritum effe
de naturaJucis,quiafpiritusin cor-
poribus animalium fe dilatat ad
omnem diametrum, ut etiam fa-
cit lux in univerfo; pertingit enim
fpiritus per torum corpus fecun-
dum omnem corporis dimenfio-
nem, hoc autem non poteftelfe
elementare, quia motus elemen-
torum fune determinati ad unam #
tantum loci differentiam. Adjun^
gunt quod movetur fpiritus in
,

modum pyramidis, ut etiam facit

lux, qua: a Sole procedens, & ha-
bens in eo veluti conum pyrami-
dis fefe extendit per totum fecun-
dum bafim; ita fpiritus perdiafto-
len expanditur a corde ad omnia,
per fiftolen fefe rcftringit ad cor,
tam-
 6o , Cumoninvd
tamquam ad centrum, quod figni-
ficat ipiritum habere a corde esi*
tum pyramidalem. Quapropter
etiam cor figuram pyramidalem
fuit fortitum. Adjungunt, rpjritum
in corde fubito moveri, quod, non
eft alicujus elementorum, Jed luci
convenit, quas eft de coelefti fub-
ftantiajbinc eft ('dicunt) quod di-
cimus fpiritus lucidos, tamquam a
luce naturam habentes. Acce-
dit ,
quod qualitates elemento-
rum non movent nifi ad formas
aut elementorum , aut miftorum
ex elementis; fpiritus autem luci-
* dus movet ad forma viventis, qux
quidem vira eft quid fupra elemc-
ta, &mifta, quare non poteftefte

de natura elementorum. Adjun-

gunt qualitates elementorum efle
unius tantum efteftus fimplicisj
jfpiritum vero efte ad plurimos
effe&us: ad nutriendum , ad ex-
pellendum, ad fentiendum & ad ,

omnes alios effetus> in quibus

con-
 deCal. Innato. 6 t
confiftit efte vitale. Cum itaque
hoc totum (it fupra elementa, ne-
ceffarium eft etiam, fpiritum effe
ratione fua: fornax aliquid fupra
elementa. Quod fupra elementa,
eft coelum. Ergo oportet fpiritum
effe de fubftantia cxlefti, quod
erit ratione lucis. Confiderant et-
iam modum aftionis, & inquiunt,
actiones elementorum non pro-
dire abfque contrarietate ,
quini-
mo non efle propter aliud, quam
propter contrarietatem. Dicunt
autem fpiritum facere omnia, qua:
facit abfque contrario ; vivificat
enim vifivam in oculo auditivam
,

in aure abfque ulla contrarietate.

Subjungunt, fpiritum effe illum,
qui membris invehit virtutes, tunc
dicunt: Illud, quod invehit alicui,
debet effe aliquid diverfumabil-
lo fecundum fubftantiam , & na-
turam. Spiritus invehit virtutem
membris. Ergo debet effe aliquid
fubftantia diftin&um aiubftarvtia
mem-
 t

tL . C R'E M O NlNVS T
membrorum. Subftantia.mem-- .

brorum elemento-
eft fubftantia

rum, quia funt ex elementis; quare

gr debet efle aliquid fupra elementa.
Quod eft fupra elementa eft fub-
'fi*
mn ftantia cceleftis. Ergo fpiritus eft
de fubftantia coelefti. Qui quidem
fpiritus videtur omnino debere

cfte talis ex ea conditione, quam

habet in (e ipfo, qua: quideni con-
ditio eft propria lucis ; ficut enim

.
lux contrahitur ad lucidum ibi fe
V

uniendo, ita etiam fpiritus contra-

. .W
hitur ad unum
acumine cordis. in
Augetur etiam fpiritus diminuto
& au&o
!

4^t
corpore, minuitur, quod
ft

non convenit elemento-

W flf -, *
1

,
naturis
rum. Praeterea elementum, & de-
< Tw mentatum, quod eft miftum, fune
Tfii
unius cantum efle, & unius tan-
tum formas; fpiritus eft multiplicis
ijiwi
Kr
MB\>
eile, & multiplicisformaeunus, &
idem exiftens ; eft enim fpiritus in
corpore naturalis, anima- vitalis ,
lis ; quae omnia requirunt naturam.
< *

r; fl
fupra-

t*

Digiiized by Google
 de Cal. Innato, e$
fupra naturas elementorum. Quo-
circa evidens eft,
Caelum reperiri
quantum ad fuam fubftantiam in
corporibus animalium. Veniunt
ufque ad hoc , ut dicant in morte
hoc videri populi teftimonio
; 8c
utur^urjdicimus enim orientem m
trahere /piricum, & de fa&o vide-
mus monentes ita anhelantes, &
videmus exitum Ipiritus in ultimo
termino, tamquam is incorrupti-
bilis exiftens aufugiat corruptibi-
litatem. Vnde li petatis ab illis de
calido innato, debebunt dicere,
vel elfe hunc fpiritum, velconli-
Aere in hoc Ipiritu : ille enim Ipi-
omnia facit in cor-
ritus eft, quia
poribus animatis quod quidem
,

diximus elle opus calidi innati. Ita

breviter accepimus, quae prolixius
Albertus : breviter etiam accipie-
mus reprobationem & rationum
refolutionem.

Djcta-
 ,

64 Cremoninvs

D I C TATYM SePTIMVM.
Reprobatur opinio allata ex Albcr-
to y & ex, propria Jententia , o*
excluditur Jubilantia ecclesiis a
mislionibws elementorum .

Lbertus, utdicebaguis,
reprobat opinionem
poftea refpondet argu-
mentis. Nosbreviflime
colligemus, quas funt opportuna j

alia in ipio videbitis. Reprobatio

inhoc debet confidere, quod non
declarant modum, fecudum qaem
fubftantia caHeftis veniat in corpo-
ra animalium, nec declarant, quo-
modo fit poflibile, ipfam uniri in
mifturaelementoru abfquea&io-
ne i & paffione. Dicebat igitur
Albertus, iftud quod a Casio de il-
lius fubftantia venit, vel repentur
in corporibus Animalium, vel ge-
neratur in elementis, dum Micet
comifeentur, velfleftlux, aut ali-
quid talepenetratcorpora anima-
lium,

Digitized by Google
 de Gaj* iNt^Afo. 6f
lium , non tamen a coelo fepara-
tur , vel eft aliquid ipdus Coeli *

quod feparatur a coelo , & defcen-

dit in corpora animalium. Si pri-
mum dicatur,/oportpt iftud efte
generabjje, & confequenter cor-
ruptibile , quare fubftantia coeli

erit generabilis , & corruptibilis.

Si fecudum ita ut dicamus exem-
pli gratia lucem penetrare corpo-
ra animalium, non tamen a coelo
fe parari, fequeretur omnia corpo-
ra animalium efte coelo coifti-
nuata, quod eft valde ridiculum.
Imo fubjungebat Albertusjux eft
viftbilis, quare haec cotinuatio erit

viftbilis. Si velint tertium. Quod

fepararur a coelo , & eft de illius

fubftantia & dicitur effe lux, vel

eft res corporea (ut volunt aliqui
dicentes lucem efte corpus^ quo-
nam modo poterit talis fubftan-
tia recipi in corpus animalis , ita

ut per totum habeatur? necefta-

riiun quippe erit corpus penetrare
E cor-
. 66 'CREMONlNVS*'
,

coTpus. Quod fi non per totum

habetur, &in hoc confiftit cali-
dum innatum, jam non erit ubi-
que calidum innatum ut debet
efie. Praetqjea valde novum eft,

hanc unionem iftius fubilatiae cor-

poreae fic a Cocio procedentis fieri
fine a&ione, & paflione, praefer-
tim cum debeat fieri in comiftio-
ne elementorum , qua: eatenus
uniuntur, quatenus fimul agunt,
& patiuntur. Quaeri etiam poriet,
quomodo movetur a Coelo ad a-
nimalia. Si afeipfa, erit animata.
Si ab alio, afiignetur movens. Si
violetia, aflignetur imperans vio-
lentiam, & erit inconveniens vio-
lentia moveri ad conftitutionem
animalis , id, quod eft in illo prae-

cipuum. Si natura movetur Coe-

lum, habebit duos motus natura-
les fimplices circularem, & reftum
' deorfum. Si lux, quse Iit qualitas
incorporea huc defeendit, quaeri-
tur , quomodo pofiit moveri per
fic id.
 de Cal, Innato. 67
feid, quod non eft corpus; enim
fi

illuminat ulque ad nos, non illu-

minat, quia lux feparettir a Ccclo,
Sc huc veniat, fed illuminat alte-
rando perlpicuum, facultatem fci-
lidet in aere, & aqua idoneam al-
terari ad e fle lucidum. Omnino
autem, fi aliquid fubftantia: cafle-
ftis defcendit ad conftitutionem
corporum in animalibus, certum
eft Coelum jam debere efle valde
diminutum, femper aliquo abeo
recedente de fubftantia illius. Si
dicerent, illud reverti, inciderent
in fomnia, qua; dicit Albertus, nec
habent fenfum, nec habent ratio-
rem, qua; de illis pofllnt atteftari.
Hoc f^tis fit. Reliqua in Alberto.
Lucem autem non efle corpus nec
lumen defluxum corporis, habe-
bitis ab Ariftotele in fecundo de
Anima, & ibi prasclaram dilputa-
tioneloannis Grammatici, quem-
admodu ad idem etiam hafeebitis
Alex, in lib. de Senfu , & fenfibili.
E 2, Relpon-
 6$ CfcEMONlNVS
R.c(pondedumodoellad rationes
in quibus ad vitanda prolixitatem
per capita procedemus.Sunt igitur
rationes>qua? fpiritumcontendunt
ede de natura lucis, &funt acce-
pta ex motu. Sed antequam kas
rcfolvamus, dicendu eft aliquid dc
ratione, qua probant quintam fub-
fhntiam debere ede in corporibus
animalium. Et ratio eft, quia ele-
menta debent contineri, nec po
funt contineri praeterquam a fub-
' flantia fuperiori ,
quae iit Coe-
lum.Iam diximus banc continen-
tiam ede neceiTariam, & declara-
vimus illam demondratione fen-
fata. Continens quippe eft forma

& in animatis anima, continet au-

tem interventu caloris, cujus eft
congregare homogenea > ut fu-
perius eft di&um . Vnum nunc
adjungite quod tantum
> abeft
continens debere ede quid fupe-
rius, ita ut dt alterius generis, quod
quinimo tale nullo modo poteft
conti-

Digitized by Google
 de Cai. Innato, ci
continere. Quod enim continet
illa ,
quae fiunt unum per trans-
mutationem, debet efle terminus
tranfmutationis. At terminus tras-
mutationis eft in eode genere. Er-
go quod talia continet, debet efle
cjufdem generis.Cum itaque fub-
ftanria caeleftis fit alterius generis,
penitus Tepugnat talis conti-
illi

netia, qua; fi fieret ab aliquo gene-

re diverfo,ifludmiftumnon eflet
unum , nifi ab extrinfeco, & ita
unum,ut falcis lignorum ligatus,
ut docet Ariftoteles quinto Me-
raph. capite de uno. Si iftud conti-
nens eft unum tamquam terminus
tranfmnrationis,tunc vere, & pro-
prie miftmn cotentum fervat uni-
tatem. Hoc accipice,fi fadtis om-
nibus membris corporis huma-
ni fervaretur continentia ad unam
fntelligentiam , impoflibile eflet
illam continere, quia eft aftusfe-
paratus, qui de fe non habetpro-
porcionem ad talem materiam,
qualis
j
JO *C RE MON NVS I

elementa-
quali? eft comraiftio
jum ad facienda temperamenta
corporis animati. Ideo Averroes
ponens intelligentiam in homine
ponit ipfum homine habere prius
efTe unum, & efle hominem ab
anima ,
qua: fit praedita facultate
cogitativa, qua: eft proprius attus
refultans naturaliter ex illis tem-
peramentis. Qua: modo dicuntur
de motu ,ad oftendendum quod
fpiritus fit de natura lucis, pingui
quadam minerva dicuntur, & funt
fimiliora nugis ,
quam do&rina:.
Nam aliud eft confiderare fpiri-
tum, prout eft talisnaturacorpo-
xea, in qua dominetur five aer,five
ignis , quod eft confiderare ipfum
pure naturaliter* aliud eft confide-
rare fpiritum inftrumetarie, prout
eft inftrumentum animae ad vivifi-
candum & operandum. Quando
accipitur hoc modo, ut debet ac-
cipi in corporibus Animalium, de-
bet habere motum qualemcunq;
eipra:-

i
i
Digitized
-
by CjOOgle
,
 de Cal. Innato. 71
i prabeat anima, qua; illo utitur

al varia opera. Quare quod mo-

veatur ad omnem diametrum, &
quod habeat omnia illa, qua; di-
curtur,tft neceflarium.Et nihil eft
miribile.aerem fuapte natura ferri
furfum ; nihilominus quando ali-

quodoperans utitur illo tanquam

inftrumento movetur ad omnes
,

loci diJercntias. Projiciens utitur

aere , et inftrumento ; projicit
furfum movetur furfum aer ad
,

movendum proje&umj fi deor-

fum, deorfum, &ficadante, & re-
tro, ad dextrum, &finiftrum. Res
fenfu evidens . Et poteft haberi
do&rina ex Ariflotele tertio de
Cocio, textu 18. Sic igitur eft de
Movetur quocumque, Sc
fpiritu.

quacumque prout flbi parata; funt

viae, & inftrumenta, per quae a fa-
cultate animae huc, & illuc trans-
feratur. Sic a corde, & ad cor, & fic
fecundum omnia, qua; ab iftis di-
cuntur. Nqd movetur autem fub-
E 4 ito.
72, 'Cr.EMONI.NVS
ko, ut dicuntsiftiyfedmoveturpro'
ut requirit oportunirasanim
moventis ad viyificadum. Hic at-
te Jicet videre qui errores comt-
tatur ad pauca refpiciedo, &igto-
ratis communibus etiam plantae
:<

funt animata?, ubi motustakVhu-

jus fpiritus? & quomodofln formi-
cis, in culicibus , in -aliis ulibus
quomodo? quid tale ailignabicur?
Omnino non oportet communi,
bus ignoratis in fiio genere velle
diiTerere de particularibus in eo-
dem, & prorfus fatuum eft ita par-
ticularia dicere, ut communi pe-
nitus repugnent. Quod ii dicitur
fpiritus lucidus, eft di&um me-
taphorice contra fpiritus melan-
cholicos, qui habet plurimum ter- ,
*
reftris,que terreftreitas facit craffi-
tiem, & opacitatem. Subjungunt
alia, de quibus eodem modo per
difcurfumj vos poftea facile appli-
Elementa dicunt
cabitis lingulis.
agere ad formas eiemeutares,
i hunc

Digitized by Googlc
 ,

de Cal. Innato. 75
hunc fpiritum agere ad formam
vivi, nihil hoc mirum quia agit ,

motus ab anima, qua? eft princi-

pium vira? 5 agit enim, ut illius in-
ftrumentum. Dicunt, quod habent
diveifos efFebus,quod non conve-
venit elementis. Non eft hoc du-
biu, quin debeat habere prout di-
rigitur ab anima, tato magis, quia
pro variis operibus varie altera-
tur, & non eft penitus idem. Vo-
lunt ipfiim agere line contrario,
quod eft extrema fatuitatis. Ni-
hil enim agit ad transmutandum
quovis modo materialiter, nifi ra-
tione contrarietatis. Quinimo et-
iam fpiritus alteratur, diminuitur,
corrumpitur, qua? omnia impor-
tant contrarietatem in materia.
Vnum adjungunt, quod eft medi-
cum, quod ifte fpiritus vehit vir-
tutes anima?', vehit autem ipfas
partibus corporeis. Quare dicunt
deberet efle fubftantia? diverfar,
quia vehens eft diverfum ab eo
j
quod
74 Crbmon^nvs
quod vehitur, quod diriturridicti-
le.Primo non vehit facultates; fed
vi, quam habet, quia eft produ&us

a calore temperamenti cordis, ia

quo primo eft anima > traducitur
ad partes ad vivificandas, ad foven-
das, ad excitandas facultates, qua;
illis infuntj & quando non poflec
9
illuc traduci, facultates oblangae-

fcerent quia etiam ipfse funt ad-

,

dunto calori fuorum temperame-

torum, qui calor deftitutus hac
vivificatione,quam fupra diximus,
neceflario langueret. Deinde di-
cunt, quo.d debet efle quid diftin-
&um. Eft verum , fed non quod
genere diftin&um. Certe eft di-
'

ft/ndtus fpiritus temperamento ab

offibus, & nervis, & eft corpus al-
terius conditionis in eodem ta-
men genere , quod fubjungunt
contrahi ad cor, a corde dilatari
eft veriftimum quia fequitur im- <
,

perium anima:, cujus eft inftru-s

mentum y qua: quidem anima pre>
. . vita,

Digitized by Google
 de Cal. Innato. 75
-

vita 1 & pro operationibus opor-.

tune ipfum adminiftrat femper ;

nim hoc debetis habere , quod

nihil habet , nili prout eft animas
inftrumentum. Similiter dicunt,
quod viget in anguftiori, certum
eft, quia virtus unita lit fortior, di-
latatus minus viget, quia dilperlio
debilitat virtutem. Eli etiam mul-
tiformis, ut dicunt, naturalis, vi-
talis, animalis, fed hoc eft propter
variam fui alterationem, quam re-
cipit, & per inftrumenta ad id de-
ftinata, & tandem prout recipitur
in iplis partibus. Nimirum popu-
lare eft id, quod adjungitur de
tra&u Ipiritus in agone mortis.
Cor ultimo moritur. Oportet au-
tem efte relpirationem ufque dum
vita durat. Ille igitur motus eft

motus refpirationis fa&us a virtute

imbecilla, & ideo eft cum illa in-
ordinatione,& qui fpiritus exit, eft
aer educens fuligines quantum
poteft pro refrigerando corde, do-
nec
7$ 'Crbmoni^vs
nec tandem ( dicebat Ariftoteles)
fk&a omnimoda anima: abfohi-
tione, ultimum quid anhelitus api
paret. Ex his, ni fallor, vos pote-
ritis tefpondere de omnibus tali-
bus, qua? vobis objiciantur*

Dictatvm Octavum.
A dducuntur, & examinantur lo-
ci Ariflotelu, quibus ille vide-
tur ponere calorem cxleslem in
natura receptu fublunari. Item -
A
que ver. &
Io. Gram. difta.

Xclufa fuit fubftanna

caeleftfs a miftionibus
elementorum prout in
eam pofuerunt ve-
illis

tuftiores, dequib 9 Albertus. Quo-

niam autem nihil eft pra:termit-
tendum, quod faciat ad rei cogni-
tionem, poftquam funt varii Ari-
ftotclis loci , in quibus videtur po-
nere quendam calorem cocleftem

in na-

Digitized by CjOOqIc
 -

de Cal. Innato. 77
ia natura receptum, & qui poterit
judicari in noftris corporibus, ca-
lor innatus, de quo loquimur>ideo
opera: pretium eft adducere hos
locos, & illos confiderare ,
poft
quos etiam adducam alios gravio-
rum expolitorum , Averrois &
Ioannis Grammatici, qui loquitur
ex communi quadam fententia
fuorum anteceliorum, quibus om-
nibus habitis, deveniendum erit
ad refolutionem Et hac habita
.

confideratione deveniemus ad
,

confiderationem eorum , qua: di-

cit Galenus, & erit finis hujustra-
ftationis. Unus igitur locus eft fe-
cundo de Bfeneratione Animalis
capite 3. in his verbis. Sed omnis
anime. five virtus , five potentia
corpus aliud participare videtur ,
idque magis divinum ,
quam ea>
qua elementa appellantur. Etfub-
jungit poft pauca, Inefl enim in fe-
mine omnium quodfacit ut f&
, ,

(unda fmt femina ? videlicet quod

calor
 7$ Cremoninvs
calor vocatur, idque non ignis, non
talis facultas aliqua
fed fp tri- efl,

tus, qui in femine, fpumofoque cor-

pore continetur , &
natura , qua in
eo fpiritu efl proportione refpondens
elementoftellarum. Etpoft pauca.
At vero Solis calor , Animalium
non? modo, qui femine continetur,
verum etiam , fi quid excrementi,
fit tamen id, quod principium ha-
bet vitale. Et concludens. Cate -
rum calorem in Animalibus con-
tentum, nec ignem effe nec ab igne ,

originem ducere apertum efl ex his.

Sunt alii loci ejuidem in libris de
Generatione Animatep,qui iftud
idem videntur atteft * Eft. $. li-
bro capite 1 1. talis fententia. Quo-
niam humor in terra, fpirittss in
humore, calor Animalis in univer-
fo efl, quodammodo plenafint
ita ut
anima omnia, &fubdit. quamob -
rem confiflit celeriter , cum calor
ille
comprehenfus,five exceptus efl,
comprehenditur autem* ut humo-
ribus

Digitize
 de Cal. Innato. 79
ribus corporeis incalefcentibus ef-
ficitur > 'uelut bulla (pumofa. Ha?c
omnia Ariftoteles tribuit calori
illi, quem dicit in univerfo,& pro-

pter quem dicit omnia quodam o-

do plena efTe anima:. Iterum efi:
locus 4. de Generatione Anima-
lium capite 10. quod ultimum eft
quo quidem loco utuntur ad po-
nendas influentias fecundum Ari-
ftotelem. Et nos totum illud caput
confiderabimusin tra 6tatu deCce-
li efficientia in mundum fubluna-
rem; nunc autem pro re quam
agimus funt prasfertim verba illa,

cjuse^c habent. Lum aut em prin-

cipium efl propter Solis focietatem
receptumque lucis.Tit autem quafi
alter Solminor quamobrem con-
,

s ducit ad omnes generationes perfe -

Bionefque\calores enim, & refrige-
rationes cu moderatione quadam

generationes fine moderatione cor-

ruptiones efficiunt. Adfimt alii lo-
ci Sc duo in Meteoris. primus
K
eft 1.
80 CremoN.invs .

eft i . libro fumma i. capite z. qui

iic habet. Sol autem & cejfare fa-
cit,& commovet flatus debiles >

enim, & paucas exiflentes exha-

extinguit, & ampliori ca-
lationes
lido illud , quod in exhalatione mi-
nus exi siit difgregat . Alter locus
eft in eadem i. fumma j.capitei.
fub illis verbis. eandem
Propter
caufam , circa eclipfes Luna ali-
quando accidit fieri terremotum >

quando enim prope eft interpofitio>

( nondum quidem efl omnino de-

ficiens lumen, &

calidum, quod a
Sole. In his omnibus locis videtur
Philofophus, quodda. calidum, vel
quodda ccelefte participare mun-
do fublunari unde poterunt ha-
,

bere aliquod fundamentum > qui

calidum innatum revocant ad ali-
quid fupra elementa coeleftis fub-
ftantiae. Eft modo Averroes habi-
tus praecipuus in ter Philo fophi in-
terpretes, qui aliquibus in locis
hu-
jufcemod* aliquod pronunciat.
Unus
 :

de Cal. Innato. Si
XI nus locus eft ii.Metaph.com. 8. r

In eo commento Averroes multa

dilputat fecundum varias fenten-
tias , devenit ad Ariftotelem , &
cum ea propofuiflet, quas ad illam
difputacionem attinebant, habet
hatc verba, 2s/ quia ista femina
non faciunt hoc y nifi per calor em i

qui eft in eis, & calor ignis non

facit nifi calefactionem aut defic- ,

cationem-t non figuram neque for

mam animatam , dicit Arifioteles
in libro de Animalibus quod ifle ,

calor non eft ignis , neque igneus

ignis enim corrumpit animalia ,

non generat, i fle autem calor gene

rat. Et poft pauca fiibjungit.PWe

Arifloteles dicit quod homo gene-
,

ratur ex homine, &Sole fafattus ,

eft ille calor ex terra 0 aqua ex

,

calore Solis admifto cum calore

aliarum fiellarum. Etlubjungit,
calor igitur Solis.&Stellarum difi
fufus in aqua > 0* terra generat
animalia exputrefactione nata, &
F uni ver-
*
 ,

Sl Cremoninvs
univ er[aliter omnia, qua fiunt ex
yion [emine. Alter locus eft in li-

bro de fubftantia orbis capite fe-

cundo ubi cum expofuiflet opi-
nionem Ariftotelis fubj ungit haec
verba. "Et Expofitores dant fecun-
dam caufam illuminationem jcili-
>

cet dicunt enim , quod lux in eo,

y

quod videtur lux calefacere, quan-

do refie&itur, dicunt quod non& ,

eft de accidentibus propriis igni fed j

i

de accidentibus communibus igni,

& cxlefti corpori. Et fubjungit,

& forte dicendum eft ad hoc, quod

non efl remotum, ut calor dicatur
in eis squivoceper hoc fighumfci-
licet
,
quia calor ignis corrumpit
& deflruit entia, calor vero cor-
porum coele ilium largitur vitam
vegetabilem, fenfibilem, & anima-
lem , Et fiibdit.
& fecundum hoc
calor erit duobus modis , calor ,
qui
eft qua
de qualitatibus paffivis ,
tranfmutant fubflantiam in qua
funt) &
calor, qui non eft de qua-
litatibus
l

Digitized by Google
 : , ,

de Cal. Innato. 83
litatibus pajfivis, Et poft pauca
addit; confiderantes autem actio-
nem ftellarum in antiquo tempore,
'vere dicunt quod qu&dam largia-
tur caliditatem &ficcitatem,qu&-
,

dam caliditatem, & humiditatem

quadam frigiditatem ferita- , &
tem qu&dam etia?n frigiditatem y
>

& humiditatem , fic quatuor

qualitates communes corporibus
cteleflibus ,
quatuor elementis
dicuntur aquivoce, aut fecundum
prius, &pofierius. Praeter Aver-
roem Ioanncs GYammaticus,
eft

qui ut dicebam ex Tua, & ex prio-

rum fententia ita pronunciat. Eft
locus in primo Meteororum ca -
pite quarto 1'uper illis verbis: de
caliditate autem fafta quam ex-
hibet Sol praecipue in expolitione
Videamus autem mo-
illius partis.

tum ipfum poft multa habet ha:c

verba. Hac igitur funt qua hoc
,

loco ab AriHotele dijp utantur :C&-

terum MS quoque opera pretium

Fz &
i Dig
$4 -Cre-moninvs
efi ea explicare , & pro patrocinio
rveritatis in medium proferre, qua
contra ipfius verba ,
fingulajque
fententias fummopere pugnare vi-
dentur,* Cum pofteaverfatus eflet
contra Ariftotelem aflignantem
caliditatem corporis Soli$) cogitas
fe illum vicifle , habet h xc verba.
Et clam fe ipfo Aristoteles his
af-
fentitur, qui corpora coeleflia con-
flarevolunt ex quatuor rerum e/e*
mentis, fydera tamen ex ignipluri-
mo ejje. Et paucis adie&is habet.
Vel fi hoc palam falfum efi , res
namque, quas ex propinquo habet
calefacere Sol videtur. Et fubjun-
gitipfe, natura calidus, qualitate
agat in res fubjeflas , vice ignis
utique necejfteft, Et cum verlatus
eflet circa Lunam fcribit. Ex vir-
tute luminis > fyJplendoris vimca-
Jefa floriam adipifcitur fubjungen-
do, nifi enim pleno orbe, vel terris
rconfederit proxima , non calefacit,
*umen ergo fuum tantummodo
cale-

Digitized by Google
 ,>

de C At. Innato. Sy
calefacit, non motu-:* Et fubjungit,
qfp quoniam lumen illius e ft tenue
& imbecillum, idem
Etquasfequuntur:
tendunt ut
cjux omnia ad ,

demonftraret calore a codo pro-

venire, ex quo ifta inferiora naiv-
#tifcantur quandam perfe&ionem.
Eo autem ufque rem deducit , ut
aliter fenrientes putet non philo-
fophari, fed fabulari, & ponit hax'
verba, quidam fortaffe fabulo
nifi
-

fe nos ad quafdam c aufas

ignotas

occultajque rerum novitates re-

mittant ac relegente cujufmodt
,

Damafius tamquam anciorem A-

lexandrum facit, & fubdit,neq po- ,

fica hoc genus hominum pudet, qut

e j uftnodi fabulas comminifcuntur
negare rem tam apertammlc qui-
bus etiam dicir. Hiantem homines
in fabulas tantu converfi in igno-
ratione rerum naturalium verfan-
-
tur. Et fubdit, namque illud pro
fscto in. ipfis infigne vitium esi ,

quia cum naturales qu&Jliones tra-

tfamuf
j
 86 Cremoninvs
fiamus caufas afferre naturales de-
bemus Colligit tindem caloris
.

proprii virtute Solem exca leface-

re hunc Mundum noftrum, &
agere in res humanas. Haec fimt
<juae digna fiiere ut in hunc lo-
,

cum & in hanc difpurationei^

adducerentnr rquia cum fintgra-

villimae fententia: , & graviflimo-
rum hominum poterant facilead-
ducere volentes bene philofbpha-
riin aliquem errorem.Danda mo-
do eft opera ut ea principia pro-
,

ponamus, ex quibus de his omni-

bus bene refpondeamus, & ifta
principia applicemus ad declara-
tionem lingulorum locorum, qui
-id requirunt, quod tanto magis ac-

curate## faciendum, quanto mi-

nus facile efle videtur.

Dicta-
** , %

\ .

Digitized by Googlc
 de Cai. Innato. %

Dictatvm Nonvm.
Troponuntur fundamenta <& ex- ,

plicantur loci fuperius allati.

Ifficultates contingen-
tes in difputationibus
non bene refolvuntur,
nifi re ipfa,in qua difpu-

tatur bene perfpe&a. Quocirca

,

nos pro difficultatibus omnibus

enodandis debemus incumbere in
rei explicatione ,
quanto brevius
fieri poteft, & facillime. Per vos
enim ipfos poftea facietis applica-
tionem ad omneshas propohtas.
Incipiamus igitur ab hoc, quod
certum eft Ariftotelem nolle ul-
,

lum cadeftem calorem, qui fit

qualitas de cadi fubftantia, efle in

corporibus fublunaribus five ani-

matis, five inanimatis. Hoc qui-

dem primo poteft patere ex his,
qux de ipfo cado, quod iit
dicit
quinta: fubftantia: in libro de coe-
lo, quod (it juee graye nec leve. >

F 4 Eodem

s.
 > . 7 i

88 Cumoni^ys
E odem eaim modo ab ipb reno-
ventur omnes alias qualitatei in
quibus fit contrarietas ad motum
faciendum qualemcunque Sed .

accipio-textum ipfum Philofophf

citatum principio Mereor, capi-
te quarto , ubi de calore loquens
inquit, quod proportione re/pon-
det elemento ftellarum. - Certum
eft, quod fi refpondet proportio-
ne non eft de illius natura, quia
n on e fiet proportio, fed efiet con-
venientia in fubftantia > & natura:
Et quod proportionartir alicui, eft
diverfum ab illo, cui proportiona-
tur, nec poteft dici efle de illius
fubftantia. Habetautem calor ille
feminalis proportionem cum ele-
mento ftellarum $
quia ficut ele-
mentum ftellarum fe habet ad
omnia facienda, fic ifte calor fe
habet ad faciendum animatum in
tali genere , & habet vim effe&i-

vam fub coelo ordinatam. Unde

eft illud ditium. Sol, & homo ge-
nerant

Digitized by Google
 ,

de-C al, Innato. 89

iterant hominem, quatenus cae-
lant, ut univerfale efficiens fiibor-
dinat fibi particularia efficientia
ad generadum in propriis fpecie-
btis. Eft etiam textus primi Me-
teor. capite quarto, abi docet
quodr fit calid itas a Sole, & a coelo
per motum > quod non aliter fit >
quam excitando calorem elemen-
tarem, prout motus difgregat ma-
teriam per motum , prout etiam
lume facitad rarefa&ionem,cmn
fit attus perfpicui,qua? per/picuitas
attinet ad raritatem , ad quam
poftea rarefa&ionem (equitur ex-
citatio calidi inexrftentis. Non
eft igitur dubium >
quin Ariflote-
les nolit, in aliquibus inferioribus
ede caliditatem aliquam ,
qua: fit

de fubflantia corporu coelefbkim.

Sed praeter hoc adfunt rationes
quae id oftendunt . Accipiamus
igitur quod elementa funt coelo
fubordiaata.tanquam indrumen-
U ad omnem generationem fub-
F luna-
j
90 CREMON I NVS
lunarem, quia. coelum fine iftis
non poterat hoc praeftare 5 ge- &
nteratio,& corruptio acquirit a-
ttionem, & paftionem, quae non
eft nifi per qualitates contrarias in
eadem materia. Haec vero efi: ele-
mentorum Conilitutio.Dicite igi-.
turhocpafto. Vel natura paravit
inftrumentum fufficiens ad opus
faciendum, vel non 3 fi non para-
vit, eft contra primum principium,
quod natura non deficit in necef-
fariisi fi paravit -jam qualitates,
quae in his elementis funt repertae,
fufficiuntproomni generatione,
& omnino pro omni conftitutio-
ne fublunarium. Sifufficiunt iftae*

ergo frufira admifcetur haec quali-
tas cxleftis,quae fit de caeli fubftan-
tia, derepentur hic in feminibus,

& in corporibus animatis. Ulterius

quaero utrum ifla qualitas rema-
neat in mifto, an non remaneat; fi

non remanet,eftfruftra,quiafuffi-
cit fubftantia *celi effe&iua pes
; i motum

Digitized by Google
 de Cal. Innato. 91
motum ad omnia efficiendamo-
do prsedifto, utendo fcilicet quali-
tatibus elementorum pro inftru-
mento fi manet, erit ut materia,
;

quemadmodum etiam funt alia:

qualitates elementorum. Et ita
coeli fubfiantia quovis modo erit
materia fublunarium j contra ve-
riffimum di&um, quod primum
non remanet pars facti.
efficiens
Dico primum efficiens, quia in
naturalibusefficiens inftrumenta-
rium potefi remanere materia
ejus,quod fit, ut faciunt elementa;
quia ut dicebam funt efficientia
inftrumcntaria coeli , immo com-
muniter dicitur, quod efficiens in-
ftrumentarium in naturalibus re-
ducitur ad materiam. Eft etiam
- rationabile quafitum. Cadum eft
ad omnium confervationem , fi
habet aliquem calorem,quem im-
mittat in Mundum, cur non etiam
frigus, quia etiam frigida confer-
vanda . Viderunt difficultatem,
ut

Digitiz
 $1 Cremoninvs
utadnotavit Joannes Grammati-
cus, & dixerunt etiam efle ftellas
frigidas, & rem deduxerunt ad in-
fluentias, quod tamen etiam (ut
dicebatjoannes Grammaticus^eft
cmnimoderidiculu.Caelum enim
eft ubique ejufdem fubftantia?.
Quare non eft locus varietati ifta-
rum qualitatum contrariarum. Vi-
demus, quod in Cado funt partes
denfiores propter materia; multi-
plicationem , funt partes rariores,
quar funtDiaphanaj. Nihilominus
in omnibus eadem fubftantia va- ,

riantur folum accidentia conie-

quentia illam prout aliae partes
,

funt lucentes, ut Sol, & aliae ftellas

aliae tranfparentes , utipfi orbes;
quod poliunt dicere (& videtur
Averroespropofuifle ) has quali-
tates dici ^quivoce hic,& in Coelo
fl aequivocatio erit declaranda,cer*
non declarabunt. Addite,
te illam
quod non decet Philofophum di-
cere > led oportet detnonftrare

by Google
 de Cal. Innato. 9$
quod videant ipfi, an poflint face-
re, iiveTatione, live fenfu. Omnino
autem eft diftum Ariftotelis ab
omnibus acceptum ,
quia certiffi-
mum Mundum
, inferiorem elTe
quodammodo continuum -fupe-
rioribps lationibus ut , omnis ejus
virtus inde gubernetur. Ratio gu-
bernationis. eft ifta j Cadum eft

prima fubftantia feniibilis, quia

componitur ex materia & forma ,

alterius natura ab inferioribus, &

dominante in materiam, & forma
inferiorem. Ratione igitur iftius

dominii quantum ad fubftantiam

habet primitatem in natura. Et eft
certa propolitio,quod primum in
omni genere eft cauia aliis. Dein-
de coelum movetur & movetur
motu circulari,qui eft primus om-
nium motuum; quare etiam ratio-
ne primitatis motus habet locum
primi, & locum caufe. Quare
coelum de fua fubftantia, & dc ra-
tione fui motus habet hoc impe-
rium
 ; . , .

54 Cremoninvs .

rium gubernandi, quia per ifta ex-

cellit fupra Di-
naturas fu blunares.
cite igitur hoc pa&o fi coelum ad ,

gubernationem fe habet per luam

fubftantiam & per fuum motum
qui concurrit & tamquam pri-
i

mus, & tamquam ille,qui adducit,

& abducit luminofum ex quo vi- ,

vificatio inferiorum fufficit ad gu-

bernationem pr^di&am.Non funt
cogitanda: aliae qualitates, qu funt
immanifefta? > nec poffunt ulla via
in illo demonftrari , fed primum
eftverum , quia fi hoc non pollet
perfuam primitarem, effer contra
leges natura: ,
qua: facit primum
caufa aliorum Ergo nihil aliud eft
quaerendum . H<ec eft igitur reii

explicatio. Videndum modo in

locis Philofophi quid dicendum
de aliis enim pauca erunt dicenda.
Ariftoteles igitur femper dicit,
quodifte calor eftcoeleftis, quod
non eft dementaris, quod non eft
igneus, nec ab igne originem du-

ed by Google

x -1 '

de Cal. Innato. 95-

cit; & re&iftime dicit quia ifte ca-

lor prout eft fubordinatus cado,
habet cceleftes conditiones; agit
enim fub coel o, & vi illius ,
non vi
propria elementari. Dicite fic.

Quod dicitur cceleftis in ratione

operandi , &
femper loquitur
fic

PJniofophus, & dicitur no igneus,

nec ab igne originem ducere, quia
non habet vim efFe&ivam ad illud,
quod debet facere, prout eft igneus
aut ab igne habens originem fed ;

prout fub coelo ira eft ordinatus,ut

coelum per ipfum operetur aliqua,
quae calor elementaris , ut fuae na-
turae dimi(Tus, non pollet operari.
Neque enim calor elementaris, ut
elementaris habet vim a&iva, d
folumoc^, ut fub coelo ordinatus.
Ad hoc habetis pulcherrimam do-
ftrinamAlexandri in quaeftionibus
naturalibus, de qua dicemus in
tra&atu de efficientia coeli. Quare
non dicitur hic calor coeleftis, quia
(itprodu&us a coelo vel quia fit

qualitas
9$ Cremoninvs.
cjualicas illi-us fubftantialis, fed di-
citur coeleflis quia exiftensin elc-
mentisregulatur a coelo, & fn pro-
portionatus ad agendum fub ipfo
omnia illa opera, qua: pro mundi
confervatione, & perfetione frint
necetfaria. Hinc eft .illud, quod
Ariftoteles dicebat, animas quo-
dammodo efre omnia plena, quia
ifta caloris regulatio, & ifta fubor-
dinatio ejufdem fibi ipfi fit a coelo
per totum in quibufcuidque parti-
bus habeatur idonea materia pro
tali opere. Unde dicitur quodam-
modo plena, quiafolumin virtu-
te, & potentia talis caloris. Hoc
autem praecipue a vobis eftintel-
ligendum,quod Sol itadilponens,
regulans calore difp^it ipfum,
& regulat quatenus finfll habetur
cum aliis qualitatibus elementari-
bus, Quare dicebat Ariftoteles,
refrigerationes moderate .fa&as
efle per fa&ivas. Fiunt autem.fub
cccloifta: refrigerationes per ipsu

coellun
 de Cal. Innato, oy
motu, & lumine, quatenus
ccelurrf
calor hoc, vel illo modo contem-
peratur. Habetis etiam hic, quo-
modo Luna plena dicatur ede al-
ter Sol. Et dicebat Ariftoteles , &
eft notum experimento , no&es
plenilunii elTe calidiores. Eodem
modo fit hoc totum, quo
etiam fit

a SolejLuna enim plena ft^tim So-

le occidete, fuccedit fupra hemi-
fphaerium. Unde dilgregatio,qinE
per motum a Sole fuit fata non
potefl cellare fuccedenteaiio dif-
gregate, minus valido Sic et-
licet
iam excitatio caloris, qu^ fuit iafta
per lumen Solis non potefl: cella-
re, quia fucceditaliud lumen, quod
efl etiaii) folare. Fiunt autem illa

fecundum magis, & minus, ut om-

nes poteflis cognofcerc. Quod ve-
ro ex his dicunt de influentiis fuo
tempore erit explicatum. Nunc
illud folum accijpite, quod illud,

quod 5icit adferiptum Joannes

Gramma ticusAlexandro a Dama-
G fla
 ,,

* Cremoninvs
iio nihil facit ad influentia?, quas
Alexander habet pro nugis, fed
primus fuit Alexander, qui quae-
fivit, an virtutem Divinam im-

primat fuo'motu , & lumine Coe-

lum fublunaribus perquam ele-
,

menta habent vim animafticam

& vim producepdi mirabilia. In
qua fpeculatione nihilde influen-
tiis i fed mirabiliterfe gerit fecun-
dum principia, quae fuperius po-
fuimus. Et hoc totum fuo loco ex-
plicabitur. Quantuad Averroem,
ipf^inillocommento 18. diiputac
contra maltos,ponens opiniones,
& objeftiones, etiam contra Chri-
ftianos. Et pro fedanda difputatio-
ne,de hoc quod dicitur, Coelum
operari fecundum has qualitates
invenit illum modum, quod aequi-
voce dicantur hic, & ibi j alioquin
Averroes bene fefltit cum Arifto-
tele,fecundum eum modum, [qui
a nobis eft propofitus. Joannes
#
Grammaticus fuit addu&us, ne
prae.
 9

T>t C ALif iNiKATO. 99

praetermitteremus dida gravioru
Expolitorum. Sed Joannes Gram-
maticus eo loco eft contra Arifto-
telem ex profeflo, quem vult cogi
ex foliditate adduda ponere in
Coelo quatuor elementa, ut Plato.
De quare nunc non eft opportu*
num loqui, quia nimis extra pro-
politum exiftit. Habenda erit ali-
quando Apologia pro Ariftotele,
& quantum ad hoc, & quantum
ad alia, in quibus Joannes Gram-
maticus ei contradicit.

Dictatvm Decimvm.
Proponitur opinio Galeni ex iis,qu&
dixit Lycon adverfus Hippocra-
tem.

Enimus ad Galenum qui >

(variis in locis meminit dfe

'calido innato, & de ipfo

difeurrit. Citat ipfe librum de fe-
mine , &
de temperamentis. Eft
prast^rea Apbor.14. primas fedio- i

0 1 nis.
 IOO , C*EM<0ttI-NV9
nis,in quo digreditur circa carli-

dum innatum. .Sed quoniam eo
loco fe remittit ad librum, con-
icriptum adverfus Lycon , in quo
exa&e omnia profitetur fe confi-
derafie,ideo nos verabimur circa
di&a in hoc libro, dantes operam *
ut folum accipiamus ea , quae fune
ad rem (nam prolixiores funt ibi
de alio disputationes) dcifta quae
funt ad rem curabimus, ut diluci-
de, & quanto brevius fieri poteft >
proponantur. Videbimus primo*
quid dixerit Lycus dejpde quid
>

contra LyconGalenus,poftea ver-

labimur in refolutione. Lycus igi-
tur expofuit Jlippocratis Aphorif-
mos,& in expofitione illius Apho-
rifmi. Qui crefcunt habent pluri-
mum calidi innati, reprehendit
- Hippocratem ,
pro quo poftea
fumit Galenus defenfionem j re-
prehenfio vero eft in illis verbis.
plurimum calidi innati & eft ta*
.

lis. Haberiplurimum calidi innati

 A.

de Cal. Innato. 102

tripliciter poteft cogitari. Uno
modo pro ratione fubftantiae. Alio
modo pro intentione qualitatis.
Tertio modo pro vigore, & ro-
bore agendi. Quomodocunqtie
accipiatur femper (inquit) Hip-
,

pocrates eft reprehendendus ; id-

que oflendit hoc pa&o. Si vult
dicere Hippocratesplurimu Pue-
ris inefle calidi innati pro ratione
fiibftantiae ^ dicit falfum : nam t ei
fubftantia, quce in aliquo reperi-
tur, fecjuiturmolem , & magnitu-
dinemillius. Ut
dicamus, ani-ti

mam extenfam per corpus , erit

major in majori corpore.Cum igi-
tur in Adultis corpus tit majusmon
poteft dici , calidum innatum pro
ratione fubftantia; efle plurimum
in Pueris, cum Adultorum cor-
pus longe majus. Sic faceret ar-
fit

gumentum. Calidum pro ratione

fubftantia: fufcipit efle multum&
parvum ex quantitate corporis,
cui ineft. Sed corpus Adultorum
G |
cft
 ,,

102, < OBrWO

^
r
mN V S

.v

eft longe majus,quam corpEUsPue-

rorum. Ergo plus calidi i nqati erit #
imAdirlris, quos voco ilLo$>qui jara
creverunt* & erit longe majus,
quamfkin crefccmibUsj-St^iierisJ
Non poteft etiam* accipiendo ca*
lidum pro qualitatis inteniione
dici majus inPoeris,quam in AduU
cis quia nullum habemus fignuin*
*

quopoflimus iftud dicere 5 quini-

xno apparebunt: figna* contrariis
quiaAdultir iiin t vegetiores ad aio*
tum, quiprovenita calidoj& coeh
coquunt etiam cibos duriores
tpiamconcoquant Pueri. Quare
ii philofbphandum eftexmanife*
ftis,potius habendum contrarium,
quam id, quod dicit Hippocrates.
Poteft forte (inquit Lycus ). verifi*
caridiftum Hippocratis quantum
ad vigorem , & ad robur agendi ^ .

quia icilicet pueris calidum inna-

tum fit maxime potens quantum
ad operationem ,
quia iit validius
in ratione, agendi, xjuam in Ad ai- .

^
O ri$

ed by Goog
 -

de Cal. Innato., ioj

tis
:
quod videtur manifeftum ex
opere, quod exequiturj nam au-
get corpus, qua; eft a&io valde dif-
ficilis, quam pofteamon habet ca-

lor in adultis. Sed tunc, inquit Ly-

cus, etiam Hippocrates eft repre-
hendendus, quia calor qui illa
,

opera debet facere.non debet ede

plurimus, fed maxime tempera-
tus^ abfque exceftu. Deinde abu-
titur vocabulo Hippo, quoniam
non debet dici calor iic acceptus
eft plurimus, quod eft vocabulum
attinens id quantitatem, fed de-
bet dici validior, quo quidem vo-
cabulo proprie fignificamus facul-
tatem, & efficaciam agendi; ita ut
Hippocrates fecundum primum
modum poteft bene ufus fuifte
voce plurimi, notando extenfio-
nemfubftantia;, quiit multum, &
paucum fic conveniunt, & confe-
quenter plurimum^fedpoftea evi-
depter dicit falfum, quia demon
flrat fenfus efle totuin oppofi-
G4 tum,
 ,

.. r<>4 Crimoni n v s
tum , cum Adulti habeant majus
'

corpus. In fecunda fignificarione,

.
quod fcilicet calidum accipiatur
pro intenlione^qualitarisT abutitur
voce plurimi , quia in quale non
dicimus multum , & parvum five -

plurimum, fed dicimus magis, vel

minu$; intenfionem, &remi!Iio-
nem. Sed praeterea falfum dicit
nam experientia docet oppofi-
tum, nempein Adultis effe inten-
horem caliditatem.In terdafigni-
ficatione, ut dihim eft
,
poteft
Hippocrates dirifle aliquid veri
fed tunc eft evidens abulus illius
vocisiquod non decet haberi in
do^rina prariertim Aphoriftica.
HascLycus. Galenus autem inve-
hitur contra illum more folito abf-
que ulla mcdeftia. Adoritur illum
quafi vipera Impetens morfu ve-
nenato. Vocat illum impruden-
tem, qui reprehendat dotrinam,
quam ignorat^Hippocraticam fci-
licet & dicit) tales viros, non efle
feren-

Digitized by Google
 de C At. Innato. ioj
ferendos. Damnat etiam, quia
eam attulit cotradi&ronem, quam
nefcit r qua: nullam lapit difcipli-
nam/ quas evertit omnes artes. Et
reprehendit, quod Platonem non
cognovit, hoc aurem eftin difpu-
ratione,quam habet Galenus con-
tra Lycon fuper hac propofirione,
quod calidum , qua calidum non
differt ab alio calido. Non hic fi-
fUt: repi^hendit quod hbi pu-
,

gnantia pronunciat quod cor-,

rumpit Juventutem, quod nefcit

logicam, quod eft audacillimus,&
nugaciflimus quod depravat di-
,

&a Hippocratis & quando illa

,

damnat, & etiam quando illa lau-

dat. Quorum Galeni ai&orum fi
aliquam partem, neque etiam mi-
nimam,refielatLycus contra Ga-
lenum, nihil peccabit.* Sed nos
circa hoc non verfamur. Puto cla-
re difta, quas- Lycus dicit,- accepta
ex ipfo Galeno. Nunc videndum,
qua: dicat Galenus adverfus Ly-
G /
con.
10 6 ,r Cremo n in v's ;

con. Sibi igitur proponit ofteden-

dum, quod fecundum omnes tres
illas.fjgnificationes a Lyco propp-
litas, Hippocrates bene dixit edi-
cendo plurimum calidi iunati in-
efie illi$>.<qui crefcunt,& reprehen-,
lippe byci proficilci ex illius igno-*
rantia Habet ipfe has -conclufio-
Calidum/innatum
efl.

e fle. corpus quoddam, & fubftan-

tiam. corpoream copofi^m: qupd
fi ftjvflfeto Lyeus> nQn ata repre-
;

hejwfiffetjV' Subjungi fecundam

conclufionem. Idam cprppream ;

fij.bftan tiam jcopft i,tpi prima

concretrppe femfen> > fenguipi$
m,enftrui)v quiaopp^eat bojufeu;
modi calidum in quo tptgm.ipfius
foetus debo^confiftere, eflbprimQ
produftum, & primo^ confidere.
Quadri pqjerat, cur ida fubdantia
fic concreta ex prima conjun&io-
n e feminis , & fangpiqi mtf ftftrui
vpcetur. nomine calidi, ^efppn-
det v quod illud coipus jproppfi-
tum
 , .

de Cal. Innato. .107 !

tum calidum a qualitate

dicitur
qua?eft in illo maxime praxipua,
- & potefti? addere> maxime ad u-
1
fum vita?. Poterat aliquis ulterius
quaere r&> A cur vocetur innatum.
, 1

Refpondet ad differentiam alia*

rum partium, qua: poftea ilii ad-
generantur: eft enim hoc corpus
iine ulla diftinctione organizatio*
nis, circa ipfum poftea delinean-

tur partes, ex quibus animal, coni

ftituiftm & ei adnafcuntur ofla,
vena:, cartilagines, ligamenta , &
aha, qua: poftea in fatto apparent:

ita-utiftud dicatur corpus iuna-

tum, quia (inquit Galenus) ftatim
ab exordiis, hoc cft ex fcotempo-
tcj quo primum ortum habuere,
n qui gignuntur, prfto eft. Et *

paucisinterpofiris,fubdit,mox ve-
ro multa jugiter in ea interceden- '

tealteratione oftis, quadam deli-

neatio cartilaginis.ligamenthner-
vi, & arteria:, atque vena: ablolvi-
tr. Sic- Galecus. ponit fibi prini-
cipia
 N

ie8 Cremon-invs
cipia, ex quibus Lyco contradicar.
Ex iftis autem nullum probat, fed
iimpliciter pronunciat quas ta-
,

men, ut videbitis in refolutione,

indigebat multa probatione; quia
ii liceret dicere adverfus homine

graviffimum, & maxime famo-

fum, talia difta funt fimiliora fi-
dtionibusquam rationibus demo-
ftrativis. Videbimus igitur, qua-

literiplis utatur; & poftea veria-

bimur in illorum confideratione.
' t **- '**,. 1 1

Dictatvm Vndicimvm.'
Examinantur, qua dixit Galenus
contra & reprqBatur
Lycum \
ejusfent entia corpore conglu-
de,
tinato exfemine, & menflruo.
4 \ i* ,

Nrentio Galeni erat dc-

monftrare Lyco , Hippo
cratem bene fuifle loquu-
tum fecundum omnes tres illos
*nodos> quos Lycos propofuerat*

/pp'-
 db Cal. Innat.o. 109
Applicat igitur principia a fe pofi-
ta ad hoc demonftrandum lin-
quit primo calidum innatum be-
ne dici ab Hippocrate plurimum
fecundum rationem fubftantia;.
Inquit, quod Lycus ignoravit, ali-
ter in ttmplicibus, aliter in com-
miftis dici aliquid magnum , &
parvum,. & plurimum. In fimpli-
cibus quidem dicitur lecudum ex-
tenfionem , quia talia funt ejuf-
dem natura. Sic dicemus in ma-
gno cubiculo efte plurimurr, aeris,
in exiguo parvum; in committis
vero , id eft in illis in quibus eft
compofitio multarum partium, ut
eft in Animalibus, unum dicitur
plurimum, non (impliciter, fedin
comparatione, & proportione ad
alia ut dicimus efleplurimum ce-
:

rebri in Puerulo, & minimum ce-

rebri in Elephante, cum tamen in
ifto cerebrum (it multo majusfRa-
tio eft, plurimum ce-
quia dicimus
rebri in proportione, & compara-
.
tione
 "
no
Cremo n in vs
tione ad alias partes in Puero, <

ad alias partes in Elephante. Stat

te igitur ifto principiore&e Hij
pocrates dicit, in Pueris efle plur
mum calidi innati , illius fcilici

corporea: fubftantia:, quampon

Galenus comparatione ad ali,
in
partes, qua? poftea adveniunt hu
corpori primigeneo, quod qu
dem, inquitGalenus, nos videb
mus efle veriflimum, iiquidemi
Infante omnia funt fanguines
quemadmodum evadur
fenes
exangues ,
quos propterea dic
mus habere parum calidi j iftu
enim calidum innatum fernpc
decrcfcit crefcentibus maxime c
liis partibus in corporis augmen
to.* Qliarecum fiefemperminua
tur in fenibus, remanet valde pu
iilium re/pe&u aliarum partiurr
ficuji in Infantibus, & crefcenti
bus efl: valde multum fecundur
eandem proportionem. Si igitu
vellet Hippocrates; calidum inna
tur
 de OA f :
i?. Innato, ii i
tum elle plurimum in crefcenti-
bus {impliciter ratione fubftantiar,
aliquid diceret Lycusj fed non in-
-tellexit Hippocratem, quia vult
calidum innatum dici plurimum
in ratione fubftamir non {impli-
citer, fed in proportione praxlitta.
Et lic diftum Hippocratis verifi-
catur fecundum primum modum
a Lyco propolitum. Verificatur
etiam in fecundomodo, qui erat,
ut intelligeretur plurimus calor in
ratione qualitatis ,
quia propria:
qualitates non poliunt feparari a

fubftantia. Quare cum {it pluri-

mus fecundum fubftantiam.etiam
debet effe verum, quod eft pluri-
mus fecundum qualitatem qua :

eadem ratione etiam verificatur

'in tertio modo, fecundum facyl-
tatem, fcilicer, & vigorem a&io-
nis; etenim iftud omne neceflario
confequitur ad duo alia, ad pluri-
mam fubftantiam, & confequen-
terplurimam qualitatem. Nec eft
Hippo-
 -

2lt C R.2MO NINVS

Hippocratesabufas vocabulo plu-
rimi j nam ut monftrat Galenus,
quamvis prolixe ifte modus lo-
,

quendi eft uiitatus etiam in quali-

tatibus & facultatibus a divis, ut
fcilicet dicantur plurima;, vel non
pluriraar.Hax igitur Galenus. Co-
^ quem oportet dicere, non au-
tra
tem contra fingula, ied contra ea,
qusefuutad noftrum propofitum,
ne prolixitate rem involvamus,
quam volumusefle dilucidam. Vi-
*
dendum aute eft modeftius, quam
ipfe contra Lycon. Vtitaqj etiam
dicamus reverenter, dicamus io-
lum per modum quasiiti, qui mo-
dus etiam faciet, ut facilior iit de-
feniio Galeni, ii aliquis ex Medicis
voluerit eife pro ipfo. Quxro igi-
tur primo, an velit Galenus , eife
etiam calorem innatum in plan-
tisPdubioprocul debet velle, quia
plantae vivunt, & iine hoc calido
non eft vita, non folum ut dicit
Philofophus , fed ut dicit fenilis
*. ipfe.

Diaitized I Go
 DE Ca t. INHATO. 3 rj
rpfc,& commune experimentum.
Peto modo ab ipfo, quomodo in
illis fit hoc corpus conglutinatum
ex femine & menftruo, fi ibi non
eft femeiv neq; menftruum.? quod

fi dixerit e ile aliquid proportio-

nale, primo debebat hoc adverte-
re deinde oportebat iftud often-
dere ut facit Ariftoteles de pro-
,
*

portionali cordis. Oftenditur e-

nim pars in planta, quae primo na-
fcitur, & ultimo moritur, & hoc
eft illud proportionale; quod fi ta-
lis pars eft illa, quae primo nafci-
tur,non erit ante ipfum corpus,
quod dixit calidum innatum, pri-
mo nafcensQuercr fecundo. Quo-
modo in animalibusgeneratisex
putredine oftendetmihiefle iftud
corpus concretum ex femine, &
menftruo', cum neutrum ibi fit?

Et advertamus illorum genera-

fi

tionem, numquam pofiumus-co-

gitare in ea primo haberi aliud
orptis,quod calidum innatum de-
beatH
 .

H4 G jjbmoNi N vs -
beat vocati Sed > ut dicebam in
principip , neceflarium eft illum,
qui vult veriari circa particularia. |

ignoratis communibus incidere ia

hos errores. Calor certe tempera-
menti eft in omnibus iftis, ha- &
bet ottmes illas facultates , quas .

dixirousin principio* &funtprae-

cifae facultates calidi-innati. Terr*
410 quaero. Iftud corpus quod eft
calidi innati in illis animalibus
perfe&is, ut in homine, & aliis in
quibus eft, quoniam in illis haec eft
prima conjun&io, quam dicit Ga-
lenus, quaero ubi eft ? Nam
fi eft

corpus, debet efle alicubi. Oftea-

dataIiquisftpoteft, quia iaGalo-
no nOn fatis liquet. Cum enim
conftituiffethoc calidum, dicitilli
adgenerari membra, & ftatim in-
quit, effe hoc corpus<qdurimuf
-in Infantibus, quia omnia in illis

fintfanguinea?utrum velit hunc

fanguinem ubique dilperfum* e fle
calidum m natum, non patet nec
1
* *
'i ; ratio-
 de Cal. Innato. n$-,
rationabile eft, ut dicatur, quia hoc
non eft: corpus conjun&um ex
fanguinemenftruo, & femine, fed
eft languis ex nutritione nafcens,
ut etiam poftea in Adultis. Peto
igitur milii oftendi , ubi fit hoc
corpus, quod primo nafcitur , &
.primo fe habet ad totius conftitu-
tionem, cui omnia alia adnafcan-
tur? Quano etiam, an ficnecelTa-
rium calidum innatum eftediftlt-
ium per totum corpus, ira ut fit in
unoquoq; minimo? Ego quidem
pro certo habeo debere eflc,
ita
quia in corpore animato quodli-
bet minimum vivit, At quodlibet
minimum partium conftitucntm
corpusreftanimatum, quod peni-
tus nequiteffe fine calidoifinato.
Peto igiturmihi oftendidi hoc ca-
lidum innatura eft corpus, quale
dicit Galenus, quomodo diffun-
ditur per omnes minimas partes,
nili concedamus corpus penetrare

corpus? fi folum diffunditur, &

4
H 2.
juxta
 I

116 CREMONINVS
juxta ponitur extrin fece partibus,
ipGe partes fecundum fe non vi-
venti non poffunt autem nutriri,
nifi alimentum,quomo-
attrahant
do attrahent,' fi non vivent, fi ut
magnes ferrum, attrahent extra
fe: led oportet, utintra admittant,
& ut nutriantur. Fibra etiam ad
attrahendum inerunt fruftra, fi ibi
non adeft anima, & calidum inna-
tum, quod eft illius inftrumentum
ad vtendum illis fibris. Sed debet
concoqui alimetum etiam in par-
tibus ultima co&ione, perquam
fit atfimilatio, quaeeft affimilatio
fubftanrialis. Hoc quomodo fiet,

nifi in hoc
illarum fubftantia fit

calidum, cujus munere hatt omnia

perficiuntur? Quaero infuper cir-
ca illam concretionem, quam po-
nit Galenus feminis, & fanguinis
menftrui , & dubito hoc pafto.
Non eft dubium, quod femen ha-
bet vim a&ivam, & fanguis men-
flruus habet vrnipaflSvani; vel, ut
 /

de Cal. Innato. 117

dicunt Medici , femen concurrit
ad produdionem foetus, & adive
Sc paflive. Hoc nunc nihil ad me.
Non revocatur in dubium quiit , .

ibi Iit , & adivuum & paflitfum.

Quaero igitur, cur non agunt, &
pariuntur? Vbicunque enimfunt
propinqua adivum , &paftivum,
Sc nihil impediti neceuarium eft
fequi adionem. Forte dicet ali-

quis , etiam in miftis eft calidum,

frigidum, humidum,&ficcum, 8c
tamen non agunt, &patiunturin-
vicem. Advertendum eft, quod
ifta funt fadaunum; & convene-
runt, fub ulia forma, quae quidem
forma continet illam unionem.
Hic nihil tale dicit Galenus, nec
eriam poteftcogitarijnam femen,
Sc menftruum iimul conjungun-
tur non amittentia proprias na-
turas, iit dicit Galenus, adeo ut
refultet quid tertium , ut refultat
ex elementis, fed permanent in ili
la commiytione, veluti puto, juxta
H 3 P ofi

ir8 Cremonin*vs
pofita. Cum igitur nihil impediar*
quin agant, & patiantur juxta faas ,

conditiones, non video qua ratio-

nein tali ftatu permaneant. Vnde .

etianl quaero. Iftud corpus, quod

vocatar

calidum innatum, eftne *

fub aliqua forma, ita ut continea-

tur in tali efTe ? 'Quod fi eftfub ali-
qua forma, eftne vivum, & anima-
tum? Si dicamus, quod non eft vi-
rum, nec animatum quomodo ,

praecipua pars viventis non eft vi-

va, nec animata? Si dicamus, quod

Yivit, jam eft contra Medicos, quia

nondum cor eft faftum, in quo eft

principium vita?, & fid habebitur
vita fine principio vitae. Sed prae-
terea iftud corpus nondum eft in-

ftrumentarium, ut dicit Galenus,

qui dicit illi poftea adnafci inftru-
menta : fi aon eft inftrumenta-
rium, quomodo erit animatum, fi

anima eft aftus corporis naturalis

inftrumentarii ? Quocirca habet

Galenus fententiam plenam am-
 de Cal INNAtc* II 9

biguiratiS) cjuas ego fic breviter

propofui. Si enim voluiflem con-
fiderare fingula di&a Galeni, po-
'
tuiflem querere multo plura fed ,

ifta pro refioftra fufficiant. Quod

fi aliquis relpondebit iftis quaefi-
tis, ut dicebat Plato , vicerit ille
& erit uon tanquam inimicus; fed
tanquam amicus. Nihil enim
aliud quaerimus , quam (ut Arifto-
telcs dicebat) veritatem , & natu- *

ram entium. Si afferan turre fpon-

fiones, & declarationesex rei na-

tura, non parum fiierimuslucra-
ti
,
qui fcilicet didicerimus, & do-
diores evaferimus.
tto C R. EM O N l-N VS
>

Dictatvm Dyodecimvm.
Dilucidatur di&um Lyci. Expo-
niturparticula Aphor.14.prim.
feci. f
6)ut c re eunt, &c.
Icendum adhuc fupereft
pro plena declaratione ali-
quid partim proLyco*par-
tim pro re Pro Lyco^uidem
ipfa.

animadvertendum eft quod non 1

male dixit quando dixit, calorem

in Juvenibus pro ratione fubftan-
tiae majorem quam in Pueris,
efTe
quia corporis moles fit major. In-
nititur enim hoc di&um principio
propofito quod calor innatus de-
bet haberi in unoquoque minimo
corporis. Eft autem calor eviden-
ter aliquid quod extenditur ad
,

matfriam, & eft aliquid, quod ad-

netit fibi quantitatem materia^in
ratione fax fubftantia:. Quare ex
mole corporis neceflario recipit
incrementum, quantum ad pro-
priam fubftantiam , quia omne
mate-

7

de Cal. Innato, ui
materiale recipit incremetum fua:
natura? ex materia in qua eft, ma-
cori , & minori. Non male etiam
. interpretatur Lycus Aphorifmura,
quod Hippocrates bene dixerit
appellando plurimum calorem cx
vi operandij hunc enim efle Hip-
pocratis fenfum paulo poft dice-
mus. Sed male reprehendit Hip-
pocratem de abufu vocabuli, no-
lens dici de vi agendi plurimum
vel non plurimum* fed validam, &

non validum. Cum enim hoc fe-

cundum recipiatur, non tamen
primum ell inufitatu fed &apud
,

populum ,
qui eft arbiter locutio-
nis, & apud fcriptores habetur hic
ufus,unue de vi,& robore ad agen-
dum dicatur plurimum & non ,

plurimum. Sic etiam apud Ari-

ftotelem habebimus vim pluri-
. mam agendi, non plurimam. &:
dicimus communiter, plurimum
pofle. Quinimo etiam in Arifto-
tele habebimus vim agendi fini-
. H ;
tam.
 '

nz r CMjfP mxysKx
,

tamrqu# orna* ad idemrefertm-

autem Ariftotelis.dobri-
tur. r Eft

na, quod debemus uti vocabulis * *

prout funt in ufu, & apud mulcitu-

dinem> Quareinhoc bene repre-
hendi^ Galenus ^ycon. Et hxc .

quantum ad ipfum. Quantum q- m

do ad rem pro totius explicationis
diluddatione>puto ego non aliter
Ioquutum Hippocratem in
fuifie
dlQ.Aphorifino^uam refpiciendo
in^aloreinaatorobur a&ionis $t
vim ad agendum. Quod me, mo-
vet efl hoc. Dicit in eodem Apho-
rifino, qui crefcunt plurimum ha-
bere calidi innati, fubjuqgit, eos
igitur plurimo egere alimento* &
reddit rationem alioqum corpus
,

abfumitur.; Iftud abfunu corpus

pertinet ad robur agendi in illo
;

calore quia agit efficaciter>& non

habens alimentum ft quod agat?
agit in proprium fuum fubje&um,
& illud confumit. Unde videmus
jejunantes macrefcere, & confo
 de Cu. Innato. 12,3

mi, quod maxime evenit, ubieii

multum calidi innati, quia ibi mul-
ta atio ad humidi ,
partium pra?-*

fertirmconfumptionem. Me mo-
vet etiam quod fequitur, lenibus
inefle parum calidi innati, & ideo
indigere ipfos paucis fomitibus
quia a multis calor extinguitur.
lita extindio nihil aliud effi quam
impedimentum actionis, ut magis
repatiatur a nutrimeto quam pof?
fit agere ad ipfum convertendum.
Ad idem facit id ,
quod fequitur,
quod non corripiantur febribus
acutis; ratio eft, quia calornon
exiftens robuftus ad agendum non
poteft movere multam materiam,
ftd fegniter fe habet ad moven-
dum, unde febres languida?, & ut
dicebat Avicenna fepultce , in his

generantur. Similiter puto ex A-

phorifmo antecedente idem ha-
beri, quod fcilicet calor accipiatur
ratione roboris ad agendum, quia
inquit Hippocrates; Pueros diffi-

culter
 r

1x4. Cremoninvs
culter ferre jejunium, & inter ipfos
maxime, qui funt vividiores; iftud
vividius nihil aliud importat, quam
promptitudinem &
vigorem ad
,

agendum. Quare ego miror, cur

recurratur in expoliti one hujus A-
phorifmi ad fenfus tam remotos,
cum in ipfa littera omnia plana
ilntin fenfu, quem pofeit Lycus.
Sed dicunt, Iuvenes habent effi-
cacius calidum quia concoquunt
,

duriora alimenta;quia funt m mo-

tibus vegetiores. Ratio deceptio-
nis iftorum eftnoti bene rem in-
telligere. Quando dicirur Pue- in
ris elfe majorem calojcm quan-
,

tum ad vim agendi, hoc eft maxi-

me fenfatum, li intelligatur, qua-
lem a&ionem prseftet hic calor j
non folum enim debet concoque-
re, fedconcoquere elixando,ut iit
plenior diftributio, ad faciendam
au&ionem. Debet facere illam 1

diftributionem, qua: requiritur ad

favendam adglutmationem par-
'
sibus

gle
 ,

D C A L. I N N ATO.
tibus pro nutritione , & au&ione.
Debet facere aflimilationem , &
tandem converfionem in fubftan-
tiam nutriti. Et haec omnia con-
fervando figuram partium & or-
ganizationem,& operando ad per-
fe&ionem inftrumentoru, quibus
corpus conftat. Ad quae omnia fa-
cienda. non tanti eft calor Juve-
num, in quibus nec fiunt elixatio-
.nes tales, quae deferviant , tot mu-
neribus, nec eft cura de perfe&io-
ne inftrumentorum j fed fufficit
#
confervatio qua: quidem jam
,

etiam propemodum ex principio

bene pofito eftftabilita, & facilli-
me poteff fieri, &confervari. Sic
igitur , fi confideremus a&iones
caloris in his, qui crefcunt, funt
multo majoris momenti,qftam in
aliis, & requirunt calorem valde
efficacem ad agendum. Habet au-
tem ex natura l^nc efficaciam
quia in nuper natis, & in his, qui
crefcunt nondum agendo mul-
tum
 ,

116 . 'CREMONltf \r$?'

tum potuit repati ur debilitare**
deinde quia tunc eftrbene fir-
turi
matum an proprio humido,.quod
<juidemhumidum defervit ati om-
nes illas 'operationes , & eft non*
dum aliquid repaifam, ut de illius

vi potuerit detrahi. Sic ligitUT- ad

lenfam patet vim agendi in tali

eaiore eflerbbuftiflimam, &:be-

ne^Hippocratem dixifle. Quod
itodo dicunt de cibis durioribus,
s

hab^t Facilem tefponfionem; quia

* iiocj>ertinet adinftrumenta, quia
requiritur rpafticatio *prariertin>>
dicente Avicennav quod cibis
,

mafticatio aflumit quandam co^

ftionem* in Pueris autem & in
Adolefcentibus hoc non poteft
.

efle, quia non habent inftrumen-

ra, tfclpenitus inftrumenta folida,
Sc confirmata, prout ad hoc requi-
ritur.Natura aiftem habet pro-
portionem in vbus, &*ideo pro
qualitate nutriendi > & a&ionum
agendarum parat nutrimentum^
Sic
 ,

1-NNA>0. U^r
Sic -Videmus, Pallis tiafcituris m
ovo paratam efle nutrimentum .

ex parte lutea ipfius ovi. Idem

etiam eft confiderandum de eo
quod dicitur Juvenes efTe vege-
,

tiores ad motuim motus enim re-

qUirit inftrumenta, quas quidem
nondum fuut perfe&a, fi adhuc
crefcit Animal , fed debent perfi-
ci , & non perficiuntur nifi per can-
iorem ? ut dixihusin Pueris exi-
ftentem. multo majus
Ita ut fit

opus perficere inftrumenta adu-

fum,quam poftea uti illis perfe&is.
Simodo vellemus confiderare
quomodo Galenus poftitrefpon-*
dere de omnibus iftis operibus,
qua: debent fieri a calore innato,
pofito illo fuo corpore primige-
neo> quod vocat calidum inna-
tum nos videremus nullo modo
>

convenienter, &fcientificeip(um
pofle refpondere. Dico conve-
nienter, & fcientifice, quia non
dubito, quin verbofe,& nugaciter.
Et

ized by Google
 . . .

TYPOGRAPHVS; .
'

Benevolo Lcdtori*. -
:

. *

. . s.
,

.
% i

* r * ^
j

P.ufculi hujus, quod

lucem nunc primum
videt , commenda-
tioni fatis fuperque
(ni fallor ) fuerit ejus infcriptio
TroAriftotele adverfusGalenum,
De Generationis humanae
principiis, hic pugnat ratio ine-
luctabilis, fenfui oppofita, quam
luce cl artor em prodit, & ad ex-
tremum urget , Peripathica ve -
. r itatis olim vindex acerrimus ,

I z *
Crc-

iy Google
Creraoninu sicuhvelj olo ante-
aftorum fpeamine, certam in hac
lutta victoriam afferit excttfum
illud & ad miraculum perfpi-
cax, tanti athleta ingenium-, ut
illi
(fi
unquam ulli alti
) prace-
ptoris genius vere infufus videa-

tur. Ejus editionem , hortatu &

bono literatorum, libens fufcepi ;

cui fi faveris, alia ejusdem viri

fcripta philofopbka a me ali-
quando expefta. Vale & bis in -

terea fruere.
 CASARI S

CREMO NINI
CENTENSIS
*

#
i e\ V

Jn Schola Patavina.

Philo fophi prima? Sedis ,

T R A CT A TrS
DE SEMINE,
P R '

Ariflotele Contra Galenum*

* ' ~ *
Dictatvm P R X M V M.
Proponuntur ea de quibus agen-
&
dum ett, quo ordine. Viffin-
guuntur vocabula , femints^con-
cepttes , genitura . 'Explicantur -
que fundamenta fententia Ari-
* ftotelis.

Ro Arifiotele diluri
fumus de Semine con-
Galenum , hoc ve-
tra

ro non decet fine prae-

fatione aggredi. Praefatio autem
I j brevis
 Cremonin vs*
brevis admodum ha?c erit
,
quod
imn dicimus ftudio contendendi
nec opinionis ammoiit^te. , fed
amore veritat^. Si tamen aliquis
fanx mentis nos reprehenderit
non enim, Mt irtqmtjAriftoteles,
habenda eft.; cura omnium qui lo-
quuntur & contraria,proferunt*
fed, quemadmodum monuit Pla-
to, ejus tantum qui rationi magis
confentanea dixerit, non tanquam
inin^/ci, fed velut amici fententia
potior & pradlantior haberi de-
bet. Dicemus autem de femine,
non omnia quse circa ipfum con-
iideraritur; fed illud foluminquo \
eft controverfia prxcipua & ma-
jorismomenti, quantum fcilicet
/pedat ad facultatem adivam
paftivam qu pro generatione in
eo repentur. Neque etiam dice-
mus de femine, prout commune
eft omnibus vi generativa pwsdi.
tis, in quibus funt etiam planta!)
fed de eo tantum ierxnonem infti
 ;

DE SEMIN E j

tuemus, quatenus reperitur in ani-

malibus oetfedis, qux ejus inter- #

vecu firme (ibi generare poliunt

quinimo verfabimur potiftimura
in Homine, quod enim in hoc di-
cetur, erit poftea pro declaratio-
ne in omnibus aliis. Quoniam
vero hxc vocabula Seminis, Con-
ceptus & Geniturx frequentius
in hoc traftatu ufurpanda veniunt,
fciendum eft vocabulum feminis,
ampla & fusa iignificatione ex- ,

tendi tam ad principium a&ivum,

quam- paftivum, quo fenfu dici-
mus aliquando foeminas habe-
re femen. Conceptus vero eft

prima commixtio feminum ma-

ris & foeminx , unde quod dici-

mus femen in plantis eft veluti

,

conceptus, quoniam fcxus in illis

commixtus eft, & habet illud fe-
men utramque facultatem con-
jun&am, a&ivam fcilicet & pafti-
vam* Genitura denique dicitur
potiffimum in femine , ratione
I 4 vir -
 CftiMONlNVS
virtutis afbVae: qua: diftindio licet
.frequens plerumqufl tamen
fit f

ha?c vocabula indifcriminatim u-

furpantur. Nos vero, quando di-
sputamus hic de (emine, accipi-
mus femen in mafculo , prout dk-
cicfacultatem adivam ; in fcemi-
na prout didt facultatem paffi-
,

am. Ut autem ordine totanoftra

difputatio inftitura procedat, ver-
fabimur primo circa opinionem
Ariftotdis, deinde circa opinio-
nem Galeni : poftea confideiebi-
mus objeda Galeni Contra Arifto-
tdem, qua? (unt fundamenta opi-
nionis ejufdem Galeni : tandem-
ve^o ponemus refokitionem op-
portunam. Quamvis enim potiffi-
mumverfaturf iimus in explicanda
facultate adiva & pafliva maris &
feminat, nihilominus aliqua fent
ifti confiderari oni adnexa,qua? de-

bent fimul coniiderari, quod qui-

dem accurate faciemus, idqu^fer-
mone brevi 8c dilucido, quantum
per
 be Semine. 137
per noftrum ftudium atque indu-
ftriam fieri poteft. Efto igitur.inde
principium. Ordo, eft propria na-
tura fenfibilium, in quo &bonum
mundi pofitum eft ifte autem or-
;

do*, provenit totus a primo fine,

qui quidem eft prima omnium
caufa: & in hoc confentiunt om-
nes fapientes. De ratione autem
finis, eft bonitas, in omnibus enim
finis habet rationem boni :
quare
primus omnium finis erit opti-
mus, imo, ut dicebat Plato, ipfa-
met bonitas. Quoniam itaque
quacunque aguntur, omnia fub
ifto fine aguntur, ideo confequi-
femper debeat age-
tur, ut natura
re id quod melius eft: & in hoc
principio cum Ariftotele cqnve-
nit etiam Galenus, & quicunque
alii lapientes exiftimantur. Unde
iHud merito, tanquii certiftiiuum,
prafupponere debemus. Naturam
femper facere id quod melius eft.
Quare cum in Animalibus ipfis
I diftin-
j
 r$& Cfc&MONIHYS
diftinxerit fexum > & fecerit ma-
* fculum & foeminam, oportet cqp-
fentire id fic efle fadum, quoniam
illud hoc modo fieri , melius &
convenientius erat. Subjungamus
.
' modo talem ^confideranonem,
)

quam elicimus ex ftriftotele 2. de>

Generat.. animal, cap. 1* Non erf
dubium adivum efle melius pafli--
voy tum quia illud frequenter a
Philofopho didum eft, tum etiam
quoniam confiderando in unirer-
fali natura, hoc apparet verifli-l

mum: quia efficiens eft unde prin-

cipium motus primum 3 paflivum
vero ut moveatur* ab altero pen-
det: prasftanrius autem & melius
illud eft, quod magis fufficit fibi
ipfi # quare in rioftro propofito
:

facultas adiva eritraelior pafliva,.

Subjungatur modo, quod ubicun-
que fieri poteft, melius eftfepara-
re prajftantiorem facultatem a de-
teriori, quia conjungere deterio-
rem perfediori, eflet ei adjungere
> impcr-
 7

de Semine 139
imperfectionem & quodammo-
,

do demere de illius conditione,

illudque in natura diligenter fa-
tum fui fle obfervamus.Nam coe-
lum, quod debuit e fle univerfalc
efficiens ad totam naturam admi-
niftrandam, feparatum fuit.fecun-
dum omnes conditiones eflentia-
les, a naturis elementaribus, qua?
quidem habent tanquam prin-
fe

cipia pafliva ad idem opus pror-

,

itandum. Confideremus modo

rem innoltro propofito. Natura
feparavit mafculum a fosmiua, pro
opere generationis, in hoc autem
opere coplendo requiritur facul-
tas a&iva & pafliva a&iva vero
,

melior eft pafliva, quare non po-

teft natura hoc fecifle propter a-

liud, quam ut feparareta&ivuina

paflivo. quocirca oportet in natu-
ra, pro generatione adminiftran-
^ da, lemper ea debet facere id
( fi

quod eft meliusj e fle hanc fepara-

tionem, ac proinde unum iftorum
IXj ' debe-
140 Cremoninvs
debebit habere vim a&ivam; aliud
pailivamj at vero, inter ifta, mas
eft perfebor, unde etiam perfe-
riorem debet obtinere virtutem*
& per confequens concurrere ad
,

generandum , per vim agendi;,

quare & illius femen ( quod eft in-
ftrumentum pro generatione}de-
bebithabere vim a&ivam. Ex qui-
bus talem in modum argumen-
tari poiTumus. Si natura propter
aliud non fecit mafculum & fem-
ininam, quam ut faceret id quod
eft melius , non poteft propter
aliud hoc feciiTe, quam utfepara-
ret principium aftivum a paifivo,
fedprimum eft verum,ergo etiam
illudquod fequitur, nempe quod^
feculcas aftiva debeat efte in viro,
ieparata a pafliva, & pafliva debeat
cfle in alio. Praeterea ad facien-
dam generationem feminis, &ad
femen ipfum conftituendum, ut
habeat vim aHvam > requiritur
conco&i , quas fit per calorem;
iCft
 d.b Sumi hjz.
eftexum4m^xcr^jaentum con-
cofhim alimenti ultimi,
cpied"quidem eft (anguis : quare
ad eliciendu iftud excrementum,
8c ad ipfum confticuendum vali-
dum pro vi afliva generandi, re-
quiritur calor, & quidem validus,
ut ex eo conjicere eft, quod fenes
calore deficientes non pofluntut
plurimum feme producere. Unde
fic aliud argumentum conficere
poflumus.Si calor in foemina non
poteft efle fufficiensad iftud opus,
ricficulum eft dicere focminam,

habere femen, quod quidem a&i-

ve fe habeat ad opus generationis;
fed certum eft, & ipfius etiam Ga-
leni cofenfa comprobatum, quod
impoflibile eft fbeminam habere
tantu caloris fubftantialis ut poftit
facere tale generationem, ex qua
prodeat tale femen ergo impof-
;

fibile eft etiam focminam praebere

principium a&mim. Quod vero fit

impoflibile > ita oftenditwr; Gra-
dus
 ^
S4* ClJMONJW
dus calaris iftius funt determinati,
unde gradus mafcnli-eft ille, qui
imponit finem & determinatio-
nem huic calori
nec enim in : (
omni ipecie haberi poteft gradus
ultra hunc quo mafculas inftitui-
m) ex quo manifcftum fit, fosmi-
nam non pofle habere calorem
fufficientem ad producendum fe-
men, quod adtive concurrat, quta
ficdeberet habere ultimum gra- *

dum, & ita non efTet fcemina, fed

mafculus. Particulam autem ca-
loris fubftantialis adjunxi, intelli-

gendo calorem in temperamen-

to, & conftituente fubftantiam il-
lius temperameti, in partibus ani-
malis, & praefertim in corde, tan-
quam in principio (quod diligen-
:

ter animadvertendum eft propter

illa quseinferius dicenda fiint.^) A-
riftoteles igitur; propter ha?c,
de
quibus dubitari non poteft, con-
ftituit hanc iuam fententiam.
.Quod Mas a&iye concurrat, Fce-
mina
 DE SeMTNE.J
^42
mirta tero prxbeat materiam: ut
ex fequentibus adhuc magis pa-
'
tebit. ... 1 -.
'

. .
* .?

-.DlCTATVM ^ECYNDVMi!
* * r
;
f
<
^
Ex abfurdiiate fehtentu Galeni,
A rilio telis magis confirmatur.
Exponitur ulterius Ari fio te lis
fient entia, de reliquis qu a ad fe-
minem pertinent , & quomodo
maficulus dicatur foeminam ap-
foeminamafculu : quod-
petere;
que Galenus Ariflotelem non
'inteUexif'.
m * '" 1

f
*
.. ! - i~: ,
- ij. .i-..' . 'f -

CUnt etiam alias rationes quae

^faciljfeerfuadeant rem ita fe
habere > fi confideremus fen ten-
ti aniab hac diverfam,- Volunt e-
nim alii fceminamdiabere femen,
quod fit virtutis ahva?, & concute
rat tanquam materia ad foetum ,

generandum & fimfiiterrnafco- :

lum habere femen > quod habeat

... vim
I44 CUJiMONlNVS
vim generativam, & concurrat et-
iam tanquam materia. Sed vide te,
obfecro, abfurditate. Primo enim
erunt duo efficientia non fubor->

dinata, unius ejusdemq; efFe&us,

nempe femen maris, & femen foe-
minx deinde erunt etiam tres
:

materiae, fcilicet, corpulen tia fe-

minis in mafculo , corpulentia fe-
minis in foemina. & fanguis men-
ftruus. At quis unquam poflet co-
gitare fattum efTe a Natura ( quae
femper facit perfe&um & bonum)
ut unius efFe&usfint' duo efficien-
tia diffcn&a, di tres materiae. Nec
valet, fi dicant unum tantum efle
efficiens, tunc enim hoc effer, vel
quia efficiens in fcemin|jeftim-

f
erfc&um , & fubordmatiir ef&*
cienti in mafculo ad agendum* vel
quia ifta femina fimul mifccaotur,
& fiat unum efficiens. Si primum
admittatur, efl facere naturam lu-
dentem, quae faciat femen in fce-
mina, quod non fit femen, &fi-
militer
 ,
de Semine. 147
militer in mafculo, poftquam nul-
lum illorum, perfe, folum, habet"
vim promendas Cux caufalitatis:-
prastereanunc futpus inter indivi-
dua, qu# quidem no funtfubor-
dinata unum alteri , Cea unum-
quodque per fe , feparatum exi-
> ilit
:
quare non eft ut poflimus, in
eodem genere caufa: , invenire
hanc fubordinationem quasfo* ,

lum dicitur, ubi eft magis & mi-

nus univerfale , quia univerfale
continet particulare, & eo modo
bene dicitur, quod Coi & homo ge-
nerant hominem : quare harc lub-
ordinatio, in individuis,eft purum
fomnium. Quod etiai^>ertinec
ad aliud, nimirum quod ifta femi-
na mifceantur, utinam ( diceret
verroes ) poflent declarare, quo-
modo cum , illud fit impoflibile
prorius quod volunt : non enim
poftunt miiceri , ita ut ex illis u-
num fiat ,
eleme-
qualis eft mictio
torum, nam ha?c fit per a&ionera
K &
i4<> Cremo ni nvs
& paflionem, per quam fimul a-
mittunt aliquidi & terminantur in
unu. Nec magis aciam urget fi ve-
lint ipfam fieri per juxta politione,
quatenqs fimul dividantur juxta &
ponantur fecundum minimas par-
tes :Iftud enim nihil facit, nec im-
pedit quominus fint diftin&a, &
debeat unumquodque operari fe-
tundum fuam virtutem unde po- :

jreftis fic dicere fi femen haberet

:

facultatem a&ivam , haberet fa-

cultatem animafticam ,
quia harc
facultas tendet ad produ&ionem
animas :quare fi funt duo (emina
diftintta, funtetiam ibi duas facul-
tates anfmafticas atque ideo duo
,

femper deberent generari, quod

tamen di&um fit ex oblata occa**
fione, ac veluti per tranfennam,
fiquidem dabitur in fcquentibus
occafio de hac ratione ulterius di-
xendi, quum examinabimus difta
Galeni. Non oportet vero turba-
ri & laborare circa pliires materias
'
- qua*
 D S'E MINE1+7 f>

quas reprobavimus, quia videmus

plures e(Te partes diverfes in con-
ftitutione animalis , auafi ver.o
0

propter hoc fit nece (larium plures -

haberi materias Etenim licet piuv
;

res fint parias diverfr, unica tam

tum & eadem elt forma, & mate>-
ria ordinatur ad formam, non ad
partes formandas: Et quemadmo-
dum individuum quodlibet .eft u-
num in efTe, per unam materiam
& per unam formam, ita etiam in
fieri fe res debet habere : & ficur ad
formam alia materia, ita ad
aliam
unam formam una materia ordi-
natur. Sed erit occafio dicendi de
hac partium diver (itate inferius,
quia hoc elbunu ex praecipuis Ga-
leni fundamen tis^quod tamen qua
fit debile & rujnofum , tunc vide-
bitis. Adjungatis interim iis quae
dittafunt. Quodfi res itafekaber,
ut focmina praebeat femen vi acti-

va praeditum, & praeterea (it pars

materialis ex qua fit foetus? deinde
K i etiam
14* Cremoninvs
etiam habeat fanguinem men-
ftruum, qui &ipfe eft materia, 8c
tandem habeat locum dcftinacum
generationi ipfius foetus : ririnqua,
con-
res ita fe habeat, foemina plus
currit ad generationem quam ma-
fcuius, cum habeat omnia requi-
rita, qua: non habet ipfemafculusj

& inde poreft aliquis colligere.

Quod mafculus ex natura debet
magis appetere foeminam, quam
fceminam appetat marem ; Appe-
titusenim eft propter indigetiam,
Sc foemina multa habet, quibus in-
-diget mafculus, fanguinem vide-
licet menftruum & locum ,
qua:
non funt in mafculo,quarefima-
iculus natura appetit generatio^
nem, debebit inulto magis appe-
terefoeminam, quajn foemina ma-
fculum. Ne tamen in hoc erretis,
advertendum eft , Quod in uno
.

fenfu verum eft, mafculum magis ^ |

appetere foeminam,, quam foemi-

nam mafculum, ut etiam ab Ari-
'
ftotele

Digitized by Google
 DE SEMI KEv > T4p
ftotele didum eft Res: vero ira fe
habet. Appetit foemina mafculum,
propter inftindum naturalem, *

quem habet ad generationem,pro

aeternitate in ipecie confequendaj
fed ifte fuam
appetitus eft propter
imperfedionemj habet enim ma-
teriam quse de fe non poteft pro-
moveri ad adum generandi, qua-
re ut perficiatur , appetit mafcu-
lum a quo expedat perfedionerm
In alio autem fenfu, magisappetit
mafculus foeminam , ratione qua
magis appetit illam fui aeternitate:
AEternitas enim eftperfedio, &
mafculus perfedior eft foemina,
quare mijorem habet propenfio-
nem ad illam appetendam mafcu-
lus, quam foemina. Cum igitur
uterque, & mafculus & foemina,
fefeappetant propter generatio-
nem > & neuter fine altero poflit
illam adimplere, hasc eft differen-
tia,quod foemina prarbeat mate-
riam, quae de fe non poteft pro-
K | moveri
 .

i$<y C Jt em o Ni tt.Yis
moveriad -afrum geuetendi, et
foa riiidnemtirinfeca) & bibet de*
4* *

fe&um ad operandum: Mafculus

verpT beer indigeat materiar, ut
pdfiit gerlerare, nihilominus hoc
non ieftiljide fua ratione intrinfe-
e& rquod fcilicet debeat acquirere
vim; aftivam ad generandum, ita
ut exr materia adjungatur illi ali-
quid facultatis, fed indiget folum
ratione extrinfeca ,
quatenus, ex
nihilo nihil fit, & quatenus, fi de-
bet agere requiritur aliquid in r

quod agat* Praetei hoc aute quod

di&um eft, quo modo fuf-
nefeio
fidenter poflk refponderi j quod
foemina non poflit concipere per
feipfam * habet enim materiam
omnem rtquifitam, habet vim a-?
gendi, habet locum quas omnia \

neceflario debent effefimul pro-

portionata : Natura eninx non fa-
cit quidquam temere: unde cum
hate fiat proportionata , & adfic
aftivum & pa{fiYuin,& nullum m-
o::
< ^ terce-

Digitized by GoogI
 de Semine. iji
tercedat impedimentum, libenter
intelligerem non fequitur
, cur
adio; femper enim prsefentibus
adivo & paflivo, nulloque inter-
cedente impedimento, necefla-
rium eftfequi adione, quia adus
fecundus non feparatur a primo,
impedimenti Nec re-
nifi ratione :

Ipondedum, ^Quodilla virtus adi-

vafit imperfeda, quia facimus na-
turam deficere,& non plene, quod
facit, efficere: Enimvero vel po-
teft facere vim illam perfedam,
vel non poteft, fi non poteff, jam
recurrit didum illud, Quod natura
non aggreditur facere id quod ,

non poteft efle fadum, quia te-

mere & fruftra faceret fi poteft :

facere, jam oportet feci fle, quia

melius eft perfedum quam imper-
fectum : imo ponere tot agentia
& tot materias diffindas, eft po-
nere magnam difficultatem in ge-
neratione, <S< occationem multo-
rum impedimentorum, quod qui-
K 4 dem
 de Semine.
mafculum e(Te eum qui generat in
alio,foeminam vero illam quae ge-
nerat in feipfa Quae quidem len-
:

tentia potcft efle ex fuperioribus

latis aperta, (ed reddetur eviden-
tiftima & certa cum refpondebi-
,

tur Galeno j diximusautem, hic

non omnia de femineeftedicen-
da, fed ea tantum quae attinent ad
praefentem intentionem vindican-
di Ariftotelem a calumniis Gale-
ni. Quod igitur attinet ad femi-
nisgenerationem, & unde prove-
niat, fupponatur nunc, quod pro-
venit a corde, de qua tamen re ha-
betur aliquid in fermone.D* Prin-
cipatu membrorum : Quantum ve-
ro ad (eminis (ubftantiam, illud eft

fubftantia:Aquea: & Aerea:, in quo

confentit etiam Galenus: Eft enim
veluti fpuma,& talis conftitutio eft
requilita, ut poilit fefc applicare
fanguini menftruo, modo conve-
nienti, ad ea facienda quae occur-
runt ; Eft tamen magis Aerea: fub-
ftantijc


154 CKffrV-fUN VS
quam Aqueae, imo (emea
iUntiae
Aqueum eft infecundum fic igi- :

tur cxiftens quantum ad fubftan-

tiara, debet modo operari* Ope-
raturautem per caliditatem * de.
qua dicebat Ariftoteles, quod ne-
que eft ignis, ayt ab igne origi-
nem ducens, fed quid praeftantius,
refpondens elemento fteliarum
de quibus, quoniam habetur mul-
ta in explicatione tertii capitis, li-

bri fecundide generatione ani-

malium, qua: non funt nunc repe-
tenda , folum hic dicimus quod ,

ignis ut ignis, non transformat

alia, nili quatenus ea convertit in
feipfum } ifte vero calor ,
qui eft
dominus adVonisgenerativse, de-
bet transformare maceriam in
aliud quod eft prarilantiftimum,
quare merito dicitur, quod nec eft
ignis,'nec ab igne originem du-
cens , in ordine fcilicet ad hanc
operationem, altoquin eft ex igne
temperato aliis elementis , in fe
minis

Digitized by Google
 vde Semine. '
lyy
minis mixtura & dicitur propor-
j

tione rcfpondens. coelo, quia ele-

menta, ut funt fub coelo ordinata,
acquirunt vim, quam de fe non
haberent ut diflerit Alexander,-
,

in r. quadfton. cap. 3. Quoniam

igitur ifte calor fubordinatur coe-
lo, per hanc vim quam habent ele-
menta, prout a coelo gubernantur,
ideo dicitur proportione refpon-
dere elemento ftellarum habet ;

enim eam proportionem ad ge-

nerandum foetum i quam habet
coelum ad omnium generatione :

Atque hoc unum interim volo vos

admonere, nempe, Quod Gale-
nus inquiens Anftotelem confen-
tire etiam quod femen fit veluti
fpuma, afTeritideo ipfum laudafTe
fabulam quae Venerem ex fpuma
Maris ortam effe fingit, cumta-
me locus Ariftotelis nufquamhoc
dicit, habet enim tantum hxc ver-
ba : Nec vero homines antiquos
* latuife videtur naturam feminis
iftf Crbmoninvs
fpumofam, deam enim qua. rei
ejfe

Venerea praeii, ab ea ipfafaculta -

te nominarunt Hic autem nihil
.

de fabula> & fi Galenus hahuiHet

in memoria Grammaticam) me*
lius rem intellexiffet; Ariftoteles
enim fe refert ad nomen qtio ve-
teres appellavere Venerem) dicit
enim ab ea ipia facultate nomi-
narunt: appellant autem AfycA-
rtw a verbo fi ve k<pejiZp4
idem fignificante quod apud lati-
nes, ipumb) quod notare volui,
quoniam Galenus arguit aliquos
Peripateticos qui non perlegerunt
totum Ariftotelem, nec accurate) '

licet ipfemet idem videatur fe*

cifTe, ut inferius magis patebit. In-
fuper femen ipfum a cord* pro-
veniens, habere aliquam elabora-
tionem in tefticulis, concedit ct-
iam Ariftoteles, qua? quidem ela-
boratio facit femen efte fpumo-
fum eft enim ulterior concoftio:
fed de hoc fatis dittum in fermo-*
OCi
 de Semine, ij7
ne. De Principatu Tetticulorum
politoA Galeno, Tandem unum
eft ex Ariftotele dicendum de ,

quo erit etiam controverfia cum

v Galeno, & eft, femen, vi, quam
habet, activa concurrit attive ad
,

generandum : At 1
corpulentia fe-
minis ipfius quomodo fe habet?
quiddeipfa fit.? Galenus quidem
docet quod cxipfa fiant nervi, .ve-
nae arteria: & alia: partes, quae
, ,

fpermatice appellantur; Ariftote-

les vero Quod perfecto fictu illa

,

corpulentia evancfcit, quod etiam

eft rationale & neceflarTum, ut
apparebit cum de Galeno repu-
gnante erit fermo,

v
i

Ttfc-

Digitized by Googli
Ij8 Cremoni NVS
Tertivm Dictatvm.^ * 'pr >
(

Confirmatur Ariftptelis primum

fundamentum, ex folutione ob -
jeciionum qu& de plantarum fe-
minibus afferuntur. Redditur
ratio quare conjunftum fuit in
plantis utrumque principium .

Explicatur quomodo fexus in

plantis effe dicatur > ^ natura
Jacere id quod melius eft.

T^XI&um eft, melius Jividi prin-

^cipium a&iyum , a paffivo, &
naturam ideo (quia femper
facit
id quocf melius eft) fecifle hanc di-
ftin&ionem in mafculo & femi-
na verum poteft aliquis recurre-
:

re ad plantas, in quibus uniuntur

ambo principia pro generatione :

quod enim vocatur femen in ipfis,

habet utramq; facultatem, ut gra-
num tritici, faba?, & aliorum: Non
igitur quia fit melius debuit diftin-
gui a&ivu a paftivo,fi natura in illo
genere, faciendo id <uod raejius,
(ut

Digilized by Googl
 -

de Semine* .

(up femper faeitjiftaduo fimul co-

junxit,& hoc eft unum e validiori-
bus quas Abjiciuntur Ariftoteli a
Galeno, qui cap ^.Iib.i.de femine
fle loquitar: Quapropt er fufia accu

fationeAriftotele atcufaverim,non
folum quod neglexerit id, quodne-
gligere ipfum non conveniebat, fed
etiam quod fui ipfius dogmatum
oblitus eH , &patur&
opera diffe-
renter exponit circa plantas cir- &
ca animalia ; videns itaque in om-
nibus piant isfemen, non minus ma-
teriale , quam opifex feu efficiens
principium in fe habere inanima- ,

libus alterum aufert ,

quanquam
hoc folum fufficiebat , viro circa
naturam admirando,genitura uti-
litatem ottendere. Videtis quam
refolute loquatur : fed cum dixe-
rimus infuper, non alia ratione
fexum fuifle diftin&um, quam ut
diftingueretur a&ivum a paflito
ideoque fa&a fuiffe in ipeciebus

iadividua maris & foemiifcc : hoc

4
etiam
 ,

T60 Cremoninvs
etiam non minus reprehendit Ga-
lenus ,
quia in plantis habentur
mas & fcemina, & nihilominus
conjunfta funt in a&ivum & iplis

paflivum principium, quod autem

in plantis,fint mafculus & fcemina,
habemus confentientes omnes
qui de plantis fcripferunt, & im-
primis Theophraftum, ad miracu-
lum ufque in earu/n hiftdVia ver-
fatum, ipfe {iquidem* mafc&luni
& foeminam efle in pluribus plan-
tis, ut in palma, pino , & pluribus
aliis fcripfk, in primo de hiftoria
plantarum & fecundo ac tertio,
variis omnino iit pro
locis j ut
certo habendum mafculum & ,

fceminam agnofci in plantis , ab

iis qui illas obfervaut; Quod fihoc
verum eft, nos maxime erravimus,
qui non alia magis ratione dixi-
mus diftin&um elTe mafculum a
fcftnina, quam ut principia agen-
di & patiendi dirtinguerentur: ve-
rum tamen h^e difficultates non
funt
 f

de Semine. 161
funt adeo difficiles , ut prima facie
videntur: tolluntur enim facillime
reiipfius natura perfpela; fic au-
tem progrediendum. Natura fa-
cit quidem in omnibus id quod
melius eftjied nori /impliciter me-
*
quod melius eft ad unam-
lius; veru

quamq, naturam: Exempli gratia;

Melius hominem, quam
eft efle

planta {impliciter, fed non eft me-

liusiplantam efTe hominem, quia fi
eftet homo;non effer plant^, & ita
volens tranfire in hominem, vellet
fui deftruttionem : Cum ergo di-
citur Naturam facere idq^od me-
lius eft, intelliglcur, quod faciat
melius ad unamquamque fubftan-
tiam & naturam proportionate,
fcilicetipfi rei; Ex iftis enim bo-

nis lingulis, ad lingulas mundi par-

tes proportionatis, refulcat poftea
bonum univerii, quod eft fimpH-
citer bonum natura; fenftbilisfub-

ordinatae primo omnium fini, hac

igiturpropofitione fic intelle&a,
L quae
 Ifo. CHEMONINVS
qua: modo dicuntur jLGaleno fa-
cile cadunt:Nam meliusfuitplan-
tis habere conjun&um utcumque
principium , & ideo natura illud

, con j unxit.hoc autem melius fuiffe

patere poteftfacili negotio. Plan-
tae enim funt terrae affixae, neque
poliunt fimul conjungi ad gene-
randum, ut faciunt animalia, nec
atemfefecomple&i, ut una alteri
praeftet principium pro ipfa gene-
ratione, quare fi natura feciflct
principii divifionem, feciflet id,
quod melius exiftens fecundi fe,

peftim# tamen extitiffet huie ge-

neri: Adjungite, <^bod plantfiiabet
pro fuprema facultate fuae ipfarum
animae, facultatem generati vam
quare non ulterius procedens na-
tura, quam iplas ordinando ad ge-
nerationem , qua: eft fu mina fua
-facultas, illis conjundim tribuere
debnit,quicquid peteft adimplere
opus generationis : & fi hoc non
feciflet, ut falicet haberent para-
. tiffi-

Digitized by Google
 de Semine. 1^3
tiflimumid quo debent adimple-
re fuum dpus , valde defeciflet. In
Animalibus vero res aliter fe ha-
bet nain animalia poliunt con-
;

jungi, nec liflunt in generativa

fed habent fenfum, & quidem per-
fecta fenfiim integrum Et homo :

inter ifta etiam facultatem ratio-

nalem,: quare ordinaturanimali-
tasadalia opera pra-ftantiora, un-
de fuit bonum iftaiic confti tuere,
ut in his qua? ad vegetativam at-
tinent,- non deberent multum de-
tineri & occupari cum ad alia
, o-
pera pneftantiora debeant tranfi-
re: hoc autem melius non potuit
pra?ftare quam dividendo princi-
pia generationis : Nam iic unum-
quodque minus occupatur, dum
non debet pra?ftare cmma princi-
pia qua: ad hoc opus requiruntur.
Quocirca graviter impingit Gale-
nus , dum vult Ariftotelem iic lo-
qui circa aniamalia, ut loquitur
circa plantas :
quod enim bonum
L z .
ft
i$4 . Cremo NiNvs .

eft plantis, hoc non bonum eft

animalibus, quae funt gradus emi-
nentioris/ Quare fi natura facit
quod melius eft unicuique gfene-
riy debuit neccfiario dividere ope-
ra vegetativa , quantum ad gene-
rativam, in talibus viventibus prx-
ftantioribus, quia hoc melius illis

eft i quod etiam dicitur-^je divi-

fione fexus, quam philofopi ,
qui
accuratius de plantis f^-ipfere , in
agnofcunt,hoc non difficilius
illis

removetur: Nam mas & foe mi-

na non reperiuntur in plantis in
ordine ad generationem, fed ha?c
nomina propter quafdam alias dif-
ferentias, funt in illis per tranfla-
tionem ufurpata : Obfervatum eft
enim aliquas plantas efTe aliis pra-
ftantiores,vel propter*conftituno-
nem, quia funt denfioresaut rario-
res vel omnino propter aliquid
aliud quod non facitad generan-
dum veluti 'quod fint magtf &
,

minus nodofie, &fic de aliis: Cum

igitur
 .

de Semine, i 6f
igitur non fint in plantis mas &
fcemina propter opus Generatio-
nis rette di&umeft faftam fuiile
diftfn&ionem fexUs,ut divideren-
tur principiainplantisunita, quia
etiam in illis iexus eft conjun&us
in ordine ad generationem, licec .

metaphorice & propter alias

caufas ufurpemus in illis vocabula;
maris & fcemina:. Ut autem ha-
beatis aliquid circa hoc obfer- ,

vandum quod notantfcriptores.

Inter plantas diverforum gene-
rum adjumento,
eiTe aliquas aliis
ad faciendos fuos fruftus, quod,
eft ratione nutrimenti: Exempli
gratia, dicunt fabam reddere pin-
guesagros, pro tritico feminan-
do > & forte verum eft experi-
mentum ,
quoniam faba attrahit
multum alimenti humidi aquei,
cum mulca portione terrena, unde
quod relinquitur in agro , minus
eftaqimun& terreftre, quale eft
alimentum quod triticum requi-.
gcu L 3 ric >
 166 Cremo n in vs
'
rit, ideoque videtur etiam r^di-
tus pinguior ager> quod tartWnfit
di&um exempli
,
gratia. Habetur
etiam aliud experinidfltam, qffod
fi prope rofaria feramus allium

& caepas rofie illae fiunt fiiUviores,

,

& jucundioris odoris eadem* om- ,

nino ratione Nam allium attra-

j

hitalimentum acre, terrenum,

aqueum , unde pro rofis remanet
magis purum , aereum & tenue,
(

cujus benefitiorofae evadunt poft-

ea magis odora?. Sic etiam in ea-
dem fpecie , una planta confert
alteri, fi non ratione nutrimenti,
attra&ione alicu jus alterius: quettU
admodum caprificus prope ficum"
facit ut fru&us ficifint longe me-
liores, & facilius maturentur, quod
evenit quoniam e caprifico pro-*

1
deunt culices, qiii ut nutriantur,
iij petunt fru&us fici , ipfofque cor-

\f rodentes aperiunt calori aeri &

- 4
| aditum , &
hoc modo juvant ad
maturationem & perfe&ionem*
t - imo

Digitized by Google
 r

de Semine. 167-
imo etiam planta: ejufdem
aliqua:

fpeciei adjuvant alias ad frudus

maturandos ex contadu ramo-
,

rum, aut fimili aliqua ratione,

quia nimirum fovent calorem ex
r
quo vegetius fe habent, ad fru-
dus maturandos, ficut etiam, nos
fovemus calorem ftomachi ad ,,

concoquendum, quibufdam ap-

pofitis extrinfecus : fimiliter igirun
fieri exiftimandum eft de palmae
quam dicunt niafeulura cum illa ,

quam dicunt fgeminam Maiculus :

autem ille eft. qui facit flores, foe-

mina vero, qua: nonflores,fedfta-
tim frudum edit unde ob iftas
di ve rfitates,. atque adjumenta, fa-
dum eft , ut tranflatum fuerit in

plantas vocabulum maris & foe-
mina:. Ha:c autem exempli gra- -
tia adduximus, cum apud Theo-

phraftum tota ipfa res videri poftit

eleganter pertradata. Quare fim

plantis non repentur mas aut fbc-

mina> in ordine ad generationem;
L 4 hoc
 :

I3' CUMONmys
hoc penitus confirmat quod ubi
repentur in ordine ad generatio-
nem , ibi quoque fune diftiofta
principia agendi & patiendi >
qua:
in plantis mere conjuncta. Prae-
terea unum adhuc libet adj ungere
circa id quod dicitur: Naturum
facere id quod melius eOt In hoc
enim quod melius eft eft aliquid, >

fimplidter neceflarium quod eft ,

invariabile, & neceifario in omni-

bus requifitum ; deinde vero eft
etiam aliud fimplidter fe habens
ratione Boni, led accommodate
ad unamquamque fubftantiam
Verbi gratia cum Vivere unum
genus viventium conftituat ne-
ceflarium eft in hoc genere ha-
beri aliquid"quod primo vivit > &
ulrimo mopitur,. quia omnia vi-
ventia nafcuntur & moriuntur,
(loquendo de fu blu naribus.) Illud
autem quod primo vivit & ultimo
moritur, obfervatuc effecor, qua-
oportet in viventibus effe aut
- ^ i '
;
*
cot

.
*

Digitized by Google
 f de* Se m n e. i id*
i cor figuratum aut aliquid cordi
,

v proportione refpondens,quiacon-
; ditio haec, qua: eft habere primo ,

i vivens & ultimo moriens,eft om-

nibus viventibus communis At .

non fic poftea le habet de fpecie-

bus contentis fubhocgenererfed
quia genus variatur affumendo
differentias effentiales quae va-
riant conftitutionem fubftantia; m
fpeciebus : ideo fit ut in uno vi-

vente, quatenus tale vivens, ali-

quid fit bonum quod non ,
eft bo-
num in altero, ut apparet in pro-
polito de plantis & animalibus
perfe&is , dico ,
perfe&is ,
quia
funt etiam quadam animalia, in
* quibus fexus eft conjun&us , &in-
de quibus
ter illa referuntur Apes,
>

nunc dicere praetermittimus, quia

de iis praeftare dixit AriftoteIes,in
librisde Generatione animalium,
& haec quantum ad Ariftotelem,
pro confirmanda illius do&rina.

L r Q vap,-
. \
 *

"
Ifd CREMONlfrvs .

*
- ~ *
Qvartvm ^
z
Dictatvm.
Adducuntur fundamenta fenten
ti& Galeni: qu&fliones ohje*
Brones in Arifiotelem.

'
**
i - /
'
'* a rs/s\ *'{ .
-

C Upereft nunc ut dicamus de Ga*?

^leni (ententia;proponemus igi-
tur illam>&ejuf<km fundamenta,
quae fune obje&iones in Ariftote-
lem,& refolvemusquod eritrefel-
vendum* tandemque quoniam?
Galeni tutores* objiciunt * libi
n onnullas Ariftoteiis rationes quas
folvunt, dicemus^uoque de il-
lis , &
confiderabimus rationes
propofitas ab ips, ex Ariilo-
tele , earumque fimul refponfiq-

nes &
reColudones inveftigabi-
mus. Quantum igitur ad Gale-
num, ejus fentencia poteft jam
efle nota ex fuperi oribus : Arbi-
tratur enim, faeminam haberefe*
men, ut mafiulus habet i licet cum
quadam imperfeftione, & emitte*
 : >

de Semine. . 1.71

re femen in coitu, ficut mafculusy.

& utrumque femen habere facul-
tatem aclivam & pajfivam fed
praeterea funt etiam aliqui Galeni
fequaces, qui ex ipfo putant fe ex-
cipere. Quod femen habeat du-
plex corpus, unum aereum & te-

nue, aliud vero magis crajfum:

Ego etiam obfervo verba apud
Galenum lib.i. de femine, cap.i.
Removendum igitur pronuncia-
tum pofterius de Menfiruo & femi-
ne prolatum neque enim femen
,

facultas qu&dam eft, fed mate- &

ria qitadam, neq3 Menftruum ma-
teriafolum, fed &
facultas. Ubi
Galenus videtur dicere in men-
ftruo fanguine efleetiam faculta-
tem aflivam , & tunc habebimus
tria efficientia, & tres materias
contra quod ,
praeterea quae fupra
difta funt ,
potefb iterum objici.
Quod unumquodq; efficiens agit
proportionacum
in paffivum fibi

& quodvis patens patitur ab effi-

cientc
17* Cremoninvs
ciente fibi pariter proportionato.
Rationabile aunem eft, efficienti,
quod eft in faemina , e (Te magis
proportionarum paffivum , quod
eft in ejufdem femine , quapro-
pter jationi maxinfe confenta-
neum eft, duoiequa-
ut inter ifta

turadio fimiliterque fefe habe-

bit de iftis in femine mafculi, &
etiam fe debebit habere in fan-
guine menftruo , fi in ipfo (unt
etiam ifta: duae facultates : quare
fequentur tres adiones numero
diftinda: , ex quibus nefcio quo-
modo poffit refultare unum nu*
mero quidem relponfionem,
: fcio
communem eorum efte , quod
ifta mifcentur & uniuntur, fed
pronum eft dicere verba, difficile
autem & arduum rem ipfam de-
clarare: quod nefcio an poflint ,

facere 5 verum quoniam de hac

re fupra didum eft, fufficitnumf
habeatur in memoria opinio Em-
pedoclis, qui ponjj Elementa in-
* trare
 de Semine.- i
175
trare mutabilia, &
Mixta ex dicit
illis fieri ad minima divifis, in qua

divifione Aqua eft Aqua, Iicetmi-

nima, & Ignis Ignis, & fic de aliis.
Si igitur voluerint ifti milceri in
unum, per talem divifionem, ifta
corpora, nihil facient a feipfisdi-
verfum quia unumquodque ipfo-
,

rum re manebitperfe ipfum in fua

facultate 5 verum quoniam & de
ipfa re jam difhim eft , Galeni
fundamenta nunc audienda funt.
1. Primo igitur oftenditGale-

- nus fceminam debere habere fe-

men, admodum mafcuii tali ra- ,

tione fi fint eadem inftrumenta

;

feminaria in foemina 81 mafifulo,

'
oportet in illa nil minus haberi fe-
men, quam in mafculo, quia le-
queretur quod ifta inftrumenta
eflent fruftra , fi non haberent
ufum, ad quem funt fatta : efle
vero eadem inftrumenta in fce-
mina,que funt in mafculo, dicit
Galenus, & pcripe&u fit ex difle-
'

/ { ftione
 174 Cremoninvs
Hone feminarum & uteri io qtuo
> evidentes funt teftes, & alia quae
-materiam fem i nariam deducant,
&
vim feminariam adjungant, eo
modo quo fit in teftibus mafculi,
Sc aliis partibus huic operi defti-
natis. Et quidem Galenus putat
hoc fundamentum ede irrefraga-
bile nam & omnes Anatomici
,

oftendtmt idem in femina efle

intus, quantum ad membra gene-
rativa, quod in mafcuio.
i. Subjungit deinde aliud fun-
damentum, omni etiam, ut arbi-
tratur, exceptione majus, & in fen-
iu fundatum, quia, ut ip.fe. vidit, &
omnes Anatomici teftantur, va(a
& teftes ipfos effe femine plenos,
humoris fcilicet eradi, albi, vifeofi,
qualis eft feminis cdftitutio. Qua-
hanc effe certidimam de-
-Te*putat
monftrationem , quia cognitio
ienfitiva eft omni alia certior, imo
dicit Ariftoteles, demonftrationes
ede-firmas & certas ,
quando con-.
* cordanc

Google
i. *.


r DE S EMINEO M7f
coTclant fenfetis, un de non debet
negari illud quod fenfeis reddit
manifeftum , iyfi ab illis qui ca-
rent fenfu. p :

, .
*

fe-
3. Addit praeterea Galenus
-minamun coitu emittere femen,
-ut mafeulus, qifod probat ex firni-
li delegatione quam habet 6c ,

fundamentum etiam afluunt ex

fenfetis: non ignoratur enim fe-
minas in coitu voluptuofe fe ha-
bere & excirari in ipfis volupta-
tem eo modo quo etiam in ma-
,

fculis, cum femen emittunt nafci-

tur enim iHa voluptas ex conca&U

feminis transcurrentis, & fefe per
illas partes moventis :ii igitur idem
in femina contingit, quod in ma-
fculo , quantum ad banc volupta-
tem oportet feminam fimiliter
,

ejacularifemen, ut mafeulus.
4. Adjungitur fenfeta confir-
matio; ad hoc enim ut concipia-
tur fetus femen debet in utero
,

detineri cum igitur feminae fic

;

ejiciunt,

Digitized by Google
 :

r*
*

176 Cremoninvs
ejiciunti ut profluat extra uterum,
i
' *

quod contigifTe fignificatur, cum

multum hume&antur, tunc ob-
fervatum eft quod no concipiunt:
cum vero emittunt quidem, fcd in
ipfo utero, ita ut extra non pro-
4
fluat, tunc certum eft ipfas conci-
I. pere : Re igitur fic flante, fignifi-
i* t

i catur, ipfas habere aliquid quod

f 1
r
emittant hora coitus, & quod fa-
V,
ciat ad conceptionem, quod qui-
h dem nihil efl aliud quam habere
V* \ femen, & illud emittere. >
N

j. Succedit fundamentum, quod

i

*& femen fbeminarum habeat vim

a&ivam, depromptum ex fimili-
tudine natorum > qui aliquando
funt flmiles patri, aliquando ma-
tri, ex quo fic neftit argumentum,

quod recentiores magni faciunt.

Similitudo quae in natis repentur,
tam ad patrem quam matrem,
debet evenire propter aliquod
commune principium, & patri &
macri : tria autem funt quae ad hoc
t
concur-

d
 DE S EMINE.
I77
concurrere poliunt, nimirum vis
a&iva feminis & femen ipfum ,
>

. fanguis menftruus, & locus in cjuo

debet fieri conceptus : ex iis au-
tem locus eft proprius fcemin^
8c (anguis item menftruus quare
hasc duo non poliunt efie cauda
aflimilationis foetus patri & ma-
tri : relinquitur igitur ut talis fimi-
litudo proveniat ratione feminis
operantis, quia Agens eft id quod
dominatur operationi, & rei qu<e
fitj oportet igitur hanc communi-
tatis rationem nafci >
quia fimul
communicent mas & foemina, in<
eo quod uterque femen habeat
virtutis adi vx.
6, Adjungit exemplum caftra-
torum, quieftbeminantur & red-
duntur propemodum inepti ge-
nerationi, eo quod ablatisinftru-
mentis ad femen facientibus au- ,

feratur ab eis magna vis & adeo ,

refrigerentur, ut non videantur

amplius mares, nec appetant, coi-
M
uimj>
 17 $ ClttfMONltfVS
itum, ut antea, quddnonefttan-
tum didere in mafculis, fed etiam
in feminis, fi caftran-tur
,
Quem-
admodum Galenus conti-
refert
gifle circa fiiesfemmas, quae alibi
confuetae erant caftrari, & poft ca-
ftrationem , non appetebant fo-
lum coitumj fed ab ipfo abhorre-
bant , ex quo reddebantur pin-
guiores & fuaviores ad vefcen-
dum ex quibus colligit Galenus.
:

Quod fi operatio ipfa in*venisfe-

men facientibus eft zequalis con-
ditionis in mafculo & femina,
oportet in utroque e.fle femen
ejufdem facultatis,' & eodem mo-
do fe habens, quocirca tam in fe-
mine femin$ quam maris-erit vir-
tus afliva.
7.Vtrumque etiam femen prae- *

bere materiam oftendit idem Ga-

lenus evidentiflimo argumento,

interrogando ipfum Arrftotelemi

quafinon poflit refpondererait-
que non efTe dubium VeiiaS^ neT-
VOSs '

Digitized by Google
 de. Semine. 17$-
vos arterias , e(Te in corpore
principalia inftrumenta pro ani-
ma, & pro vit*e confervatione at :

fi femen non probet maceriam ad

hsec facienda , ex qua tandem

erunt? nota fiquidem eft iftoriun

conftitutio, & fi confideremus fe-

men craffum, vifcofum, eft mate-

riaomnino proportionata adhax
facienda, qu# habent hanc natu-
ram> & funt alba> ut femen eft al-
bum. Velle autem illa facere ex
(anguine,omnino repugnat, quia
fanguis non eft proportionatus il-
lorum fubftanti#: ifta enim fi de-
perdantur, non pofluntinftaura-
rii caro vero deperdita reftauratur,
quiafit ex fanguine qui femper ad-
eft: quare vel ifta fiunt ex fangui-
ne, vel femen materiampra:bet
illis faciendis ridiculum autem
:

eft afterere quod fiant ex ftrngui-

ne ergo oportet dicere femen
, ,

prarbere illis materiam. Quod fi

aliquis veht contendere vimafti-
M z vam


1S0 CJUMOtiltfVS
vam (eminis transmutare mate-
riam (anguineam ad lalem confli-
tutionem, qualis requiritur pro il-
lis generandis* is faciet naturam

ineptam & fruftra operautem:

cum enim habeat materiam ido-
neam jam praeparatam, illam ab-
jiceret & vellet aliam, quaeremo-
tiffima eft , difponere ad id , ad
quod eft inepta, quocircanon po-
teft negari quin partes (quas
_i(be

ideo etiam fpermaticac appellan-

tur) ex femine materialiter pro-
ficifcantur.
8. Tan dem vertitur ad Ariflo-
telem tali interrogatione : G cor-
pulentia feminis non
prxbeat fe

tanquam materia aliquarum par-

tium in conftitutione foetus, quid
de illa agetur f & quoniam dixit
Arifloteles hanc corpulentiam
foetu perfe&o, evane(cere,in fpiri-
tum converiam , ideo refpondet
Galenus, hoc non efTe re&e di-
dum, nec Ariflotele dignum, cum
non

Digitizec gle
 de Semine. i8c
non poflith^c fieri, quin in utero
dolores percipiantur, qui tamen
non fentiuntur, fied perfe&o foetu,
omnia tranquilla remanent. At-
que hxc fiuift de quibus nunc cfifc

differendum: fi enim fiunt aliqua

alia, ( ut plurima dicit Galenus

fiemper digrediendo )
quas requi-
rant pro noftro propofito aliquam
explicationem , hsc confidera-
buntur in explicatione Averrois,
qui & omnia Galeni
ipfe attingit
dit>a, &ea confideratj nmrcvero
de ifhs fiindamentis, qute, ut vide-
tis, fiunt oppofifiones, contra Ari-
ftotelem, accurate eft dicendum.

*' \

Dicta-

 *
r% *
* - - *
*
1 * MV
P-I CT4 TVM Q.V
rW'
IN TVM. s . m.
,
J

Solvuntur quatitor Galeni ratio-

' i nes: Et docetur + quomodo fx*
mina habere pofsfnt. organa fe-
i' minaria &
in quemufum:
j

,
quomodo fenfus pofsint decipi:
' unde feminis delegatiofit i &a
qua caufa fiant cAttrata frigi-
r diores.' ... -v .

C Ohliderada fiihtpropofitapro
Galeni bpimone, &refolv$rt-
dum pro opportunitate quicquid
in illis eft cohtra Philofophum.
Primum fundamentum
jgitui*
erat,ftmpto argumento ab omni-
bus (eminariis inftrumentis, quse
per anatomen infoeminaconlpi-
ciuntur, & Argumenta-
talis erat
tio : habet fcemina omnia orga-
na leminaria ergo habet illorum
,

ufum, quare habet etiam femen.

Circa quod primo conlideroh^nc
confequentiam, habeforgana, er-
go habet & ufum; dupliciter enim
poteft
 de Semine. i3$,

poteft intelligi illud) habere orga-

na, materialiter fcilicet (ut utamur
terminisfcoiarum^v.elformaliten
fi Accipiatur materialiter, non va-
let confequentia, quia poteft efle
- ut aliquod animal habeat organa
omnia generativa, & tamen non
fit generativum. quemadmodum
mulus & mula: habent enim or-
gana omnia generativa, neque ta-
men incumbunt generationi, pro
confcrvatione fpeciei ,:quod fi ali-
quando mula peperit, illud eft ac-
cidentale, & fi alicubi mula; gene-
rant , illud contingit propterca.
quod in ijla regione magis calore
abundant , neque tamen propter
illorum concubitum fit conferva-
tio fpeciei, qua; fit per equam Sc
afinum. Sed ulterius, cum habea-
mus mures ortos ex putredine &
genitosexfeminej qui funt orti ex
putredine, omnia habent qua; et-
tiam habent alii, non tamen ge-
nerant aft fpeciei confervationem,
M 4 fed
IS4 CUBMOtUNVS
fed fi aliquid generans, illud eft <K-
verfe fpeciei, &
in ipfo poftea ge-
neratio terminatur: habent tamen
organa, quatenus habent partes
fic firmatas & figuratas, ut habenc
etiam mures, qui funt genera -
alii

tivi, & hoc eft habere materialiter

illas panes non autem formaliter,
eadem facultate prxditas,
fcilicet
& ad idem opus fa&as fimiliterac
fe habet de oculo* mortui, qui ma-
idem ac in vivo, fed'
terialiter eft
non videt quia non habet eandem
formam.Si igiturintelligatur con-
fequentiainhuncfenfum, non va-
let, habent organa, ergo&ufum,
ut mafculi : fi vero intclligatur fe-
cundo modo, nempe formaliter,
runc eft petitio principii quia ha-
bere illa formaliter, non eft aliter
quam habere illa ad eunde ufum,
& prasdita tali facultate, quod qui-
dem Anatomicus per infye&iio*.
nem noh poteft videre. Sed pfa^
terea non eft vet am quod habeant
eadem
 D SEMINE. *l3f
eadem organa* praeterquam enim
quod illi teftes appellati) non funt
teftes, ut dicetur, deeft in foemi-
nis principiumfeminis * quod eft
cor ita calidum *,ut fupra di&um
eft : & quamvis Galenus velit fe-
men fieri in teftibus, quod eft re-
probatum infermone De Princi-
patu membrorum, non tamen po-
teft negare, concurrere etiam cor-
dis calorem , cum fuis principiis,
quia cor eft principium vira:, &
vita eft communis generatione,
& omnibus aliis facilitatibus, nifi

enim vivant, nihil agent. Viden-

dendum modo utrum poflimus
invenire ufum iftarum partium fic

formatarum, in qUo< licet dicturi

iimus contra omnes Anitomicos,
nihilominus bonumerit ha:c dice-
re, ut res poftea attentius confide-
retutv Primo igitur illi qui dicun-
tur teftes, funt glandulae acf feci-
piertdam humiditacem qua ahun-
dare debet^teips, &ad lecipie^1
M ^
dain-
 ,

186 CR^MjO^lNVrS
da inftrumexua ,
quibusfemen
(quod, dicimus languinem men-
ftwumi) expurgetur.; funtpqftea.
;

alia vaia de quibu^e^afte Anato-

mici qua^etiam^utdicunt;) in ve- ;

niuntur repletabumiditate., quod >

dl maxime rationabile : Si enim

Natura, fecit glandulas in multis
corporis partibus,. etiam in ingui-
nibus,, propter vafa genitalia,, ad,
opus iliud quod diximus r nutlto ,

magis 'debuit facere in^tero, qui

maximam partem in generatione
obtinet,Rem igitur totamiie con-
fiderate Uterus /debet foetum,
.

continere quare debet Urvari

,,

module,onfiftentiae, debetexten- v
dilitari.i quoniam fetus, in t

ipio crefet; ad magnam molem *

debet denique, roborarii, ;je dif- ;

rumpatur,, fem
iocrcmentiQ^ &
omnino ne patiatur, debdfetus im
toto tepore prajgnationisj^tideQ:
dicurit Anatomici fe repetife ute-
rum dilatatum m ptgftantibju i
*
*-b' qui
K
 *-
is fe SfcMtfrt fsy
qui tamen faftus erat crafiior, cum
extentione dilatatione debefet
potilis atteMdtf r Hsee autem tria
ftinic maxime neceiraria, & nili

Natura hfr proVidi flet i eflet im-

provida r c(tiar e:
dico ego > iffas

gla n dulatfhnroidi ta^em lervan tes,

*& illa vafa h&miditdtis-plenas
hunc ufuril a Natura effeia&a & :

quo^ ipfi dicunt tepefiti in illis*

humiditatem crafiam & vifcofatii,
quarti maXifne aftidet hoftto di-
fto, qura ad faciendam illam in-
crafiationbrtl 8i extenfionem, re-
quiritur talis humidita$ qlia: fit

crafla & vifcofa *

ut pollimus jure
merito dicere fi hc inftrumertta
habeant tlfUm maxime neceffa*-
rium,& maxime tamen remotum
agenetatione feminis non bene ,

ex ipfi$ deduci argumetum.Quod

foemin* habeant femen *
Quod
volui dixifib) ut cogitetis de hoc
ufu, & aliis cogitandum trada-
tis.

i Suc-
188 Cremoninvs
Succeditmodo aliud fundamen-
tum ex fenfu, in quo putat Gale-
nus fe viftoriam obtinuilTe, dicit
enim* vifem a fe multoties hanc
humiditatein albam > craflam &
vifcofam, quatiunt qualitates fe-
minis, quod fi hoc dicit,
fenfys
certe caret fenfu qui hoc negat. J

Nos vero ippraefentiarum erimus

x eorum numero qui hoc ne-
gant: quare ad memoriam revo-
cate qua: habuimus ,tradantesd
fe n fi bus: fenfus enim vides exem-
pli gratia albedinem multam in
>

cacumine montis, non poteft du-

bitare quod illic fit albedo, quia
fenfus non .decipitur circa pro-

p#rium obje&um : fed utrum fit al-

bedo nivis, aut nubium Solis ra-

diis illuftratarum , in hoc decipi-
tur, & poflunt efTe nubes, qua: ju-
dicabuntur tamen efTe ni#: pari
modo fenfus videt albedinem, vif-
cofitatem, fentic &
crafiitiem fed :

dicere quod .iftis fubje&a fit ma-

 :

oeSemine' 189
teria feminishoc requirit altio-
rem indaginem,unde fi argumen-
taretur Galenus a fenfibilibus, cir.
ca rem fenfibilem, tolerari pofTet*
fed argumentatura fenfibilibusad
rem non fenfibilem ,
quas eft fub-
ftantia feminis; quare vel deeipi-
turjvel vult alios decipererfubftan-
tia enim feminis confiftitin vi ge-
ncrativa 1 & concofrione
in tali
ejus quod vim illam habet, quas
quidem^ fenfu non percipiuntur.
Hoc etiam unum volo adjicere,
quod Galenum fupponere fe-
eft,
men efie vifeofum, de qua re ego
quidem non feci experimentum ,

fed ex ratione non parum dubito

nam vifeofum eft trahibile,habens
humiditatem ad hoc facientem,
quas quidem eft aquea $ femen ve-
ro, licet aqueum, efttamerf a
fit

pnedominio aereum: quare nivi

ipfumaftimilant&fpuma:, nefeio
igiturutrum bene ex vifeofitate
poffimus arguere feminisnaturam
 CR6^10NlN;VS
efle vifcofgmx quia noo videntur
vilcofi a pradominio aerea : ha-
bebit potiusientorem, qui tamen
non eft vifcidftas.

A rgumentflbatur pra:terea Ga-

lenus, itifemine fceminino e ile
vim aftivam ex fiip jli delegatio-
,

ne concubitus *in maculo & fce- -

mina fed non minus invalide

,

quam iupra : nara t^lis deleda-

tio fit per cpmmptionem illius*

humidi ratis circa^^spartef f unde

fit t^dam titiljatio. allatra parr
tium i ex qua excitatur fenfus ita

jttcpndus : titftlatipnemvero focer

te<jQmnftptipneip >^ exper^ur ip
pueris quorum partem aliquam
Adigitis ridUe.i?aus^atim^XM|tnt
fk m r>Tum prprumpunrquare :

11,0 n fplu ex femine poteft prpvcr

fiire dejerant) , fed suanfi yc pr,Or

venit in fcrinmis, ex tali humidi-
rtatp fefe movente cujus rei fi-
>

Q um eft quod inuk* emittunt

talem kumidftat era t &towe raa-
defcunc
 de Semine." i<ji

defcunt in illis partibus, & ifbe ( uc

ego arbirror) majori cum dele-

'dation-e concumbunt & etiam in
hominibus manifeftum, in.quibus
fit commotio talium humidita-
tum ,
praeter feminis ejedionem.
Quare niliilmirum etiam in foe-
minis accidere deledationem abf-
ejue feminis emiflione quas qui- ,

dem dicebat Ariftoteles habe

re {imilitudinem cum pueris, &
effe de pueris, ut de foeminis.
Adducebat etiam animalia ca-
ftrata, quas amiferunt vafa defer-
vientia huic voluptati quas eft in
coitu, non amplius appetere coi*
tum , & fieri pinguia , frigidiora $

atque mafculosevadere propemo-

dum effeminatos deducebatquej

rationem ad tefticulos in quibus

femen generaretur, & qui provide
praediti eilentmulta caliditate >
qua carerent qui edent exfedii
ideoque frigefierent. Nos vero
hic tantum dicimus, quod ratio,
etir

V
 X?! CREMPNIKVS
cur mafcuK pinguefcant effcemi-
nenturve, non eftalia, nili quod
Natura vertit in aliud iftud excre-
mentum quod ad genitalia tranf-
mittebat ; &
quoniam pingue-
do habet quandam proportio-
nem cum illo Etenim eft etiam
,

excrementum fanguinis conco-

fti , ideo tranfit illud excreraen-
lumin pinguedinem, atque ideo
animalia Eunt pinguiora, ideoque
etiam poftea refrigerantur ,
quia
ficuti parum pinguedinis fovet ca-
lorem languinis,ita & multum op-
. .primic, adeo ut ad mortem nimia
pinguedo deducat ratio igitur
non eft tribuenda femini: led ii

in fceminis locus ad quem excre-

menta praedi&a affluunt quovis
modo impediatur, illa debent alio
confluere, unde & lfbe fient pin-
guiores, frigidiores& coitum non
apperentes, quia ille appetitus na-
fcitur ex prompeitudine ad ipfum,
quam calor facit. Adjungi te etiam
quod
 E>E S EM IN E. ,

quod ad hanc coitus dele&atio-

nem concurj^Mnaginatio, ut co-
gnolcimus, magis oblecta-
mur cum amafiis concumbentes r
Quocirca cum debilitatis illis par-
tibus , etiam imaginatio non ad
illas convertatur, fit ut coitus non
amplius ita defideretur Atque ;

hoc modo folveda funt argumenta

quibus Galenus probare conatur
fceminas habere femen.
Solvendum modo quod dicit
de fimilitudine natorum ad pro-i ,

bandum femen illud obtinere vim-

efficacem, &
declarandum ut fi-
militudo proveniat, quodfacitA-
rifloteles mirabilitefr,& mirum cft
Galenum non vidifife, qui
illum
reprehendit alios, tanquam non
Peripateticos, quod totum Anfto- .

telemnon viderint.
.

1
N Sb*-
J*4 C REfcfc-ONlN V S
Sextvm Dictatvm,
Eejpondetur reliqlf^Saleni Obje
cHontbus : Et docetur quare li-
beri aliquando patri > aliquan ->
jfor fimiles : unde ve--
fiAy arterU, nervi, confor-
mentur : quomodofemen diffb lu-
tum , verfumque in fyiritum
dolorem non excitet.

T> Efolvendum eft igitur argu-

mentum du&um a iimilitudi-
ne natorum, quae requirit, ut di-*
ck Galenus.commune principium
in matculo & femina, quando-
quidem modo patri, modo matri,
proles aflimilatur. Probat autem
Galenus non poffe efle commune
aliquid quod (it caufa hujus, prae-
ter femen, virtutis a&ivae, in utro-
que* & hoc male, requiriturenim
communicatio in caula reipe&u
iftius aflimilationis : atqui non po-
teft efle major quam ilia quse ha-
betur > dum mafculus habet vim
efFc-


de Semine
cffe&ivam, & foemin a praebet
A
ma-
teriam. Communicatio vero in
hoc confiftit, quod uterque prae-'
bet principium eflentiale ad ta-

lem generationem & quidem

principium Eflentiale fle natura
*
conjun&um, ut non poflit fepara-
ri: neque enim fine efficiente fiet
foetus, neque efficiens faciet fine
materia unde fatis evidens eft >
:

quid fit dicendum de hoc com-

muni principio major quippe eft
:

hoc pafto communitas, quam ut

dicit Galenus, qifte duo efficientia
numero diftin&a quorum unum ,

non continet aliud, vix poflunt ha-

bere ullam communitatem. Gum
igitur quaerit Galenus principium
commune facienda: hujus fimili-
tudinis, refpondendum illud con-
fiftefe in hoc, in quo communita-
tem mas & faemina praeberent
r fcilicet in Eflenriali principio

qualiter reqmfito ad faciendam

,
*

fatus generationem. Similitudo

N- i- vero
 ,
.
.

CfcEMONTNY*
vero & illiuscaufa, modo efl de-
claranda de qua poftea poteritis
,

videre Ariftotelem, libro 4. de ge-

nerat. Animal, cap. $. Ubi totam
hanc rem egregie difcutit, & fi
Galenus , qui alios accufat quod
totum Ariftotelem non viderint
vidifTet locum, forte melius fui
fet locutus.Pro declaratione igi-
tur duo accipimus, quas funt etiam
in Ariftotele. Unum eft,quod fan-
guis menftruus, quem prasbet fbe-
mina , non efl quilibet fanguis
menftruus , fed efl talis fic conco-
ctus , & fic fe habens determinate,
ad generandum ex Ariftotele.
,

capite cjfato. quoties enim ex*

crementuta feminale bene con-
coclum in menftruis eft motus .

magis agit pro fua forma $ cum

igitur res ita fe habeat, ifte fanguis ;

habet vim determinatam,, ad ta-

lem generationem , & quantum
eftdefe,magisadfceminam,quam
ad mafcuium Similiter femen .

. mafculi
 de Semine. 1*7
mafculieft excrementum ultimi
alimenti, beneconco&um, quod
habet vim aftivam ad generan-
dum) & quantum eft de fe, przci-
pue mafculum. Ambo autem ifta
fune corpora, & debet inter ipla
efle a&io &paflio, ratione quali-
tatum corporearum, praecipue ve-
ro caloris & in hac pugna a&io-
,

nis & paftionis, poteft unuquodq;

Sc vincere & vinci
quod intelligi-
,

tur tamen, non excedendo pro-

portionem ad id quod intenditur
generandum. Alterum vero acci-
piendum eft, quod in femine ma-
ris debet efle virtusut& in men-
ftruo, quae comple&atur totum
opus quod debet fieri : Debet igi-
tur fieri animal , quia homo eft
animal debet
.*
fieri homo, quia eft
id quod intenditur : debet fieri

mafculus aut foemina , & infuper

debet fieri hic talis mafculus , aut
hazc talis foemina : quare in iftis
feminibus propofitis , oportet in-
N 3
venire

1
 ,

- CRfiMaNlNVS
venire virtutes, ad haec omnia : &
quidem ex iftisquaedam funt fim-
.pliciter neceflaria, immutabilia,
.ut homo & animal non enim fiet
:

.generatio in fpecie humana nifi ,

fiat animal & homo alia autem

:

.duo funt & ipfa naturalia , fed va-

jiabilia, & unum magis tntrinfe-
cum, magis extrinfecum.
aliud
Oportet enim in natura efle maf-
oulum & fceminam , ied hoc eft
cum quadam varietate, quia mo-
do generatur mafculus modo ,

ioemina & hoc eft ab intrin-

feco magis Eflentiali , quia non
poteft efle Ipecies fine illis : tan-
dem debet efTe virtus quae relpi-
ciat individuadonem , quae qui-
dem individuauo , quanturfl ad
illa quae funt principia individua-
tionis talis,habet rationem ma-
gis extrinfeei: Individuum enim
confiat ex .multis accidentibus
; quae in alio talia efle non pof-
iimt , & ex hoc edam defcri-
* < *-
t bunc

by Google


t> e Semine. 199

fcunt ifidiriduatioflem . Oportet
igitur etiam iq femine haberi vir-
tutes , quantum ad illam virtu-
tem quippe generathii mafeu-
Ium vel feminam > & virtutem
generandi tale individuunumodo
igitur liantibus his Virtutibus , po-
tell fieri quod aliquis mafculus
vincat ,quantum ad virtutem in-
divtdualem foeminse/ed quantum
ad virtuteib mafculi & feminas,
vincatur a femina, & fic nafca-
tur femina fimiiis patri, vel con-
trai fi contrariam in virtutibus
accidat jquod fi vincat femina
,

.quantum ad rabonem feminei-

tatis, & etiam quantum ad ratio-

43 em individuitatis , nafcetur fe-

minina fimiiis matri* & ne omnia
perlequamur, pro varia vi&oria
.feminum fit variatio, in iftisfimilt-
tudimbus quemadmodum etiam
,

in generatione maris & feminas:

;

In familiis obfervabimus fieri per

dongara feriem aflimilationem
. N 4 nato-
ioo Gmmohinvs
natorum patribus, propterea quod
in illa familia erit in his virtutibus
continua fucceffio per aliquod te-
pus,cu fetnper unum cx aliogene-
retur; tandemquepoftea (ut fit de
tomnibus contingetibusjres muta-
tur, & dicitur illa familia redama ad
meftruofitatcm, quia non amplius
in nepotibus fervatur tenor fuoru.
Ad autem omnia facienda
haec
praecipue concurrit calor, qui pro
gradus fui varietate, incommis,
tione , cum aliis qualitatibus facit
hanc varietatem quam diximus, &
quas eft evidens, modo aliquis be-
ne obfervet. Sic igitur refpondeo-
dum de fimilitudine, nempe, quod
licetfbemina habeat folam mate-
riam, nihilominus etiam in mate-
ria hae virtutes reperiuntur , prout
magis aut minus refiftit virtuti
a&ivas ipfius maris, & prout habet
vim in hac refiftentia dominandi
ipfioperationi : 3c in his etiam ha-
i>emus cur mas , ii eft folum a&i-
1
.vu*>

Digilized by Googlc
 de Semine. tot
vus, non generet femper marem
non enim eft omnino femen ma-
ris dominus in actione r ied viden-
dus Ariftoteles, apud quem haec
l
dilfufius habentur. /
*

Succedit argumentum ,'quod

(emina debeant fcoacurrere > ut
nutesia, propter generationem
aliquarum partium nervorum,
arteriaru, venarum Scc. Ad quod
(blvcndum , primum hoc Jjcen-
dum eft, quod in menftruo, cum
(it materia, neceftario eft in po-
tentia ad omnes iftas partes; & po-
. tam a Galeno, an concedat femen
cfFe excaementum ultimi alimen-
ti; hoc vero non negabit, quoniam

eft evidens; modo petam, utrum

ultimum alimentum quod eft
(anguis, habeat in fe potentiam
nutriendi omnes partes corporis
nec credo negaturum : at fi debet
omnes oportet ut poflit
nutrire ,

transmutari in omnes i quocirca

illius excrementum, quod eft fe*

. , N ;
mcn

Google
fcat Cm Wonisvs
men, debet habere ab illo virtu-

tem arreptam, & cfletale, utpof*

jfit generare omnes parces ac pro-
inde. etiam matpria & (anguis
menftruus* quem praebet fqemina
'cum fit hujufmodi excrementum*
fic conco&ijm, & habens princi-
pium feminale, debet eiT^in po-
tentia , ut transmutetur a virtute
feminis in has omnes partes; quo-
circa non eft neceilarium inquire-
re alias materias: fruftra enim fit
per plura quod poteft fieri per
,

pauciora. Et quod in oppofitum

adducebat Galenus* naturam fru-
ftra fa&ura, vertitur contra lpfum,
.quia ex (bla menftrua materia
fi

rfeminali hoc poteft natura facere*

fruftra aliud quaerit. Videtur* opi-
nor, Galenus putare, naturam fa-
cere ut faciunt fabri, dum mate-
riam fa<ftam affumunt, & in ea ad-
jungunt id quod volunt; dicit enim
quod materia fpermatica eft apta
au extendatur & perforetur ad fa-
- -"u ; /, cienda
 DE S EMI NE. lOJ
cienda vafa: fed naturalionfic fa-
cit, fimul enim dilponit fibi mate-

riam ex qua debet rem facere, &

continuo inducit rudimenta for-
mas ad quam tendit, & hoc opti-
me fiet a femine maris circa men-
ftruum foemina:: nam fegregando
partes ficciores abhumidioribus,
fimul conftituit omnia qua: requi-
runtur; at opus quod intenditur
eft heterogeneum , quare debet
habere materiam potentia hete-
xogeneam, alioqui non erit mate-
ria naturaliter ordinata ad forma
quas intenditur, qua: eft forma he-
terogenea; Imo hoc libet adjun-
gere , quod re ita fe habente ut
Galenus dicit nulla eft materia ad
forma foetus proportionata : nam
forma una, quae ideo reipicit
eft

unam materiam & eft forma he-

terogenea, quae fimul nec in ma-
teria feminali maris, nec in men-
ftruo, tota continetur quare ha-
:

bendo tres materias, nullam habet

, ; mate-
i&4 Cremoninys .

materiam proportionatam.
(ibi

Quod addit Galenus fignum efle

materiam nervorum & venarum
efle diftin&am a materia camis,
quod caro regeneretur, ifte vero
partes minime, eft ridiculum; quia
etiam cupreffiis recifa, nunquam
revireficit :
fecurim indignata Cu-
prejftu > inquit Poeta : alia: vero
arbores multa: revirefcuntj quare
hoc nafeitur ex ficcitate & humi-
ditatej partes fiquidem ficca: noa
regenerantur, humida: vero maxi-
me unde in pueris videmus aliqua
;

fieri, quantum ad hanc regenera-

tionem, qua: in fenibus non fiunt,

quod enim in illis fit, propter hu-
miditatem, non fit in fenibus pro-
pter ficcitatem, & de hac re habe-
tis exempla apud feriptores.

Supereft poftremum , in quo

Galenus interrogat, quid fiat de
corpulentia feminis ; nam quod
Ariftoteles refpondet cap. li-

bro a.de generatione Animalium,

 } ,

DI SlMlKE. '
tOf
Lis verbis 5 femen dijfolvitur, 'imr-
fumque in Jptritum evanefcit il-
le impugnat propterea quod hoc
non fieret fine multo dolore, quia
extenderetur uterus, & ita dolore
afficeretur, verum ego audivi fae-
pius, circa partum in mulieribus
effe multos dolores; legi etiam di- (

ttum primae mulieri, In dolore pa-

ries : non tamen dico quod fiat
propter iftam corpulefcentiam e-
vanefcentem : efto enim locus-
veritati : fed quod dico illud eft 5

Quae a natura fiunt naturaliter,

non fune dolorifica , fic fudores
fymptomatici funt cum dolore
critici fine dolore, & fic quando
excrementa naturaliter excernun-
tur, non inferunt dolorem , fed
quando praeter naturam, quare fi
hoc quod dicit Ariftoteles eft a
natura fa&um, non debet effe do-
lorofum. Adjungitur, quod (piri,
tus ille in quem corpulentia ver-
titur, non eft tantae molis ut debeat
grava-
lot CremontNvs
grdlare & opprimere quia /emi- >

exiguum.
nis corpulentia eft quid
Demum addite quod, doceba-
mus & teftantur praeclari Anato-
,

mici, uterus incraflatur ita, ut non

poflit ab exiguo fpiritu na/cente
aereo extendi, ut illa extenfio pa-
riat dolorem.

Septimvm et Ultimym
Dic tat vm.
,

Jldferuntur quadam minoris mo-

A
mentipro riHotelt argumenta:
Inconveniens ejfe fxminam fe-
men &fanguinem prebere. Foe-
. minas voce pueris
pilts
fimi- ejfe

& aliquandofine voluptate

les,

concipere: figna eas femennon

habere, foetninam mare imper -
ftftum ejfe fr quofenfu,'fi fit.
mina femen haberet nihil impe-
dire quominus fila poffit conct-
- pere. Cum Adverfaeiorum re -
fionfionibue % & rejfonfionum
foluttonibus.

Super-
 1
de Semine. *
20?
CUperfunt modo cofidcranda? ra-
ptiones quas adducunt adverfarii
pro Ariftotele, & refolvunti Harif
una eft, quod fitabfurdum exifti-
mare, fieri a foemiria duplex ex-
crementum, feminis fcilicet, &
fanguinis fuperflui : ad quairi re-
fpondentipfi, nullum efle abfur-
dum ,
propterea quod non fit illa

duplex fecretio, feminis fcilicet &

fanguinisjfimul & femel$fed fecer-
nitur femen in coitu, &in conce-
ptu fecernitur fanguis poft pri-
mam partium ipermaticarum di-
fcretionem. Nos veto primo con-
fiderabimus fundamentum Arifto-
telis, deinde Refponfionem , fi
prius tamen monuerimus , quod
Ariftoteles in hoc non flatuic fun-
damentum nec difficultatis.pun-
,

tum conftituitdicetde hac rc ali-

quid dicar. Quantum autem in fe
eft , res ipfa fic declaranda venir.
Ifta duo excrementa , femen &
toeuis , funt excrementa utilia ,
effen-

Google
 :

108 CfcSMOtfTNYS
cflentialiter ordinata ad unam
formam unius viventis, unde pri-
mo quantum adhoc, inconve-
i

niens eft fieri in aliquo uno duo ,

efTentiaiiter ordinata ad unum

tantum & nefcio quomodo vo-
:

luit re/pondere: Oportet enim

fi unum eft faciendum , uniri ifta

duo, quare expe&abimusut illud

ipfi Deinde quomodo,

declarent.
ad faciendum femen requiritur Ur
lisjcalidirasfubftantialis, quia eft.

inftrumentum fubftantialiter fc,

habens $ fic ad faciendum etiam
roenftruum fanguinem, requiri-,
tur (imiliter caliditas fubftantialiS:
tali effe&ui proportionata ; prima
vero caliditas debet e fle major,
fecunda minor: fed item major.
& minor una altera , ut habeant
eflentialem diverfitatem , ad di-
verfa opera , ad quas eflentialiter
ordinantur . Quare dicant mo-
do ifti
,
quomodo in uno & co-i
dem principio poflinc efle iftas

dux

Digitized by Google
 D B S BMINE. 1O0
duae Caliditates, major una* mi.
nor altera , ita ut pofiGnt facere
ifta duo excrementa, qua: quii
ddh Eflentialiter intenduntur t

& Eflentialiter ordinantur pro

peratione Generationis; & cum
ipfis /atisfecerint boritom erit;
Quantum vero ad illorum refpon-
(ionem, obfervate primo, quod
Natura, quando incipit generare
ex aliqua materia , tota illa in
ceptio eft ordinata ad totum o*
pus, ufque in finem 5
quodita dei
claro. Quando incipit femen ho-
minis generationem ex menftruo
(anguine' illa prima alteratio non
;

eft ordinata ad vegetativam , li-

cet primo debeat fieri vegetati-
va; fed eft alteratio tal, qua: fit

ordinata ad foetum humanum >

&fimul, fuo ordine, totum com-

prehendit. Et licet in plantis fit
etiam ordinario virtutis femina-
lis ad partem naturalem , haec
,

tamen non eft qualis in homine#

O qui
%tO CfcEMONlNVS
cjuiaprima illa alteratio compre-
hendit folum vires omnes totius
vegetativae, n$c eft ullum agens
naturale quod pofiit facere , ut fa-
&a tali vegetativa , ulterior fiat

progrefTus ad fenfitivam aut ad

rationalAn, ita ut in principio, vir-
tute totum comprehedatur. Nunc
igitur cum dicunrifti,primofecer-
ni femen in coitu: deinde in con-
ceptu, fa&ajam diftributione par-
tium fpermaticarum fecem i fan-
guinem, ad carnem faciendam:
faciunt naturam fatuam, quia fi fa-
ffca diftin&fone partium fpermati-
carum, fanguis nonfecefneretur,
natura fruftra laboraflet : quod fi

quis dicat, tunc non fieri fastum,

nec ullum propterea fequi incon-
veniens, quia aliquando natura
impeditur operatio : Advertite
quod hoc poteft quidem efle in
uno individuo , fed quod in tota
fpecie locum habere poffit iftud
impedimentum , eft penitus ridi-
culum

Digitized by Google
 de Semine. m
culum quia in fpeciebus acciden-
>

tianon habentlocum & loquen-

do de fpeciebus perfectis, impof-
iibileeft illas non efle& conferva-
ri. Dixi perfeftis, propter illa quae
fponte fiunt, ex putredine file
-quibus alias er it dicendum,; fine
quibus poteft natura confiftere,
unde etiam vocantur , fpecies cef-
fabiles, quia non habent vim pro-
pagandi feipfas per generatio-
nem.
2. Subjungunt aliud Ariftotelis

fundamentum, nimirum mulieb-

res, voce, pilis, & aliis talibus efle,
fimiles pueris,eo tempore quo
non habent femen, &ex hoc di-
cunt Ariftotelem movere argu-
mentum. At primo vos admoneo
quod ifta dicuntur a philofopho,
pro lignis, & qui funt in illo verla-
t i, bene fciunt quod poft demon-

ftratidnes foiet adducere figna

,

certiora antiquorum, unde nihil

ovi fi etiam nunc ita procedat:
. 'Ot Vc-
att / Cremo Ni n vs
Verumramen ego faciam argu-
mentum quod poniturab iis : Eft
autem hujufmodi. (i fceminas toto
tempore fe habent in iis fignis nu-
meraris, quemadmodum fe ha-
bent pueri,eo fofum tempore quo
carent femine , oportet ipfas per-
petuo carere : fed ric foeminae fe
habent per totum tempus 3 Ergo
oportet ut femen nunquam ha-
beant. Ratio eft , quia femen fu-
perveniens pueris , facit, quan-
tum ad hasc, mutationem in iis,
quam nulla in foeminis videmus,
etiamfi fuperveniat tempus ,
quo
'ipfas aptas funt generationi. Ad
hoc vero argumentum relpon-
dent quod non. eft mirum in
,

pueris efle talem conftitutionem,

ut careant pilis , & aliis talibus

excrementis, quia eo tempore de-

bent augeri , unde totum quod
abfumeretur in hasc excrementa,
confumitur in auftionem: fed efto
hoc verum , nihil umen facit ad
tollcn-
 >
x>u Semine. jlij,

toHendum quod dixit Ariftote-

Ics: Etenim focmina: inillo tem-
pore debent augeri : at
pueritia:
cum pueris audis talia fuperve-
niant cur non Hc in ftrrainis con-
tingunt?
'i 5 Tertium Argumentum eft,
quod mulieres concipiunt ali-
quando fine voluptate & fine ap-
petitu unde volunt accipi quod
;
,

fignificeturnon habere femenjfe-

men enim exiens facit coitum de-
ledabilem ; fed hoc didum non
eft pro fundamento, quiaeftfo-
lum tanquam fignum , ut etiam,
fuperiora. Debetis autem vos re-
currere ad ea qua: jam diximus,
nempe > quod voluptas eft pro-
pter titillationem & humidita-
tem illam , de qua fupra didum
eft neque enim illa humiditas.
;

eft femen: Ec quoniam dicunt,

quod quando exit ab utero, non
fit conceptus
;
quando remanet
intus , fit conceptus ; habete hoc
. .. O |
in

Digitized by Google
214 Cremoninvs
in memoria. Quod quando exit
ab utero, fignificatur multa copia,
& cruditas materia? ,
quae eft indi-
cium, quod (anguis menftruus,qui
debet e(Te conco&us, ut ferviat
generationi , non eft ita difpofi-

tus: quando vero retinetur intus,

fignificat oppofitum, & laudabi-
lem efle uteri difpofitionem pro
generatione. Dicunt igitur ifti

pro folutione argumenti, quod

illae quae concipiunt fine volupta-
te, habent morbofum& male af-
fe&um uterum : fed experientia
eonftat, multas aliquando conci-
pere cum voluptate , etiamfi fit
per fe prave affe&us uterus: quod
ii dicant efte prave affe&um per
accidens, deberent hoc declarare.
. 4. Afferunt pro quarto funda-
mento quod fcemina eft mas im-
perfethis , & ftatim refpondent,
quod foemina in (pecie a?que per-r
fe&aeft, ut mas, quia habet ean-
dem elfentiam ut fitanimal ratio-
i O nate*
 * de Semine, j tif
sale,' mortale, quam etiam habet
nafculusj quod tamen di&um eft
praeter rem ; nam confideramus
narem & fceminam in ordine ad
generationem; in qua quidem ge-
neratione etiam Galenus fatetur
imperfe&e illam & habere quia
licet habeat femen , habet tamen
imperfe&um & infufficiens ad ge-
nerationem . Et cum Ariftoteles
inquit, foeminam effe marem im-
perfectum, non tam illud dicit in
ordine ad Ipeciem &
elTentialita*

tem, quam habet seque necella-

riam acipfe homo ; quam in ordi-*
ne adjgenerationem, ad quam li*
cet eflentialiter etiam concurrat;
nihilominus dicitur imperfeCte ad
illam fe habere, & non eadem ra-
tione quaipfemafculus, quia ei in>
cumbit onus portandi foetus, quod
eftqusedam imperfe&ioj & prat-*
tereafe habet- etiam ut mas im-
perfe&us, quoniam concurrit fo-
lum paffive* non aCfcivc.
\ O 4 j. Po*
*I 6 C It 1 M O NI Nf S *

f. Poftremu m
argumen tu (n t
quod veluc roajorismomenti pro-
ponunt, cft illud quod fi fremi
;
m
habet femen in quo cftvirtus adi-
va & pafliva, & habeat edam Jk n-
guinem menftruum quia eft ma-
teria foetus >>.& demum obrineat
locum, in quo foetus eftxondnen-
dus , impediat quominus de
nihil
fe poflit concipere quod tamen
,

nunquam videmus fuifiTe faftum.

Refpondent ipfi, femen foemina:
efle quam conveniat frigidius, ac-?
que adeo indigere auxilio $ & hanc
relponfionem volo corroborare
hac confideratione : Non efle vi-
delicetmirum, quod femen ha-
bens vim a&ivam,& edam habens
adjun&um paflivum non. poflit
tamen agere in paflivum, oii fi ex?
trinfecus aliquod auxilium confo-
quatur , quemadmodum cernitur
exempli gratia in ovo fubvenca-
neo, led pleno & perfe&o, nam ia
ipfo eft utraque virtus a&ivajfc
'~j paflivaj

{ GOOQ
 ,

"DESlMinS.^ 1&7
pa(Gva;Eft enim conceptus in quo
habetur & efficiens^ Sc materia: ta-
men illud ovum de Te non faciet
pullum.fed requiritur gallina,' qua:
incubando facit ut pullus genere-
tur. *Hunc igitur in* modum po-
tefieffe de femine fceminae quod
non poflit generare unifi adjuve-
tur a femine mari^fuperveniente,
Verumtamen licet hoc diftum vi-
deatur* habere quandam apparen-
tiam affert tamen fecum ab(ur-
,

ditatem magnam : nam fi fe ha-

bet femen maris ad femen fbemi-
B*>tanquam praebens fomentum,
& coitus eodem modo quo calor
gallinas in ovis, tunc femen maf*
culi nihil ageret ad generationem:
Gallina enim nihil facit eflentia-

liter, fedvis effe&iva in ovo reli-

dens, beneficio illius fomenti

fad^gotum opus : unde in cafu
propSI femen hominis nihil aliud
faccret^quam quod foveret femen
fxminx , CUi tunc inerit omnis
. n- 0*5 virtus
*i8r Crbmoninys
ircus generandi a&iva: at Hoc non
poteft efle qqia dicunt illud e fle
frigidius,quam ut poflit per (e ge-
nerare , quocirca non fuflicit fo-
mentum (ed neceflarium eft ali-
quid aliud. Quare vos reta .ita
accipite. Efto verum quod femen
foemime fit frigidius quam femen
mafculi, nihilominuseft necefla-
rium ut poflit agere ad cdeeptum
& ratio eft quia illius virtus fi, in
comparatione virtutis mafcula?, eft
minor, in comparatione fui pafli*
vi, quod eft (anguis corpulen-&
tia feminis, eft proportionata 3

alioqui non poflet efle in eodem

corpore, cum igk
fuo paflivo; fi

tur eft illi proportionata tantum

abeft-ut hajcnon poflit agere ad
conceptum faciendum , quinimo
fit omnino neceflarium ut agat i

fimul enim exiftentibus

paflivo proportionatis,& nfPloin-
terveniente impedimento, necef-
farium eft femper (equi a&ioncm.
4
V '
Atque
 *

DE S EMINE. Itp
Atque baec di&a fint quantum
ad illa quae in principio propofui-
mus; non 'enim omnia circa fe-
men dicenda propofita funt; fed
folum ifta quae de virtute a&iva &
pafliva Galenus objicit Ariftotelr.
Eft modo Averrois digreffio ex-
plicanda ,
quod* faciemus, Deo
dante, in principio ftudii futuri;
ubi etiam , fi confiderabitis , ple-
niorem explicationem illorum
quae attinent adiimilitudinem na
torum de qua , agit Ariftpteles de
generat, animal, cap. ejufdem 3.

capitis explicationem habebimus.

i j$

) 1 * 'Or*r
1
'
r ff
** * f
*
- .
* 4
,
. , ' .1 *

I
CALE-
-.ii

( *

. . * a

Digitized by Google
GALENI DE SEMINE
LIBRI D V O
, ,

I Joanne Bernardo Felician o

l .
Interprete, , .

Arcvmentvm Primi Libri,

Docetfubftantiam, & naturam fe-
minis, quo & quibus
aptum fit
inftrumentis id
ad animal formandum,

C A P. *.

Hippocratis, & AriHotelis diffen-

fio in facultate feminis dijudi-
canda.
f >1 tt-tyg*, ^tr fi, , ,t|r
\ . *

Vifnam eft ufus , & qua*

vis feminis ? nunquid
duorum principiorum,
materialis & effe&ivi,
ut Hippocrates exiftimabat, ra-
tionem fubit.? an alterius tantum
effe&ivi, ut Ariftotelis opinio eft,
qui licet principium motionisme-
fbuoabipfo inferri arbitraretur,
non tamen formari animal ex ipfo
 Liber PrIxMvs. ivi
concedebat? Efle profeCto confi-
deratione dignum videtur,ut tan-
torum virorum diflenfio exami-
netur neque id probabilibus ra-
,

tionibus, quibus pleriquej tam

medici quam philofophi dele- ,

ctantur, fed ex evidentibus,perque

evidentia demonftretur. Sed,quo-
niam ex uniufcujufque rei quxfita:
experientia etiam Ariftoteli vi-
.
dentur Tumenda: efTc ad demon-
ftrandum Tumptiones , primum
hoc accurate infpiciamus, utrum
foeminis praegnantibus futuris in-
tus remaneat Temen , an iimul ex-
-
cernatur.

V..
'
C A
.

P.

II.
* t
Triplex ratio , qua convinciturfe-
men contineri infoemimttfi con -
ceptura fint .

Ux
Q conlideratio tribus
primo atque
dis fieri poteft
evidentiflimo, quo ego fa:pe uTus
:
mo-

fum cum equas i canes afinas,

. boves.
 ;

a,ro Cremoninvs
quia prima illa alteratio compre-
hendit folum vires omnes totius
vegetativae, nec eft ullum agens
naturale quod podit facere , ut fa-
&a tali vegetativa, ulterior fiat
1

progreffus ad fenfitivam , aut ad

rationalan, ita ut in principiovir-
tute totum comprefaedatur. Nunc
igitur cum dicunt ifti, primo fecer-
ni femen in coitu: deinde in con-
ceptu, fa&a jam diftributione par-
tium fpermaticarum, fecem i fan-
guinem ad carnem faciendam

faciunt naturam fatuam, quia fi fa-

fta diftin&fone partium fpermati-
carum fanguis nonfecehieretur,
natura fruftra laboraflet : quod fi

quis dicat tunc non fieri foetum

nec ullum propterea fequi incon-
veniens quia aliquando naturas
impeditur operatio : Advertite
quod hoc poteft quidem efle in
uno individuo, fed quod in tota
fpecie locum habere poflit iftud
impedimentum, eft penitus ridi?
*
culum,

Digitized by Google
 de Semine.' nr
culum quia in fpeciebus acciden-
>

tianon habent locum & loquen-

do de fpeciebus perfe&is, impof-
iibile eft illas non efle & conierva-
ri. Dixi, perfeftis, propter illa quz
/ponte fiunt, ex putredine, (de
quibus alias erit dicendum,; fine
quibus poteft natura confiftere,
unde etiam vocantur fpecies cefi.
,

fabilesfquia non habent vim pro-

pagandi feipfas per generatio-
nem.
z. Subjungunt aliud Ariftotelis
fundamentum, nimirum mulie-
res, voce, pilis, & aliis talibus efle,
fimiles pueris, eotempore quo
non habent femen, &ex hoc di-
cunt Ariftotelem movere argu-
mentum. At primo vos admoneo
quod ifta dicuntur a philofopho,
pro (ignis, & qui funt in illo verfa-
ti,benefciunt quod poftdemon-
(Iratiftnes , folet adducere figna
certiora antiquorum, unde nihil

uovi fi etiam nunc ita procedat:

. Ot Vc-

Digitized by Google


2,!t , CREMONI
v
NVS *

Verumtamen ego faciam argu-

mentum quod poniturab iis: Eft
autem hujufmodi. fi feminae toto
tempore fe habent in iis fignis nu-
meratis quemadmodum (e ha-
bent pueri,eo fofum tempore quo
carent femine, oportet ipias per-
petuo carere : fed fic feminae fe
habent per totum tempus $ Ergo
oportet ut femen nunquam ha-
beant. Ratio eft quia femen fu-
,

peryeniens pueris facit, quan-

tum ad haec mutationem in iis
,

quam nulla in feminis videmus,

etiamfi fuperveniat tempus >
quo
'iplae aptae fune generationi. Ad
hoc vero argumentum refpon-
dent quod non. eft mirum in
,

pueris eite talem conftitutionem,

ut careant pilis , & aliis talibus
excrementis, quia eo tempore de-
bent augeri, unde totum quod
abfumeretur in haec excrementa,
confumitur in au&ionem: fed efto
hoc verum , nihil umen facit ad
tollcn-
 *de Semine. tij,
tollendum quod dixit Ariftote-
les: Etenim foemina: in illo tem-
pore pueritia: debent augeri at :

cum pueris audis talia fuperve-

niant , cur non fic in ftrrainis con-
tingunt?
, 3. Tertium Argumentum eft,
quod mulieres concipiunt ali-
quando fine voluptate & fine ap-
petitu; unde volunt accipi, quod
fignificeturnon habere femen;fe-
men enim exiens facit coitum de-
ledabilem ; fed hoc didum non
eft pro fundamento, quia eft fo-
lum tanquam fignum, ut etiam,
fuperiora. Debetis autem vos re-
currere ad ea qux jam diximus,
nempe quod voluptas eft pro-
,

pter titillationem & humidita-

tem illam > de qua fupra didum
eft ; neque enim illa humiditas
eft femen: Ec quoniam dicunt*,
quod quando exit ab utero non ,

fit conceptus 5 quando remanet

intus, fit conceptus; habete hoc

O |
i*
2 14 Cremoninvs
in memoria, Quod quando exit
ab utero, fignificatur multa copia,
& cruditas materia? ,
quae eft indi-
cium^uod fanguis menftruus,qui
debet effe conco&us, ut ferviat
generationi , non eft ita difpofi-

tus :
quando veto retinetur intus,
iignificat oppofitum, & laudabi-
lem efle uteri difpofitionem pro
generatione. Dicunt igitur ifti

pro folutione argumenti, quod

illa: qua: concipiunt line volupta-

te, habent morbofum & male af- (

feftum uterum: fed experienti!

conftat, multas aliquando conci-
pere cum voluptate, etiamfi fit

per fe prave affe&us uterus :

quod
ii dicant effe prave affe&um per
accidens, deberent hoc declarare*
. 4. Afferunt pro quarto funda-
mento quod foemina eft mas im-
perfe&us , & ftatim refpondentv
quod foemina in fpecie a?que per--,
fe&a eft, ut mas quia habet ean-
,

dem effentiam ut fitanimal ratio-

s

'
i O nate*

by Google
 de Semine. , tif
nale, morrale, quam etiamtabet
nafculusj quod tamen diChim eft
praeter rem nam confideramus
i

marem & fceminam in ordine ad

generationem; in qua quidem ge-
neratione etiam Galenus fatetur
imperfeCte illam fe habere ; quia
licet habeat femen , habet tamen
imperfe&um & infufficiens ad ge-
nerationem . Et cum Ariftoteles
inquit, fceminam effe marem im-
perfe&um, non tam illud dicit in
ordine ad fpeciem & eflentialita*
tem quam habet aeque necefli-
,

riam acipfe homo ; quam in ordi-

ne ad generationem, ad quam li*
cet eflentialiter etiam concurrat*
nihilominus dicitur imperfe&e ad
illam fe habere, & non eadem ra-
tione quaipfe mafculus, quia ei in-'
cumbit onus portandi foetus, quod
eft quaedam imperfectio; & prx~>
tereafe habet etiam ut mas im-
rfc&us, quoniam concurrit fo-

K n paffive, non aCfci vc,

i '
^ O 4 S'*
m
 6

>1 C&*MO N1NTS *

f. Poftremum argumentmtar
quod velut majoris momen pro-
ponunt, eft iUud; quod fi fasmint
habet femen in quo eft.virtus ati.
va & pafliva, & habeat etiam Jkn-
guinem menftruum quia eft ma-

teria foetus >.& demum obtineat

locum in quo foetus eft continen-
dus i nihil impediat quominus de
fe poftit quod tamen
concipere ,

nunquam videmus fuifte fa&um.

Refpondent ipii femen foeminas
,

efle quam conveniat frigidius, ac-i

que adeo indigere auxilio; & hanc
refponlionem volo corroborare
hac confideratione : Non efle vi-
delicet mirum quod femen
,
ha-
bens vim a&ivam,& etiam habens
adjun&um paflivum* nqn poflit
tamen agere in paflivum, aiifi ex?
trinfecus aliquod auxilium confe-
quatur , quemadmodum cernitur,
exempli gratia, in ovo fubventa-
neo, fed pleno & perfe&o nam ii*
ipfo eft utraque virtus a&iva &
* pafGvas

Digitized by Google
 ~D*S2MIttK ^ 7
pa(liva;Eft enim conceptus in quo
habetur & efficiens* & materia: ta-
men illud ovum de fe non faciec
pullum, fed requiritur gallina,* qua
incubando facit ut pullus genere-*
tur. Hunc igitur in modum po-

teftiefTe de femine fce minae, quod

nonpoffit geneiare nili adjuve-
turafemine marisfuper veniente.
Verumtamen licet hoc di&um yu
deatur habere quandam apparen-%
tiam affert tamen fecum abfur-
,

di tatem magnam nam

: fi fe ha-
bet femen maris ad femen foemi-
na^tanquam praebens fomentum,
& coitus eodem modo quo calor
gallina: in ovis j tunc femen maf
culi nihil ageret ad generationem:
Gallina enim nihil facit eflepria-
liter, fed vis effe&iva in ovo refi-

dens-, beneficio fomenti,

illius

fadMtotum opus : unde in cafu

proprtt femen hominis nihil aliud
faceretquam quod foveret femen
fosminx * cui tunc inerit omnis
r* 's * irtus
 :

*l8r CUBWONtNVS
rircus generandi a&iva: at Hoc non
poteft efle ,
qqia dicunt illud e fle
frigidius,quam ut poflit per fe ge-
nerare, quocirca non fufficit fo-j

mentum, fed neceflarium eft ali-

quid aliud. Quare vos rein.ita
accipito. Efto verum quod femen
faemina? fit frigidius quam femen
maiculi, nihil ominuseft necefla-
rium m poflit agerd ad edeeptum
& ratio eft quia illius virtus fi, in
comparatione virtuti mafcula?,eft
minor, in comparatione fui pafti-
vi, quod eft ianguis & corpulen-

tia feminis * eft proportionara

alioqui non poflet e fle in eodem
corpore , cum fuo paflivo; fi ig-fc

tuf eft illi tantum

proportionata ,

abeft-uthaecnon poflit agere ad

cdnceptum faciendum i quinimo
fitomnino oeeeflarium ut agat i
fimul enim exiftentibus a&jfe&
paflivo proportionatis,& nBoin-i
terveniente impedimento, necef*
larium eft femper fequi a&ionem.
; Atque

Digitized by Google
 '

DE SEMI NE. II 9
Atque haec di&a fine quantum
ad illa quae in principio propofui-
mus; non enim omnia circa fe-

men dicenda propofita funt; fed

folum ifta quae de virtute a&iva &
pafliva Galenus objicit Ariftotelr.

Eft modo Averrois digreflio ex-

plicanda >
quod* faciemus, Deo
dante in principio fludii futuri;

ubi etiam , fi confiderabitis ,

ple-
niorem explicationem illorum
quae attinent ad fimilitudinem nar
torum, de qua agit Ariftoteles, de
generat, animal, cap. 3. ejufdem
capitis explicationem habebimus.
* 1 -w

I , .
(
< .iit ,

.
r
*
GALE-i
 Liber Primvs.
concedebat? ElTe profe&o confi-
m
deratione dignum videtur, ut tan-
torum virorum difTenfio exami-
netur neque id probabilibus ra-
,

tionibus, quibus pleriquej tam

medici quam philofophi , dele-
ctantur, fed ex evidentibus,perque
evidentia demonftretur. Sed,quo-
niam ex uniufcujufque rei qu^fitos
experientia etiam Ariftoteli vi-
dentur fumenda: efTe ad demon-
ftrandum (umptiones , primum
hoc accurate infpiciamus, utrum
foeminis praegnantibus futuris in-
tus remaneat iemen , an fimul ex-
*
cernatur.
'
C A
p.
,
II. t
9
f A

Triplex ratio, qua convinciturfe-

men contineri infoeminis,fi con-
ceptura (int.

Ux
Q confideratio tribus
primo atque
dis fieri poreft
evidentiifimo, quo ego (k pe ufus
:
mo-

fumi cum equas i canes afinas,

\ bores.
%%% GAtEN / de Semine
boves capras, & oves % aliquando
poft coitum, an femen contineant;
an prorfiis excernant, obfervavi-

mus. Ac mihi quidem a principio

a peritis hujufce rei confirmaba-
tur, cum dicerent fe diligentiflime
ob(ervai!e,ac deprehendifleeo te*,

pore in fceminis animantibus,cum

eflent concepturas , femen con~
tineri. At ego, etiam fiquis in hoc
me reprehendat, fatebor tamen, .

quid mihi in tota vita facere con-

tigerit. Nemini unquam, qui hu*-
jufcemodi mihi narraret, fidem
adhibebam prius,qnam etiam ipfe
ea, videlicet, quas poterat in meam
experientiam cadere , fuiflem ex-
peftus. Quocirca neque de hac re
illis, qui ie inipexifle faspenume-

to afieverabant, eafquas dicerent,

credere tantum vdlui quamvis
maxime conlentientes eos vide-
rem fed folita incredulitate ufus
:

duplex periculum feci, in emit-

tentibus femen animalibusunum.

Digitized by Google
 >

ralterum in iis, quae continerent.

Et i iicut nullum ex iis, quas ex-
cernunt) concipere) ita om pia
quas continent, gravida effici de-
prehendi. Secundam poftea jam
viam aggreilus , mulieres adire
decrevi, atque eas interrogare
quas maxime id ,
quod in fe ipiis
contingeret percipere poffe vi-
derentur, ut cognofcerem,idemne
in ipfis,quod in brutis animalibus,
eveniret, me ipfum fubinde incre-
pans ('cur enim verum dicere non
debeo? ) quod differentiam ali-
quam conceptionis in brutis ra-
tioneque praeditis animalibus effe
exiftimarem . Cognoicendi ta-
men cupidus , an res ip(a> quae fie-

ret, ab his etiam deprehenderetur,

fupra, quam (perabam, inveni, at-
que adeo , ut me curiofitatis illius
minime paenitueric, Dixerut enim
mihi mulieres, ubi femen conce-
perint, quandam fein vulva mea-
tionem fencirc ,
qu* qwii con-
vellat,
 .

&i4 GAfc. de Semine

vellit ac paulatim in fe illam con-
trahat : immo
etiam mihi hoc
ipfum quod dicunt concipere fe-
&
men , nomen hoc conceptio >
Ideft comprehendo hinc a mulie-
ribus fuifle impofitunr videtur.
Tertiam inde hujufce confidera-
tionis viam obeundam mihi efle
cefui, ut integros libros omnium,
qui haec fcripfiflent medicorum
perlegerem : quos inveni etiam
ipfos hoc idem affirmare, hoc efc
fi conceptura eft mulier.opus efle
genituram viri intus remanere
Adde, quod nonnulli ex ipiis dili-
gentiores , vulvarum etiam mo-
tum adfcripfere,quo ad feme con-
trahuntur, ipfumque undequaque
comprehendunt. Hoc tamen cum
rurfus in difle&ionibus mihi ex-
periundum duxiflem,multa com-
prehendi praegnantia animalia, ac
ieriatim diflecui:in quibus omni-
bus vulvae foetibus prorfus cohae-
renter cernebantur, five majores,
five.

Digitized by Coogl
 Liber* Primvs'. zif
Uve minores, fi ve penitus parvi ex-
titiftent. Ita enim fane videntur,
quemadmodum Plato dixit, vul-
vae, & qui uteri appellantur, quod-
'
dam quafi procreationis appetens
, animal dfe, atque iccirco ad fele
attrahere femen , illudque com-
pleri , ac continere. Id quod vi-
ris etiam ipfis non raro contingit

evidenter percipere, cum cucur-

bitulae medicae inftar attrahere in-
tro membrum fuum illas fentiunt::
quod pracipue fit, cum modo cef-
farunt menfes ,
quo maximetem-
p.ore genituram uteri concipiunt.

* 1

G A P. III.
^ t

jidverfus quofdam Peripateticos,

qui [emeruexcerni femper ex ute-
ro, & nullamfoetus partem fieri
jlriftotelisfententia putarunt*

A Tquehaecamedidafuntphi-
lofophorum quorundam no-
ftrae hujus tempeftatis caufa, qui fe
Ariftotelicos Peripateticofqueap-
P pellant:
 m
tt'6 Gal be Semine
pellant quo* ego fane non ita ap-
:

pellarim, cum adeo fententiam A-

riflotelis ignorent, ut putent maris
femen in vulvas muliebres in jeftu,
meflru6 principium motionis pro-
flare tantum, ac deinde excerni >
nullamqjpartem corporea* conce-
ptorum fcetuum fubftantix effici:
hocque Ariftoteli placere opinen-
tur, decepti ex primo de genera-
tioni animalium quem mihi ex
,

quinqj libris folum videntur legiC-

fe, in quo hsec fcripta habentur:
Nam, quemadmodu diximus, ge-
nerationis principia quifpiam ma-
xime flatueret mare,& Eminam,
marem quafi motionis genera- &
tionis,fbeminam quafi materi^ ob-
tinetem principiuiiLAtq; hasc non
inulto pofl initiu libri fcripta funt.

inferius vero ha?cetia'm fubjungit.

Sed accidit,quemadmodu confen-
taneum eft, quoniam mas forma,
Ac principium motionis faemina ,

corpus, & materia exhibet, ficut

laftis
i

<j by Googlc
 t t B U PriMV S.' 117
ladis coagulatione corpus eft Iac r
fuccus vero velcoagulu eft, quodr
principium cocretionis probet. Hi
didis innixi, femen, ubi meo-
alii

ftruo principium motionis indide-

rit, rurfus excerni arbitrantur : alii-

non hoc dicere Ariftotelem ajunt,

quod nos omnes, qui redo natura-
hq; modointelligimus, exiftimx-
bamus, fed feminam materiam fo-
lam fetui j marem & materiam &
formam exhibere : ut etiam valde
nos fintderifuri, fi vel rurfus, fora
ejici femen a femina, vel, fi intus
maneat, in nihilum refolvi arbitre-
munhoc enim fequi aflerut, fi cor-
poream fubftantiam non mifceri,
ac confundi cum feturae materia,
exiftimemus. Communem igitur
utrifq; proferemus ex fecundo de
animaliu generatione libro fum-
ptam orationS, ad hunc modum:-
His confentaneum eft, ut dubite-
mus & quaeramus, fi projedae in
,

feminam geniturae nihil, quod in-

P 1 gref-
 &

42.8 G A L. DE St MI NE
greffimi fuerit, cocepti foetus pars
efficitur, quo abeat corpulenta
ipfiusfubftantia,fi modo facultate.

qua: in ipfa eftroperatur.Deindc io

fine hujus orationis,cu de anima,
mete definierit, h?c fcribinCorpus
vero geniturae in quo una femen
animalis principii abfcedit, pattirn
eft feparabilea corpore , quibuf*
cunq; divinum quid comprehendi-
cujufmodi eft, qua: appellatur
tur,
mens five intelle&us: partim infe-
parabile, quod eft genitur? femen,
quod quidem, cum humida: fit na-
ture, & aquof?,diflolvitur,ac in fpi-
titum difflatur.Proptereaquxren-
dum non eftiemper, neq; ut foras
exeat, neque ut confticutx forma:,
pars fiuquemadmodu neqjcoagu-
lum, quod lac cogit:mutatur enim
ipfum, neque pars aliqua concretx
illius molis eft. Hxc verba utrofqj
Ariftotelis fententiam noncogno-
fcerearguuntmeque eos, qui foras
femen excerni prgrfuspijtant,neq;


LlBEH PlUMVff. tl?

ifcos,qui partem concepti foetus ef-
fici ipfum opinantur. qui quidem
fecundi etiam illis verbis ex primo
fupra citatis privarim convincun-
tur, quoru initium tale eft : Sed ac-
cidit ,
quemadmodum confenta-
neum eft, quoniam mas forma, &
principium morionis,foemina cor*
pus,& materia exhibet.In fequen-
tibus fiquidem omnibus oftendit
quemadmodum ex ligno, & fabro
fit Ie&ica>& ex cera,& forma glo-
bus componitur,eodem modo ex
xnenftruo, & agrtatorio principio,
quod a mare proficifcitur foetum, ,

conftitui. Vnde neque excernere

nonnulla animalia genituram ul-
lam inquit,(edcaliditatem anima-
lem tantum foeminam r.etipere:
cjufmodiq; efle infectorum quas-
dam, in quibus iri corpus maris foe-
fnina articulum inferie , atque ita
diutius cum ipfo coit nullumque
,

corpus in copula illa, fed vim tan-

tum, Sc facultatem recipit infbr-
.
p 3
. mantem.

ized by Google
2,30 G A L. DB SEM IW E
mantem ipeciemque, forma; ipfi

-exhibentem.
. C A P.' IV.
Adverfue Ariftotelem^ui in utero femen
dijfolvi & in flatum verti exiftimaviu
/~\Mi(fls igiturquantum iis, qui
^~^ad nomen tantum Ipe&at, A-
riftotelici funt, re vero ipfa adeo

ab ea profeflione abfunt ,ut ne ea

quidem fciant, qua; vel in prfc
ano vel fecundo de generatione
,

libro feri pleri t rurfus ad Arifto-

,

telem ipfum veniamus, qui diflol-

vi,ac in fpiritum abire feme in vul-
vis affirmat.Nam, fi in fpiritum ita
diffolvi ipfum exiftimemus , iicut
muftihumorem videmus in fpiri-
tum converti,ex minima hymidas
fubftantia; quantitate maxima ae-
ris copia conftituecur ; id , quod in
Ventis,etiamcon/picitur,quicunq5
de fluminibus, aut paludibus, aut
mari fpirant , quales funt, qui fl-
nuales,& qui pelagii nuncupantur;
maximi enim interda flant, utpote
-
. cum

Digitized by Google
 ;

BE R* P lUMVS.'
-Ll 1JI
*um plurima eorum fubftantia ex
minima humoris mole eraferit
verum etiam terranei, id eft, qui e
terra flant, hoc idem prae fe ferunt,
qui in copiofiorem aerem refoluta
terras uligine, ipirare cofueverunt.
Quoniodo igitur, fi in prima con-
ceptione genitura in fpiritum dif-
flatur, minores fub id tempus mt-
nufq; turgidi uteri cernuntur, ex o-
tnni prorfus parte cotra&i fajtuiq;
adhxretes? oportebat quippe,ficur
ventrem videmus,cum flatibus in^
feftatur,quamplurimum intume-
scere, ac diftendi ita vulvas etiam
,

ipfas in magnitudinem attolli, di-

flentafqs dolore affli&ari : at nihil

hujufcemodi in his apparet, immo
cotrabe funt, doloreq* nullo at-
tentantur. Quinetiam,fivolueris
ftatim, ubi conceperit, animal ali-
quod diflecare,undequaque plane
circum jedos locos in ipiciesi
foetui
Adde quod nihil extat quo per

muliebremcunnu exprimiflatum
4 ali ~
-
 'Z}! GAL DJ SM1N
alique appareat, quemadmodum
in inflato ventre: rudus enim, &
crepitus per inferiores partes expi-
rates flatu exinanire ventre ipfiufq;
tumorem remittere manifeftum
NuIJam igitur ne minima qui-
dem probabilitatem habemus, cur
in fpiritu evadere genituram de-
beamus exiftimare non crepitus
aliquos per vulv$ cervicem exprek
fos,non evidentem tumorem, non
diftentionem,non doloris alicujus
fenfum in conceptionis principio
oborientem.Sed cocedamusifl vis>
etiam hoc ipfum fieri pofle , ut ia
fpiritum convertatur genitur^ hu-
mor fenflmque ac latenter exeat:
atqj ab ipfa rei natura progredien-
tes, ratione magis agamus utrum
,

in ipfa uteri cocavitate menftruum

continetur, idq; colledum, occur-
rens femen impellit , motionisque
principio indito per vulvas collum
cxcermtunan eo tempore, quo f$-
mina cu mare coit,per vafa eo per-
tingeu-
v
 Liber Primvs.
tingentia (emini obvium fit dum
vim illam ab ipfo fufcipere concu-
pifcit?fedutrumque eft abfurdum.
Nam, fi in ventriculis vulv jamdiu
colleftum menftruum cotinetur,
non amplius (anguis is erir.fed co-
cretus fanguis,quem QpopZan Greci
dicunt: cum enim in animali e re-
ceptaculis in quamcunq; membri
cavitatem exciderit (anguis, con-
tinuo cocrefcit. Quare non ex fan-
uine, fedex concreto (anguine
fac ratione animal fabricabimus,
nullum probabilem modu valcn-i
tes excogitare , quo folum femen
excernaturjcu enim femel in uteri
locis in anu coierint, & meftruum
& (emen, fieri qui poteft,ut hoc re*
maneat, illud excernatur ? Si vero
femini occurrere (anguinem dica-
mus, necefle proculdubio erit oc-
curfum illum,& coitum utrorum-
que in orificiis receptaculoru con-
tingere: quod fi eft, utrum cocede-
mus, difecrtitum ne in tot particu->
pj
34- G A l.de Semine
las,quotfunt vaforu orificia, an fibi
ipfi continuumpermanens femen
cum menftruo counirifPriusillud,
praeterquam quod lentori feminis
ad yer fatur, quadam alia caufa indi-
get praefidente, quae, &ipfum difi-
pertiat, & ad fingula orificia figil-
latim traducat : alteru feminis na-,
turae longe eft convenientius , &>
praeter vulvae attraftione genitur$-
que ejaculationem nulla alia terti&<
iiibftantia indiget. Ventriculus fi-

quidem, cum cibos appetit, fundo

recurrit,, ac retrahitur ad gula, atq;

ea quafi manu quadam utitur : pari

modo uterus, cum qualitatem fe-
minis affe&at, totus obviam fele
offert, atq;accurrit ad cunnu:fuoqj
collo, ac gula tanquam manu uti-
tur,qua femen intro compellar.
Quocirca,cum aliquando aegrotat
gula hxc, perinde atq; altera, qua:-
ad attrahendum fe-
eft ventriculi,
men impotens evaditiatq; hoc eft,
quod ab Hippocrate dicitur: Non
potcft
 Liber Primvs, xjf
poteft ipfius gula genituram attra-
here.Sed de his alias.Si fero femen
ad orificia vaforum, cum /anguine
commixtum fuerit, & rurfus in ae-
rem refolutum evanueritjquaeren-
dueft, quod nam iit praegnationis
principium.Primu enim caufa erit
in*enienda,quain vulvam excidat
/anguis, qui in fingulis venaru ori-
cum femine comifcetur: de-
ficiis

inde alia, quae in unum omne illud

corpus cogreget: tertia poftremo,
qux totum hunc /anguine extrin-
fecus mebrana operiat. 'hoc enim
non tam ex ratione quam ex ipfa
rei evidentia, neceffitatem habet:
membrana fiquidem apparet, quae
foetum -ipfum ftatim, ubi primum
conceptus multorum, five
eft, five

paucorum fit dierum, undequaque

circundac,accotinet: fxpenumero
enim mulieribuspoft tres, aut qua-
tuor a principio dies femen ipfura
membrana circumvolutu excide-
re confuevit.Qupd idem poteris in
anima-

itized by Google
 Gal de Semine
animalium difle&ionibus manife-
~
fte deprehendere: vulva fiquidem
totam ad femen contra&am ipiiq;
femini mebranam circumje&a e-
vrdentifliaje videbis. Verumeliui
eft ut Hippocratem ipfum de bac

eade re in libello de natura infan-

tis differentem audiamus r nari!&

fpeculationisfubtilitatei & verbo-

rum fuavitate codita differtatione
nos docebit: ut paululumdi4puta-
tionis remiffa intentione > utili

cu oble&ationequiefcamus, quo
poftmodum valetiores effe&r nos
ipfos obfirm em us, atq; ad id quod
peragedum fortius infurga-
reftat
mus.Jam igiturHippocrate audia-
mus. Quomodo vero genituram
iexto poft die viderim, narrabo.
Mulieris ancilla pfaltria quaeda erat
infignis, qua: ad viros ventitabat*
quam quidem non oportebat io
ventre concipere, ne viliorredde-
retur, Audiverat aute haec pfaltria
id, quod dicere inter fe mulieres
 I .

L B E H *P RI M VS. 1J7
confueverunt, ubi videlicet mulier
conceptura eft, non amplius exire
viri (emen(etl intus cotineri. Hoc
igitur cum audiviflet, animadver-
tit,femperque obfervavit: & forte,
ubifenfit femen non exiifie, herae
manifeftavit: quod cum ad aures
noftras perveni flet, juflimus ipfi in
terram defilire:atillafepties fere
id fecit, & genitura no fine ftrepitu
quodam excufTa , in terram deflu-
xir:quam cum mulier vidifFet,in-
fpexic,atque admirata eft. Qualis
nutem fuerit, ipfe dicam :
perinde
erat, ac fiquis crudi ovi exterius pu-
tame detraheret, utperinteriorem-
membranulam interior humiditas
pelluceret. Hasc Hippocrates in-
quit, manere intusfememembra-
naqi circundari teftatus. Sed in di-
fedionibus etiam membrana haec
apparet vulvas illis tantum in parti-
bus annexa, ubi venarum orificia,
pertingunt, alibi appofita quidem
eft utero, fedngnconjunfta.Con-.
tinuum

Digitized by Google
138' Gai. de SemiKe
tinuum enim (ibi ipfi permanes fe-
men, quo tepore a vulva attrahitur,
cuab omnibusejuspartibus fimili
modo appetatur, extenditur, ac di-
latatur:deinde,quialentu, ac craf*
fum efbcalidilq; corporibus adh^-
ret,facile afTequiturut mebranam
contrahat non fecus, atqjifta, quae
extra corpus a dulciariis piftoribus
conficiuntur.Supra inftrumentum
quoddam latum, ac calidumjiqui-
dam aliquantulum pultem indu-
cunt, atqj efficiunt, quae liba, pla-
centae,cruftula, & bellaria appella-
tur.Talem quandam intra corpus
natura ex femine membrani, qua-
lem extra dulciarius piftor ex pul-
te cruftulam, obducit, quippe cum
femen latius didendi cogatur , ab
omnibusrulvae partibus appetitu:
quanquam,dum inteditur, pericu-
lum imminet, ne divellatur, quod
fepefit, cum, ipfumhumidius
Sc
imbecilhufq; eft, & fortiter a mul- -

tis fimul partibus diftrahi

cur quod
:

ficon-
 Liber Primvsi t$9
ii c6tigerit,defluitatqje*cidit,dik-
folutaq; cotinuitatecorrumpitur.
Si contra ex tenfionem illam tole-
raverit,ut non difcerpatur(lentura
quippe efle oportet, multum, ac
c rallum,) ftatim tota exterior ejus
pars, qua; vulvam attingit, in m&-
b ranam concrefcit,quae ab ipfa ta
meo vulva, iicut cruftulu ab aeneo
inftrumeto, feparata eft:fieri enim
6 poteft, iit laeve corpus laevi ullo
modo copuletur. . Cujus rei inde
maximum argumentum haberi
poteft, quod, qua in parte alpera eft
vulvae tunica , hoc venarum
eft in
orificiis , ea in parte tantum conw
nexa efle confpicitur. '
- o
* c a p. y.
;

{

MultU covtnci rationibuiyvenas.arteriaK

& nervos ex femini* fnbjlantia exoriri

Ed vellem jam, evidentiis his o-

S miliis, abAriftotele ipfo requi-
rere, an prima maximeq; commu*-
nia in animalibus inftrumenta , a .

quibus omnia membra guberoan-

Google
140 GAl. DE SEMINt
tur,venam*atteriam, & nervu efle
etiam ipfe concedatmam ,fi coceC-
ferit generationem his a femine

efle facile me ipfi probaruru pu-

to. Exanguia enim funt harc vaforu
corpora (ut, fi fanguine evacuen-
tur, patere unicuiq j
potefl) & fatis
magnam diflentione admittunt:
nam nervusjeum nullam fenfui e-
videntem cavitatem in fe habear,
nulla,ficut arteria, & vena, indiget
exinanitione: ha?c igitur.o egre-
gie vir videtur ne tibi e fangui-
ne, an e femine , formafle natura?
Quod e fanguine* ipfo perinde ac ,

carnes, noefficiantur^perfpicuum
efhnonenim eft albus, ncqjlentus
neq; adeo craflus fanguinis fuccus,
ut,fi,& intedatur, & nftula: in mo-
dum perforetur, pofiitin fua con-
tinuitate perfeverare. Quod, fi mu-
tariipfum a natura dicas, nunqiiid
e rubro muutur in album , e tenui
in crafliim, e liquido in lentum.?at
hoc modo inficoru motuum? quas
tu
 :

Liber Primvs.
tu fcmper adfcribedos teftaris, ob-
lica e flet natura: fruftraq; in hoc Ia-
boraret,cum Snguinem talem ef-
ficere conaretur, quale a principio
femen ipfiim habebat. nihil tamen
fruftra operari naturam ex tua di-
fciplinahabemus. Neq^j nunc igi-
tur efl oblita, praecipue in hoc ex
omnibus fuis operibus maximo
nullum fiquidem opus ncq* opifici
cuilibet, ipfo apto, ac convenienti
principio majus eft exiftimandum:
quod quidem non
principium tu
modo dimidium totius (utcomu-
ne efl: verbum,) verum etiam prae-
ceptorem tuumPlatonem fecutus,
facultate efle totum ipfiim fateris:
At vero eo magis in naturae operi-
bus principium totum poteftate
,

efle debet, quo majora, quam om-

nes artes, ipfa efficit. Sed opus non
eft in praefentia prolixiore uti ora-
tione, atqj extrinfecus teftimoniat
adducere, praefertim cum difput -
mus cuinAnftotele:qui tantu mul-
1 4i G al de Semine
tis illis fois politis principiis tribuit
ut femen minime eavi privet,quin
opificis rationem aci conceptu ob-
tineat: ex ipfo tamen nonafTerit
foetum gigni, fed ex menffruo,ubi-
principium motionisafemineac- -

ceperit. Sed, fi unum ifum,& con-

ta&um feminis,in fanguine talem
ac tantam motionum futceflio-
nem efficere poffe opinaris, ut ex
iliis animal cofti tuatur, principium
efle univerfum re ipfa atteftaris.
T antum tamen crimen 6 chariffi-
me Ariftoteles ita laudata? a te na-
turas praeterire non debemus , ut
{fatim in principio temere aliquid
agat. J>lam-cum venam, arteriam,
nervum facere ipli maxime necef*
farium fitjhabeatq* ad hoc album,
*

&craflum, & lentum humorem,

hunc ejicit, ut tua fert opinio, alte-
rumq; limilem ex fanguine gignit.
Atqui, (i vim illam gignedi, ac for-
mandi talis humoris ex fe ipfo ha-
bet languis, femine non efl opusrfi

Digitized by Google
 Liber Primvs. 143
cx femine hanc faculrate accipit,
cur primum fecundi minifterio u-
tatur,quod a fe faculcarem accipe-*
re n e ceffe habeat? Oportet enim#
vel facultate, vel corporea fubftan*
tia feminis reprobata, alio pro ipfo
ufam fui fle naturam. Atneufrum *
poteft, cum ipfum vim, ac faculta-
tem te etiam au&ore fanguini pr-
beat, & fubftantiam habere videa-
tur, ad praecipuorum inftrumento-
rum formationem maxime acco-
modatamrnam, fi natura rrium in-
-ftrumentoru exanguem vult efle
fubftantiam , talem materiam ha-
bet genitura: fi crailam, hanc quo-
que in femine magis, quam m fan-
guine,inefleconftat:fi talem, qua:
extendi, & perforari, vel longo in-
tervallo, fine ruptionis periculo va-
leat, quid ad ha?c lenta, ac tenaci
fubftatia excogitare aptius poteft?
Omnia igitur, qua: ad trium vafo-
rum generatione neceffiria funt,
in feminis fubftantiacolle&a inve-
O l niun-

Digilized by Google
144 Gai. de Semine
niuntur.Ne igitur ipfum verbis dcr
primamus , quandoquidem neq; a
natura id fattum efie re ipfa con-
fpicimus: neque etiam te id latuit,
plenum femen fpiritu vitali eflertu
enim es, qui re&e ipfum fpum co-
par^fti, dixiftiq; ab ampullis mul-
tis, qua: parvitate fenfum effuge-
rent , figillatim in unum
concur-
rentibus efEcirtu etiam fabulam il-
lam non fpuma
repudiafti , qua: e
Venerem ortam effe ait. Quid igi-
tur tale principium animalis e vul-
quodnam melius inftru-
vis ejicis?

metum, vel ad ventres,vel ad mea-

tus, vel ad membranas, vel ad vafa
fabricanda natur exhibebis ?Nam
concedes fcilicet etiam tu in finge-
do animali partem aliam materis
perfojari, aliam inflari, dilatari
aliam, aliam extendi neceffe elle:
nifi fortaffe etiam hic vapore fan-

guiniseffe inftrumentum dicas,ut

nunc quoqj natura idoneo inftru-
mento eje&o , in altero flmili fa-
bricando
 Liber Primvs. i4f
bacando laboret. Qui igitur fieri
p<Stefl,ut,{i excerni quidem in ae-
rem refolutum feme, retineri vero
menftruum dicamus,operibus na-
tura: noftra non maxime adverte-
tur aratio ? Quod enim lingulis
menlibus,tanquam alienum quid
excernit, nunc tanquam proprium
if fi exhibemus. Quod, fi, prius alie-
num cum eflet, feminis recepta
qualitate propriurfi,& accomoda-
tu efficitur , ex femine aptitudine
illam acquirit, quam proculdubio
ipsu etia prius habebat: nihil enim
exhibere aliis quicquam poteft,
cujus ipfum particeps prius no fue-
rit. Atq; hic rarius invenitur natura
eo, quod proprium per fe atq; ac-
comodatum fuerat, expulfo, quod
ab alio aptitudinem accepit, elige*
re.Quanquam Ariftoteles qualita-
tem ex femine ipfi menftruo non
tradit,ted motionis principium fo.
Ium femper exhibet, perinde ac
miraculis can tingit, qua: fua con-
ili tu-
Q^3
146 G a l. de Semine
ftitutione fervata, ex fola hujufce-
modi principii confecutione*n
motu diutiilime perleverat. Atqui
non ex motu? fed ex qualitate, vel
congruitate, vel incogruitate, aliud
eligere, & continere, aliud avcrfa-
ri,ac proprerea ejicere naturam vi-
demus: neqs enim in ventre quic-
quam manere confpicimus, quod
ei accomodatum non iit. Sed quid

de ventre dicendum efhqui ita evi-

denter, vel vomitu ejicit, vel per
inteftina, quod moleftiam infert,
excernit, cum vulvam etiam hoc
ide facere videamus?Etenim etiam
ipfamiibiaccommodata, quem-
admodum aliamembra,attrahere,
& continere & rejicere aliena
, in
commentario de naturalibus po-
tentiis demonftratum eft. Cu igi-
tur expellat menftruum ut alie-
,

num quid, non poterit, ut accom -

modatum, idem retinere non :

enim ipfe eft uteris accommoda-

tus hurnpi^ed femen fidce-
;

\ , / ptrices
 m Liber Primvs. .147
ptrices a natura vulva; fabricata:
funr.
C a p. V I.

" Semen infitas haberefacultates, attraSlri -

cern pr&fertim,qua fcmper operetur.

Q Uantacunque igitur feminis

pars vulvam atcingit,ea ftatim
memb.ranaefHciturj quemadmo-
dum paulo ante oftenfum eft: reli-
quum omne facultates ac vires in-
ricas habet, alteram attrahente fibi
accommodata, qua cocineret, im-
mutaretqj materias, cibumqj libi
prajpararct alteram aliena, & fu-
;

pervacanea excernentem. Mate-

rias item habet proprias quas at-
,

trahat a vulva, fanguinem,& fpiri-

tum, per orificia videlicet, quibus
connexum eft nam per membra-
:

nam nondum duram cffe&am ci-

to id fieri defiftit:fimul enim,& ea,
qua: a vulva amandantur, per vafa
attrahuntur, & membrana
magis
fubinde,ac magis indurefcit,& de-
mum ad perfe&a duritiem, venit,
con-/

Digitized by Google
14* G At. de Semine,
continuaturqj tota, circu circa fbe-
tu c5prehenden$:folaeqiilla? partes
perforata: relinquuntur, per quas
materiarum tranfmiflio fit. Nam,
cum nullo unquam tempore quie-
fcat attra&io , mebrana: foramen
femper manfit,neq;confolidefcere
unquam potuit: natura quippe co-
paratumeft, ut nihil cum alio coi-
re, ac jungi queat, fi aflidua motio
quaepiam intercefferic. At veio
no modo mebrana: hocJ foramen
non coalefcir, verum etiam pro ra-
tione multitudinis>quae intro fluic,
prorfus laxatur : quavis enim fem-
per alimentu tranfeat, non aequali
femper multitudine influit pro-
pterea quod neq; ipfum id, quod
alicur,eandem femper magnitudi-
nem fervat, fed-aflidue augefeit: ut
neceffe fit pro augmenti portione
materiarum multitudine, fangui-
nem>fcilicet ex venis,fpiritum una
cum fubtili admodum, & pauco, 8c
calido figuine ex arteriis influere, ^

atque
 Liber Primvs. 14*
atq; ita diutina perforatione cana-
liculatam ,, ac perfe&am viam in
aforuminftrumentum evadere.
C a p. VI I.

De Membranarum ortu , quibus mtclie-

rnm, & virorum femina uniuntur .

C Ed non opus eft, ut, dum in uno

^naturs opere motionum fuccef-
ilonem ftudemus exponere, pro-
pofiti noftri oblivifcamur , atque a
principio procul abeamus. Quo-
circa ad ipfum rurfus revertendum
eft.Ubi igitur in vulvae fundum in-
cidit femen >cum non poflit ipfam
totam afpergere, utpote quae pro-
cefliisquaficornua quaeda utrinq;
habeat 5 hos etiam altero femine,
hoc eft foemineo, fublevit natura:
id,quod etiam alibi a me demon-
ftratum eftr& nunc etiam dicetur
paulo poft, ne perpetua difputa-
tionis noftrae feries interrumpatur,
in haec enim cornua unu ex utraq j
parte feminarium vas committi-
tur, ex fayjiin$ teftibus procedens.

Q^j Cum
 ifo G At. Ide Semine
Cum idem tempus una
igitur /ub
,cum mare foemina femen emittit,
per utraq; ha;c cornua ejaculatum
femen fertur in mediam vulva? ca-
. *

'
vitatem, fimulq; &f umebat vias,
& ad femen ufq j viri pervenit, cum
eoqj mifcetur.-atque ita fit, ut utra-
,que ha;c femina inter fe membra-
nulis copulentur, quas fcilicet fce-
mineum propria fua progreflione
tunc effecit femen, ut totam geni-
turam complexum huncufum fe-
tui exhiberer, viriliq; effet alimen-
tum: tenuius enim ipfo cum fit, & .

frigidius accommodatius eft ad

,

alimentum praffcandihquam quip-

piam aliud. Quem vero ufym ex
membrana; hujusgenerationoex-
hibeat,explicare dihgetius necefle
eil. Membrana enim, qua; uuiver-
fam genituram ambit, copledens,
primu quidem an ne di t cornibus,
deinde toti reliquo ventri ipfius
vulva; conjungiuQmne^iiquidem
Yulva^p^rte?femen^m|>ledi
*
( \
^
rifice
t J

gle
 Liber Primys,
rifice appetunt,, nondum tamen
poliunt, cum longius abfint,quam
attingere ipfum queant:veru,dum
poft aliquot dies* & femen auge-
tur, & vulva fubinde magis, ac ma-
gis conftringitur,fit,ut modo h^c,
modo illa pars voto potiatur fuo,
hoc eft femen coprehendat.Nam,
cum mollis adhuc, *quaj continet,
femen, membrana iit, & vaforum
orificia aperta, his vulva membra-
nam arripi t non fecus, ac polypi,
quicquid attigerint, acetabulis:
corpora enim vaforum, funt poly-
porum acetabulisperquam fimi-
lia, ut nomine etiam non alio ap-
pellemur. Qua de re abfolutiusa
pobis in quinto deHippocratis difi
fedione libro fcriptu eft: ubi illo-
rum infcitiamarguimus, qui Hip-
pocratem reprehendebant, puta-
bantque virum carnes eas, quae fci-
licetin quibufdam animalibus, o?
rificiis^ vaforum circumje^ae cor\-

cum
jfei. Gal. de Semine
^cum non ili* ita appellentur > fed
venarum capita, per quae lingulis
quibufqjmenfibus excrementi tiuc
fanguisin vulva derivatur. Quod
cunq; igitur ex lus orificiis attige -
gerit femen, ftatim alimentum per
illud ad fefe attrahit, membrana ea
in parte , utpote quae recens , ac
tenera adhuc fit,patefa&o forami-
neaditum pr$bcnte:quod quidem
foramen poflea temporis proceflu
(quemadmodum paulo ante dixi)
vas etiam iplum efficitur, uteri ve-
nis coalitum, ac fimile. Atq; hoc in
praegnantia animalium difle&io-
nibus tibi licet cotcmplari, ubi una
cum arteriis, & venis exteriorem
membranam videbis. Hanc
foetus
autem membranam chorion ap-
pellant, perquam arteriae, & venae
penetrantes, materias e vulva ad
foetum tranfinittunt : alteri vero
membranae, quae ad cornua perti-
net, ex figuranomen impofitu efh
fiaulis enim cum fit k**m,hoc cft

zed by Google
 L I % E R PriMVS. Ifj
fn teftino farto , allantoides ab eo
dedudam appellatione fortita eft>
quali inteilinalem dicas. Ejusvero
uliis.quifbetibusexhibetur, primis
quidem diebus talis efl,ljcutmodo
dixi: pofteavero,dum
paulum au-
gentur,uthumidorum excremen-
torum paftem alteram recipiat.
Sed de paulo poli diligentius
his
explicabimus.
C A p. VIII.
De primo ortft cerebri, cordis, & hepatis

Unc rurfus ad id quod a prin-

cipio diftuleramus, redeundu
efl.Fastus enim ad fele per meatus,
qui in vulvam pertinent, languin e,
& lpiritum,in proprium tamen u
trumque receptaculum, trahit:una
vero cum Ipiritu per arterias (licut
fupra didum eft)fubtilior quidam,
ac calidior, quam is, qui in venis
ed,langui$ attrahitur: ex quo vide-
licet calidilfimum omnium vilcus
fabricatur: reliquus autem fanguis
cralTus jecin oris .formam confti-
tuit:

Digitized by G
if 4 Gal. deS^mine
ruirrquo etiam multa; illa:,qu per
chorion feruntftr,ven penetrant:
at arteria; ad alterucalidiiis vifcus
permeant, quod ob eximiam cali-
ditatem, quali flamma quxdam a
fidue moveri non delinit, fed mu-
tua reciprocationefeitiperdiften-
ditur,& c6trahitur. Vena; quidem;
arteria;, qua; in ha;c vrfcera ma-
terias traducunt, quali radices que-
dam funt :
qua; vero in toxum cor-
pus educunt, truncis
iplius fetus
fimtfimiles, qui in multos Hirculos
diffinduntur: quibus etiam ortus
ide eflex fiftulata feminis fabftaif-
tia. Tertium vero principium, ex
quo omnes procedunt ex
nervi ,

folo femine ortum habet.- Cum

enim in comixtione feminei fe-
minis multa; ampull ejus rum-
pantur, fpiritus interius atq;in pro-
fundu,utleipfum confervet, fubit.
non enim eft, licutvapor, fed ani-
malis per fe mobile principiu:per-
inde atqjilla etiam, qu hunc coti-
net

Googlc
 Liber Primvs. -

net humiditas, ventriculu femini,

plenu fpiritu efficit:&,ne exinaniri
facile queat humidas fubftantia: ,
,

qu ipfum comple&irur, craflior,

ac durior pars in exteriorem fuper-
ficiem reje&a folidum illi domici-
lium exhibetiquas poftea temporis
mora calefa&a.atq; arefada, in of-
fisnaturam eft evafura. Atque hoc
eft,quod in principio animalisfor-
matrix vis efbcitrquod tamen non-
dum ob exiguitatem inter initia
facile apparetrfed, ubi primum po-
teft apparere , tria ha?c tum maxi-
ma confpiciuntur,tum vicina adeo
fede collocata, ut fe mutuo tan-
gant. quod quidem nervorti prin-
cipium futuru eft, quod cerebrum
appellamus, in fublimiori fedeco-
ftitutum: cor autem, & hepar, illi
fubjeda,& mutuo fele contingen-
tia. Temporis vero proceflu tria
haec principia, iicut multum inter
fe diftant,ira in totum, quod fubin-
de formatur, animalis corpus ger-
mina
 t;6 Gai. de Semine
mina diffundunt, dorfi quidem
medullam cerebru tanquam trun-
cum producesrcor vero maximam
arteriam^ quam aortam appellavit
Ariftoteles:& cavam venam, jecur.
Quanquam a principio etiam vi-
demusftatim,ubihaec generantur,
circum dorfi medullam fpinam
concrefcere eode modo, quo pau-
lo ante. circa cerebrum formari
calvariam diximus : nec non circa
cor thoracem quafi domicilium

quoddam, & fpatiofum>& conciu-

fum, licet hoc fub partus tenipora
non tam domicilium, quam pri-

mum, ac prarcipuum relpirationis

inftrumentum , futurum fit: fed
aliquanto pofterius hscc fiunt.

C A p. IX.
j
Quatitor tempora, quibus animal in ute-
ro abfolvitur i&quo nomine ab Hippo-
crate fingula appellentur.

A T vero ad primam animalis

coftitutionem ruifus oratio-
nem evocemus;qu$ut)& ordinate
fimul)

12 ed by Google
 Liber Primyt. ztf .

fimul) & peripicue procedar, uni-

verfam foetuum fabricam quatuor
temporibus dividamus. Primu erit
illud, quo vel in abortu, vel in dif-
le&ione, feminis ipecies adhuc ap-
paret:quo tepore admirabilis in o-
mnib 9 Hippocptes animalis cofti-
tutione, nondu foetu appellat, fed
genituram : ut paulo ante audivi-
mus de ea, quae fexto poft die exci-
derat>genitura.Ubi vero fanguine
fuerit repletu, corq*, & cerebrum,
& jecur indiftio&am quide adhuc,
& informem, quandam tame coa-
gulationem,&magnitudinem ali-
cujus momenti pra: fe tulerinr, fe-
cundum efle id tempus cefenduin
eft,cum videlicet fubftantia foetus
carnea jam, & non amplius femi-
ualiSiapparet ; unde neque genitu-
ram ampliustaiem formam appel-
lari ab Hippocrate in venies, fed,u6

di&um eft, foetu. Tertium fequi-

tur tempus, cum tria quidem prin-
cipia Yidere exquifite poflumus,
X
K reU-

Digitized by Google
*f8 Gal, de Se.minb
reliquorum autem omnium me-
brorum defcriptio qua:da, ac quafi
delineatio apparetrevidetior enim
trium principior um formatio,par*
tium ventris obfcurior, longe vero
his omnibus obfcurior brachioru,
& crurum difhn&jp confpicitur,
ha:c e.nim pofterius ficut Hippo--
crates vocat(ramificanturJJioc vo-
cabulo, qua ad ramos habent pro-
portionem, volens fignificare.Iam
vero quartum & extremum
illud,

tempus eft, cum brachia & crur$ ,

diftin&e abfoluta.cernuntur : neq;

amplius faetum, (ed infantem id,
quod in utero geftatur, divinus ap-r
pellat Hippocrates , cum eum , &
palpitare, & moveri, ut animal jam
perfe&u, inquiat. Sed de hoc, qua-
tenus animal eft , loqui inprarien-
tia mihi opus non eft : cu omnem,
& generationem, & formationem
a femine, ut planta, non ut animal,
habeat, duplex principium mo-
tigms,5cfgrmatiofli5?ficut planta:,
ftatim
 L J B E R v P R I M V 9^
ftatim a. principio prar fe ferens.
Quod enim plantis in inferiori
parte fub efh id efl
terra radicatio
in fartu arteriarum, & venarii cho-
rii, yu!v inharrentiaiqualisdefuper
truncus in plantis, tales in fetibus
trium principiorum progermina-
tiones. Quemadmoduitem piante
duplicem exortum a feminibuse-
mittunt &. furfum quidem trun-
:

cum, & ramos ad minutiffimasuf-

que pullulationes producut,deor-
fum vero radicationem in multas
partes diffindunt: itaquoqj in fbe-
tibus multiplici fciffione diipertit^
arteria, & vene in totum corpus, ut
truncus: in vulvamjut radices, de-
finunt. Quocirca merito accularc
Ariftotelem polfem , non modo,
*
quod neglexerit ea, qua? non de-
buitrverum etiam, quod fuoru de-
cretorum oblitus,nature opera di-
verfo modo in plantis > atque in
animalibus exponat. Cum videret
enim in omnibus plantis
- i & i nate-

Digitized by Google
 I

i6o Gal
de Simine*
materiale non minus, quam fabri-
catorium principium in fe conti-
nere, aufert horum alterum in ani-
malibus. Atqui viro natura: perito
id folum fatis fuerat, ut ufum o-
ftenderet genitura:. Nam , fi fe-
minis natura non aliis facultatibus
plantam, aliis animal creat,qua? in
plantis contcmplaris,ea ad anima-
lia transfer : enim in utrifq;
utraq;
proportione fervant. Semen plan-
tae terra indiget, ut ex ea alatur, &
augeatur : noflrum pari modo fe-
men vulva opus habet iifdem de
caulis. Radices,qutbus alimentum
e tf rra attrahat, iibi gignit plaqta :

chbrion yafa,qua: funt radices fa-

tuum, procreat. Trucum praeterea
cx fe ipfo producit femen, atque e
\ tfnnco ramos, eofqjin furcwlos dif-
findit, mox in virgas,^afqirurfusm
alias, atque idtantifper, quoad in
fumma ufq; flagella, ac cacumina
devenerit. Hic etiam, id eft in ani-
mali, truncos #es , ia unoquoque

.. F
nn -

Digitoed by Googlc
 Ilibeh Primvs. 1<I
principio unum , potes infpicere,
aort2m> cava venam, & dorfi me-
dulla: hi ex fe propagationes mul-
tas, quali ramos, emittunt, qui rur-
fiis in alios minores fcinduntur, ac
rurfus in minores.-nec prius definit
hoc fieri, quam in ultimis pullula-
tionibus opus abfumatur. Neq$ ja-
men eo, quod triplicem plantam,
vel (anguineam , vel carneam hic
vides, aliud quid ede, quam planta,
lioc eft vegetabile corpus, debes
exiftimarercumutraq; eandem o-
pificcm, eandemque vegetabilem .
-

animam habeant. Illud enim con-

fiderandum eft,plantam hanc non
amilTa,quam habebatprius, facul-
tate, fed alia infuper acquifita in
animal efTeevafuram: &, ubiper-
fefta abfolutaque a vulva fuerit, e
loco in locum tranfiturara. quod
facere minime pofIet,fi vel ita fri-
gida, ut arbores, effe&a e(Tet,vel
ingrefloriis inftrumentis caruiflet.
U c igitur fimul, & xquabili calidi-
K 3 tatc

Digitized by Google
JL^l* G A IEN. D EoSjEMIiNE
tate prodita fit, quatenusad animal;
conftituendum faciat, &Joca pof-
fit permutare , duo principia ade-

pta eft, alterum inftrumentorum,

qua: calorem naturalem confer-
vent alterum eoruip
: qu# omni-
bus ex appetitione fundionibus'
bfemperent:quanquam his poft-

'
aufuraeft.' '

G a p. X.
'Lc modo, quo finguU fcelui paries oriun-
' tur ,
i*.

\ 7EgetabiIe autem principium

T primum omnium habet, quod
non ex fanguine,fed e femine ipfo,.
arteriam, venam, nervum, os irem,
& membranam fabricatur. Hxc
enim fuperius noftra expofuit o-?

ratio, cum diceremus chorion pri-

mum femini ipii circumponi, atqj
una cum ipfo inteftinalem aliam
membranam oriri
,
qua: & chorii
generationem adjuvarer,&poftca
formati jam animalis urinam effet
xceptufa.Neceffe enim erat, etia

i J conce-
 L i6er Pilimvs.
concepto animali tot,ac talia fieri
excrementa , quot) & qualia fiunt
utero jam folutis: fed ex iisquide,
& urinam, &ftercus, quando for-
matae funt, ac diftin&ae jam parti-
culaeiftatim vero a principio vapo-
rem a faetu exahalantemVqui (udo-
ri perfe&i animalis proportione
refpondet. Cum igitur huic quoq;
excremento membrana aliqua ,

quemadmodum urinf inteftinalis>

eflet fabricanda , ea extitit, quae
amnios appellatur > totum imde-
quaqj foetum circumplel;ens:nam
inteftinali, quamvis ea prius, quam
amnios extiterit, ad tale minifte-
rium uti noluit natura, partim quia
tenuis, atq; imbecilla erati %tpote
quae e ferofiore femine effiet effe-
&a,& oportebat valida quada craf-
iitudine conftare membranam il-
lam, quae foetum effiet contentura,
ut non folu fudoris receptaculum
efficeretur , verum etiam mebro-
nun futuris motionibus poffetre-
1
R 4 fifte-

Digitized by Google
 :
I

4 Gal. de Semine
fiftererpartim quii erat anguftior
quam ut totum foetum valeret in-
volvere. Sed diceres, cur latiorem
eam non fecit ? Propterea
natura
quod fcilicet fccmuieum .femen
multo minoris efr quantitatis, qua
maris:id quod fuperius etiam a me
di&urfi fuit. Non poterat igitur, Se
in latitudinem 3 &in longitudinem
extendi inteftinaiis, itu longa ne-
cellario , cum utrifq; vulva: corni-
bus appenfa fit,extitit:atque ita, &
merito, Scneceflario angufta eva-
lit.Unde,cum.talis effet, atqs infu-
per tenuis, confentaneum fuit, ut
membranam, que vaporofasexha-
lationesexciperet datam, accraf-
fam in prima ftatim conceptione
genitura?,qua: ob calorem erat ex-
halatura, extrinfecus ipfi natura
circumponeret:nullaq; aJia pra:ter
has eft mebrann,quas in primis iU-
tim diebus necefiario generetur
neqjenimad omnes procreandas
feminis fubftantiaa principio fatis

feiiflec.
 Libjbr Priiavs.
fuiflet. Sed tempore procedente
femen jam foetus efficitur , conti-
* nuoq* alimento augefcens maxi-
mam tunc molem adeptum eft ;
cum cor a jecore jam difpertiri >
ipfumq; per fe proprio munimine
involvi opus eft : cum item ventri
obducenda abdominis mebra-
eft

ca> & tboraci fuccin&orium fub-

fternendum: fub id tempus quoq;,
& cerebrum geminis membranu-
lis,# medullam dorft tertia alia o-
periri necefte eft: nec no loti foetui
tota exterior corporis circumfcri-
ptio membranea eftevafura, ut &
ab excrementis ,
qua: contentura
erat amnios, proprio atque innato
tegumento foetum defenderet, &
poftea carnea aggenerata fubftan-
tiacutiVfficeretur. Atque adha?c
quidem omnia fabricanda lenta,
ac tenaci feminisparte ufaeft na-
tura:reliquam craftiorem, ac ter-
reftrem,minulq; ad diftrahendum
idoneam in ornum fededepofuit:
K y
utpo-
 ,

166 QA & y
T) e S i M Nk
-i

Utpote qn utiiyerfum dilhul fastui

cdtpufculu nunquam ullk in par-
5

te ociofa jam formabat. Jam vercb

cum tertium fcetura: tempus adve-
nit omnes feminis fubftatiVpartes
delirieatas diftinguere diligenter*
i'6 mCmbra hasc ablblvere na&a
occafione natura corrfiievit. agge-
neravit igitur, ac circujecit omni-
bus carnei, iimulq; ipfa, pinguifli-
maquaq; parte fu&u extrada,ter-
reftriaatqj arida nec non pingue-
dine omni prorfus carentia reddi-
dit:arq;ex eo,quod extraxit letum,
ac tenax lingulis, &in capitibus
colligamina, quibus*nter fe con-
ceduntur: & in longitudine circu
undiqj tenues membranas produ-
xit, quas circu modia, hoc eft invo-
lucra odium, nuncupantu quibus
Icilicet carnes aggeneravit. Xlfus
eft autem maxime ad odium pro-
creationem caloris facultate qua ,

torreret ea, ac prorfus arefaceret:

id quod melius lane ipias fuit, tum'
- 1J U * - '
iSS. *
quu
 :

LRH M V S r' i 6?
I B E R/ P
quia dura effeiiebebant, tum pro-
pterea, quod omnis, quacunque
inerat pinguis pars effundi atq$ ex-
primi ita maxime poterat, quafi
fpuma quaedam effervefcentium
qua vero in parte carnes prius, qua
invofucrismebraneis operiret, fu-

perinduxit,ea in parte minus aridu

:

os totu effedumtam e ipfa eft : fed

natura ab involucris membraneis
tenuia quxda tegumenta carnibus
protraxit: quin etiam nervum in-
fubtiliores telis araneis fibras prius
di vi fu m in unamquamq; hujufce-
modi membranam difperfit.-fimili
modo quoq; ex ligaminibus fibras
tenuiffimas immifit :
qua: utraque
fibrarum genera carne fuperindu-

da in unum conjunxit:exque toto

hoc infirumento, in quo ha:c ma-
chinata eft,mufculum:ex eo vero,
quod ex fibrarum coitione confti-
tit,tendone effecit. Ac ligaminum
quidem non parvam partem, ut di-
dumefljin mulculos indidit: neN
i.-j. . V VOS
7
 l $$ G A I. SeminI
vovero tam iri 4riu fculos, quam in
omnia vifcera fimili diftributione
di(pen(avit. Jam vero fibraru aliud
quoq; genus eft tum in ventre, tum.
in inteftinis, tu in utri% vefidsiia
yulyi$ etiam, dtcorde, quaj efemi*
ne ortu habet; quibus quide venu-
lis totu yifcefis corpus quod etiam

ipfam e (anguine generatum eft,

quibufdam quali crinibus circum-
datur. Omnia enim, quae carneam
fpeciem prae fe ferunt, e (anguine
conftiterunt; quae mebranca funt,
a femine fuerunt produfta.t

C a p. X .
J.
4

Cur partes^ua a [anguine ortura habenti

er~
fi corrumpantur, facile, at qu* a fp
* mate, nuntjua, vel raro rurftes gignan-
Jur:tu7n ex quibus fiat nutritio .

A T iccirco quae a (anguine or-

tum habent, (i corrumpantur,
utpote quibus materia generatio-
nis copiola fuppetic , facile
:
quk e
(emine, vel nunquam, vel raro ad-
modum, rurlus gigni folent:quan-
quam
 ,

Libe* Primvs. 169

quam efficiens ipfius feminis caufa
.
perfe&is animalibusineft, na neq;
defertiit animal, neque iuarum fa-
cul tatum,quas iniicas habet, oblita
eft natura: quippe, quas cum non
aliunde acquifiverit, fed ex femine
habuerit, amittere nullo modo
poreft. Quid igitur in caufla ett,
cur? fiquis, vel adipem, vel carnem
a corpore noftro xcideritjoco il-

lius altera,vel adeps.Vel caro rurliis

generetur : arteria autem vena , ,

nervus, membrana coiligamen

,

tendo , cartilago, atque os, ubi fe-

mel perierint iterum renafci am-
plius nequeant? atque id, quod
majorem admirationeparit, cur,
cum horum aliquid nudarum fue-
rit, velimufqi id tegere , & ad cica-
tricem perducere, caro quide circa
unumquodque ex hisincrefcat, fi-
mile autem ipli illi, quod nudatum
fuerit, nullo penitus modo , ne ii

ipfaquidem poeoniamedicamen-
taadhibeas,aggeneretur? Cur igi-
*7P G AJU.tlXE: SjPM I N-E
*ur hoc accidit>* m quia cdrnis ma-
teria nunc* etiam fubeft, illorum
non amplius? fedquid, nonne, vel
arteria; tunica, yel nemcorpus gu-
bernantem facultate habent qua: ,

talefubftantiam procreet, qualem

utrumq? horumadepra funtfnem-
pe> fiquicquam aliud hoc etiam >

peculiare habet natura, ut libi fi-

milia procreet aiarfi qua alia ra-
:

tione fieret, ut corpus aleretur, nilx

quxdam hujulcemodi facultas ipfi

perpetuo adeflet? perpetuo fiquit-

dem e fubftantia oroiufcujulq; ali-
quid effluit ac digeritur, unde ali*
mento opus elhatque id, quod per
alimentum additur, limile eiTe o-
mnino debet ei, quod digeftueft.
Et tibi hic quoque tua verba 6 bo-
ne Ariftoteles in memoriam revo-
caboralterum enim ex duobus ne^-
ceife ielt.vel limilis ad limile accef-
fione,>fi uniufcujufque corporis
quod alitur, parfces in cibo conti-
neatur; veljfi id no;i eft 7 immutato
cibo

Digitized by Google
 I<IBER VK I.MVJ, 471
cibq. atque alterato ,,nutritionem
fierirled priorem illam opinionem
de fimilaribus tuipfe, ut fallam >
confutafti: alteram, qua: alteratio-
nem introducit,ut veram, comen-
flas.Neq; tamen ex omnibus in o-
mnia mutationesfieri dicendu eft:
iedinid, quod naturae illius, quod
mutatur, vidnius eft,. facilior eft
mutatio:atq jiccirco facillimum eft
uini, ut caro efficiatur, mem-
bran x ver o, nervo, vense, arteria:,
ac tunica: difficillimum. Qua: igi r
,

tucnutriuntijr, primum quide lin-

gula proprium ..e fanguine fuccum
trahunt, ut Hippocratis fententia
eft: explicatumq, a nobis etiam eft
alibi diffufius, cum hoc, tum illudi
quod alia fint
,
qua: crafliore fan-
guine, alia., qu? tenuiore indigeant,
alia, qua: calidiorem alia, qua: frir
gidiore, alia, qua: pituitofum, alia,
qu2E melancholicum deliderent:
itaqjnonnulla, qua: exquilitiQrem,
acpurioremjrurfufq; his alia etiam
mulco
 yx
j, G
At. i> i S e iitof*
inulto puriorem requirant, quod
etiam quibufdam ferofior perfe-
Hufq? conco&us conveniat,
qui-
bufdam nihil obftet, quin alantur,
etiam fi hujufmodi non fuerit id,
quod alit.Deinde vero poft proprii
humoris in fingula membra attra-
^
aionem, id quod eftattraaum,ia
multas particulas difTolutum ex-
halatipisinftar, attrahentibus me-
bris adjungitur, ac quadam tepo-
ris mora immutatur (quod etiam
a nobis demonftratum eft) diuti-

naque ea mora parti illi,qu attra-

affimila-
xit alimentum jfibique id
vitjconcorporatur. Ne igitur opi-
neris fingula ex principalibus
me-
btis animalis e femine a principio
conftitifle, aliunde Vero fuum ul-
timum, atq; accommodatiflimum
* habere alimentum.

c v'
-

C A P XII.
De ortte- Seminis ex J'anguine.
Uod quidem alimentum, qua
Q ratione generetur, quamvis
facii-
 Liber Primvs.. 17$
facillime poflem brevibus expli-
care>volo tamen demoftrationem
addere , prafertim cum huic tra-
datur
f
maxime conveniens efle vr--
*

deatur; Quemadmodu igitur, cum

de ufu, ac vi feminis ageremus, ab*
iis, qua: evidenter apparent, profe4 -

di, dicebamus in utero

manere fe-
men, cum coceptura erant anima-
lia, atqftnde ratiocinationem con-
ficiebamusdta hic quoque mihi fa-
ciendumputo, ut ab evidentibus
in diiledione incipiam. Arteria,&
venaadurrumq; teftemdefcende--
re confpiciuntur, non redo itine-
re,ut reliqua omnes, fedinftar ca-
preoli, aut hedera variis modis in-
voluta;: unde, ut puto, a difledio-
9
nis profe(lorib partim hederacea,
partim capreolaris, natura ipfa-
rum fuit appellata# In his vero ca-
preoJis,& anfradibus>quos faciunt
anteT quam ad teftes perveniant >
albefeere paulatim fanguinem vr-
dere licet; tum demu, ubi }am ipfos
S tclles

Digitized by Google
i

274 Gal. de Semine

teites attigerint, feminis fubfldntja.
in ipfis manifefte apparet. An vero
ajterationem aliquam ex teftiunj
etiam natura accipiat femen, neq;
aliter confici omnino queat, omit-
tamus inprafentia inveftigare: fe-
quamurque , fi placet , Ariftotelis
fejitentiam , nihilque ad feminis
generationem facere teftes con-
cedamus, ut non magna ex parte,
fed ex toto , arteria & vena ferofi ,

liumoris fubftantia gignant. Quod

fi ita eft, in ipfis procul dubio femi-
nis generatrix natura inerit: at ex
fanguine in ipfis diutius immoran-
te ipfum procrearunt, tunc enim
ufum anfra&us praiftanr, atque ita
alteratum fanguincm in femen
immutarunt omne vero id, quod
:

alterat, in fuam natura illud, quod

alteratur tranfmutat. id quod
,

etiam hic cernitur album fiqui- :

dem, & craffum,& lentum femen^ i

eft ad alendu arteria:, & vena: cor-

pus accomodatu. Videtur autem
etiam

Digitized by Googlc
 Liber Primvs. 2.7 j,

etiam ipfe Ariftoteles in his a no-

bis non diflentire,cum inquit: C6-
tra igitur, quam antiqui cefebant,
. dicendum eft illi enim, quod ab^
:

omnibus fecedere,nos> quod ad o- .

mnia accedere natura coparatum

eft, femen appellabimus. Eandem
'fetentiamfequitur,cum ait: Uti-
lisergo excrementi qua*da pars eft
femen, utilifllma vero, qua: ultima
eft, & ex qua jam unumquodque
mebrum perficitur. Unde fane de*
mirari etiam hominem convenit,

qui, cum in primo de generatione

animalium in prasdi&a oratione,
in qua de feminis fubftantia vete-
ribus contradicit,demonftrare co-
netur ex eo unumquodque mem-
brum effici, ab eo,
inferius poftea
non ex eo, gigni ait : ex quo enim'
fiatunumquodque fanguinem ,

menftruum efle affirmat.

S 1 Cap.

Digitized by Google
 .%7<6 GAt. d Semine
C a XIII. '

4 rteria , x/fn<e femen producant: &

cur illarum partibus amputatis , venit
quidem raro ,arteriis autem nunquam, .

alia rurfum partes oriantur

C Ed fortafle diceretquifpiam o-
-'rationem noftram abfurdiorcm
evalide: nam,fi arteria & venae ad
gignendum femen idoneae funt
qui fit, ut } fi ab ipfis aliquae partes
abfcindantur, aliae in illaru locum
non regenerentur ? Cujus rei du-

plexrefpofioeflepoteft>una,quod
nonnulli venas in magnis ulceri-
bus jam viderunt renafci, quemad-
modum etiam nos ipfi cum in aliis
partibus, tum in capite, atq, eas fa-
tis magnas, & multas: altera, quam
aliquis fortafle ex iis
,
qui verboru
ftudiofiores funt,non relponfione,
ied fufiorem rei explicationi po-
tius nominandam cenfebit: cau-
fam enim referam , cur nequaqua
multis, fe
J pauciflimis prorfus, ve-
in ulceribus gigni yifie fuerint,
arte-

Digitized by Google
 :

Libek Primvs. 17?

arteriam vero, 8c nervum nemo,
ce raro quide , in aliquo gigni un-
quam viderit. A tq i hasc paulo poft,
ne quippiam diftertationihuic de-
fitdicemus. Nunc prius advcrfiia
Ariftotelem abfolvenda nobis di- #
fputatio eft,qmad feminisgenera-
tionem inutiles efle teftes aflerit
ex eo enim, quod ita fentit, vena:,
& arteria:, qua: ad teftes feruntur
generandi ejus mnnus demandat:
neque tamen his tantum feminis
gignendi natura ineft, aliis non in-
eft: fed, fi alia in parte animalis ar-
teria, & vena icaeflent involutar,
ibiquoq; hujufcemodi humor co-
fpiccretur. gignunt fe-
Si igitur

men, ab eodem etiam nutriuntur:

fed generatio nihil fimile habet ei,
quod digeritur^ nutritio vero par-
tes eorum, qua: aluntur,fimiles iis,

quas digefta funt, gignit neque ex :

alia materia totum vas genitu eft,

ex alia nunc partes ejus gignuntur*

undeperfpicu^m eft fi ex humore
A
S 3
ferofo

*
Google
 178 Gal; de Semine
ferofo aluntur hasc conceptacula,
ex eodem a principio etiam geni-
ta fuifle. Atq; hsec adverfus Arifto-
teie fetis. Nunc ad id, quod diftuli-
mus redeundum eft:
, acprimum
kdicendum raro vifurn efle venam
renafci, deinde nihil omnino ex
aliis: vas enim, quod accrefcendo
recensvenas veteri adjungitur, hac
.enim parte fcilicetcontinuum eft,
non in qualibet corporis natura
materiam copiofem ad generatio-
nem habet.Si igitur neqi caro ori-
ficium venas abfciflas circum cre-
1'cendo occupaverit, neq;abundan-
tis materias humor defuerit, gigni
iterum vena poterit : fimul enim
oportet, & vimque eft in venis ab-
fciiTis, validiftimam reperiri, quip-
pe quas partis adnafcentis fabrica-
trix eft: & materiam feminale tan-
tam etiam fuppetere, ut ab incre-
fcente carne obftrui os non per-
mittat:quas utraq, fimul convenire
rarilfime confueverunt, Quod fi in

/ . '.vena;
I
L T B E Primvs.

17 ^
I vena qua? fimplicem habet & te-
nuem tunicam, generatio raro co-
tingit, nihil fane miru efle debet
fi in arteria, quae fexcuplo craffior,
quam vena eft ea non raro, feci
* ,

nunquam fiat: quippe cum tanta

materia? pra?paratio, quanta indi-
get, fieri nullo pa&opoflit. Simili
modo abundantis materia? inopia
omnia, qua? a
efficitur, ut reliqua
femine gignuntur,renafci amplius
nequeant : nufquam enim tantam
feminis copiam iimul colle&a in-
venire eft, quanta ad uniufcu jufq;
,
quod interiit, regeneratione fuffi-

ciat:fed,quod mora temporis pau-

latim erat colligendum, carne jam
increfcente fupprimitur. At in ipfa
prima ex femine generatione, tum
univerfus humor adhuc colle&us
eft, ex quo vaforum formatio exi-

ftit:tu duplex fabricatrix vis adeft,

& feminis, & conceptaculorum u*^

quibus femen projeftum ad-
teri 4,

ha?ferat: in ulcerationibus vero ,

S 4 prater
xSo Gal de Semine
praeterquaquod abundantismate-
ria; inopia eft,h$c etia efFe&rix vis
deeft : dum autem in utero gigni-
rur animal, & materia multa. af-
fluit, & altera quoque accidit crea-
trix vi$, quaemon folum materiam
extrinfecus tangit fed per totam
ipfom tranfit , ac permeat. Nihil
igitur mirandum eft, fi in foetibus
in utero prima naturas inlkumen-
ta celeriter formetur quippe cuni
tk materiae copia & bonitas, &
procreantium ipfa facultatum (?fE-

cacia maxime adiit.

C A p. XIV.
y^dverfut eot >
qtii folor tejles femen pr*~
ducere exiSiimarunt.
Uoniam vero etiam de his fa-
Q tis

quae diftulimus
demonftratum eft,reliqua,
, confiderabimus.
Nam adverfusAriftotelem,qui te-
ft ibus generationem feminis aufe-
rebat , facillima fuit difputatio : fi
.enim ipfi id non gignunt, reftat li-
nje dubio ut ab arteria,& vena ge-
neretur,
 R PRIMVS.
JLl 6 iJl
neretur Sed non debemus, Arifto-
telis ignorantiam pulchrum quod-
dam inventum tantum
putantes ,

decretum indemonftratum relin-

quere, ne ex iis, qui contradicendi
ftudio incumbunt, aliquis nos jure
poiHtreprehedere, quod, cum ve-
ritatem amare profetfi fimus, ra-
piamus tamen magis rationes, qua
demonftremus.Neqj enimprofe-
&o, fi Ariftoteles vim tefiiu igno-
ravit, id efficere debet , ut nos ca-
preolaribus conceptaculis totius
iem inis generandi munus comit-
tamus immo etiam ego affirma-
:

rem me pudere, fi idfacere: fumpfi

tamenid nunc itaabfolute Arifto-
telis caufa* ne longior milii cum

ipfo evaderet diflertatio. Defcen-

do ruriusadcos, qui totum a teftt-
bus femen gigni exiftimant:& pri-
mum interrogo, cur, fi femen te-
ftium tantum opus eft , fiiperiusin
vafis, qua: ad ipfos feruntur, videa-
tur conriueri: nam, queadmodura
S j
ia

Digitized by Google
itt G A ti i>E Semine
in venfre, & inteftinis fanguinem
invenire no poflumus, propterea,
quod nihil prorfusea ad fanguinis
generarionem faciunt, ita nequa-
quam in vafishisffi nihil ad id face-
rent , femeri reperiretur. Deinde
vero capreoli ipfius ufum requira :

facilius quippe fietf poterat, & me-

lius, ut reta ad teftes fine hujufi-
modi revolutione vafa hasc tende-
rent, fi eorum tunicas mortuas, 6c
alterandam materiam,qua! in ipfis
diutina mora permanferit impo- ,

tentesftatuunt. vel, fi hoc conce-

dunt^ vo.luntiut ex natura fua ai-
teratiohaec efficiatur, res erit lon-
ge abfurdior,perfhde,ac fiquis,fri-
gidum effe ignem cum dixerit, ca-
lefacere eum affirmet : nihil fiqui-
dem aliud eft mutatio fecundum
qualitatem, & alteratio, quam rei
affeta?affimilatio ad efficientem.
At vero, fi etiam hoc conceflerint,
craflum , & lentum & album id,,

quod alteratur, conftiruent quod

;

pibil
 Liber Primvs. 18$ *
nihil aliud eft ,
quam ipfis feminis
generandi officium deferre. Atque
hoc quidem ha&enus.
C A X V. \ p.

Advcrfus Aristotelem, & reliquos, qui de

ufu Trfiium perperam opinati funt.

Unc alteram partem differta-

profequamur:
tionis noftra:
quoniam & medici etiam nonnul-
li funt, quibus teftes nihil ad femi-
nis generationem videntur con-
ferre. Probabiles autem pleriq ;de-
monftrationes excogitarunt, qui-
bus interrogantibus & refponde- ,

re, fk caufas reddere valeant,*cum

ita nequaquam, ii nihil
urgentur :

ad feminis generationem faciunt

teftes, illis magis, quam aliis, vel
calefidis, vel frigefa&is infoecun-
dum animal redderetur. Quarum
quidem reiponiionum nonnullas
Ariftoteles primum dixit :
qualis

ea eft, cum ait, talem ufum exhibe,

re feminariis conceptaculis teftes,
qualem; qua: piapaeappellan tur, ifi

diften-
 ,

i&4 Gal.de Semine

diflentis telis : cu enim ipfas deor-
fum trahant , augentr
replicatione
quam ille utilem efTe inquit ad id,
ut flabilior feminam excrementi
meatus reddatur: quibus demptis,
ut inquit.vafaretrahuntur.Atenim
vehementer frigefa&i, licet deor-
fum adhuc trahere valeant, Heriles
efficiunt.cur nam? quia (inquit) fe-
minariorum conceptaculorum re-
frigeratio , non teftium ipforum
flerilitatis in caufa efl. Sed cur , fi

elifi fuerint, id evenit ? Propterea

quod (it a enim refpondet) genita-
lia eiiam vafa fimul colliduntur.
Cur, fi induruerint?Quia etiam illa -

fimul indurefcunt. Et demu, quo-

cunqj teflium vitio dixeris fleri li-
tatem induci, eode ille vafa femi-
nalia mutua cotagione affici affir-

mat.Satius igitur fortaffe fuerit, ut

originem prius, & fabricam geni-
talium inflrumentorum exacle al-
tius repetamus, fine quoru cogni-

tioncmtelligi ea non poflunt, quas

diceu-
 Liber Primvs.^ 3,85

dicenda funt.Arteria igitur & vena

i conceptaculis dorfiprofebeper
iliadeorfumferuntur,ufq$ dum ad
teftium involucru, & appendicem
pertingant , quam epididymidem
appellant,quafi fupergemmale di-
cas: eft autem fupergeminalis pars
quapiam animalis, gemini, hoc eft
teftis capiti fuperimpofita,id quod
nomen ipfumprse fefert: ex qua
multas fiftulae ferofo quoda humo-
re plen$ad teftem permeanc.Haic
fupergeminali arteria , & vena fiio
illo anfratu,& capreolo, que pau-
lo ante dixi,inneftuntur,fuiq; par-
tem quanda exiguam prius, quam
teftibus comittantur, diftribuunt.
Jam vero meatus etiam genitalis,
quem Yaricofum aftiftente nonulli
vocant, inde genituram haufta ad .

colisraditem defert. Atque hac de

caufa Herophilum efle Opinatum
puto non admodu multum ad fe-
minis generatione teftes conferre:

donec enim arteria, & Yena intra

ilia

Digitized by Google
xS<S G AL. DE Semine
ilia efh una cu aliis vifceribus co-
muni omnium tegitur operimetc*,
hoc eft abdominis mebrana: inde
ubi jam exit, utrinqs latis evidenti
foramine mebrana aperitunex qu
quide mebrana meatus maximus
oritur ad teftes pertingens : in quo
& vaforu revolutio efficitur, & ge-
nitale receptaculum e lupergemi-
nali exoriens ad ilia afcendit: quod
attingit quidem in exortu tefticu-
lum, non tamen ex eo origine ha-
bet. Rurfusvero a principio inci-
piens, diligentiulque orationi
meas
attedens,in utroq; meatu arteriam
una cum vena, quali tibiam quan-
dam,deorfum ferri invenies: geni-
talem vero meatum lurfum ferri,

atqj inde rurfus , non tamen extra

olla pubis, fed per ipla penetrante,

fuperipfadeclive tendere, quoulqj
fefe applicet ad cervicem velicasy
cui coles ipfe adju&us eft. M^nife-
fte igitur ja patet, liquisha:c in dif*

fe&ione animadvertit, femiDariu

 Liber Primvs, 187
vas propterea cjuod logiftimu eftj

tam logo circuituferri; na>fi breve

effet, ftatim a fupergeminali reda
ad vefica: collum perveniret. Quin
edam, fi intra membranam,abdo-
minis teftes politi fuifient,dimidia
pars feminarii meatus, arteri^ quo-
que &ven;e, revolutio interiiflet^'
Ut igitur & anfradus ifte exifteret,
3c meatus genitalis produdior ef-
ficeretur, natura tu membranam
abdominis perforavit* tu teftes in-
ferius conftitu it:ex hoc enim fit,uf
& fanguisj dum diuturniore in va-
moram trahit, concoquatur, &
fis

coaguletur, & meatus genitalis 16*

giilimus evadat, quo unafundio-
ne femen copiofius poftit ejacula-
ri. Atq hac pouflimum caufa effe-
5

dum eft>ut juxta cervicem vefica:

varicofior hic meatus cofpiciatur:
unde ei nomen inditum eft vari-
cofus aftiftens.Siquis igitur hec co-
lideravit, hominu eorum opiuio-
nem demirabitur, qui propterea
teftes
 i$8 Gal. de Semin-e
teftes a naturft datos tantummodo
dicuntiUt feminis inftrumenta de-
orfum trahanUutrum enim horum
volunt ? ea ne quas melius fuit ut
,

revolverentur , an v$ricofum afli-

ftentem,dirigi.? Sed moror fortaiTe

in hoc, cum nonfitneceflecquippc .

'
cum maximo teftimonio orationi
noftras efle poffintomnia ea ani-
malia,<!Jua: intra membranam ab-
/ dominis teftes habet, ut avesmeq;
enim dicer quifpiam poterit in
his quoqtappenibs efle teftes hemi-
nariis vafs, perinde, ac planse, cum
altiori loco flti efle cernatur,quam

vafa ipfa iint. Ar forfan nos pertur-

bet illud quod paulo ante di&uin
eft,genitah, inquam, meatui fatis
magnam longitudinem efle opor-
enim teftium iirus
tere: videtur
.-intra abdominis membranam, di-
midiam illius partem auferre, qua:
fcilicet ad teftem una cu$n varico-*
fis vafis deorfum fertur. fed, ii ani- '

madyerseris teftes hujufmodi ani-

malia
 Liber Primvs; t8*
malia ita habere, ut praecordia at-
tingant, meatufq; leminaies latiffi-
mos, facilis erit hujus dubitationis
(blutio : cum fatisidoneum inter-
vallum a praecordiisporrigatur, 8c
fedes praeterea calida fit,ut,quantu
ex longa vaforum revolutione 8c ,

feminalium meatuum produftio-

ne in nobis femen adjumentum in
copia acquirit, cantum in illis, tum
meatuum latitudo, tu teffium litus
efficiat: feminales enim meatus,
quanto breviores funt, tanto latio-
res evaferuntrteftes vero , cum fu-
periore fede collocari fint, & ex di*
ftantia fatis convenientem femi-
nariis vaiis longitudinem exhibue-
runt, &cxcalidiiIimoru vifcerum
propinquitateid confecuti funt, ut
celerem feminigeneratione pra?-
ftanr.Atqj ba?c quide ex abundanti
probatione a nobis difta 'funt. Il-
lorum aute orario, vel fola teftium
politura fatisfuit refutata: nihilo-
minus eriam illis, que fuperius dixi-
T mus,
i9o Gal. de Semine
mus, maxime tamen his, quas itiox
dicemus, redarguetur. Volo enim
jam (ld.quod negligenter, praeter-
eunt omnes fere ta medici, quam
naturales philofophi) de ufii, & vi
teftium diflerere. Non advertunt
enim, fi cui tetles ea moderatione
fuerint exedi, ut fupergeminalis
membrana inta&a relinquatur.fe-
minarium vas nulla Iasfione affici:
inde tamen animal no tantum fe-
minis generadi facultate (id enim
iis, qui Venere volunt abitinere*

-commodum remedium e flet) fed

virilitate omni, & ut diceret quifi-

piam, mafculitatehoc eft mafculo

ingenio,privari: Pari modo, fi fce-

mtna fit, quas id patiatur, neque in

venerem incitari amplius,neq; vi-
rum, coeundi praefertim caufa, ap-
petere, fed omnem prorfusfbemi-
neam naturam amittere. Sues qui-
dem foeminas apud nos no in Afia
tantum, fed in fuperioribus etiam
nationibus in Cappadociam ufque
exfe-

/ Googlc
 Libe* Primvs,
exfecarecofueverunt: qtiaefimiles
omnes caftratis evadunt, obeff ad-
modum, ac pingue# camiiql fua-
vitate foeminis,quemadmodu
aliis

etiam caftrati mares aliis maribus,

praeftant. Non tamen ita tuto in
fceminis teftium extra&io admini*
ftraripoteftobfedem, in qua col-
locati funt : vulvarum enim lateri-
bus ex utraqj parte adjacent ad ar-
teriam^ venam, quemadmodum
& marium, feminale vas excipien-
tes, quod revolutum ipfis inne&i-
tur,atqj ad utrumqj cornuperten-
dit:unde utraqj illa fcindere neceC-
fe eft , fiquis focminas caftrare vo-
luerittmajufq; in hoc, quam in ma-
ribus, periculum eft. Hanc igitur
tantam, quam in teftibusineft.vim
nefcio quo modo, omnes pr^terie-
runtrac deinde, an conferant,nec-
ne, ad femen procreandum, quae-
runt. Qua in re alii maxime aber-
rarunt, ita, ut hanc vim teftibus
prorfus eripuerintraiii gigni quid e
X a ab
 -

%9 % Gal. de Semine
ab ipfis femen dixerunt, quid vero
accidat animali, cur & frigidius,&
imbeeillius caftratu efficiatur, in-
vefligare omiferunt. At, fi exem-
ptis teftibus nihil aliud,quam femi-
nis emittendi vis amittitur ,
pro-
pterea quod una cum - ipfis divelii-

turctiam (ut ifti dicunt) femina-

rium vas, una tantum ex eoru exci
fione la;fio contingeret,quod fcili-
cet filii procreari no poffent. Qua-
re qui nullam fufeipiendoru filio-
rum curam habent, fed vel corona*
riis.cercaminibus,vel tali alicui ne-
gociofludent,. in quo callum efie
optimum eft, ex telliumexe&io-
ne hoc confequerentur. Oporteret
igitur, utfead Olympia exercen-
tibus telles excideremus:nam non

modo filios fufcipere illi non cu-

rant, veru etiam quamlibet aliam
corporis parte viatorias caufapro-
pce concederent : fed non tutu efl
id facere, cum robur etiam totius

corporis una cu teftibus, velli non

cura
 Libe * Primvs'. i $3
cum teftibus, cu meatibus faltem
feminarii$,ut aliqui fortafle ex iftis
dicerent,excidatur.Hoc rame quo
modo fieret, confiderandum erar.
t

Quanquamneuterhorn meatuum
exciditur, fed avellitur; cantum a
teftibusrut verifimile fit non obid
membrum, quod remaner, ac fer-
vatur, fed obid, quod penitus ab
animali aufertur, omnem mafculi
habitu, & vires interire. Videntur-
tie tibi, quemadmodu telis plana?,
ita feminariis vafis teftes appenfi
fiiiiTe? an non potius, quantum, ad
ufum attinet, ad ipfurri cor prope
accedere? frigefcunt enim, qui eos
amiferint, altera infiti caloris ori-
gine privati: omneq; ipfis corporis
robur collabitur perinde , ac fi fc-
nes fuerint: neqj lata? vena?, neque
fanguis floridus eft arteria? etiam
:

paru,& imbecilliter, ficutfenibus,

pullant.Unde patet teftes animali-
bus^ roboris originem efte,& ca-
iidirate mulca totu corpus perfun-
T y .
dere.

/ Gooale
194 GAL' x>e Semine
dere. Atq; iccirco, qui iplis privaa-*
tur, depiles non modo mento fed
toto etiam corpore evadunt :
par-5
vafqi {ut didum eft) non fecus, ac
mulieres , venas habent : ac , quaf*
aHud quippiam magis quarn ani-
,

malia ,. fmt> nulla yenereorum libi-

dine afficiuntunut in hoc, vel cor-
de ipfo amplius habeant teftes >

quod praeterquam quod caliditate

& robur animalibus exhibent, ge-
nerationis etiam perpetuitatis in
caufla iunt. His igitur tot, ac tantis
negle&is,qui ante me fuerunt phi-
lofophi, & medici, de parvis, & le-
vibus altercantur, quaeruntq; an ad
feminis generationequicquamfa-
ciant refles^ NoS'Vero rurfus repe-
tita oratione pro iplis dicamus
praeterhac omnia, etiam illa non
parva e(Te argumenta, quod totum
corpus a teftibusaltereturmon fo-
lu enim & fuavior eft caftratarum
vh9timarum.c ai:0t integrarum, au-
tem in^avior r fed etiam qualitas
 &
' - '1
Liber Primvs. 19?
ipfa carnium fimile quid teftium
eualitati pra: fe fert,grave, & ut ita
dicam, virofum, ad odorem ufq; fi-
militudine porrefta. Qua: quidem
ignoraflc alios quofpiam mirandu
noneftrat Arifloteles certe no de-
bebat* quippe qui nobis fcpe nu-
mero dixerit parvas particulas ma-
ximarum alterationutoti corpori
in caufa eflerquanquam illud adde-
re ipfum oportebat, (i exempta ali-
qua particula totum animal altera-
tur, eamalterationiseflein caufa,
non tamen ejufde,& fi auferatur,
fi adiit: na, (i ablata refrigerat,pra:-
fens calefaciebat: fi ablata infirmu
reddit, roboris erat origo : eodem
modo fi abfciffa incitationem ad
coitum aufert, ex ea animalibus
generis fucceflio erat:atq;hoc pro-
feto tertium , corpra:ftare mini-
me poteft.efl enim id vivendi tan-
tum, teftes vero bene vivedi, prin-
cipiumrquanto aute melius eft be-
ne vivere, quam folum abfolute vi-
T 4 vere,
 f

Gal DE SEMINH
vere,tato inanimalibus teftes cor-
de pr$ftantiores funt.Debebant ne
igitur ifthteftes comparare lapidi-
bus flaminibus appenfis , qui pon-
deris ratum ufum exhibent ? quod
igitur caufa eft,cur exedi una fecfi
omnem etiam corporis conteeio*
nem auferant? Debebat prpfe&o
primo de generatio-
Ariftoteles in
ne animalium maximam aliquam
qu,xllionem hae de re ponltituere
ubi teflium ufum explicans datos ,

e ile a natura eqsatierit,ut femina*

lium i nitrum en torum replicatio
cofervetur. At hocparvum admo-
dum efbillud maximum, quod to-
tius anima u roboris in iplis prin-
li

cipium apparet: hoc neceflarium

atq; in primis quaerendum ilii erat
qui tedium utilitatem volebat co-
lideiare. Sedipfe,cum hoc praeter-
miferit, nihilq, in primohac de re
difleruerit, in quinto obiter, cum
de voce acuca>& gravi agit, often-
dere conatur, quo modo exedis
tefti*
 Liber. Primvs. 2^7
teftibus efficiatur,uc imbecillius ad
fun&ionesfiiasobeundas cor ipsu
evadat. Verba ejus h^c funt:Exetta
omnia in foeminam degenerant:
& quia nervofum robur in princi-
pio fuo laxatur, vocem fimilem fe-
minis emittunt. Laxatio autem eft:
perinde, acfiquis fides intendens
appenfo aliquo pondere contetas
reddiderit: id, quod mulieres, quae
telas texunt, facere confuevererubi
enim ftame intendunt, anne&unt
ei, quas planas appellant. Ita quoq;
teftium natura feminariis meati-
bus appenfa eft, feminarii meatus
venx, vena origine in corde habet.
Atqi hxc Ariftotelis orario eft: cu-
jus hoc caput, quodinfinepofitum
eft, confideremus, cum totius fu-
pradi&x orationis copendium te-
neat.Ob id enimin.caftrationibus
inquit animalia in imbecilliora
mutari, quia edicitur, ut cor, ex
quo contentio omnis corpori eft,
ablatisponderibus, qua: ipfum in-
T f
tende-


Gal de S emine
tendebant Tefolvatur ac laxetur:
quafi fcihcet non ex propria tepe-
ratura vires cor habeat fed quia a
teftibus perinde ac lapidibus qui-
bufda annexis deorfum trahatur.
Verum etiam no ex propria na-
tura habent hanc vim cor &
aliis

membris fuppeditat, tanqua prin-

cipium fed aliquo extrmfecus au-
xilio ad hocindigetinnuraera alia
fubfidia habere poterat jreftibus
poti ora, qua; quoad animal vixif*
fet, defedura nunquam erant:quo*

rumunum, & evidentiflimum, &

yalidiffimumiplhquando intedere
cor vulrinoo gravabor referre. Cu
enim aorta ad fpinam dorfi applz-r
cetur? qua; difficultas naturae erat
eam illic validis vinculis alligare
quibusCohibita, atqj intenta ad fe
totum cor violenter traheret ? po-
terat etiam fuperi ore arteria; par-
tem, qua; ad jugulum afcendit,ibi
annetere:nihilenim ad fides inte^
dendasintereft, quarum ille men-
- iS1 i' tionem
't

Digitized by Google
 :

Liber Pr im vs. 199

tionem fecit, utra in parte, five fu-
pra, five infra, inventio efficiatur
immo re vera utrinq; recefleeft,
neq; fupra,& infra tantum, fed a la-
teribus etiam , vel ante & poft, vel
in qualibet alia obliqua oppofitio-
ne ex utraque parte. Si cordi igitur
no fufficiebat ad robur propria na-
tura:fed neceife erat, ut perinde, ac
fides, autftamen, adventitiam inte-
tione acquireret , in promptu erat
fane natura, vel his arteriis, ut dixi,

id moliri, vel nihilominus etiam

yenis,&nervis,& mebranis: quoru
pihil facile ab eo, quemadmodum
teftes, auferri poterat. Nam quan-
tum tandem pondus funtifti? quo
modo ex his ad cor ufq; pervenire:
intetio poteft?Si enim neqj in me-
dio plures flexus haberent, qua? a
corde ad teftespertendunt conce-
ptacula, intus erant ponedi teftes,

I
ut ad cor ufqj intetio porrigeretur.
Debebat, profefto varicoforu va-
forum anfractus iplpicereAriftote-

Google
 t
V

$O0 G AI. DE SEM IN

les,priufqua nerri in iis, quas extrin-
fecus apparent , experiri, fi modo
ratione comprehenderenon vale
bat: quorum enim in medio revo-
lutio aliqua efb ea nullo modo ab
altera parte in Alteram ufcp,nifi di-
rigantur, interitionem admittunt.
Tantus vero eft ante teftes vaforu
anfraftus, ut, fi dirigeretur, ad me-
dia ulq; femora pollent pertinge-
reutq; ita efficeretur, ut nullis aliis

hominibus vires ineftent, nifi folis

. 1 f

illis, quibus teftes Admodum laxi,

atqj infirmi funtrquas quidem afFe-

ttiofenefcentium, & imbecillium
efie cofue vi t, juvenibus vero,& va-
lidis nunqaam laxi adeo teftes eva-
dunt. Quid de animalibus dicere-
mus, quas aftnftosad ventre,neque
peliles,ut planas,teftes habent.? cu-
jufrnodi funt inter quadrupedes
fues, inter aves no una, aut duae,fed
univerfum genus, quibus intra ab-
dominismembrana juxta praecor-
dia in ipina teftes collocati funti

* neque
 Liber P rimvs. 301
neqjtamen obid efficitur,quo mi-
nus caftratio in his quoque corpus
totum imbelle , ac laxum reddat.
Quod ab annexis mebris aeor-
fi

fum trahi cor dixerimus , necefle

erit etiam nobis affirmare renes,

& lienem, & ventrem, & quodvis

aliud hujiifmodbmulto magis,qtia
teffes, detrahere : cum & vena;, &
arterias in omnia hasc pertineanr,
& viciniora cordi fine media ulla
revo!utione"fint.Cujus quidem re-
volutiQnis ufujn ,nefcio quo mo-
dQ,jrion cognovit Ariftoteles, cum
appenfos ei efTe ceftes perinde ac
planas in telis exiftimet. Atqui co-
traria maxime eft revolutioni in-
tentio:quomodo igitur fimul utra-
que hasccoj unxit natura? varicavit
profefto, & inter fefe, utrumq; vas
epiusreplicavit:a&fi utilis ha;cva-
foru revolutio.eft, pondus teftium
non modo inutile, feddamnofmn
"etiam evadet fi vero hoc utile eft,
:

cor male deorfum intendetur. V e-

rum
 t

ji G ai. de Semine
rum ('ut h xc omnia & alia hujus-
,

cemodi quam plurima etiam illi

concedamusjaliud certe vifcus ha-

bebimus, quod cor deorfum inte-
dere optime fine dubio poterit, je-
cur.N am,fi non ex propria natura
contentione eam omnino habe-
bat cor,fed extrinfecus alia prae- &
ter naturam intentione indigebat,
nort opus erat profetto, ut teftes ta
parvum corpus ex tam longo in-
,

- tervallo, tamque longis vafis, atq*

iis revolutis, ipfi annetterenturj cu

jecur & magnitudine ajquale,& fi-

tuproximum adeflet,ipfique prae-
terea ex maxima omnium, quae in
corpore funt, vena re&o tramite
fine ulla revolutione,& flexu inte-
ta appenfum eflet. Sed jam iis, quae

in diflettione evidenter, pacent, o-

miflis, Ariftoteli , utpote naturali
philofopho, proprias ipfius opinio-
nes in memoriam revocemus. Se-
per fane is, vel infitum calorem, ve!
lpiritum innatu > vel bonam tem-
pera-
 Liber Primvs. 505
peraturam, firmitatis , ac roboris
membrorum cauflam efle fiatuit:
in fupra /cripta vero oratione fola
ex annexis ponderibus intentione
eam efle affirmat quam tamen &
:

efle violentam, &pra:rer naturam,

'
cum extrin/ecus adveniat, vel in fi.
dibus, quas ip/e commemoravit:
per/picue licet videre: rumpuntur
enimfipajulo logiori tempore in-
tenta permaneant.-qua de caufa ci-
thariffce lyras, & cytharas depone-
tes,cu non amplius canere volunt,
remittere ipfas folet. Nequaquam
igitur propterea, quod fidium in-
tentio canentibus utilis eft, eam
fecundu naturam efle ipfis fidibus
exiftimandum eft:neq;enim natu-
ralem uniufcujufqjrei alfedionem
noflris ufibus metiri covenitmam,
fi ita fieret, vidimis jugulatis mors
fecundum naturam effer, quippe
cum nobis utiles futurae fint. Ncq;
tamen, etiam fi-fidibus fecundum
naturam eflet intentio, propterea.
cordi.
304 G At. os Sbminb
cordi, quoque ea erinnam, fi neab
induftione quidem fcientia? efFe-
drix demoqftratio conftitui po-
teft, multo minus ab exemplo eam
conftituemus.

, C A p. XV I.

Sli ieffwm ufus Jit, ex diJJcEiione, & ra-

: lienibus eviientibus,

C Ed pluribus moror fortafTe in

^refellenda opinione adeo evide-
rcr prava ut ne imperitu quidem
quempiam lateat. Quare optarem
profe&o,ut, (i fieri pofTet, nihil
quicquam Jhujufcemodi ab Arifto-*
tele didum fuifTet * fcd tota harc
quoque de exedis quxftio iicut a
canteris omnibus ita,ab ipfo quo-
,

que, penitus (ilentiofuifletinvoiu-

taromiflumque efTet inexcti(Tura>
cur in teftium exciiione totu cor-
pus effeeminetur. Sed nos inquira-
mus,aiguinentaquetufn ex ja der
monjftratis, tum ex iis , qua? in dil-
fedione evidenter apparent, adhi-
beamus.Arteria^ vena>qu$ capiti

Digitized by Google
 Liber Primvs. 30?
teftis committuntur, feminalem
quendam humorem jam habere -

confpiciuntur: & ipfe etiam torus

teftis hujufmodi humoris plenus
reperitur: ex quo quidem tefte id,
quod in fupergeminali involucro
continetur attraftum eft, ficut
ex fupergeminali effluit in femina-
rium meatum, cujus partem, qux
eftadcolem, varicofum afliftetem
appellavit Herophilnsrqui quidem
peccatetiam ipfe, cumfeminario
vaftmajorem, quateftibus, gene-
randi feminis vim attribuat: no ta-
men eo, quo Ariftoteles, errore in-
volvitur ,
qui telarum planis teftes
comparavit. Verume amplius ora-
tionem protrahamus, fed ja ex iis,

quae evidenter fenfui patent, ratio-

cinemur, affumptis etiam quibuf-
da aliis, qua: & a nobis alibi demo-
ftratafuntj&abipfoquoqj Arifto-
tele conceduntur., unumquodque '

oportet animalis me mbruinflu en-

tem ad fe humore alimenti ratio-
V ne in

Google
 G A l. de Semine
ne in fuam natura immutare: uni-
. cuiqj vero membro effe, illud eft>
quod no ex humorum, quiinfiint>

natura , fed ex folidorum corporu

fiibftatia exiftitra quibus fcilicet,&
qui covenitur , humores alteratur.
Quod fi hoc ita fe habet > & in te-
ftibus feminalishumor cotinetur,
ab eo nutriri ipforu corpus mani-
feflu effiunumquodqj vero fimilli-
mumfibi alimenta reddit: femen
igitur efficiunt teftes. Demonftra-
vimus aute arterias etiam & venas
illud efficere: fed illas quidem pau-
cum multo temporis fpatio, teftes

vero non folum multu,& cito, fed

exquifite etiam confectu quippe >

cum finceriffima feminis habeant

qualitatem, quam etiam in omnes
animalis partes quam citiffime dif-
fundunt. Neqj id miru effe debet,
quando etiam, fiquis paululu fucci,
vel medici,vel cyrenaici aflumpfe-
rir, ejus qualitatem , & in urina, &
loribus^fiis humoribus pras fe fert;id>quod
ruta
 Liber Prtmvs. 307
ruta quoque, vel allium, vel hujus-
modi reliqua facere confueverunu
validae enim facultates libi fimili
qualitate universu corpus immu-
tant. Qua ratione etiam minima
particula humoris iethalium vene-
ri oru> qua? fyxviTifei* appellat, ubi
in animalis corpus ingrefTafuerir,
totum id momento temporis im-
mutat, libiqs iimili affclione alte-
rat. Nccfecus fit curatio, qua? per
venenoru remedia, & antidota ad-
hibetur, qua? alexipharmaca nun-
cupant, qua?cotraria Jerhalibus al-
teratione totum etiam ipfa corpus
immutant-;non fane,quod fubftan-
tia ipforu per totum penetret cor-
pus (neq; enim poteft tam paucus
fuccus, tam brevi tempore corpo-
risinterdu maxima molem reple-
re) fed qualitatisdilfufione: qualis
& extra nos a Solis fulgore in am-
biente aerem, & in nobis tu a cor-
de in arterias , tu a cerebro in ner-
VflJ, fieri conlpicitur. Quid igitur
V 2. uiiran-
 r
Gal. de Se MI.KTI
mirandudi quemadmodu fcntien-
di,ac movedi facultas a cerebro io
nervos, pulsadi a corde io. arterias,

diffunditur, itaquoqj a teftibusin

totu corpus vim quandam difpergi
dicamus? quas quid e in maribus ro-
feufthac mafculi habitus, in focmi-
nis ipfius foeminea naturasin cauf-
& eft:ac propterea efficitur, ut foe-
minaexcifis teftibus mari cafirato
iimilis evadat : enim omoes
aKse
partes eande in utrifq; vim habent,
hac vero,qu9 eximia in utroq;erat
qua,fcilicet & hic mas,&ilia foemi-
ca efficiebatur, ablata relicuum, in
utrifq;, ide remanfit, perinde, ac fi a

principio neq, mas, neq,fcemina

uterq; eoru extitiflet fedtettium
quodda,,quod ab utrifq j quide dif-
ferret, neutru rame illoru efle.Sed
queda rurfus coinemoremus ex iis
qua: f$pe alias demoftravimus Sin-
guJa mebra e venis accomodatura
bi fuccum trahunt:atq>hoc in ex-
crementis quoque fit, fic enim de-
mon-

Digitized by Google
 :

Libe* Primvs? 309

inonftratum eft, & renes urina, &
folliculum fellis bilem, attrahere.
Trahunt igituretiam teftes femi-
nariumillu humorem, avafotum
anfraftibus ante ipfis praeparatum
cujus deinde qualitate percepta ,

fuaq;eodem tempore comunica-

ta,quodfupervacaneu efl,m mea-
tus leminales reponunt: hipoftea
id in coitibus foras excernunt.Un-
de , fi immoderatius quis libidini
vacet, teftes frequentius ex vaforu
revolutione femen trahentes, ipfi
penuirs exinaniunt: &, fihujufce-
modi animal diftecueris, in ipfo
humorem nullu ierofum invenies:
cotra in iis, qui veneriisabftinent,
& plurimum, &crafiiftjrnu femen
reperitur.- Vellem igitur, ut etiam
tu, quifquismea ha^eferipta legis,
faltemnunc veritatis cura habita *
hxc,quaj dico,examinares,neq;id3
aliud agendornam neqjita inventa
funt. Sed prius debes ad difle&io-
nes accedere, ibiqs accurate admo-
V 3
dum
 ,

po Gai* de Semine
dum fpe&are cum omnia quae
perius dixi , tum praecipue haec , in
qux modo oratio^ haec natura de-
fiit, quod in animali fcilicet, quod

faemina: congreflu abftinuerit, o-

mnia feminis referta inveniantur
primum varicofus afliftens, deinde
vas feminale,tum fupergeminalis*
tu totus refticulus,poftremo etiam
vaforum revolutio: Si vero quis a*
fiduis coitibus femen totu evacua-
nt, in eo neque aliam quampiam
partem neq; ipfum anfra&um>ha*r
bere femen cofpi cies: quo in fem-
pore teftes ex fuperioribus venis
quicquid in ipiis ferofi humoris co-
omne attrahunt:eft aute
tinetur,id
paucus admodum hic, & mixtione
fanguinis irroratus, quo videlicet
etiam iplas indigere ad alimentum
demonftratum eft.H$ quidem ve-
na?, cum i teftibus, qui vehemen-
tiore ipfis vim habent,eo violenter
privetur, a fuperioribus aliis etiam
i pl, r urfus fuperiores illae ab aliis

h '
t . ili*
 Liber Primvs. 311
illas a vicinis fubinde trahunt , atq$
itadeinceps fit ufq;dum in omnem
corporis partem trahendi hasc vi-
ciflitudo diffufa, omnibus animalis
mebris propnu alimentu eripiat:

attrahit enim fubinde id, quod pe-

nitus exinanitum eft, ab eo, quod
plus habet^quafi violenter rapiens.
Cu igitur hoc femper fiat,& omnia
tanquam in chorea fibi in vice ali-
mentum tradant, omnia animalis
vafa,& membra tantifper evacuati
necefTe eft, quoad repleatur id,
quod potentillimum eftratque hoc
modo accidet, ut his temporibus
omnes animalis partes non tam fe-
rofo humore, qua etiam fpi-
vitali

ritu, priventur: fiquidem hic quoqj

ex arteriis una cum genitali humi-

di tate excernitur. Quare nihil mi-
randum eft,ii ii, qui immoderatius
coiru utuntur, imbecilliores eva-
dunt, cum & univerfum corpus u-
trorumque horum puriftima parte
fraudetur: & accedat etiam volu-
V 4 ptas#
 Gal, de Semine
ptas,quam vel fola idonea eft ad vi-
tales vires diflolvendas, ut nonulli
/ * ,

nimia voluptate dfFe&i interie-

rint Et h:cc quide obiter dida fint,
licet a propolita re minime fint
aliena: na inter alia etiam hoc ni-
hilominus ab iftis quariicu eft, quid
fit, cur maxime diflolutum corpus
reddat coitus:multaq; ad id relpo-
dent,qux falfaomnia funt, iccirco
quia principia prima ignorarunt,
que hoc neceflario cofequitur.Sed
rurfusad propofitum noftra redeat
oratio,& dicat, omnibus folidisa-
nimalis mebris e femine, quemad-
modum carneis omnibus e fangui-
ne, ta generationem quam nutri-
tionem efierunumquodq; enim ea
fubftantia,qua primum genitu eft,
alietiam perpetuo conliievit, quip-
pe cu nutritio nihil aliud fit, quam
continue effluentis fubftantiat re-
dintegratio. Que igitur ex fangui-
tie a principio conftiterunt, adhuc
*jfq renafei, ac gignipoflum: non
-I'
t pafTmc
 Liber Pkxmlys. jtj
polline ea, quibus femen genera-
tionem praebuit nili alicubi vena
aliqua, atque ea quidem perraro.

'
C a p. XV I I.
* 4

De vafit feminor iis , ac de ufu vena Su~

- fcrgeminalis-

I addere orationi huic quicqua

S velim, minime fortaiTe necena-
riumerit:fed tamen, quia ja totam
tcftium natura explicavimus, non
erit ab re, ut rurfusde femlnariis
vaiis nonnulla dicamus. Nam, fi
haec, quo tempore'^enereisnon u-
titur animal, plenafemine confpi-
ciuntur, quaerere forfan quifpiam
poffet, qua ratione id fiat, trahant
ne genituram ipfa, an teftes in ipfa
per mediam fupergeminale eam
Haec fane requirentibus
ertiittant.
itarefpondendum eft, ut dicamus
utroque modo repletionem hanc
exiftere:led haec naturalium facul-
tatum ratio latius in proprio com-
mentario fuit demonftrata nunc :

ex ipfa tantum id,quod ad prasfen-

V y
m

Digiti; d by Google
ji4 G al.:I>jb Semin*
tem rem facit, fumendum eft.De*
monftratum enim eft unumquodr
que membrum ad fe accommoda-
tum fibi alimentum attrahere: de-
inde, ubi ex eo, quicquid fibi ne-
cefTarmm eft,perceperit,reliqmim
excernere: quod, cum ipfi excre-
mentum fit, alteri fiibfequend ali-
mentum efficitur. Atqj ha?c ad hu-
jufcemodi quarfita refponfio exhi-
beatur. Si vero quis rurfus interro-
get, cujus caufa a natura, quas nihil
temere agit: ftfpergeminalis addi-
ta fit. Caufa fupradictorum inftru-
mentoru refpondebimus fuifTe fa-
la,teftis, inqua, & feminalis mea-
& arteriae, & ven$,in quibus fe-
tus,
me prius colligitur. T uto enim cu
his conjungi teftis no poterat, cum
vehementifCma contetio in femi-
ne emittedo fiatmervofa fiquidem
eft arteria?, & vena?, ficut etiam fe-
minalium conceptaculorum , tu?
nica : teftes autem glanduloft &
molles.m facile ex valida intentior
<
'<
ce du-
 Liber Primvs. 317
ne durum d molli abrumpendum
eflet , fi imbecillibus ita nexibus
fuiflet appenfum. Quocirca inve-
tu a natura eft fupergeminalis cor-
pus non fitu,quam totius etiam
ra

fubftantias forma, medium tanto

enim feminario meatu, & revolu-
tis, accapreolaribus vafis mollior,
quanto teftibus durior eft:tato rur-
fus his nervofior, quato illis carno-
fior.Nervofi igitur & duri cu mol-
li, & carnofo minime congrua c5r
jun&io medium inter utra-
eft,fed

que accommodatum utrifq; effici-

tur : tantum enim fupergeminalis
duritias adepta eft, ut intenta a fe-
minariis vafis non rupatur: tantum
contra mollitudinis , ut apte fub-
ftantia; teftium accomodetur.Co-
jungutur igitur media hacipfa te-
ftes feminariis vafis: immo, fi veru
dicere volumus, fupergeminalis
horu origo & radix eft,qu? in fe ex
toto tefticulo femen exhaurit.

LIBER.
$I{>

LIBER SE C V NBVS;
Argvmentvm Libri.
Qua; fuperiore libro de marium femine,
ac de inftrumenris ad iideiervieu-
ribus inveftigavit
, hic ad

fceminas trahuntur.
m
*
C A
* 1
P. I.
' ' : *

%Adverfui Herophilum , Ariltotelem

, &

<Athenaum: quod fcemina femen emit-

Jantt &qnod ufum id habeat ad foetus
generationem.

Egui videtur, ut de fe-

mine faemin^ dicamus,
quicquid hac fuperiore
digreffiene omifeufiiit:
atque hic quoque principium ex
diile6tionum evidentibus fumed-
dum eft. Annexi funt teftes volvis,
ex utraq? parte alter i vaforum re-
volutionem excipientes fimilern,
ut in maribus, niii quod in eundem
locum nonprotenditurinon enim
opus erat fbeminar, quemadmodu
mari, extra, fed ia ipfas vulvas fe-
men emittere ; unde hae quafi oc-
curren-
 L I B ER
V N D VS. 317
SC
currentes feminali meatui oblon-

gos quofdam proceftus a lateribus

exigunt, quibus femen excipiant.
Atquin animalibus cti in venerem
ftimulantur feminalis meatus fe-
,

mine maxime plenus reperitur>va-

cuus contra ftatim poft coitu: non
parva etiam feminis copia in iis in-
terdu confpicitur, que jamdiu con-
ceperunt,^ gravide funt, in quibus
yidere manifefte poteris in oblon-
gis proceflibus.que fcilicet cornua
appellant, humorem ferofum craf-
fum contineri:ad quem locum, ut
fupra dihim jam eft , inteftinalis

membrana allantoides nucupata,

crafliorq; genitura applicatur. At-
que hic demirari eos convenit, qui
extra vulvam feminarii meatus o-
rificium apertum ede dicunt. Sed,
fi voluero, quicquid ubiqs dicendu
incidit,explicare,verendum eft, ne

huc tota genitalium membrorum

diflettionem cogar transferre fi :

contra illud tanrum,quod Yeru eft,

 318 Galen. de Semine
* protulero, video me praiente tra-
ctatione probatione fuaefle frau-
daturum. Quocirca ne, velfupra
modum producant otationem, vel
id, quod dico,omni confirmatione
deftitutnm relinquam, data facul-
tate unicuiq; requirendi, quicquid

fr
cx difle&ionefibia nobis oftendi
voluerit, ea tantum, quse vera fijnt,
in praeientia comemorabo. Quam
plurimis fane Ipecilla leniter utria-
que acuminata, quardipyrena ap-
pellant, ab exteriore parte in iemi-
narios meatus immifla irt interio-
rem trajici in capraru vulvisoften-
di:&, animal bos, vel afina,vel e-
fi

qua fuiflet,non hsec folum, fed tri-

plo, & quadruplo etiam crafliora,
vel ligna buxea teretria, & prae-
longa, vel ipecilla ad forma fpatha:
fata demitti, ac trajici per vulva:
cornua cernebantur, hocq; etiam,
fi nobis vita defungi contigerit,re-
liquiomnes amici oftedere adhuc
poterunt, quippe cum minime dif-
ficilem, .

i/ed by Google
 Liber Secvndvs.
ficilfcm,immopromptiIIimam, ac
facillimam ex omnibus,que in dif-
fedione monftrantur, habeat ad-
miniftrationem. Sicutitaq; multi
ex medicis reprehendendi funt,ita
Hippocrates,qui ha?c primus inve-
nit, jure debet laudari. Inquit enim
in principio libelli de natura infan-
tis acihunc modum. Si genitura,
quas ab utrifq; exiit, in uteris mu-
lieris manlerit.primu quidem cum
mulier nonquiefcat, limulcomi-
Icetur, & cogitur, & calefa&a craf-
fefcic:S: reliqua deinceps, quibus
eo in tra&atu docet , quo pa&o ex
utraq; genitura comixta foetuum
generatio exiftat. Herophilus ve-
ro, nefcio quomodo, fceminaru fe-

men extra effundi affirmat: cu ta-

men de teflibus in*tertio dilfe&io-
^ nis volumine exa&e admodufcri-
pferit, in principio ira dicens : An-
nexi vero funt vulva? etiam teftcs a
lateribus ex utraq; parte, parum a

marium tefttbus differetesDeinde

fubfe"
$3.0 G A L.
D E S EM I N E
fubfeques no multo poft haec verba
infert: Teftes aute fceminis,utf ifq?
vulvae luimeris annexi funt, dextro
alter, alter finiftro , non uno fcro-
to amboded feparatim uterq; te-
nui quadam, & membranea tunica
circundati, parvi & leniter prefli
glandulis perfimites, circundante
quidem cunica nervofi,carne tero
fragiles, perinde ut in maribus e :

qmabus quidem etiam praegrandes

funt, Vulvae autem eos anneftunt
tum membranae non parvae, tu ve-
na, & arteria, quae a vulva m ipfos
ingreditur : a venaenim
. & arteria
in utrunq; teftem inne&itur vena a
vena, arteria ab arteria. Seminalis
porro meatus utrinqjnon admodu
apparet:qui ab exteriore parte vul-
vae in h^ret, alter adextro latere, al-
ter aniftro,revolutu(q$eft, quem- .

admodum in maribus, prioremq;

partem reliquamq; omnem fere,
varicofam ufq* ad finem habetrqui
ab utroq; teftenoniecus, atque in
mari-

Digitized by Google
 Libeb. Secvndvs. jti
maribus, ad carnofam cervicis ve-
iicae partem. inferitor in anteriore
parte tenuis, & torcuofus % quaco-
x arum offa aEtingmquo etiam de-
iinit,introqiabutraq;parte ad cun-
nu penetrat. Varicofusailiftens in
.femina minime infpe&us dt.H$e
Herophiii oratio eft, in qua quid
mihi admirationem pariat, jam di-
cam. Cum delitu, magnitudine , Sc
natura feminae tertium exa&a o-
mnia fcripferit,&-ne id quide pra>
%
termiferitquod ad eos vena, & ar-
teria utrinque perveniacffed unde-
quaq;abfolverit orationem ipoftca
vero de feminario meatu , quod
cxtrinfecus utrinq;,alter vulvis in-
eodem,
haereat, vera expofuerit,de
cujus latis evidens magnitudo ex-
tat, quod non admodum apparet,

mentitur: atq* id multo magis fa-

. citicum in ceryicem vehe? non fe-
cus,atqi in maribus, inferi eum af-
firmat. Non modo enim in nullo
feminei fexus animali hujufmodi
X meatus
 jit, GAt. de Semine
meatus ad cervicem veficae inferu-
cur, fed ne ad cervicem quidevul-
vae:quaequamvislonge fit vicinior,
quam veficae fundu, ad eam tamen
ufq; pertingere minime videntur:
fed a lateribus vulvaru annexi, al-
ter hinc, alter inde, ad fummum u-
oppofitumcornu perten-
terq; fibi
dunt, a tq^ intro femen effundunt:
<juod quidem eo in loco in conce-
ptu colligitur : in effufione vero >
qux in lomnis fit, primum in vul-
vam, deinde foras ex ea egreditur.
Quemadmodum etiapi nunc in
znuliere , quae uteralibus morbis
vexabatur, in vulvam prius deinde
ex ea fora$,& copiofiflimu>& craf-
iiflimum femen effluere vifum eft:
quod, quia diu vidua permanferat
tam multum , atqj hu jufmodi col-
legium fuifle manifeftum eft Sed:

tuncipfam lumborfr, manuum, &

,
pedu diftentionesquedam itavafe-
vant, utconvulfa efle videretur, in
quibus excretum eft femen: diee-
batque
!
 Liber Secvndvs. 32^
batq; fe voluptate etia fimili alie-
nam, qualis in coitu cotingere co-
fuevit. Atqj hoc quide feme r ik cral-
su & copiosu proptereafuit quod
inulto ja tempore non fuerat eva-
cuatu: at in aliis, & paucu,& liqui-
dunnquod effluit appare t:fiepe ex
interiore ipferu vulvaru parte in eil
locum exit.quamingunt.Undc A-
thena:o fides adhiberi nullo pado
9
debet,qui ait,ficut marib papillas,-

ita foeminis feminalia mebra fuifle

eoftituta,ut fola fimilitudo, ac co-
venientia in prima meinbrorufor-
mationemon item fun&io, fervata
fuerit: neq;videt>& maribus praster
paucos quofdam no efie in papillis-
glandulofa corpora, qua: in foemi-
nismaxima confpiciuntur & femi-
nisplenafemine non feminaria ta-
tum vafa repenri, fed etiam teftes-
Qua ex caufa fit, ut pauciffimos-
mares inveniamus, quibus mamx
turgida: fint neqj ea: admoduLmuU
tum; faminis vero omnibus in fe*
X z minau
 'Gal, de Semine
minariis meatibus feme contineri
videamus. Quemadmodum itacj;,
fi in on{nibus maris mamma?
lafte

plene confpicerentur, non oportet

ratione indagarc,an id elTet,ita,cu
in foeminis femen contineri videa-
mus, an foemine femen excernant,
qucrendufn non eft.N% igitur am-
plius ab Hippocrate dillideant,qui
in principio libri de natura infan-
tis ita fcripfit. Si genitura, qua? ab

utrifque exit in uteris mulieris>&c.

ied quadrent, cui ufui hujufcemodi
femineum femen elle pbllit< P o-

teft enim ut jam diximus in priore

libro , natura ex cointeftinale in-

[ volucrum conftituererpoteft quo-
que alimentum ex eo virili femini
accommodatum, & primum prar-
parafle: poteft item id, quod Hip-
jl
pocrativifimi eft, cxutrifqj com-
i; mixtis unum perfe&u femen con-
K fianique quidem efie fanc pollent,
cquanquam,fi no pollent, illud cer-
te, quod femina in venerem inci-

^ itatur, f
i
 4

Liber Secvndvs, 31^

tatur.fierivelmaximepoterat. Ic-
circolongeineliuseran, utlemen
infaeminis quoqjeffe, ex iis, qua;
evidenter extant,vidercmus:quam
vero vim id habeat , ratione per-
fcrutarcmur. Qu^qmdem eviden-
ter extant,& fuperius commemo-
ra vimus,& nunc etiam repetemus.
Meatus feminarii, qui femine ple-
ni funt,fine etiam maris congreflu
in fosminis illud excernunt, tum in
fomnisjperinde ac maribus cotiie-
yit:tum> utfuperius deviduamtt-
liere dictum c.ft, eifq, animalibus,
in quibus ad verticem inteftinalts-
membrana; femen reperiebatur.
Quas res Arift otele, & Athenaeum-
precipue arguit, eofqjetiam medi-
cos, quifeminarios meatus corni-
bus vulve annexos quidem e fle in-
tamen a la-
quiurtr, fed perforatos
teribus extrinfecus femen fupra
ipfas vulvas profundere. Quibus
profedo,quod verum dicant, for-
tafie aliquisconcederet; fiquidem
X 3
ipfo
 Gal de SeMiNe
ipfb Lynceo acutius 'in tenuiffimo
foraminetnfpiciendo,fuffufis vero
obtufius in maximis quibufq; dif-
cemedis vident: cara penitus qu an-
xere omittant, unde illud , quod in
vertice inteftinalis niembranf cer-
nitur femen, collefru iit: quo mo-
do item,qUod effunditur fupra vul-
vam, abfumatur. Merito igiturhu-
jufmodi homines reprehendendi
iuntrnam ex duobus alteru,vel dif-
ficultate animadverfa dedita operi
tacuerunt, vel nulla omnino qua?-
fiionem fubefle exiflimarunt: de-
bita quidem opera tacere, minime
probimihilaute hac in re dignum
qu^ftione exifl:imare,imperiti atq;
ingenio tardi hominis eft. Nun-
quid vero in hoc tantummodo er-
xant,an multo magisin c$teri$?Cu
enim menftrua accommodatam
foetui materiam, femen opificem
efle Jicant.-multumqj adverfuseos
dilatent oratione ,
qui a toto cor-
pore proficifci feme inquiunt, ne-
fcire-
 Liber Secvndvj, 317
fcireq^eos offendant, quis profefu
femen difponat,atq;excolat, atque
hunc ipfum efjjp feminis vim affe-
rant, qui foetum ipfum contingat,
ac formet: mox horum omnium
no advertunt fe materie, vim
obliti
hujufcemodi cocedere,quam pau-
lo ante opifici attribuerant. Nam
formantis officium effe, alter utro'
cx parentibus fimilem,vel diffimi-
lem foetum reddere, nemo eff,qui
nefciat:ipfi vero matri fimilem in-
fantem ex alimeto fieri affirmant;
atq; hinc longius protra&a oratio-
ne nituntur offendere, quam ma-
gnae ex alimento alterationes, &
animalibus, & plantis exiffantine-
que vident fe nullam ex iis, quas
comemorant talem
alterationes,
poffe offendere, qua:fpeciem im-
muter.Nam perfica arbor iniEgy-
ptuin tranflata formam minime
immutafTe confpicitur,fed bonum
tamen alimentum nafa,efui ido-
neum fuffum,cum prius no effet,
X 4 protu-
# 3l8 G AL. DE SEM I NE
protulifle: neqj oves unquam mu-
tato pabulo, capris, quaepriu^eo
vefcebatur,{imile%evalerunc, neq;
caprae ovibus, autaiinisraut equis.
: In comrnixtionibusquidem diver-
fi generis animaliu' fieri Athenaeus
'

ipfe. confitetur, ut foetus a matre

*

quiddam peculiare recip^atmon in

colore tantum aut tenuitate ,aut
,

cralHtudine,aut clariore voce,& id

genus ceteris, quae parva funt,& fo-
lius materiae, non etiam formae a-
nimalium, alfediones: ied quod a

matre in his provenit, tale effecit,

iitfpecicm quoqj totam immutet:
ii enim aiini femen equa in utero

exceperit, foetusno patris tantum,

fed exutrifq; mixtam /peciem pr^e
leferreili vulpe canis praegnantem
reddideriCjquod nafeitur, non ca-
nem, fed mixtum ex utroq;genere
animal eHe. Adde, quodinfepti-
mo de lemzne libro ide Athenaeus
majus quid etiam videtur conce-
dere (quod quomodo non adver-
tat,
 LiberSecvndvs. 319
tat, non video) plus a matre, quam
a patre, habere natos affirmans, ab
equa mulum, ab afina hinnum : li-

mi Ii modo ex vulpis, & canis com-

mixtione fcetti, ficanismas fuerit*
vulpis Ipecie praeditum effici, fi c 6-

tra,in canis formam evadererutex

vulpe vulpis canina, e cane canis
vulpinusgeneretur:nam, fi ovem
caper inierit, ovem duriori lanitio,

fi e contrario capram aries,capram

molliori pilo gigni ait, ut nihilo-
minus natis, quantum ad formam
fpe&at, conferri aliquid a matre,
immo amplius etiam, quam a pa-
tre videatur. Verum no modo non
amplius, fed ne minus quidem a
matre coferri natis deberer, quip-
pe cum nihil omnino formam fpe-
cialem,vel animis,vel piante poffit
immutare, fed omnia ex femini-
bus talem originem habeant. Sed
quid multis moror? fatentur etiam
ifti,ad quos pra;cipue mea harc in*

ftituta efi dilputatio, illud,non fo-

X; lum
$30 G.A**: oe Simi n *
lum videlicet materias ingenerari
fpecie, ex qua vel homo, vel querT
cus, vel platanus, vel hedera fit, ve*
rum etiam forma ipfemA femine
^pod materiam fingit, abfolvi: cu-
juspropofimm in formatione fit
non tam figuram quam magnitu*
dinem,& fitum uniufeujufqjmem-
bii, mutuamque omnium inter fe
connexionem conftruere. JUtigi-
rur errores fu os aggnofcant,ex iis,

quas ipfi ftatuunt, ratione conclufa

ipfos ita interrogabimus. Natura*
ne comparatum eft*ut ea, quae foe-
tum fingit vis, oculum, nafum, fu-
percilium fingulaqj alia membra
efficiar, materia vero nafum adun-
cum, velfimum:oculu casfium,vei
nigrum, exprimatjan ejufdem eft
facultatis, quae nafum fabricat, fla-
rim etiam eunde, vel aduncu, vel
fimum, vel rehim formare : nam
Polycletus etiam,cum armigerum
fingebat, nequaquam i pfe nafum,
& oculum fabrefeciticumq jpoflea
luto
 i

Liber Secyndvs', 331

luto rehim faciendu reliquit, Ve-
Tuntarrien, ne rationi huic noftrje
quicquam deeffe permittamus, al-
terutra refponfione conficiatur: ac
primum faciamus nobis ipios re-
fpodere.nafum ab opifice, re&um
nafura a materia fieri: eodemodo
oculum a formatrice facultate o-
culum cxfium,vel nigrum a mate-
ria: fimiliter quoq; de aliis fingulis
ipfa quidem a femine, hujufmodi
vero aut illiufmodi a menftruo:ef-
fici. At, fi hoc concedemus, femper*

natum matri fimilem evadere ne--

ceffe erit: fimilitudo enim ex me-
brorum formatione cxiftit, non
quatum ad communem fpeciem,
fed quantum ad difFerentiasatti-
net, qux fpeciei accidunt quippe
:

cum communis fpccies hominem,

equum, bovem conftituat, mem-
brorum vero differentia ea fit, qua;
aduncum, aut fimum facit, in quo
fimilitudo & diflimilitudo omnis
ad parentes confiflit.Age vero fta-.
o- ; tuamus
 Gax.de Semine
tuamusrurfus formationem htijuf-
cemodi e femine efie: at, fi femen
mas tantum effundit, nunqiiam fi-
miles matri nati ederentur; Qua-
re utrinq;abfurda cratio evaditrna,
fi aiacultate, hoc eft femine, fimi-
litudo fir, folis maribus fimiles filii

erunt , matri vero nequaquam : fi

contra materia,id eftmenftruum

fimilitudinis in caufaeft > nati fce-

minarum omnes, marium nulli ef-

figiem referent: qui tamen alteru-
tri fimiles confpiciuntur. Perpe-
ram lumptionibus iftos uti
igitur
cenfendum eft:. nam figuram ar-
gumentationis ad colligendu/n
idoneam hoc eft fyllcgifticam
>

ignorat nemo, qui vel parum de-

monftrationis difciplinam attige-
rit : qua: tamen > ut manifeftius

adhuc etiam parum exercitatis pa-

teat, rationem feparatim utram-
que interrogabimus. Similitudi-
nes e femine exiftunt femen efc- :

lamarc profictfcitur i harc prior

oiuauii ratio
 Libe^r Secvndvs. 335
ratio eft: Altera ita, fimilitudines
ex menftruoexiftunt: menftruum
e fola foemina proficifcitur. Per-
fpicuum itaque jam eft-, li alteru-

trum verum ftatuatur, falfum fe-

cuturum e{Te,quicquid ex his con-
ficictur:& nihil tamen tertium in-
veniri poteft , fed ex menftruo, &
femine animalium generatio eft:
unde nihil diverfum ab his require-
re amplius debemus.Reftat igitur,
ut ex reliquis fumptionibus altera
minime veram efte dicamus. Una
erat, in qua menftruum folius ma-
tris*.altera, in qua femen folius pa-

ponebatur:quare ex his al-

tris effe

teram omnino falfam efle necefte

eft: at, quod men-
folius matris fit

ftruum, velex ipforum horum feu-

rentia verum eft: falfa itaq; erit ea,
qua: folius patrisfemen cfTeait.Si-
ve autem femen dicamus, 4ive foe-
cundum femen, utroque vocabulo
ratio conficietur: ut adverfus eos,
qui milio modo fccminam femen
334 Gal. de Semine
fundere autumant, feni en abfolute
dicamus: ad verfus eos vero, qui fe-
men quidem emittere etiam fa>
minaajunt,non tamen foecundum
id efle concedunt, foecundum ad-
damus. Atque harc ad refellendam
eorum opinionem fatislunt. Pof-
fumus tamen abfq; ulla etiam con-
futatione direfle demoftrationem
facere,atq$ id dupliciter,partim cd
conditione>partim aflercive,id eft
hypothetice, &cathegorice. Cum
Conditione ita:fi utrifque parenti-
bus fimiles eduntur partus, ex co-
muni, qux utrifqj ineft caufadimi*
les efficiuntur : fed utrifq; parenti-

bus fimiles eduntur partus: exeo-

muni igitur, quae utnfqj ineft cau-
Deinde ite-
falimiles efficiuntur.
rum:fi ex c6muni>qu utrifqjineft
caufe, fimiles efficiuntur, vel ex fe-
minis.vel menftruorum fubftanti*
id fit: at menftruorum fubftantia
communis minime eft: ex (emine
igitur fimiles efficiiumir. Aflerti ve
-* * autem

oosle
 :

Liber SecvNdvs.' 337

autem ita rationem colligemus
quoniam nati utrifqjparentibusfi-
miles funt, commune cum utrifq;
principiumhabent, quod ipfos fi-
miles reddit fimilitudo fiquide ad
:

paretes ex principio Dein-

exiftit.

de ad hanc rationem, alteram hoc

modo interrogabimus: ex fe- vel
mine parentibus fimiles nati eva-
dunt, vel^xmenftruo:fed ex men-
ftruo minime fiunt: ex femine igi-
tur.Huic poftea tertiam fubjunge-
mus fic: fi e femine fimilitudo exi-
ftit ,
quyi multi matribus quain fi-

millimi nafcuntur, feminam etiam

femen emittere necefieeft. Atque
hxcAthensfatqueAriftoteliscau-
fa di&a fint,qui fcientiae efte&rici*

bus demonftrationibus , & dele-

ctantur, &ftudent.
Cap. II.
Cur Fcetu* aliquando matribm, aliquan-
do patribus afiimilenlur.

Ed nos rurfus per nofmetipfos

S videamus, quxnam fit caufa, cur
fpecies
 G al; m S emine'
fpecies animalis adrnatremmagis
fpe&et: (imilitudo modo ad ma-
trem, modo ad patre* Nam,etiam
fi quam maxime femen effundat
fcemina, & foecundum id non- fiti

du tamen fecundius maris (emine

ipfum efie efi exiftimadum:unde
oportet vinci fonineum?(emen,
mafculu vincere ac fuperius e (Te*

ut &c in (pecie,& fimiiic^^ine prin-

cipatum obtineat. Adeo jus rei fo-
lucionems qua: mihi videantur di-
cenda,mox fubjttngam,ab iis pro-
greffiis quas tum ab Arif^pteie in
fecundo de partibus animalium >
tum a nobis in primo de ufu par-
tium demonftrata jam funt. Mori-
bus& facultatibus an im^ idoneum
corpus praeparat natura: mores ve-
ro^ facultates ex fubftantifie tem-
peratura habet nnde ipfius prima
,

generatio extitit id, quod etiam

:

ab Anftotele demoftratum eft. Ex

his ita pofitis conficitur, ut animat
lium fpecies, generationi fubje&as
fub-
 :

Liber Secvndvs. 337

fubftantiasfequantur, atq; unum-
quodq; animal, vel bos, vel equus,
vel homo, vel quaepiam aliafpecies
evadat ex fubftantiaipfa, unde e-
genitaeft: natura vero ejusiit fa-
cultasquaedam, quae fubftantiam
eam movet, & fingit.Nihil intereft
autem in prefentia,ftve materiam,
live fubftantiam appellaverimus
nam, cum fubftantia multis modis
dicatur, unum hoc ejus quoq; eiTe
ijgnificatum perfpicuum eft quo
,

pro materia accipitur. In animaii-

busfane fubftantia, que generatio-
ni fubjicitur , menftruum folu eft,
ut Ariftoteli placet: motionis vero
principium ex femine accidit. A-
thenaeus quoque, ficut Ariftoteles,
materiam ad animal generandu in
menftruo: facultatem, quae id mo-
vet, in femine ftatuit.Cotinget igi- i,-/-?

tur illis ex hifce dimidiam propo-

fitae partem fatis dillol-
quaeftionis a-

vi, reliqua dimidia adhuc in dubio

rclitta. Menftruo enim propria eft n-

Y fpecies

ogle
33* . G A fc,? D B E M
*
fpecis animalis* quippe cuin
ma-
teria, ex q^aniiPalfi^eftiXXXDflfi-
fterecfteoderimu^ifow^iYera
niufcujufqjfpeciei ut piius etiam
dixiinusjfemper exornare provenit:
cx quibus.primumnquide quodam
modo, nivtaii^/ifjenitus.rv.eruin

eftfecudum ptorius faifumrNjani,

fuou fpecies, materi# generatio*

nis animalium propria eft veru eft

primum:fin6to'ta> fedeiquxdam
illius quod vim, ,&
facul-
etia pars
tatem affert, imniifeetur., falfum
-

quippe ftiperius demonftratum

cft
juxta
.non totam animalis fpcciem
matrem formari fed majore qui-
dem partem a matre, nonnihil ve-
ro etiam a patre habere.Quare
fi?
ut
detur fieri omnino nonpoffe ,
quaeflio hxcperfeftefolvatur,fi
A-
thenaei,& Ariftotelispofitiones o-
mnes ferventur. Cofideremusigs-
.turquxnam ex ipfis nobisimmu-
tandafit. Priorem,quia evidetibus
aigumentis , & a nobis in libris de
ufu
 Liber Secyndvs.
ufu partium, & ab Ariftotelc, de-
monftrata immotam fervabi-
eft,

mus: illas, fi modo aliquid moven-

dum eft, mutari convenit, qua! ad
menftruum, & femen pertinent:
nam neqj femen facultas tantu eft,
fed materia etiam quasdam, neque
menftruum materia folum modo,
fed etiam facultas. Semen quidem
ad materiale quoq;principium,vel
maxime coferre in priori libro de-
claratum eft menftruo vim, &
in
faculratem inefte,in hoc oftende-
tur.ii tatum ea, qua! in priori di&a

de feminis generatione funt, repe-

tiverimus ,cum femen diceremus
nihil aliud effe, quam fanguinem
avenis, qua! ipfum continent, ex-
confedum:hac enim ratio-
quilite
ne non folum (anguis fed femen ,

quoqj., poteftate materia foetus e-

vadet:ad quodconcededum Athe-
naeus etiam, cum qu^rit, quomodo
matrifimilistiatusreddatur, deve-
nire coadus cftivere id quidem, fed
Y i parum
34 G a l. de Semine
paru conftancer afferens, ut poftca
raonftrabo i nunc aute ad rem v c-
niendum. quidem tam a no-
Illud

bis, quam ab illis conceditur, ex

materia, & facultate unumquodq;

animal gigni.nllud veroquod & in

femine > & menftruo utraque hxc
principia habeantur , non tamen
sequis viribus in utroq;fed in
f *" em
ne effe&ivum principium validil-
bmum pauciflimum;
fit, materiale

in fanguine contraquod ad
mate-
riam fpeftat, plurimum quod ad
vim, & facultate imbecilliflimum
reperiatur, illi, quomodo,
nefcio
tgnoraveruntmos autem id in pre-
fentiapr^terirc minime debemus,
in
ea quas jam demonftrata funt,
memoriam reducentes. Nam fi

materiale foetus principiu, ex quo

fpeciem animalis effici oftedimus, #
in menftruo folummodo effct,na-
tus exquifite fpeciem matris red-
deret: ita quoqj, li efFcdivum tan-
tum in femine eftec ,
illius patri

i . pror-
 Liber Secvndvs. 341
prorfus fimilis nafceretur. Quo-
niam vero non itaeft, fedutrun-
quein alterutro quidem reperitur,
in menftruo tamen materia, in fe-
xninevis, & facultas principatum
obtinet, merito evenit puto 1 ut
quamvis femen admaterialeprin-
cipiu etiam faciatdpecies animalis
matrem magis, quam patrem, re-
praefentet,fimilitudo non tam ma-
trem quam patrem. Licot enim>
,

quantum ad vim feminis proles ,

femper patri fimilis nafci debere

videatur, feminea tamen genitu-
ra, qua? ad robur etiam ipfa, & fir-
mitatem confert, vim & faculta-
tem menftrui fibi adjungit: qua:
novem menfium /patio aflidens
tanto invalefcit,& fuperat, quanto
in primo congreffu a maris femine
(iiperabatur.-quippe cum
femineo
femini confentaneum fit ut fuam,

fubftantiam,& facultatem potius,

quam maris, augeat, & confirmet.
54* G al. ^%e^isb t

.-"O'
^
C-A-pi
*
1 f I.

xAdverfut Empedoclem , gr*i divulftu fa-

tue partet in maru, &fceminx femini
kwjntS*. i . v
Uoniam vero fetis de hisctia

Q definitum locus jamexi^

eft

gerevidettuvutquarftionem illam
>

excutere aggrediamunquse ab iis,

<pji foemina, vel omnino nullum*
vel certe non facundum femen *
Ipar gere opinantur , quali inexpli-
cabilis proponi confuevit. Nam, II

COneedatur,imjuiunt*fbemina non
tam materi?, quam facultatis,prin-
cipiu efle lupervacaneus mas eft:
,

atque hic nonnulli avium earum

exemplo utucur quaefine ulla ma-
ris commixtione febventanea &
xephyriaiquajappelIantiiriOvapa-
riunt. Empedocles quidem divulfe
efle fobolis membra ajebat , ut in
foemina: alia, alia in maris femine
continerentur:atq* inde oriri ani-
malibus venerei complexus appe-
tentiam, dum partes illa: inter fe
: / diftra-

Digiti; /Go
 L I BER 'SEC 7 NDVS. 34 j
diftra&a: conjungi atq; uniri con.
cupifcunr. Cujus fanc abfurda ora-
tio eft :
primum., quod unicuique
parti, ranquam animali, infitum u-
nionis , & mixtionis ad totius ani-
malis abfolutionem appetitu fta-
tuitrdeinde, quod no advertit mi-
fcelianeam fe , ac confuiionem u-
trorunq; feminum concedere, ni-
hilqj fiorrlare hac ratione , id quod
tame apparet, relinquererhoc mo
do enim femen omnia in feliabe- r

bit, componeturque ex omnibus

animalis partibus, lioc eft arteria,

vena, nervo , offe, copula carne, ,

irngulifq; aliis, inordinateita inter

fe congeftis: quse profc&o omnia,
ft ex ipiis conftitui animal debet,
quada alia facultate indigent, qua:
fuo quidque ordine convenienter
diiponat.Quid igiturhoc erit?Ne-
que enim id elfepoteft, ut quidam
dicunt' quodfimiie ad (ibi fimile
natura feratur: nam, fi ita effec, o-

mnibus oileis partibus in unum

* :i.r; Y 4. -tan-
344 Gal. t> e Semine!
tantum os magnum, unaite char-
tilago, una arteria, unus nervus, &
unumquodq; demum aliud unum
in fcetu reperiretur.Vnde aliud ter-
tiumftatuere opuseft quod in u-
troq; femine diiperlas partes in or-
dinem difponar.Quocirca, vel ter-
tium femen quasendum eif, cui
,

hanc facultatem adfcribamus , vel

contineri eam in primis feminibus
eftexiftimandum.Adde.quodEm-
pedoclis haec opinio longe abfur-
dior etiam evadit, quippe, qui quo-
nam modo augeri poftea foetus
queat, minime intclligit: na, cum
primae arteriae,& venae, o fla, nervi,
chartilagines,copulae, membranae,
& carnes, hujufmodi omnia mini-
ma neceflario fint,utq; augeantur,
debeat, quod affingitur, iimile o-
mninoeue, unde id habebimus?
nihil fane aliud coale fceoti fletui
influere videmus nifi menftruum: -

at id languis foluseft, nervis, venis,

arteriis, oflibus, reiiqtiifqi/omnibus

parti-
 f

* ' #

Liber Secvndvs. 34^

partibus minime copofitus.Quod,
fi alterato, atqj immutato meftruo
unamquamq; ex his partibus effici
dicamus,in femine artifex, qui has
efficiat, ftatuendus eft
:
quem cum
initio quoq;habeamus,abfurde di-
vulfas animalis partes commimTci-
mur. Nam quo modo quxfo haec
nunquid offis capitis,
divulfio eft?
- vertebra: item uniufcujufq, fimili-
ter brachii, & cubiti, casterorumq;
omnium fingulorum , utrasqj par-
tes formata:, altera in altero femi-
ne, feparatim inveniuntur , an o-
mnium offium alterutrum femen
informe, ac confufam fubftantiam
continet , ex qua deinde alius ali-

quis opifex fingula ofia fingat, ac

formet, alius inter fe connetat,ac
conftruat,perinde,atq; eluto late-
res fingit laterifex, faber murarius
conftruit At ha:c omnia cum in
aliis fingulis inftrumentariis parti-
bus, tum in genitalibus praecipue
admitti aullo modo pofTunt. Nam
Y y vel
346 G At, de-Semine
vel in utrocj; femine parces inftru-
mentariae, & marium & femina- ,

rum, vel femineo feminarum,,

in
in virili marium continentur: utro
modo idex comixtione utro-
fit,

rumq; formatiooemfetusexifte-
re omnino fatendum eft, utnobis
omnes nati tali fpeciei nafcantur,
quali fiftores eos,quiHermaphro-
diti vocantur, fingere confueve-
runt, qui utracj^ membra genitalia,
tam maris,quam feminae, integra
habenc;quod,fi alterum ex his per-
eat^ crus,& brachium, & quodli-
eet aliud membrum pereat, necef-
Empedoclis opinio mul-
fe eft. Ita
rismodis abfurdaevaditrremanet-
que adhuc in dubio, quaeftio illa a
principio propofita, cur, fi feminae
femen in eft, mas procreatus fit : &
fola femina per fe gignere non
poflit. i.'. . i

C *a r. IV.
Deufti Seminis Muliebris adverfus Atbe-
y-drisfotelem, &
Empedoclem. ,

' Quae
 Libe* Secvndvs. 547
Uxfane quasftio licet in prio-
re libro facultate a nobis ex-
jam fit) nunc tamen nihilo-
plicata
minusetiam dicetur. Neque enim
Athenaeus, neq; Ariftoteles, "neque
alius quifpia, vel medicus, velphi-
lofophus ejus folutionem potuit
expedirerfed pleriq; in eam abfur-
ditatem inciderunt) qua illi invol-
vuntur, qui propterea quod) quo
,

modo fiat motus, ignorant, eum

nullum effe omnino affirmant: ut
Empedocles majore quam Athe-
,

n#us,& Ariftoteles,in hoc laudem

mereatur, quod fervata re,quas ex-
tat, caufam deinde ejus indagavit.

Nam, fi tollere volemus ea, in qui-

bus caufa probabilis nobis deficit,
opus erit, ut & videre, & audire, &
fentireomnino, & reminifci,& fo-
mnia per quietem cernere,prorfus
negemus, quippe cum fingulishis
abftrufa caufa fit unde exiftant,
Fceminam itaqjfemen habere fen-
fibus credendum eft> ut fuperius
dixi-
 -F h

348 Gal. de Semine

diximus no autem ratione veritas
:

rei, quas extat, labefadanda. Sed*

quaenam caufa fit, cur vel Jicet fo^-
mina femen emittat, mas tamen
etiam genitus fuerit: vel mare fa-
cko, in femina queq; femen con-
fervant natura, perfcrutandum eft:

quod iccirco fa&um efle conftar,

quia melius erat, ut feminae ad
prolis in utero generationem ex-
crementum fuppeteret: Athenaeus
vero in cotrarium ratione ufuseft:
propterea enim non efle in femi-
na feminale excrementum afTerit,
quia eft fanguineum: quippe cuin
ea duo excrementa non debeant
concedi. Addit interdum etiam il-
lud,non poflfe fieri inquiens, ut u-
num & idem animal utraqjprinci-
pia ad fetum procreandum, mate-
riam fcilicet & facultatem , in fe
,

habeat:quod tamen poftea, nefeio

quo modo, non fibi conftans idem
cocedit,dum in plantis non diftin-
fla efle ait h^c principia, (ed utraq;
in
 Liber Secvndvs. 34P
in illis, & materias, & facultatis, feu
yirtutis,requiri fatetur. Ariftoteles
autem adhuc etiam magis, in qui-

bufda animalibus vifa efle omnia

concipere aderit* nihilq* ineisfe-
cerni,fedomniaefleunita. Quare
in hoc videntur ifti no alienum re-
prehenforem cxpe&are/ed ipli ab
Adraftea fuperati fe ipfos refellere.

Nosverohoc, quo ifti hariitaim

in
in fuperiore libro folutum jam ede
dicimus. Primu enim, nili habuif-
fet, & teftes,& femen focmina, nc

appetere quide coitum potuifiet;

acq; hoc non verili milibus rationi-
bus, quibus ifti utuntur, fed fcien-
tiam inducentibus, &demonftra-
rivis confirmatum fuifTe afievera-

mus. Satifq, habuimus in teftimo-

nium adducere teftium exedio-
nes,quc apud multas nationes fieri
in fuibus foeminis confucvererquas
fane,ubi exede funt,non amplius?
quemadmodum prius, apris fe fub- 1

r ..

jrciunt, fed omnis venerei cogrcf- fy

I

fus
/

Ie
?
 S

qjo .G Ai,.' e mine.t

fus oblivifcurTtur. /Deinde alium
fccmineiCcmnif, neq; parvum il-
Jiun quidem.: , ufum.tibi poflem o-
ftendere , ii in diife&is animalibus
infpicere velles membranam, qua:
ex femina-
inteftinalis appellatur,
riis vajfis dependentem, quam ex

fcemineo femine ortam eiTe dixir

mus : animadverteres enim ftatim
nullo modo fieri potuifle, ut o-
mnes uteri partes virilifemine ob-
linerentu r: quippe cum id re&a e-
Jaculatione per uteri cervicem i a
firadu;proxtmafq-, partes delatum
refie&i in latera ufqjad ejus cornua
nullo pa&o queat. Atq; hiceftnon.
parvus ufus, que fcetuifcemineum
femen prseftar: quod cuhumidus,
frigidufqs fit. eft quafi quodda alit
mentum virili feminicrailiori , ac
calidiori accommodatum. Ne igi-
tur fieri non poile dicamus, ut u-
trunq*excrementum colligat foe-
mina:id enim colligere iplanv evi-
denter pater; &, qua: evidenter pa-
rent.
 :

Liber Secvndvs. 35*1

tent , fieri pofTe confitendum eft

neq; enim qua? re vera extant, ea

fieri no pofTe dicendum efhfed ra-
tio, qua: ea refutare nititur, quippe
cum evidentibus adverfetur,abfur-
da eft exiftimada. Ne igitur fruftra
genitum efte dicamus fcemina: fe-
men. Meliusquippeillis erarpau-
lulu immutata oratione, affirma-
re fieri non pofTe , ut fcemina?, &
,

fanguineum excrementum, & fe-

men foecudum habeant : fiquidem
ex temperatura earum frigida ef-
ficitur, ut excrementi tium illii fan-

guinem colligant: ad feminis vero

exa&e concotti generatione vali-
do calore opus eft. Humidior qui-
dem fcemina, & frigidior, &cali-
dior,&ficciormas apparet:no im-
merito igitur illa inexatte confi-
ciendo femine deficit:hic fangui-
neum excrementum, quippe quod
totum a caliditate,& ficcitate con-
fumptum exhalet, nullum habet.
Hinc eft, quod animalia omnia,
qua:
 Gal. de Semine
qua: ficciore temperatura funtj ut
aves plerxque, & pifces etiam non
pauci, ova gignere fine maris con-
cubitu folentrquaquam deeft fem-
per aliquid etiam his adperfe&io-
nem, nili mafculi caloris vigor ac-
ceflcrit. Nolane quidem fieri non
potefbut talem animalis tempera-
turam excogitemus, quae abfq; al-
terius congreflu imperfe&am fo-
bole gignere valeat: difficillimum
tameprofedo eft, ac fortafle, nul-
lo modo eflepoteft, ut animal ali-
quod integrum foetum fine
in fe
maris coitu concipiat: multo enim
tepore alihujufccmodi foetus de-
bet: hoc vero fieri, nifi multus foe-

minae excrementitius humor fu-

minime poteft: atfoemiiu
perfit,
excrementis non abundabit, nifi
multo, & frigidior,& humidior te-
peratura fic.Sed,fi eatalislit,feme,
neq;ita copiofum,ut opus effineq;
lentu,neq; calidum, neq; crafTum,
wqj iccirco, neque foecun dum, gi-
gnere
 LifeE* Secvndvs.
gnercpoterirmam fuperiore in li-
bro tale efTe oportere facundum
femen offendimus, fimuleriim,at-
<]ue conjettum in uterum fuem,
alia fubftanffa; ejus pars in mebra-
nam concrefcere , alrain vafa pro-
ducijilia pulfui habilis evadere fla-
rim deber. Demonflratum igitur
jam eft in animalibus, quxin ute-
ro fatu libi fimilem formant, fbe-
minxhumiditate* & frigiditatem
cfle necefTariam :
quo eraim loco
plStntis terra, eodem hujufcemodi
animalibusmater efbcjua: irrigan-
do affidue alimentum fuppeditac,
donec totum abfolutum animal
reddatur. Horum autem caufam
alimenti diverfitas affert: fi quidera
plantis terrae fuccus : animalibus
fru&us, herbx, lac, aliorumque a-
nimalium carnes alimentum prx?*
flat: Simili modo planrarw
femina
terrx fucco fatis habentranimalm
vero, cum neqj comedere, neqjbi-
bere fatus in utero poflic, cxma-
Z teria,
 .Gal. deSemtINE
teria, quae in venis matris ft, infr-

tum alirnetum requirunt. NeceiTe

igitur fuit, ut, queadmodum
plan-

tarii femen terrae,ita animalia cor-

pori matris inclufa cohaererent.
.

C a p. V.

De tripliciSimilitudine in foetibwt generi*

formfi,& ffXWi ac definguUru c aufis.

C Edhic.de partium natoruiimili r

^tudine cum parentibus no parva
fub oritur dubitatio.Na,fi ex femi-
exir
ne, quod praevalet, fimilitudo
ftit, omnes nati ipfius partes aitfcri

tantum parenti, cujus fcilicet feme

prxvalueritjhmiles evadent, quod
tame nequaqua evenire cofpicitur.
At fi fieri poteft,ut in aliquas partes
maris in aliquas fceminx motio
,
, .

vim obtineat, femerrfimilare noty

erit, cujuifnodi efTe magis quam
quippiam aliud, manifeftu eft: atq;
inter nos& Arrftotelero, & Athef
n?um etia coftat, qui id ex fanguir
nisconcotione,noex omniu ani-
malis partium colliquatione,gigni
1

: v7 ^:
4 affir-
 r -

Liber. Seqivnd v?. 5^

'affirta *quanqua, licet liratae lic,
Sc virile eu foernineo in uteris mi-
iceatur, nihil obftat, quin in fcetuu
formatione alterum alteri , in di-
.verlis tamen , -partibus praevalere
poitaqu^n^dmodum in priori li-
bro demontarumeft e x ve Jam e .

xis, t]ti^;fQ2j:u^ jvotvunt., intefti-

naleip tunicam ex folo fcemineo
feni i ne. pro creari. Fieri etiam po-
teft, quamvis lirailarem
ut femen,
naturam habeat, ejufmodi tamen
iitjUtomnia ex omnibus ejus par-
tibus .animalis rnembra fabricari
qudant:in.e,p tamen differentia eft,
quod illa feminis.pars, qua: primo
cxciditiCrallior ,
qua: fecunda, vei
tertia ejaculatione emittitur, te-
nuior j.& frigidior, 7 & imbecillior
elbfubtaitaque iota: calojis mi-
nus p^rticepjj: rquemadmwJujii e
contrario,.quse prirnooxik.vinbus
calore, & fpirftiidQnge procellit
9
cui fcilicet contrariis qualitatibus
praeditum efle.convemta' qaodfe-
Z 1 eunda,
3^6 Gai. de SeMine
eunda, vel tertia, vel quarta emif-
fione profunditur. Atque ita fit, ut
in commixtione inquibufda par-
tibus maris, in qmbufdam faminq,
femen pr5evaleat,&, qua praevalue-
rit , ea pars foetus ei * cujus femen
'praevalet, fimilis evadat: quippe
cum in omni materia? particula o-
pifex visinfit, nonfeparatim alibi
quod movet, alibi quod movetur,
fed idem fit, quod movet, ac fingit,
atque etiam attrahendo , ut fupe-
di&um eft, a praegnantis venis
rius
alimentum fatum ipfum auget.
Minime igitur mirum efTe debet,
fi foboles utrifq; parentibus fimilis
diverfis in partibus efficitur. Nun-
quid igiturde genitalibus mebris
eade ratio afferri poteft , cur aliud
fiat mas,aiiud famina, & toto cor-
pore mas a famina non in homi-
num tantum fed univerforum a-
,

nimalium,genere differat?fed quis

'
5deo perfpicaxeft,ut,fi ex longin-
quo uumm afpexeric , continuo
prius,

'
. DigitizedbyCoogle
 .

Liber Secvndvj. 377

prius >
qua genitales partes explo-
rer, marem e(Te cognolcat? Nam
licut leonem a leaena, gallum a
gallinacapram ab hirco, ovem ab
ariete, ita virum a muliere facile
difcernimusrneq, opus eft, ut prius
veftes exuamus, quod differeciam
membrorum fpeculemur, fed in-
dutos, & opertos fatis agnofeimus,
tu &toto corpore inter ledifcrc-
pent,& partes,que poft genita: nu-
cupantur, alia? nulla? fint ftrminis,
aliasdiverfa? confpiciantur : barba?
enim, crilta?>calcaria,dentes exer-
ti, marium animalium parces funt:

cervi etiam longa cornua habent,

ut in his quoque fccmina? a mari-
bus fuperentur. Difcrepant ite fo>
mina? a maribus in eo, quod levio-
res ha:, illi hirfutiores funt:hx mol-
lioribus pilis, illi durioribus inte-
guntur; ha? latiores clunes, illi la-
tiora habent peftora:alii(que mul-
tis differentiis diftant. Quarenon
abfurde videri p olfit Suaconicus
z 3
phy fi-
5^ (& Au bs Pe m i fir fe *

ph y iicus exiftimafo feminam e*

femini, marelm ex maris, femine
invalefcenteprocrearirquamvisul-
fe venis etiam, & arteriis perinde,
ac genitalibus membris ,* eos dif- .

ferre opinatus fuerit* 'id, quod ex

difTe&ionis imperitia illi evenitrin
maribus enim, & feminis non nu-
merus t-intum venarum & arte- ,

riarum, fed forma etiam, & politu-*

ra, in toto corpore eadem confpi-
hoc longe errafleSrra-
citur:fed in
tonicum exiftimandum efeQuod
vero marem putarit gigniicurri
maris, feminam cum feminae, fe-
men praevalet quidem fatis
,
illud

probabile fuit nili quod illud ad-

:

verfatur, quod fopenumero eve-

nit, ut feminae patri, mares matri,*
quam fimiilimi nafcantur. Unde
melius fortafle dicamus non
erit, ii

abfolute ex feminisprxdominio
fed ex diverfirum partium praee-
minentia, rharem>& femina pro- ;

creari. Sed huic ediam opinioni*

l S illud
 ^ *

Li Se cy N.DVS.
B eil 3^
illud repugnat, quod rron in mem-
bris genitalibus folummodo, ve-
ru in univerfo etiam corpore dif-r

fererttia eft.Inveftiganda igitur vi-

detur caufa , f cutinfans. licet mas,
nafcatur matfi tamen quam fimilr
Iimus interdum fiat.. In fuperiore
quidem libro duplex natorum ad
parentes polita fuit fimilitudo>pri-
ma ex totiusfubftanti? lpecie,cum
homo ex homine, equus ex equo
procreatur , atque hujus majorem
partem mater videtur exhibereral-
tera ex differentia eorum, quas ea-
dem fpecie funt,ut hominis ad ho-
minem, equi ad equum, in qua fe*
minis predominium vim obtinere
demoflratum eftrfed nunc alia ter-
tia inventa eft limilitudo praeter
priores, in qua maris ad marem*
foemina; ad foeminam,- diverlitas
colideraturrde qua,quomodo exi-
ftat,in prasfentia quasftio excutien-
dapropofitaeft. Neque enim dici
poteft eam fieri, vel cu iri genitali-
-r,;ni:ir Z 4 bus
 '
I

Gal de Semine
bus membrrs pnrdominium exci- ,

terit, nam roto etiam corpore mas

a focmina differt: vel cum alterum

feme pTorfus prxvaler,multi:fiqui-
dem filiimares matri, foeminx pa-
tri, fimiles evadunt. Qux igitur alia
prxter has cauia eft ? milii quidem
unafola videtur fuperefTe,qux fci- *

licet effefrricium qualitatum tem-

peraturam confequiturritaautem
caliditatem,& frigiditatem appel-
lare cpnfuevi; Videndum iraq;, an
fieri poffit, ut ex harum alternata
viciflitudineinterdum mas, inter-
dum foemina,procreetur.Nam vel
in iplis fortibus, dum adhuc in ute-
ro funt, mas apparet non modo ca-
lidior, verum etiam ficcior foemi-
na.ftatim inter initia efle: omnes
fiquidem affirmant, qui huic con-
templationi ftuduerunt,non Hip-
pocrates tantum, marem breviori
tempore, fasminam longiori, in u-
tero fingi, ac formari: id quod tam
m a ^ or ci bus,quam in prxgnatmm

4- .1 anima-

.gle
rrT-

'i*
t
1

- a. - ^

- -

*
%

I/iber Secvndvs. 3*r

9
animalium diileftionib ,animad*
ver/iim fuit. Utru igitur humidius,
ac frigidius putandum efkquod ci-
touniufcujufque membri fpeciem
exprimit,oflis, nervi, arteriacae fi-
grllatim omnium aKoru, an quod
diutius genitura:, & (anguinis for*
mam fervat f anperfpicuum illud

eft calidirate &ficcitate fieri, ut

offa citius concrefcant,nervi citius
extendantur,arterix & vena: citius
fiftuIenTur, ac extera demu omnia
membra formentur?Nam,ficut li-
quidum lutum impretfionem ac ,

fi&ionem ullam non admittit, me-

diocriter autem induraturti admit-
tit, tta prime,ac recenti faeturx ac-
cidit, quae la&i recenter coagulato
fimilis eftrac, quemadmodum illud
cafearii nondum formare aggre-
diunturprius ,
quam fatis idonea
coagulatione concreverit, eodem
modo animal natura non antea
fingere conatur,quam convenien-
tem duritiem adeptum fit: neque
Z y
enim
 &

16z G>A:u *r> e aS mine;,

enim, etiam fi conaretur, quicqua
efficeret ,cu materia/nondu firma
lubjaceat fed toftabilis adhuc., &
tremula fubterfugiat quo-
: fidfcor

que lutum, vel ceram non, adhuc ii*i

quidanufed qu medioerker indu*
r ueri c,formadam lumiti Quod cQd
lerius igitur formatur efle /Iccius

patet, arterias pra:terea,& venas,

thoracem, & (ut femel dicam) Oi
mnes membrorum inanitates la-j

tas habet, c|uod, inflatione multa

prseditum eft, multus fiquidem fpi*
ritus calidus, idoneusmagis natura

eftad hasc efficienda , unde haec tu

arterias majores validiufq, pullan-
te^, tum univerfum corpus robu-
ftum , ac promptum ad motiones
omnes habere confueverunt. Quas
omnia fatis: manifefta indicia elie
poliunt pra:dominantis caloris in
fcctibus non modo in lucem edi-
tis, verum etiam du adhuc in uterp

foetificantur. Hinc fit>ut in dextris

vulva? loculis mares concipi cer-
dxrj \ nantur
t
 j

Liber. Seg^nb*v'$.
fianmr(licet aliqtiandp. etia fosmi^
na bacdn parte vife fit, quod tamen
-

raro Gontingit, )
quemadmodum
masin etiam
finiftra.
v
ex tefti-
Ita
bus, quibus craflior dexter eft,
dumhircire incipiunt , prior infla-
tur, ii mares procreant, quibus efl:
gracilior,pofieriorq; intumefcic,ii
fbeminas gignunt. De his autem in
quinto libro de difle&ioneHippo-
cratis, cujus hasc inventio eft, latius

explicavimus; nuncinde hoctan-

tum fumpfifle iatisfir,quod fi dex-
tra partes finiftris fint calidiores ,

quemadmodufunt hoc iane ma- ,

rem calidiorem efle indicabit, fic-

ciorem quoq; demooftratum
efle
efl, Calidior enim,& ficcior efl. Sed

marem quidem hujufinodi efle in-

ter omnes conflat, qui modo de
temperaturis aliquid traftarunty
quod item ad hujufmodi tempera-
turam funftionu vires fequantur,
illud etiam conceflum efl, cur ve-
re^ qui tali temperatura efl foetus,
r
* ,v teftes
$64 Gal. de Semine 1

tcftes foris appenfos, & luper ipfos

prominens mebrum habeat, vulva
autem penitus careatrqui verohu-
midior,& frigidior eft, ei intus, &
teftes,& vulva,& totum etiam pu-
dendum retra&umiit,hocin pra:-

fenti diiTertatione propoiitu fue-

rat confiderandum. Ad cujus qua:-
ftionis inventionem mihi videtur
cjuoddam ex diiledlionis evidenti-
bus nos elTe indu&urum: id autem
eft, genitalium membrorum ma--
r-i s, & fosm i n c on venie n ti a. Bi for-
mis enim cum fit mulierum vulva,,
ftquis eam duobus his modis affici,
mente, ac cogitatione conciperet,
ut & extra abdominis mebranam
exiret, & inverteretur fic, ut, qua:

foris nunc funt, introcluderentur,;

quce intus nunc latent, foris exta-
rent teftes in fcroro proculdubio
apparerent, vulva: vafe in ferocum,
abdominis membrana in clytroi-
de,ideft vaginale tunicam mutata,
teftibus vero ipfts non extra vul-
vam,
 j:

Liber. Secvndvs. 36

vani, quemadmodum nunc cer-

nuntur, led intro revolutis/ N am,
& quod fufpendiculum appellatur
(eft auteutrinq; alterum ab ilium

mufculisj fimiliter ad vulvam per-

tinere confpicirur per membrana:
abdominis foramina: quod qui-
dem eodem modo in maribus ar-
teriis , & venis de fuperiori parte
deorfum feminariis
, vafis ab infe-
riori furfum, via efficitur: foeminis
yero intra abdominis mebranam
fitum eft a mufculo dep edens, atq;
ad vulvam ex utraq; parte, dextera
&iiniftra, tranfmittitur : ut etiam
in hoc cum marium fufpendiculis
conveniat. Jam vulvarum cervix,
cum intus quoque ipfa in foeminis
collocata (it, foras edu&a efficit in
maribus ipfom virorum penem
quemadmodum marium praepu-
tium muliebrem cunnum in foe-

minisefficit:nam , ficut hic cervi-

cisjac gula: ipfius vulva:, ita praepu-
tium in maribus virilis penis oper-
culum
 .20 A t.7l>E: $ E M I ^
culum iquoddamefticumlk fuper-
gcnita qu ardam peliicul&mtusco-
cava:licer multo amplior in farmi-
misijquam in maribius^confpiciatur.
Omnia igitur genitalia ihembra
eadem eile in maribus^ feminis
-videritur .r nili quatenus differunt,
vel litUv.quod hajc intrat iliae^tfa
ab do m n is m e mb ra n am collo ca ta
i

runt: v.el magnitudine quemadr

modum de preputio & teffibus
modo dicebamus. Nam & qua? ,

pellibus aJi mentum prafftant va&t

ab iifdkkVi &V8nis-y i8cavterus pro.r
firiffunturifirniffmado ptiaimqu^
adpenem ,& preputium inrmaw*

bus tendunt, illisrefpoodcns, qua?

ad collum uteri
.
, & cunnum iu mu-
lieribus pertingunt;initia item va-
forum vulvis alimento in deferen-
tium eadem furtt cum iis , qucu vif
rile feratum aluntmeque in origi*
ne -nervorum diferepantia ulla in
ntrrlque reperitur, fed ab iifdem
ipina? dori; locis* tam in maribus

quam
 $

broxur: S ec v a' d vs .

quam ia,f(EraiorsvpromaTant.O-
mn ia i gitur
,
qua? gen i ra Ira. utriufq
fexurmembra dorilbtuunt, eadem
effe conffat, neque ulla in re pror-
-fus, vel macem fcemina, velfcemi-
nam mare,mnpiius habere fedin ,

eo tantum* differre, quod huic in-

tus, illi foris, membra eadem iunt.
Quocirca maris generationem ira
mihi optime cognofcere poffe vi-
dereris , /i in animalis fcctificatio-
ne animadverteres membra geni-
talia primo intra, abdominis me-

branam defcribi, acq uair delinea-

ri* deinde foras emergere. Hoc
autem modo folere naturam hu-
jufcemodi partes fabricare>nec ul-
lo alio cum multa e(Te tibi argu-
,

mento poffent, tum illud praci-

pue,quod in recens editis in lucem
animalibus confpieitur : dentes
enim iis intus in gingivis adhuc la-
tent: oculi item in plerifque adhuc
claufiiin nonnullis ne diftin&i qui-
dem apparentrque omnia in abor-
~ yy/.-) tuum
363 Gal; de Semine
.

tuum obfcrvatione exa&e perfpi*

cies. In praegnantium quoque dif-
fe&ionibus cum alia tum hujufce-
modi horum membrorum gene*
rationem reperies: quanquam ho-
mini naturae fpeculationibus exer-
citato fatis erit haec quae mox fub-
jiciam, confiderare. ^dmembro-
rum fabricam > eorum prsefemm
quae finus aliquos , & ventriculos
habent,inftfumentisutitur natura
aere, & igne :
quipje cum & am-
pliaret diftenderc,& producere
& exiccare & corroborare corpo-
ra > horum opus fit nam : , (i foras
expiraverint materia deftituetur.
Cum igitur aliquam ex his' parti-

bus fingit natura > totum prius ex-

teriorem circuitum ceu feptura
validum, firmare confuevit : dein-
dci ubi formae delineatio exprefia
intus fuerit, univerii ipiritus impe-
tu gfa , fimul & foras membrum
formatum protrudit, & obduthim
feptum perrumpit, Quod, fi in hac
extre-
 Liber Secvndvs. 369
extrema fun&ione languerit, me-
brum, quod fiebat, inchoatum re-
linquit: id, quod in toto talparum
genere evenire confpicimus, qui-
bus deilgnati intus oculi foras e- >

mergere non potuerunt, earum

natura imbecilla in hoc eife&a,ut,
quod propofuerat, abfolvere opus
nequiverit. Quod vero animalia
imperfe&a , tum in partibus, tum
in univerfointerdumcorpore, ef-
ficiantur, fatis ab Ariftotele dem 6-
ftratumeft. Oculorum aute, quan-
do in horum mentionem incidi
mus, natura in nuibufdam anima-
libus adeo perte&a, atque efficax
eft, ut nihil eis defit, iedftatim, ubi
edita in lucem funt, perinde, atque
adulta videant: in quibufdam pal-
pebrae aperiuntur, longioreqjtem-
poris mora indigent , ut exacte
fungi officio fuo polfint. Jam vero
canes, velut proverbium ait, caecos
pra: feftinatione catulos parere:
quamvis imperfe&os potius, fi pro-
A a prie
 ,

$7<> Ga l. Ve "
Sem i ne
prie loqui velis ,
quam csecos, hii-

jufmodr, Tecens natos catellos di-

xeris, cum pauciffimjp poft diebus
' fint infpeturi : at talpas carcas re-
vera , & efle & , gigni dicendum
eftrmagis vero edam, quam talpa;#
pleraquetjftredrdm -genera oculis
fcVen trvirtni bus a u tefti n ullipfQt-
fus quibufdain oculi vquibufdam
folum ipfoxum obfcurum vefti-
'gium ineft. Atque ita fit ut quafi ,

gradus quofdam habere natura vi-

deatur, primum/ ciim parum a
prandsrecedens,tatu,hoc eft uno
'tantum fcnfu peditum aniriaal
lingit fecundum, cum guftatum;
3
:

tertium, cum olfactum adjungit:

jiiaTto gradu poftmodum pro-
gteflir alidioim \ quinto vifuiii ad-
dit ,pofteah orum ipfbrum eas
quas modo dixi, differentias facit.
Nihil igitur mirum fit, fi, quemad-
modum talpa; oculiexprimi intus
'incepd.forasa natura propelli non
potuerunt, ita membra genitalia,

'
foemi-
 Liber. Secvndvs. 371
focminis intus formata in exterio-
rem partem nequiverunt emer-
gere,ob imbecilliorem videlicet,
ac imperfe&iorem focminac natu-
ram, ut Ariftoteles etiam inquit.In
eo tamen talpis perferior fcc mi-
nea natura evalk, quod talpae nul-
lam ex excit ate utilitatem confc-
.quuntur, fceminx
non parum hac
membrorum fuorum imperfefta-
fabrica ad generis fucceilionem
conferunt, quippe cum humidio-
res, ac frigidiores
excrementa ad
factuum educationem accommo-
dataalere deberent. Age vero to-
* tam ipfarum paucis capitibus ex-
plicemus naturam. Cum prima:
focturae conftitutio humidior , &
frigidior, extiterit , & principium
formationis ferius cft, & linis adeo
tardus , atque imbecillis fubfequi-
tur , ut membra genitalia foras
protrudere non valeat, unde effe-
. &um effut ha?c,cum in iplis utpo-
te extremis in formatione parti-
Aa 1
l
bus>
 ,

37 1 Gal. de Semine
* bus natura defecerit, infirmiffima
omnium evafcrint. Alibi autem a
nobis demonftratum efhquicquid
cx alimento, iivc bono, five malo,
fupervacaneum eft id a validiori- ,

busmembris ad infirmiorafolere
depelli: unde fceminar, quia imbe-
cillius animal eft, excremeta mul-

abundare: quia vero omnium*

ta
infirmiftimas genitales partes ha-
bet in eas redundantem fongui-
nem ferri :
qui quidem foeminis
ante, quam concipiant, expur-
fiat

gatio falubris, ubi jam concepere

alimentum foetibus accommoda-
tum evadat. H^ec dita jam funt: &
illud item planum faftum eft , in
calidiore,&ficciore foetus tempe-
ratura marem, in frigidiore, & hu-
midiorefeeminam procreari. Spe-
ciem vero feu genus animalis (u-
,

troque enim modo hominem , e-

quum, bovem # appellare poflu-
mu s,) fequi oftendimus naturam
1
'jbjeita: ad animal generandum
mate-
 Liber SicvNdvs. 373
macens: quemadmodum ad alte*
rutrum parentem formae fimilitu-
dinem ex fidrice , ac formatrice
facultatei qus in femine contine*
tur, exiftere. Ut trium fimilitudi-
num tria principia habeamus
:
ge-
neris animalis, exfubfhntia,undc
forms, ex (eminis motione:
fit:

maris, vel faeminx,ex utrorumque

principipruiq temperatura :
prin-
cipia utraq;, femen, &menftruum
fanguinem dico. Atque harc qui-
dem fufficere mihi videntunnam,
quod parentibus aflimilentur ali-
qui ex feminis tam patris quam
matris, ratione, ex antedidis per-
ipicuum cft.

- \i v C A p. V I. _
De ufu AH itum glanduloforum , quem
veteres ignorarunt,

Unc deglanduloiisafilftenti-
.
-
^ bus 1 feu aditibus confidere-
mus, quos difledionis imperiti ne
prorfus quidem cognofcunt: periti
vero quafi uno ore omnes (esnen
Aa 3 dixe-

Digitized by Google
374 Gal. de-Sb^ine
iixeruntcontinere: quorum fenfc*
& multitudinem, & opinionem li-*

cet verear, quid fentiam tamen int

hoc quoque, ficut de tellibus feci,

dicendum mihi effe duco* Quid-
nain, fi feminis furit conceptacula
iiiiffiftentes^ei^steftibu^am-
nifil coeundi cupiditatem p
1
en i tus
amitti debebat enim illis exedis
animal coire adhuclicetob tenui-
tatem, ferofitatemque {eminis j
quod in ipfisineft non gigneret :
,

id qiiod evenire nequaquam

vi-
,

demus. Atqui fieri nullo modo po-

teft, ut inftrumenta
feminandi ali-
quis habeat, ufum non habeat: o-
mnium enim inftrumentoru cor-
poris infitas natura animalibus fa-
cultates ita dedit, ut fine ulla di.
iciplina illis ad proprias fondiones
uterentur. Atque hoc & a-nobis ,

in libro de ufu partium, & ab Ari-

ftotele prius, alliique multis tam
philofophis, quam medicis, de-
monftratum fuit. Unde>quia cum
 Liber SEeyNpvs. 3 7.V

his iplis mihi in praffentia difputa-

tatioeft,nullam amplius hujufce
reidemonftrationem afferam: fed
eo tantum fubje&o fundamento,
de quo inter omnes nos confiat,
naturam (inquam) nullam in ani-
mali partem, neq> inutilem, & fu-
pervacaneam, nequ e abfque facul-
tate ,
qua* ea utatur parte, facere
confueviffe,

refumam
/ H btp
k#
orationem,
4 i * t , t

atque ita dicam.. Glandulofi afti-

tes, cum nulla in teftium excifione

noxa affeffi cafiratum animal in
venereum congreffum non inci-
tent, aliud quidvis magis.quam fc-
minaria inftrumenta , fe effe, alte-

riufque ufus gratia faffos often-

dunt. Nam, quemadmodum, fi

oculis ilkcfis ex offcnfione alicujus

alterius membri vifus periret, eum
oculorum funftionem mini-
effe
me diceremus fi item nulla noxa:

affeftis cruribus ingreffio defice-

ret, merito ca cruribus funffio _
non
aferiberetur : eodem modo, quia
'Aa 4 gla-
 :

IjG Gal. de Semine

glandulofis lirs aftitibus incolumi-
bus fervaris venereus congrefliis
animalibus perit, hi ex mebris ge-
nitalibus minime funt exiftiman-
di. Sicutigitur ,
quia in maribus in
eundem locunijin quem feminaria
vafa meatum apertum haberent
, >

eos ejufdem etiam funttionis cau-

fa fabricatos efle faris probabiliter
collegerunt pari ratione debe-
,

bant, cum in fceminis diverfo mo-

do cernerent eos finire , non ejuf-

dem efle funHonishicquoq;col-

ligere: atque ita cxdemonftratio-
num pugna dubitatione fuborra,
perinde, ac nos fecimus, cofidera-
re, utrum veru efle necefle fit rivu-
los, qui in eundem loeu foramine
fuo conveniunt, ejufdem fun&io-
nis caufa omnino efle fabricatos
an, qui ejufdem fun&ionis cauia
conftirere, eos eodem concurrere
omnes verum quidem
, efle , non
verum aurem eos, qui in eundem
meatum coeunt, ad eandem pror-
 i

V 1

L T BE R $E C VN DV S. %7
fus etiam fun&ione ipcdare.Nam
St veficae meatus, qui urinam deri-
eundem penis canaliculum
vat, in
in quem dflites omnes quatuor, in
maribus foramen 'mittit: ut non
ad aliud membrum difcedere o-
porteat, iedex hocipfo, de quo
propofitaquaririoeft cognofcere
manifefte poffimus non efle o-
mnino necefle, ut meatus, qui in
eundem locum profundunt, ad
eandem etiam fun&ionem perti-
neant. Quod, fi ex aliis etiam con-
firmatio petenda eft, exernpJdrfi
undique copia fuppetet: in totum
enim oris interius iparium quas ,

fouce$nomiriant,ruinquaebibun~
tur, & comeduntur, Omnia per os

defcendunt: tum per narium fo~ v

ramina , St aer ex infpiratione at-
tra&us, & crafiior pituita defluit,
quam blenain Hippocrates, mu-
cum alii vocant adde quod ex
:
,

cerebro excremetmus humor per

palatum , & ex glandulis, qqa: ad
- -. Aa ;
radi-

Digitized by Google
37S G Al, de Se m in e
radicem lingua; funt,faliva eodem
fertur. Jam vero in inteftina reli-
quia ex ventriculo, biliofusvero
humor ex jecore ex glandulis ,

item quibufdam aliis, que hic quo-

que ficae funt, lenta humiditas fa-
livas perquam fimilis defcepdit: de

quibus quidem glandulis non par-

va quasdam inter difle&ionispro-
fefTores quasftio eft,ab Herophilo,
& Eudemo exorta. Unde mihi vi-
deorre&e fa&urus , fi difiertatio-
ninoftrse fine hic impofito, quo-;
niam forte quadam in mentio-
nem eorum membrorum incidi
quas manifefte, utfenfu etiam per*
cipipoflit a glandulis irrigantur,
adprasftandfiimum Marinum fer-
monem convertam , his principiis

ufus ,
quas ex evidentibus
ille ipfe
ftatuir. Duplicem inquit glandu-
larum omnium, qu^ adcnes appel-
lantur, ufum efieryel enim fufpen-
hvafa firmare, quas, cum diififla
fine, periculum
fubeunt> ne in ve-
; u /\ hem en-
 Liber Se c v n dys\ $7*
lierrfemioribus agitationibus di-
vellantur ; vel humorem quendadi
gignere, qui ad ea membra irri-
ganda idoneus iit > quas ne facile ,

exiccen cur, atque inde inepta ad>

motum efficiantur) lentae alicujus
humiditatis interfuiione indigent..;
Atque illud quidem glandularum:
genus, quod difciiTavaia corrobo-
xat,cum ad rem nihil faciat,in pr$-
fentia omittamus: de altero, quod*
lentum humorem gignit, loqua~>
mur : quod fane diveriam etiam
habere fubftantiam Marinus ipfe'
teftatur, rariorem fcilicet & fbra-
minofam, ac madidae fpongiae in;
modu humiditate imbutam : non
tamen in omnibus ait, meatus qui
fenfui pateant , exiftere. In hoc
quidem glandularum genus in-
quit arterias, & venas inferi non- :

nulla item mediani, hoc eft me-

fenterii , Vafa in glandulas deline-
re quarum cum duplex ufus fit >
:

duplex quoque fifluli modo- efle

*
n g enus
 &

$frO> G A L. xSlMXME .

genus affirmat denfas quidam

liceas , quas difeiffos vaforum ra-
mos fulfiilciunt raras autem, &
humidas, quibus conceptacula ipfa
committuntur atque has humo-
rem quendam quafi pituitofum
gignere quo interior inteftino-
rum tunica fublinirur. Nam quod,
quas falivam gignant glandulas
ipfam in os evidentibus venulis
ftillatim effundant quodque, to-
tas edam fauces a glandulis ejuf-

dem utilitatis caufa hum edentur,

nemo eft amplius, qui nefciat: jam
enim inter omnes diffe&ionis
profeffores maxime conflat. At
Marinus alias quafdam etiam pras-
ter antedi&as ad irriganda mem-
bra glandulas enumerat: quas pro-
pterea, quia non admodum cer-
tam & evidentem probationem
habent, omittamus : fatis enim eft
ut ab evidentibus propofitas rei
confirmationem fumamus. N am
fi totum oris
ipatium fauces , &
gulam

Digilized by GoogI
 Liber ISecvndvs.
gulam i fi item univerfa inteftina,
glandula irrigant, quid mirum
efle debet, quod collo , etiam ve-
fic x tale quoddam fubfidium prae-
paratum fuerit, ne exiceatum ad
motiones torpidum redderetur ?
Peni vero marium multo' etiam
magis fuifle a natura hoc ad/un+
ftum remedium credendum eft 2
quare etiam in maribus magniru-
tudine confpicuae hae glandulae
funt: quippe cum periculum eflet,
ne cum prxlongus his ac nudus
,

penis extet , vel exiccatus diftor-

queretur, vel meatu occlufo con-
niveret : nam in fbeminis vulvae
cervix neque prominet neque nu-
da eft> fed intus collocata tum cir-
cumjeftis partibus multa exhala-
tione fovetur, tum a menftruis ir-
rigatur . Quamquam poteft for-
tafle natura, ut urina: morfioni oc-
curreret, talem humorem ad colis
meatum laevigandum praparafle.

Fort? etiam > fiqis diligentius

fpecii-
*8i Galen. d^Semine
fp ecularetur, tertiam -aliquam cau-
fam invenireriita enim pleraqi alia
in omnibus artibus, diligetiore fci-
licet adhibita inveftigarione * fu e.

tunt reperta. Demonftrandi vero

profeftbre decet, ficut hu jufcemo-
di'quaefti6nes multu diuqjindaga-
re, ita ab iis, quas demoftrata funt*
nun qua recedere: cujufmodi illud
eft.Sfin gladulofis aftitibus femen
gigneretur,. excretionem ejus ca-
ftrata animalia appeterent at hoc
:

non videtur appetere: nullum igi-

tur fena en in his gigni perfpjeuuiq
eft. Unde hoc folum perjfe irrefu T
tabile fervari a nobis debet, quoad
fcientiam efficientibus, rationibus
invenerimus, que ufum glaodulo-
fi hi aftites animalibus exhibeant:
quade reforrafle yera funt, qua:
nos attulimus fortafle non ita,
:

ut verius aKquid aliud inveniri ne-

queat, quippe cum probabilis fir,
qua: hujufcemodi inquirit ratio,
non demonftrativa, ficut ea eft,
quae
 Li'SE'% -S fiCVND V$.
quse femen in aftitibus non gigni
conficit. Quapropterhoc rios &
J
i

.foli & primi de tifu harum glandit-

lolarum partium non veremur af-

firmare quemadmodum fuperius
:

etiam fecimus, eum probaremus

teftium naturam e(Te talem, ut to-
tum corpus akerarentVefficerent-
que vi quod neque mas,
fua, ut id,
neque foemina per fuam naturam
eft, mas, vel foemina evadat. Nam
& illa ratio, & haec,quae modo ne-
que contineri neq; gigni in glan-
dulofis aftitibus femen probavit;
apud eos.qui demonftrationes fe-
qui didicerunt, fatis dem dtfftrat.Si
vero duos etiam >
quos fupfadixi,
ufus vere fuifle inventos qijifpiam
putat ,
pptcft inventionem hanc
fequi , ita tamen no melioris
, ali-

cujus inquifitfo impediatur. Se-

men autem in ipfis non contineri
cum abunde demonftratum fit,
perfuafum habere unufquifque de-
bet, ac veteribus ignofcerc, qui ex
 J84 G. di Sem, Lib. Sec.
eo,quod in eundem meatum cum
vere feminariis vafis in maribus "

confluunt, decepti funt. Loci ii-

quidem communio probabiliter

non autem vere quidem com-
>

munionem ufus> ipforum etiam ,

oftendit: quemadmodum modo

a nobis ded aratum efh
d
1 1
t' .

V X
XJ I S.

Digitized by Google
Digitized by Google
r

-
J

sr-

Digitized by Goj^Ie
 1

Digitized by Google
Digitized by Google